ریچارد فرای

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

پرفسور ریچارد فرای (به انگلیسی: Richard Nelson Frye)‏(۱۹۲۰)استاد ایران‌شناسی است و به زبان‌های فارسی، عربی و روسی و آلمانی، فرانسوی، پشتو، ازبک و ترکی مسلط است و با زبان‌های اوستایی و پهلوی و سغدی آشنایی کامل دارد.

ریچارد نلسون فرای
ریچارد فرای در نزد رومن گیرشمن در خرابه های باستانی شوش در سال ۱۹۶۶.
زمینه فعالیت ایران‌شناس
تولد ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ (۲۱ دی‌ ۱۲۹۸)
بیرمنگام ایالت آلاباما



فهرست مندرجات

[ویرایش] زندگی

او در خانواده سوئدی‌تبار در ایالت آلاباما زاده شد و بعد به همراه خانواده به ایلی‌نوی نقل مکان کرد. در دوران نوجوانی با مطالعه داستان‌های تاریخی به شرق و تاریخ آن علاقمند شد و به همین سبب همزمان با تحصیل در رشته فلسفه در دانشگاه ایلی‌نویز، در رشته تاریخ نیز به تحصیل پرداخت و زبان عربی و ترکی و هنرهای اسلامی را آموخت. در آن‌جا با آلبرت اومستد آشنا شد و مجذوب سخنان او درباره کشفیات جدید موسسه شرق‌شناسی در تخت جمشید شد و مطالعات خود را در این زمینه دنبال کرد. پس از گذراندن دوره‌های چین‌شناسی و باستان‌شناسی چین و ژاپن، نزد محمد سمسار که کارشناس فرش در گمرک آمریکا و دارای مدرک دکترا از دانشگاه پنسیلوانیا بود زبان فارسی آموخت. فرای به کمک او کتاب «تاریخ بخارا» اثر نرشخی را ترجمه کرد و همین تبدیل به رساله دکتری وی در دانشگاه هاروارد شد. در سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ به ایران و افغانستان و هند سفر کرد و در این سفرها به آثار باستانی علاقه وافری یافت. در سال ۱۹۴۶ با ارائه ترجمه کتاب تاریخ بخارای از انجمن بورسیه‌های دانشگاه هاروارد بورسیه شد و در مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی لندن به تحصیل زبان سغدی و پهلوی پرداخت و پس از بازگشت به هاروارد شروع به تدریس انسان‌شناسی و تاریخ و مذاهب خاورمیانه کرد و همزمان زبان ارمنی را آموخت. به سبب تلاش وی برای ایجاد کرسی تدریس زبان ارمنی و ارمنی‌شناسی در دانشگاه هاروارد، لقب «ارمنی افتخاری» را دریافت کرد.

[ویرایش] فعالیت‌های ایران‌شناسی

در تابستان ۱۹۴۸ به ایران بازگشت و در سفری طاقت‌فرسا که به خاطر فقدان آب و شدت گرما چیزی نمانده بود بمیرد، توانست آرامگاه کوروش بزرگ را در پاسارگاد کشف کند. در تهران با چهره‌های ادبی مانند علی‌اکبر دهخدا و دستیارش محمد معین و صادق هدایت، سعید نفیسی، عباس اقبال، بزرگ علوی، جلال آل احمد و مجتبی مینوی و بسیاری دیگر آشنا شد. او در گفتگوهایی که به تاسیس مجله سخن و لغتنامه دهخدا انجامید حضور داشت. تلاش‌های او منجر به ایجاد کرسی تدریس مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا شد و او به عنوان اولین استاد کرسی مطالعات ایرانی منصوب شد. بعدها آن‌جا را به قصد هاروارد ترک کرد و این سمت پس از او به احسان یارشاطر محقق ایرانی واگذار شد.

در دانشگاه هاروارد صدرالدین آقاخان دانشجوی فرای در رشته تاریخ ایران بود. فرای نامه‌ای به پدر او که رهبر بزرگ فرقه اسماعیلیه‌ بود، نوشت و آقاخان در پاسخ موافقت کرد هزینه یک کرسی تدریس مطالعات ایرانی در هاروارد را بپردازد. هم‌چنین یکی‌ از برجسته‌ترین کارهای فرای در هاروارد تاسیس «مرکز مطالعات خاورمیانه» بود.

او یکی از بنیادگذاران «مرکز مطالعات خاورمیانه» در تهران نیز بود و مدتی هم مشاور کتاب‌خانه پهلوی بود و نخستین مدرسه تابستانی مطالعات ایرانی را در دانشگاه شیراز سازمان داد. وی سال‌ها در ایران در سازمان‌دهی کنگره‌های ایران‌شناسی سهیم بود و در خارج از ایران نیز با دانشگاه‌هایی که علاقمند به مطالعات ایران و آموزش زبان فارسی بودند همکاری داشته‌است. مرحوم دهخدا به سبب علاقمندی وی به امر ایرانی‌شناسی، او را «ایران‌دوست» می‌نامید که فرای در امضای خود این لقب را می‌افزاید.

در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی در سال ۱۳۸۴ از وی به عنوان میهمان افتخاری جشنواره و به پاس تلاش‌های وی در شناساندن هر چه بیشتر قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران و ایرانیان تقدیر شد.

از دیگر اشخاص سرشناسی که نزد وی شاگردی نمودند می توان مایکل کرایتون را نام برد که اثر وی در هالیوود «سیزدهمین جنگجو» (با شرکت آنتونیو باندراس) بر اساس ترجمه دکتر فرای از یادداشت های أحمد إبن فضلان جهانگرد معروف دوران خلافت عباسی است.

[ویرایش] مقاله‌ها

از میان مهم‌ترین مقالات وی در زمینه تمدن ایران می‌توان به سه مقاله اشاره کرد. مقاله‌ «فر کیانی در ایران باستان» که به اعتقاد ریشه‌دار در شاهان ایران باستان به حمایت ایزدی و تائید الهی، اشاره می‌کند و مقالهٔ کوتاهی که در آن با استناد بر نقاشی جیمز موریه از ویرانه‌ای را که پنداشته می‌شد آتشکده بیشابور بوده، ثابت کرد این بنا دارای سقف بوده‌است و آتشکده روباز نبوده‌است در این نقاشی در بالای دیوارهای بنا پنجره‌های وجود داشت که اکنون باقی نمانده‌است. و مقاله‌ای دیگر که «سنگ‌نبشته آرامی گور کوروش» نام داشت. فرای با بررسی تلاش‌های پیشین برای خواندن این کتیبه، اثبات کرد که این متنی است به زبان پارسی باستان و خط آرامی که به فرمان یکی از آخرین پادشاهان هخامنشی تهیه‌ شده‌است.

[ویرایش] کتاب‌شناسی

از میان کتاب‌های بسیاری که فرای درباره تمدن ایران و ایرانیان نوشته‌است می‌توان به کتاب‌های زیر به عنوان برجسته‌ترین آثار وی اشاره کرد.

  • ترجمه تاریخ بخارا
  • میراث ایران
  • عصر زرین فرهنگ ایران
  • تاریخ ایران باستان
  • ویرایش چهار جلد از کتاب تاریخ ایران کمبریج (از یورش اعراب تا زمان سلجوقیان)

[ویرایش] منبع

  • ع.شاپور شهبازی. «به‌مناسبت تقدیر از پرفسور ریچارد نلسون فرای میهمان افتخاری نوزدهمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی». ترجمهٔ مرتضی ثاقب‌فر. بهمن‌ماه۱۳۸۴.
  • ویکی‌پدیای انگلیسی

[ویرایش] پیوند به بیرون