کریمخان زند
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کریم خان زَند از فرمانروایان ایران و بنیادگذار خاندان زندیان بود.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] سیاست داخلی
او را نیکوترین فرمانروا پس از تازش عربها به ایران دانستهاند. کریمخان از ایل لک زند بود .پدرش ایناق خان نام داشت و رئیس ایل بود. کریم خان در آغاز سرباز سپاه نادرشاه افشار بود و پس از مرگ او به ایلش پیوست و کم کم با سود بردن از جو به هم ریخته پس از مرگ نادر نیرویی به هم زد و چندی پستر با دو خان بختیاری به نامهای ابوالفتح خان و علیمردان خان ائتلافی را فراهم ساخت و کسی را که از سوی مادری از خاندان صفوی میدانستند به نام ابوتراب میرزا را به شاهی برداشتند.در این اتحاد علیمردان خان نایب السلطنه بود و ابوالفتح خان حاکم اصفهان و کریم خان نیز سردسته سپاه بود. اما چندی که گذشت علیمردان خان ابوالفتح خان را کشت و بر دیگر همراهش کریم خان هم شورید ولی سرانجام پیروزی با کریم خان بود.چندی هم با محمد حسن خان قاجار دیگر داودار پادشاهی ایران درگیر بود که سرانجام سربازانش محمد حسن خان را در حالی که رو به گریز بود کشتند.او بازمانده افغانهای شورشی را نیز یا تار و مار کرد و یا آرام نمود.سر انجام با لقب وکیل الرعایا (به عنوان وکیل شاه اسماعیل سوم)در ۱۷۵۰[۱] به فرمانروایی بخش بزرگی از ایران به جز خراسانرسید که آن را به احترام نادرشاه در دست نوه او شاهرخشاه باقی گذاشت.
کریم خان لکی بی سواد اما هوشمند و با تدبیر بود و به آرامش و رفاه مردم اهمیت میداد و به دانشمندان ارج میگذاشت. وی کارخانههای چینیسازی و شیشهگری در ایران احداث کرد. صنایع و بازرگانی در دوره وی رونق فراوان یافت. اما در نگاه برخی از مورخین غربی او عوامتر از آن بوده است که «پادشاهی بزرگ» باشد و تنها میتوان از او به عنوان «ریشسفید طایفه و خانواده» نام برد. [۲]
[ویرایش] جنگ خارجی
تنها کشورگشایی دوران فرمانرواییش گشودن شهر بصره و ستاندن این شهر از عثمانیان بود که البته آن هم رویه بازرگانی و اقتصادی داشت. در زمان او بندر بوشهر مرکز تجارت و داد و ستد شد. کریم خان از انگلیسیها دل خوشی نداشت و همیشه میگفت که انگلیسیها میخواهند ایران را مانند هند کنند بنابراین با دیگر کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و هلند به امور بازرگانی میپرداخت. با این همه انگلیسیها از هر دری که رانده میشدند از در دیگری میآمدند. دوران پادشاهی کریم خان آغاز دوران استعمار کشورهای آسیا و افریقا بود و برخی کشورهای اروپایی نظیر انگلستان و فرانسه تلاش بسیاری برای جلب توجه کریم و غارت ثروتهای ملی ایران به کار بردند و حتی موفق شدند با رشوه کریم خان و اطرافیان او را بفریبند.(منبع: جامعهشناسی نخبه کشیاثر علی رضا قلی والا)
[ویرایش] سرکوبی شورشها
در زمان کریم خان چند آشوب کوچک از جمله طغیان میرمهنا دزد دریایی معروف خلیج فارس و شورش حسینقلی خان جهانسوز بود تنها شورشهای داخلی بشمار میرود و بنابراين دوران پادشاهی کریم خان دورهای از آرامش برای ایران محسوب میگردد.
[ویرایش] پای تخت کریم خانی
او شهر شیراز را پایتخت خود ساخت و سازههای بسیاری از خود در این شهر به یادگار گذاشت که از آن میتوان به حمام وکیل،بازار وکیل و... نام برد. کریم خان پادشاهی سلیم النفس و عادل بود و در باره عدالت او داستانها گفته شدهاست. هرچند که در مواردی از وی تندخویی و حیله گری نیز دیده شدهاست اما در کل وی شاهی پاکدل و انسانی درست کار بود که در تاریخ از وی به نیکی یاد میشود.
[ویرایش] مرگ کریم خان و نسل او
کریم خان در ۱۱۹۳ هجری قمری (۱۷۹۹ میلادی) درگذشت. فرزندان او هفت تن بودند.چهار پسر و سه دختر. پس از مرگش بزرگترین پسرش ابوالفتحخان به فرمانروایی رسید
[ویرایش] پانویس
[ویرایش] منبع
- طباطبایی، جواد. تأملی دربارهٔ ایران، جلد نخست، دیباچهای بر نظریهٔ انحطاط ایران. نشر نگاه معاصر. تهران. چاپ پنجم. ۱۳۸۵. ISBN 964-93579-1-2
- نوایی، عبدالحسین. کریم خان زند

