اسفراین
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
اِسفَرایـِن شهری است در شمال غربی استان خراسان شمالی. این شهر مرکز شهرستان اسفراین است.
اسفراین بین 56 درجه و 57 دقیقه تا 58 درجه و 7 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 40 دقیقه تا 37 درجه و 17 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهرستان از جنوب و جنوب غربی با شهرستان سبزوار، از شرق با قوچان و سبزوار و از غرب با بجنورد و شیروان همسایه است. ارتفاع شهرستان اسفراین از سطح دریا در بلندترین نقاط قله شاه جهان 3032 متر و در پست ترین نقطه حدود هزار متر می باشد. اسفراین در حاشیه جنوبی کوههای آلاداغ که خود در امتداد شرقی رشته کوه البرز قرار دارد و در قسمت جنوبی به ارتفاعات جغتای می پیوندد. مرکز شهرستان اسفراین شهر اسفراین و ارتفاع آن از سطح دریا 1260 متر است. قله شاه جهان در آلاداغ بلندتر از قله های دیگر کوههای شانو، دلقره، برمهان، پاتو، نادری، خیبران، ارسن، کول، گاوتیغ و قره داش است. ادامه کوههای آلاداغ در قسمت غربی شهرستان اسفراین با نام سالوک معروف است. رشته کوه دیگری که به موازات رودخانه جوین قرار دارد در جهت جنوب شرقی- شمال غربی، بین شهرستان های اسفراین و سبزوار امتداد پیدا کرده است. ارتفاع این رشته کوه از سطح دریا 1353 متر است و مهمترین آنها کوه تپه سیاه و هرده گچی می باشد(جواد زاده 1380).
اسفراین دارای نقاط تاریخی فراوانی می باشد و بیش از 25 بقعه از بزرگان و امام زادگان در این شهرستان وجود دارد. همچنین این شهر مشاهیر فراوانی را در خود پرورش داده است. ابو عوانه، ابو حامد، شیخ محمد رشیدالدین، شیخ جمال الدین احمد ذاکر گوریانی اسفراینی، احمدبن ابی طاهر اسفراینی، شیخ محمد رشیدالدین، رضی الدین علی لالای اسفراینی و ابو عباس فضل بن احد اسفراینی از جمله این بزرگان هستند. (جواد زاده 1380).
فهرست مندرجات |
[ویرایش] قومیت ها
طبق اثر جواد زاده (1380)، مردم اسفراین از چهار قوم تشکیل شده اند که شامل تات ها (فارس ها)، ترک ها، کردها و هزاره ها (بربری ها) می باشند: 1. تات ها فارسی زبا نهایی هستند که پس از کشتارهای مردم اسفراین در اواخر قرن دهم و اویل قرن یازدهم به روستاهای دوردست کوچیدند و اکنون در دو روستای نیش کیش و گنجدان یا گیجدان زندگی می کنند و دارای لهجه خاص و آداب و رسوم قدیمی خود هستند. 2. کردها: در گذشته شاه اسماعیل، شاه عباس و نادر شاه افشار اغلب کردها را برای مرزداری و دیگر مسائل سیاسی به مناطق مختلف استان خراسان کوچاند. طوایف مختلف کرد عبارتند از کرمانج، کلهر، گوران، شادلو، زعفرانلو، میلانلو، ایزانلو، توپکانلو، دیرانلو که عموما در روستاهای شمالی و حومه اسفراین زندگی می کنند. 3. ترک ها از ترک های تتار و جغتایی هستند و بیشتر در بخش بام اسفراین زندگی می کنند. فرهنگ آها سنگلاخ نام دارد و توسط امی علیشیر نوایی تالیف گردیده و یادگار دوران رشد آنهاست. 4. بربری ها که در زمان حکومت احمد خان ابدالی به نوار مرزی ایران کوچانده شده بودند و یا در دوره ناصرالدین شاه به ایران آمده بودند و توسط یکی از ملاکین و تجار معروف خراسان به نام رضا مهدوی رییس التجار به اسفراین آورده شده اند. بربری ها بیشتر در روستاهای قاسم آباد، کلاته بربرها، عباس آباد و چند روستای دیگر ساکن شده اند و بیشتر از طوایف چوره، پالانی، چارشانگی، خوجکه، لنگر، جاقوری و دیزنگی هستند.
