محمد خاتمی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
برای دیگر کاربردها به صفحهٔ محمد خاتمی (ابهامزدایی) مراجعه کنید.
| سید محمد خاتمی | |
|---|---|
| ترتيب | ۵ امین رئیس جمهور ایران |
| زمان حکومت | ۲ اوت ۱۹۹۷–۳ اوت ۲۰۰۵ |
| رئیس جمهور پیشین | علی اکبر هاشمی رفسنجانی |
| رئیس جمهور بعدی | محمود احمدی نژاد |
| مسئولیت کنونی | رئیس بنیاد باران |
| زادروز | ۲۹ سپتامبر ۱۹۴۳ |
| زادگاه | اردکان، ایران |
| حزب سیاسی | مجمع روحانیون مبارز |
| وبگاه | khatami.ir |
سید محمد خاتمی، (زاده ۱۹۴۳ میلادی، ۱۳۲۲ شمسی) پنجمین رئیس جمهور ایران بود که طی دو دوره بین سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ ریاست جمهوری ایران را بر عهده داشت. او به عنوان رئیس جمهوری اصلاح طلب به ریاست جمهوری انتخاب شد و روز انتخابش (۲ خرداد) به نامی برای جنبش اصلاحطلبی داخلی در ایران بدل شد. پس از او، اصلاح طلبان داخلی در انتخابات مجلس و شوراهای شهر به پیروزی قاطع دست یافتند و در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۰ هم خود خاتمی دوباره به پیروزی رسید ولی در دوره بعد انتخابات مجلس و شوراهای شهر و سپس ریاستجمهوری شکست خوردند. خاتمی در ضمن مبدع طرحی به نام «گفتگوی تمدنها» بود که در سراسر جهان شهرت بسیاری یافت و با نام او شناخته میشود. سازمان ملل متحد نیز سال ۲۰۰۱ میلادی را بر اساس این طرح، سال گفتگوی تمدنها نامگذاری کرد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] پیش از انقلاب
خاتمی روز پانزده مهر ۱۳۲۲ در اردکان در استان یزد متولد شد. پدر او از روحانیون بنام بود و او نیز از نوجوانی به دروس حوزوی روی آورد و طلبه شد. خاتمی تحصیلات خود را در رشته کارشناسی فلسفه غرب در دانشگاه اصفهان ادامه داد و عضو هیأت مدیره انجمن اسلامی این دانشگاه بود. در سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹میلادی)از این دانشگاه فارغالتحصیل شد و تحصیلات خود را تا سطح کارشناسی ارشد در رشته علومتربیتی دانشگاه تهران ادامه داد. در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱ میلادی)، او به قم بازگشت و دروس عالی حوزوی را تا درجه اجتهاد ادامه داد. در سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹، با تایید دکتر بهشتی، امامت مرکز اسلامی هامبورگ را بر عهده داشت.
[ویرایش] مسؤولیتها در جمهوری اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و سقوط حکومت شاه و قدرت گرفتن جمهوری اسلامی، او در انتخابات مجلس شورای اسلامی شرکت کرد و به عنوان نماینده مجلس از اردکان و میبد انتخاب شد. در سال ۱۳۶۰ به فرمان آیت الله خمینی به سرپرستی مؤسسه مطبوعاتی کیهان گماشته شد و سال بعد از آن در کابینه میر حسین موسوی، نخست وزیر وقت، به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شد و همین سمت را در کابینه هاشمی رفسنجانی، نیز به عهده داشت، تا اینکه به علت چیزی که «فضای نامناسب سیاسی» میدانست، استعفا داد.
او از آغاز دهه ۷۰ مشاور رئیس جمهور و رئیس کتابخانه ملی ایران بود و همزمان در دورههای دانشگاهی مختلف، اندیشه سیاسی، فلسفه و اندیشه سیاسی در اسلام تدریس میکرد. در سال ۱۳۷۵ به فرمان رهبر وقت جمهوری اسلامی، آیت الله خامنهای, به عضویت شورای عالی انقلاب فرهنگی درآمد.
[ویرایش] ریاست جمهوری
[ویرایش] انتخابات
در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶، خاتمی به عنوان نماینده اصلاح طلبان داخلی شرکت کرد تا با رقیب اصلی، ناطق نوری و سید رضا زواره یی و همچنین محمد محمدی ریشهری رقابت کند. بر خلاف بسیاری از پیش بینیها، خاتمی با اختلاف بیش از ۱۳ میلیون رأی با نفر قبل پیروز شد. بیش از ۸۰ درصد واجدین شرایط (نزدیک به ۳۰ میلیون نفر) در این انتخابات شرکت کردند و خاتمی ۲۰ میلیون رأی آورد.
