سفینه تبریز
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
سفینه تبریز عنوان مجموعه خطی است که در سالهای ۷۲۱ تا ۷۲۳ هجری قمری توسط ابوالمجد تبریزی در تبریز گردآوری وکتابت شدهاست. این کتاب نسخه منحصر به فردی است که در آن بیش از ۲۰۰ رساله در موضوعات مختلف علمی از جمله ریاضیات، هیئت، موسیقی، طب و فلسفه، ادبیات، عرفان، تاریخ و جغرافیا به صورت جٌنگ گردآوری شدهاست.
مرکز نشر دانشگاهی در سال ۱۳۸۱ این کتاب را از روی نسخه خطی موجود در کتابخانه مجلس شورای ملی ایران به صورت عکسی (فاکسیمیله) چاپ و منتشر کرد.
جُنگنویسی در بین دانشمندان اسلامی شیوهای رایج بودهاست ولی تا بحال نسخهای که این تعداد کتاب و رساله در موضوعات مختلف در آن جمع باشد دیده نشدهاست و این نسخه به سبب دانشمند بودن کاتب آن ارزش وافری یافتهاست.
سفینه لغتی عربی به معنای کشتی است اما در بحث نسخههای خطی معنای دیگری پیدا کردهاست. سفینه بیاضی (نوعی نسخه خطی از جهت اندازه وشکل) است که قطعش طولانی باشد و بهنگام گشودن در جهت طول شبیه به کشتی شود. به بیان ساده تر وغیر فنی، سفینه نوعی جُنگ خطی از نظر اندازه وکیفیت ظاهری است (نسخهها از نظر اندازه وظاهر انواعی دارند). چون این سفینه در تبریز کتابت شده عنوان «سفینه تبریز» به آن داده شدهاست.
اهمیت این سفینه از نظر زبانشناسی و زبان فارسی وجود تعداد زیادی از واژههای فهلوی است که در این سفینه آمده که برخی از آنها با عناوین «اورامنان» و «شروینیان» ذکر شدهاست. منبعی که تاکنون از منابع شناخته شده بیشترین فهلوی در آن مندرج است همین سفینه تبریز است. آذری پهلوی که بعدها به فهلوی تغییر یافتهاست نام زبان اشکانیان در این ناحیه بوده که زبان قدیم ایران از ری تا همدان و آذربایجان و اصفهان و کاشان بشمار میآمدهاست.
[ویرایش] منابع
- تبریزی، محمدبنمسعود، سفینه تبریز، مرکز نشر دانشگاهی، تهران ۱۳۸۱

