کلنل پسیان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
|
پیشنهاد شده است که این مقاله یا بخش با محمدتقی پسیان ادغام گردد. (بحث). |
پسيان محمدتقی معروف به کلنل محمدتقی خان 1270 در تبريز زاده شد. رستم بيگ جد خاندان پسيان بعد از عهدنامه ترکمنچای و جدايی شهرهای قفقاز از ايران زندگی زيرسلطه بيگانگان روس را برنتابيد و به تبريز مهاجرت کرد. رستم بيگ و پدر محمدتقی ياور محمد باقرخان روابط نزديکی با مقامات با نفوذ تبريز از جمله ميرزاتقی خان اميرکبير داشتند. فرزندان رستم بيگ همگی از مقامات نظامی بودند و بعضی چون عليقلی و غلامرضا در جنگ با انگليس در شيراز کشته شدند. محمدتقی در منزل و مدرسه لقمانيه تبريز به تحصيل علوم و زبانهای خارجی پرداخت و در پانزده سالگی به مدرسه نظام تهران راه يافت . پنج سال در اين مدرسه آموزش ديد و در سال آخر تحصيل از سوی وزارت جنگ با درجه ستوان دومی خدمت ژاندارمری درآمد. پس از دو سال خدمت به درجه سروانی ارتقا يافت . در 1291 با سمت معلم و مترجم در مدرسه ژاندارمری يوسف آباد به کار خود ادامه داد. سپس به عنوان فرمانده گروهان به مأموريت همدان اعزام شد. بعد از برقراری امنيت راه همدان به تهران بازگشت و با اتمام دوره به درجه سرگردی ارتقا يافت و به پاس موفقيت در مأموريت همدان از وزارت جنگ مدال طلا ی نظامی گرفت . هم زمان با انتصاب او به فرماندهی گردان همدان جنگ جهانی اول آغاز شد. با تشکيل دولت مهاجرين در صف مقدم وطن خواهان حکومت مهاجرين قرار گرفت و در 1294 حمله معروف «مصلی » به روسها حمله کرد و ضمن شکست دادن و خلع سلاح آنها همدان را از منطقه نفوذ نيروهای روسيه خارج ساخت . پسيان و ياورعزيزالله خان ضرغامی دفاع از همدان را در مقابل هجوم قوای روسی سازماندهی کردند اما به سبب برتری کمی و کيفی ارتش روسيه ناگزير از عقب نشينی به کرمانشاه شدند. در آنجا به سبب عدم اتحاد و کمبود اسلحه پیروزی غيرممکن شد و نيروهای وطن خواه به سرزمين عثمانی پناه بردند. پس از اين ناکامی پسيان از فرماندهی قوا کناره گيری کرد و برای درمان به آلمان رفت . در آلمان تحصيلات نظامی را ادامه داد نخست در نیروی هوایی آلمان و سپس در پياده نظام به تحصيل و تمرين همت گمارد. به دنبال تغيير اوضاع و پايان گرفتن جنگ جهانی اول در 1297 به ايران بازگشت . در همان سال و به دنبال سقوط دولت وثوق الدوله دوباره به خدمت ژاندارمری دعوت شد و به درجه کلنلی (سرهنگی ) ارتقا يافت و در دولت مشيرالدوله به فرماندهی ژاندارمری خراسان منصوب گرديد. مأموريت او با والی گری قوام السلطنه در خراسان مصادف بود. کلنل با هدف ساماندهی ژاندارمری خراسان مأموريت خود را آغاز کرد اما پس از چهار ماه فعاليت برای اصلاح امورمالی و اداری ژاندارمری به سبب کمبود منابع مالی و کارشکنی قوام با ناکامی روبرو شد. وی همچنين به بهانه مقابله با هجوم احتمالی بولشويکها به تشکيل نيرويی ملی در کنار نيروی ژاندارمری اقدام کرد. کلنل روز سيزدهم فروردين 1300 والی را بازداشت کرد و تحت الحفظ به تهران اعزام داشت .