هندیجان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

هندیجان شهری است در استان خوزستان. این شهر مرکز شهرستان هندیجان است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] جغرافیای تاریخی هندیجان

هندیجان در جنوب شرقی استان خوزستان و در 75 کیلومتری جنوب شرقی بندر ماهشهر در غرب شهرستان بهبهان و در شمال بندر دیلم قرار گرفته است. هندیجان شهری است با قدمتی بیش از 3000 سال که رودخانه ای موسوم به هندیجان این شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می کند.ارتفاع این شهر از سطح دریا به 5 متر می رسد. ایرج سیستانی در گزیده تاریخ خوزستان می گوید:"هندیجان از شهرهای قدیمی خوزستان می باشد و آنرا معرب هندیگان یعنی جایگاه هندیان دانسته اند." بطور کلی هندیجان بندری است که در 15،30 درجه عرض جغرافیایی و یک درجه طول شرقی شهرستان اهواز قرار دارد. آبادیهای هندیجان در قرون اخیر بسیار بوده اند ولی به علت بیماری طاعون در سال 1247 هجری قمری شهر هندیجان رو به خرابی نهاد.

از قرائن و شواهد چنین برمی آید که پیشوند هند یا اند، در اسامیی همچون هندیجان، اندیکا ، اندیمشک، اینجان-اندوه و اندیا و غیره با رودخانه و آب مناسبتی داشته است، چنانکه بیشتر شهرها و روستاهایی با این نام همیشه رودخانه کوچک یا بزرگی در کنار خود دارند و آنچه مسلم است آن است، که آب در باور و اعتقادات ایرانیان از احترام و تقدس خاصی برخوردار بوده و آلوده ساختن آن را گناه نابخشودنی می شمرده اند و پیوسته چشمه های آب و رودخانه ر ا نظر کرده (ناهید با آناهیتا) فرشته آب می دانسته اند. اما به چه دلیل این ناحیه را هندیگان یا هندیجان نامیده اند؟ آیا هندیجان که زمانی به هند علیا معروف بوده است همان هندیجان فعلی است؟ آیا انسانهای اولیه ساکن در آن هندی بوده اند ؟ یا اینکه اسکندر مقدونی به هندیجان آمده است نه به هندوستان!؟ به نظر می رسد گروهی از مورخان یونانی برای بالا بردن نام اسکندر مقدونی (جلوس 336 و 332 ق.م) فتوحات وی را تا سرزمین هند گزارش داده اند و این در حالی است که بعضی دیگر از مورخان این موضوع را رد کرده اند و معتقدند که مورخان یونانی و اروپایی برای ارزش نهادن به اسکندر فتوحات وی را تا کشور هند ذکر کرده اند. این در حالی است که گروهی از مورخان شرقی همچون یاقوت حموی مؤلف معجم البلدان از وقوع نبردی بین ایرانیان و هندیها در این مکان گزارش داده و گفته اند که:"ایرانیان در این مکان بر هندوان پیروز شدند و به همین جهت آنجا را هندیان یا هندیجان نام نهاده اند".همچنین زکریای قزوینی در کتاب آثار البلاد و اخبارالعباد آورده است:"که در این مکان جنگی بین ایرانیان و هندیان در گرفته است".وی می نویسد:"هندیجان یکی از روستاهای خوزستان است، آتشکده ای در آن است، مجوسیان، هندیجان را ارض مقدس می خوانند و از آن برکت می جویند."

