کاخ سروستان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

مجموعه کاخ سروستان در زمان بهرام گور ساسانی ساخته شده‌است. این کاخ که یکی از قدیمی‌ترین گنبدهای آجری کشور را در خودجای داده‌است نسبت به دیگر بناهای این دوره از معماری و طرح های پیچیده و کامل‌تری برخوردار است.

این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

شهر سروستان نزدیک انتهای جنوب شرقی حوزه ی نواحی مرکزی ومابین دو رشته کوه موازی زاگرس جنوبی واقع شده است.از نظر تقسیمات کشوری در 75 کیلومتری جنوب شرق شیرازدرمنطقه ای نسبتا کوهستانی در دامنه ی کوهی به نام قلاتقرار دارد.در تقسیمات اقلیم های ایران سروستان در بین منطقه ی گرم و خشک و گرم ومرطوب ومنطقه ی سرد قرارگرفته است.ارتفاع سروستان ازسطح دریا 1500متروارتفاع کف کاخ 1558متر است. زمینهای سروستان گلی است ودر روی لایه های رسوبی سیلاب قرار گرفته که اکثرا از انواع زمینهای متغیر فشرده میباشد.این خاکهای رسوبی دره تا عمق متجاوز از 35 متر در عمق زمین قرار دارند. طول جغرافیایی سروستان:13و53 وعرض آن:17و29 است. طول جغرافیایی کاخ:870و13و53 و عرض آن:740و11و29 است. زمین حوضه تقریبا به درازای 130کیلومتراز شمال غربی به جنوب شرقی و به پهنای 30 کیلومتر میباشد.توجه به آب وهوای اقلیم منطقه در طراحی معماری بسیار مهم است.تابش در این منطقه تقریبا شدید است. آثار تاریخی وطبیعی با پراکندگی در سرتاسر دشت باعث به وجود آمدن منظر فرهنگی طبیعی خاص سروستان شده اند. اما آنچه باعث شهرت نام سروستان در سطح ملی وبین المللی شده است وجود مجموعه کاخ سروستان در مجاورت شهر سروستان است.این مجموعه با 25 هکتار مساحت نزدیک جاده شیراز فسا ودر 13 کیلومتری جنوب شهر سروستان نزدیک به لبه ی جنوب شرقی دشت پهناور سروستان ودر مجاورت کوه نظرآباد،کوه میان جنگل،کوه سیاه وچشمه ی آب تزنگ واقع شده است. بر اساس پژوهشهای به عمل آمده توسط پایگاه میراث سروستان بیش از 50 اثر اعم از غار،پناهگاه طبیعی،تپه،محوطه،ابنیه،شهروتاسیسات زیر بنایی در این منطقه بررسی وشناسایی شده است. از شاخص ترین این آثار میتوان به مجموعه ی کاخ سروستان،قلعی برزو،آرامگاه شیخ یوسف سروستانی،قلعه ی گبری،پیررباط،خرف خانه وشهر تاریخی پیربیابان وشهر براته اشاره کرد.قدمت این مجموعه از آثار از دورانهای میان سنگی ونوسنگی تا دوران اسلامی است. بسیاری از مورخین،سفرنامه نویسان،باستانشناسان،معماران ومحققین کاخ سروستان را منتسب به دوران ساسانی دانسته اند. واندنبرگ این بنا را از آثار بهرام گور یا بهرام پنجم ساسانی (420م_438م) میخواند که توسط مهرنرسی وزیر او ساخته شده است.آنچه در یک جمعبندی کلی وبر اساس آخرین پژوهشهای به عمل آمده اخیر میتوان به آن اشاره کرداین است که مجموعه ی کاخ سروستان شکارگاهی بوده که در قرن پنجم میلادی در دوره ساسانی ودر زمانی که آرامشی نسبی بر مملکت حکمفرما بوده است بنا شده است.عناصر متشکله ی این مجموعه مشتمل بر کاخ(کوشک)،باغ،پرستشگاه،اقامتگاه زیستی،کانال آب،آبگیر مصنوعی،حصار مستطیل یپیرامون بنا بوده است،که به واسطه ی حظور دیوارها یا پرچین هایی در فضای درون مجموعه از هم متمایز بوده اند.به نظر میرسد این بنا که از باشکوه ترین بناهای ساسانیست جنبه ی تقدس هم داشته است.نمای اصلی بنا در ضلع شرقی قرار دارد که شامل یک ایوان مرکزی ودو ایوان کوچکتر در دو طرف است.ایوان مرکزی به تالار اصلی وپس از آن به چهار حیاط متصل میشودکه فضای میانی بنا را تشکیل میدهند.در دوطرف این بنا دو اتاق باریک با طاق گهواره ای قرار داردکه مقابل هم قرار نگرفته اند. بررسی عکس های هوایی وبررسی آثار زیرزمینی و همچنین پژوهشهای باستانشناسی نشان داده است که بنای کاخ سروستان درون حصار پیرامونی به ابعاد 450*550متر که متمایل به 135درجه شمال غربی مغناطیسی بوده قرار گرفته است.پلان بنای کاخ به شکل مستطیل است ودرازای آن تقریبا 45 متر وپهنای آن تقریبا 37 متر است. مصالح اصلی بنای دیوارهای کاخ قلوه سنگ و لاشه سنگ های بزرگ وکوچک آهکی وملات گچ است. برای تعیین تاریخ دقیق ساخت بنا نمونه هایی ازآجر های بنا برای انجام آزمایش کربن 14به لابراتوار مرکزی شرکت ساختمانی هوخ تیف آلمان فرستاده شد.براساس نتایج این آزمایشات؛ نمونه آجرضربی اتاق شمالی، قدمت: 60 _+1490 سال نمونه آجر گنبد کوچک،قدمت: 70+_1475 سال آجر گنبد کوچک رج 11،قدمت:70+_1485 سال آجر از گمانه تالار ستوندار غربی،قدمت:55+_ 1100سال آجر از گنبد بزرگ رج 13،قدمت:65_+1460 سال تخمین زده شد. با توجه به مطالب فوق نظر کارشناسان بر این است که بین 1500 تا 1800 سال از ساخت بنا میگذرد.