استان لرستان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

لرستان، استانی است در غرب ایران. این استان ۱۷۵۸۶۲۸ کیلومتر مربع مساحت دارد و جمعیت آن در سال ۱۳۸۶ بالغ بر ۱۸۲۸۳۳۴ نفر گزارش شده است [۱] . لرستان سرزمینی کوهستانی است و غیر از چند دشت محدود، سر تا سر آن را کوههای زاگرس پوشانده است. این منطقه، یکی از سکونتگاههای قدیمی بشر است و مفرغ لرستان از شهرت باستان شناسی زیادی برخوردار است.


فهرست مندرجات

[ویرایش] تاریخ

آثار به جای مانده در غارها و دره های لرستان، سکونت بشر را از دست کم از هزاره چهارم قبل از میلاد در این ناحیه نشان می دهد. کاسی‌ها ساکنان بومی لرستان پیش از رسیدن مادها و آمیختن با آنها بودند[۲].

امامزاده جعفر در بروجرد
امامزاده جعفر در بروجرد

آثار باستانی و پیش از تاریخ، سابقه زندگی قبایل را در بخش غربی استان، بیش از شرق آن نشان می دهد. اما سابقه شهرنشینی در شرق استان بیش از ناحیه غربی آن است. در دوره های هخامنشی تا ساسانیان، لرستان بخشی از سرزمین بزرگ پارس بود. پس از اسلام و از زمان خلفای عباسی، بخش های مرکزی و غربی لرستان بصورت حکومتی خود مختار تا چندین قرن اداره می شد که حاکمان این دوره با نام اتابکان لرستان شناخته می شدند. امویان بروجرد را مورد توجه قرار دادند و در زمان حاکمیت ابی دلف بر غرب ایران (۱۵۰-۲۲۶)، مسجد جامع این شهر را بنا نهادند. در دوره سلجوقیان نیز بیشتر شرق لرستان مشتمل بر بروجرد و جاپلق مورد توجه بود و سایر نواحی لرستان بصورت خود مختار باقی ماند. در قرن پنجم قمری نبردهایی بین دیلمیان و سلجوقیان در منطقه بروجرد به وقوع پیوسته و علا الدوله دیلمی سپاهیان خود را در این ناحیه سازماندهی کرده است [۳].

سپاهیان مغول و نیز تیمور بارها لرستان را مورد تاخت و تاز قرار دادند و شهرهای آن را غارت و ویران نمودند. بنا بر آنچه در که در وبگاه "فرهنگ نیاکان ما" آمده، کتاب "حبيب‌السير" در شرح اقدامات تیمور در ۷۸۸ قمری می نویسد: «با لشکر به جانب لر کوچک در حرکت آمد، وروجرد را از جهات و اموال مجرد کردند و خرم‌آباد را غمکده گردانيدند» [۴].


از دوره صفویان، بروجرد، لرستان و جاپلق، عمدتا بصورت ایالت های مستقل در نظر گرفته می شدند. زندیان از طوایف لر بودند که نبردهایی در منطقه از آنان به ثبت رسیده است. در دوره قاجار، ولایت لرستان و ولایت بروجرد، گاه بصورت مستقل و گاه یکسان در نظر گرفته می شدند و در اواخر قاجار، لرستان و خوزستان یک ایالت محسوب می شدند[۵]. از این دوره برخی ایلات لرستان از تابعیت حکومت مرکزی سر باز زدند و حکومتهای خودمختار پراکنده ای را بنا نهادند. سرانجام، رضاخان با گسیل نیرو و کشتار فراوان به ناامنی های لرستان خاتمه داد. در دوره پهلوی، ابتدا لرستان به فرمانداری کل (با دو شهرستان خرم آباد و بروجرد) تبدیل شد و اندکی بعد الیگودرز نیز به شهرستانی مستقل تبدیل شد. آیت الله بروجردی پس از بازگشت از نجف، در زادگاهش بروجرد مستقر شد و طرفداران زیادی در بین اهالی لرستان پیدا کرد. در زمان انقلاب اسلامی، تظاهرات مختلفی در شهرهای استان بویژه خرم آباد برگزار شد. در جنگ ایران و عراق، لرستان به علت نزدیکی به مرزهای غربی و جنوبی، اهمیت استراتژیک پیدا کرد و بارها مورد بمباران قرار گرفت.

