بحث:حزب توده ایران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

[ویرایش] منتقل شده از صفحه مقاله

حزب توده ایران در 7 مهر 1320 تشکیل شد موسسان این حزب بیش از 80 نفر بودند برخی ازاجتماعیون دوره مشروطه برخی از کمونیستهای زندانی در زمان رضاشاه از میان 53 نفر , شماری از روشنفکران و هنرمندان کمونیستی که زندانی نشده بودند, تعدادی از سیاسیون غیرکمونیستی, گروهی از روشنفکران یا دانشگاهیان وجمعی از کمونیستهای قدیمی از جمله موسسان حزب توده به شمار می آیند که بسیاری ازآنان دیر یا زود حزب را ترک گفتند و برخی چون خلیل ملکی, دکتر انورخامه ای و جلال آل احمد دیرتر به حزب پیوستند .

حزب پس از تاسیس با استقبال بسیاری روبرو شد و توانست کارگران ,دانشجویان و زنان را سازماندهی کند. بسیاری از روشن فکران نیز به سوی حزب جلب شدند .

حزب توده ایران تا سال 1327 که در پی تیراندازی به شاه غیر قانونی اعلام شد , دارای یک کمیته مرکزی نوزده نفری بود که از این میان 11 نفر هیات اجراییه را تشکیل می دادند و یکی از این 11 نفر عنوان دبیر اول حزب را بر عهده داشت .

روزنامه ها و نشریات حزب توده در ایران از آغاز تاسیس تا انتقال حزب به خارج از کشور عبارت بود از: مردم با سردبیری جلال آل احمد – مردم آدینه با امتیاز و مدیریت رضا رادمنش ( کمونیست زندانی در زمان رضا شاه از میان 53 نفر) مجله ماهیانه مردم با مدیریت جلال آل احمد – رهبر به سردبیری طبری – سیاست – شهباز- دنا – به سوی آینده و ... کمیته های ایالتی و ولایتی حزب نیز در استانهای و شهرستان ها نشریات خاص خود را داشتند علاوه بر این سازمانها و تشکیلات وابسته به حزب هر یک نشریاتی انتشار دادند : سازمان جوانان- سازمان زنان ایران با مدیریت و سردبیری زهرا اسکندری و... که حزب توده تعداد آنها را 47 نشریه ذکر می کند یعنی در اوایل سال 1324 حدود نیمی از جراید آن زمان بوده است .

حزب توده ایران در سالهای 1323 و1327 دو جبهه ائتلافی از نشریات خود و برخی دیگر از مطبوعات تشکیل می دهد که در مقایسه با جبهه های مطبوعاتی دیگری که در دهه 20 به وجود آمد از گستردگی و فعالیت بیشتری برخوردار بود . در تیر ماه 1325 به ابتکار حزب توده جبهه مؤتلف احزاب آزادیخواه از ائتلاف حزب توده ایران و حزب ایران ایجاد شد که در آبان همان سال احزاب دموکرات آذربایجان , دموکرات کردستان ,سوسیالیست و جنگل ( اجتماعیون ) نیز به آن پیوستند . در تیر ماه 1325 قوام کابینه ای ائتلافی با شرکت حزب دموکرات خود و احزاب ایران و توده ایران تشکیل می دهد که 3 وزیر از حزب در آن عضویت داشتند .

نخستین کنگره حزب توده در 10 خرداد 1323 با شرکت 64 نماینده تشکیل شد که شامل 60 مورد و 9 موضوع بود. در 5 اردیبهشت 1326 , کنگره دوم حزب با حضور 118 عضو تشکیل شد .

با شروع نهضت ملی شدن نفت و نخست‌وزیری دکتر مصدق، حزب توده ایران به یکی از بازیگران اصلی صحنه سیاسی ایران تبدیل شد. مخالفت حزب با برخی نظرات مصدق در این دوره نقش مهمی در جنبش ملی داشت. پس از ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و تظاهرات مردمی که منجر به نخست‌وزیری دوباره مصدق شد، حزب رویه خود را عوض کرد و به پشتیبانی مشروط از مصدق پرداخت.

در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ حزب، بر خلاف تبلیغات خود در روزهای قبل از آن، نتوانست اقدام موثری در مقابله با کودتا کند و سازمان‌های حزبی تحت تعقیب و سرکوب حکومت قرار گرفتند. بخش بزرگی از رهبران حزب به خارج از کشور رفتند و بسیاری از آنان تا ۱۳۵۷ نتوانستند به ایران بازگردند. یک سال بعد از کودتا سازمان مخفی حزب در نیروهای مسلح که به سازمان افسری معروف بود کشف شد و بسیاری از اعضای آن با زندان و شکنجه و اعدام روبرو شدند.در سالهای 1339 تا 1342 ( دوره سوم تحزب) حزب توده تشکیلات خود را وارد کشور نکرد و در صورتی محدودتر و با تمرکزی کمتر بازتاب فعالیت های خود را در خارج از کشور در حاشیه صحنه سیاسی نشان می داد .

