شهرستان ماکو
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شهرستان ماکو یکی از شهرستانهای مرزی استان آذربایجان غربی در شمال غرب ایران است. مرکز این شهرستان شهر ماکو است.
در باب وجه تسمیه شهر نکات زیادی گفته شدهاست که معمولترین آن به داستانی اشاره میکند که طبق آن شاه عباس در شب فتح «قلعه قبان» ماکو، وقتی به قلعه وارد میشود ماه را در آسمان نمیبیند، چراکه صخره بالای سر او بود، این داستان ساختگی که بارهادر نوشتهها تکرار میشود به صورت مستند از جانب دکتر محمدزاده رد شدهاست. طبق نوشته ایشان«کلاویخو سفیر اسپانیا در دربار مغول،وقتی در ۲ قرن قبل از شاه عباس ازاین دره عبور کردهاست، به زیبایی تمام از دره صعب العبورو قلعه آن که با نام «Makou» ذکر کردهاست توصیف میکند».[۱] اشتباه بزرگ این تحلیل گران که آنرا به «ماه کو» نسبت میدهند از استفاذه آوایی فارسی آن یعنی بصورت «Mäkou» است در حالیکه ساکنان شهر آنرا «Maku»تلفظ میکنند.
ولی آنچه از وجه تسمیه این شهر منطقی مینماید به اعتقاد ایشان در زبان ساکنان قدیمی تر این نواحی نهفتهاست. دکتر محمد زاده مینویسد: «مکی» آوایی که هنوز پیرمردان و پیر زنان این ناحیه برای شهر خودشان بکار میبرند در زبانهای اورارتو و ارمنی به معنای «چراگاه گوسفندان، مرتع و ییلاق است. و ما نیک میدانیم که اگر امروزه ماکو به محدوده شهر مرکزی اطلاق میشود ولی ایامی نه چندان دور همه ییلاقهای اطراف و آبادیهای امروزی نام کلی ماکو نامیده میشدند.
جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۷۴۵۷۸ نفر بودهاست که از این تعداد ۸۷۳۹۲ نفر آنان مرد و ۸۷۱۸۶ نفر آنان زن بودهاند. [۲].
فهرست مندرجات |
[ویرایش] تقسیمات کشوری
تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۸۵ کل کشور آمدهاست، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است: [۲]
[ویرایش] بخشها
- بخش مرکزی
- بخش شوط
- بخش پلدشت
[ویرایش] شهرها
- شهر ماکو
- شهر بازرگان (شهر)
- شهر شوط
- شهر پلدشت
[ویرایش] دهستانها
دهستانهای بخش مرکزی
- دهستان قلعه دره سی
- دهستان چایپاسار شمالی
- دهستان چایپاسار جنوبی
دهستانهای بخش شوط
- دهستان یولاگلدی
- دهستان قره قویون شمالی
- دهستان قره قویون جنوبی
دهستانهای بخش پلدشت
- دهستان گچلرات غربی
- دهستان گچلرات شرقی
- دهستان زنگبار
- دهستان چایپاسار شرقی
شهرستان ماکو در شمال غربی ایران و مرز بین ایران و ترکیه و جمهوری آذربایجان و ارمنستان واقع است. این شهر در فاصله ۹۱۳ کیلومتری از تهران قرار دارد و دارای سابقه تاریخی هزار سالهاست.
ماکو در طول شرقی ۲۴ درجه و ۲۰ دقیقه و عرض شمالی ۳۹ درجه و ۱۸ دقیقه قرار گرفتهاست و ارتفاعش از سطح آب ۱۶۳۴ متر است.
اکثریت مردم ماکو مسلمان و شیعه مذهب هستند و زبان مادری آنهااذری است.کردهای مهاجر از ترکیه هم در این شهر زندگی میکنند.
