هایکو

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

هایکو کوتاه ترین گونه شعری در جهان است که مبدع آن ژاپنی‌ها هستند.

هایکوها از ۱۷ هجا یعنی از سه واحد پنج‌تایی، هفت‌تایی، پنج‌تایی تشکیل شده‌اند.هایکوها علاوه بر ۱۷ هجا باید دارای کی‌گُ(kigo) یعنی نشانهٔ فصلی باشد.در هایکو یا مستقیماً به فصل اشاره می‌شود یا به نشانه فصلی.نشانه‌های فصلی شامل پنج گروه بهاری، تابستانی، پاییزی، زمستانی و نوروزی است.

چند مثال از نشانه‌های فصلی:

  • بهارواژه: شکوفهٔ گیلاس
  • تابستان‌واژه: کرم شب‌تاب
  • پاییزواژه: خرمالو
  • زمستان‌واژه: برف
  • نوروزواژه: پایان سال،

هایکوها از نگاهی دیگر کوتاه‌ترین فیلم‌نامه‌هایی هستند که نوشته می‌شوند و فقط باید نظاره‌گر تصویری بود که شاعر با همهٔ احساسش آن را در قالب کلمات ریخته‌است و ما را در شهود و حضوری ناب سهیم کرده‌است.

[ویرایش] قواعد نوشتن هایکو

  1. همیشه تعداد هجاهای هایکوی خود را بشمارید.
  2. هفده هجا را در یک سطر بنویسید.
  3. هفده هجا را در سه سطر بنویسید.
  4. هفده هجا را در سه بند به ترتیب پنج، هفت و پنج هجایی بنویسید. (قالب استاندارد ژاپنی)
  5. هفده یا کمتر از هفده هجا را در سه بند به ترتیب کوتاه، بلند و کوتاه بنویسید. (قالب رایج در زبان­های اروپایی)
  6. کل هایکو را با یک نفس باید بتوان خواند.
  7. از فصل­وا‍‍ژه­ها (کلماتی که به فصل خاصی از سال ارجاع می­دهند استفاده کنید).
  8. در پایان بند اول یا دوم (اما نه هردو) سکوت قرار دهید.
  9. هرگز اجازه ندهید که سه بند هایکوی شما پشت سر هم تشکیل یک جمله کامل بدهند.
  10. ترتیبی دهید که رابطه یا تقابل بندهای اول و دوم تنها پس از خواندن بند سوم مشخص شود.
  11. همیشه از زمان حال استفاده کنید و در مورد اینجا و اکنون بنویسید.
  12. استفاده از اسامی خاص و ضمایر شخصی را تا حد ممکن محدود کنید.
  13. تا جای ممکن از وجه استمراری استفاده نکنید.
  14. بد نیست اگر دو بند از سه بند شما (اول و دوم) ساختار نحوی یکسان داشته باشند.
  15. در مورد ترتیب تصاویری که هر یک از بندها به دست می­دهند فکر کنید. مثلا ابتدا یک منظره از دور، بعد بخشی از آن منظره از نزدیک­تر و در نهایت یک کلوزآپ.
  16. لب مطلب را برای بند آخر نگه دارید.
  17. سعی کنید بند اول تا جای ممکن جذاب و گیرا باشد.
  18. همیشه فقط در مورد چیزهای معمولی، با روشی معمولی و با زبانی معمولی بنویسید.
  19. به مطالعه ذن بپردازید و بگذارید هایکوی شما مصداق روش بی­کلام تصویرسازی باشد.
  20. ادیان و فلسفه­های مختلف را مطالعه کنید و بگذارید اثر آنها در پس­زمینه هایکوی شما انعکاس یابد.
  21. تنها از تصاویر عینی استفاده کنید.
  22. سعی کنید به سطوح چندگانه از معنا دست یابید. سطوح بیرونی شامل تصاویر عادی و در سطوح عمیق­تر فلسفه حیات و جهان­بینی شما.
  23. از تصاویری استفاده کنید که برانگیزاننده انزوای خودخواسته و فقر داوطلبانه باشند. (سابی)
  24. از تصاویری استفاده کنید که برانگیزاننده نوستالژی رمانتیک باشند. (وابی)
  25. تضادها را بیابید و در هایکوی خود به تصویر بکشید.
  26. از جناس و بازی با کلمات استفاده کنید.
  27. در مورد چیزهای ناممکن به شکلی معمولی صحبت کنید.
  28. از تصاویر تداعی­گر معانی متعالی استفاده کنید (از جنگ و جنایت و مسائل جنسی صحبت نکنید)
  29. تنها از تصاویر مربوط به طبیعت استفاده کنید. (از اشاره مستقیم به مسائل انسانی خودداری کنید)
  30. عواطف انسانی را با اشاره به جنبه­های مختلف طبیعت تداعی کنید.
  31. از هرگونه اشاره مستقیم به خود در هایکو اجتناب کنید.
  32. استفاده از علائم سجاوندی (نقطه، ویرگول، خط تیره و...) در هایکو مانعی ندارد.
  33. گاهی برای ایجاد ایهام از آوردن علائم سجاوندی خودداری کنید.
  34. قواعد نگارشی زبان خود را به طور کامل رعایت کنید.
  35. از آوردن قافیه پرهیز کنید.
  36. از آوردن اوزان غیر­هجایی (مانند وزن­های عروضی فارسی) خودداری کنید.
  37. از واج­آرایی (تکرار آواهای مشابه در یک بند) استفاده کنید. (مثل تکرار «چ» در مصرع «سرو چمان من چرا میل چمن نمی­کند...»)
  38. از آواهای کلمات برای انعکاس دادن احساسات خود استفاده کنید.
  39. همیشه هایکوی خود را به یک اسم ختم کنید.
  40. از هر الهام و شهود آنی به عنوان نقطه آغازی برای خلق یک هایکو استفاده کنید.
  41. از آوردن فعل­های زیاد خودداری کنید.
  42. هر جا که توانستید حروف اضافه را حذف کنید. (مانند از، در، به، با، بین، میان، روی و...)
  43. قیدها را حذف کنید.
  44. برای هر اسم بیش از یک معرف (توصیف کننده­هایی مانند صفات و...) نیاورید.
  45. با هایکوی خود مثل شعر برخورد کنید. هایکو جمله زیبای روی کارت­پستال نیست.
  46. هر هایکویی را که به ذهنتان رسید بنویسید. حتی بدترینشان را. زیرا می­توانند الهام­بخش آثاربهتر بعدی باشند.

[ویرایش] کتب فارسی با موضوع هایکو

  • هایکو از آغاز تا امروز/برگردان احمد شاملو/نشر چشمه/۱۳۸۴
  • صد هایکوی مشهور/دانیل سی بیوکانن/برگردان ع.پاشایی/۱۳۶۹
  • مقدار کمی هایکو در کتاب آوای جهیدن غوک/برگردان زویا پیرزاد/۱۳۷۱
  • هایکو در چهار فصل/مهوش شاهق و شهلا سهیل/۱۳۷۳

[ویرایش] منابع