حزب دموکرات
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
حزب دموکرات از احزاب سیاسی دوره مشروطهٔ ایران بود که به دست مشروطهخواهان تأسیس شد. انتخابات مجلس دوم مشروطه انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب اعتدالیون که محافظه کار به شمار میرفت.
افکار و عقاید آن برگرفته از افکار سیاسی حزب سوسیال دموکرات قفقاز بود. سید حسن تقی زاده، محمدتقی بهار، حسینقلی خان نواب، سلیمانمیرزا اسکندری، وحید الملک، و سیدمحمدرضا مساوات روسای حزب دموکرات بودند.
مرام حزب دموکرات:
- انفکاک کامل قوای سیاسی از روحانیون.
- ایجاد نظام اجباری.
- تقسیم املاک بین رعایا.
- قانون منع احتکار و تعلیم اجباری و بانک فلاحتی.
- ترجیح مالیات مستقیم بر غیرمستقیم.
- مخالفت با مجلس اعیان (مجلس سنا) بود.
حزب دموکرات مورد هجوم علما و گروه انبوهی از رعایا و توده قرار گرفت اما موفق شدند در مجلس فراکسیون ۲۸ نفری به وجود آورند.
حزب دموکرات چند روزنامه به نام (ایران نو) در تهران (شفق)، در تبریز (نوبهار) در خراسان منتشر می ساخت و مخالفین خود را به نام محافظه کار، ارتجاعی و آخوند و سرمایه دار و اشراف و اعیان به باد انتقاد می گرفت. اما برنامه حزب دموکرات با مخالفت ائتلافی از محافظه کاران به رهبری بهبهانی و روحانیون دیگر، اشراف زمیندار، سران عشایر و حتی بعضی از تاجران و اصناف مواجه شد.
انتخابات مجلس دوم مشروطه انجام شد و احزاب جدیدی پا گرفتند از جمله حزب دموکرات که برنامه کار سوسیال دموکراتیک داشت و حزب اعتدالیون که محافظه کار به شمار میرفت.
برنامه رادیکال حزب دموکرات برای ایجاد دگرگونیهای اجتماعی شامل تصویب علنی تفکیک دین از دولت، کاهش اقتدار محلی بعضی از سران عشایر و نیز تعریف جدیدی از ملیت بود که فراتر از وابستگیهای مذهبی و قومی بود.
طبق نظر ملک زاده، حزب دموکرات که برنامه سوسیال دموکراتیک داشت، به دلیل ترس از واکنش منفی مردم عنوان دموکرات را به جای سوسیال دموکرات برای خود انتخاب کرد. بیشتر دموکراتهای مجلس به عنوان منتقدان علنی حکومت در مشروطه اول شهرت داشتند.
زمینه قومی نمایندگان در انتخابات آنها تاثیر داشت. همه دموکراتها بجز یک نفر، از مناطق شمال، شمال غربی یا شمال شرقی بودند.
حسینقلی نواب که لیبرال و تحصیل کرده اروپا و عضو وابسته سفارت لندن بود، عضو کمیته ملی انقلاب و نماینده مجلس اول نیز بود. بعد از کودتای 1908(1287) نواب به صورت مشروطه خواه برجسته ای در تهران قد علم کرد.
شاهزاده سلیمانمیرزا اسکندری نوه فتحعلیشاه نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سر دبیر نشریه حقوق بود. او یکی از رادیکالترین دموکراتها به حساب میآمد و در تابستان 1910(1289) رهبر حزب در مجلس شد.
وحید الملک شیبانی همکار نزدیک حسن تقیزاده، در کمبریج در نزد براون در رشته تاریخ و ادبیات انگلیس تحصیل کرده بود. شیبانی بعد از کودتای 1908(1287) سلسله مقاله هایی در تایمز لندن نوشت. او و سلیمانمیرزا اسکندری دو نفر از بهترین خطیبان مجلس بودند و بارها مانع اوجگیری قدرت اعتدالیون شدند.
محمدرضا مساوات نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سردبیر نشریه مساوات بود که یکی از روزنامه های مهم رادیکال در مشروطه اول به شمار میآمد.
ابراهیم حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدینشاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمالالملک وموزه صنایع زیبا را تأسیس کرد که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشتههای مختلف شدند.
حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. احمد قزوینی از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود، شیخ ابراهیم زنجانی که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب میشد و عضو مجلس اول هم شده بود؛ زنجانی در محکمه ویژهای که شیخ فضلالله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.
شیخ محمد خیابانی که بیشتر به نفع دموکراتها رأی میداد، عضو انجمن تبریز بود. او روحانی خوشنام و از خطبای نیرومند آذربایجان بود که در زمان جنگ داخلی به صفوف رزمندگان مجاهدین پیوسته بود و میگفتند که عضو فرقه اجتماعیون عامیون است. یک دهه بعد او رهبر نهضت ملی در آذربایجان شد که قیام خیابانی نام گرفت.
[ویرایش] منابع
- بهار، محمدتقی. تاریخ مختصر احزاب سیاسی. تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، ۱۳۵۷.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- قاجار
- فهرست افراد مرتبط با انقلاب مشروطه
- فهرست شاعران و نویسندگان دورهٔ مشروطه
- فهرست حزبها و گروههای مرتبط با انقلاب مشروطه
[ویرایش] پیوند به بیرون
- سده انقلاب مشروطه
- انقلاب مشروطه در دو گام
- انقلاب مشروطه در جزيره دانش
- كتاب شناسى انقلاب مشروطیت
- در قالب PDF انقلاب ناتمام - انقلاب مشروطه ايران
- خيزهای اجتماعي ايران تا انفجار انقلاب مشروطه
- انقلاب مشروطه
- انقلاب مشروطه ايران
- اینتلیجنس سرویس و انقلاب مشروطه
- اوضاع ايران در آستانه مشروطيت
- سازمان فراماسونري و نهضت مشروطيت
- سالگرد جنبش مشروطه
- سلسله قاجار: از آغاز تا پايان
- تاجگذاری محمدعلی شاه
- مشروطه ایرانی
- آجودانی، ماشاالله. مشروطه ایرانی
- چرا انقلاب مشروطیت در ایران ناکام مانده است؟
- چالش سنت و مدرنيته در ايران از انقلاب مشروطه تا ۱۳۲۰
- نیم نگاهی به اندیشههای نهضت مشروطیت و مشروطه خواهی
- ۱۰۰ سال پيش، مظفر الدين شاه قاجار فرمان مشروطيت را امضا کرد
- رسالهٔ مشروطهخواهی، یادنامهٔ روزنامهٔ شرق (در قالب HTML /در قالب PDF
- ويژه نامه مشروطه (ويژه نامه روزنامهٔ فارس)
- نخستين انقلاب مشروطیت

