نطنز
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
شهر نَطَنز، مرکز شهرستان نطنز، از شهرهای تاریخی و مرکزی ایران است که در استان اصفهان و در میانه راه کاشان به اصفهان در دامنه كوهستان كركس قرار دارد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] جغرافیا
در تقسيمات رسمي كشوري، نطنز مركز شهرستان نطنز است. ارتفاع شهر نطنز از دريا 1600 متر است. نطنز دارای آب وهوای معتدل کوهپایه ای است.
[ویرایش] تاريخ، مردم و فرهنگ
سمعاني در كتاب "انساب" همانند ياقوت در كتاب معجم البلدان، نطنز را "بليده" يعني شهر كوچكي از توابع اصفهان خوانده است.
زبان : زبان مردم نطنز یکی از گویشهای كهن زبان فارسی است ،ولي در روستاهای نطنز و بخشهای مختلف آن شاهد هستيم که مردم در تلفظ کلمات و بیان جملات هر کدام بنحوی کش و قوس های خاصی در تلفظ کلمات مي دهند. مراسم : پنجشنبه بازار که از اعصار گذشته در قصبه مرکزی نطنز برگذار میگشته،محلی بوده برای دادوستد که این سنت تا به امروز کماکان ادامه داشته ، که میتوان زیبائی خاصی را از حضور روستائیان مشاهده نمود.دیگر مراسم مرسوم در نطنز همان مراسمهای رایج در ایران بوده منتها با یک ویژه گیهای خاص مثلاً بیشتر در گذشتها که مراسم عروسی در روستاها برگزار میگردید با یک شوروحال خاصی بود بطوریکه چند روز طول میکشید مانند مراسم حنابندان،طبقکشی و... ، مراسم مذهبی مانند بلندکردن نخل در روز عاشورا و دور چرخاندن آن میباشد که همچو دیگر نقاط است و از دیگر مراسم رفتن به زیارت امامزادگان و اهل قبور در شبهای "برات" است که به شب نیمه شعبان گفته میشود یعنی در بعدازظهر روز چهاردهم ماه شعبان اهالی بر سر قبور رفتگان خود خیرات و نذورات گذاشته .
لباس : در مورد لباس مردم نطنز باید گفت که امروزه بجز ابیانه(آخرین روستای واقع در رودخانه برزرود)که بخش عمده ای از فرهنگ گذشته خود را هنوز حفظ داشته،دیگر نقاط به صورت معمول است.
صنایع دستی : یکی از صنایع موجود در مرکز نطنز چینی آن است که هنوز بروش دستی تولید میگردد ، همچنین یکی دیگر از مشاغل گذشته نطنز حلاجی یا همان پارچه بافیست ، که هنوز بعضی از این دستگاه های قدیمی موجود میباشد . ریسندگی و قالی بافی یکی دیگر از کارهای دستی مناطق نطنز است که دومی یعنی قالی بافی آن هنور در روستاها رایج بوده و تولیدات آن به بازار فرش کاشان گسیل میگردد ، شیلونگری یکی از کارهای قدیمی موجود در بازار نطنز بوده . بازار شهر نطنز شامل دو قسمت می باشد که محله قدیمی آن که به پشت بازار معروف است روزگاری بازار قصبه مرکزی نطنز بوده،که در آن آهنگری ،شیلونگری(قفلسازی)،نجاری و خراطی از کارهای متداول آن عصر بوده ، که تا چند سالي پيش پیرمردهای بازمانده از آن دوران هم چنان در آن کار مي كردند .
[ویرایش] جاذبه های تاریخی
آتشكده: اين آتشكده بنايي از عهد ساساني است كه در حوالي مسجد جمعه (جامع) و در ميان باغي قرار دارد. ارتفاع اين بنا از سطح زمين به 2 متر مي رسد. آثار كمي از اين بنا كه شباهت بسيار كاملي به بناهاي دوران ساساني دارد، شامل چهارستون از هفت ستون اوليه و يك اتاق از چهار اتاق آن بجا مانده و بقيه فروريخته است. دو تاقچه از چهار تاقچه اي كه سطح مربع بنا را به تاق فوقاني گنبد متصل مي كند هنوز باقي است. ابعاد هر يك از اضلاع خارجي بنا 35 /11 متر بود، و ضلع داخل بنا 7 متر طول درد. دهانه هر تاق 5/69 متر است. اصل بنا با سنگ لاشه و پوششي از گچ ساخته شده است.