[ویرایش] دوران ریاست جمهوری
انتخاب او در ۲ خرداد ۱۳۷۶، دوره جدیدی در سیاست ایران بود و جنبشی که از دل این قضیه آغاز شد، معمولاً «جنبش دوم خرداد» نامیده میشود. این در ضمن اولین انتخابات رقابتی پس از پایان جنگ ایران و عراق بود. پیش از آن آقایان خامنهای و هاشمی رفسنجانی تقریبا بدون هیچ رقابتی و با اکثریت قاطع به ریاست جمهوری انتخاب میشدند. خاتمی در سال ۱۳۸۰ و انتخابات ۱۸ خرداد نیز پس از حدس و گمانههای مختلفی در مورد عدم شرکتش، شرکت کرد. او علت شرکت خود را میل مردم میدانست و این که «نظر مردم بر نظر خودش ارجح است» و در ضمن در این که از مشکلات نمیترسد و با گفتن «استادهام چو شمع نترسان ز آتشم، مترسان ز آتشم» وارد عرصه انتخابات شد. در کنفرانس خبری که حضور خود را در عرصه انتخابات رسماً اعلام کرد، گفت : «حالا آمدهام، با تکیه بر همان عهد پیشین ...»
[ویرایش] وقایع دوران ریاست جمهوری
دوره ریاست جمهوری خاتمی از سالهای مهم تاریخ سیاسی ایران است و حاوی اتفاقات بسیاری بود. در این دوره، علاوه بر به ریاست جمهوری رسیدن او، اکثریت مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا نیز از دوم خردادیها بودند و نشریات اصلاح طلب بسیاری به چاپ میرسید. در دوران ریاست جمهوری او بود که دانشجویان دانشگاه تهران و کوی دانشگاه، در ۱۸ تیر ۱۳۷۸ به اعتراضات وسیعی به مناسب بسته شدن روزنامه سلام دست زدند. مخالفان جمهوری اسلامی، ۱۸ تیر را گاهاً روز آغاز عملی جنبش سرنگونی جمهوری اسلامی میدانستند و این واقعه از نقاط عطف تاریخ جمهوری اسلامی بود.
واقعه مهم دیگر کنفرانس برلین بود. در جریان این کنفرانس، نهاد هاینریش بل در آلمان از گروهی از شخصیتهای دوم خردادی مثل اکبر گنجی و یوسف اشکوری برای سخنرانی دعوت کرده بود. اعتراض مخالفان جمهوری اسلامی و به خصوص حزب کمونیست کارگری ایران به این قضیه و پخش بحث برانگیز تمام این ماجرا از تلویزیون جمهوری اسلامی و زندانی شدن شماری از دعوت شدگان به کنفرانس (که با اعتراض حزب کمونیست کارگری روبرو شد)، از جنجالهای حول این قضیه بود.
از قضایای مهم دیگر استیضاح عطاالله مهاجرانی، وزیر وقت ارشاد، و ترور سعید حجاریان، از تئوریسینهای جریان دوم خرداد بود.
اما مهمترین قضیه دوران حکومت خاتمی را میتوان افشا و اعلام رسمی وجود «عوامل خودسر» در وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی که عامل «قتلهای زنجیرهای» اعلام شدند، بود.این افشاگری به دستگیری یکی از سرشناسان وزارت اطلاعات به نام «سعید امامی» منجر شد. او بعدتر و طی یک واقعه مشکوک در زندان خودکشی کرد. در این واقعه نویسندگانی به طور سیستماتیک به قتل رسیدند از جمله داریوش و پروانه فروهر، مجمد جعفر پوینده و محمد مختاری. در سطح بین المللی، خاتمی با مطرح کردن طرح «گفتگوی تمدنها» در سازمان ملل متحد، مطرح شد و او را به عنوان مبدع این نظریه میشناسند.
[ویرایش] دور دوم ریاست جمهوری
خاتمی در دوره دوم ریاست جمهوری در ضمن تلاش بسیاری برای تصویب لوایح دوگانه اصلاح قانون انتخابات و تبیین اختیارات ریاست جمهوری داشت که بارها به جرم مغایرت با شرع و قانون اساسی توسط شورای نگهبان قانون اساسی رد شد. در اواخر دوران حکومت خاتمی، انتخابات مجلس هفتم برگزار شد که رد صلاحیت گسترده نامزدهای اصلاح طلب از سایر مشکلات او بود.
[ویرایش] انتخابات منجر به پیروزی احمدی نژاد
در انتخابات ۱۳۸۴ ریاست جمهوری، اصلاح طلبان و دوم خردادیها با چند کاندیدای مختلف حضور یافتند که همگی شکست خوردند و نهایتاً محمود احمدی نژاد به ریاست جمهوری رسید.
[ویرایش] پس از ریاست جمهوری
خاتمی پس از پایان دوران ریاست جمهوری نیز فعالیتهای خود را ادامه میدهد. او مؤسسه باران, بنیاد آزادی و آبادانی ایران را تأسیس کردهاست و هنوز مسؤولیت کانون گفتگوی تمدنها را نیز به عهده دارد.
