متروی تهران

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

متروی تهران
منطقه تهران-کرج-گلشهر
بهره‌بردار شرکت بهره‌برداری راه‌آهن
شهری تهران و حومه[۱]
آغاز به کار ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م)
تعداد خطوط ۳ (فعال)
متوسط سرعت (Km/h) خطوط یک و دو ۳۵
خط پنج ۶۲ [۲]
تعداد ایستگاه ۴۶ [۳]
ترافیک سالانه ۳۱۷٬۲۱۲٬۱۷۵ (در سال ۱۳۸۵)[۴]

متروی تهران به مجموعهٔ قطارهای شهری تهران و همچنین «سازمان قطار شهری تهران و حومه» گفته می‌شود. تا تابستان ۱۳۸۶ (ژوئیه ۲۰۰۷ م.) این قطارها در سه خط اصلی در حال تردد هستند و دو خط دیگر نیز در حال احداث است. یکی از خطوط فعال بین‌شهری (میان کرج و تهران) و بقیه درون‌شهری هستند. تا پایان سال ۱۳۸۵ مسافت خطوط متروی بهره‌برداری‌شده برابر ۹۰ کیلومتر بوده است. [۱]

اگرچه طرح‌های اولیه متروی تهران در پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ ریخته شد، اما بطور رسمی از سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۹ م.) شروع به کار کرد[۵]. نخستین مسیر فعال، مسیر شماره ۵ مترو بود که بین تهران و کرج مسافر جابه‌جا می‌کرد.

از اواخر سال ۱۳۸۵، با افزایش مسافران و تعداد قطارها، بخشی جهت بهره‌برداری از بدنهٔ اصلی سازمان قطار شهری تهران و حومه جدا شده و با عنوان «شرکت بهره‌برداری راه‌آهن شهری تهران و حومه» به کار خود ادامه می‌دهد. [۱]

فهرست مندرجات

[ویرایش] پیشینه

اولین نقشه تهیه شده برای متروی تهران به سال ۱۳۵۰ ه.ش
اولین نقشه تهیه شده برای متروی تهران به سال ۱۳۵۰ ه.ش
نقشه کنونی خطوط فعال متروی تهران
نقشه کنونی خطوط فعال متروی تهران

پیشینه برنامه‌ریزی برای احداث قطار شهری در تهران به دوره ناصرالدین شاه قاجار (۱۳۱۳-۱۲۶۴) و قرارداد رویترز بازمی‌گردد، در همین سال‌ها یک خط آهن روزمینی بین دروازه شهرری و میدان باغ شاه ، احداث شد.[۶]

ولی اولین برنامه‌ریزی‌ها برای تاسیس مترو (قطار زیرزمینی) به سال ۱۳۵۰ بازمی‌گردد. مطالعات اولیه آن در سال ۱۳۵۳ به پایان می‌رسد و عملیات اجرایی به سال ۱۳۵۶ آغاز می‌گردد. طبق برنامه تهیه شده درآنزمان نخستین خط متروی تهران، می‌بایست در سال ۱۳۷۰ آغاز به کار می‌کرد.[۶]

در سال ۱۳۵۶، عملیات اجرایی ساخت مترو در تهران آغاز شد؛ اما پس از انقلاب ۱۳۵۷ و به دلیل آغاز جنگ ایران و عراق از سال ۱۳۵۹ به طور کامل متوقف گردید و این توقف تا سال ۱۳۶۵ ادامه داشت. در سال ۱۳۷۴ قرار دادی برای تامین تجهیزات مترو به امضا رسید. [۶]

اولین خط متروی تهران در سال ۱۳۷۷ افتتاح شد که تهران را به کرج متصل می‌کرد. دو سال بعد، نیمه غربی خط دو (حد فاصل ایستگاه صادقیه در میدان صادقیه تا ایستگاه امام خمینی در میدان امام خمینی نیز بهره‌برداری شد. بخشی از خط یک متروی تهران نیز که ایستگاه میرداماد را به ایستگاه علی‌آباد متصل می‌کرد در سال ۱۳۸۰ به بهره‌برداری رسید. این خط بعدا در سال ۱۳۸۱ تا ایستگاه حرم مطهر در بهشت زهرا ادامه یافت. همچنین بخش شرقی خط دو متروی تهران به‌تدریج در سال‌های ۱۳۸۲، ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ به بهره‌برداری رسید. با بهره‌برداری از این ایستگاه‌ها، خط دوی مترو از میدان صادقیه تا دانشگاه علم و صنعت امتداد یافت. [۶]

[ویرایش] برنامه‌های توسعه

در حال حاضر توسعه هشت خط از متروی تهران به تصویب شورای شهر رسیده است. [۷]

