راین (شهر)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

راین شهری است در استان کرمان و در دامنه کوه هزار.

راین در بخش راین شهرستان کرمان قرار دارد. شهر « راین » مرکز بخش وسیعی است که در فاصله 100 کیلومتری جنوب کرمان قرار دارد. این شهر دارای سابقه تاریخی مهمی است و به سبب اینکه بر سر راه کرمان به جیرفت و بندر عباس قرار داشته از قدیم به عنوان یک منزلگاه واقعی مطرح بوده و برای کاروانها و قا فله هایی که در مسیر ها طی طریق می کرده اند ، اهمیت زیادی داشته است .

احمد مستوفی در گزارش جغرافیایی لوت زنگی احمد می نویسد که در راه راین به بم در دوره ساسانیان اهمیت و اعتبار داشته و این راه بعد از آبادی ابارق به راه فعلی کرمان به بم متصل می شده است .

در حقیقت تاریخچه فرهنگ و مدنیت دراین منطقه ، همگام و همزمان با تاریخ مدنیت در کرمان بوده و شانه به شانه تاریخ این مرز و بوم دوران پرافت و خیزی را شاهد بوده است .

راین در تاریخ کرمان به عنوان یک شهر با اهمیت از نظر موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی به ثبت رسیده است ، و در اکثر سفرنامه های ایرانی و خارجی که یادی از کرمان در آنها آمده ، نام راین نیز خودنمایی می کند ، اما تا به امروز تاریخ منسجم و مدونی که از گذشته های دور آن حکایت کند در دست نمی باشد .

وجه تسمیه راین :

رائین - روین- رایین -رابن- و روبین و ...

اسامی ایست که در گذشته به راین اطلاق می شده است ، و آنچنانکه از ظاهر کلمات بر می آید ، ریشه این اسامی همه از یک خانواده مشتق شده است . درباره وجه تسمیه و ریشه اصلی این کلمه می توان گفت از آنجایی که راین از زمانهای قدیم بر سر راه کرمان به جیرفت و بندر عباس قرار داشته ، به آن

« راه این » به معنای محلی که ازآن طریق مسافران به جیرفت و بندر عباس می رسند گفته می شده ، به زبان دیگر راین را میتوان تقاطع مهمی بین این شهرها به حساب آورد ، که به تدریج و به مرور زمان به « راین» تبدیل گردیده است . راین در بعضی از کتب تاریخی بنام « رائیان» نیز آمده است که « رائیان» در لغت به معنی از راه رسیده ،آنهایی که راه می آیند - تعبیر شده است ، در قاموس فرهنگ محلی کرمان ((رائیان)) به کسانی گفته می شده که بار میوه و امثال آن را بر چهار پا نهاده و از اطراف به کرمان می آوردند که امروزه به آنها « رائیها» گفته می شود ( سلجوقیان و غز در کرمان ص 343 )

پیشینه راین به گواهی اسناد و کتب تاریخی :

قلعه راین یکی از مهمترین آثاری است که می تواند گواهی بر تاریخ طولانی و متجاوز از هزار ساله این خطه باشد و سند موجودیت راین قبل از اسلام را مهر تأیید بزند این قلعه مدرک گویایی است که قدمت و سابقه این دیار را به دوره ساسانیان می رساند و همانند راوی و قصه گویی پیر و سالخورده که ناملایمات و طوفان حوادث کمرش را خمانده و خطوط رخسارش را افزون نموده است ، از حکایات و داستانهای تلخ و شیرین که عمری با آنها قرین و دمساز بوده با ما سخن می گوید .قلعه ای با مساحت حدود 40 هزار متر مربع که بعد از ارگ بم دومین بنای خشتی در استان کرمان محسوب می گردد . این قلعه در حدود 15 قرن پیش ساخته شده است و ساخت و احداث چنین قلعه ای عظیم بیانگر آن است که در آن زمان جمعیت قابل توجه و زیادی در آن منطقه می زیسته اند که برای دفاع از خود احداث چنین برجی و بارویی را لازم می دانسته اند .

راین در زمان سامانیان گرچه شهر بزرگی نبوده ولی به واسطه موقعیت جغرافیایی مناسب بر سر بزرگراه غرب به شرق و راه لوت و خراسان که از طریق خبیص و گشیت به گوگ رسیده و از گوگ راه مستقیمی به راین وجود داشته ، قرار گرفته است.

این محل مرکز داد و ستد و مبادله کالا شده و در آن پارچه های بمی تهیه می گردیده و مرمرهای راین هم مشهوراست و شاید مرمرهای مکشوفه در آثار ماقبل تاریخ شهداد از معادن راین آمده باشند .


