حزب بعث عراق

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

پرچم رسمی حزب بعث
پرچم رسمی حزب بعث

حزب بعث عراق، (در عربی: حزب البعث العربی الاشتراکی) نام حزبی سیاسی بود که با کودتای سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ م.) که منجر به حکومت درازمدت حزب بعث شد بر سر قدرت آمد. مبانی نظری این حزب بر پان‌عربیسم، نوسازی اقتصادی و سوسیالیسم استوار بود. صدام حسین تکریتی یکی از اعضای برجستهٔ حزب بعث محسوب می‌شد.

وقتی در كودتای ضدسلطنتی ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸ عبدالکریم قاسم علیه فیصل کودتا کرد، حکومت او جهت‌گیری آشکاری را به سمت شوروی شروع کرد. دو اقدام مشخص او آمریکا و سیا را وادار کرد که درصدد براندازی حکومت قاسم برآیند. مطابق رویه سیا در همان دهه‌ها راه آسان‌تر، ترور عبدالکریم قاسم بود. قاسم در سال ۱۹۵۹ اعلام کرد که از پیمان سنتو خارج می‌شود. عراق در سال ۱۹۵۰ به این پیمان پیوسته بود. علاوه بر آن، قرارداد خرید اسلحه از شوروی هم امضا شده بود. پس از كودتای ضدسلطنتی ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸ عراق می‌رفت تا نظام چندحزبی را تجربه کند.

تیم شش نفره‌ای برای ترور قاسم تدارک شده بود. صدام حسین تکریتی، به دار و دسته‌ای پیوست که در سال ۱۹۵۹ به جان عبدالکریم قاسم نخست وزیر میانه روی کشور سوء قصد کرد. صدام حسین که در سال ۱۹۵۷ به حزب بعث پیوسته بود، یکی از آن شش نفر بود! از طریق مسوول ایستگاه اطلاعات مصر در عراق، آپارتمانی در خیابان الرشید بغداد- درست روبه‌روی وزارت دفاع- که دفتر عبدالکری م قاسم درهمانجا بود؛ در اختیار صدام قرار گرفت تا رفت و آمدها را به خوبی کنترل کند. حادثه ترور قاسم در روز ۷ اکتبر ۱۹۵۹ برنامه‌ریزی شد. به اتوموبیل قاسم حمله کردند. صدام راننده را کشت. قاسم خودش را روی زمین انداخت. پای صدام تیر خورد. ترور نافرجام ماند.

سیا صدام را به تکریت فرار داد. صدام پس از ناکامی در توطئه قتل نخست وزیر از راه سوریه به مصر گریخت. صدام را به دمشق منتقل کردند. سرویس اطلاعاتی مصر همچنان با همکاری سیا این انتقال را سامان داد. بعد از مدتی صدام را به بیروت فرستادند. در بیروت او یک دوره ویژه کار اطلاعاتی و امنیتی را زیر نظر سیا گذراند. از بیروت به قاهره منتقل شد. در قاهره نزدیک منطقه (دوکی) آپارتمان مجللی در اختیار صدام بود. آن آپارتمان نسبتی با یک دانشجوی به ظاهر ساده که در دانشگاه قاهره حقوق می‌خواند نداشت. ارتباط صدام با سیا در قاهره منظم و برنامه‌ریزی شده بود. مایلز کوپلند افسر اطلاعاتی سیا و جیم ایشلبرگر مسوول ایستگاه اطلاعاتی سیا با صدام در ارتباط بودند.

در سال ۱۹۶۳ حزب بعث کودتایی را علیه عبدالکریم قاسم ترتیب داد. کودتا پیروز شد. مقتدرترین فرد حزب بعث، صدام بود. مسوول بخش امنیتی و اطلاعاتی حزب (جهازالخاص) صدام چگونگی کار بین ارتش و دستگاه اطلاعاتی را سامان می‌داد. حزب بعث سرانجام موفق شد در فوریه سال ۱۹۶۳ با پشتیبانی از توطئه چند افسر ارتش، با کودتایی خونین به دولت میانه روی عبدالکریم قاسم پایان دهد. صدام حسین به بغداد برگشت و شبکه امنیتی مخفی حزب بعث (جهازالخاص) را به دست گرفت.

حزب بعث به خاطر شرکت در رشته‌ای از اعمال تبهکارانه، در پایان سال ۱۹۶۳ از حکومت عراق کنار گذاشته شد، اما حزب بعث مخفیانه به تدارک کودتا پرداخت تا سرانجام در کودتای سال ۱۹۶۸ (۱۳۴۷) قدرت را به دست گرفت.

کودتا که پیروز شد، تعداد قابل توجهی از حزب کمونیست عراق با مدیریت صدام در قصر النهایه اعدام شدند. همکاری اطلاعاتی صدام و سیا دیگر در قالب حکومت عراق تعریف می‌شد. سازمان ارتباط با سیا توسط سه افسر اطلاعاتی عراقی مستقیما زیر نظر صدام مدیریت می‌شد. جنگ علیه ایران همین گونه سامان یافت. در طول جنگ ایران و عراق افسران رابط سیا اطلاعات نظامی ایران را مستقیما به صدام می‌دادند.

صدام حسین نقشی کلیدی در کودتای سال ۱۳۴۷ داشت. حزب بعث عراق پس از حملهٔ نظامی ایالات متحده امریکا و متحدانش به عراق در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳ م.) قدرت را از دست داد و صدام حسین در دادگاه عالی عراق محاکمه و به جرم جنایات علیه مردم عراق به اعدام با چوبه دار محکوم گردید و در تاریخ ۸ دی ۱۳۸۵ در بغداد به دار آویخته شد.


[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] پیوندهای بیرونی