کوهسرخ

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

فهرست مندرجات

[ویرایش] کوهسرخ

کوهسرخ یکی از توابع شهرستان کاشمر است.

بخش (مرکز بخش)



[ویرایش] موقعیت جغرافیای شهر ریوش

بخش کوه سرخ از توابع شهرستان کاشمر می‌باشد که از نظر جغـرافیائی در منطقه‌ای بسیار خوش آب و هوا با چشمه سارهای فراوان قـرار گرفته‌است.

شهرریوش (ری وش = مانند ری) مرکز بخش کوهسرخ در ۳۰ کیلومتری کاشمرواقع شده است(دراستان خراسان رضوی).

این شهر در حاشیهٔ جاده کاشمر- نیشابورقرار گرفته‌است. ریوش و به طور کلی کوهسرخ همانطور که از نام آن پیدا است منطقه‌ای کوهستانی ومرتفع است که همچون فلاتی نگین مانندازشش جهت با شش شهرستان مرتبط است.ازطرف شمال به نیشابور- ازجهت شمال غربی به سبزوار- ازسمت مغرب به بردسکن –ازناحیه غربی به خلیل آباد-ازسوی جنوب شرقی به کاشمروازسمت شرق وجنوب شرقی به تربت حیدریه متصل می‌شود.

ارتفاع متوسط شهرریوش ازسطح دریا ۱۷۰۴ متراست که درزمستان هاسرد وگاهی اوقات باسرمای بسیارزیاد وحشن ودرتابستان هادارای آب وهوای بسیارمطبوع ودلپذیراست.بخش کوهسرخ باوسعتی معادل ۲۱۹۳ کیلومترمربع دارای ۲۸ روستاوجمعیتی قریب به ۵۰۰۰۰ (پنجاه هزار)نفر رادرخودجای داده‌است .این بخش به دلیل اقتصادسنتی ووابستگی آن به آب باران ومتعاقب خشکسالی‌های اخیرلطمات شدیدی به اقتصادمنطقه واردشده‌است که این امرباعث فلج شدن اقتصادبسیاری ازخانواده هاشده‌است .لذامهاجرت به شهرستان‌های همجواربه شکل گسترده صورت گرفته .بااین وجودوعلارقم این لطمات کوهسرخ درتولیدبادام رتبه دوم رادرکشورداراست ودراستان خراسان اولین تولیدکننده بادام به شمارمیرود.قبل ازاین سهم عظیمی ازخشکبارخراسان دراین منطقه تولیدمیشد ولی متاسفانه به دلیل خشک سالی باغات زردآلووشفتالوآسیب‌های جدی دیده‌است .سیب زمینی سرخ وباغات جالیزی این منطقه زبانزداست وقالی بافی نیز که روزگاری شغل ومنبع درآمد یک سوم ازمردم منطقه بود به دلیل رکودقیمت آن درسطح کشوری ومشکلات آن درسطح کلان کشوری اکنون رونق خودراازدست داده‌است .البته جداازهمه این مسائل باتوجه به کشفیات کانی‌های معدنی ارزشمنددرمنطقه میتوان افق‌های روشنی رابرای منطقه متصورشد.معادن طلای کلاته تیموروچوبک چلپو- معادن سنگ ساختمانی ازنوع مرغوب درچندین نقطه که مشهورترین آن سنگ سنجدک میباشدکه معادن کائولن که معروف ترین آن کائولن مکی است خاک نسوز- خاک هاررنگی –سنگ آهن ومس باذخیره بسیارزیادکه معروفترین آن معدن تنورجه می‌باشدمعادن آهک وگچ میکا وچندین معدن دیگرکه بعضی ازآنهادرمرحله بهره برداری هستندوتعدادزیادی ازآنهانیزمراحل اکتشاف راپشت سرکزرانده‌اند.

واماموقعیت شهرریوش همانطورکه دربالا اشاره شدبه تبع منطقه کوهستانی وناهمواراست به دلیل قرارکرفتن درحاشیه جاده اصلی ورودخانه اصلی منطقه شکلی نامناسب دارد هرچنداین مواردبه زیبائی آن کمک کرده‌است ولی برای ارائه خدمات وانجام امورعمرانی مشکلات زیادی راموجب شده‌است.


