نگهداری و تعمیرات

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

فهرست مندرجات

[ویرایش] مقدمه ای بر برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات

  • کامران شهانقی استادیار دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران shahanaghi@iust.ac.ir
  • مهدی جعفریان کارشناس ارشد مهندسی صنایع دانشکده صنایع دانشگاه علم و فرهنگ jafarian.mehdi@gmail.com

[ویرایش] چکیده

در فضای رقابتی امروز، بنگاه‏های اقتصادی در تلاشی مستمر برای دستیابی به کیفیت بالا، هزینه پایین، افزایش سرعت در ارائه کالا و خدمات و ... می‏باشند. بنابراین دستیابی به اهداف فوق را می‏توان در زمره مهمترین دغدغه‏های مدیران امروزی قلمداد نمود. نگهداری و تعمیرات نیز به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای یک بنگاه اقتصادی از این قاعده مستثنا نبوده و در زیر ذره بین مدیران و کارشناسان قرار گرفته است. در این مقاله سعی نویسندگان بر این بوده است تا برخی از مهمترین جنبه‏های پژوهشی مطرح در این حوزه را عنوان نمایند.

[ویرایش] کلمات کلیدی

نگهداری و تعمیرات، استراتژی نگهداری و تعمیرات، استراتژی کسب و کار

[ویرایش] مقدمه

فعالیت¬های نگهداری و تعمیرات در هر بنگاه اقتصادی، سبب کاهش هزینه¬های ناشی از عدم فعالیت دستگاه¬ها، هزینه¬های انجام اقدامات نگهداری و تعمیرات و هزینه سود از دست رفته خواهد شد. اما تاثیرات این فرآیند تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تاثیرات خاص خود را دارد. عدم مدیریت صحیح این فرآیند، خود سبب تحمیل هزینه‏های گاها گزافی به بنگاه خواهد شد. از این رو مطالعه و پژوهش در این حوزه و توسعه استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات متناسب با مشخصات و ویژگی¬های هر بنگاهی از اهم فعالیت¬ها در فضای کنونی رقابت می‏باشد. در ادامه به تعریف این فرآیند پرداخته و لزوم پژوهش در ارتباط با آن را با تفصیل بیشتر مد نظر قرار خواهیم داد. در بخش دوم از این مجموعه نقش نگهداری و تعمیرات را در فضای رقابتی مطرح شده و در بخش سوم به معرفی مهمترین و متداول ترین استراتژی‏های نگهداری و تعمیرات عنوان خواهیم پرداخت.

[ویرایش] نگهداری و تعمیرات چیست؟

مانند تمام مفاهیم موجود در علم و تکنولوژی درگاه ورودی به این حوزه نیز با تعریف نگهداری و تعمیرات آغاز می‏شود و این به جهت وجود تصورات غلط بسیاری است که در این حوزه مطرح می‏شود. متاسفانه این تصورات غلط در ذهن بسیاری از مدیران و حتی کارشناسان و شاغلان در امر نگهداری و تعمیرات نیز وجود دارد. [1] اساسا نگهداری و تعمیرات، تنها حوزه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را شامل نمی‏شود، اگر چه این حوزه یکی از مهمترین استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات است. نگهداری و تعمیرات روغنکاری نیست، اگرچه روغنکاری یکی از فعالیت‏ها و اقدامات مقدماتی در حوزه نگهداری و تعمیرات است. نگهداری و تعمیرات یک اقدام بحرانی و سریع برای تعمیر دستگاه‏ها نیست؛ اگر چه سرعت بالا در اجرای فعالیت‏های نگهداری و تعمیرات یکی از شاخص‏های مهم در این زمینه است. نگهداری و تعمیرات یک هنر است؛ چرا که پیش از وقوع یک مشکل و همچنین در هنگام وقوع آن، توانایی انتخاب رویکردها و فعالیت‏های مختلف وجود دارد. لذا مدیران، سرپرستان و کارشناسان و مسئولان نگهداری و تعمیرات از نقش پررنگ‏تری نسبت به سایر پارامترهای دیگر حتی "ماهیت مشکل ایجاد شده" برخوردار خواهند بود. [1]