شهر فعلی اسفراین از 19 محله تشکیل شده است و حدود 30000 متر مربع از خیابان های این شهر را خیابان های اصلی پوشش می دهند. صنایع اسفراین در دو کارخانه پنبه و کارتن سازی خلاصه می شود و غیر از آنها کارگاههای کوچک زیادی از جمله کارگاههای صنایع چوب، صنایع فلزی و صنایع ساختمانی وجود دارد. کارخانه کمپوت روستای کوشکی، کوره های آجر روستای اتیمز، کارخانه آسفالت شهرداری، کارخانه تولید ماکارونی و کارخانه بسته بندی خشکبار از دیگر صنایع اسفراین می باشند. در بخش های اسفراین همچون دهستان های حومه، زرق آباد، رویین، فرطان، میلانو، بام وصی آباد، انواع تولیدات کشاورزی و دامداری یافت می شود. سیب رویین و انگور اسفراین شهرت خاصی دارند و زمین های قابل کشت غلات، پنبه، زیره، هندوانه، خربزه، انگور و غیره به فراوانی در این شهرستان تولید می شود. کشت توت و پرورش کرم ابریشم، زنبورداری و دامداری از فعالیتهای دیگر روستاها و شهر اسفراین است. صنایع دستی اسفراین، پارچه بافی، قالی و قالیچه بافی، جاجیم بافی و گلیم بافی است. پارچه بافی بیشتر در روستاهای رویین، محمودی و ایرج معمول است(جواد زاده 1380).
−Heidarzadeh ۰۰:۵۵، ۲۶ اوت ۲۰۰۷ (UTC)===آب و هوا===
آب و هوای اسفراین معتدل است و منابع تاریخی نیز این بر این نکته تاکید دارند. اعراب اسفراین را بلقیس می خوانده اند که یادآور سرزمین های زیبای یمن بوده است. قسمت های جنوبی اسفراین به علت مجاورت با کویر دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم و خشک می باشد. رودخانه های مهم اسفراین، بیداز و رویین و قره سو می باشند. قره سو اصلی ترین رود است که از ارتفاعات رشته کوههای آلاداغ و شاه جهان سرچشمه گرفته و شامل رودخانه های سنخواست، جاجرم، بیدواز، گرماب، رویین و غیره است. این رود پس از سیراب کردن جلگه جاجرم به طرف جنوب جریان یافته و به کالشور در جنوب سبزوار می پیوندد و سرانجام در کویر گم می شود (جواد زاده 1380). در بخش صنايع كارخانه ي لوله گستر اسفراين در صنايع فولاد و تهيه لوله هاي بي درز قطب مهمي در منطقه محسوب مي شود .( حيدرزاده)
[ویرایش] پوشش گیاهی
به غیر از درختان ارس که در بلندیهای شاه جهان، سالوک و ساری گل بطور پراکنده می رویند، اسفراین دارای 450000هکتار مرتع و جنگل می باشد. این جنگل ها که در ارتفاعات شمالی و شمال شرقی قرار دارند، اغلب از درختان پسته، انار، سماق، انجیر، زبان گنجشک، گلابی وحشی، ارغوان و ... تشکیل شده است. پوشش گیاهی منطقه را نیز گیاهانی چون پیاز کوهی، درمنه، خارشتر، بارهنگ، اسپند، قارچ، پونه، زرشک، بومادران، استاقدوس و غیره تشکیل می دهد(جواد زاده1380).
[ویرایش] حیات وحش
به علت وجود مراتع و جنگل ها، زیستگاه حیات وحش در قسمتهای زیادی از این شهرستان گسترده شده است. حیواناتی چون شغال، آهو، گرگ، گورکن، خرگوش، روباه، خوک، پلنگ، کفتار و بزکوهی در نقاط مرتع به ویژه در منطقه سالوک زندگی می کنند. منطقه حفاظت شده ساری گل در شمال شرقی اسفراین، با وسعت 28000 هکتار زیستگاه انواع وحوش و گیاهان می باشد (جواد زاده 1380).
[ویرایش] منابع
- هاشم جوادزاده، 1380، کتاب خراسان، ص 147-144 ، کانون آگهی ایران نوین
| مرکز | بجنورد |
| شهرستانها | اسفراین | بجنورد | جاجرم | شیروان | فاروج | مانه و سملقان |
| شهرها |
اسفراین | آشخانه | بجنورد | پیشقلعه | حصار گرمخان | درق | راز | سنخواست | شوقان | شیروان | صفیآباد | فاروج | قاضی | گرمه جاجرم | لوجلی |
| نقاط دیدنی |
آرامگاه شیخ علی اسفراینی | بشقارداش | بنای سنگی اسپاخو | زیارتگاه دانیال نبی | شهر بلقیس | عمارت آئینهخانه | عمارت سردار مفخم | غار بیدگ | غار کافرقلعه | غار نوشیروان | گردشگاه باباامان | مقبره شهدای بجنورد | نارینقلعه |