[ویرایش] باستانشناسی در هندیجان و توابع

آثار قدیمی تپه های باستانی پهکن (پهکون) در مدخل شهر هندیجان تپه های مارضا در جنوب هندیجان، ویرانه های بندر قدیمی و تاریخی مهروبان در قریه امامزاده عبدالله، تپه باستانی صاحب الزمان،برجی، مردو و شاه ابوالقاسم در روستای دهملا همچنین ویرانه های روستاهای هندیجان که قدمتی 3000 ساله دارند. آثار سد بند قریه بدرانی (لب دریا) و تل گرگ در نزدیکی رودخانه و دریا که پلی نیز در آن منطقه بوده است (بر روی رودخانه زهره) تل سیاست و تل چگا (در منطقه زیدون فعلی) ، همچنین آثاری از وجود شهر باستانی بین روستای بزی و کوت مهنا می باشد که مورخان آنرا شهر دیرجان نامیده اند. آثار موچود در امامزاده سید یبر در روستای آسیاب، آثار موجود بین بندر مهروبان تا تپه کدوک (روستای باستانی) در جنوب هندیجان، همچنین آثار و پی های خانه های موجود از بندر مهرویان (مهروبان) تا هندیجان که به صورت زنجیروار وجود داشته است، در بین مردم این دیار داستانی رایج است که می گوید:"اگر بزغاله ای در مهروبان بر روی سقف خانه ها حرکت می کرده در هندیجان پایین می آمده است". از دیگر آثار می توان اشاره ای نمود به ستونهای آجری که در اطراف هندیجان نشان دهنده حصاری بوده اند به دور شهر، یکی از این ستونها پایین تر از روستای چم رحمان در کناره رودخانه مشخص است. این ستون نیمی از آن در آب است و نیمی تا سال 1369 در خاک بود، که بر اثر ریزش کناره رودخانه مشخص شده است. قطر آن در حدود 5،4 متر است. همچنین به نظر می رسد که حصاری به شکل نیمی در هندیجان جنوبی و نیمی در هندیجان شمالی و بر دو دروازه در دو سمت رودخانه وجود داشته و نیز پلی مابین آن وجود داشته است. همچنین در سال 1369 در کناره رودخانه هندیجان بالاتر از امامزاده عباس علی سکه هایی یافت شد که در حال حاضر در میراث فرهنگی خوزستان وجود دارد. این سکه ها که بر روی آنها نوشته شده است آل بویه، نشان دهنده حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این نواحی است. البته اینکه حسن (رکن الدوله) بر فارس حکومت می کرده و هندیان در آن زمان جزو پارس بوده است خود دلیل مستحکمی بر حکمفرمایی فرزندان آل بویه بر این منطقه است. از دیگر آثار باستانی موجود در این منطقه می توان به سنگهای نقوش داری اشاره نمود که در بدرانی در اعماق آب و کناره های رودخانه دیده می شود. قبرستانها نیز که برای باستانشناسان از اهمیت خاصی برخوردارند به 6 قبرستان می رسند که هر کدام مربوط به دوره ای از تاریخ است. در خصوص قبرهای این قبرستانها آنچه به چشم می خورد تفکیکی بودن قبرهاست بدین صورت که جای مردان، زنان و کودکان مشخص است. قدیمی ترین قبرستان روبروی مدرسه شوکت (عندلیب) بوده است که با پیشرفت رودخانه به طرف شمال نیمی از آن را آب برده و نیمی دیگر احتمالا تا سالهای آینده از بین خواهد رفت.

[ویرایش] نمونه ای از شعر مردم هندیجان

[ویرایش] زبان مادری

ای رسیده ز ره! بخوان و بدان / واژه های قشنگ هندیجان

فارسی واژه های پر ز گهر / در هم آمیخته چون شهد و شکر

«بو» پدر، «کُـر» پسر بود جانم / «دی» تو را مادرست می دانم

«مُو» من، «ها» بله، «اوريس» عروس /«پیل» پول و چراغ هم «فانوس»

«تیه» را چشم و «پوز» بینی دان / مژه «مِرزنگ»، گو پسون «پستان»

«می» مو و «ری» ست صورت انسان / «کُم» شکم، «لیغرو» ست روده آن

«لُو» لب و «لُو» گم است در معنا / «گَپ» بزرگ و «گَپ» ست صحبت ما

یک «گُلپ» گونه ای بود شاداب / یک «گُلپ» جرعه ای بود از آب

«بُرگک» انداختن زدن چشمک / قصه های قدیم هم «مِتَلک»

«بُرگ» ابرو بود «بُت» است گَلوُ / «توره» روباه و گربه است «گُلو»

«مُشک» موش است و «پخشه» است مگس / این دو حیوان موذی و ناکس

«حونه» خانه است و «تو» اتاق نشین / «نوگه» را ناودان بدان به یقین

آنکه گويد «نِها» به جای جلو / نام گرداب را نهد «پیتنو»

