شاه عبدالعظیم
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شاه عبدالعظیم نام رایج مجموعه آرامگاهی یکی از نوادگان امام حسن پیشوای دوم شیعیان است که در شهر ری، نزدیک تهران قرار دارد. این آرامگاه با آرامگاه امامزاده حمزه و امامزاده طاهر از قرن سوّم تاکنون، یکی از مشهورترین اماکن زیارتی ایران بوده است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] نسب عبدالعظیم
مطابق زیارتنامهای که در آرامگاه قرار دارد عبدالعظیم فرزند علی فرزند حسین فرزند زید فرزند امام حسن مجتبی بوده است.
همچنین در برخی منابع نسب عبدالعظیم به این شکل است: عبدالعظیم پسر عبدالله پسر علی پسر حسن پسر زید پسر حسنالمجتبی پسر علی بن ابیطالب.
[ویرایش] بناها
بنای نخستین این آستانه یعنی حرم آن را محمد پسر زید داعی علوی در نیمه دوم قرن سوم هجری قمری مطابق با قرن نهم میلادی تعمیر اساسی کرد. در گاه اصلی ورودی آن که در شمال مجموعه قرار دارد به فرمان پادشاهان آل بویه و سپس به همت مجدالملک قمی تکمیل شد.
بنای حرم در بخش پائین چهارگوشی است که هر بر آن حدود هشت متر است. در بالا مانند همه بناهای سلجوقی برفراز چهارگوشه حرم چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب احداث کردهاند و بالاتر از آن یک هشت ضلعی و بر روی آن یک شانزدهضلعی ساختهاند. روی این شانزدهضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده است. تمام این بخشها از درون آئینهکاری شده است. تعمیر و تغییرات اصلی این بخش در زمان شاهطهماسب صفوی انجام گرفته است. صحنها و ایوان آستانه از آثار دوره صفوی است. در دوره قاجار تعمیرات و اضافات زیادی صورت گرفت. پوشش زرین گنبد به فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۰ هجری قمری برابر با ۱۸۳۵ میلادی انجام گرفته است.
[ویرایش] آثار تاریخی
- صندق مرقد عبدالعظیم که تاریخ ساخت آن ۷۲۵ هجری قمری برابر با ۱۳۳۵ میلادی است.
- دو لوحه کتیبه چوبی که روی یک جفت در چوبی جدید تر نصب شده است. تاریخ ساخت لوحهها ۸۴۸ هجری قمری مطابق با ۱۴۴۴ میلادی است.
- در بزرگ چوبی بین رواق شمالی و مسجد زنانه که تاریخ ساخت ۹۰۴ هجری قمری (برابر با ۱۴۹۸ میلادی) دارد و به سبک دوره تیموری است.
[ویرایش] مقابر اطراف
بسیاری از مشاهیر ایران در جوار ضریح و رواقهای اطراف به خاک سپرده شدهاند. ازجمله: ناصرالدین شاه قاجار، آیتالله سید ابوالقاسم کاشانی (همچنین همسر وپسر وی)، علامه محمد قزوینی/ علامه قزوینی، عباس اقبال آشتیانی، ملا علی کنی. [نیاز به ذکر منبع]
در دوره پهلوی آرامگاهی در جوار این آستان برای رضا شاه پهلوی تدارک دیده شد که به تدریج بسیاری از وابستگان این خاندان در آنجا به خاک سپرده شدند. از جمله: علیرضا پهلوی، سلیمان بهبودی، سپهبد فضلالله زاهدی، ارتشبد سید محمد خاتمی، حسنعلی منصور. این آرامگاه پس از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ به همراه مقابر پنجاه تن از وابستگان رژیم گذشته توسط عدهای به سردستگی آیتالله شیخ صادق خلخالی تخریب شد. [نیاز به ذکر منبع]
[ویرایش] مدیریت
با وجود این تا سال ها پیش، این بارگاه کرامت به عنوان یک مرکز مورد توجّه مذهبی و فرهنگی و اجتماعی، از مدیریت منسجم و تشکیلات منّظم برخوردار نبود و حاکمان کشور از دوران قاجار تا پهلوی نیز به رغم برخی توجّهات ظاهری مستقیم و غیر مستقیم، در جهت منزوی و متروک کردن این حوزه های مقدّس، اقدام می نمودند.
در سال های اوّلیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی کوشش در تقویت جایگاه معنوی آستان مقدّس قوّت گرفت و فعالیّت های محدودی از جمله احداث حوزه علمیّه حضرت عبدالعظیم علیه السّلام در محلّ سابق مقبره رضاخانی صورت گرفت. بر همین اساس در سال 1369 مقام معظّم رهبری، طی حکمی، محمّدی ری شهری را به تولیّت آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم و بقاع متبرّکه امامزاده حمزه علیه السّلام و امامزاده طاهر علیه السّلام منصوب نمودند. با مدیریت جدید اقدامات ذیل انجام پذیرفت:
- ایجاد تشکیلات اداری نوین
- کارهای قانونی، حقوقی و اجرائی برای مجموعه از جمله ثبت رسمی اساسنامه
- تهیه «طرح جامع مذهبی و ملّی توسعه آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم علیهالسّلام»
- ارتباط با سازمانها و نهادهای مسئول برای بهره گیری از مساعدت و همکاریهای مسئولان عالیرتبه نظام
طرح توسعه فیزیکی آستان نیز از سال ۱۳۷۱ در قالب ۲۰ پروژه رفاهی، فرهنگی و مذهبی به اجرا در آمد.
هم اکنون «آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم» به عنوان یک نهاد مستقل زیر نظر مقام معّظم رهبری با حدود 700 کارمند در حوزه های اداری و مالی، حقوقی و موقوفات، عمرانی، اقتصادی، فرهنگی، روابط عمومی و بین الملل، مشغول فعالیّت و ارائه خدمات به زائرین است.
[ویرایش] منابع
- سید محمدتقی مصطفوی، آثار تاریخی طهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، ۱۳۷۵
- عزیزالله عطاردی، زندگانی حضرت عبدالعظیم، انتشارات کتابخانه صدر، تهران