[ویرایش] دهستانهای کوهسرخ

بخش کوهسرخ شامل سه دهستان به نامهای برکوه بررود و تکاب است و مرکز آن شهر ریوش می‌باشد این بخش باوسعتی معادل ۲۱۹۳ کیلومترمربع دارای ۲۸ روستا است وجمعیتی نزدیک به ۵۰۰۰۰ (پنجاه هزار)نفر رادرخودجای داده‌است کوهسرخ درتولیدبادام رتبه دوم رادرکشورداراست ودراستان خراسان اولین تولیدکننده بادام به شمارمیرود


[ویرایش] مشاهیر علمی کوهسرخ

کاتبی ترشیزی

محمدبن عبدالله کاتبی ترشیزی شاعر نادره گوی و وارسته خراسانی در نیمه اول قرن نهم هجری می‌زیسته وی را سرآمد معاصرانش دانسته‌اند او در روستای طرق کوهسرخ متولد شد ولی در تاریخ از او به عنوان شاعری نیشابوری یاد می‌شود وی به خاطر مهارتش در خطاطی به کاتبی مشهور شده ابتدا در نیشابور و سپس راهی هرات شد . او روحیه گردشگری داشت و جالب اینکه در هر کجا پا می‌گذاشت به لحاظ شور و تسلط وافرش بر علوم زمانه مشهور می‌شد ، در سال ۸۳۹ ه - ق به علت ابتلا به طاعون در گرگان درگذشت .از آثار او: مثنوی ده باب (شبیه بوستان مثنوی) - مجمع البحرین - سی نامه - دلربا - دیوان شامل غزلیات - مفردات - رباعیات و قصاید