مقدسی راین زمان خود را که دیده چنین به رشته تحریر در آورده است :« راین کوچک است وجامع در میان بازار بستانها بسیار دارد ، پارچه های بمی بسیار می بافند و به همان بازار صادر می کنند. »

راین در قرن چهارم بنا به شهادت محقق بیت المقدسی ، دیاری آبادان با جمعیتی مسلمان و در خور توجه بوده که مردمش باغدار و نساج بوده اند و این قصبه از نظر فعالیتهای اقتصادی هم در امر کشاورزی و باغداری و هم در زمینه های صنایع دستی و پارچه بافی وضعیت خوب و مناسبی داشته که این وضع باعث رونق بازار آن زمان راین گردیده بود و از جهتی دیگر که بر سر تقاطع ارتباطی چند شهر قرار گرفته بود می توانسته محل و منزلگاه مناسبی برای معاوضه و یا خرید و فروش کالا های بین کاروانها م قوافلی که به راین می آیند بوده باشد .

« پرفسور هانیس گوبه » در مقاله ای تحت عنوان « ارگ بم » درباره قدمت وسابقه تاریخی این منطقه می نویسد :« بم در دوران پیش از اسلام پی ریزی شده و رونق آن در قرن دهم میلادی است ... سه شهر بزرگ اباریک ، رائین و دارزین و توابع آنها ، از شهر بم اداره می شده است ص365 » راین قرن دهم میلادی (پنجم هجری ) بنابر نوشته پروفسور گوبه شهری است بزرگ از توابع بم . از آنجایی که قرن پنجم شاهد شکوفایی اقتصاد در بم بوده است می توان گفت راین نیز احتمالاً مشمول چنین وضعیتی بوده ، چرا که مقدسی در سفرنامه اش آورده است که : « در راین پارچه بسیار می بافند و به همان بازار صادر می کنند .» .

حال باید دید که پارچه هایی که از راین به بم صادر می شوند ، چه وضعیتی در آنجا پیدا می کرده است مقدسی درباره پارچه های بم می آورد :« لباسهای بم در مرو دریافت و از آنجا به نقاط دیگر صادر می گردیده است .» (جغرافیای شهر بم )

ابن حوقل در این زمینه می گوید :« پارچه های بمی درخراسان وعراق و مصر با رغبت خریده می شدند»

با مطالب ابن حوقل و مقدسی درباره بازار پارچه های بمی می توان نتیجه گرفت که تا قرن ششم هجری صنعت نساجی در اقتصاد شهر بم تأثیر بسزایی داشته است و رشد این صنعت در شهر ، موجب جذب نیروی انسانی از اطراف گشته و از این روی شهرهای تابعه بم منجله راین نیز تحت الشعاع این بازار قرار می گرفته و مردم آن به این صنعت رو کرده بودند .

رواج صنعت و ضرورت مبادله کالا سبب توسعه و گسترش خطوط ارتبا طی ما بین راین و شهرهای دیگر شده است و روز به روز بر اهمیت این منطقه و مسیر کاروانرو افزوده می شده است .

راین در قرن ششم هجری :

معتبر ترین منبعی که می تواند وضعیت قرن ششم هجری استان کرمان را به ما نشان دهد نوشته ها و کتب افضل الدین ابوحامد کرمانی ، افضل کرمانی ، راین زمان سلاجقه را چنین دیده است .

«راین نام آبادی بین راه بم و کرمان ، که بسیار خوش آب و هوا است و عرب در باب آن گفته : ما رأی رائیک مثل الرائین - 21 فرسنگ تا کرمان فاصله دارد » مؤلف کتاب سلجوقیان و غز در کرمان راین قرن ششم را از نظر خوش آب و هوایی ستوده است و از آنجا آن را منزلگاه و تفرجگاه مناسبی بین راه بم و کرمان آورده اند . همچنین این شهر سرحد و ییلاقی بوده است برای مردم بم و مناطق گرمسیر کرمان و بم و جیرفت .

ابوحامد کرمانی در کتاب دیگرش تحت عنوان « عقد العلی للموقف الاعلی » در باره راین می نویسد :

« راین در جنوب ماهان و هفتاد میلی شمال باختری بم واقع شده است . جای کوچکی است . مسجد آن در وسط بازاراست و باغستانی بزرگ دارد .در یک سوم راه از راین به بم : اوارک و مهگرد یا امهرجرد واقع است که به هم متصل است .» از توضیحات افضل کرمانی در کتابهایش مشخص می شود که تا اواخر قرن ششم سرزمین راین آباد بوده و صاحب صنعت ، اقتصاد و بازرگانی با رونقی فراوان بوده - صنعت نساجی نیز در آن در کمال شهرت بوده است . ولی اقبال و بخت شهر راین از ابتدای قرن هفتم واژگون و توسعه شهر متوقف گشته و عوامل متعدد موجب شد که شهر رو به نابودی نهد، که بعضی از این عوامل هجوم غزان دزد - اتابکان - خوارزمشاهیان و گورکیان و … بوده است .

