کاربر:حجت/بازرسان کاربر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

بازرس کاربر (به انگلیسی: checkuser)، به کاربری در پروژه‌های مبتنی بر مدیاویکی گفته می‌شود که اختیاراتی دارند که با استفاده از آن می‌توانند کاربران دارای حساب کاربری زاپاس (به انگلیسی: sokcpuppet) را تشخیص دهند. آن‌ها می‌توانند:

  • ببینند که یک ویرایش از طریق کدام آدرس IP انجام شده‌است.
  • ببینند که یک کاربر در ویرایش‌هایش از چه آدرس IPای استفاده می‌کرده است [1].

هربار که این کاربران، از اختیارات خودشان به این منظور استفاده کنند، در سیاههٔ مخصوص بازرسان کاربر، سابقهٔ استفاده از این ابزار و این که چه استفاده از آن شده است ثبت می‌شود، مثلاً به این شکل:

5 sep 2006 17:29 UserX got IPs for UserY on zzwiki

به این ترتیب، سایر کاربرانی که اختیار مشابهی دارند، می‌توانند بر فعالیت آن بازرس کاربر کنترل داشته باشند (در مثال فوق، سایر بازرسان کاربر می‌توانند بر کار UserX نظارت داشته باشند.)

فهرست مندرجات

چه توقعی از بازرسان کاربر می‌رود؟

با توجه به این که بازرسان کاربر، به اطلاعات حساس و خصوصی در ارتباط با کاربران دیگر دسترسی دارند، از آن‌ها انتظار می‌رود که این اطلاعات را محرمانه نگاه دارند (به ویکی‌پدیا:سیاست حفظ اسرار و Privacy Policy نگاه کنید.) وقتی کاربران ویکی‌پدیا، یک کاربر را برای ارتقا به دسترسی «بازرسی کاربر» انتخاب می‌کنند، به او از بابت این که با رعایت امانت‌داری و فقط برای نیاز ویکی، اقدام به استفاده از این اختیارات می‌کند، اعتماد نشان می‌دهند.

پاسخی که بازرسان کاربر به درخواست‌های بررسی حساب‌های کاربری زاپاس می‌دهند، مواردی است نظیر «از یک شبکه هستند» یا «شباهتی بین IPهای آن‌ها دیده نمی‌شود» و هرگز این پاسخ‌ها شامل اطلاعات دقیق مثل IP یک کاربر نخواهند بود. اشاره به کشور محل سکونت نیز گاهی اوقات انجام می‌شود [2]. اگر ضرورت داشته باشد که اطلاعات بیشتری در اختیار فرد دومی قرار بگیرد، بازرسان کاربر ابتدا باید نسبت به قابل اعتماد بودن آن فرد دوم اطمینان حاصل کنند.

چرا بازرس کاربر داشته باشیم؟

اختیارات بازرسی کاربر با هدف مقابله با خرابکاری و تشخیص سوء استفاده از حساب‌های کاربری زاپاس استفاده می‌شود. هر دوی این موارد چه در ویکی‌پدیای فارسی و چه در سایر ویکی‌ها گاه و بی‌گاه اتفاق می‌افتد.

در شرایط فعلی، برای بررسی مواردی از این دست، مدیران ویکی‌پدیای فارسی از بازرسان کاربر سایر پروژه‌ها، که اختیار بازرسی کاربر تمام پروژه‌های ویکی‌پدیا را دارند، خواهش می‌کنند که در مورد یک یا چند IP یا نام کاربری، بررسی انجام بدهند و نظر خود را اعلام کنند. این کار هم روند بررسی را کند می‌کند و هم این که نیازمند آن است که تمام IPها و حساب‌های کاربری احتمالی از قبل تعیین شوند، یا در صورت کشف یک مورد جدید، دوباره روند پیچیدهٔ درخواست طی شود.

برنامهٔ مدیاویکی که ویکی‌پدیا بر آن استوار است، این امکان را می‌دهد که تعدادی از مدیران یک ویکی، به اختیار «بازرسی کاربر» نایل شوند. این کاربر فقط در ویکی خودشان قادرند به بررسی حساب‌های کاربری و آدرس‌های IP بپردازند. یکی از مزایای بارز این امر آن است که برای بررسی‌هایی از این دست، نیاز به طی یک روند طولانی درخواست نخواهد بود، و این به خصوص از آن جهت اهمیت دارد که اطلاعات IP فقط تا مدت محدودی توسط بازرسان کاربر قابل دسترسی هستند، و تاخیر در این روند، ممکن است به غیر ممکن شدن بررسی بینجامد.

قوانین مربوطه

کاربرانی که درجهٔ ویکی‌بد (به انگلیسی: steward) داشته باشند، قدرت بازرسی کاربر در تمام پروژه‌های خواهر را دارند. ویکی‌پدیای فارسی فعلاً کاربری از این درجه ندارد. (در واقع، اکثر پروژه‌های ویکی کاربری از این درجه ندارند.) اما به نظر می‌رسد که با توجه به رشد ویکی‌پدیای فارسی (که به تازگی عبور از مرز بیست‌هزار مقاله را جشن گرفت) وقت آن رسیده که حداقل یک «بازرس کاربر» در ویکی‌پدیای فارسی داشته باشیم.

چون ویکی‌پدیای فارسی هنوز کمیتهٔ حکمیت (به انگلیسی: Arbitration Committee) ندارد، برای این که در ویکی‌پدیای فارسی «بازرس کاربر» داشته باشیم، باید روند زیر طی شود [3]:

ابتدا باید از طریق فراخوان عمومی در قهوه‌خانه و صفحات مشابه، توجه کاربران ویکی‌پدیای فارسی به درخواست یک کاربر برای ارتقا به دسترسی «بازرس کاربر» اعلام شود. حداقل دو کاربر باید با رای کاربران ویکی‌پدیای فارسی، برای این ارتقا تایید شوند. حداقل تعداد رای موافق لازم ۲۵ تا ۳۰ رای است و باید ۷۰ تا ۸۰ درصد از کل آرای داده شده موافق باشد.