[ویرایش] لزوم پیاده سازی سیستم‏های نگهداری وتعمیرات

هزینه‏های نگهداری و تعمیرات، در مجموع، بخش عمده‏ای از هزینه‏های تولید را در بر می‏گیرد. با توجه به نوع صنعت مورد بررسی، این هزینه چیزی حدود 15 تا 60 درصد هزینه محصول تولید شده را در بر می‏گیرد . تحقیقات نشان داده است که حدود 33 سنت از هر دلار که برای فعالیت‏های نگهداری و تعمیرات هزینه می‏شود، مربوط به فعالیت‏های غیر ضروری در حوزه نگهداری و تعمیرات می‏باشد این در حالی است که صنایع امریکا سالانه حدود 200 بیلیون دلار برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات خود هزینه می‏نمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نگهداری و تعمیرات، سالانه، 60 بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. [2] ژاپنی‏ها با درک اهمیت ویژه‏ای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستم‏های تولیدی احساس می‏کردند، اقدام به طراحی سیستم‏های مختلف نگهداری و تعمیرات، از جمله TPM نمودند و آن را به عنوان یکی از زیر سیستم¬‏های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند.[3]

[ویرایش] نقش نگهداری و تعمیرات در فضای رقابتی

بر اساس آن چه که در بخش قبل تشریح شد، به کارگیری سیستم نگهداری و تعمیراتِ خاصِ یک سازمان، می‏تواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید. اما این تاثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تاثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آن‏ها محلی از تامل خواهد بود. از این رو می‏توان به نقش مهم و تاثیر گذار استراتژی‏های مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد . در ادامه چگونگی تعاملات بین استراتژی‏های نگهداری و تعمیرات و استراتژی‏های کسب و کار مطرح خواهد شد. کلیه بنگاه‏های اقتصادی، جهت رقابت در بازار بر اساس برخي اولويت‏های مرتبط با توانمندی‏هایشان با یکدیگر به رقایت می‏پردازند . نگهداری و تعمیرات بخش جدایی ناپذیر تولید است که می‏تواند این اولویت‏های رقابتی را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه استراتژی‏های کسب و کار را به شکل مثبت یا منفی متاثر سازد. برای درک بهتر این ارتباط ابتدا تعریفی اجمالی از واژه استراتژی ذکر می‏شود و سپس استراتژیِ کسب و کار و نگهداری و تعمیرات تشریح می‏شوند و در نهایت تعاملات بین آن‏ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.[4] استراتژی یک الگوی منسجم است که تصمیمات را یکپارچه و متحد می‏سازد و اهداف سازمانی را آشکار ساخته و تعیین می‏کند و فعالیت‏هایی را که شرکت باید روی آن‏ها متمرکز شود را انتخاب می‏نماید و تلاش دارد تا شرکت یک مزیت بلند مدت و پایدار در هریک از فعالیت‏هایش به دست آورد و تمام سطوح سلسله مراتبی شرکت را وارد تصمیم می‏کند و طبیعت همکاری‏های اقتصادی و غیر آن را که شرکت دارد تعریف می‏کند .[5] بنابراین استراتژی کسب و کار، همان الگوی منسجم توصیف شده در قبل می‏باشد که محور تمام مباحث، کسب و کار سازمان خواهد بود که پورتر سه انتخاب کلی و عمومی را در استراتژی‏های سطح کسب و کار معرفی می‏نماید که شامل رهبری در هزینه، تمایز و تمرکز می‏باشد.[6] عبارت استراتژی نگهداری و تعمیرات معمولا به عنوان مجموعه خط مشی‏ها و مفاهیم نگهداری و تعمیرات تفسیر شده است اما از دیدگاه کلان تر این خط مشی‏های نگهداری و تعمیرات و مفاهیم، یکی از چند مولفه اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات را شکل می‏دهند. سایر مولفه‏های ساختاری در تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات عبارت است از ظرفیت نگهداری و تعمیرات، تجهیزات و تسهیلات نگهداری و تعمیرات، تکنولوژی نگهداری و تعمیرات و یکپارچه سازی افقی.[4]در ادبیات این حوزه، استراتژی نگهداری و تعمیرات، به عنوان یک الگوی منسجم و جدا نشدنی و یکپارچه ساز تصمیم‏ها در عناصر استراتژی‏های متفاوت در تجانس با تولید، شرکت و استراتژی‏های سطح کسب و کار معرفی می‏شود. استراتژی نگهداری و تعمیرات اهداف سازمان را آشکار می‏سازد و طبیعت کارکرد‏های اقتصادی و غیر اقتصادی را که قصد دارد برای سازمان به شکل یکپارچه انجام دهد، تعریف می‏کند.[5] با این تفاسیر ارتباط میان کسب و کار و استراتژی‏های نگهداری و تعمیرات را از طریق چارچوب زنجیره‏ی ارزشِ معروف پورتر[6] به خوبی می‏توان درک نمود. در این چارچوب کلیه وظایفی که به وسیله‏ی یک بنگاه اقتصادی انجام می‏گیرد، به 5 فعالیت اولیه و 4 فعالیت پشتیبانی دسته‏بندی شود. فعالیت‏های اولیه شامل تعیین حدود لجستیک داخلی، فرآیندها، لجستیک خارجی، بازاریابی، فروش و خدمات می‏شود. فعالیت‏های پشتیبانی شامل تدارکات، تکنولوژی، مدیریت منابع انسانی و زیر ساخت‏های سازمان می‏شود. بعد‏ها برخی از نویسندگان بر اساس درک و تحلیل‏های جدید، دسته‏بندی فوق را تغییر دادند. برای مثال در گذشته اغلب برای فرآیند نگهداری و تعمیرات به جهت این که به عنوان سربار تولید در نظر گرفته می‏شد، در زنجیره‏ی ارزش، جایگاهی برای آن در نظر گرفته نشد.[7] این در حالی است که با در نظر گرفتن آن به عنوان یک فرآیند در زنجیره‏ی ارزش، مدیریت می‏تواند تاثیرات نگهداری و تعمیرات و استراتژی‏های مختلف آن را بر روی زنجیره‏ی ارزش و استراتژی کسب و کار خود تصور نماید. به هر حال، فرآیند نگهداری و تعمیرات در تعیین سطح شاخص رقابت پذیری یک سازمان از نقش حساس و غیر قابل انکاری برخوردار است و در مجموع می‏توان تحلیل‏های گوناگونی را در ارتباط با این فرآیند در چهار حوزه هزینه،کیفیت، انعطاف‏پذیری و قابلیت تحویل مورد بررسی قرار داد.[9،8] بر این اساس ارائه مدل‏های تصمیم‏گیری برای انتخاب استراتژی‏های مختلف نگهداری و تعمیرات و یا انتخاب ترکیبی از آن‏ها، توسط برخی نویسندگان مد نظر قرار گرفته است.[10-13]