مسجد جمعه (جامع): مسجد جمعه يا مسجد جامع نطنز مجموعه اي از چندين بنا است كه اين بناها در دوران الجايتو خدابنده و پسرش ابوسعيد بهادرخان به ترتيب زير ساخته شده است: - مسجد بين سالهاي 704 تا 709 هجري. - بقعه شيخ عبدالصمد به سال 707 هجري. - ايوان جلوخان خانقاه در سال 716 و 817 هجري. - مناره كه تاريخ پايان بناي آن سال 725 هجري نوشته شده است. يكي از مورخان به نام "آندره گدار" درباره بناي مسجد جمعه نطنز كه از نظر سبك معماري در نوع خود كم نظير است و نشانه هايي از معماري چند دوره را در خود حفظ كرده است، مي نويسد: "مسجد كه نسبتاً از خرابي محفوظ مانده مركب است از يك شبستان هشت ضلعي گنبددار مشرف برصحني كه چهار ايوان دارد. اضلاع صحن را دهليزها و نمازخانه هاي مختلف به هم متصل مي سازد. اين مسجد از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به كوچه باريكي كه چون به مدخل بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه مي رسد، وسعت يافته مبدل به ميدان كوچكي مي شود. در سمت غرب ويرانه خانقاه ديده مي شود، مسجد 3 مدخل دارد، يك مدخل جنوبي و دو مدخل شمالي، مدخل هاي سمت شمال همسطح حياط هستند، ولي مدخل جنوبي دهليزي است كه با 12 پله بلند به كف راهرو مسجد مي رسد... " از نقاط ديدني مسجد، مكاني در ميان صحن مسجد است كه با چند پله به كانال قنات آبي مي رسد كه از زيربناي مسجد عبور مي كند. اصل بناي مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهك پوشيده شده است. برپهنه چندين كتيبه و سنگ نبشته در گوشه و كنار مسجد، تاريخ تعميرات، بانيان،معماران و استادان مجرب و مشهوري كه در مرمت و بازسازي اين مسجد فعاليت داشته اند؛ به خوبي عنوان شده است.
بقعه شيخ عبدالصمد نطنزي:
بناي اين بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است كه به نظر مي رسد مقارن يكديگر يعني در سال 707 هجري ساخته شده اند. محور اصلي بقعه و محراب آن كه با محور مسجد نزديك به 10 درجه انحراف دارد و نيز موقعيت راهرو، مقبره و دهليز مسجد دليل ديگري است برآن كه هر دو بنا در يك زمان ساخته شده اند. گنبد اين بقعه هرمي شكل و هشت ضلعي است. براساس لوحه اي در بقعه شيخ عبدالصمد، ساخت اين بقعه به اسماعيل بناي اصفهاني نسبت داده شده است. در راهرو مشترك مسجد و مقبره شيخ عبدالصمد سردر مخصوصي براي خانقاه ساخته شده كه كتيبه آجري آن به خط ثلث برجسته به خوبي قابل خواندن است. برضريح چوبي روي آرامگاه شيخ عبدالصمد نيز كتيبه اي به خط ثلث به چشم مي خورد با اين مضمون "عمل استاد حسين بن استاد اسماعيل سرشگي النطنزي في تاريخ نه اربع و سنين و الف سنه 1064 كتيبه عبداللطيف." و بر لوح سنگي روي قبر شيخ چنين حكاكي شده است: "هذا الغفور الرحيم الرحمن اللهم صل علي النبي و الولي و الحسن و الحسين و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الكاظم الموسي و الرضا و التقي و النقي و العسگري و الحجته القائم محمدالمهدي الغازي صاحب الزمان(عج)" "همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خديجه سلطان بنت شمس طلا در سنه 1045 و اين اثر خير از او باقي ماند. گفتني است؛ قسمتي از بالاي محراب آرامگاه شيخ عبدالصمد هم اكنون در موزه ويكتوريا و آلبرت لندن نگهداري مي شود. قسمت هايي از اين محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.
رباط شاه عباس: اين رباط در عهد شاه عباس اول توسط ميرابوالمعالي برزرودي يكي از امراي مقرب دربار (وزير حضور و مجلس نويس شاه) ساخته شده و داراي جلوخان و سردري با كتيبه سنگ شيشه اي به خط ثلث زيبايي است كه متأسفانه قسمتي از آن تخريب و ربوده شده و آنچه باقي مانده به لحاظ ديواره سازي و سنگربندي هاي اشرار و راهزنان در مدخل كاروانسرا اكنون به دشواري قابل خواندن است.
