شافعی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.


اسلام

اصول دین

توحید
نبوت
معاد

اصول خاص تشیع

امامتعدل

فروع دین

نمازروزهزکات
حججهاد

فروع تشیع

خمس
امر به معروف
نهی از منکر
تولا • تبری

منابع اسلامی

قرآنعقل
سنت(حدیث)

شخصیت‌ها

محمد
علیفاطمه
اهل بیت
خلفای راشدین
امامان شیعه
یاران پیامبر

مذهب‌ها

تسننتشیعتصوف

مذاهب فقهی

جعفریشافعی
حنفیمالکی
حنبلی • مذاهب دیگر

مذاهب کلامی

امامیهاسماعیلیه
خوارجمرجئه
اشاعرهمعتزله
مذاهب دیگر

علوم اسلامی

حدیثتفسیر
فقهکلام
فلسفهعرفان

تاریخ اسلام

زندگانی محمد
روزگار خلفای راشدین
تاریخ امامان شیعه
امویانعباسیان
فاطمیان • مملوکان
عثمانیانصفویان
آخرالزمان
عصر ظهور مهدی

جغرافیای اسلام

مکهمدینه
بیت‌المقدس
کوفهنجف
کربلاسامرا
کاظمینمشهد
بغداددمشق
عربستانیمن
عراقشام
ایرانمصر
اندلسشمال آفریقا
آسیای میانههندوستان

شافعی نام یکی از شاخه‌های کیش سنی از دین اسلام است. واز مذاهب فقهی و پیرو ابوعبدالله محمد ادریس شافعی و از ائمه چهار گانه سنت وجماعت است.

شافعی مابین سالهای ۱۴۶ تا ۱۵۰ قمری در غزه به دنیا آمد ودر سال ۲۰۴ وفات یافت.

وی با داخل کردن مذهب حنفی با مالکی روشی نوین را بنا نهاد که از حدیث در آن بهره می‌جست.

در کلام پیرو ابوالحسن اشعری بود و ادله اربعه:

  1. کتاب
  2. سنت
  3. اجماع
  4. قیاس

را قبول داشت و قائل به استدلال بود ولی به استحسان و مسائل مرسله اعتنا نداشت وآنرا مردود می‌شمرد.

ایمان در عقیده شافعیه درای سه شرط عمده‌است:

  • الاقرار باللسان
  • التصدیق بالجنان
  • العمل بالارکان

نخستین کسی است که مسائل اصول فقه را تدوین وتالیف کرد در کتابی بنام الرساله.

مطالب این کتاب عبارتند از :

  1. قرآن
  2. سنت
  3. ناسخ و منسوخ
  4. علل احادیث
  5. خبر واحد
  6. اجماع
  7. قیاس
  8. اجتهاد
  9. استحسان
  10. اختلاف.


فهرست مندرجات

[ویرایش] منابع استنباط شافعی عبارتند

[ویرایش] کتاب

او همانند دیگر فقیهان قرآن را در صدر همه منابع قرار می‌دهد و آن را نخستین منبع فـقهی می‌داند و به ظواهر آن استدلال می‌کند مگر زمانی که دلیلی حاکی از آن که مقصوداز آیه چیزی جز ظاهر آن است اقامه شود.

[ویرایش] سنت

شافعی از خبر واحد و عمل به آن بشدت دفاع کرده‌است مشروط بدان که راوی ثقه و ضابط و حدیث به رسول خدا(ص) متصل باشد .

او بر حنفیه خرده گرفته‌است که قیاس را بر خبر واحد مقدم داشته‌اند .

نیز شرایطی را که حنفیه و مالکیه برای عمل به خبر واحدگذاشته‌اند معتبر نـدانسته ،بر این باور است که در صورت اثبات صحت سنت و روایت پیروی از آن همانند پیروی از قرآن ، واجب است .

البته شافعی برای عمل به حدیث مرسل شرایطی گذاشت ، مثلا این که از احادیث مرسل سعیدبن مسیب باشد.

