نگهداری و تعمیرات
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] مقدمه ای بر برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات
- کامران شهانقی استادیار دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران shahanaghi@iust.ac.ir
- مهدی جعفریان کارشناس ارشد مهندسی صنایع دانشکده صنایع دانشگاه علم و فرهنگ jafarian.mehdi@gmail.com
[ویرایش] چکیده
در فضای رقابتی امروز، بنگاههای اقتصادی در تلاشی مستمر برای دستیابی به کیفیت بالا، هزینه پایین، افزایش سرعت در ارائه کالا و خدمات و ... میباشند. بنابراین دستیابی به اهداف فوق را میتوان در زمره مهمترین دغدغههای مدیران امروزی قلمداد نمود. نگهداری و تعمیرات نیز به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای یک بنگاه اقتصادی از این قاعده مستثنا نبوده و در زیر ذره بین مدیران و کارشناسان قرار گرفته است. در این مقاله سعی نویسندگان بر این بوده است تا برخی از مهمترین جنبههای پژوهشی مطرح در این حوزه را عنوان نمایند.
[ویرایش] کلمات کلیدی
نگهداری و تعمیرات، استراتژی نگهداری و تعمیرات، استراتژی کسب و کار
[ویرایش] مقدمه
فعالیت¬های نگهداری و تعمیرات در هر بنگاه اقتصادی، سبب کاهش هزینه¬های ناشی از عدم فعالیت دستگاه¬ها، هزینه¬های انجام اقدامات نگهداری و تعمیرات و هزینه سود از دست رفته خواهد شد. اما تاثیرات این فرآیند تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تاثیرات خاص خود را دارد. عدم مدیریت صحیح این فرآیند، خود سبب تحمیل هزینههای گاها گزافی به بنگاه خواهد شد. از این رو مطالعه و پژوهش در این حوزه و توسعه استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات متناسب با مشخصات و ویژگی¬های هر بنگاهی از اهم فعالیت¬ها در فضای کنونی رقابت میباشد. در ادامه به تعریف این فرآیند پرداخته و لزوم پژوهش در ارتباط با آن را با تفصیل بیشتر مد نظر قرار خواهیم داد. در بخش دوم از این مجموعه نقش نگهداری و تعمیرات را در فضای رقابتی مطرح شده و در بخش سوم به معرفی مهمترین و متداول ترین استراتژیهای نگهداری و تعمیرات عنوان خواهیم پرداخت.
[ویرایش] نگهداری و تعمیرات چیست؟
مانند تمام مفاهیم موجود در علم و تکنولوژی درگاه ورودی به این حوزه نیز با تعریف نگهداری و تعمیرات آغاز میشود و این به جهت وجود تصورات غلط بسیاری است که در این حوزه مطرح میشود. متاسفانه این تصورات غلط در ذهن بسیاری از مدیران و حتی کارشناسان و شاغلان در امر نگهداری و تعمیرات نیز وجود دارد. [1] اساسا نگهداری و تعمیرات، تنها حوزه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه را شامل نمیشود، اگر چه این حوزه یکی از مهمترین استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات است. نگهداری و تعمیرات روغنکاری نیست، اگرچه روغنکاری یکی از فعالیتها و اقدامات مقدماتی در حوزه نگهداری و تعمیرات است. نگهداری و تعمیرات یک اقدام بحرانی و سریع برای تعمیر دستگاهها نیست؛ اگر چه سرعت بالا در اجرای فعالیتهای نگهداری و تعمیرات یکی از شاخصهای مهم در این زمینه است. نگهداری و تعمیرات یک هنر است؛ چرا که پیش از وقوع یک مشکل و همچنین در هنگام وقوع آن، توانایی انتخاب رویکردها و فعالیتهای مختلف وجود دارد. لذا مدیران، سرپرستان و کارشناسان و مسئولان نگهداری و تعمیرات از نقش پررنگتری نسبت به سایر پارامترهای دیگر حتی "ماهیت مشکل ایجاد شده" برخوردار خواهند بود. [1]
[ویرایش] لزوم پیاده سازی سیستمهای نگهداری وتعمیرات
