شهرستان ابرکوه

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

شهرستان اَبَرکوه یکی از شهرستانهای استان یزد در مرکز ایران است. شهر ابرکوه مرکز این شهرستان است. ابرکوه در غرب استان یزد در 30 کیلومتری مرز آن با استان فارس قرار دارد.

جمعیت شهرستان ابر کوه در سال ۱۳۸۵، برابر با ۴۳٫۵۹۵ نفر بوده است که حدود 76 درصد آن باسواد هستند [۱].

فهرست مندرجات

[ویرایش] وضعیت جغرافیایی

ابرکوه در ناحیه ای کویری واقع شده و به دلیل شرایط بد آب و هوایی و نامناسب بودن خاک، شهر ها و آبادیهای کمی اطراف آن وجود دارد. در 20 کیلومتری شرق این شهرستان کویر نسبتاً وسیع ابرکوه واقع شده است و مرتفع ترین نقطه استان تپه ای به ارتفاع 2378 متر است که در شمال غربی شهرستان قرار گرفته است.

درباره ابرکوه:

ابرکوه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که در مرکز ایران و در محدوده استان یزد واقع می‌باشد. در مورد تاریخ این شهر حکایتها و روایتهای بسیاری نقل می‌شود. آنچه مسلم است اینکه این شهر که هم اکنون تقریباً از رونق چندانی برخوردار نیست روزگاری از جمله مراکز پرآوازه و مشهور بوده‌است. هم اکنون آثار باستانی بسیار زیادی از روزگاران گذشته در این مکان بجای مانده‌است که نشان از وجود تمدنی بیاد ماندنی و قدیمی دارد. اولین اثری که اگر آنرا از عجایب بدانیم اغراق نکرده‌ایم وجود یک درخت سرو کهن سال و بلند است که بر پایه ارزیابی متخصصین فن و از جمله یک دانشمند مشهور روسی عمر آن به بیش از 4000سال بالغ می‌شود .این درخت مشهور که هنوز نیز سر سبز و با صلابت در مرکز این شهر خودنمایی می‌کند دارای ارتفاعی بالغ بر ۲۸متر می‌باشد.

جغرافيا و اقليم:

وسعت، مختصات جغرافيايي،ارتفاع از سطح دريا، اقليم ، آب و هواي ،درجه حرارت ،بارندگي، جهت وزش باد ،جمعيت،كشاورزي ،فعاليت

ابركوه يكي از شهرستانهاي استان يزد مي باشد كه در جنوب غربي شهرستان تفت و استان يزد واقع شده است. اين شهرستان از شمال محدود است به شهرستان صدوقِ استان يزد و شهرستان شهرضا استان اصفهان، از شرق به شهرستان خاتمِ يزد و از غرب و جنوب به شهرستان آبادهِ استان فارس.

وسعت ابركوه 5641 كيلومترمربع مي باشد و در مختصات جغرافيايي 52 درجه و 58 دقيقه شرقي و 30 درجه و 46 دقيقه شمالي و با 1550 متر ارتفاع از سطح درياي آزاد واقع شده است.

از نظر توپوگرافي، دشت ابركوه جزئي از فلات خشك مركزي ايران است كه رشته كوههاي زاگرس چون حصاري انتهاي اين دشت را در جهت غرب و جنوب در بر مي گيرد و كَفه ( كوير) ابركوه با كمتر از 1450 متر پست ترين محل اين حوزه است.

ابركوه داراي اقليم گرم و خشك بياباني مي باشد. آب و هواي شهر در مقياس عمومي ، ويژگيهاي اقليمي مناطق كويري درون فلاتي ايران را داراست و از مشخصات آن، كميِ بارندگي ، دامنه نوسان حرارتي كم و بيش زياد و خشكي مي باشد.

بيشترين درجه حرارت متوسط مربوط به ماههاي خرداد، تير، مرداد و شهريور بوده و به صورت نسبي اين 4 ماه از سال از نظر دما متمايز از ساير ماههاي سال هستند. همچنين ماههاي آذر ،دي ، بهمن ، بطور نسبي خنك ترين ماههاي سال هستند. بيشترين درجه حرارت، 1/39 درجه مربوط به مردادماه و حداقل آن مربوط به بهمن و اسفندماه با 4/0 درجه سانتيگراد ثبت گرديده است.

