جوجهتیغی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
جوجهتیغی (نام علمی : Hedgehog) ، «خارپشت» ، (قُـنـفـُذ) جانور کوچکی از راسته پستانداران است. «جوجهتیغی» یا «خارپشت» تقریباً در تمام مناطق دنیا موجود است، همچنین در ایران ومخصوصاً در مناطق گرمسیر به ویژه استان هرمزگان زیاد است وبه گویش محلی هرمزگانی به آن زُزُه میگویند، این جانور بوسیلهٔ خارهای که برپشتش قرار دارد از خود دفاع میکند. البته نوع دیگر نیز تقریباً شبیه به جوجهتیغی در منطقهٔ جنوب ایران وجود دارد أما از جوجهتیغی بزرگتر است همچنین از ناحیه شکل نیز با جوجهتیغی اختلاف واضحی دارد، وخار پشتش از خار پشت جوجهتیغی بلندتر است، در مناطق هرمزگان به این جانور شُوگـَرد (شَب گـَرد) میگویند، این حیوان هنگام احساس خطر با پرتاب کردن خارهایی از پشتش به سوی مهاجم از خود دفاع وحمایت میکند. در بعضی جاها به این جانور تشی میگویند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] مشخصات جوجهتیغی
طول تقریبی و متوسط جانور جوجهتیغی در حدود ۱۹ سانتیمتراست، وطول دُمَش در حدود ۲٫۵ سانتیمراست، خار پشتش سیاه، ودر نهایت به رنگ سفید کمی مایل به خاکی منتهی میشود. اما رنگ شکمش سفید همراه با رنگ خاکی مانند است. جلو صورتش از موهای سفید وبیج پوشیدهاست. «جوجهتیغی گوش دراز» یکی از کوچکترین جوجهتیغیها است که در مناطق شبه صحراوی زندگی میکند. از این نوع جوجهتیغی در شبه جزیره عربستان زیاد وجود دارد. گوشهای درازش در ایجاد اماکن وجود دشمن باشنیدن صدا از اماکن دور به او کمک میکند، همچنین حاسهٔ شمی قوی دارد ومی تواند از نقات متفاوت قربانی خود را تشخیص دهد. سالی یک بار میزاید ، بچهش شیر میدهد، سرش کوچک است وگردن ندارد، بینی أش کمی دراز است، پاهایش کوتاه وتمام بدنش از خار (شُوک) پوشیدهاست. هروقت احساس خطر کرد مانند یک توپ خاردار جَمع (گِرد) یا (گلوله) میشود. جوجهتیغیها معمولاً به دلیل وجود این تیغها برپشتشان بیباکند زیرا اگر با خطری روبهرو شدند میتوانند به شکل یک گلوله خارداری درآیند، و معمولا دشمنان طبیعی به آنها کاری ندارند اما بیشتر جوجهتیغیها روی جادهها که خارهایشان در برابر اتومبیلها حفاظی به حساب نمیآیند کشته میشوند. در زمستان میخوابند، و در بهار برمی خیزند . در وپائیز به جفتگیری وزاد و ولد میپردازند. بیشتر در شبهای مهتابی ظاهر میشوند.
[ویرایش] تغذیه
جوجهتیغیها در طول روز میخوابند، عصرها در جستجوی غذا به بیرون میروند، حتی گاهی تا نیم فرسنگ از پُی غذا راه طی میکنند. آنها از حشرات، حلزونها ، حلزون بی صدف، لارو حشرات و به ندرت قورباقه و لیزارد ، « تخم پرندکان» ، « میوه جات» ، « مار» ، « کرمها» ، موش ، ثمر درختان، سبزیجات صحراوی ، تغذیه میکنند. جوجهتیغیها غذای خود را عمدتا به کمک حس بویایی مییابند. جوجهتیغیها در مقایسه با اندازه جثه شان زیاد غذا میخورند. در سرمای زمستان هنگامی که غذای دیگر به وفور در دسترس نیست زمستانخوابی میکنند و از ذخیره چربی که در فصل فراوانی غذا ذخیره کردهاند استفاده میکنند.
[ویرایش] زیستگاه
زیستگاه و قلمرو ومحیط بیابانهای شنی، درههای کوهستانی ، دشتها، پشتخههای سنگلاخی، مناطق خاکی ونرم که دارای درختچه باشد. این جانور لانه أش در زیر زمین میسازد. جوجهتیغی عاشق آب وهوای لطیف وآزاد است، بنا براین هنگام ساختن لانه زیر زمین دو درب به آن میسازد، یکی رو به سمت شمال ودیگری رو به سمت جنوب، بطوریکه هروقت باد از سوی شمال باشد به درون لانه (جُحر) وارد شود واز درب جنوبی خارج شود، همچنین اگر هوای جنوبی باشد از سمت شمال خارج گردد، به این صورت لانه أش همیشه خنک نگه میدارد. بیشتر در شبهای مهتابی وزیر نور ماه به دنبال غذا میرود.
[ویرایش] زاد و ولد
جوجهتیغی معمولاً از آغاز ماه ژوئیه تا اواخر ماه سپتامبر زاد وولد میکنند. ماده از ۳ تا 6 بچه میگذارد بعد از مدت بارداری (حَمل) که در حدود ۴۰ روز میباشد. ماده سالی یک بار میزاید. بچهها بعد از ولادت خار به پشت ندارند ولخت وکور هستند، بعد ۷ روز چشم باز میکنند، وبعد ۲۱ روز میتوانند غذا بخورند. خار پشتش در برابر حیوانات دیگر مانند روباه و سگ و شغال از آن حمایت میکند. جوجهتیغی حیوانی لیلی است، در روزها میخوابد، و فقط در شب از لانه خارج میشود.
[ویرایش] نگاره
[ویرایش] منابع
- الجاحظ ، أبی عثمان عَّمر ، بن بحر ، (کتاب الحیوان) ، جلد سوم، دار احیاء التراث العربی ، چاپ بیست وششم، بیروت ، لبنان، انتشار سال ۱۹۵۰ میلادی .
- القزوینی، زکریا، محمد، . (عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات) منشورات دار آفاق الجدیدة: بیرت، لبنان، چاب ششم، انتشار سال ۱۹۸۱ میلادی. به (عرب).