اگر تعداد رای‌های داده شده کافی نباشد، آن وقت هیچ‌کدام از این کاربران ارتقا نخواهند یافت، و کماکان درخواست‌های بررسی باید از همان روند قبلی که بالاتر توضیح داده شد، انجام شود.

هر حساب کاربری با اختیار بازرسی کاربر که برای یک‌سال فعال نباشد، دسترسی «بازرسی کاربر» را از دست می‌دهد. هم‌چنین چنان‌چه ثابت شود که یک بازرس کاربر، از اختیارات خود سوء استفاده کرده‌است، بلافاصله اختیاراتش لغو می‌گردد. یکی از مصادقی سوء استفاده آن است که یک «بازرس کاربر» مرتباً اقدام به بررسی در مورد کاربرهای دیگری بکند، بدون آن که دلیل متقاعدکننده‌ای در این باره وجود داشته باشد. (برای بررسی‌ها باید پیوندی به درخواست کاربران ویکی‌پدیا برای «بازرسی کاربر» ارائه شود.)

هم‌چنین، چون ویکی‌پدیای فارسی کمیتهٔ حکمیت ندارد، کاربران ویکی‌پدیای فارسی می‌توانند در شرایط لازم، اقدام به برگزاری یک رای‌گیری در مورد ادامهٔ اختیارات یک «بازرس کاربر» بکنند، و اگر وی رای کافی نیاورد، اختیارات «بازرسی کاربر» از وی سلب خواهد شد. (سلب دسترسی بازرس کاربر، توسط «ویکی‌بد»ها انجام می‌پذیرد.)

اگر وضعیتی پیش آمد که در آن فقط یک کاربر با اختیارات «بازرسی کاربر» باقی ماند، کاربران ویکی مورد نظر باید با یک انتخابات جدید، کاربر دیگری را هم به این وظیفه بگمارند. تعداد کاربران دارای اختیار «بازرسی کاربر» نباید کمتر از دو نفر باشد.

مقایسه با سایر ویکی‌ها

ویکی‌هایی که مشخصاً از ویکی‌پدیای فارسی بزرگتر و فعال‌تر هستند، تقریباً همگی دارای سه نفر یا بیشتر کاربر با اختیارات «بازرس کاربر» هستند. به مثال‌های زیر توجه کنید:

مثال‌های بالا همگی از ویکی‌پدیاهای با بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ مقاله بودند. در ویکی‌پدیاهایی که از نظر تعداد مقالات به ویکی فارسی شبیه‌تر هستند (بیش از ۱۰٫۰۰۰ مقاله دارند) نیز مثال‌های جالب توجه کم نیستند:

ویکی‌پدیای فارسی هم که فعلاً کاربری با این اختیارات ندارد. مثال‌های بیشتر را با مراجعه به این صفحه می‌توانید ببینید.

پیشنهاد

کاربران فعال و مدیران ویکی‌پدیا احتمالاً با کمی دقت مواردی را به خاطر خواهند آورد که خرابکاری‌های یا جنگ‌های ویرایشی باعث تشنج محیط ویکی‌پدیا شده‌است. در برخی از این موارد مدیران ویکی‌پدیا مجبور به بررسی حساب‌های کاربری درگیر شده‌اند (اگرچه در برخی موارد، اطلاعات به دلیل محرمانه بودن نزد مدیران مانده، و فقط کلیت مطلب در خود ویکی اعلام شده است.) (تاکید بر مدیر و دیوان‌سالار هم متاثر این امر شهودی بود که در اکثریت قریب به اتفاق ویکی‌های دیگر همین افراد هستند که به عنوان بازرس کاربر انتخاب می‌شوند. استثنا در ویکی‌پدیای عربی و فرانسوی وجود دارد.) هم‌چنین تعدادی از کاربران ویکی‌پدیای فارسی به عنوان دارندگان حساب زاپاس شناخته شده‌اند، و برخی از آن‌ها به دلیل سوء استفاده از این حساب‌ها دچار قطع دسترسی نیز شده‌اند.

پیشنهاد من آن است که این پیش‌نویس وقتی علنی شد، هر کسی که موافق بود، اسم سه نفر از کاربران با درجه مدیر یا دیوان‌سالار (یا کاربران فعال دیگری که احتمال می‌دهد توافق جمعی در موردشان ممکن وجود داشته باشد) بنویسید و امضا کند. (منظور این بود که نام کاربری آن‌ها را بنویسد، نه اسم واقعی‌شان را.) بعد از یک دورهٔ مثلاً دو هفته‌ای، دو نفری که بیشترین تعداد دفعات اسمشان گفته شده را انتخاب می‌کنیم، یک رای‌گیری دقیقاً مثل همان‌که فراویکی گفته انجام می‌دهیم، تا به امید خدا، آن دو نفر رای بالای ۸۰٪ بیاورند و ویکی ما از این جهت هم مستقل بشود.

توجه:این یک زیر صفحهٔ کاربری است، و من طبق قوانین ویکی‌پدیا می‌توانم درخواست حفاظت شدن (قفل شدن) آن را بدهم. چون خودم یک مدیر ویکی‌پدیا هستم، این زیر صفحه را قفل می‌کنم. اگر کسی این صفحه را خواند و در مورد آن نظری داشت، لطفاً از طریق صفحهٔ بحث آن، یا از طریق پست الکترونیکی، با من در میان بگذارد. ▬ حجت/ب