استان آذربایجان غربی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
استان آذربایجان غربی یکی از ۳۰ استان ایران است ، که در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. در کناره غربی این استان،دریاچه ارومیه قرار دارد.
فهرست مندرجات |
جغرافیا
استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه حدود ۴۳۶۶۰ کیلومتر مربّع مساحت دارد. این استان که در شمال غرب ایران واقع شده ۶۵/۲ درصد از مساحت کل کشور را تشکیل میدهد.
استان آذربایجان غربی از طرف شمال و شمال شرق با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است. بر پایه آخرین آمار تقسیمات کشوری این استان دارای ۱۴ شهرستان، ۲۶ بخش، ۱۰۳ دهستان و ۳۲۲۷ آبادی دارای سکنه اکثرا کرد نشین است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است.
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است و توپوگرافی متنوع و گستردهای دارد. بر اساس ساختار طبیعی استان، اکوسیستمهای ویژهای از ترکیب گیاهان در سطوح مختلف پوشش گیاهی در سطوح مختلف توپوگرافی به وجود آمده است که اهم آنها به شکل جنگلها و مراتع خودنمایی میکنند. این استان عمدتاً تحت تأثیر جریان هوای مرطوب اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه است، ولی در برخی از ماههای زمستان، توده هوای سردی از اطراف شمال، هوای مدیترانهای آن را متأثر کرده و موجب کاهش قابل توجه دما میشود.
مردم
اکثر ساکنان این استان به طور عمده آذربایجانی و کرد و هستند.
در شهر ارومیه که مرکز و بزرگترین شهر استان بشمار میآید و از دیرباز به عنوان شهری که در آن گروههای قومی، زبانی، نژادی و حتی مذهبی مختلف زندگی میکنند شناختهشدهاست، جمعیت شهر مرکب از مردمان آذری و کرد و ارمنی و آشوری است. همچون سایر نقاط ایران از ترکیب قومی شهرها آمار رسمی در دست نیست.
شهرهای کرد نشین جنوبی استان گاه میدان درگیری تظاهرکنندگان ضددولتی با نیروهای حکومتی بوده است. [1]
|
|
|
| ایلها |
بریاجی · پنیانشین · پیران · جلالی · زرزا · سادات · شکاک · قرهپاپاق · مامش · ملکاری · منگور · میلان · هرکی · افشار · چهاردولی |
| طایفههای مستقل |
دری · کرهسنی · مدرومی |
تاریخ استان
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمتهای غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله میتوان به دولت آشور در شمال بین النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیها در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از آذرآبادگان گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگترین آتشکدههای زرتشتی در این منطقه بوده است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام اتروپاد میدانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نام آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. آتورپات به پادشاهی رسید و آن ناحیه را مستقل اعلام نمود. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال خود را حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیانگذار سلسله ساسانی بر حکمرانان آذربایجان استیلا یافت.
پس از اسلام با مهاجرت طوایف ترک از آسیای میانه به ایران و آسیای صغیر آذربایجان به صورت یک ناحیه ترک نشین در آمد. اما قومیتهای دیگر مانند کردها و ارمنیها و آسوریها در برخی مناطق همچنان به حضور خود ادامه دادند.
آذربایجان غربی در تاریخ چند صد ساله اخیر ایران همواره جزئی از منطقه آذربایجان(ایالت آذربایجان) بوده است. تقسیم آذربایجان تاریخی در اثر وقایع تاریخی و تقسیمات اداری نسبتاً اخیر بوده است.
