اهواز
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اَهواز مرکز استان خوزستان دومین شهر بزرگ از لحاظ وسعت پس از تهران و ششمین شهر بزرگ ایران از نظر جمعیت میباشد. شهر اهواز از نظر جغرافیایی در ۲۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی قرار گرفتهاست و در بخش جلگهای به ارتفاع ۱۸ متر از سطح دریا واقع میباشد. مساحت شهر اهواز ۲۰۴۷۷ هکتار است که فقط ۶۹۲۳ هکتار آن در بافت شهری قرار گرفتهاست طبق آمار رسمی دولت ایران در سال ۱۳۸۵ خورشیدی جمعیت شهر اهواز بالغ بر ۱۳۳۸۰۰۰ نفر است. [1]
رودخانهٔ کارون، بلندترین و پرآبترین رود ایران اهواز را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده. اهواز یکی از مهمترین مراکز صنعتی ایران است و همین امر سبب شده که مهاجران بسیاری را در خود بپذیرد. شهرهای اطراف اهواز عبارتاند از: شهرهای تاریخی دزفول و شوشتر و شوش در سمت شمال، رامهرمز در شرق، ماهشهر، شادگان و خرمشهر در جنوب و دشت آزادگان در سمت غرب.
همچنین وجود کارخانههای عظیم صنعتی و شرکتهای بزرگ نفتی و غیر نفتی ایرانی و خارجی و نیز وجود ارازی وسیع کشاورزی و رودخانه کارون بزرگترین و پر آب ترین رودخانه کشور و... این شهر را بعنوان یکی از برجسته ترین شهرهای اقتصادی ایران که سهم بسیار زیادی را در اقتصاد ایران دارا میباشد تبدیل کردهاست، چنانکه به آن قلب تپنده اقتصاد ایران نیز گفته میشود. اهواز کنونی محور ترانزیتی بسیار مهمی است که از راههای زمینی و ریلی و هوایی دیگر شهرهای ایران را به بنادر مهمی مانند ماهشهر و آبادان و بندر امام خمینی و خرمشهر به عنوان مرزهای آبی و شلمچه و چزابه بعنوان مرزهای زمینی با کشور عراق متصل میکند که بر این اساس جادههای منتهی به اهواز همیشه دارای بار سنگین ترافیکی میباشد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تاریخ اهواز
[ویرایش] پیش از اسلام
در زمان عیلامیها در حدود شهر کنونی اهواز شهری بنام اوکسین قرار داشتهاست اوکسین احتمالاً تلفظ یونانی اوز یا هوز است مراد از آن همان خوزستان است. در زمان هخامنشیان هووج یا خوجستان یا همان هوجستان خوانده میشود و داریوش کبیر در کتیبه بیستون خوزستان را به همین نام هووج نام بردهاست. خوز به معنی نیشکر و خوزستان به زبان ایلامی شکرستان است. در زمان اردوان چهارم از سلسله اشکانی اهواز مدتی پایتخت بودهاست. در جنگ اردشیر بابکان و اردوان پنجم که در رامهرمز صورت گرفت و اردشیر بر اردوان غلبه کرد اهواز صدمات بسیاری دید. اردشیر بابکان موسس دودمان ساسانیان در محل قدیمی شهر اهواز دو شهر بنا نهاد که در یکی از آنها بازاریان سکونت داشتند و در دیگری بزرگان و اشراف. در زمان ساسانیان بویژه در زمان اردشیر بابکان و پسرش شاپور اول بر روی کارون در حدود اهواز سدهای زیادی ساخته شد از جمله سد اهواز یا بند اهواز که به سد خداآفرید هم معروف بود و توسط اردشیر بابکان ساخته شد. کانالهای آبیاری و نهرهای مختلف که از سد مذکور منشعب شده بود باعث آبیاری کشتزارها و نخلستانها و در نهایت سرسبزی و خرمی اهواز شده بود مثل نهر شاهجرد که در بالای سد اهواز از کارون جدا میشد و از داخل بخش قدیمی شهر عبور میکرد و آن را به دو بخش تقسیم میکرد: بخشی که بین نهر شاهجرد و رود مسرقان (گرگر) بود که اصل شهر اهواز و در واقع هسته اولیه و بافت قدیمی شهر و در حدود کوهپایه واقع شده بود. حدود محله کارون کنونی اهواز و منبع آب و بازار و مسجد جامع شهر آنجا بود لذا آن را مدینه یا شهر میگفتند و در قسمت شرق نهر شاهجرد بود و قسمت دیگر به نام الجزیره یا جزیره که بین شاهجرد و کارون اصلی واقع شده بود نامیده میشد و در واقع بخش غربی اهواز قدیم بود (حدود بخش مرکزی و کنونی شهر مثل باغ شیخ و نادری و ۳۰ متری و باغ معین و خیابان۲۴ متری) آثار نهر شاهجرد هم اکنون در محله اهواز قدیم کنونی بین خزعلیه (خرم کوشک) و اهواز وجود دارد.