[ویرایش] جنجال سفر به آمریکا
پس از دریافت روادید ویزای ورود به آمریکا، برای رئیس جمهور سابق جمهوری اسلامی ایران در اواخر ماه اوت سال ۲۰۰۶ [۱] برخی از خانوادههای قربانیان کشتارهای سیاسی جمهوری اسلامی از جمله خانواده علی اکبر سعیدی سیرجانی، ادیب، پژوهشگر و نویسنده ایرانی از وی به عنوان رئیس سابق دولت جمهوری اسلامی در دادگاههای آمریکا اقامه دعوا و شکایت کردند. [۲] در داخل نیز عدهای از جمله فاطمه رجبی، همسر سخنگوی دولت احمدی نژاد، غلامحسین الهام، خاتمی را متهم به نوکری اجانب نموده و خواستار خلع لباس روحانیت از وی شد.[نیاز به ذکر منبع] محمد علی ابطحی هم در واکنش، این سخنان را ناشی از وحشت اصولگرایان از جریانی به نام «کابوس خاتمی» خواند[نیاز به ذکر منبع].
[ویرایش] سفر به بریتانیا و اعتراض مخالفان
خاتمی در اواخر سال ۲۰۰۶، به دعوت چند نهاد و دانشگاه برای چند سخنرانی عازم بریتانیا شد.
او ابتدا در دانشگاه سنت آندروز اسکاتلند در شهر فایف سخنرانی کرد و ضمن افتتاح مرکز ایران شناسی آن دانشگاه، دکترای افتخاری از این دانشگاه دریافت کرد. همزمان با سخنرانی او تظاهراتی اعتراضی از طرف مخالفان جمهوری اسلامی در بیرون سالن برگزار میشد که خواهان دستگیری و محاکمه خاتمی به جرم فعالیتهای ضدانسانی و سرکوب مخالفان در دوره ریاست جمهوریاش بودند. حزب کمونیست کارگری ایران، فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی، سازمان جوانان کمونیست، سازمان آزادی زن، حزب کمونیست کارگری ایران-حکمتیست و گروهی به نام «سازمان دمکراتیک - ضد امپریالیستی ایرانیان در انگلستان» از فراخوان دهندگان این تظاهرات بودند. از بین تظاهرکنندگان رسانهها با شخصیتهایی همچون مریم نمازی (از دفتر سیاسی حزب کمونیست کارگری) و سیروان قادری (از فعالین حزب کمونیست کارگری و فدراسیون پناهندگان ایرانی) مصاحبه کردند و عکس آخری در گزارش انگلیسی سایت بی بی سی قرار داشت.[۳][۴] [۵]
خاتمی سپس به مرکز چتم هاوس در لندن برای سخنرانی رفت که اینجا با تظاهرکنندگان بیشتری از سازمانهای مختلف مواجه شد. مجموعاً حدود ۱۰۰ نفر از حزب کمونیست کارگری ایران، سازمان مجاهدین خلق ایران، فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی، حزب دموکراتیک خلق الاحواز و گروههای مختلف سلطنت طلب در این تظاهرات علیه خاتمی حضور داشتند و خواستار دستگیری و محاکمه او بودند. این تظاهرات به شدت توسط پلیس کنترل میشد. شیوا محبوبی، دبیر تشکیلات بریتانیای حزب کمونیست کارگری به بی بی سی فارسی در مورد علت حضور در تظاهرات گفت: «در دوران حاکمیت خاتمی، تظاهرات دانشجویان سرکوب شد و حدود دویست نفر در ایران اعدام شدهاند، حقوق همجنس گرایان و اقلیتها نادیده گرفته شد و مقررات اسلامی سبب آزار مردم شد.» او در ضمن اعلام کرد که فرقی بین خاتمی و پینوشه نیست و او نیز باید دستگیر شود.[۶]
[ویرایش] خانواده و بستگان صاحب نام
پدر او روح الله خاتمی موسس مدرسه علمیه اردکان و امام جمعه شهر یزد است. همسر او زهره صادقی خواهر زادهٔ امام موسی صدر است. او از همسرش، دو دختر به نامهای لیلا و نرگس و پسری به نام سید عمادالدین دارد. از سایر بستگان مشهور او میتوان به برادرش محمدرضا خاتمی (از رهبران جبهه مشارکت) اشاره کرد. محمدرضا خاتمی در ضمن با نوه روح الله خمینی, زهرا اشراقی, ازدواج کردهاست.
[ویرایش] جستارهای وابسته
- لیلا خاتمی
- جنبش دوم خرداد
[ویرایش] پانویس
- ↑ http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/08/060829_si-khatami-states.shtml
- ↑ http://www.iranpressnews.com/source/015777.htm
- ↑ http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/6104638.stm
- ↑ http://www.theherald.co.uk/news/73420.html
- ↑ http://www.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1161811249966&pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull
- ↑ http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/11/061101_oh_chathamhouse.shtml
[ویرایش] پیوند به بیرون
| قبلی: اکبر هاشمی رفسنجانی |
رئیسجمهور ایران ۱۳۷۶ - ۱۳۸۴ |
بعدی: محمود احمدینژاد |