[ویرایش] استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات

در بخش قبل به تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات پرداختیم. بر این اساس و در نتیجه تغییر و تحول در استراتژی¬های کسب و کار و نیز تغییر در پارادایم¬های حاکم در تولید و پاره¬ای عوامل دیگر نظیر پیشرفت جوامع به سمت جامعه اطلاعاتی، استراتژی¬های مختلف نگهداری و تعمیرات به وجود آمده¬اند . برخی از مهمترین این استراتژی¬ها عبارتند از نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) [14]، نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (PM) [15]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شرایط (CBM) [14]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) [16]، نگهداری و تعمیرات ناب (Lean maintenance) [17]، نگهداری و تعمیرات بهره¬ور فراگیر (TPM) [18]، نگهداری و تعمیرات بهره¬ور فراگیر ناب (Lean TPM) [19]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر ریسک (RBM) [20]، نگهداری و تعمیرات چابک (Agile Maintenance) [21]، نگهداری و تعمیرات مجازی (Virtual Maintenance) [22].

[ویرایش] بحث و نتیجه¬گیری

در این مجموعه، مختصرا تعاریف و مفاهیم مربوط به نگهداری و تعمیرات و همچنین لزوم بررسی و پژوهش در این حوزه مورد بررسی قرار گرفت و گزیده¬ای بسیار اجمالی از فعالیت¬های پژوهشی صورت گرفته در این حوزه نیز مطرح شد. هر پژوهشگری با اندک مطالعه، گستردگی دامنه پژوهش در این حوزه را در می‏یابد. به هر حال نگهداری و تعمیرات به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای یک بنگاه اقتصادی، دارای ارتباطی تنگاتنگ با بسیاری از حوزه‏های مهندسی صنایع نظیر مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک، برنامه ریزی و کنترل موجودی، برنامه ریزی تولیدو کنترل کیفیت، می‏باشد. با تمام این اوصاف، نگهداری و تعمیرات نیز دارای یک چرخه عمر بوده و زمانی به دوره افول خود خواهد رسید. این افول ممکن است در اصل مفاهیم نگهداری و تعمیرات نبوده و تنها پارادایم حاکم بر آن تغییر کرده و متحول شود. به هر حال تغییر، گریز ناپذیر است.