شهرستانهای استان
استان آذربایجان غربی دارای ۱۴ شهرستان، ۳۶ بخش، ۱۰۹ دهستان و ۳۷۲۸ آبادی است و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است
آمار شهرستانهای این استان بدین قرار است:
| نامشهرستان | جمعیت | رتبهجمعیت | درصدباسوادی | رتبهباسوادی | مساحت کممربع | رتبهمساحت |
|---|---|---|---|---|---|---|
| شهرستان ارومیه | ۸۵۶٬۹۱۴ | ۱ | ۷۳٫۵ ٪ | ۱ | ۵٬۲۵۱ | ۱ |
| شهرستان اشنویه | ۶۳٬۷۹۸ | ۱۳ | ۶۱٫۳ ٪ | ۱۲ | ۱٬۱۹۳ | ۱۳ |
| شهرستان بوکان | ۲۰۲٬۶۳۷ | ۴ | ۶۸٫۶ ٪ | ۶ | ۲٬۵۴۱ | ۶ |
| شهرستان پیرانشهر | ۱۰۷٬۶۷۷ | ۹ | ۶۰٫۸ ٪ | ۱۳ | ۲٬۲۵۹ | ۸ |
| شهرستان تکاب | ۸۱٬۳۹۵ | ۱۲ | ۶۶٫۲ ٪ | ۱۰ | ۲٬۵۲۳ | ۷ |
| شهرستان خوی | ۳۶۵٬۵۷۳ | ۲ | ۶۹٫۹ ٪ | ۴ | ۵٬۵۶۱ | ۲ |
| شهرستان چالدران | ۴۴٬۵۷۲ | ۱۴ | ۵۹٫۳ ٪ | ۱۴ | ۱٬۹۷۵ | ۱۱ |
| شهرستان سردشت | ۱۰۴٬۱۴۶ | ۱۰ | ۶۲٫۹ ٪ | ۸ | ۱٬۴۱۱ | ۱۲ |
| شهرستان سلماس | ۱۸۰٬۷۰۸ | ۶ | ۶۷٫۸ ٪ | ۹ | ۲٬۵۴۴ | ۵ |
| شهرستان شاهیندژ | ۸۹٬۳۵۶ | ۱۱ | ۶۶٫۴ ٪ | ۱۱ | ۲٬۱۴۴ | ۱۰ |
| شهرستان ماکو | ۱۷۴٬۵۷۸ | ۷ | ۶۸٫۳ ٪ | ۷ | ۴٬۳۳۵ | ۳ |
| شهرستان مهاباد | ۱۹۷٬۴۴۱ | ۵ | ۶۹٫۴ ٪ | ۵ | ۲٬۵۹۲ | ۴ |
| شهرستان میاندوآب | ۲۴۵٬۱۵۳ | ۳ | ۷۰٫۵ ٪ | ۳ | ۲٬۲۳۳ | ۹ |
| شهرستان نقده | ۱۱۷٬۸۳۱ | ۸ | ۷۰٫۸ ٪ | ۲ | ۱٬۰۵۰ | ۱۴ |
مناطق دیدنی استان آذربایجان غربی
- تپه حسنلو
- سه گنبد
- دره شهدا
- تخت سلیمان
- قرهکلیسا
- غار سهولان مهاباد
- آبشار شلماش سردشت
- فخریگاه مهاباد
- سد بوکان
- پردانان پیرانشهر
- سلطان یعقوب نقده
- سد مهاباد
- بند ارومیه
| نام | محل | مقصد |
|---|---|---|
| رودخانه زنگمار | ماکو | رودخانه ارس |
| رودخانه مهاباد | مهاباد | دریاچه ارومیه |
| آقچای | قورول سفلي | دریاچه ارومیه |
| رودارس | شهر جلفا | رود کورا (جمهوری آذربایجان) |
| رودخانه آقسو | ماکو | قطورچای |
| زرینهرود | میاندوآب | دریاچه ارومیه |
| زولاچای | سلماس | دریاچه ارومیه |
| نازلوچای | ارومیه | دریاچه ارومیه |
| رودخانه گدارچای | نقده | دریاچه ارومیه |
| رودخانه قوش خانه | تکاب | زرینه رود |
| سیمینهرود | بوکان | دریاچه ارومیه |
| رودخانه قوش خانه | تکاب | زرینه رود |
| خلیفان | بوکان | سیمینه رود |
| باراندوزچای | ارومیه | دریاچه ارومیه |
| گدارچای | نقده | دریاچه ارومیه |
| ساری سو | ماکو | رود ارس |
| شهرچای | ارومیه | دریاچه ارومیه |
پیوند به بیرون
| استانهای ایران | |
| آذربایجان شرقی | آذربایجان غربی | اردبیل | اصفهان | ایلام | بوشهر | تهران | چهارمحال و بختیاری | خراسان جنوبی| خراسان رضوی | خراسان شمالی | خوزستان | زنجان | سمنان | سیستان و بلوچستان | فارس | قزوین | قم | کردستان | کرمان | کرمانشاه | کهکیلویه و بویراحمد | گلستان | گیلان | لرستان | مازندران | مرکزی | هرمزگان | همدان | یزد | |