[ویرایش] دوران اسلامی
در وقایع اسلامی اهواز بدست ابوموسی اشعری والی بصره به فرمان عمر بن الخطاب در سال ۱۷ هجری قمری فتح شد. در اثر این حمله بخش اشرافینشین شهر که به هرمز اردشیر موسوم بود به کلی ویران شد ولی بخش بازاری آن باقی ماند و این بخش همان اوز یا هوز است که در قرن اول هجری به نام اولیه اهواز خوانده میشد.
در زمان بوییان اهواز به تصرف آنان درآمد و تحت حکومت آل بویه قرار گرفت. در سده ۴ هجری عضدالدوله دیلمی (فنا خسرو) اقدام به مرمت و آبادانی اهواز کرد و شبکههای آبیاری را مرمت کرد و پل معروف هنوان اهواز را از نو ساخت. اهواز در این دوره به حدی آباد و حاصلخیز شد که مقدسی آن را انباره بصره گفتهاست محله شرقی اهواز در این دوره بنا و با پلی جزیرهای که در میان کارون به نام دجیل قرار داشت به محله ناصری بعدی وصل شد.
یاقوت حموی و حمزه اصفهانی و مقدسی گویند: «اهواز قدیم به وسیله نهر شاهجرد به دو محله بزرگ تقسیم شده بود محله غربی که بین رودخانه و نهر شاهجرد واقع و جزیره خوانده میشد و محله شرقی که در پای کوه و بازار و مسجد جامع در آن بنا شده بودند و به اصطلاح شهر یا مدینه خوانده میشد. شهر شاهجرد در بالای سد اهواز از کارون جدا و روی به طرف شکاره کنونی میرفت. لفظ اوباره که اکنون محلی است در اهواز در جنوب خیابان ۳۰ متری به معنی آب باره و محل عبور آب است که یادآور همان نهرهای شاهجرد و غیرهاست.»
ابن منشاد مینویسد: «اهواز شهر بزرگی است، مردمش زرتشتی و مسلمان و انبار کالاها و فرآوردههای خوزستان شکر، بافتههای پشمی، جامههای دیبا، پارچههای کنفی و دیگر محصولات را از همه شهرهای ایران به اهواز میآورند و از این شهر و به وسیله کشتی از راه خلیج فارس به هندوستان و چین و از راه بصره و عراق و اصفهان به سایر کشورهای جهان حمل میکنند. بازرگانان و سوداگران و بیگانگان در این شهر سود بسیار میبرند. نام اهواز با کالاهای شکر و پارچه، در همه جهان مشهور و به بزرگی موصوف بود و به همین جهت عربها این شهر را «سوقالاهواز» نامیدهاند.»
از قرن ششم هجری قمری به بعد به علت خراب شدن سد شادروان و همچنین جنگلها و اغتشاشات داخلی و بروز بیماریهای وبا و طاعون، اهواز رو به خرابی رفت تا آن که در سال هزار و سیصد هجری قمری همزمان با حفر کانال سوئز و توجه اروپائیان رونق تازهای گرفت. ناصرالدین شاه قاجار هم از این فرصت برای گسترش کشتیرانی بر روی رود کارون استفاده کرد و توسط والی خوزستان در کنار اهواز قدیم بندرگاهی به نام «بندر ناصری» احداث کرد. در پی احداث این بندر نام اهواز به «ناصریه» تبدیل شد ولی در دوره پهلوی به نام قدیمی «اهواز» خوانده شد.
