عصر برنز
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
عصر برنز یا عصر مفرغ دورهای در تاریخ پیشرفت بشریاست که در روند آن انسانها بیشتر به فلزکاری دستیازیدند و از شیوههایی برای گداختن مس و قلع و فرایند آلیاژسازی آن و قالبریزی برنز بهرهبردند. عصر برنز بخشی از سامانه سهدورهای در زمان پیش از تاریخ جامعه انسانیاست. دو دوره پیش و پس این دوره در سامانه یادشده عصر سنگ و عصر آهن میباشند. در سامانه یاد شده عصر برنز پس از دوره نوسنگی آغاز میگردد. ولی در بیشتر بخشهای آفریقا که زیر صحرا جای گرفتهاند پس از دوره نوسنگی یکراست عصر آهن آغاز میگردد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] خاستگاه
بر سر اینکه خاستگاه یابش برنز کجا بوده بحثبرانگیز است. شدنیاست که یابش برنزِ قلعی در چندجای مستقل از یکدیگر انجامپذیرفتهباشد. کهنترین جایی که در آن برنز یافت شده است ایران و کشور کنونی عراق میباشند و در هزاره ۴ (پیش از میلاد). ولی با این همه ادعای بهرهگیری از برنز در تایلند در هزاره پنجم پیش از میلاد هم شدهاست. برنزهای آرسنیکی در هزاره سوم پیش از زایش مسیح در آناتولی و قفقاز ساختهمیشد. برخی پژوهشگران برنزهای ساختهشده در شمال قفقاز و وابسته به فرهنگ مایکوپ را از نیمه هزاره چهارم پیش از میلاد میدانند که اینگونه میتوان اینها را کهنترین برنزهای ساختهشده در جهان دانست. ولی دیگر پژوهشگران این برنزها را ساختهشده در نیمه هزاره سوم میدانند.
[ویرایش] عصر برنز در خاور نزدیک باستان
عصر برنز در خاور نزدیک به سه پاره بخشمیشود:
- عصر برنز آغازین(EBA[۱])،۳۵۰۰-۲۰۰۰ (پیش از میلاد)
- عصر برنز میانی(MBA[۲])،۲۰۰۰-۱۶۰۰ (پیش از میلاد)
- عصر برنز پایانی(LBA[۳])،۱۶۰۰-۱۲۰۰ (پیش از میلاد)
هر یک از دورههای یادشده خود میتواند به زیرردههایی بخششوند،برای نمونه EB I، EB II، EB III و...
متالورژی در آغاز در آناتولی در ترکیه کنونی پاگرفت. سرزمین کوهستانی آناتولی از دید دارایی کانیهای قلع و مس باروراست. مس همچنین در قبرس،مصر،بیابان نقب(در اسرائیل) و ایران در کناره خلیج فارس استخراجمیشد. در آن زمان مس با آرسنیک آمیخته میشد و هنوز هم این فرآیند در آناتولی پایدار است. از راه دریا مس را به مصر باستان و میانرودان نیز میبردند.
عصر برنز آغازین شاهد خیزش شهریسازی به سوی سازماندهی دولتشهرها و اختراع نوشتن شد(دوره اوروک در هزاره پنجم پیش از میلاد). در عصر برنز میانه سیاست جابهجایی مردمان سبب تغییر نقشه خاور نزدیک گردید (آموریها،هیتیها،هوریها،هیکسوسها و شاید بنیاسرائیل). دوره برنز پایانی صحنه جنگ قدرت میان پادشاهیهای نیرومند و خراجگذارانشان بود (مصر باستان،آشور،هیتیها و میتانی). تماس گستردهای با تمدن اژهای پدید آمد که در این میان داد و ستد مس نقش مهمی بازی میکرد. این دوره با واژگونی گستردهای -که اثر بسیاری بر خاورمیانه و مدیترانه خاوری گذاشت- به پایان رسید.
با به پایان رسیدن این دوره عصر آهن در ۱۲۰۰ پیش از زایش مسیح در آناتولی آغاز گشت،جایی که پیش از آن عصر برنز واپسین را پشت سر گذاشتهبود. گذار به عصر آهن سبب تحولهای گستردهای در خاور نزدیک بود.
[ویرایش] عصر برنز در هند
آغاز عصر برنز در شبهقاره هند همزمان با آغاز تمدن دره سند در ۳۳۰۰ (پیش از میلاد) میباشد. باشندگان دره سند به شیوههایی پیشرفته در متالورژی و فرآوری مس،برنز،قلع و سرب دستیافتهبودند.