[ویرایش] اجـمـاع

وی بـه ایـن دلـیـل کـه آگـاهـی یـافتن از اتفاق همگان ناممکن است اجماع را به مـعـنـای آگـاهی نیافتن از نظر مخالف دانست و نظریه استاد خود مالک مبنی بر حجیت اجماع مردم مدینه را رد کرد و گفت : اجماع درجه نخست اجماع صحابه‌است.

[ویرایش] گـفـتـه صـحـابـی

شـافـعـی در فتاوی قدیم خود به گفته صحابه عمل کرده‌است اما در فـتاوی جدیدش ، چنان که بسیاری از اصحابش می‌گویند به گفته صحابه احتجاج نکرده‌است دلیلش این است که که وی گفته‌هایی از صحابه نقل کرده و سپس با آنها مخالفت ورزیده‌است .

با این همه ازگـفـتـار او در کـتـاب الام برمی آید که وی گفته صحابی را تا زمانی که مخالفی برای آن پیدانشود ، حجت می‌دانسته‌است.


[ویرایش] شکل کلی فقه شافعی

  • گرایش فقهی او میانه گرایش اهل حدیث و اهل رای است ،چرا که وی گرایش ابوحنیفه را بـا گـرایـش مالک درآمیخت،یعنی از طرفی با اصول و مبانی ابوحنیفه تا حدی موافقت کرد واز طرف دیگر در بها دادن به حدیث با مالک همراه شد،تا آن جا که در عراق و خراسان به اهل حدیث شهره شد و مردم بغداد نام (یاور سنت) بر او نهادند.
  • شـافـعـی هـنگامی که اختلاف میان دو شیوه حجاز و عراق [حدیث و رای ] را دید بر آن شدتا مـوضـع خـود در ایـن بـاره را دقـیـقـا مشخص کند و شیوه‌ای خاص خویش برگزیند .

به همین دلـیـل بـرنـامه‌ای روشن در استدلال کردن به حدیث و برخی از منابع تبعی در پیش گرفت و به دفاع ازاین برنامه برخاست و مخالفان برنامه خود را، خواه عراقی یا حجازی ،مورد حمله قرارداد.

  • شـافـعـی در فـهـم مـتـون کـتاب و سنت مسلک معتبر دانستن ظاهر را برگزید و از ظاهر فـراتـرنرفت . زیرا وی بر این عقیده بود که مبنا قرار دادن چیزی جز ظاهر این متون مبنا گرفتن گـمـان و وهـم کـه خـاسـتگاه نادرستهای بسیار و درستهای اندک می‌باشد و از دیگر سوی ، باید احـکـام بـراسـاس آنـچه نتایج همیشگی و غالب دلیل است استوار گردد نه براساس آنچه گاه از دلیل برآید.
  • اصـول و مـنـابـع اسـتنباط شافعی دارای سمت گیری عملی و نظری توام با یکدیگر است .

او بـه مـسـایـل فـرضـی اهـمـیتی نمی‌دهد و تنها ازاحکام امور واقعی که وجود خارجی دارند بحث وجستجو می‌کند و به همین دلیل در فقه او مسایل فرضی اندکی می‌یابیم.

  • در گفته‌های شافعی میان آرای قدیم وجدید او اختلاف بسیاری است و گاه در یک مساله سه نظر داده‌است.

همین اختلاف پویایی و حیات فقه شافعی را پدید آورده و مجتهدان پس ازاو را در بـرابـر آرای گوناگونی قرار داده تا هر کدام را مطابق شرایط و اوضاع ، به پذیرش واجرا سزاوارتر یافتند برگزینند.

[ویرایش] منبع

  • دکتر: الشکعة، مصطفی. (الأئمة الأربعة) ، دار الکتاب اللبنانی، چاپ بیروت، سال انتشار ۱۹۸۵ میلادی به (عرب).