توسعهٔ اقتصادی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

اقتصاد  ن·ب·و 
اقتصاد خرد
اقتصاد کلان
اقتصاد پولی و مالی
مکاتب اقتصادی
نظام اقتصادی
اقتصاددانان

توسعه، در اصطلاح علم اقتصاد، یک مفهوم کیفی به معنی افزایش ظرفیت تولیدی با به کارگیری روش و فنْاوری و بهره وری از امکانات و منابع است. درآمد سرانه، نرخ مرگ و میر نوزادان، امید به زندگی و نرخ بی سوادی بزرگسالان مهم‌ترین شاخص های توسعه هستند. کشورها از نظر توسعه اقتصادی به دو گروه توسعه یافته و در حال توسعه تقسیم می‌شوند.

دو مفهوم «رشد اقتصادی» و «توسعه اقتصادی» با یكدیگر تفاوت دارند. رشد اقتصادی، مفهومی كمی است، اما توسعه اقتصادی، مفهومی كیفی است. «رشد اقتصادی» به تعبیر ساده عبارت است از افزایش تولید (كشور) در یك سال خاص در مقایسه با مقدار آن در سال پایه. در سطح كلان، افزایش تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال مورد نیاز به نسبت مقدار آن در یك سال پایه، رشد اقتصادی محسوب می‌شود. برای دستیابی به عدد رشد واقعی باید تغییر قیمت‌های ناشی از تورم، استهلاك تجهیزات و كالاهای سرمایه‌ای را نیز از آن كسر كرد.

منابع مختلف رشد اقتصادی عبارتند از: افزایش به‌كارگیری نهاده‌ها (افزایش سرمایه یا نیروی كار)، افزایش كارایی اقتصاد (افزایش بهره‌وری عوامل تولید) و به‌كارگیری ظرفیت‌های احتمالی خالی در اقتصاد. «توسعه اقتصادی» عبارت است از رشد همراه با افزایش ظرفیت‌های تولیدی اعم از ظرفیت‌های فیزیكی، انسانی و اجتماعی. در توسعه اقتصادی، رشد كمی تولید به دست می‌آید، اما در كنار آن نهادهای اجتماعی نیز متحول می‌شوند، نگرش‌ها تغییر می‌یابند، توان بهره‌برداری از منابع موجود به صورت مستمر و پویا افزایش می‌یابد و هر روز نوآوری جدیدی انجام خواهد شد. همچنین تركیب تولید و سهم نسبی نهاده‌ها نیز در فرایند تولید تغییر می‌كند. توسعه، امری فراگیر در جامعه است و نمی‌تواند صرفاً در بخشی از آن اتفاق بیافتد. توسعه، حد، مرز و سقف مشخصی ندارد بلكه به دلیل وابستگی آن به انسان، پدیده‌ای كیفی است و هیچ محدودیتی ندارد.

توسعه اقتصادی 2 هدف اصلی دارد: 1. افزایش ثروت و رفاه مردم جامعه و ریشه‌كنی فقر 2. ایجاد اشتغال. هر یك از این اهداف با عدالت اجتماعی همسو است. نگاه به توسعه اقتصادی در كشورهای پیشرفته و كشورهای توسعه نیافته متفاوت است. در كشورهای توسعه یافته، هدف اصلی افزایش رفاه و امكانات مردم است، اما در كشورهای عقب مانده، ریشه‌كنی فقر و افزایش عدالت اجتماعی مدنظر است. شاخص‌های توسعه اقتصادی

از جمله شاخص‌های توسعه اقتصادی یا سطح توسعه‌یافتگی می‌توان به موارد زیر اشاره كرد: الف- شاخص درامد سرانه: درامد سرانه از تقسیم درامد ملی یك كشور (تولید ناخالص داخلی) به جمعیت آن به دست می‌آید. این شاخص ساده و قابل ارزیابی در كشورهای مختلف با سطح درامد سرانه كشورهای پیشرفته مقایسه می‌شود. زمانی كسب درامد سرانه 5000 دلار در سال نشانگر توسعه‌یافتگی بوده است و زمانی دیگر حداقل درامد سرانه 10000 دلار بوده است.

ب- شاخص برابری قدرت خرید (PPP): از آنجا كه شاخص درامد سرانه از قیمت‌های محلی كشورها محاسبه می‌شود و معمولاً سطح قیمت محصولات و خدمات در كشورهای مختلف جهان یكسان نیست، از شاخص برابری قدرت خرید استفاده می‌شود. در این روش، مقدار تولید كالاهای مختلف در هر كشور، در قیمت‌های جهانی آن كالاها ضرب شده و پس از انجام تعدیلات لازم، تولید ناخالص ملی و درامد سرانه آنان محاسبه می‌شود.

پ- شاخص درامد پایدار (GNA, SSI): كوشش برای غلبه بر نارسایی‌های شاخص درامد سرانه و توجه به «توسعه پایدار» به جای «توسعه اقتصادی» به محاسبه شاخص درامد پایدار می‌انجامد. در این روش، هزینه‌های زیست‌محیطی كه در جریان تولید و رشد اقتصادی ایجاد می‌شود نیز در حساب‌های ملی منظور شده و سپس میزان رشد و توسعه به دست می‌آید.

ت- شاخص‌های تركیبی توسعه: از اوایل دهه 1980 برخی از اقتصاددانان به جای تكیه بر شاخص انفرادی برای اندازه‌گیری و مقایسه توسعه اقتصادی بین كشورها، استفاده از شاخص‌های تركیبی را پیشنهاد كردند. برای مثال می‌توان به شاخص تركیبی موزنی مك گراناهان (1973) اشاره كرد كه بر مبنای 18 شاخص اصلی (73 زیرشاخص) محاسبه شده بود.

ث- شاخص توسعه انسانی (HDI): این شاخص در 1991 توسط سازمان ملل متحد معرفی شد و براساس این شاخص‌ها محاسبه می‌شود: درامد سرانه واقعی، امید به زندگی و دسترسی به آموزش كه تابعی از نرخ باسوادی بزرگسالان و میانگین سال‌های به مدرسه رفتن افراد است.

[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] منابع

میرزاامینی، محمدرضا، «توسعه اقتصادی چیست»، اندیشگاه شریف