گذری بر شهرستان کاشمر و منطقه کوهسرخ


الف - اوضاع جغرافیای طبیعی : ۱-۱- موقعیت ، وسعت ، محدوده جغرافیایی : شهرستان کاشمر بعد از جداشدن از شهرستانهای بردسکن و خلیل آباد در سالهای ۷۶و ۸۲ هـ.ش با دو بخش مرکزی و کوهسرخ ، بامساحتی در حدود ۳۳۹۰ کیلومتر مربع در مرکز و غرب استان خراسان رضوی در شمال شرقی کشور واقع است . شهر کاشمر مرکز شهرستان کاشمر بوده و در فاصله ۲۱۷ کیلومتری شهرستان مشهد قرار دارد . این شهرستان از غرب با شهرستان خلیل آباد از شمال و شمال غربی با نیشابور و سبزوار و بردسکن و از شرق و شمالشرقی با تربت حیدریه و از جنوب و جنوب شرقی با گناباد همجوار است . ارتفاع شهرستان در بلندترین نقطه ۲۵۱۵ متر ودر پائین ترین نقطه ۹۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد . ۱-۲- ژئوموروفولوژی و زمین شناسی : شهرستان کاشمر از نظر ژئوموروفولوژی پستی و بلندیها ، به دو واحد مستقل و جدا از هم بصورت ارتفاعات و منطقه جلگه‌ای تقسیم می‌گردد: ۱- منطقه کوهستانی شمالی (ارتفاعات کوهسرخ)ومنطقه کوهستانی جنوبی (ارتفاعات فغان) ۲- منطقه کویری و خشک در غرب و جنوب این شهرستان قرار گرفته که دنباله کویر نمک است. ۳- جلگه کاشمر که حومه شهر و قصبات آنرا تشکیل می‌دهد. این جلگه بسیار حاصلخیز و دارای قنوات متعددی می‌باشد. ۱-۲-۱- منطقه کوهستانی شمالی و جنوبی (ارتفاعات کوهسرخ و فغان ): رشته کوه واقع در شمال شهرستان (کوهسرخ) دارای قله‌های مخروطی آتشفشانی خاموش است که از بلوک خواف در تربت حیدریه شروع می‌شود و از شمال تربت حیدریه می‌گذرد و در گردنه محمدمیرزا جاده آسفالته اصلی تربت به مشهد را قطع میکند وتا قریه حصار آخرین حد تربت حیدریه امتداد می‌یابد، سپس به طرف مغرب کشیده می‌شود . در این رشته کوه یک سری کوهها وتپه‌های مامورهایی مربوط به دوران سوم زمین شناسی است که در حدود عطائیه و اورت شادی واقع است همچنین در بلوک کوهسرخ ،کوههای مربوط به دوران چهارم زمین شناسی وجود دارد که هنوز قله‌های مخروطی شکل آن دیده می‌شود.( همانند کوه آتشفشانی که در شمال قریه ریوش قرار دارد که زمانی بصورت آتشفشانی فعال بوده اما فعلا خاموش است ونام اصلی آن نیز آتشفشان بوده و بومیان آنرا آتشان می‌خوانند.) در قسمت غربی کوهسرخ ، قله آتشفشانی دیگری دیده میشود به نام کوه کریز که خاموش بوده و چشمه‌های آبگرم معدنی از دامنه آن جاری است . این کوه مرکز رشته کوه شمالی است و دارای قلل مخروطی آتشفشانی می‌باشد .در کوه باغدشت نیز قله آتشفشانی دیده میشود که آبگرم مصرفی از دامنه آن جاری است. ارتفاعات کوهسرخ از شرق به غرب کاهش می‌یابد این رشته کوهستان از سمت غرب به دشت کویر منتهی می‌شود . در دشت کویر، این رشته کوهستانی بصورت تپه‌هایی از خاک و شن و همچنین تپه‌های رملی که بوسیله باد بر روی یکدیگر انباشته شده‌است ، مشاهده می‌شود .غرب ارتفاعات شمال را دشت کویر فرا گرفته و از سمت شرقی ارتفاعات مذکور به کوه چهل تن کدکن تربت حیدریه محدود است.شمال ارتفاعات کوهسرخ را سرزمینهای پست و جلگه‌ای نیشابور وسبزوار فراگرفته واز جنوب این ارتفاعات به جلگه حاصلخیز و آباد حومه کاشمر ختم میشود .بلندترین قله تولّی(Tavallah) است که ۲۵۱۵ متر ارتفاع دارد.دومین قلّه این رشته کوه ،قله کریز با ۲۴۸۳ متر ارتفاع می‌باشد .همچنین قله مرتفع کوه سیاه (کوههای سیاه رنگ ) از محل نامق و حصار و جنوب بایگ تربت حیدریه از رشته کوه اصلی کوهسرخ جدا و بصورت شرقی وغربی دشت کاشمر را از منطقه کوهسرخ جدا ودر ناحیه دره شش طراز که منطقه کوهستانی کوهپایه بردسکن را می‌پیوندد که بلندترین قلّه آن ۲۳۳۵ متر ارتفاع دارد .ارتفاعات غرب کال سبز دارای ۱۷۳۹ متر بلندی می‌باشند. دره‌ها اکثراً(vشکل) و دارای شیب تند می‌باشند که در اثر فرسایش آبهای موجود در منطقه ، حالت جوان بودن خودشان را از دست داده‌اند . جلگه‌های کم عرض ولی دارای طول زیاد که برای کشت و کار و ایجاد باغات از آنها استفاده می‌شود ، در بین دره‌ها و مناطق کوهستانی وجود دارد و از آب چشمه‌ها ونهرها آبیاری می‌شوند . حوضه آبگیر رود خانه‌های فصلی و دائمی کاشمر نظیر کال سبز ، گور آب ، کالشور ، کال گرگ آب ، کال شش طراز ، کندر ، کال مقبره ، کال سالار ، کال فدک در این ارتفاعات می‌باشند . رودخانه‌های منطقه فصلی بوده توسط بارندگی‌های زمستانه و بهاره و ریزش برفهای زمستانی تغذیه می‌شوند . ارتفاعات کوهسرخ در دوران سوم زمین شناسی و بر اثر حرکت کوهزایی و تکتونیکی زمین ایجاد شده و بصورت قلّه‌های مخروطی شکل در منطقه نمایان می‌باشند . منطقه کوهپایه‌ای دره‌های کم و بیش وسیع شامل دره معروف و مهم کوهسرخ که بین دو رشته اصلی کوهسرخ و شعبه فرعی آن « کوه سیاه » در شمال کاشمر واقع و بصورت دهلیزی دره حصار و رود معجن تربت حیدریه را به منطقه کوهپایه بردسکن متصل می‌نماید که منطقه ایست خوش آب وهوا وسرسبز با آب فراوان و زمین کم . رشته جنوبی از کال شور شروع می‌شود وبه کوه یخاب ختم میگردد و به کوهستان فغان ( بجستان ) معروف است که از جمله کوههای بسیار قدیمی بوده ، سالیان دراز زیر آب دریای کم عمق آسیای مرکزی پنهان شده بود و پس از چین خوردگی خلیج فارس از زیر آّب بیرون آمده و در مقابل نور خورشید قرار گرفته‌است این کوهستان دارای تپه‌های گچی و آهکی بسیار می‌باشد و آب در این کوه بندرت یافت می‌شود . _ رشته کوههای فغان که بصورت کوههایی کم ارتفاع در جنوب دشت کاشمر کشیده شده‌است . _ دشت کاشمر بطول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر و عرض متوسط ۲۰ کیلومتر در میان کوههای کوهسرخ و کوه فغان که از غرب به دشت کویر و از جنوب کویر نمک متصل می‌شود .


