ولایت بدخشان (افغانستان)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

بدخشان
نقشه ولایت بدخشان افغانستان
کشور : افغانستان
ولایت : بدخشان
مرکز ولایت : فیض آباد
مساحت : 44,059 km²
جمعیت : 715,000
منطقه زمانی : UTC+4:30
ارتفاع از سطح دریا :
زبان : فارسی دری
وب‌گاه :

ولایت (استان) بدخشان یکی از ولایت‌ها(استان‌ها)ی کشور افغانستان است. بدخشان در چامه‌های شاعران به کیفیت لعل خویش معروف بوده است. بدخشان در شمال شرقی افغانستان واقع است. این استان در سال ۱۸۹۶ میان دو امپراتوری بزرگ (روسیه تزاری و بریتانیا) به دو بخش تقسیم گردید. یک بخش این استان تحت نام بدخشان روسیه و بعدا منطقه خودگردان کوهستانی بدخشان شوروی با مرکزیت شهر خاروغ به روسیه تعلق گرفت، و بخش دوم با مرکزیت شهر فیض‌آباد به امارت افغانستان پیوست. روسیه و انگلیس آمودریا (جیحون) را به عنوان مرز طبیعی پذیرفته و توسط ستونهای مرزی نشانه‌گذاری شد. در سال۱۹۱۷ بعد از پیروزی انقلاب بلشویکی در روسیه بدخشان روسیه به شوروی در تشکیل جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان تعلق گرفت.

فهرست مندرجات

[ویرایش] تقسیمات استانی

 ـ شهر فيض آباد مرکز
 ـ ولسوالی کشم
ـ ولسوالی جرم
ـ علاقه داری کران منجان
ـ علاقه داری زيباک
ـ ولسوالی واخان
ـ ولسوالی اشکاشم
ـ علاقه داری بهارک     
ـ علاقه داری شغنان
ـ ولسوالی دراواز
ـ علاقه داری خواهان
ـ ولسوالی راغ
ـ علاقه داری شهر بزرگ

[ویرایش] فرهنگ و نژاد

مساحت بدخشان افغانستان 47403 کیلومتر مربع بوده و جمیعت آن بالغ بر یک میلیون و هفتصدو پنجاهزار نفر است، اکثریت باشندگان این استان را تاجیکان تشکیل داده و به زبان فارسی حرف می‌زنند .در بدخشان زبانهای دیگری به نام زبانهای پامیری (از خانواده زبانهای ایرانی شرقی) هنوز زنده هستند، و مردم به آنها تکلم می‌نمایند.مردم بدخشان دارای اصلیت آریائی بوده و از اصیلترین قبایل ساکین در افغانستان میباشند. اکثر مردم این استان باسواد بوده و به ارزشهای دینی خود سختگیر اند. شخصیتهای فرهنگی: این ولایت دارای شخصیتهای فرهنگی مهم در ادبیات دری فارسی بوده که مهمترین آنها عبارت اند از:سیده مخفی بدخشی،باقری جرمی،محمد نعیم سرغیلانی،کامل زردیوی، پرتو نادری،ادیم جیحون ، دروازی لطیف پدرام، سمیع حامد و شجاع خراسانی میباشند . علمای دینی: این ولایت دارای علمای بزرگ دینی بوده که مشهورترین آنها عبارت انداز، علامه حمیدالدین زریری که آثار علمی وی تا اکنون از جمله معتبرترین کتب تدریسی در عمده ترین دانشگاه های دینی دنیااز قبیل دانشگاه دیوبند هند،جامعه الازهر مصر و غیره نهادهای علمی دنیامیباشد،و نیز میر غیاث الدین غیاثی،مولانا میرزاشاه اخگر، حکیم مولانا عبد الرحیم سرغیلانی،مولانانورالدین وردوجی،دعاملا شمس الدین پنجنگیوی از مشهورترین دانشمندان این ولایت میباشند. شخصیتهای علمی و سیاسی: در تاریخ معاصر افغانستان برای اولین بار بعد از غازی حبیب الله کلکانی از فارسی زبانان این کشور پروفیسور برهان الدین ربانی که زاده این استان است، حکومت کرده است که رهبری جهاد و مقاومت را در افغانستان از بدو انقلاب اسلامی بعهده داشته که از فرماندهان عمده وی قهرمان ملی افغانستان شهید احمد شاه مسعود بزرگ(The Great Masoud) میباشد،پروفیسور نعمت الله شهرانی،دوکتور محمد عیاز، عبدالطیف پدرام،عبدالقدیر فطرت،علاوالدین اسیر،سید اصغر حیدری،محمد طاهر بدخشی،وحیدالله شهرانی،پروفیسور عنایت الله شهرانی، صیف الدین جیحون، دوکتور مسعوده جلال،فوزیه کوفی،کبرادهقان، پری گل سروری، پشتون شهنه،فیض الله جلال، دوکتور سید محفوظ بدخش، مرحوم بحرالین باعث وغیره از چهره های تابناک این خیطه میباشند. متنفذین عمده قومی: متنفذین عمده قومی درین ولایت عبارت اند از، وکیل عبدالجبار بدخشی، وکیل اغاصاحب امیر خان، الحاج محمد امیر خان سرغیلانی، وکیل امان الدین خان بهارستانی، وکیل محمدایوب خان جرمی،وکیل قدوس خان کشمی،وکیل سید محی الدین خان تشکانی،وکیل غلام حجت الله خان، وکیل غلام حیدرخان دروازی،وکیل عبدالرحمان خان دروازی،میرزا حاجی بیک خان چنگیزی،استاد محمدطاهر بدخشی، وکیل رحمت خان شغنانی،محمودبیک خان خستکی،وغیره میباشند. فرماندهان عمده جهاد و مقاومت استان بدخشان عبارت اند از، مولانا خمینی، استادشارقی، عبدالبصیر خالد، سیدنجم الدین واثق، قیام الدین خردمند، دام الله سید امیر، وکیل سید محی الدین، زلمی مجددی، سید محمد علی رفیق، مخدوم عبدالقیوم، غلام محمد آرینپور، مولوی عبدالرحمن راغی،حضرت صاحب، محمود خان خاشی، روستم خان جرمی، نورالحی جرمی،الماس خان خستکی، عارف خان بهارستانی، سمیع الله خان قطره، احمدی کشمی، جمال الدین سعید سرغیلانی، محممد ابراهیم خستکی مشهور به نور جان ودودخان، بهادر مدافع، عبادی یفتلی، پهلوانان بازی عنعنوی بزکشی در ولایت بدخشان از گذشته تاحال: پهلوان دفعه دار غلام جان سرغیلانی، پهلوان الهی بخش زردیوی، پهلوان خدائی بهارستانی، پهلوان اعظم گنده چشمه ئی،پهلوان قیوم ارگوئی،پهلوان سید احمد زنجیرکن، پهلوان محمد علی درایمی، سید امان الدین خان، پهلوان عنایت الله خان(برنده ریکارد جهانی بزکشی در مسابقات سال2007 در شیوای بدخشان افغانستان)، محمداسمعل خان، محمدکریم تانگ، مختار محمد، هاشیم، پیرمحمد، آغامحمد، عبدالصبور، زبیر، هیکل، قیوم و غیره قهرمانان نامی این ورزش در منطقه و جهان میباشند.

