گز رخ
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
گز رخ[1] یا گز روغن یا مورینگا نام گونهای گیاه است.
خانواده گز رخان تیره کوچکی از گیاهان گلدار جداگلبرگ و فقط شامل یک جنس بنام Moringa مرکب از معدودي انواع درختی است غالب آنها در نواحی گرم و مرطوب مانند عربستان، هند،هیمالیا، برمه و استانهای جنوبی ایران ( سیستان و بلوچستان و هرمزگان ) مشاهده شده است. از مشخصات این گیاه این است که برگهایی شانه ایی مضاعف با تقسیمات بیشتر که مرکب از برگچه های کوچک ومتقابل وگلهایی با اجزای ۵ قسمتی دارند میوه آنها به صورت کپسول دراز و نیام مانند محتوی دانه هایی به اندازه مغز پسته تا ۱۵ وگاهی بیشتر و با جنين راست ومجاوری ترشحی برخی از گونه های این خانواده از انواع دارویی و صمغ تولید می نمایند. ازدانه های برخی از این گونه ها روغن استخراج می شود .
خانواده گز رخان حدود ۱۴ گونه دارد که تعدادی از گونه های این خانواده عبارتند از :
1-Moringa oleifere 2- Moringa broziana 3- Moringa concanensis 4- Moringa domestica 5- Moringa sylvestris 6- Moringa longituba 7- Moringa peregrine
[ویرایش] موارد استفاده
- روغن : بذرهای جمع آوری شده پس از جداسازی پوست از مغز به طور کلی له می شوند و پس از له شدن در داخل دیگی ریخته و آب به آن اضافه می شود و در معرض حرارت آتش قرار گرفته و محلول به دست آمده بدون وقفه هم زده می شود. روغن موجود در بذرها در اثر حرارت در سطح آب قرار می گیرد و به وسیله قاشق جمع آوری می شود. عملکرد تولید روغن به روش سنتی بیش از ۲۰ درصد برآورد شده است و در صورت استفاده از روشهای مناسب و مکانیزه روغن گیری این عملکرد تا ۴۰ درصد قابل افزایش است. روغن به دست آمده مایع و درجه انجماد آن بسیار پایین و به ندرت فاسد می شود. علاوه برارزش خوشخوراکی و استفاده در طبخ غذا در صنعت نیز برای جلاکاری، عطر سازی، روغنکاری چرخ دندههای ساعتهای دیواری، مچی و چرخهای خیاطی و ماشینهای مکانیکی ظریف و چرخنده دار کاربرد دارد.
- برگ و شاخه، میوه و پوست و تفاله میوه علوفه مناسبی برای دامهایی نظیر بز و گوسفند است.
- گلهای آن برای پرورش زنبورعسل و تهیه عسل دارویی بسیار مناسب است.
- ساقه درخت صمغی ترشح می کند که سفید بوده و در برابر هوازدگی به رنگ قهوه ای قرمز یا قهوه ای مایل به سیاه در می آید و در چارچوب نقش و نگار روی پارچه پنبهای یا چیت مورد استفاده قرار می گیرد.
- عصاره حاصله از جوشانده برگ در دباغی پوست و آماده سازی مشک آب و دوغ استفاده می شود.
- چاشنی و ادویهای که از ریشه درخت تهیه می شود به هضم غذا کمک بسیاری می نماید.
- پوست تنه گیاه ضد جَرَب است و در درمان خارش مورد استفاده قرارمی گیرد.
- جوشانده پوست و ریشه به صورت حمام گرم و کمپرس محلول گرم برای رفع اسپاسم یا انقباض عضلانی مفید است.
- برگهای گیاه به عنوان مدر و دارای اثرات دارویی شبیه آدرنالین برای درمان سوزاک بسیار مفید است.
- از گلهای آن برای دفع انگل، معالج تورم و جلوگیری از بزرگ شدن پروستات استفاده می شود.
- از میوه نارس به عنوان سم استفاده می شود.
- برای این که درختچه ای زیبا و با شاخه های بلند و گلهای سفید و میوه های تشکیل و منحصر به فرد است بنابراین برای کشت در پارکها، بلوارهای شهری می تواند کاربرد داشته باشد.
[ویرایش] منبع
ماهنامه ترویجی سبزینه شماره ۵ و ۶ {اجازه نامه}
http://www.sabzineh.org/news/5-6/gaze-roghani-1.pdf
[ویرایش] پانویس
^ برابر فارسی از: http://donyayegiahan.blogfa.com/post-131.aspx