۱-۳- وضعیت توپوگرافی شهرستان کاشمر(همراه با خلیل آباد ): ۱-۳-۱- اراضی با ارتفاع ۱۰۰۰- ۵۰۰ متر = ۱۶۵۹ کیلومتر مربع . ۱-۳-۲- اراضی با ارتفاع ۲۰۰۰- ۱۰۰۰ متر = ۸۳۰ کیلومتر مربع. ۱-۳-۳- اراضی با ارتفاع بیش از ۲۰۰۰ متر = ۲۲۶۱ کیلومتر مربع. - اراضی با ارتفاع بیش از ۲۰۰۰ متر : موقعیت استقرار این ارتفاعات بگونه‌ای است که بصورت ۳ نوار مجزا از هم در شهرستان کاشمر واقع شده‌اند و عمده وسعت این اراضی در نواحی مرکزی وشمالی شهرستان متمرکز است . این اراضی در منطقه شمال شهرستان از شمال غرب به سمت شمال شرق و در مرکز و جنوب از غرب به شرق کشیده شده‌است . روستاهایی که در این گروه ارتفاعی قرار دارند عبارتند از : ایور – گل گیر – سنجدک – توندر – بند قراء – خرو – تجرود – کریز – قراچه – طرق - کلاته تیمور – کلاته فولاد – قوچ پلنگ – فرشه – نامق – اکبر آباد – چلپو – ده میان . ۱-۴ – بررسی شیب اراضی شهرستان : ۱-۴-۱- اراضی با شیب کمتر از ۵ ٪ ۱-۴-۲- اراضی با شیب ۱۰ – ۵ ٪ ۱-۴-۳- اراضی با شیب ۲۰- ۱۰ ٪ ۱-۴-۴- اراضی با شیب ۲۰٪ به بالا : حدود ۲۶۳۵ کیلومتر مربع از شهرستان کاشمر را در بر می‌گیرد ( معادل ۴۸/۵۵ ٪ ) این اراضی حدودا از مرکز تا شمال شهرستان ادامه یافته‌است . روستاهای واقع در این گروه عبارتند از : ایور – ده میان – خضر آباد – داغی – سنجدک – قصون – کوشه – اوندر – توندر – خضربیگ – اکبر آباد – چلپو – موشک – نامق – تنورچه – کوشه نما – سربیشه – شهر ریوش- علی آباد – طرق- قراچه – پایین دره – تجرود – خرو – بندقراء . ۱-۵- آبراهه‌های محدوده شهرستان کاشمر : ۱- حوضه آبریز رودخانه شامکان : در بخش شمال کاشمر جاری شده و بهم می‌پیوندد و از جنوب به شمال به طرف رودخانه شامکان جاری میگردد . سه شاخه اصلی این آبراهه در ارتفاعات شمال ریوش و کوه آریا و چهل دختر قرار دارد و کال تکاب در ارتفاعات کوه سیاه و چهل دختر به سمت کال خضر بیگ جاری شده و پس از دریافت کال لنگر ، کال خضر بیگ ، کال بی گدار ، کال شاه و ... به سمت سنگرد جاری میگردد . ۱-۱- کال تکاب : از ارتفاعات کوه سیاه و شمال ریوش و ارتفاعات چهل دختر سر چشمه میگیرد . ۱-۲- کال ده میان . ۱-۳- کال گرگ سیر . ۱-۴- کال عطائیه . ۲- حوضه آبریز رودخانه شش طراز : از منطقه تنورچه در شمال کاشمر و رود شوراب سرچشمه گرفته و پس از طی مسیری درجهت شرق به غرب و بصورت قوسی تا منطقه موسوم به باغدشت ادامه می‌یابد. ونهایتا بصورت شمال به جنوب جاده کاشمر – بردسکن را تلاقی میکند و به سمت کندر پیش میرود . ۲-۱- کال شوراب ۲-۲- کال جنگلدار ۲-۳- کال بُنگل (Bongol) : این سیلابرو از حاشیه شرقی روستای ایور و به فاصله یک کیلومتری آن عبور کرده واز زیر پای قلّه معروف به تیغ گرگ دره عبور میکند . این آبراهه نیز آبراهه‌ای منفرد می‌باشد که بطول ۶ کیلومتر در دامنه مخروط افکنه کوهسرخ جاری میگردد. ۲-۴- کال ایور( Eivar) : از زیر پای مزرعه علی دوست و تیغ سبز و تک جندار (جاندار) سر چشمه گرفته و بصورت شمالشرقی – جنوب غربی به سمت آبراهه اصلی کال ششطراز جاری میگردد. کال ایور پس از عبور از نزدیکی روستای ایور به کال ششطراز میریزد . سیلابهای کال ایور از نظر مجاورت با روستای ایور و بررسی خسارات سیل قابل توجه‌است و اگر چه بخاطر وسعت حوضه کم شدت و مقدار این سیلابها