[ویرایش] منابع و مآخذ

  • [1] Lindley R. Higgins, R. Keith Mobley, Ricky Smith, Maintenance Engineering Handbook, 6th edition, McGraw-Hill, 2002
  • [2] R. Keith Mobley, AN INTRODUCTION TO PREDICTIVE MAINTENANCE, 2nd edition, Elsevier Science,2002
  • [3] Feld, W.M., Lean Production: Tools, Techniques and how to use them. APICS Series on Resource Management, 1998.
  • [4] Srinivas Kumar Pinjala, Liliane Pintelon, Ann Vereecke, An empirical investigation on the relationship between business and maintenance strategies, Int. J. Production Economics 104 (2006) 214–229
  • [5] Hax, A.C., Majluf, N.S., The Strategy Concept and Process—A Pragmatic Approach. Prentice-Hall International, Inc., New Jersey. 1991
  • [6] Porter, M. Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. The Free Press, New York. 1985
  • [7] Hora, M., The unglamorous game of managing maintenance. Business Horizons (May–June). 1987.
  • [8] Swanson, L., An empirical study of the relationship between production technology and maintenance management.International Journal of Production Economics 53, 191–207. 1997.
  • [9] Pintelon, L., Gelders, L., VanPuyvelde, F., Maintenance Management, second ed. Acco Belgium, Leuven. 2000.
  • [10] Al-Najjar, B., Alsyouf, I., Selecting the most efficient maintenance approach using fuzzy multiple criteria decision making. International Journal of Production Economics 84, 85–100. 2003
  • [11] M. Bevilacqua, M. Braglia, The analytic hierarchy process applied to maintenance strategy selection, Reliability Engineering & System Safety Volume 70, Issue 1, October 2000, Pages 71-83.
  • [12] L. Wang, J. Chua, J. Wu, Selection of optimum maintenance strategies based on a fuzzy analytic hierarchy process, International Journal of Production Economics Volume 107, Issue 1, May 2007, Pages 151-163.
  • [13] K.Shahanaghi, M.Jafarian, H.Babaei, A. K. Faegh, M. Samsami, Ranking Maintenance Sterategies From The Point Of View Of Lean Thinking: Group Decision Making Model By Using Borda Method, 2007
  • [14] A.K.S. Jardine, D. Lin, D. Banjevic, A review on machinery diagnostics and prognostics implementing condition-based maintenance, Mechanical Systems and Signal Processing 20 (2006) 1483–1510.
  • [15] M. Carmen Carnero Moya, The control of the setting up of a predictive maintenance programme using a system of indicators, Omega Volume 32, Issue 1, February 2004, Pages 57-75
  • [16] S. Eisinger and U. K. Rakowsky, Modeling of uncertainties in reliability centered maintenance — a probabilistic approach, Reliability Engineering & System Safety Volume 71, Issue 2, February 2001, Pages 159-164
  • [17] C. Davis, Measuring the Effectiveness of Lean Thinking in Maintenance, London University, 2004
  • [18] http://www.plant-maintenance.com/maintenance_articles_tpm.shtml
  • [19] Dennis McCarthy and Dr Nick Rich, Lean TPM - A Blueprint for Change, Elsevier, 2004
  • [20] N.S. Arunraj, J. Maiti, Risk-based maintenance—Techniques and applications, Journal of Hazardous Materials 142 (2007) 653–661
  • [21] Naresh Jain, Offshore Agile Maintenance, AGILE 2006 (AGILE'06) pp. 327-336
  • [22] Van Houten F., Kimura F., "The Virtual Maintenance System: A Computer-based support tool for robust design, product monitoring, fault diagnosis and maintenance planning", Laboratory of Design, Production and Management, University of Twente, Netherlands, Department of Precision Machinery Engineering, University of Tokyo, Japan, 2000.

.