بيشترين ميزان بارندگي ماهيانه مربوط به ماههاي بهمن و فروردين و بين 5/15 – 12 ميلي متر مي باشد.*

جهت وزش باد غالب در استان، شمال غربي ـ جنوب شرقي مي باشد. بيشترين سرعت وزش باد در اين شهر از اواسط ماه اسفند تا اواسط ماه مهر بين 8 تا 10 نات مي باشد. وضعيت اجتماعي:

بر اساس آخرين سرشماري در سال 1375 جمعيت خانوارهاي ساكن شهر ابركوه، 19164 نفر و بر اساس آمار كلي ،جمعيت شهرستان در حدود 43500 نفر مي باشد. دين مردم اين شهرستان اسلام و مذهب ايشان شيعه است.در زمينه كشاورزي، عمده ترين سطح زير كشت ابركوه مربوط به گندم، و پسته دومين محصول عمده ابركوه است. از محصولات باغي ابركوه مي توان زردآلو ، انار و انگور را نام برد.*

از كل جمعيت شاغل ابركوه در بخشهاي عمده فعاليت، 8/12 درصد در بخش كشاورزي، 2/29 درصد صنعت ، و 58 درصد در بخش خدمات مشغول فعاليتند.

سوابق و پيشينه تاريخي: از نظر تقسيمات كشوري ابركوه قبلاً جزئي از شهرستان يزد از استان بزرگ اصفهان بوده (تا سال 1332) و سپس در سال 1332 به استان فارس ( شهرستان آباده ) ضميمه گرديد . درسال 1367 اين شهر به عنوان بخشي از شهرستان تفت از استان يزد درآمد و در سال 1373طبق آخرين تقسيمات كشوري مستقلاً يكي از شهرستانهاي يزد با مركزيت ابركوه گرديد .

وجه تسمیه ابرکوه

چون این محل رااول پای کوه ساختند ان را«درکوه»وبعدا آن را«برکوه»گفتندودرنتیجه کثرت استعمال «ابرکوه»گردید.پس ازاسلام مانندنامهای دیگر کاف به قاف تبدیل وابرقو گردیدومجددا دراوایل دهه 1350ابرکوه نامیده شد.درفارسنامه ناصری آمده است.«ابرقوبرکوه بودیعنی سینه کوه والفی برآن افزودندابرکوه گردیدپس تصرف عربی دراونمودندوابرقوگفتند».ونیز درنرهه القلوب آمده است ابرقواز اقلیم سیم است ودراول پای کوهی ساختندوبرگوه گفتند...


موقعیت ابرکوه درفاصله140کیلومتری غرب یزدودرمسیر اصلی یزد شیراز قرا ردارد تا شیراز 300 و تا اصفهان280کیلومتر است ابرکوه جزء فلات مرکزی ایران جغرافیایی 13-17- 53شرقی و عرض جغرافیایی 8/38 واقع شده است .ارتفاع آبهای آزاد1500متر است.این شهر از شمال به استان اصفهان ،جنوب غربی به شرق به استان یزد محدود است.این شهرستان تا 1335 بخشی از شهرستان بوده که به فارس ملحق شده است و مجددا در سال 1366 از استان فارس منتزع و به استان یزد ملحق شد.شهرستان ابرکوه دارای دو بخش مرکزی و بهمن می باشد و تعداد 36 روستا که با مساحتی قریب به 5/5878 کیلومتر در حاشیه کویر ابرکوه قرار گرفته است.