کشتیرانی در خوزستان از طریق رود کارون صورت میگرفته و ناچاراً دو بخش بودهاست. در شاخه کارون شمالی از شوشتر تا اهواز و در شاخه جنوبی از اهواز تا خلیج فارس کشتیرانی میشده. و به این دلیل بودهاست که در مسیر کارون در محل کنونی اهواز صخرهای بزرگ است که عبور کشتی از آن ناممکن است و کشتیهایی که از شوشتر میآمدهاند در محل اهواز بارها را به کشتی دیگری در سمت دیگر صخره منتقل میکردهاند. این کار باعث بوجود آمدن انبارها و کاروانسراهای بسیاری در اهواز شد و یکی از دلایل رونق تجارت در اهواز هم همین امر بودهاست. در شوشتر اسنادی به دست آمده که حاکی از تجارت دریایی با دورترین بنادر دنیا است و این امر جز با وجود بندری در کنار صخرهٔ پیش گفته برای تخلیه و بارگیری مجدد میسر نمیشدهاست.
به نوشتهٔ کسروی اهواز نوین پس از اعطای اجازه ناصرالدین شاه به خارجیان برای کشتیرانی در قسمت جنوبی کارون رونق دوباره یافت زیرا وجود رشته سنگی در محل کنونی پل هفتم مانع از ادامه مسیر کشتیها به قسمتهای بالا دست کارون میشد وکشتیها ناچار بودند بار خود را در این سوی صخره تخلیه کنند وسپس به کشتیهایی که در آن سوی صخره بود منتقل کنند. کم کم ساختمانها و تأسیساتی در این قسمت بوجود آمد و رونق آن هر روز بیشتر میشد. قسمت شرقی شهر ابتدا شکل گرفت و محلهٔ عامری و خیابان ۲۴ متری تقریباً اولین قسمتهای اهواز جدید بودند.
درگیریهای مختلف دوران مشروطیت و وضع اسف بار ایجاد شده در دوران قاجاریه در شوشتر و شیوع طاعون مهلک در آخرین سالهای قرن ۱۳ شمسی، همچنین برچیده شدن کشتیرانی در کارون شمالی از یک سو و رونق اقتصادی اهواز از سوی دیگر باعث شد تا مرکزیت خوزستان در آغاز حکومت پهلوی از شوشتر به اهواز منتقل شود.
[ویرایش] اهواز امروز
اهواز امروز شهری بزرگ و پهناور است که در دو سوی رود پر آب کارون واقع شدهاست. در قسمت غربی شهر محلات مسکونی پر جمعیتی مانند کمپلو، گلستان، کیانپارس، خشایار و... قرار دارد امانیه و فلکه ساعت هستهٔ مرکزی قسمت غربی را تشکیل میدهند. قسمت شرقی شهر بیشتر بازار و مراکز اقتصادی شهر را در خود جای داده، خیابانهای نادری (سلمان فارسی) و امام (پهلوی سابق) و ۳۰ متری (شریعتی) و ۲۴ متری (آزادگان) مرکز قسمت شرقی شهر هستند و همچنین محلههای معروف کوروش، زیتون کارمندی، شهرک نفت در این قسمت از شهر واقع اند. پروژههای بزرگی در اهواز در حال احداث میباشد که با افتتاح آنها چهره شهر و وضعیت حمل و نقل شهری اهواز دگرگون خواهد شد.مهمترین این پروژهها اتوبان کمربندی اهواز، پل هشتم کارون و مترو اهواز میباشند.
تیمهای فوتبال فولاد خوزستان و استقلال اهواز از جمله تیمهای مطرح در صحنهٔ فوتبال معاصر هستند.