جزئی و ناچیز می‌باشد ولی از نظر استفاده و بهره گیری از منابع آب سطحی به جهت استفاده مزارع تحت آبیاری ، اهمیت دارد . ۲-۵- کال بنگ : در قسمت غربی کال ایور بصورت شمالشرقی به سمت جنوب غربی جاری میگردد این کال از ارتفاعات قولق و کوه تِرُس ( teros) با دو انشعاب اصلی ودر بستری پوشیده از « مارن قرمز و کنگلومرا » سرچشمه گرفته و در میان مسیر به تراسهای آبرفتی قدیمی میرسد . ۲ – ۶- کال موشک ۲- ۷- کال عسکیر ۲- ۸ – آبراهه‌های ریوش و .... ۳- حو ضه آبریز کالشور : ۳-۱- کال رود جرف ۳-۲- کال تنگل راست ۳-۳- کال عسکیر ۱-۶- رودخانه‌ها : گسل سرتاسری موجود در ابتدای مخروطهای افکنه کوهسرخ سبب ازدیاد ضخامت آبرفت دشت کاشمر گشته و ضخامت آنرا تا ۱۵۰ متر میسازد . تغذیه سفره‌های آبی لز طریق رودخانه‌ها و مسیلها و مخروط‌های افکنه دامنه کوهسرخ است و مهمترین منبع آب زیر زمینی بوسیله رسوبات دوران چهارم دشت کاشمر تشکیل می‌شود . عمق برخورد به سطح آب زیر زمینی در نواحی شمال دشت حداکثر ۷۰ متر ودر جنوب ۳۵ تا ۴۵ متر و در قسمتهای انتهای دشت حداکثر ۳ متر میرسد . شبکه هیدروگرافی منطقه از رودخانه‌هایی تشکیل یافته که اکثرا از کوههای سرخ و سیاه شمال کاشمر سرچشمه گرفته و در دشت کاشمر جریان یافته و بسوی صحرای کویر نمک سرازیر میگردند ۱-۶-۱ : مهمترین رودخانه ششطراز است که از دامنه شمال کوههای مزبور سرچشمه گرفته ودره سرسبز و آباد ، ریوش – کریز را پیموده پس از خروج از منطقه کوهستانی در دشت کاشمر جریان یافته در ناحیه کندر به شش قسمت تقسیم می‌شود که آنرا اصطلاحا شش طراز نامیده‌اند . آبدهی آن سالیانه حدودا ۹۶۵ متر مکعب است . ۱-۶- ۲ : رودخانه دیگری که در منطقه کوهسرخ جریان دارد رودخانه اورت شادی است که از ناحیه چلپو سرچشمه گرفته و پس از عبور از کوههای سرخ کوهسرخ بشکل گل آلودی به دشت جنوبی نیشابور وارد میشود . ۱- ۶ -۳: رودخانه‌های قوزستان و سید مرتضی (ع) و چند رودخانه کوچک دیگر از جمله رودخانه‌هایی هستند که از دامنه جنوبی رشته کوهسرخ سرچشمه گرفته و بصورت شمالی جنوبی جریان یافته پس از خروج از دهانه کوهستانی در سطح رودخانه ناپدید و خشک میگردد .لذا از نظر کشاورزی مستقیما مورد استفاده نبوده و سفره‌های آبی دشت کاشمر را تغذیه می‌نمایند . ب – اوضاع منابع طبیعی و کشاورزی شهرستان : از نظر توپوگرافی : ۱- ناحیهٔ جلگه‌ای ۲- ناحیه تپه ماهوری ۳- ناحیه کوهستانی ناحیه کوهستانی: این ناحیه شامل بلندترین ارتفاعات و رشته کوههای کوهسرخ که در شمال و غرب واقع شده و دارای قلّه‌های آتش فشانی خاموش است . در رشته کوه کوهسرخ رودخانه دائمی بنام کال ریوش و رودخانه‌های دیگر از سر اخه‌های همین رودخانه از منطقه طَرق (tarq) ، قراچه عبور نموده و نهایت از کنار آرامگاه سید مرتضی(ع) داخل شهر کاشمر شده و این ناحیه حد فاصل کاشمر تا ریوش و از شمال به ایور ، از شمال غرب به اوندر و خضر بیگ محدود است . ج – آب و هوا : شهرستان کاشمر بعلت تنوع وضع طبیعی دارای آب و هوای متفاوتی است . منطقه کوهستانی کوهسرخ با آب و هوای معتدل کوهسستانی ، زمستانهای نسبتا سرد و بارندگی زیاد و هوای مرطوب و تابستانی معتدل و منطقه دشت کاشمر با آب و هوای نیمه صحرایی ، زمستانهای معتدل سرد و تابستانهای گرم و خشک و بارندگی متوسط و رطوبت کم .