راین در اواخر قرن ششم به بعد میدان و عرصه ترک تازیهای اقوام گردیدو از آن شهرآباد و خرم ، چیزی جزء ویرانی و نابودی و قحطی نماند و همچنین حملات مغولان در قرن هفتم مزید بر علت شد و کمبودها و مشقتها را صد چندان کرد .

حمد الله مستوفی وضعیت بم و راین و شهرهای دیگر را درسال 740 هجری چنین گزارش می دهد :

« دیگر خبری از صنعت نساجی آن نمی باشد و در حقیقت ربض و شارستان آن نابود شده بود.»و بعد از آنها تیموریان بر سر خوان این ولایت نشستند و قحطی خانمانسوزی در این منطقه حاکم شد و گریبان مردم را گرفت .


همچنین راین در قرن ششم میزبان لشکرکشیهای دو سپاه ملک ارسلان و بهرامشاه شد و لطمات و خسارات جبران ناپذیری که ناشی از جنگ و امثال این نبردها بود بر پیکر راین وارد آمد .

لشکرکشیهای متوالی از جهت اقتصادی برای کرمان و سایر ولایاتش بسیار خطرناک و ویران کننده بود ، چرا که سرزمینی که در سال بیش از ده- دوازده سانتیمتر از باران خداوندی نصیب ندارد و برای مردمی که لوله آب باریکی از 180 متری زیرزمین و بعد از کندن ده فرسنگ قنات بر روی زمین می آورند ، واقعاً جبران مافات ، گران تمام میشد . هر لشکرکشی با برپاکردن چندین قنات توأم بوده است و علاوه بر آن کارگر و برزگرو صنعتگری که بایستی روز و شب مشغول کار باشد - شب و روز به بیگاری و کار رایگان جهت ساختن دیوار و برج و بارو مشغول می شدند و یا در حال کندن خندق بوده اند تا در جنگ سپربلایی برای آنها و خانواده هایشان باشد.

« در سال (/569 . ه)بین ملک ارسلان و بهرامشاه در راین جنگ در افتاد » (سلجوقیان و غز ص 116)و تاریخ کرمان نیز این واقعه را چنین آورده است :

« ملک ارسلان از جیرفت و بهرامشاه از طرف بم بعنوان استخلاص به این ناحیه روی نهادند و در حدود راین بهم بازخوردند… » (تاریخ کرمان ص 116)راین در زمان گورکیان نیز در امواج حوادث و ناملایمات غوطه ور بود و همچنان دستخوش اوضاع آشفته منطقه و استان بود به طوری که در لشکرکشی که یکی از شاهزادگان گورکانی در آن منطقه نمود تحت الشعاع این لشکرکشی قرار گرفت و ویرانیش افزون گردید:

« سپاه شاهزاده اعظم امیر ابا اکبرگورکانی مراعی و مواشی سکنه و ایلات بلوک راین را رانده و بصوب بم روان گردید . »

راین به علت اینکه در سر راه چند شهر قرار گرفته است و منزلگاهی برای مسافرین بوده و تا قرن ششم به همین واسطه از اقتصاد و بازار گرمی برخوردار بوده از اوایل قرن هفتم به بعد که موج سپاهیان و لشکریان متعددی که به کرمان و ولایات اطراف هجوم می آوردند - میزبان نحیف و ضعیفی بود که بالاجبار می بایست منزلگاه و مأوای آنها باشد و آنها را تقویت و تغذیه نماید در لشکرکشی و حمله اشرف افغان بی نصیب نماند و طعمه حریق ارغان قرار گرفت .

سفرنامه دیگری که از راین یاد کرده است سفرنامه کرمان و بلوچستان « فیروز میرزا فرمانفرما » ست وی در سال 1251 ه.ق از طرف محمد شاه به حکومت کرمان منصوب گردید و مدت دو سال و چند ماه در کرمان زمام حکومت را بدست گرفت . وی در سفری که به بلوچستان داشت از راین نیز گذری نمود و درباره آن در خاطراتش می نویسد :

«… این بلوک بسیار با صفا و خوش آب و هوای است که چهار فصلش به قاعده می باشد . در میان عوام آنجا مشهور است که سی سال در آنجا مرگ و میر نشده .