[ویرایش] شهرها و شهرستانهای لرستان

استان لرستان ۹ شهرستان، ۲۵ بخش و ۸۱ دهستان دارد. شهرستانهای این استان عبارتند از:

استان لرستان

استان لرستان

مرکز خرم‌آباد
شهرستان‌ها ازنا | الیگودرز | بروجرد | پل‌دختر | خرم‌آباد | دورود | دلفان | سلسله | کوهدشت
شهرها

ازنا | اشترینان | الشتر | الیگودرز | بروجرد | پل‌دختر | چالانچولان | چغلوندی | چقابل | خرم‌آباد | درب گنبد | دورود | زاغه | سپیددشت | سراب‌دوره | فیروزآباد | کونانی | کوهدشت | گراب | محمودوند | معمولان | مومن‌آباد | نورآباد 

نقاط دیدنی

آبشار شوي دزفول | آبشار نوژیان | آبشارهای سرکانه | امام‌زاده دوخواهران | پل کشکان | تالاب زردابه | دریاچه گهر | دژ شینه | غار کلماکره | فلک‌الافلاک | کاخ ساسانی رحمان‌آباد | کاروانسرای گوشه شهنشاه | مسجد سلطانی بروجرد 


[ویرایش] جغرافیای لرستان

تصویر:Goldasht of Borujerd.jpg
زمین های کشاورزی در گلدشت بروجرد

بلندی‌ها لرستان سرزمینی کوهستانی است و به غیر از سیلاخور، دشت کوهدشت و چندین دشت کوچک دیگر، بیشتر مناطق استان را کوههای فشرده و دره های تنگ از سلسله کوههای زاگرس فرا گرفته اند. بلندترین قله ها بصورت نواری در گوشه شمال شرق تا شرق استان قرار دارند و به ترتیب موقعیت شامل کوه گرین، میش پرور، اشترانکوه و قالی‌کوه می شوند. برخی بلندی های مهم لرستان عبارتند از:

کوه‌های استان لرستان
نام بلندی مکان حدودی
اشترانکوه 4250 متر شرق دورود
چهل نابالغان 3600 متر شمال غربی بروجرد و جنوب نهاوند
کوه گرین 3623 متر غرب بروجرد و شرق الشتر
کوه میش پرور 3500 متر جنوب غربی بروجرد
قالی‌کوه 3215 متر جنوب الیگودرز
کوه نجس 3200 متر شمال کوهدشت
کوه شاه نشین 2900 متر جنوب بروجرد
سفید کوه 2900 متر غرب خرم آباد
هشتاد پهلو 2565 متر جنوب خرم آباد
تاف 2346 متر جنوب شرقی خرم آباد
مخمل‌کوه 1966 متر شرق خرم آباد
کبیرکوه 1914 متر جنوب پلدختر

آبشارها

  • شهرستان الیگودرز
    • آب سفید
  • شهرستان پلدختر
  • شهرستان خرم آباد
  • آبشار تاف
  • آبشار گریت
  • نوژیان
  • آبشار وارک
  • شهرستان دلفان
  • شهرستان دورود
    • آبشار بیشه
    • آبشار چکان
    • آبشار دره اسپر

رودخانه ها

  • سیمره (سرچشمه: سراب گاماسیاب، خاتمه: کرخه)
  • کشکان (سرچشمه: ؟ ، خاتمه: كرخه)
  • سزار (سرچشمه:اشترانکوه و کوه گرین، خاتمه: دز)
  • کهمان (سرچشمه: کوه گرین، خاتمه: كرخه)
  • زال (سرچشمه: ؟، خاتمه: کرخه)