تــــــرکیب قومی ، زبان ، دین : نژاد اکثر مردم کاشمری آریایی می‌باشد . برای آشنایی بیشتر مروری بر این قوم باستانی می‌اندازیم . آریایی‌ها که تقریبا از اوایل هزاره دوم قبل از میلاد ، مهاجرت خود را به سمت شمال فلات ایران آغاز کردند به تدریج در نواحی مختلف ایران استقرار یافتند و حکومتهای مختلفی همچون ، مادها ، پارتها یا اشکانیان و پارسها یا هخامنشیان را تشکیل دادند . این قوم جدید ، ترکیب جمعیتی ایران قدیم را دست خوش تغییر و دگرگونی نمودند .از میان اقوام فوق الذکر ، پارتها در شمال ایران و استان خراسان بزرگ آن روزگار ساکن گردیدند. منطقه ترشیز و نیشابور که در عهد پارتها ( ۲۴۹ ق م – ۲۲۴ پـ م ) از نواحی حاصلخیز ایران محسوب می‌گردیدند ، در قلمرو فرمانروایی آنان قرار گرفت . از این رو گمان میرود حضور آریایی‌ها در این منطقه نیز همچون دیگر مناطق کشور باعث اختلاط نژادی شده باشد . در این صورت میتوان گفت ترکیب جمعیتی ترشیز ، مخلوطی از اقوام قدیم ایران و آریایی‌ها است .سر سبزی و آبادی ترشیز و به موازات آن ، هم جواری این شهر با نواحی مناطق کویری و خشک ، باعث شده‌است در طول تاریخ ، خیل عظیمی از جمعیت مناطق نا مساعد ، به سوی این شهر سرازیر گردند . چنان که هجوم مکرر اقوام مختلفی همچون افغانها ، مغولان ، ترکان ، اعراب هندوها ، لُرها ، ترکمن‌ها ، ازبک‌ها و ... به این مناطق و ایجاد پیوندهای نسبی بین آنان ، تا حد زیادی بر پیچیدگی موضوع افزوده ، تا بدان حد که پیدا کردن نژادی اصیل و دست نخورده ، امری سهل و ساده نیست . پیشینهٔ تاریخ اقوام و قبایل ساکن در شهرستان کاشمر : ۱- اعراب ۲- ترکان ۳- هندوها ۴- لرها ۵- بلوچ‌ها ۶- افاغنه ۷- ازبکان ۸- یزدی‌ها ، طبسی‌ها و ... . ۱- اعراب : تاریخ ورود اعراب به سرزمین ما به دوران قبل از اسلام بر می‌گردد . بنا به گزارش منابعی چون تکملة الاخبار، شاپور ذوالاکتاف پنج هزار خانوار عرب از اعراب بنی اسرائیل و بنی عطفان و بنی ثعلب را از اراضی نَجد و احساء و بحرین کوچانیده ، در کرمان سکونت داد .اسناد و مدارک تاریخی حاکی است در عهد ساسانیان ، پاره‌ای طوایف عرب در نواحی جنوبی و غربی ایران وجود داشتند . همچنین در پی فتوحات اسلامی ، سیل مهاجران عرب به داخل ایران سرازیر شده از خوزستان تا خراسان ساکن شدند . در بین این جویندگانِ مجال زندگی ، کسانی هم وجود داشتند که به سبب انتساب به شیعه یا خوارج ، نمی‌توانستند یا نمی‌خواستند در شام یا عراق بمانند . آنان در این کوچها به تدریج ملک و ضیاع به دست آوردند . در این مهاجرت‌ها اوضاع جغرافیایی حدود خراسان بیشتر از سایر نقاط با طرز معیشت اعراب موافق بود . مرد عرب به کمک شتر خویش به خوبی می‌توانست در صحراهای اطراف خراسان حرکت و نقل مکان کند . در صورتی که عبور از رودخانه‌ها و صعود از نقاط کوهستانی دیگر مناطق ایران برایش آسان نبود . از این رو به نواحی اطراف قومس و خراسان علاقه بیشتری نشان دادند . چنان که در سال ۵۲ هجری ، بالغ بر پنجاه هزار مرد جنگی عرب ، هر یک با خانواده و عیال خویش در خراسان سکونت گزیدند . بنا به دلایلی ، در سده‌های میانی وقفه‌ای نسبتا طولانی در روند مهاجرت آنان به این نواحی بوجود آمده‌است . اعرابی که در ترشیز سکونت گزیدند ، اغلب از چهار طایفهٔ مشهور : عرب عامری یا میش مست ، عرب طاهری ، عرب مقصودی و عرب لولایی بودند . از میان این اقوام ، بزرگترین و نام بردارترین قبیلهٔ ترشیز ، قبیلهٔ میش مست بود . برخی از آبادیهای کوهسرخ نیز با نژاد اعراب در آمیختند که از جمله می‌توان به روستای ایور نامبرد که با نژاد عرب در آمیخته و امروزه بصورت قوم واحدی در آمده‌اند . ۲- ترکان : بخشی از جمعیت کاشمر را نیز ترکان مهاجر تشکیل می‌دهند . اینان ، خود به دو گروه : ایرانی و غیر ایرانی تقسیم می‌شوند و هر کدام از آن دو نیز در دو زیر گروه جداگانه تقسیم میشوند : الف : ترکان ایرانی : گروهی از این ترکان مهاجری هستند که از شهرهای تبریز، اسکو و خلخال با روس‌ها به تجارت مشغول بودند و کم کم در روسیه ساکن شدند . این‌ها به دنبال وقوع انقلاب بلشویکی ۱۹۱۷ م بر اثر فشارهای زمامداران کمونیست از این کشور مهاجرت نموده و به ایران آمدند و در نواحی درگز و باجگیران و بعضی در حدود شیروان ، بجنورد ، کاشمر و تربت حیدریه ساکن شدند . گروه دیگر ترکان ایرانی تبار جماعتی هستند که از حدود دو قرن پیش به این سو ، از شهرهای آذربایجان ، به کرانه‌های جنوبی دریای خزر مهاجرت نموده چندی بعد به سمت درگز ، مشهد و از آنجا به کاشمر کوچ کرده‌اند . ب : ترکان غیر ایرانی : گروه اول قومی همچون خاندان قرائی هستند که از ترکان تاتار محسوب میشوند .