هزینههای نگهداری و تعمیرات، در مجموع، بخش عمدهای از هزینههای تولید را در بر میگیرد. با توجه به نوع صنعت مورد بررسی، این هزینه چیزی حدود 15 تا 60 درصد هزینه محصول تولید شده را در بر میگیرد . تحقیقات نشان داده است که حدود 33 سنت از هر دلار که برای فعالیتهای نگهداری و تعمیرات هزینه میشود، مربوط به فعالیتهای غیر ضروری در حوزه نگهداری و تعمیرات میباشد این در حالی است که صنایع امریکا سالانه حدود 200 بیلیون دلار برای نگهداری و تعمیرات تجهیزات خود هزینه مینمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نگهداری و تعمیرات، سالانه، 60 بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. [2] ژاپنیها با درک اهمیت ویژهای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستمهای تولیدی احساس میکردند، اقدام به طراحی سیستمهای مختلف نگهداری و تعمیرات، از جمله TPM نمودند و آن را به عنوان یکی از زیر سیستم¬های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند.[3]
[ویرایش] نقش نگهداری و تعمیرات در فضای رقابتی
بر اساس آن چه که در بخش قبل تشریح شد، به کارگیری سیستم نگهداری و تعمیراتِ خاصِ یک سازمان، میتواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید. اما این تاثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تاثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آنها محلی از تامل خواهد بود. از این رو میتوان به نقش مهم و تاثیر گذار استراتژیهای مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد . در ادامه چگونگی تعاملات بین استراتژیهای نگهداری و تعمیرات و استراتژیهای کسب و کار مطرح خواهد شد. کلیه بنگاههای اقتصادی، جهت رقابت در بازار بر اساس برخي اولويتهای مرتبط با توانمندیهایشان با یکدیگر به رقایت میپردازند . نگهداری و تعمیرات بخش جدایی ناپذیر تولید است که میتواند این اولویتهای رقابتی را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه استراتژیهای کسب و کار را به شکل مثبت یا منفی متاثر سازد. برای درک بهتر این ارتباط ابتدا تعریفی اجمالی از واژه استراتژی ذکر میشود و سپس استراتژیِ کسب و کار و نگهداری و تعمیرات تشریح میشوند و در نهایت تعاملات بین آنها مورد بررسی قرار خواهد گرفت.[4] استراتژی یک الگوی منسجم است که تصمیمات را یکپارچه و متحد میسازد و اهداف سازمانی را آشکار ساخته و تعیین میکند و فعالیتهایی را که شرکت باید روی آنها متمرکز شود را انتخاب مینماید و تلاش دارد تا شرکت یک مزیت بلند مدت و پایدار در هریک از فعالیتهایش به دست آورد و تمام سطوح سلسله مراتبی شرکت را وارد تصمیم میکند و طبیعت همکاریهای اقتصادی و غیر آن را که شرکت دارد تعریف میکند .[5] بنابراین استراتژی کسب و کار، همان الگوی منسجم توصیف شده در قبل میباشد که محور تمام مباحث، کسب و کار سازمان خواهد بود که پورتر سه انتخاب کلی و عمومی را در استراتژیهای سطح کسب و کار معرفی مینماید که شامل رهبری در هزینه، تمایز و تمرکز میباشد.[6] عبارت استراتژی نگهداری و تعمیرات معمولا به عنوان مجموعه خط مشیها و مفاهیم نگهداری و تعمیرات تفسیر شده است اما از دیدگاه کلان تر این خط مشیهای نگهداری و تعمیرات و مفاهیم، یکی از چند مولفه اصلی استراتژی نگهداری و تعمیرات را شکل میدهند. سایر مولفههای ساختاری در تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات عبارت است از ظرفیت نگهداری و تعمیرات، تجهیزات و تسهیلات نگهداری و تعمیرات، تکنولوژی نگهداری و تعمیرات و یکپارچه سازی افقی.[4]در ادبیات این حوزه، استراتژی نگهداری و تعمیرات، به عنوان یک الگوی منسجم و جدا نشدنی و یکپارچه ساز تصمیمها در عناصر استراتژیهای متفاوت در تجانس با تولید، شرکت و استراتژیهای سطح کسب و کار معرفی میشود. استراتژی نگهداری و تعمیرات اهداف سازمان را آشکار میسازد و طبیعت کارکردهای اقتصادی و غیر اقتصادی را که قصد دارد برای سازمان به شکل یکپارچه انجام دهد، تعریف میکند.