اصل قریه به راین سیصد خانوار می شود . بناهای عمارات در سرتپه بلندی واقع شده ، باغات و محل زراعات در جلگه است … باغات آن بسیار زیاد و اشجارش زیاد است . اغلب میوه جات آنها انگور است و سایر میوه جات از قبیل به و انار و سیب و زردآلو و گوجه فراوان است . زراعت منحصر به غله می باشد .ولی بواسطه خشکسالی و کثرت باد همه را گرد و خاک گرفته بود که به هیچ وجه صفا و طراوتی باقی نگذاشته بود … زراعت خالصه و غیره از کمی آب عمل نیامده بود … چون محل تقاطع چندین راه است از قدیم دارای موقعیت مهمی بوده است … » (سفرنامه کرمان و بلوچستان ص 4).

سلطان عبد الحمید میرزا ناصر الدوله معروف به فرمانفرمای دوم والی کرمان و بلوچستان در سالهای 1309-1299 هجری در سفرنامه بلوچستان در باره راین می آورد :

در قرن سیزدهم راین به نعمت و برکت امنیتی که در منطقه حاکم شده بود تقریباً وضعیت گذشته خود را کم کم بدست آورد . مردم از جنگ و ستیز و میزبانی سپاهیان مختلف خلاصی یافته بودند و به شغل و فعالیتهای صنعتی نیاکان خود روی آورده بودند و بیشتر آنها به آهنگری پرداختندو کمتر عده ای به کشاورزی ، زیرا که خاک راین آنچنان مساعد برای کشاورزی نمی باشد


احمد علی خان وزیری در کتاب جغرافیای مملکت کرمان در ذکر بلوکات جنوبی گواشیر می آورد :

« راین ، جنوب مایل به شرق گواشیر است ، باغستانی فسیح ، مرغزاری نزه و بدیع است . آبش با سلسبیل برادر ، هوایش با فردوس برادر … همه قراء و نواحی این بلوک ییلاق است جزء تهرود که هوایش به گرمی مایل است .

این بلوک زمین بایروبی زراعت بسیار دارد . با اینکه چند رودخانه از کوه هزار که متعلق به همین بلوک است در اراضی آن جاری است و قنوات بسیار دارد امّا مزارع و دهات آن از بم دور است . مگر قریه تهرود که مزارع متصله دارد . خود راین که ام القرای این بلوک است معمور و آبادان است مبنی بر مساجد و حمامات و باغستانی طویل و عریض . انگور وافر و ممتاز دارد و سایر فواکه نیز نیکو عمل می آید … نمک زار این بلوک وسیع است . کوهی رفیع در آنجا است موسوم به کوه هزار چشمه سار زیاد دارد که در حوالی آنجا زراعت می شود ، درختان جنگلی آن کوه بیشتر بنه و بادام و ارچن است …

سیاح و جهانگرد خارجی دیگری که از راین دیدن کرده و تقریباً اوضاع و احوال کنونی راین را می سازند ژنرال سرپرسی سایکس می باشد .

سایکس در کتاب ده هزار میل در ایران در باره راین می نویسد :

(ص 246)«‌… روز بعد بقصبه راین که باغات زیادی دارد وارد شدیم راین در جلگه مسطحی واقع شده است … زنهای این ناحیه مثل زنهای کرمان چادر سفید برسر دارند در صورتیکه در یزد چادر سفید اختصاص به زنهای یهودی دارد . سکنه راین به 5000 نفر بالغ می شود و در نقطه ای واقع شده که محل تقاطع چندین جاده مختلف است و از سالهای به این طرف موقعیت مهمی را حایز و در قرن دوازدهم میلادی میدان جنگ ملک ارسلان و برادرش بهرامشاه سلجوقی بوده است … »

راین امروزه از بخشهای مهم شهرستان کرمان است و دارای آب و هوای معتدل و سرد است و در فاصله 108 کیلومتری جنوب کرمان قرار دارد . از محصولات کشاورزی این منطقه می توان حبوبات - سیب زمینی و میوه جات را نام برد . صنایع مهم بخش راین عبارت است از : چاقو سازی - درودگری و قالیبافی (بامن به کرمان بیاید ص75)

راین
راین



[ویرایش] پیوند به بیرون

وب‌گاه شهر راین

[ویرایش] منبع

منابع و مأخذ :

ابن حوقل - ابوالقاسم محمد - سفرنامه ابن حوقل(ایران در صوره الا رض)ترجمه و تصحیح : دکتر جعفر شعار - تهران 1366 - چاپ دوم - مؤسسه انتشارات امیر کبیر.