[ویرایش] عصر برنز در آسیای خاوری
[ویرایش] چین
اثرهای برنزی ساختهشده در چین وابسته به فرهنگ ماجییائو(۳۱۰۰-۲۷۰۰ (پیش از میلاد)) از دل خاک بیرونکشیدهشدهاست. با این همه آغاز عصر برنز را در چین از ۲۱۰۰ (پیش از میلاد) همزمان با دودمان شیا میدانند.
[ویرایش] آسیای جنوب خاوری
اثرهای برنزی به دستآمده از بانچیانگ در تایلند را وابسته به ۲۱۰۰ (پیش از میلاد) میدانند.
[ویرایش] شبهجزیره کره
در شبهجزیره کره در میانه دوره سفالگری مومون رفتهرفته از برنز در ساخت ابزار سود برده شدهاست(تاریخ گمانه زنیشده:۷۰۰ تا ۶۰۰ پیش از زایش عیسا).
[ویرایش] عصر برنز در کرانه دریای اژه
تمدن اژهای در عصر برنز شبکه بازرگانی دوربردی را فراهمآورده بود. این شبکه قلع و زغال چوب را به قبرس میفرستاد،درآنجا مس استخراج میشد و با گداختن آن به یاری زغال چوب و آلیاژسازیش با قلع برنز به دست میآمد.
[ویرایش] عصر برنز در اروپا
[ویرایش] اروپای مرکزی
عصر برنزآغازین در اروپای مرکزی در فرهنگ اونهتیس در ۱۸۰۰ تا ۱۶۰۰ (پیش از میلاد) بود که فرهنگ یادشده خود به زیرشاخههایی بخش میشد. در عصر برنز میانی در ۱۶۰۰ تا ۱۲۰۰ (پیش از میلاد) فرهنگ تومولوس جایگزین فرهنگ پیشین شد و ویژگی این فرهنگ در به خاکسپاری مردگان بود. در خاور عصر برنز آغازین همدوره با فرهنگ ماکو در مجارستان بود که فرهنگ یادشده در آینده جای خود را به فرهنگهای اوتومانی و گیولاوارساند داد.
عصر برنز پایانی همدوره با فرهنگ سفالمیدانی (۱۳۰۰-۷۰۰ (پیش از میلاد)) دارای ویژگی سوزاندن مردههاست. این دربرگیرنده فرهنگ لوزاتیایی در خاور آلمان و لهستان در بازه زمانی ۱۳۰۰ تا ۵۰۰ (پیش از میلاد) میباشد. این فرهنگ تا عصر آهن پایدار بود. عصر برنز میانی در اروپای مرکزی جای خود را به عصر آهن و فرهنگ هالشتات داد (۷۰۰-۴۵۰ (پیش از میلاد)).
[ویرایش] اروپای شمالی
در شمال آلمان،دانمارک،سوئد و نروژ در عصر برنز اثرهای برجسته و زیبایی ساخته شدند. برخی زبانشناسان بر این باورند که زبان نیاهندواروپایی در نزدیک ۲۰۰۰ (پیش از میلاد) -در جایی که درآینده نیاکان ژرمنزبانان جاگیر شدند- پدید آمد.
[ویرایش] بریتانیا و ایرلند
برای بریتانیا عصر برنز در بازه ۲۱۰۰-۷۰۰ (پیش از میلاد) طرحمیشود. در این زمان مردمانی از بخش قارهای اروپا به این جزیره کوچیدند. پژوهشهای پیشرفته تازه بر روی پیکرهایی که در نزدیکی استونهنج یافتشدهاند نشان داد که دست کم کوچندگانی از سوئیس کنونی در میان آنها بودهاند. دگرشهای رفتاری و فرهنگی میان مردمان سفالجامی با مردمان دوره نوسنگی آشکار است.
در ایرلند عصر برنز از نزدیک به ۲۰۰۰ پیش از زایش آغاز میگردد و آن زمانی است که برنز برای ساخت تبرهای پهنی از گونه بولیبگ ساختهشد. دوره پیش از این دوره را عصر مس میدانند که نشانه های آن ساخت ابزار مسی مانند تبرهای پهن،خنجر،تبرزین و درفش میباشد.
[ویرایش] قاره آمریکا
[ویرایش] منطقه آند
عصر برنز در آند آمریکای جنوبی از ۹۰۰ (پیش از میلاد) آغاز میشود. در این زمان هنرمندان فرهنگ چاوین آموختند که چگونه آلیاژ برنز را به دست آورند. نخستین ساختههای آنها نیز ابزاری چون تبر،خنجر و ابزارهای کشاورزی بود.
[ویرایش] پانویس
[ویرایش] منبع
- نویسندگان ویکیپدیای انگلیسی،Bronze Age.(۲۱ آوریل ۲۰۰۷)