شهر ماکو در آغوش دو کوه قه یه در شمال و سبد داغی بنا شدهاست .رودخانه زنگمار از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه گرفته، از داخل شهر ماکو گذشته و ئدر شهرستان پلدشت به رودخانه ارس میپیوندد .سد مخزنی ماکو (بارون) در ۱۲ کیلومتری جنوب شهرستان ماکو بر روی رودخانه زنگمار در نزدیکی روستای بارون احداث شدهاست. این سد حدود ۱۵ هزار هکتار از زمینهای حاصلخیز پلدشت را آبیاری میکند. آثار باستانی شهرستان ماکو:
- کلیسای طاووس در دره قره کلیسای بخش سیه چشمه
- تپه ماقبل تاریخ خلیل آباد در ۳۰۰ متری شوط
- کلیسای عظیم سن استپانوس در دره شام ارسکنار
- معبد سنگی دردشت زنگنه
- برج و بارو و کتیبه در ساری قه یه و صخره ماکو
- خرابههای تعدادی کلیساهای ارمنی در دهات مختلف
- آثار تاریخی شهر دامبات
- خرابههای قدیمی گزلو در دره مخند
- آثار و علایم منقوش در سنگ درده قزلجه قلعه دهستان قره قویونلو
- دالانهاو غارهای زیر زمینی در اطراف آرارات
- قلعه جم خور در ده بسطام چای پارا
- اتاق سنگی در ده چیره کنده چای پارا
- گورستان تاریخی پیر احمد کتدی در دهات آواجیق
- پل بئش گؤز در نزدیک ماکو
- خرابههای سه گوش در دره قزلداغ
- اتاق سنگی در ده دلیک داش
- کلیسای زور زور در ده بارون
- دیری متعلق به فرقه دمنیکن در پای کوه قه یه
- اتاق سنگی در ده سنگر
- کلیسای مریم ننه در شمال ماکو
- بنای باشکوه کلاه فرنگی در بیمارستان ماکو
- کاخ باغجه جوق در ۶ کیلومتری ماکو
- روستای زیبای باغچه جوق و یعقوبعلی کندی
- تپه باستانی کشمش تپه که در روستای کشمش تپه واقع در جاده ماکو بازرگان
- کوه سنگ ریزهٔ تیمور لنگ واقع در مرز پلدشت و نخجوان(نقاط صفر مرزی)[۳]
سد بداولی ماکوبیز بر روی رودخانه آق سو بسته شدهاست و گنجایش کل آن ۲۱ میلیون متر مکعب آب است .
همچنین ماکو در زمینهٔ شعر و ادبیات نیز بزرگانی دارد. استاد حامد ماکویی مرحوم استاد عباس پناهی شاعر و مینیاتوریست، مرحوم استاد یدالله عبداله زاده موزییسین از افتخارات ماکو میباشند.
از انجمنهای ادبی این شهرستان میتوان به انجمن شعر و ادب یلدا که به نام مرحوم استاد اسماعیل یلدا از شاعران قدیمی ماکو نامگذاری شدهاست .از دیگر انجمنهای ادبی میتوان به انجمن شعر و ادب صائب و انجمن نویسندگان ماکو اشاره کرد. [نیاز به ذکر منبع]
انجمن نویسندگان ماکو در سال ۱۳۷۹ تاسیس شد و از سال ۸۳ با حضور جوانان علاقمندی چون بهروز اسماعیل زاده، مهدی جلیل زاده، جواد موسی زاده و افشین حسینزاده سعی در پیشبرد ادبیات داستانی در این شهر دارد . همچنین از دیگر افتخارات این شهر میتوان به خانم شهر بانو باقر موسوی اشاره کرد[نیاز به ذکر منبع]. آخرین کتابهای چاپ شده توسط شاعران و نویسندگان این شهر به شرح زیر میباشد:
- ایست آرزوها؛ مجموعهٔ شعر آقای حجت محمد حسنی
- چند دروغ قشنگ؛ مجموعهی شعر آقای بهروز اسماعیل زاده
سیاه مشقهای یک معلم؛ محموعهٔ داستان خانم شهر بانو باقر موسوی - قایا قیزی چاپ انتشارات فروع آلمان
[ویرایش] منابع
- ↑ منبع: مهدی محمد زاده، معرفی و بررسی تحلیلی نقاشیهای دیواری کاخ سردار ماکو،پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،۱۳۸۰.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران
- ↑ منابع: دایرت المعارف دانش و هنر و وبلاک ماکو سیتی
[ویرایش] پیوند به بیرون
| مرکز | ارومیه |
| شهرستانها |
ارومیه | اشنویه | بوکان | پیرانشهر | تکاب | چالدران | خوی | سردشت | سلماس | شاهیندژ | ماکو | مهاباد | میاندوآب | نقده |
| شهرها |
ارومیه | اشنویه | آواجیق | ایواوغلی | باروق | بازرگان | بوکان | پلدشت | پیرانشهر | تازهشهر | تکاب | چهاربرج | خوی | ربط | سردشت | سرو | سلماس | سیلوانه | سیمینه | سیهچشمه | شاهیندژ | شوط | فیرورق | قرهضیاءالدین | قوشچی | کشاورز | گردکشانه | ماکو | محمدیار | محمودآباد | مهاباد | میاندوآب | میرآباد | نالوس | نقده | نوشین | |
| نقاط دیدنی |
آبشار شلماش | بازار خوی | پل قطور | پیست اسکی خوشاکو | تپه حسنلو | تخت سلیمان | دخمه سنگی فرهاد | دریاچه ارومیه | دژ بسطام | سد زرینهرود | غار سهولان | غار فخریگاه | فقرگاه | قرهکلیسا | کاخ و موزه باغچهجوق | کتیبه کلهشین | کلیسای ننهمریم | گردشگاه بند | گردشگاه سیر | مسجد سردار | موزه ارومیه |