[ویرایش] دانشگاههای اهواز
اهواز کنونی به دلیل وجود دانشگاههای بزرگ و معتبر از لحاظ آموزش عالی در جایگاه بسیار ممتازی در سطح کشور میباشد. یکشنبه ۲ مهرماه سال ۱۳۳۴ دانشگاه جندی شاپور تاسیس شد وتا آغاز انقلاب اسلامی به همین نام شناخته میشد.دانشکده کشاورزی اولین دانشکده راه اندازی شده دردانشگاه ورشتههای کشاورزی، ادبیات، ریاضی وپزشکی از اولین رشتههای ارائه شده در دانشگاه جندی شاپورمی باشد. یکشنبه ۲۵ خرداد ۱۳۳۷ نخستین گروه سی وهشت نفری فارغ التحصیلان دانشکده کشاورزی دانشگاه جندی شاپور طی مراسمی گواهینامه خودرا دریافت داشتند. دانشکدههای مهندسی، الهیات در بدو شروع انقلاب اسلامی ومجتمع دزفول درسال۱۳۶۶ و مابقی دانشکدهها پیش ازانقلاب اسلامی شروع به فعالیت نمودهاند. با توجه به صنعتی بودن ناحیه خوزستان فعالیتهای تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران از اهمیت ویژهای برخوردار است ودهها تألیف وترجمه وصدها طرح تحقیقاتی حاصل تلاشهای محققین این دانشگاه میباشد
هم اینک بیش از ۱۷۰رشته در ۵۷ گروه آموزشی و۱۳ دانشکده درحال فعالیت در این دانشگاه میباشند و رشتههای پزشکی نیز به دانشگاه مستقلی تحت نام دانشگاه علوم پزشکی اهواز تبدیل شدند.هم اکنون در اکثررشتهها دوره لیسانس وفوق لیسانس ودررشتههای کشاورزی، علوم تربیتی، ریاضی، دامپزشکی، شیمی دورههای دکتری برگزار میشود.دانشگاه شهید چمران دارای فضای آموزشی بسیار وسیع و مناسبی میباشد بطوریکه دربین دانشگاهها یکی ازچهار دانشگاه بزرگ کشور وبزرگترین دانشگاه درجنوب و غرب کشور است
- دانشگاه شهید چمران [2]
- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور [3]
- دانشگاه صنعت نفت
- موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان
- دانشکده صنعت آب و برق خوزستان
- دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
- دانشگاه آزاد اسلامی اهواز علوم و تحقیقات
- دانشگاه پیام نور اهواز
- دانشگاه امام حسین (ع)
[ویرایش] پلهای اهواز
یکی از مهمترین جاذبههای گردشگری شهر اهواز پلهای اهواز هستند. هم اکنون ۷ پل بر روی کارون در اهواز وجود دارد که از این میان پل سفید (پل اول) و پل هفتم به دلیل سبک خاص مهندسی و طراحی منحصر بفرد، چشم انداز زیبایی به شهر دادهاند. هفتمین پل اهواز با نام پل ششم یا پل فولاد نیز به تازگی به بهره برداری رسیدهاست. همچنین در حال حاضر عملیات ساخت پل جدیدی به روی رودخانهٔ کارون در شهر اهواز در حال اجراست. این پل که بزرگترین پل کابلی ایران خواهد بود پیچ استادیوم را به خیابان زند در قسمت شرقی شهرمتصل میکند و تا حدودی از بار ترافیکی دیگر پلها میکاهد.
