ملاحامد کاتب الاسرار بیسارانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

ملا حامد بیسارانی معروف به کاتب الاسرار از شاعران قرن سیزدهم ایران است. وی در سال ۱۲۳۰ هجری قمری (یا ۱۲۲۵) در نزدیکی سنندج در قریه بیساران به دنیا آمد و در زادگاه خود بیساران که از روستاهای هورامان ژاورود استان کردستان بود به تحصیل پرداخت. پس از آن که مقدمات را تمام کرد به شهر سنندج سفر کرد. در سن بیست سالگی (چنانچه خود گفته‌است) با عارفی متقی به نام حاج محمد صدیق سنندجی که از مریدان خالد ذی الجناحین نقشبندی بوده‌است آشنا شده‌است و و طریقه نقشبندی را از او اخذ نمود و به سیر و سلوک پرداخت. پس از وفات حاج محمد صدیق (در سال ۱۲۵۱ هجری قمری) سنندج را ترک گفته و به عراق رفت و تحصیلات خود را در آنجا از سر گرفت. در همین اوقات با شیخ عثمان سراج الدین آشنا شد. چندی بعد باز راه سنندج را در پیش گرفت و دوباره به تحصیل پرداخت. اما علاقه اش به عرفان وی را به سوی دارالارشاد طویلی در عراق کشانید و فصیده‌ای را به عنوان رهآورد حضور شیخ انشا کرد.

ملا حامد این بار دیگر به تمامی دست از همه کارها کشید و در کنج خانقاه به سیر و سلوک پرداخت و زیر نظر و مراقبت معنوی شیخ، از وارستگی قدم به دایره آراستگی ‌گذارد. آنگاه سراج الدین او را پس از اعطای اجازه و خلعت خلافت، ندیم و منشی مخصوص خود قرار داده و دستور داد وی را به نام کاتب الاسرار بخوانند.

ملا حامد آثار و تالیفاتی هم داشته‌است از جمله شرحی است بر مثنوی مولانا جلال الدین. آغاز این کتاب اشعاری است بر وزن مثنوی که دو بیت آخر آن تاریخ تالیف است. و پس از آن مقدمه را به نثر چنین دنبال کرده‌است:

   
ملاحامد کاتب الاسرار بیسارانی
اما بعد-حقیر فقیر بی بضاعت بندهٔ سر افکندهٔ قلیل الستطاعه و گمشده بی دای بی سر و سامانی -ملا حامد بن ملا علی المشهور به بیسارانی بعد از آنکه روزگاری به صرف و لعب صرف کردم. گرانمایه عنفوان جوانی را قاید توفیق مرا به سعادت دریافت قبول شهریار مسند وصول حضرت پیر روشن ضمیر کامل و مکمل عثمان ثانی رسانید و با این نا اهلی مقیم آستان علیه اش گردانید. الان که تاریخ ۱۲۸۱ هجری است از سی سال کمی کم یا زیادت در این آستان که آشیان راستان است شرف سکونت دست داده اگر چه به کار شکاری نیایم طفیل سگانش کنم زندگانی ...
   
ملاحامد کاتب الاسرار بیسارانی

.

یکی دیگر از آثار ملا حامد بیسارانی کتاب ریاض المشتاقین است که مشتمل بر یک مقدمه سه روضه و یک خاتمه می‌باشد. مقدمه در بیان تشرف نویسنده‌است به حضور مرشد و کسب طریقت. روضه اول در بیان شرح حال خالد ذی الجناحین است. روضهٔ دوم در بیان شرح حال شیخ سراج الدین. روضهٔ سوم در ذکر دلایل اثبات طریقه و صحت آن و رد اعتراض مخالفین و معاندین است. خاتمه در بیان قسمتی از مناقب امام ربانی مجدد الف ثانی است. آغاز این کتاب چنین است:

   
ملاحامد کاتب الاسرار بیسارانی
زینت طفرای دولت ابدیه و زیور سر لوحه کتاب سعادت سر مدیه سپاس و ستایش آفریدگاری است جل الشانه که محامد حامدان ملا اعلی از نسخهٔ جامعه مقاماتش حرفی است بلکه نقطه‌ای و معارف عارفان حلقهٔ اصطفا از دریای ذخار کراماتش ظرفی است بلکه قطره‌ای ...
   
ملاحامد کاتب الاسرار بیسارانی

.

از دیگر تالیفات ملاحامد شرحی است فارسی بر منظومه گلشن راز، شرحی بر منظومه ابن رسلان به فارسی و منظومه‌ای به کردی در عقاید است.

[ویرایش] منبع

  • کتاب «تاریخ مشاهیر کرد» نوشتة بابا مردوخ روحانی شیوا؛ جلد اوّل.