محمد خیابانی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شیخ محمد خیابانی ( 1259 ش. - 1299 ش.) در خامنه در نزدیكی تبریز متولد شد. خیابانی از فعالان سیاسی در دوره انقلاب مشروطه ایران بود. او در مجلس دوم به وکالت رسید و بعد از دورهٔ دوم به تبریز رفت و علیه اعمال نفوذ روسها قیام نمود، که سرانجام این قیام به شکست و کشتهشدن وی منتهی شد.
زندگی شیخ محمد خیابانی پس از پیروزی مشروطه در سال 1285 ش، با تأسیس انجمن ایالتی در تبریز، وارد مرحله تازهای گردید و در جریان محاصره تبریز، در دفاع از شهر نقش مهمی ایفا كرد. در زمان خیابانی اوضاع ایران، به خاطر دخالتهای بیگانگان از جمله روسیه، انگلیس و آلمان، بسیار آشفته و تأسفانگیز بود. پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، خیابانی در سی سالگی به عنوان نماینده مردم تبریز راهی مجلس شورای ملی گردید. او با اولتیماتوم روسیه در مجلس دوم مخالفت كرد و همچنین با قرارداد استعماری وثوقالدوله با دولت انگلستان (قرارداد 1919) نیز به مبارزه برخاست. شیخ محمد خیابانی، از آنجا كه حكومت مركزی را ضعیف و وابسته میدید، ایجاد یك تحول اساسی در سیستم حكومت ایران و احیای آزادی را گام نخست برای خانه تكانی ایران و بیرون راندن اشغالگران خارجی میدانست. ولی برداشتن گام اول را از طریق مذاكره سیاسی امكانپذیر نمیشمرد و تنها راه را در قیام و مقاومت دلیرانه در برابر استبداد و دخالت خارجی میدانست. از این رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوی دولت ایران، در تبریز دست به قیام زد. وی در جریان این قیام كه از 17 فروردین 1299 شمسی، آغاز شد، نهادهای دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتیان خارج ساخت. قیام پیروزمندانه مردم تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، بیش از پنج ماه ادامه داشت اما به دلیل خیانت كسانی كه قول همكاری داده بودند، كم بودن نیروها و حضور قوای قزاقخانه در كنار شهر تبریز و همكاری آنها با حكومت مركزی، این قیام به شكست منجر شد. سرانجام با ورود نیروهای دولتی، قزاقان به فرمان مخبرالسلطنه فرستاده ویژه مشیرالدوله، صدراعظم وقت، شیخ محمد خیابانی را در دوشنبه 22 شهریور 1299 برابر با 29 ذیحجه 1338ق در چهل سالگی به شهادت رساندند.
در آخرین نطق خیابانی چنین آمده است:
«تبریز میخواهد حاکمیت بدست ملت باشد. تمام ایران. فعلاً با زبان حال خود این تقاضا را مینماید. هرگاه تهران از قبول این نظریه سرپیچی کند، ما با اصول رادیکالیسم ایران را تجدید بنا خواهیم نمود، ما میگوئیم حاکمیت دموکراسی باید در سراسر ایران جاری باشد. اهالی ایالات و ولایات باید رأی خود را آزادانه اظهار دارند برای مدافعه این حق، آخرین مرحله مردن است و مردن در این راه را ما بر زندگی بیشرمانه ترجیح میدهیم.»
[ویرایش] سخنرانیها
- حاکمیت ملت لزوم تشکیلات در هیئت اجتماعیه پافشاری و استقامت
- افکار عمومی
- لزوم مرکزیت
- بیاد شهدای آزادی، فکر باید هادی انقلاب و تکامل باشد
- آزادی با خونسردی فرق دارد
- خائن باید مجازات شود
- باید بفهمیم که چه میخواهیم
- آزادی قبل از همه چیز، اراده ملت مافوق همه چیز است
- برای اجرای اصلاحات خودمان را باید قبلاَ اصلاح کنیم
- آزادی و امنیت
- سقوط و اعتلا
- و بیش از ۱۰۰ سخنرانی دیگر و مقالات متعدد.
شیخ محمد خیابانی همچنین روزنامهای به نام تجدد منتشر میکرد.[1]
- منبع:
[ویرایش] جستارهای وابسته
[ویرایش] پیوند به بیرون
- / چهره ای ناشناخته از شيخ محمد خيابانی، فرامرز خيابانی اصل (نوه خيابانی)
- آن شیخ "سرخ" نبود آزادیخواه و طرفدار جمهوری بود
- قيام شيخ محمد خياباني