گنبد باز:گنبدي است بر قله كوهي كم ارتفاع مشرف به شهر. در كتاب تاريخ زندگاني شاه عباس اول درباره چگونگي ساخت اين گنبد چنين آمده است: "شاه عباس اول اغلب تمرينات لشگري خود را در دشتي بين نطنز و اردستان انجام مي داد و شكارگاه هايي نيز در اين حوالي بود ودر اين شكارها، بازهاي جنگي و شكاري شركت داشتند، در سال 1001 هجري قمري كه شاه عباس به اردستان و نطنز رفته بود، يكي از بازها كه مورد توجه شاه بود و به "بازلوند" شهرت داشت در جنگ با عقابي زخمي شد و پس از چندي مرد و موجب ملال خاطر شهريار سرافراز گشت... و در حين توجه، اشاره عليه براين موجب صادر گشت كه حكومت پناه "نجم الدين محمود بيك" حاكم نطنز در مقامي مرتفع عمارت عاليه اي جهت دفن "بازلوند" طرح اندازد... و جناب حكومت پناه اطاعت حكم نمود و برقله كوهي رفيع (در همان مكان كه عقاب، باز را صيد كرده بود) گنبدي عالي طرح افكند و در عرض اندك زمان به اهتمام او به اتمام رسيد... و اگر كسي ملاحظه آن عالي بنا بنمايد، مي داند كه چه زحمت در اتمام آن بنا رفته و چه مبلغ زر در آنجا خرج شده... و مصالح آن تمامي از شهر نطنز برقله آن كوه كه يك فرسنگ است به پشت آدمي برده اند... "
[ویرایش] جاذبه هاي طبيعي
درخت چنار چند صد ساله اين درخت در يكي از محله هاي شهر نطنز كه به كوي رهن معروف است واقع شده است.قدمت اين درخت تنومند طبق گفته اهلي قديمي محل به زمان امام حسن عسگري (ع)مي رسد.قطر تنه درخت درقسمت پايين حدود 6متر و ارتفاع آن به حدود 30 متر ميرسد.
[ویرایش] مشاهیر نطنز
- بدیع الزمان نطنزی معروف به ادیب نطنزی متوفی497ه ق صاحب المرقات،دستوراللغةدر معانی لغت عربی به فارسی
- نورالدین عبدالصمدبن علی نطنزی وفات سال699 ه ق از عرفا که خانقاه وی کنار مسجد جامع نطنز است
- شیخ عزالدین محمودبن علی نطنزی متوفی سال 735 ه ق صاحب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه
- معین الدین نطنزی مورخ دوره تیموری صاحب منتخب التواریخ معینی در تاریخ ملوک شبانکاره و زندگی اسکندرمیرزا
- سیدحسن بن حسین الحسینی نطنزی(سید واقف) متوفی به سال 859 هجری قمری از عرفای قرن نهم
- محمودبن هدایت ا..افوشته نطنزی متولدسال 938 ه ق مورخ دوره صفوی صاحب نقارت الآثار فی ذکر الاخبار
- میرزاسلمان حسابی نطنزی مستوفی دوران صفوی صاحب اوصاف البلاد در توصیف عجایب وغرایب
- ملااوجی نطنزی ازشعرای عهدصفوی درقرن11 که نسخه هایی ازدیوان شعر او در موزه کتابخانه بریتانیا میباشد
- میرزا زین نطنزی از اهالی ابیانه ،شاعر دوره صفوی که آثاری از وی بجای مانده
- ملامحمدتقی مجلسی(مجلسی اول)متوفی سال 1070 ه ق از روحانیون بنام که فرزند مقصودعلی نطنزی میباشد
- محمود بن صدر الدین نطنزی از منبت کاران برجسته و زبردست
- محمد بن احمد نطنزی محدث و صاحب کتاب خصائص الائمه
- حسین نطنزی متوفی 1270 هجری قمری صاحب کتاب نورالانوار
[ویرایش] منابع
- کتاب جغرافیای کشاورزی ایران نوشته دکترتقی بهرامی چاپ دانشگاه تهران تاریخ 1333.
- فرهنگ جغرافیای آبادیهای کشور ایران جلد60(کاشان)چاپ اداره جغرافیائی ارتش.
- فهرست بناهای تاریخی ایران و راههای باستانی ناحیه اصفهان-سازمان ملی حفاظت آثارباستانی.
- میراث فرهنگی نطنز نگارش سیدحسین اعظم واقفی،ناشر انجمن میراث فرهنگی نطنز.
- آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز تألیف حسن نراقی.
- لغت نامه دهخدا.
- وبلاگ نطنز زيبا
- وبلاگ دانشگاه آزاد واحد نطنز