موقعیت اجتماعی

ابرکوه شهری است مذهبی که حضور شایان و قابل توجه مردمش در تمام صحنه ها و در طول دوران حیات خود زبانزد خاص و عام بوده است. 100% جمعیت این شهر شیعه مذهب هستند . ابرکوه از دیر باز بر تارک فرهنگ بالنده ایران زیبا ،درخشش ویژه ای داشته و خود فرهنگ و هنر درخشان داشته است.این سرزمین هنر پرور و پرورش دهنده بزرگان و هنرمندانی سترگ بوده و هر یک صاحبان آثار ارزشمند می باشند که قابل توجه است. دانشمندانی چون طاووس الحرمین امیر برهان ، ابوالقاسم علی ابن احمد،عزیز الدین نسفی ،خواجه نظام الملک ابر قوئی و خواجه شمس الدین ابراهیمی ابرقوئی


آثار تاریخی در رهگذر نظاره و بررسی شهرهای ایران زمین ، ابرکوه با تمام دیدنیها و ویژگیهای خود جلوه خاصی را دارا می باشد.در جای جای شهر تاریخی ابرکوه آثار باستانی بر جای مانده که د ر نوع خود چشمگیر و چشم نواز است. عظیم ترین بنای تاریخی در ابرکوه مسجد جامع است . این بنای عظیم در مرکز شهر قرار گرفته و بر شالوده اتشکده ای در اوائل اسلام ساختمان اصلی آن پی ریزی شد.در عهد سلجوقی بنای اصلی تکمیل شد و در عهد مغول و بعد از آن ترمیم و تکمیل شده است و در جمله آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.بنای این مسجد مشتمل بر مربع مستطیلی است که چهر ایوان در چهر جبهه میانسرا داشته است و شامل دهلیزها و شبستانها و متعلقات دیگر هم بوده است.در ایوان شرقی مسجد گچبری بسیار نفیس و عالی بسال 738 وجود دارد. قدیمیترین و محکمترین و مستحکمترین ابنیه تاریخی در ابرکوه گنبد عالی است.این بنا برجی هشت ضلعی است که بر بالای تپه ای به همین نام در شرق ابرکوه و مشرف به شهر قدیم احداث شده و وضع ساختمانی آن بسیار دقیق است . بالای قسمت هشت ضلعی بنا کتیبه کوفی با خط درشت دیده می شود .بالاتر از آن مقرنس کاری زیبای سنگی جلب توجه می کند.کتیبه کوفی مذکور حکایت از این دارد که این بنا مدفن امیر عمید الدین شمس الدوله دیلمی ، از خاندان دیلمی بوده است. گنبد عالی از بهترین و شیواترین ابنیه تاریخی قرن پنجم هجری است و از نظر سبک به سرزمین دیلم پیوستگی دارد. از دیگر آثار تاریخی این شهر می توان به خانه های قدیمی آقازاده،موسوی،ارزانی،اسفندیار خان،حاجی خان،امیدواری،امیدسالاری ،صولت،فرهمند،زرقام و دها خانه دیگر با قدمت قاجاریه تا پهلوی اشاره کرد.

[ویرایش] نقاط دیدنی

  • سرو کهن ابرکوه
  • یخچال ابرکوه
  • گنبد عالی
  • مسجد نظامیه
  • عمارت میان قلعه
  • آب انبار ابرکوه

منبع: [۲]

[ویرایش] تقسیمات کشوری

  • شهرها: ابرکوه و مهردشت.
  • بخشها: مرکزی و بهمن.

[ویرایش] منابع

  1. پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
  2. اطلس گیتاشناسی استانهای ایران، چاپ اول، پاییز 1383
 این نوشتار مرتبط با جغرافیا خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
استان یزد

استان یزد

مرکز یزد
شهرستان‌ها ابرکوه | اردکان | بافق | تفت | خاتم | صدوق | طبس | مهریز | مِیبُد | یزد
شهرها

ابرکوه | احمدآباد | اردکان | اشکذر | بافق | بهاباد | تفت | حمیدیا | خضرآباد | دیهوک | زارچ | شاهدیه | طبس | عشق‌آباد | عقدا | مروست | مهردشت | مهریز | میبد | ندوشن | نیر | هرات | یزد 

نقاط دیدنی

آب‌انبار شش‌بادگیر | آتشکده یزدان | امیرچقماق | باغ گلشن طبس | پیر سبز چک‌چک | خانه لاری‌ها | دخمه زرتشتیان | رباط ساغند | زندان اسکندر | سرو کهن ابرکوه | غار چهارطاقی | قلعه مروست | قلعه ندوشن | مسجد جامع کبیر یزد | مسجد شاه‌ولی | میدان و حمام خان