همچنین عملیات احداث سه خط جدید از متروی تهران در جنوب غرب تهران آغاز شده است. این خط در مجموع به طول ۳۲ کیلومتر از ایستگاه مجیدیه آغاز می‌شود و از خیابان شهید بهشتی، خیابان ولی‌عصر و میدان راه‌آهن عبور می‌کند و در آینده دور نیز به اسلامشهر متصل خواهد شد. خط سه مترو در ایستگاه شهید بهشتی با خط یک و در ایستگاه امام خمینی با خط دو تقاطع خواهد داشت. [۸]

خط چهار متروی تهران نیز در حال احداث می‌باشد. این خط ۲۰ کیلومتر طول دارد و دارای ۲۰ ایستگاه می‌باشد و خیابان پیروزی را به شهرک اکباتان متصل می‌نماید. این خط در ایستگاه دروازه شمیران با خط دو و در ایستگاه دروازه دولت با خط یک تقاطع خواهد داشت و بخش عمده‌ای از آن در زیر خیابان انقلاب خواهد بود. [۹]

همچنين عملیات اجرایی امتداد خط دو تا خیابان جشنواره [۱۰] در حال حاضر در جریان است.

[ویرایش] تجهیزات

فرم چینش واگن‌های قطارهای نوع ۱ در متروی تهران (خطوط ۱ و ۲) Mc نشانگر واگن موتوردار با كابين راننده ، Ms نشانگر واگن موتور دار با پانل راننده ، M نشانگر واگن موتوردار و Tc نشانگر واگن بدون نيروی محرک با کابين راننده
فرم چینش واگن‌های قطارهای نوع ۱ در متروی تهران (خطوط ۱ و ۲) Mc نشانگر واگن موتوردار با كابين راننده ، Ms نشانگر واگن موتور دار با پانل راننده ، M نشانگر واگن موتوردار و Tc نشانگر واگن بدون نيروی محرک با کابين راننده

در خطوط درون شهری متروی تهران (خطوط ۱ و۲) از دو نوع قطار استفاده می‌شود ، هر دو نوع قطارهای جدید و قدیم از منبع تغذیه تماسی با ریل سوم ۷۵۰ ولت DC بهره می‌برند ، توان موتور نوع یک ۱۳۲ کیلو وات توان موتور نوع دو ۱۸۰ کیلو وات است.[۱۱]

فرم چینش واگن‌ها در متروی تهران (خط ۵) T نشانگر تريلر دو طبقه وL نشانگر لوکوموتيو
فرم چینش واگن‌ها در متروی تهران (خط ۵) T نشانگر تريلر دو طبقه وL نشانگر لوکوموتيو

حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در هر دو نوع قطارها بین ۱۹۰-۱۸۰ نفر است ، همچنین هر دو نوع قطارها مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع ، گرمایش ، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است.[۱۱]

در خط ۵ مترو از قطارهای دو طبقه بهره گرفته شده است ، قطارهای خط ۵ به روش بالاسری (۲۵ كيلو ولت AC) تغذیه می‌شوند و حداکثر توان موتور ۸۰۰ کیلووات است ، حداکثر ظرفیت اسمی حمل مسافر در هر واگن (نشسته و ایستاده) در قطارهای خط پنج ۲۱۲ نفر است ،این قطارها نیز مجهز به سیستم‌های تهویه مطبوع ، گرمایش ، سیستم صوتی اعلام خبر و سیستم اعلام خطر و ایمنی است.[۱۱]

[ویرایش] مقایسه با متروی دیگر کشورها

متروی تهران با طول شبکهٔ ۹۰ کیلومتر رتبهٔ بیستم را در بین قطارهای شهری کشورهای جهان دارد و با وجود اینکه از نظر تعداد جابه‌جایی مسافر در روز در بین متروهای بالای یک میلیون جابه‌جایی در روز قرار دارد، وضعیت آن از نظر تعداد ایستگاه مطلوب نیست. از نظر فاصلهٔ زمانی بین قطارها هم در صورتی که طبق برنامه‌ریزی‌ها به زمان ۲ دقیقه دست یافته شود، متروی تهران جزو ده متروی اول جهان خواهد بود.[۱]

[ویرایش] سفرهای درون‌شهری

طبق آمار منتشر شده توسط شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه، تعداد سفرهای صورت گرفته توسط متروی تهران در سال ۱۳۸۵ به بیش از ۳۱۰ میلیون سفر [۱۲] و از ابتدای راه‌اندازی تا تیر ۱۳۸۵ به ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون سفر رسیده است[۱].