ساقه گندم و جو است «کِلوُر» / تلخ «تهل» است و شور باشد «سور»

هرچه را خواستی بگو «ایخُم» / ور نمی خواهیش بگو «نیخُم»

«نیترُم» یعنی آنکه نتوانم / «ایترُم» عکس «نیترم» دانم

از چغندر سؤال کردی دوش / نام آن «چُندر» است باش بهوش

تخم مرع است «خایه»، «آش» چلو / آب «اُو» باشد و گلاب «گُلو»

«اَرس» را اشک و «گیروَه» گريه بخوان /نام «میمون» بنه تو بر مهمان

«پَرپروک» است نام پروانه / «کَلو» آمد به جای دیوانه

[ویرایش] اوزان قدیم

زاشک دیده پایش ریختم من / بسنگ هندیون «هُمبَرسه غازی»

به او گفتم بگیر این «نِسبِکی» دل / که دارد در درونش با تو رازی

بکن رحمی به من «نیمه نیمی» / مرا کن غرق در «دو نیم» نازی

منم محتاج «پیناری» محبت / بجز عشقت ندارم هیچ بازی

دلت چون سنگ «نیمی» سخت باشد / نداند راه و رسم دلنوازی

«سه پیناری» تو را مهر و وفا نیست / به هجرانت چو شمعم می گدازی

جوابم گفت با طعن و تمسخر / تو گنجشکی کجا در خورد بازی

تو چون «دُسّیر» بر قلبم ثقیلی / تو را ارزش نباشد «نیم غازی»

فراموشم نما چون «مَن» ندارم / به «پَشتیرت» به «دَخسیرت» نیازی

نه «نیمن» خواهم از تو نی «سه دَخسیر» / نمی رقصم دگر با هیچ سازی

«من کوچک» «من هاشم» ز عشقت / ندارد پیش من قدر پیازی

تجلّی بهر اوزان قدیمی / گرفت الفاظ را نیکو به بازی


هُمبَرسه غاز = 62.25 گرم

نِسبِک = 125 گرم

پینار = 1000 گرم

دو نیم = 2000 گرم

دُسّیر = 4000 گرم

پَشتیر = 8000 گرم

دَخسیر = 16000 گرم

سه دَخسیر = 48000 گرم

از محمد حسن تجلی - هندیجان - 1347

[ویرایش] هندیجان امروز

هندیجان کنونی ، گذشته ی تاریخی و بسیار کهن داشته است که حائز تمدن والا و فرهنگی شایان بوده است . برخی آثار بدست آمده که بر اثر فرسایش خاک و یا طغیان رودخانه دیده شده است ، حکایت از یک تمدن کهن دارد . در این منطقه تپه هایی وجود دارد که اگر میراث فرهنگی همت نماید با استفاده از کاوشگران و تاریخ شناسان به حفره هایی دست می یابد که بی گمان به آثار و شواهد گرانبهایی خواهد رسید که بسیاری از اسرار تاریخی این مکانها و بنادر زیر آب و خاک خفته و روستاهای تاریخی این شهرستان تاریخی را آشکار خواهد ساخت .

[ویرایش] شیلات در هندیجان

صنعت شیلات از کهن ترین صنایع در هندیجان بوده و می باشد که قدمت آن به سالها پیش می رسد . منطقه ی بحرکان که جنوب هندیجان قرار دارد نیز از مناطق مهم گردشگری و صید میگوی صورتی و انواع دیگر میگوهای مرغوب منطقه ی خلیج فارس به شمار می رود که در حوزه صیادی هندیجان واقع است . سالن عمل آوری و کارگاه انجماد و بسته بندی میگوی صادراتی و قایق های مجهز صیادان در این منطقه بیش از نیم قرن است که به صید و عمل آوری و بسته بندی و صادرات میگو اشتغال دارند و تعداد زیادی از اهالی در این راستا به کار مشغولند . ماهی های خوراکی و میگو در صید گاه های هندیجان به صورت فراوان صید می شوند که از مهم ترین آنها می توان به ماهی قباد ، راشگو ، حلوای سفید ( زبیدی )، شوریده، حلوا سیاه، شهری، شانک، هاوور، کوشک، سرخو، میش ماهی، هامور، سنگسر، سبیتی و دختر ناخدا اشاره کرد .