عملیات ساخت دو پل دیگر نیز بر رودی اتوبان کمربندی اهواز در حال اجراست که پیش بینی میشود عملیات ساخت این دو پل تا پایان سال ۸۶ خاتمه یابد.ساخت این دو پل تاثیر به سزایی در کاهش ترافیک شهر اهواز به ویژه بر روی پل سوم این شهر خواهد داشت.[نیاز به ذکر منبع]
[ویرایش] چهرههای سرشناس اهوازی
- مهرانگیز کار، فعال حقوق بشر
- عزت الله نگهبان، پدر باستانشناسی نوین ایران
- حمید دباشی، روشنفکر ایرانی-امریکایی، نویسنده و منقد ادبی فرهنگی
- کیانوش عیاری، کارگردان
- سیاوش عیاری، مهندس و مخترع، بانی اولین تولیدی الکترونیک در اهواز
- ریتا اصغرپور، نویسنده
- احمد محمود، نویسنده
- شهریار خاتم، گروه موسیقی خاک
- سیاوش قمیشی، خواننده و آهنگ ساز
- پتریک موناهان، کمدین ایرانی-اسکاتلندی
- پرویز آبنار، صدابردار پیشکسوت سینما
- محمدرضا اسکندری، وزیر کنونی جهاد کشاورزی
- علی شمخانی، وزیر سابق دفاع
- فرشاد کوتی، نماینده ی یونیسف
- حسین کعبی، فوتبالیست تیم ملی
- رضا حسینی، نقاش
- مصطفی مستور، نویسنده
- میلاد زینالی، محقق
- علی بن مهزیار اهوازی دانشمند بزرگ اسلام و تشیع
- سید صادق فاضلی کارگردان برجسته تئاتر
- محمد رضا آریانفر نمایشنامه نویس
- محمد ممبینی از برترین دانشمندان بزرگ فیزیک دنیا
- رضا فیاضی بازیگر تلویزیون
[ویرایش] جستارهای وابسته
- تاریخ اهواز
- دانشگاههای اهواز
- صنایع اهواز
[ویرایش] منابع
[ویرایش] پیوندها
| مرکز | اهواز |
| شهرستانها |
آبادان | امیدیه | اندیمشک | اهواز | ایذه | باغملک | بندر ماهشهر | بهبهان | خرمشهر | دزفول | دشت آزادگان | رامشیر | رامهرمز | شادگان | شوش | شوشتر | گتوند | لالی | مسجد سلیمان | هندیجان |
| شهرها |
آبادان | اروندکنار | آغاجاری | الوان | امیدیه | اندیمشک | اهواز | ایذه | باغملک | بستان | بندر امام خمینی | بندر ماهشهر | بهبهان | جایزان | چمران | حُر | حسینیه | حمیدیه | خرمشهر | دزآب | دزفول | دهدز | رامشیر | رامهرمز | رفیع | زهره | سالند | سردشت | سوسنگرد | شادگان | شوش | شوشتر | شیبان | صفیآباد | صیدون | قلعه خواجه | قلعهتل | گتوند | لالی | مسجدسلیمان | مقاومت | ملاثانی | میانرود | مینوشهر | هفتگل | هندیجان | هویزه | ویس |
| نقاط دیدنی |
آبشار شوي دزفول | آتشکده چگادمتپه | آرامگاه یعقوب لیث | اولین چاه نفت ایران | بند میزان | پل سفید اهواز | پل گرگر | پل لالی | تالاب شادگان | تالاب میانگران | تالاب هورالعظیم | تپه چغامیش | دره توبیرون | دریاچه سد کرخه | اسکی روی آب در دریاچه کارون | سد دز | شهر باستانی آسک | قلعه ارجان | قلعه داودختر | قلعه سلاسل | قلعه شوش | کاخ آپادانا | گندیشاپور | مزار رودبند | مزار سبزقبا | مسجد جامع خرمشهر | مسجد رانگونیها | معبد چغازنبیل | موزه آبادان |
| محلات شهر اهواز | ||||||||||
| محلهها | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
آخر آسفالت | آزادشهر | آسیه آباد | امانیه | باسكول | باغ معین | پادادشهر | پردیس | پنجطبقه | جاده ساحلی | چم اسخیل | چهارصد دستگاه | حصیرآباد | حمیدیه | خرمکوشک | خروسيه | خسروی | خلفآباد | درویشیه | زرگان | زویه | زیباشهر | زیتون کارگری | زیتون کارمندی | سپیدار | سیاحی | شلنگ آباد | صد دستگاه | طلائیه | عامری | فرهنگشهر | کانتکس | کمپلو | کوت عبدالله | کوروش | کیان آباد | کیانپارس | گاومیشآباد | لشکر (شهر سالم) | لشکرآباد | ملاثانی | مَلّاشیه | ملی راه | منبع آب | مهديس | نادری | نیوسایت | هلال بریم
|
||||||||||