روز بعد سيدضياء کلنل را به سمت والی نظامی خراسان منصوب کرد. پانزدهم فروردين در مشهد حکومت نظامی اعلان شد و به دنبال آن در مدتی اندک ياغيان و اشرار عشاير خراسان سرکوب شدند و امنيت برقرار گرديد محمدتقی خان بدهی مالياتی قوام السلطنه را با ضبط اقلام هنگفتی از اموال و املاک او برای وصول کرد بهای نان و گوشت را کاهش داد و مواجب عقب افتاده افراد نظامی را پرداخت کرد همچنين رسيدگی به سوءاستفاده های متوليان آستان قدس و قوام السلطنه راآغاز کرد. حکومت سيدضياءالدين بيش از سه ماه طول نکشيد و در چهارم خرداد 1300 فرمان عزل او صادر و به همه ايالات مخابره شد. ده روز بعد قوام السلطنه که ظاهرا در زندان حکم صدارت خود را دريافت کرده بود کابينه خود را به حضور شاه معرفی کرد. امور استحفاظی و انتظامی مرکز و حومه به سردارسپه سپرده شد. پيشتر در هفتم خرداد 1300 فرمان تلگرافی شاه به خراسان رسيده بود که بنابر آن کلنل در فرماندهی قوای نظامی خراسان باقی می ماند ولی از دخالت در امور حکومتی منع می گرديد. در اول مرداد 1300 نجدالسلطنه استعفا کرد و کلنل به استقلال به حکومت پرداخت دولت ، نجفقلی خان صمصام السلطنه بختياری را به ولايت خراسان منصوب کرد و او ضمن تلگرام مورخ نهم مرداد 1300 کلنل را تا ورود خود به سمت کفيل ايالت تعيين کرد. کلنل ضمن اظهار اطاعت تصريح کرد که اعتقاد و اطمينانی به رئيس الوزرا ندارد و به همين دليل حاضر به قبول هيچ خدمتی نيست و نمی تواند «با داشتن ا قتدار ظلم را ديده و چشم پوشی » کند. صمصام السلطنه با تضمين شرافت ايلاتی نسبت به کلنل ابراز اعتماد و از خدمات او قدردانیکرد و کلنل در پاسخ «تشريف فرمايی » صمصام السلطنه را موجب ا ميدواری دانست . در حالی که ابراز اعتماد کلنل نسبت به صمصام السلطنه آرا مشی در مشهد پديد آورده بود ناگهان صمصام کنار رفت و کلنل گلروپ رئيس ژاندارمری به خراسان وارد شد. اما محمدتقی خان از آنجا که احساس خطر می کرد که کلنل گلروپ او را عزل کند گلروپ را به تهران بازگرداند. در اطراف خراسان نيز قبايل ازخود سرکشی نشان می دادند. پس از بازگرداندن گلروپ به تهران از اواخر مرداد 1300 روابط کلنل با حکومت مرکزی به بن بست رسيد. دولت کلنل را ياغی و خودسر معرفی کرد و او نيز مستقلا به حکومت پرداخت و حتی حزب ملی به کمک او در خراسان تشکيل شد.در اين هنگام سردار معزز حاکم بجنورد که پيشتر قول همکاری به کلنل داده بود خيانت کرد و کردهای قوچانی را به شورش واداشت . شورشيان با حمله به قوچان و خلع سلاح ژاندارم ها شهر را به تصرف درآوردند. کلنل برای دفع کردان شمال شبانه با گروهی از افسران و ژاندارمها به سوی قوچان شتافت و در تپه های داوودلی جعفرآباد با اکراد مواجه شد و جنگيد. کمی نفرات و کاهش مهمات و مکر دشمن تا عصر نهم مهر 1300 عرصه را بر کلنل و قوای ژاندارم تنگ کرد. فرستادگان او برای آوردن مهمات از جعفرآباد به جبهه بازنگشتند و فرمانده خود را تنها و بدون مهمات رها کردند. کلنل يکه و تنها در حالی که محاصره شده بود تا آخرين فشنگی که داشت جنگيد و کشته شد. کردهای قوچانی پس از نبرد سرش را از تن جدا کردند و به قوچان بردند. به اين ترتيب قيام محمدتقی خان پسيان که از دوازدهم فروردين 1300 شروع شده بود در نهم مهر همان سال پايان گرفت .
[ویرایش] منبع
- علی آذری. قيام کلنل محمدتقی خان پسيان در خراسان. چاپ دوم، افست، 1329.
- پرويز افسر تاريخ ژاندارمری ايران قم 1332

