اریس

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

اریس یا اریس 136199 که پیشتر با نام(2003یو بی313) خوانده می شد، یک سیاره کوتوله است که در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۵ یافته شد. کشف آن سر و صدای زیادی در مجامع علمی برپا کرد و یک نو واژه‌ی آزار دهنده و شاید مهیج را در ذهن‌ها به وجود آورد: سیاره‌ی دهم!

در این پویانمایی حرکت اریس را مشاهده می کنید.این سه عکس پیاپی در درازای سه ساعت گرفته شده که از کنار گذاشتن آن‌ها حرکت جسمی در بالا سمت چپ تصویر به دست آمده و اریس یافته شد.
در این پویانمایی حرکت اریس را مشاهده می کنید.این سه عکس پیاپی در درازای سه ساعت گرفته شده که از کنار گذاشتن آن‌ها حرکت جسمی در بالا سمت چپ تصویر به دست آمده و اریس یافته شد.

اریس (2003یو بی313) از پلوتون بزرگتر بود و این دلیلی بود که یابندگان آن بر آن پا فشاری میکردند که این سیارک یک سیاره است. جرم سیاره هم ۲۷٪ بیشتر از پلوتون ارزیابی شد.

سر انجام رای گیری در مورد سیاره بودن خود پلوتون انجام شد و در پایان خود پلوتون هم از فهرست سیارات پاک شد و گروه تازه‌ای به نام سیاره کوتوله ساخته شد.


فهرست مندرجات

[ویرایش] یابش

اریس در ۵ ژانویه سال ۲۰۰۵ به دست یک گروه از اخترشناسان با نام‌های مایک براون، چاد توریجیلو و دیوید رابینو ویتز با استفاده از عکس‌هایی که در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۳ گرفته شده بود پیدا شد. این گروه سال‌ها به گونه‌ی برنامه‌ریزی شده برای یافتن چیزهای نو در سامانه خورشیدی کار کرده بود و پیش از آن چند جسم دیگر مانند سدنا را هم یافته بود.


[ویرایش] طبقه‌بندی

اریس یک سیاره کوتوله طبقه‌بندی شد و همچنین یک جسم فرانپتونی(TNO) می باشد که به مدارهایی که دورتر از فاصله‌ی میانگین نپتون تا خورشید هستند گفته می شود.

اریس در آغاز به عنوان سیاره دهم شناسانده شد ولی پس از آن انجمن جهانی اخترشناسی (IAU)این نام را از برداشت و هم‌اکنون همانند پلوتون یک سیاره کوتوله شمرده می شود.

[ویرایش] نام‌ها

اریس از نام یک الهه‌ی یونانی گرفته شده که به معنای جنگ و ناسازگاری است. پیش از آن اریس توسط رسانه‌ها با نام‌های گوناگونی چون زینا یا لیلا خوانده شده است.

[ویرایش] مدار

دوره‌ی گردش اریس به دور خورشید ۵۵۶.۷ سال است و هم‌اکنون در دورترین نقطه ممکن از خورشید جای گرفته است. به جز دنباله‌دارهای بسیار دور، اریس و ماهش دورترین پیکره های آسمانی هستند که در سامانه‌ خورشیدی یافت شده‌اند. یشینه فاصله ی آن از خورشید تقریبا ۹۷ یگان اخترشناسی و کمینه ی فاصله اش از خورشید ۳۸ یگان اخترشناسی است.این نشان می دهد که اریس گاهی نزدیک‌تر از پلوتون و گاهی دورتر از آن نسبت به زمین است.

نمایی هنری از اریس و ماه آن دیسنومیا. دیسنومیا نقطه‌ی مایل به سرخ بالای اریس است.
نمایی هنری از اریس و ماه آن دیسنومیا. دیسنومیا نقطه‌ی مایل به سرخ بالای اریس است.

[ویرایش] اندازه، جرم و چگالی

قطر اریس ۲۴۰۰ کیلومتر است که از پلوتون بزرگتر است و جرم آن نیز ۲۷ درصد بیشتر از پلوتون می‌باشد.

[ویرایش] جو و پوسته

گروه یابنده سیاره کوتوله پس از یافت اریس کار را با بیناب‌نمایی ادامه دادند و با آشکارسازی نور فروسرخ در ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵، یخ و متان را در آن شناسایی کردند که نشان‌دهنده‌ی همانندی آن با پلوتون بود.

به خاطر مدار اریس دمای آن میان (۲۴۳- تا ۲۱۷-) درجه‌ی سلسیوس است. سطح اریس از پوسته‌ی بسیار نازکی از متان که منشا آن احتمالاً از درونش است احاطه گردیده. ولی در مورد پلوتون احتمالاً تحت دگرگونی های شیمیایی و پرتوهای خورشیدی، متان سطح کمی به رنگ قرمز گرویده و نمایی اخرایی رنگ به وجود آورده است. اما متان سطح اریس ب‍شتر به زرد تمایل دارد و علت این موضوع فاصله‌ی بیشترش از خورشید است .


[ویرایش] ماه اریس

دانشمندان در سال ۲۰۰۵ از شیوه تازه‌ای به نام نورشناسی سازگار برای نپاهش بهره گرفتند و گروه تلسکوپ کک در هاوایی توانست ماه این کوتوله سیاره را بیباد که نام دیسنومیا را برای آن برگزیدند. ولی پیش از آن، یابنده‌ی ماه، نام خودمانی گابریل را روی آن گذاشته بود.


[ویرایش] منابع

  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Eris (dwarf planet)»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۱ سپتامبر ۲۰۰۷).
  • پايگاه خبری Caltech

[ویرایش] پیوند به بیرون


سامانه خورشیدی
تصویر:Solar System XXVII Right To left For Persian.png
سیاره‌ها: تیر - ناهید - زمین - بهرام - مشتری - کیوان - اورانوس - نپتون
سیاره‌های کوتوله: پلوتون - سرس - اریس
بقیه: خورشید - ماه - ستاره دنباله‌دار - کمربند کایپر - کمربند سیارک‌ها - ابر اورت
جُستارهای وابسته صورت‌های فلکی - سامانه‌های خورشیدی - شهابسنگ‌ها - ماه‌های سیارات