ابوحامد کرمانی -افضل الدین - سلجوقیان و غز در کرمان - تصحیح و تحشیه باستانی پاریزی تهران 1373 - چاپ اول - انتشارات کوروش .

ابوحامد کرمانی - افضل الدین - عقدالعلی للموقت الاعلی - تصحیح علی محمد عامری نائینی کرمان - 1356 -چاپ دوم - انتشارات دانشگاه تهران .

اصطخری - ابواسحق ابراهیم مسالک و ممالک - باهتمام : ایرج افشار تهران 1368 - چاپ سوم - شرکت انتشارات علمی و فرهنگی .

باستانی پاریزی - محمد ابراهیم - حماسه کویر - تهران 1371 - چاپ سوم - انتشارات خرم.

باستانی پاریزی - محمد ابراهیم - هشت الهفت - تهران 1370 - چاپ سوم - انتشارات ارغوان .

خیر اندیش - اسد الله - با من به کرمان بیایید - مقدمه : دکتر باستانی پاریزی - تهران 1368 - جاپ اول - انتشارات وحید.

دریا گشت - محمد رسول - کرمان در قلمرو و تحقیقات ایران - کرمان - چاپ اول انتشارات مرکز کرمان شناسی .

دریا گشت - محمد رسول - از ماهان تا چابهار (سفرنامه بلوچستان )مقدمه : دکتر باستانی پاریزی - کرمان بهار 1370 - چاپ اول - انتشارات مرکز کرمان شناسی.

دهخدا - علی اکبر - لغتنامه دهخدا (جلد 25)-به کوشش دکتر محمد معین - تهران مهر 1342 انتشارات دانشگاه تهران.

سایکس - سرپرسی - سفرنامه (ده هزار در ایران )- مترجم : حسین سعادت نوری تهران 1363 - چاپ اول - انتشارات لوحه .

فیروز میرزا - فرمانفر - سفرنامه سیستان و بلوچستان - بکوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی )تهران 1360 - انتشارات بابک.

قدامه بن جعفر - کتاب الخرج - مترجم : دکتر حسین قره چانلو .

وزیری - احمد علیخانی - تاریخ کرمان - تصحیح و تحشیه باستانی پاریزی - تهران 1370 - چاپ چهارم - انتشارات علمی .

وزیری - احمد علیخانی - جغرافیای مملکت کرمان - بکوشش باستانی پاریزی - تهران 1354 - چاپ دوم - انتشارات ابن سینا .

مقدس - عبد الله محمد بن احمد - احسن التقاسیمن فی معرفه الاقالیم - مترجم : علی نقی منزوی - تهران اسفند 1361 - جلد اول و دوم - شرکت مؤلفان و مترجمان ایران .


 این نوشتار مرتبط با جغرافیا خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
استان کرمان

استان کرمان

مرکز کرمان
شهرستان‌ها بافت | بردسیر | بم | جیرفت | راور | رفسنجان | رودبار جنوب | زرند | سیرجان | شهر بابک | عنبرآباد | قلعه گنج | کرمان | کوهبنان | کهنوج | منوجان
شهرها

اختیارآباد | ارزوئیه | انار | اندوهجرد | باغین | بافت | بردسیر | بروات | بزنجان | بم | بهرمان | پاریز | جبالبارز | جوپار | جیرفت | چترود | حسین‌آباد | خانوک | درب بهشت | دهج | رابر | راور | راین | رفسنجان | رودبار | ریحان‌شهر | زرند | زنگی‌آباد | زیدآباد | سیرجان | شهداد | شهر بابک | عنبرآباد | فاریاب | فهرج | قلعه گنج | کاظم‌آباد | کرمان | کشکوئیه | کهنوج | کوه‌بنان | کیان‌شهر | گلباف | گلزار | ماهان | محمدآباد | محی‌آباد | مردهک | مس سرچشمه | منوجان | نجف‌شهر | نرماشیر | نظام‌شهر | نگار | نودژ | هجدک | یزدان‌شهر |

نقاط دیدنی

آبشار دوساری | آرامگاه شاه نعمت‌الله‌ولی | ارگ بردسیر | ارگ بم | بازار کرمان | باغ شاهزاده ماهان | باغ‌موزه فرش | حمام وکیل کرمان | خانقاه شیخ‌سعید | دهکده صخره‌ای میمند | غار طرنگ | قلعه راین | مجموعه تاریخی حاج‌آقاعلی | مدرسه ابراهیم‌خان | مسجد جامع کرمان | موزه ریاست جمهوری، رفسنجان | موزه صنعتی کرمان | میل نادری فهرج | یخدان‌های سیرجان