این گروه به علت نزدیکی خراسان به سرزمینهای آسیای میانه ، در قرن چهارم و پنجم هجری به ایران آمده و در اطراف شهرهای تربت حیدریه ، گناباد ،کاشمر سکونت گزیدند. گروه دوم جماعتی هستند که به هنگام حملات غزنویان ، مغولان ، تیموریان و... به این سو آمده وکم کم در این نواحی جا خوش کرده‌اند .از جمله این گروه‌ها می‌توان به ایلات تیموری و جلایر اشاره کرد . قوم اخیر ، صحراگردان ترک تباری بودند که به هنگام حملهٔ چنگیز به خراسان وارد شدند وبازماندگان آنها در همین جا ماندگار شدند . ۳- هندوها : از دیگر اقوام مهاجر به ترشیز ، می‌بایست از کولی‌ها نام برد .هندوهای مهاجر که با نامهای مختلفی نظیر کولی ، لولی ، فیوج و... نامیده می‌شوند ، در سراسر جهان پراکنده‌اند . براساس گزارش تاریخ نویسان ، بهرام گور ، جماعتی از هندوها را به ایران آورد تا در بزم‌های درباری ، به رقص و خوانندگی به پردازند. در زمان نادر شاه ، عدهٔ زیادی از آنان به ایران مهاجرت نموده و به تدریج ، جزو جمعیت شهرهای جنوب خراسان از جمله بیرجند ، قاین ، گناباد ، تربت حیدریه ، کاشمر نیشابور ، سبزوار شدند .کار اصلی آنها ساخت کارد ، قند شکن ، انبر و... است . این طایفهدر زمرهٔ طایفه دوره گرد خراسان محسوب می‌شوند . فیوج‌ها که در اصطلاح محلی به آنها کولی ، غر شمار یا غربت می‌گویند ، دیر زمانی است که در این مناطق ساکن می‌باشند . واژه غرشمار هم اینک به معنی دهن لقی و یاوه گویی می‌باشد . آنان اکنون بخشی از جمعیت شهر شده و از بی آزارترین مردم این دیار محسوب می‌گردند. ۴- لُــرها : سابقهٔ حضور لرها در ترشیز ، حداقل به دوران حکومت افشاریان بر میگردد . بنا به نوشته‌های مرحوم دهخدا ، نادر شاه افشار(۱۱۴۸هـ ) در پی سیاست جابجایی قبایل و طوایف ، عده‌ای از طوایف بختیاری را به بعضی از روستاهای ترشیز مثل نامق کوچاند . بخشی دیگری از آنها نیز که در منطقهٔ بین اندیمشک تا فارس سکونت داشتند ، در دوران معاصر به دنبال سرکوبی شدید آنها توسط حکومت رضاخان ، به مناطقی در خراسان از جمله کاشمر تبعید شدند . ۵- بلــوچ‌ها : این قوم که دیر زمانی در بلوچستان ایران مسکن و مأوا داشته‌اند ، طی خشک سالی‌های یکصد سال اخیر ، از آن استان مهاجرت نموده ودر شهر‌های کاشمر ، طبس ،گناباد و قاین ساکن شدند . ۶-افاغنه : براساس گزارش مورخین ، در گذشته جمعیتی از افاغنه در شهرهای خراسان و از جمله ترشیز زندگی میکرده‌اند . در واقع ،علل حضور آنان در این مناطق را باید در چند عامل جستجو کرد . از آن جمله میتوان به وحدت سیاسی ایران و افغانستان (تا پیش از جدایی این کشور از ایران در عصر قاجار ) همجواری خراسان با افغانستان ، اشتراک فرهنگی و بومی ،نا امنی‌های افغانستان ، در گیری‌های خوانین خراسان و استفاده امرا و حکام خراسان از افغانها در برابر حریفان و مواردی دیگری از این جمله اشاره شده‌است . مزید بر این ، عواملی نیز در سالهای اخیر به تشدید روند مهاجرت آنان به این نواحی کمک کرده‌است .از آن میان می‌توان به هجوم ارتش سرخ شوروی به افغانستان و در نتیجه کوچ چهار – پنج میلیون از افاغنه به ایران ، اشاره کرد .طبعا به علت نزدیکی کاشمر به مرز افغانستان ، جمعی از مهاجرین به سوی این شهر سرازیر شدند .قدیمی ترین گزارشها از حضور قوم مذکور در این نواحی ، بر می‌گردد به حدود ۶۵۰ سال پیش از این ، یعنی هنگامی که در سال ۷۸۴ هـ ق تیمور لنگ شهر ترشیز را تصرف کرد ، اقوام سدیدی را که در آن شهر سکونت داشتند به سرحدّات ترکستان تا کاشغر تبعید نمود و به جای آنها ، اقوام هزاره و ایل خورشاهی را از افغانستان به ترشیز کوچاند. ۷-ازبکان : علاوه بر اقوام و قبایل فوق الذکر ، تعدادی از ازبکان نیز به این مناطق وارد شده‌اند که بخشی از آنها در روستاهایی همچون موشک از توابعی کوهسرخ سکنی گزیده‌اند . ۸-یزدیها ، طبسیها و ..... عنـــــــاصر طبیعی : ۱- دین : دین مردم این مناطق اسلام است و مفتخر به نام متبرک شیعه دوازده امامی هستند مردم نیز عمدتاً پایبند مسائل دینی می‌باشند . قبل از اسلام مذهب اهالی ترشیز ، زرتشتی بوده که آثار آتشکده‌ها و تاریخی در محل علی آباد کشمر ، نزدیک آبادی سرحوضک و گورستانهای مشخص زرتشتیها در کنار بسیاری از آبادیها نظیر علی آباد کوهسرخ نشانگر این موضوع میباشد . ۲- گویش : به رغم اسکان اقوام مختلفی اعم از : عرب ، ترک ، افغان ، بلوچ ، ازبک و... در ترشیز ، زبان مردم کاشمر فارسی است و هر چه به سمت کوهسرخ نزدیکتر می‌شویم ، لهجه غلیظ تر و به سمت فارسی دری نزدیک تر میشود . با وجود اینکه در دورهٔ معاصر و به ویژه سه ، چهاردههٔ اخیر ،نوع کلمات و شیوهٔ گفتمان مردم ، به شکل غیر قابل انکاری دست خوش تغییر و تبدیل گردیده‌است . هنوز هم تنوع لهجه‌های محلی در روستاهای شهرستان ، قابل شناسایی است .بعضی اوقات ، فهم لهجه‌های دو روستای واقع در دو سوی شهر برای همشهریان مشکل است تا حدی که بعضا حتی پدر خانواده نیز در تفهیم گفتار خود به فرزندانش به زحمت می‌افتد .

