خودپروردگی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
خودپروردگی یا اتوتروفی (Autotrophy) واژهای است در دانش زیستشناسی. در مقابل این واژه، لغت دگرپروردگی یا هتروتروفی (Heterotrophy) قرار دارد. به زیاگانی که دارای تواناییهای خودپروردگی و دگرپروردگی باشند به ترتیب خودپرور یا خودپرورد (Autotroph) و دگرپرور یا دگرپرورد (Heterotrophy) گویند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] معنی
از دیدگاه لغوی خودپرور یعنی موجودی که خوراک خود را بدون وابستگی به موجود دیگری تأمین میکند و دگرپرور به اندامگانی (Organism) گفته میشود که برای برطرف کردن نیازهای غذایی خود به زیاگان دیگر وابسته است.
در منابع گوناگون علمی خودپرور (و عکس آن؛ دگرپرور) را به چند شیوه معنی کردهاند. تعریف مختصر این اصطلاح که در بیشتر منابع به آن اشاره شده است عبارت است از زیاگانی که انرژی و مواد مورد نیاز خود را بدون وابستگی به موجودی دیگر و تنها با استفاده از منابع معدنی (غیر آلی) به دست میآورند و با استفاده از آنها مواد آلی پيچيده ميسازند.[1]
امّا خوراک شامل بخشهای گوناگونی است که هر کدام برای برطرف کردن قسمتی از نیازهای اساسی مورد استفاده قرار میگیرند. بر این پایه منابعی مانند کتاب اصول بیوشیمی لنینجر (Lehninger Principles Of Biochemistry) خودپرور و دگرپرور را بر مبنای چرخهی کربن تعریف کردهاند. (به غیر از چرخهی کربن چرخههای دیگری نیز در تقسیمبندی موجودات وجود دارد که مهمترین آنها چرخهی انرژی و چرخهی نیتروژن است.) به این ترتیب خودپرور اندامگانی است که برای تأمین کربن مورد نیاز خود به زیاگان دیگر وابسته نیست و این عنصر را به طور مستقیم از دیاکسید کربن (CO2) موجود در هوا به دست میآورد امّا دگرپروردها این نیاز را با کمک مولکولهای آلی که دیگر زیاگان ساختهاند رفع میکنند.
[ویرایش] ویژگیها
ویژگی خودپرورها این است که با استفاده از CO2 هوا به عنوان منبع کربن همهی مواد آلی مورد نیاز خود را به تنهایی میسازند. این گروه از زیاگان انرژی مورد استفاده برای سوختوساز خود را از نور به دست میآورند و در نتیجه فوتوسنتزکننده نیز محسوب میشوند.
در مقابل دگرپروردها از اندامگان زنده یا از بقایای آنها استفاده میکنند تا مادّهٔ خام خود را تأمین نمایند. این گونهها انرژی مورد نیاز را از دو راه به دست میآورند: دستهای از نور (پس فوتوسنتز کنندهاند) و گروهی از انرژی مواد شیمیایی (مواد معدنی یا مواد آلی). در نتیجه مواد آلی برای این موجودات (دستکم بخشی از آنها که در نمودار زیر با نام ارگانوتروف مشخّص شدهاند) هم منبع عنصر کربن است و هم در حکم منبع انرژی.
با توجه به نمودار زیر روشن می شود که گیاهان و سیانوباکتریها نقش بسیار مهمی در تأمین نیازهای دیگر زیاگان دارند. زیرا از یک سو کرین معدنی را به آلی تبدیل میکنند که خوراک هتروتروفها است و از سوی دیگر این تبدیل را با استفاده از انرژی نور خورشید یه انجام میرسانند؛ در نتیجه برایند این دو عمل آنها وارد کردن کربن و انرژی موجود در بخش غیر زندهی جهان به بخش زندهی آن است.
[ویرایش] گونهها
سلسلهی گیاهان (Kingdom Of Plantae) و همچنین سیانوباکتریها از سلسلهی باکتریها (Bacteria)(که در گذشته جلبکهای سبز - آبی نامیده میشدند) موجودات اتوتروف و دیگر زیاگان، شامل سلسلهی جانوران (Animalia)، قارچها (Fungi)، آغازیان (Protista)، آرکیباکتریها (Archeae) و نیز باکتریهای دیگر (به غیر از سیانوباکتریها) در زمرهی هتروتروفها قرار دارند.
[ویرایش] واژهشناسی نام لاتین
اتوتروف (Autotroph) (از زبان یونانی؛ دارای دو بخش: خود، خویشتن = Autos و خوراک = Trophe)
هتروتروف (Heterotroph) (از زبان یونانی؛ دارای دو بخش: دیگری = Heterous و خوراک = Trophe)


