زبان مجاری
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زبان مَجاری (به مجاری: magyar،ماجیار) زبانی است از خانواده زبانهای فین واوگری و شاخه زبانهای اوگری و بیپیوند با دیگر زبانهای مرکز اروپا.بدین این زبان در مجارستان و -از سوی اقلیتهای مجاری-در هفتکشور همسایه مجارستان سخن گفتهمیشود.
زبان مجاری در جایگاه هموندی در میان دسته کوچک زبانهای اروپا که از خانواده زبانهای هند و اروپایی نیستند همواره مورد توجه زبانشناسان بودهاست.
این زبان ۱۳میلیون گویشور دارد که ۹.۵ تا ۱۰میلیونتن از آنان در مجارستان کنونی میزیند. نزدیک به دو میلیون تن در سرزمینهایی میزیند که تا پیش از جنگ جهانی یکم در پادشاهی مجارستان جای میگرفتند. بزرگترین بخش از این گروه با ۱.۴میلیونتن جمعیت در رومانی کنونی میزیند. همچنین در کشورهای اسلواکی،کرواسی،صربستان،اوکراین،اتریش و اسلوونی نیز مجاریزبانان میزیند. از این گذشته نزدیک به یکمیلیون مجاریزبان هم در سراسر جهان پراکندهاند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] دستهبندی و تاریخچه
زبان مجاری آغازین را از ۱۰۰۰ (پیش از میلاد) میدانند. در آن هنگام مجاری از زبانهای اوب-اوگری جداگردید.
مجاری زبانیاست اوگری که در زیرگروه زبانهای فینواوگری جایمیگیرد و آن هم شاخهای از خانواده زبانهای اورالی است. در دهه ۱۶۷۰ بود که پیوند میان زبانهای اوگری و فینی مورد توجه قرارگرفت. در سدههای ۱۸ و ۱۹ میلادی دستهبندی زبان مجاری در قالب یک همستیزی سیاسی پیگرفتهشد. امروزه ولی با گواهیهای در دست و یقین خانواده بزرگ زبانهای اورالی درکنار زبانهای هند و اروپایی و زبانهای استرانزیایی یک دسته زبانی شناختهشده و تثبیتشدهاست.
[ویرایش] پیوند آوایی
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| fa | puu | puu | درخت |
| fél | pelätä | pelgama | ترسیدن |
| fészek | pesä | pesa | آشیانه |
- [k] در مجاری منطبق با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکههای جلوییاست:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| könny | kyynel | küünistama | اشک |
| kéz | käsi | käsi | دست،بازو |
| kő | kivi | kivi | سنگ |
- [h] مجاری برابر با [k] در فنلاندی و استونیایی پیش از واکههای پشتیاست:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| hal | kala | kala | ماهی |
| ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی و استونیایی) |
| húgy | kusi | kusi | پیشاب |
- [t] در مجاری منطبق است با [t] در آغاز واژه در فنلاندی و استونیایی:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| tél | talvi | talv | زمستان |
| tud | tuntea | teadma, tundma | دانستن |
| tavasz | touko | teki (گرفتهشده از 'tekkima') | بهار |
- در میان واژهها [z]ی مجاری به [t] در فنلاندی و [d] یا [t] در استونیایی تطبیق میخورد:
| مجاری | فنلاندی | استونیایی | معنا |
|---|---|---|---|
| ház | kota | koda | خانه (مجاری)، کلبه (فنلاندی) |
| kéz | käsi : käte- | käsi : käte- | دست،بازو |
| fazék | pata | pada | دیگ |
[ویرایش] الفبا
| A | Á | B | C | Cs | D | Dz | Dzs | E | É | F |
| G | Gy | H | I | Í | J | K | L | Ly | M | N |
| Ny | O | Ó | Ö | Ő | P | (Q) | R | S | Sz | T |
| Ty | U | Ú | Ü | Ű | V | (W) | (X) | (Y) | Z | Zs |
حرفهای درون دوکمان تنها برای واژگان بیگانه کاربرد دارند.
[ویرایش] نمونههای زبانی
- Jó napot (:یو ناپُت) :روزخوش
- Viszlát (ویسلات):بدرود(نیمهرسمی)
- Elnézést! (النیزیشت) :ببخشید!
- Köszönöm (کؤسؤنؤم) :سپاسگذارم
- Mennyi? (مِننی) :چه اندازه؟
- Igen :آره
- Nem :نه
- Nem értem (نِم ایرتِم) :نمیدانم
- víz (ویز) :آب
- bor :باده
- sör (شؤر): آبجو
- tea (تهآ):چای
- tej (تِی):شیر(نوشیدنی)
- Szeretlek (سِرِتلِک): دوستت دارم.
[ویرایش] منبع
- نویسندگان ویکیپدیای انگلیسی،Hungarian language،(نسخه ۱۶ آوریل ۲۰۰۷)
| زبانهای رسمی اتحادیه اروپا | ||
|---|---|---|
| آلمانی | اسپانیایی | استونیایی | اسلونیایی | اسلوواک | انگلیسی | ایتالیایی ایرلندی | بلغاری | پرتغالی | چکی | دانمارکی | رومانیایی | سوئدی | فرانسوی فنلاندی | لاتویایی | لهستانی | لیتوانیایی | مالتی | مجاری | هلندی | یونانی |
||
| منبع: European Union website | ||
| زبانهای فینواوگری | |||
| اوگری | خانتی | مانسی | مجاری | ||
| پرمیک | اودمورت | کومی | کومی-پرمیاک | ||
| فینووُلگایی | ارزیا | موکشا | مریا† | ماری | ماشچری† | نورومی† | ||
| سامیک (سامی) | آککالا سامی† | اومه سامی | ایناری سامی | پیتهآ سامی | سامی اسکولت | سامی تر | سامی جنوبی | سامی شمالی | سامی کیلدین | کمی سامی† | لولهآ سامی | ||
| فینوبالتیک | استونیایی | استونیایی جنوبی | اینگریایی | فنلاندی | کارلیایی | کِوِن | لودیک | مئنکیهلی | لیوونیایی | وِپس | ووتیک | وورو † زبان مرده |
||