[ویرایش] اخبار

با سرمایه گذاری بیش از یک میلیارد تومان :سایـت مهـران کـاشمـر آبـان مـاه بـه بهـره بـرداری می‌رسـد دوشنبه ۲ آبان۱۳۸۴ ۱۱:۱۵ با بهره برداری از سایت مهران در ارتفاعات کوهسرخ کاشمر در آبان ماه سال جاری ، بیش از ۱۳ نقطه در منطقه ریوش از ارتباطات تلفنی مطلوب بهره مند خواهند شد .

به گزارش روابط عمومی شرکت مخابرات خراسان رضوی برای راه اندازی این سایت در ارتفاعات صعب العبور ریوش بیش از یک میلیارد تومان سرمایه گذاری شده‌است .

بر اساس این خبر با بهره برداری از سایت مهران که دارای دکل ۴۲ متری است علاوه بر پوشش ارتباطات تلفن همراه در منطقه مزبور مراکز مخابراتی مکی ، تنورچه ، کوشه ، ریوش ، تولا ، موشک ، طرق ، قراچه ، اوندر ، قسون ، توندر ، ده میان ، خزربیگ و علی آباد نیز با ظرفیت ۳ هزار شماره تلفن تغذیه شده و ساکنان این روستاها از تلفن کد دار بهره مند می‌شوند .

این روابط عمومی افزود : برای دستیابی به سایت مهران جاده‌ای به طول هفت کیلومتر و با هزینه ۶ میلیارد ریال در ارتفاعات صعب العبور ریوش احداث شده‌است همچنین مراکز مخابراتی در منطقه مزبور از ۱۴۰ کیلومتر فیبرنوری برخوردار شده‌اند که به صورت standby به مرکز مخابراتی بایگ – تربت حیدریه وصل بوده و در صورت وجود هر گونه خرابی در سایت مهران هیچگونه خللی در ارتباطات منطقه بوجود نخواهد آمد .

روابط عمومی شرکت مخابرات خراسان رضوی همچنین از راه اندازی سایت حسینی در منطقه صالح آباد تربت جام با سرمایه گذاری بیش از ۷ میلیارد ریال خبر داد که تا آذر ماه سال جاری شاهد بهره برداری آن خواهیم بود.


[ویرایش] نام روستاهای کوهسرخ

[ویرایش] منابع

  • بنیادپژوهشهای فرهنگی- تاریخی) وابسته به شهرداری ریوش
  • روزنامه اطلاعات - ۱۱ مرداد ۱۳۸۵
  • سایت امام رضا. www.imamreza.net

[ویرایش] پیوند به بیرون


[ویرایش] جُستارهای وابسته