اوستا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

اَوِسْتا، نام کلی مجموعهٔ کهن‌ترین نوشتار ایرانیان و قدیمی‌ترین نامهٔ دینی مزداپرست است، که در روزگار باستان بیست و یک نسک (کتاب) داشته و در شکل کنونی خود شامل شش بخش گاهان، یَسنه یا یسنا (شامل گاتها و غیر آن)، یشت‌ها، وندیداد، ویسپرد و خرده‌اوستا است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] معنای واژه

واژه اَوِستا که در خود کتاب نیامده به معنی دانش و شناخت است و با واژه «ودا»، نام کهنترین کتابِ دینی هندوان همریشه است. بر روی هم اوستا را می‌توان به معنی «آگاهی‌نامه» یا «دانش‌نامه» دانست كه آن را مرجع نامه نيز مينامند.

[ویرایش] تاريخچه اوستا

بخش‌های اوستا در دوران‌های مختلف توسط اشخاص متعدد تالیف شده است اما از آن میان فقط بخشی از سرودها از آنِ خود زرتشت است. مندرجات اوستا عبارتست از نیایشِ اهورا مزدا و امشاسپندان و دیگر ایزدان و مظاهر طبیعت و تکالیف انسان در جهان بهشت و دوزخ و داستان‌های ملی.

گویند پس از آنکه اسکندر مقدونی قصر سلطنتی ایران را آتش زد اوستا را نیز بسوخت. بلاش اشکانی فرمان داد تا اوستای پراکنده را از شهرهای ایران جمع کنند. اردشیر بابکان تنسر را مامور مرتب ساختن آن کرد. پسرش شاپور اول کار پدر را تعقیب نمود و در نهايت آنرا به همان شيوه كهن به بيست و يك نسك بخش كردند و نامها و شرحِ اين نسك ها در كتابِ پهلوي دينكرد و كتابهاي ديگر آمده است[۱]. نسك هاي بيست و يك گانه اوستا به سه بهر بخش مي شده است:

  • نسكهاي گاسانيك در دانش و كار مينوي.
  • نسكهاي داتيك در دانش و كار جهاني.
  • نسكهاي هاتك مانسريك در آگاهي از كردارهاي ميانِ جهانِ مينوي و جهانِ خاكي[۲].

اوستای امروزی شامل بخش‌های زیر است:

[ویرایش] گويش اوستا

زباني كه اوستا به آن نوشته شده به سببِ وجودِ نامِ اوستا، زبان اوستايي ناميده شده است. اوستا به دو گویش نوشته شده‌است. گویشی که گاهان یعنی سخنان خود زرتشت بدان نوشته‌شده و گویشی که بخش‌های دیگر اوستا را بدان نوشته‌اند. گویش نخست را گویش گاهانی و گویش دوم را گویش جدید نامیده‌اند. اوستای امروزی حدود یک سوم اوستای دورهٔ ساسانی است. اوستای دورهٔ ساسانی بیست‌ویک نسک داشته است.

[ویرایش] اوستای کهن

كتاب اوستایی که به امروز رسیده است، از نظر زمانی به سه بخش متفاوت تقسیم می‌شود:

- بخش یكم شامل «اوسـتـای كـهـن» كه مضامین آن از نظر زمانی متعلق به روزگار پیش از زرتشت (پیش از حدود دو هزار و هشتصد سال پیش) است؛ اما نگارش آن متعلق به عصرهای پس از زرتشت است و هنگام این نگارش و بازنویسی دگرباره، تا اندازه‌ای مضامین و باورهای جدیدتر را به متن‌های كهن اضافه كرده‌اند.

- بخش دومِ اوستا از نظر زمانی شامل «گـاتـهـا» است كه سروده‌های مینوی شخص زرتشت، پیام‌آور بزرگ ایرانی به شمار می‌رود كه هر چند از نظر مضمون پس از اوستای كهن سروده شده است؛ اما از نگاه زبان و نگارش، كهن‌ترین بخش اوستای موجود است.

- بخش سوم اوستا از نظر زمانی شامل یـسـنـا، یـشـت‌های جدید، ویـسـپـرد، ونـدیـداد و خـرده اوسـتـا است كه همگی جزو اوسـتـای نـو به حساب می‌آیند. اما بسیاری از مضامین همین بخش‌های جدید نیز برگرفته و اقتباس شده از باورها و نوشتارهای كهن است؛ اما این آمیختگی به حدی است كه امكان تفكیك را امكان‌پذیر نمی‌سازد. به عنوان نمونه می‌توان از داستان جمشید در وندیداد نام برد كه یكی از كهن‌ترین داستان‌ها و باورها و نوشتارهای ایرانیان است، اما شكل نگارشی كهن آن كاملا دگرگون شده و تغییر اساسی یافته است.

[ویرایش] منابع

  • اوستا، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، صفحه ۹۳۲
  • اوستای کهن (متن کامل)، گزارش و پژوهش رضا مرادی غیاث آبادی، چاپ 1382، صفحه 9 تا 12
  • کتاب زبان فارسی و سرگذشت آن،نوشتهٔ دکتر محسن ابوالقاسمی
  1. اوستا، جليل دوستخواه(از گزارش ابراهيم پورداوود،چاپ پنجم 1364، برگِ نخستِ پيشگفتار
  2. اوستا، جليل دوستخواه(از گزارش ابراهيم پورداوود)،چاپ پنجم 1364، برگِ دومِ پيشگفتار

[ویرایش] پیوند به بیرون


عناوین مربوط به مزديسنا فروهر

تاریخچه دین زرتشت

زرتشت | ویشتاسب | مزداپرستی در دوره هخامنشی | مزداپرستی در دوره اشکانی | مزداپرستی در دوره ساسانی | تاریخ زرتشتیان پس از اسلام | پارسیان هند | زرتشتیان ایران


مفاهیم
اهورامزدا | اهریمن | امشاسپندان | سوشیانت | زروان | فرجام‌شناسی | هوم | آتش‌های مقدس | مغ | گئوش‌اورورن | دیوها | اردویسور ناهید | فروهر


افراد مهم
زرتشت | ویشتاسب | کرتیر | تنسر | موبدان | ابراهیم پورداوود | بابک خرمدین | فرهنگ مهر | منوچهرجی جاماسپ‌آسانا


آیین‌ها و اماکن مقدس
جشن‌ها | گاهنبار | سدره‌پوشی | آیین‌های طهارت | درون | برسم | کستی | ور | گاهشماری زرتشتی | کعبه زرتشت | آتشکده‌ها |استودان | برج خاموشان | چک‌چک


نوشته‌های دینی
گاهان | اوستا | خرده‌اوستا | بندهشن | دینکرد | زادسپرم | شایست نشایست | زند | پازند | مینوی خرد | اردویرافنامه | دادستان دینی | آفرینگان‌ها | سی‌روزه‌ها | نیایش‌ها | ماتیکان گجستک ابالیش | ادبیات پهلوی



این نوشتار دربارهٔ مسائل دینی و آئینی و مذهبی و شرعی خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.