میگو به مقدار زیادی در آب سواحل خوزستان به ویژه در هندیجان یافت می شود.طول آن بین هفت تا 137 سانتی متر است و یکی از مواد اولیه بسیار ارزنده جهت کارخانه های کنسرو سازی است . انواع میگو در کرانه های خوزستان صید می شوند که میگوی خلیج بحرکان هندیجان که بخشی از خلیج است از مرغوبیت بسیار بالایی برخودار است . در گذشته کارگاه بزرگ و مجهزی برای شست و شو و پاک کردن و بسته بندی میگو در نزدیکی قرار داشت که عده ای کارگر در آن اشتغال داشتند و میگو های بسته بندی شده را در سردخانه نگهداری و برای صدور به کشورهای خارجی آماده می کردند .

[ویرایش] هندیجان و کشف نفت در آن

هندیجان تحت عملیات حفاری جهت کشف نفت قرار گرفت و سال 1967 میلادی وجود نفت در این منطقه ثابت شد . مقدار تولید نفت خام در سال 1973 از پنج حلقه چاه ، هشت میلیون و 335 هزار بشکه در 1974 از هشت حلقه چاه به طور متوسط روزانه 22 هزار بشکه و در سال 1975 از پنج حلقه چاه به طور متوسط روزانه چهارده هزار بشکه و از ابتدا تا پایان سال مذکور چهل و دو میلیون بشکه نفت خام با درجه سبکی 28 استخراج شده است . در سال 1965 میلادی در رگ سفید که از روستاهای هندیجان است دو حلقه چاه توسعه ای حفر شد و در سال 1966 تولید نفت خام آن 1/4 میلیون بشکه بوده در سال 1367 شمسی بر حسب بشکه 7/9 میلیون و در سال1968 نفت تولیدی 10/7 میلیون بشکه و در سال 1969 مقدار تولیدی نفت از سه حلقه چاه 8/5 میلیون بشکه و در سال 1970 به چهارده میلیون بشکه رسیده است.سال 1971 از دو حلقه چاه 13/2 میلیون بشکه و در سال 1972 از نه حلقه چاه بیست و یک میلیون بشکه و در سال 1973 از چهارده حلقه 72 میلیون و 352 هزار بشکه در سال 1974 و در سال 1975 از چهارده حلقه چاه به طور متوسط روزانه 214 هزار بشکه ، در سال 1976 از 21 حلقه چاه به طور متوسط روزانه 222 هزار بشکه و از ابتدا تا پایان سال 1976 نفت خام استخراج شده 414 میلیون بشکه با درجه ی سبکی 29 بوده است . در خلیج بحرکان هندیجان در چند ساله ای اخیر با حفر چاه های زیر دریایی نفت فراوانی کشف شده است که با ساختن اسکله های متعدد و تاسیسات لازم کشتی های نفت کش به آسانی پهلو می گیرند و بارگیری می کنند و نفت آنها را به خارج صادر می کنند و گویا این نفت از قابلیت بسیار خوبی برخودار می باشد .

[ویرایش] تفریحگاه های هندیجان

هندیجان نقاط بسیاری برای گردش و تفریح دارد که می توان به دو روستای دهنو و کوههای اطراف ( زاگرس ) ، ساحل زیبای بندر بحرکان در کنار خلیج فارس ، ساحل رودخانه زهره ، پارکهای اطراف هندیجان که در ماه های انتهایی زمستان و ابتدی بهار از زیبایی و جلوه خاصی برخوردار می باشد اشاره کرد.

[ویرایش] منابع

  • گردآورنده: الف - حیاتی
  • هفته نامه ندای جنوب / شماره 140 / صفحه هفت / چهارشنبه 17 اسفند 1384
  • کتاب "هندیجان - تمدنی خفته در خاک" نوشته غلامرضا درویشی

[ویرایش] پیوندها

http://www.shahrehendijan.blogfa.ir

http://sharifnews.com/?2787