در دههٔ ۱۳۴۰ حزب عملا در صحنه سیاسی ایران حضور نداشت و با انتشار نشریه و اداره یک برنامه رادیویی ارتباط با هواداران خود در داخل کشور را حفظ می‌‌کرد. کوششی که در اواخر این دهه برای ایجاد یک سازمان مخفی (معروف به تشکیلات تهران) در داخل ایران صورت گرفت به خاطر نفوذ سازمان امنیت در آن به جایی نرسید و به بازداشت و شکنجه و اعدام عده‌ای از توده‌ای‌ها منجر شد.

در سالهای 1357 تا 1360 ( دوره چهارم تحزب) شاهد تجدید حیات نیروهای سیاسی پیشین نیستیم و احزاب و گروهای سیاسی جدید پای به میدان گزاشتند . حزب توده دیگر یگانه جریان اصلی چپ در کشور نبود و تنها به یکی از احزاب سیاسی چپ کشور بدل می شود . با رشد مبارزات مردمی در اواخر دههٔ ۱۳۵۰ حزب با تغییراتی در رهبری آن به فعالیت بیشتری در داخل و خارج از ایران پرداخت. با سقوط حکومت محمد رضاشاه رهبران حزب به ایران بازگشتند. حزب به رهبری نورالدین کیانوری دبیرکل آن دوباره به صحنه سیاسی ایران بازگشت. سیاست حزب در این دوره حمایت از انقلاب ایران بود.

سال ۱۳۶۲ جمهوری اسلامی رهبران و بسیاری از اعضای حزب را دستگیر کرد . عده‌ای از رهبران زیر فشار شکنجه در تلویزیون اعترافاتی کردند و گروه زیادی از اعضا و هواداران اعدام شدند یا با زندان شکنجه روبرو شدند و سرانجام ساختار تشکیلاتی این حزب در داخل ایران فرو پاشید.

بعد از سرکوب سال‌های دهه ۱۳۶۰ حزب از فعالیت در ایران بازماند. بخشی از رهبران و اعضای حزب در خارج از کشور و به طور مشخص در اروپا و آلمان مستقر شدند و فعالیت حزب را پیگیری کردند. در حال حاضر نیز حزب تودهٔ ایران به فعالیت ادامه می‌دهد و نشریهٔ "نامهٔ مردم" را منتشر می‌کند. دبیر کل کنونی آن علی خاوری است.

از جمله اعضای شاخص حزب توده می توان به افراد زیر اشاره کرد:

ایرج اسکندری - بزرگ علوی - مریم فیروز - مرتضی کیوان - خلیل ملکی - محمد رمضانی - صمد کامبخش - فریدون کشاورز - سیاوش کسرایی - عبدالحسین نوشین - م. ا. به‌آذین - هوشنگ ابتهاج - بهرام افضلی - هوشنگ - طاریان - نورالدین کیانوری - سلیمان میرزا اسکندری - رضا رادمنش

یکی از مشخص ترین و تاریخ ساز ترین حرکت های حزب توده تشکیل فرقه دموکرات در آذربایجان و ایجاد دولت خود مختار در این استان بود که در 21 آذرماه 1324 با افتتاح مجلس ملی آذربایجان و معرفی کابینه پیشه وری شروع به کارکرد درست یک سال بعد در 21 آذرماه 1325 با تصرف تبریز و فرار رهبران فرقه , عمر این دولت به پایان رسید شکست تجربه آذربایجان علاوه بر شروع فشار علیه دموکراسی در کشور, نخستین ضربه جدی به قدرت و مشروعیت حزب توده بود و بروز تشنجات و اختلافات فکری درمواضع حزب در قبال مسئله آذربایجان , صلاحیت رهبری و اطاعت کورکورانه از شوروی را در پی داشت.

چندی از مکتوبات تأليف شده ی نویسندگان در مورد حزب به قرار زیر می باشد . خاطرات و مصاحبه‏هاى دكتر فريدون كشاورز، دكتر نصرت‏الّله جهانشاه‏لو، انورخامه‏اى، اردشير آوانسيان، ايرج اسكندرى، نورالدين كيانورى، احسان طبرى، بابك اميرخسروى، مهدى خان بابا تهرانى، دكتر ح. نظرى(غازيانى)، م. ا. به‏آذين منوچهر كى‏مرام، مريم فيروز (فرمانفرمائيان)، راضيه ابراهيم‏زاده و سرانجام كتاب گذشته چراغ راه آينده است كه «براى‏يافتن مشى صحيح انقلابى» . اما یکی از مشهورترین تاریخ های احزاب، کتاب "تاریخ احزاب سیاسی در ایران یا انقراض قاجاریه" نوشته ملک الشعرای بهار است که جلد نخست آن در سال 1323 منتشر شد. —پیام امضا نشدهٔ قبلی توسط Tanin22 (بحثمشارکت‌ها) نوشته شده‌است. --گردآفرید ۲۲:۲۱، ۲۶ ژوئیه ۲۰۰۷ (UTC)