[ویرایش] جغرافیای طبیعی

بدخشان دارای کوههای بلند و رودخانه‌های خروشان است، فراورده‌های عمده این استان گندم، جو، جودر (گندم سیاه)، جواری (ذرت)، و ارزن است، از جمله میوه‌های این استان توت و چارمغز (گردو)، زردآلو، آلوبالو و سیب آن مشهور است.سیب بهارک و چارمغز سرغیلان درین ولایت از شهرت خوبی برخوردار است. بدخشان به داشتن معادن لعل، لاجورد،زمرد، فیروزه و طلای خویش دارای شهرت است. عمده ترین مخزنهای طبیعی آن، در یمگان لاجورد به حجم سه صدکیلومتر طول و 47 کیلومتر عرض، و معدن لعل در سرغیلان که ازان به علت عدم مشخص بودن محل آن استفاده صورت نمیگیرد، میباشد. در نتیجه برسیهای که اخیراً در مورد نفت در افغانستان صورت گرفته است، این استان را دارای زخایر بزرگی نفتی تثبیت نموده اند. این استان با جمهورهای تاجیکستان، پاکستان و استان سینکیانگ جمهوری مردم چین دارای مرز مشترک است.

کوه‌های مهم این استان خواجه‌محمد، هزارچشمه و سفیدخرس نام دارند. رودخانه‌های مهم آن عبارت‌اند از رود کوکچه، واخان، انجمن، وردج، تگاب، تنگی شیوا، پامیر، جرم،چاهیل در سرغیلان، آغرده در غارسپان، غوری‌سنگ، درواز، راغ.ولایت بدخشان 53 فیصد منابع آبی افغانستان را داراست.

بلند ترین قلهِ کوه های هندوکش در خاک افغانستان بنام "نوشاخ" درین ولایت قرار دارد.پامیر که به نام بام دنیا معروف است، درین استان موقیعیت دارد.

دریاچه (در فارسی افغانستان جهیل)‌های آن شیوا،سرغیلان زرقل و چقمقین نام دارند.

[ویرایش] اماکن تاریخی

از اماکن تاریخی آن می‌توان از ویرانه‌های بهارک ( که در حاشیه شهر تاریخی بهارستان و لان شی آباد شده است)، اشکاشم و توپخانه زیباک و مقبره ناصر خسرو نام برد.

Flag of Afghanistan
ولایات (استان‌ها)ی افغانستان
اروزگان | بادغیس | بامیان | بدخشان | بغلان | بلخ | پروان | پکتیا | پکتیکا | پنجشیر | تخار | جوزجان | خوست | دایکندی | زابل | سرپل | سمنگان | غزنی | غور | فاریاب | فَراه | قندهار | کابل | کاپیسا | کندوز | کنر | لغمان | لوگر | ننگرهار | نورستان | نیمروز | وردک | هرات | هلمند


این نوشتار خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.