[ویرایش] مشخصات كلی

[ویرایش] ایستگاه‌ها

ایستگاه‌های متروی تهران
خط یک

میرداماد | شهید همت | مصلی | شهید بهشتی | شهید مفتح | هفت تیر | آیت‌الله طالقانی | دروازه دولت | سعدی | امام خمینی | پانزده خرداد | خیام | مولوی | شوش | ترمینال جنوب | خزانه | علی‌آباد | جوانمرد قصاب | شهرری | باقرشهر | حرم مطهر (بهشت زهرا)


خط دو

دانشگاه علم و صنعت | سرسبز | گلبرگ | نظام‌آباد | سبلان |شهید مدنی | امام حسین | دروازه شمیران | بهارستان | ملت | امام خمینی | حسن‌آباد | دانشگاه امام علی | میدان حر | شهید نواب صفوی | آزادی | دانشگاه شریف | طرشت | تهران (صادقیه)


خط پنج

تهران (صادقیه) | اکباتان | ورزشگاه آزادی | پارک جنگلی | ایران خودرو | وردآورد | گرم‌دره | اتمسفر | کرج | ماهدشت | گلشهر

ایستگاه امام خمینی

[ویرایش] بلیط

برای استفاده از مترو تهران از چهار نوع بلیط می‌توان بهره برد [۱۳]:

  • بلیط‌های مدت‌دار - این بلیط‌ها در انواع مختلف از یک روزه تا یک ساله وجود دارند و در مدت اعتبارشان می‌توان هر تعداد سفر با آن‌ها انجام داد؛
  • بلیط‌های مبلغ‌دار - این بلیط‌ها که در مبالغ مختلف عرضه می‌شوند، مانند یک کارت اعتباری عمل می‌کنند. استفاده کنندگان از این نوع بلیط‌ها از تخفیف ۴۰ تا ۵۰ درصدی در هزینهٔ سفرها برخوردار می‌شوند؛
  • بلیط‌های سفری - این بلیط‌ها در سه شکل تک سفره، دو سفره و ده سفره وجود دارند؛
  • بلیط‌های اقشار خاص - این بلیط‌ها فقط برای افراد بالای ۶۵ سال، معلولان دائم و جانبازان بالای ۲۵ درصد صادر می‌شوند و استفاده‌کنندگان آن‌ها از تخفیف ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی برخوردار می‌شوند.

طبق آمار اعلام‌شده در مرداد ۱۳۸۶، ۵۰ درصد از مسافران مترو از بلیط‌های مدت‌دار و مبلغ‌دار استفاده می‌کنند. [۱۴]

[ویرایش] فاصله حركت قطارها

فاصله حرکت قطارهای متروی خطوط یک و دو، از ابتدای راه‌اندای تا کنون روند کاهشی داشته و از ۷ دقیقه در بهار سال ۱۳۸۵[۱] به در سال ۱۳۸۶ به هر ۳ دقیقه یک بار رسیده‌است. [۱۵] پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۱۳۸۷، فاصلهٔ حرکت قطارها در خطوط داخل شهر به ۲ دقیقه و در خط تهران-کرج به ۵ دقیقه برسد[۱]. در ماه‌های ابتدایی، فاصله حرکت قطارها نیم‌ساعت بود.

[ویرایش] منابع

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ مشایخی، مهرداد. رودخانهٔ مسافران در زیرزمین؛ مصاحبه با مدیر عامل شرکت بهره‌برداری مترو دربارهٔ خدمات مترو، روزنامهٔ همشری، چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۳۸۶، صفحهٔ ۱۷.
  2. http://www.itiran.com/?type=interview&id=6781
  3. http://www.tehranmetro.com/farsi/about/facts/facilities.asp
  4. http://www.tehranmetro.com/farsi/about/reports/files/a1210TotalRidership-Year.pdf
  5. TEHRAN Metro (انگلیسی). وبگاه UrbanRail. بازدید در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ وبگاه رسمی متروی تهران، درباره مترو. بازدید در تاریخ ۱۸ تیر ۱۳۸۶.
  7. «چمران: شورای‌دوم شهرتهران توسعه هشت خط مترو پایتخت را تصویب كرده‌است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران ایرنا، ۱۶ تیر ۱۳۸۶.
  8. «عملیات احداث خط ۳ مترو در جنوب غربی تهران آغاز شد»، پایگاه اینترنتی آفتاب، ۱۴ تیر ۱۳۸۶.
  9. «هاشمی:فاز اول خط چهار مترو امسال بهره برداری می شود»، خبرگزاری ایسکانیوز، ۱۸ تیر ۱۳۸۶.
  10. «افزایش اعتماد عمومی به سهمیه‌بندی بنزین دربستر توسعه حمل‌ونقل عمومی»، خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا]، ۱۱ تیر ۱۳۸۶.
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ http://www.tehranmetro.com/farsi/about/facts/equipment.asp
  12. تعداد سفر انجام شده از آغاز راه‌اندازی وبگاه متروی تهران. بازدید در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.
  13. اطلاعات بلیط. وبگاه متروی تهران. بازدید در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.
  14. سفر با مترو ارزان می‌شود، روزنامهٔ همشری، یکشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۸۶، صفحهٔ ۱ و ۳.
  15. زمان‌بندی حرکت و نقشه‌ها. وبگاه متروی تهران. بازدید در تاریخ ۷ ژوئیه ۲۰۰۷.

[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] پیوند به بیرون

زبان‌های دیگر