[5] با این تفاسیر ارتباط میان کسب و کار و استراتژیهای نگهداری و تعمیرات را از طریق چارچوب زنجیرهی ارزشِ معروف پورتر[6] به خوبی میتوان درک نمود. در این چارچوب کلیه وظایفی که به وسیلهی یک بنگاه اقتصادی انجام میگیرد، به 5 فعالیت اولیه و 4 فعالیت پشتیبانی دستهبندی شود. فعالیتهای اولیه شامل تعیین حدود لجستیک داخلی، فرآیندها، لجستیک خارجی، بازاریابی، فروش و خدمات میشود. فعالیتهای پشتیبانی شامل تدارکات، تکنولوژی، مدیریت منابع انسانی و زیر ساختهای سازمان میشود. بعدها برخی از نویسندگان بر اساس درک و تحلیلهای جدید، دستهبندی فوق را تغییر دادند. برای مثال در گذشته اغلب برای فرآیند نگهداری و تعمیرات به جهت این که به عنوان سربار تولید در نظر گرفته میشد، در زنجیرهی ارزش، جایگاهی برای آن در نظر گرفته نشد.[7] این در حالی است که با در نظر گرفتن آن به عنوان یک فرآیند در زنجیرهی ارزش، مدیریت میتواند تاثیرات نگهداری و تعمیرات و استراتژیهای مختلف آن را بر روی زنجیرهی ارزش و استراتژی کسب و کار خود تصور نماید. به هر حال، فرآیند نگهداری و تعمیرات در تعیین سطح شاخص رقابت پذیری یک سازمان از نقش حساس و غیر قابل انکاری برخوردار است و در مجموع میتوان تحلیلهای گوناگونی را در ارتباط با این فرآیند در چهار حوزه هزینه،کیفیت، انعطافپذیری و قابلیت تحویل مورد بررسی قرار داد.[9،8] بر این اساس ارائه مدلهای تصمیمگیری برای انتخاب استراتژیهای مختلف نگهداری و تعمیرات و یا انتخاب ترکیبی از آنها، توسط برخی نویسندگان مد نظر قرار گرفته است.[10-13]
[ویرایش] استراتژی¬های نگهداری و تعمیرات
در بخش قبل به تعریف استراتژی نگهداری و تعمیرات پرداختیم. بر این اساس و در نتیجه تغییر و تحول در استراتژی¬های کسب و کار و نیز تغییر در پارادایم¬های حاکم در تولید و پاره¬ای عوامل دیگر نظیر پیشرفت جوامع به سمت جامعه اطلاعاتی، استراتژی¬های مختلف نگهداری و تعمیرات به وجود آمده¬اند . برخی از مهمترین این استراتژی¬ها عبارتند از نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (PM) [14]، نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (PM) [15]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شرایط (CBM) [14]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) [16]، نگهداری و تعمیرات ناب (Lean maintenance) [17]، نگهداری و تعمیرات بهره¬ور فراگیر (TPM) [18]، نگهداری و تعمیرات بهره¬ور فراگیر ناب (Lean TPM) [19]، نگهداری و تعمیرات مبتنی بر ریسک (RBM) [20]، نگهداری و تعمیرات چابک (Agile Maintenance) [21]، نگهداری و تعمیرات مجازی (Virtual Maintenance) [22].
[ویرایش] بحث و نتیجه¬گیری
در این مجموعه، مختصرا تعاریف و مفاهیم مربوط به نگهداری و تعمیرات و همچنین لزوم بررسی و پژوهش در این حوزه مورد بررسی قرار گرفت و گزیده¬ای بسیار اجمالی از فعالیت¬های پژوهشی صورت گرفته در این حوزه نیز مطرح شد. هر پژوهشگری با اندک مطالعه، گستردگی دامنه پژوهش در این حوزه را در مییابد. به هر حال نگهداری و تعمیرات به عنوان یکی از مهمترین فرآیندهای یک بنگاه اقتصادی، دارای ارتباطی تنگاتنگ با بسیاری از حوزههای مهندسی صنایع نظیر مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک، برنامه ریزی و کنترل موجودی، برنامه ریزی تولیدو کنترل کیفیت، میباشد. با تمام این اوصاف، نگهداری و تعمیرات نیز دارای یک چرخه عمر بوده و زمانی به دوره افول خود خواهد رسید. این افول ممکن است در اصل مفاهیم نگهداری و تعمیرات نبوده و تنها پارادایم حاکم بر آن تغییر کرده و متحول شود. به هر حال تغییر، گریز ناپذیر است.