چشمه‌ها و سرابها

  • شهرستان ازنا
    • چشمه قل قل
  • شهرستان الیگودرز
    • سراب غار تمندر
    • سراب گردکانک
    • سراب ماهی چال
    • سراب فرسیان]
    • سراب گایکان
    • سراب سردره
    • سراب رود آب
  • شهرستان بروجرد
    • سراب جانیزه
    • سراب زِرشکه
    • سراب سفید
    • سراب زارِم
    • سراب کرتول
    • چشمه وِِنایی
    • چشمه دره خونی
    • چشمه هفت تپه
    • چشمه اِسِل
  • شهرستان خرم آباد
    • سراب کیو
    • چشمه‌های آب ارم
    • گرداب دارایی
    • آب اراز
    • چشمه شَوا
    • سراب یاس
    • سراب تیزخانی
    • سراب تلخ
    • سراب نیلوفر
    • سراب چنگایی
    • سراب چگنی
  • شهرستان دلفان
  • شهرستان دورود
    • آبشار بیشه
    • آبشار چکان
    • آبشار دره اسپر
  • شهرستان سلسله
    • سراب کهمان
    • سراب هنام
    • چشمه کیان
  • شهرستان کوهدشت
    • آب‌گرم گرخوشاب

دریاچه ها و آبگیرها

  • شهرستان بروجرد
    • تالاب بیشه دالان
    • دریاچه تپه چغا
    • دریاچه بوستان فدک
  • شهرستان پلدختر
    • تالابهای معمولان
  • شهرستان خرم آباد
    • دریاچه سراب کیو

[ویرایش] آثار باستانی و تاریخی

لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که می توان آنها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل کنده کاریهای غارها و اشیای مفرغی هستند. از دوره های هخامنشیان و ساسانیان، پلها و قلعه های مخروبه زیادی به جا مانده است. مسجد ها و امامزاده ها نیز از مهمترین آثار به جای مانده از دوره های پس از اسلام در این منطقه هستند. برخی آثار باستانی و تاریخی لرستان به ترتیب شهرستان عبارتند از:

  • شهرستان پلدختر
    • آسیاب گبری
    • پل دختر
    • پل کلهرت
    • پل گاومیشان
    • غار کلماکره
  • شهرستان خرم آباد
    • پل شاپوری (پیل اشکسه)
    • پل کشکان
    • سنگ نوشته خرم آباد
  • شهرستان دلفان
  • شهرستان دورود
    • پل چالانچولان
  • شهرستان سلسله
    • قلعه مظفری
  • شهرستان کوهدشت
    • غار هومیان
    • قلعه زاغه
    • پل کُر و دِت
    • قلعه کوهزاد

[ویرایش] گردشگاهها و دیدنی های طبیعی

  • شهرستان ازنا
    • دشت جابلق
  • شهرستان الیگودرز
    • قالی کوه
  • شهرستان بروجرد
  • شهرستان پلدختر
    • رود کشکان
    • تالاب های پلدختر
  • شهرستان خرم آباد
    • آبشار تاف
    • آبشار نوژیان
    • کیو
    • مخمل کوه
  • شهرستان سلسله
  • شهرستان کوهدشت

[ویرایش] مشاهیر لرستان

[ویرایش] زبان و گویش در لرستان

[ویرایش] مردم‌شناسی

  • ایلات و طوایف لرستان

بیرانوند حسنوند بهاروند پاپی دلفان

[ویرایش] منابع

  1. World Gazetteer
  2. تاریخ لرستان در ویکی پدیای انگلیسی
  3. تاریخ بروجرد از وبگاه بروجرد.اینفو
  4. بروجرد(وروگرد) در وبگاه فرهنگ نیاکان ما بازدید ۱۰/۲/۱۳۸۶
  5. برای اطلاعات بیشتر به پیشینه تقسیمات کشوری ایران نگاه کنید.

[ویرایش] پیوند به بیرون


استان‌های ایران پرچم ایران
آذربایجان شرقی | آذربایجان غربی | اردبیل | اصفهان | ایلام | بوشهر | تهران | چهارمحال و بختیاری | خراسان جنوبی| خراسان رضوی | خراسان شمالی | خوزستان | زنجان | سمنان | سیستان و بلوچستان | فارس | قزوین | قم | کردستان | کرمان | کرمانشاه | کهکیلویه و بویراحمد | گلستان | گیلان | لرستان | مازندران | مرکزی | هرمزگان | همدان | یزد