[ویرایش] منابع و مآخذ
- [1] Lindley R. Higgins, R. Keith Mobley, Ricky Smith, Maintenance Engineering Handbook, 6th edition, McGraw-Hill, 2002
- [2] R. Keith Mobley, AN INTRODUCTION TO PREDICTIVE MAINTENANCE, 2nd edition, Elsevier Science,2002
- [3] Feld, W.M., Lean Production: Tools, Techniques and how to use them. APICS Series on Resource Management, 1998.
- [4] Srinivas Kumar Pinjala, Liliane Pintelon, Ann Vereecke, An empirical investigation on the relationship between business and maintenance strategies, Int. J. Production Economics 104 (2006) 214–229
- [5] Hax, A.C., Majluf, N.S., The Strategy Concept and Process—A Pragmatic Approach. Prentice-Hall International, Inc., New Jersey. 1991
- [6] Porter, M. Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. The Free Press, New York. 1985
- [7] Hora, M., The unglamorous game of managing maintenance. Business Horizons (May–June). 1987.
- [8] Swanson, L., An empirical study of the relationship between production technology and maintenance management.International Journal of Production Economics 53, 191–207. 1997.
- [9] Pintelon, L., Gelders, L., VanPuyvelde, F., Maintenance Management, second ed. Acco Belgium, Leuven. 2000.
- [10] Al-Najjar, B., Alsyouf, I., Selecting the most efficient maintenance approach using fuzzy multiple criteria decision making. International Journal of Production Economics 84, 85–100. 2003
- [11] M. Bevilacqua, M. Braglia, The analytic hierarchy process applied to maintenance strategy selection, Reliability Engineering & System Safety Volume 70, Issue 1, October 2000, Pages 71-83.
- [12] L. Wang, J. Chua, J. Wu, Selection of optimum maintenance strategies based on a fuzzy analytic hierarchy process, International Journal of Production Economics Volume 107, Issue 1, May 2007, Pages 151-163.
- [13] K.Shahanaghi, M.Jafarian, H.Babaei, A. K. Faegh, M. Samsami, Ranking Maintenance Sterategies From The Point Of View Of Lean Thinking: Group Decision Making Model By Using Borda Method, 2007
- [14] A.K.S. Jardine, D. Lin, D. Banjevic, A review on machinery diagnostics and prognostics implementing condition-based maintenance, Mechanical Systems and Signal Processing 20 (2006) 1483–1510.
- [15] M. Carmen Carnero Moya, The control of the setting up of a predictive maintenance programme using a system of indicators, Omega Volume 32, Issue 1, February 2004, Pages 57-75
- [16] S. Eisinger and U. K. Rakowsky, Modeling of uncertainties in reliability centered maintenance — a probabilistic approach, Reliability Engineering & System Safety Volume 71, Issue 2, February 2001, Pages 159-164
- [17] C. Davis, Measuring the Effectiveness of Lean Thinking in Maintenance, London University, 2004
- [18] http://www.plant-maintenance.com/maintenance_articles_tpm.shtml
- [19] Dennis McCarthy and Dr Nick Rich, Lean TPM - A Blueprint for Change, Elsevier, 2004
- [20] N.S. Arunraj, J. Maiti, Risk-based maintenance—Techniques and applications, Journal of Hazardous Materials 142 (2007) 653–661
- [21] Naresh Jain, Offshore Agile Maintenance, AGILE 2006 (AGILE'06) pp. 327-336
- [22] Van Houten F., Kimura F., "The Virtual Maintenance System: A Computer-based support tool for robust design, product monitoring, fault diagnosis and maintenance planning", Laboratory of Design, Production and Management, University of Twente, Netherlands, Department of Precision Machinery Engineering, University of Tokyo, Japan, 2000.
.

