ستارهی قطبی
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
هر ستارهای که بسیار نزدیک به امتداد محور زمین بر کره سماوی باشد جهت شمال (در نیمکره شمالی)یا جنوب (در نیمکره جنوبی) را نشان میدهد. و ستاره ای با این موقعیت محلش نسبت به ناظر ساکن روی زمین تغییر نمیکند. در حال حاضر این موقعیت از آن ستاره جدی است.اما به دلیل حرکت پیشروش (رقص محوری) زمین این مکان تغییر میکند. در ۳۰۰۰ سال پیش ستاره قطبی ستاره آلفا تنین بود و در سال ۱۴۰۰۰ میلادی ستاره قطبی ستاره نسر واقع خواهد بود.
در نیمکرهی شمالی زمین ستارهی قطبی (ستارهی شمالی، ستارهی جدی) با تقریب بسیاری خوبی جهت شمال جغرافیایی را نشان میدهد؛ یعنی اگر رو به آن بایستیم، درست به سمت شمال ایستادهایم. برای یافتن ستارهی قطبی روشهای مختلفی وجود دارد:
- به وسیلهی ستارههای ملاقهای شکل «دب اکبر» (صورت فلکی هفت برادران): هر گاه دو ستارهی پایانی پیالهی ملاقه را به هم وصل کنیم، و 5 برابر فاصلهی میان دو ستاره به سمت بالا ادامه دهیم، به ستارهی قطبی میرسیم.
- به وسیلهی ستارههای W شکلِ «ذاتالکرسی»: هرگاه وسط W را حدود 5 برابر فاصلهی دو ستارهی اضلاع آن به سوی بالا ادامه دهیم، به ستارهی قطبی میرسیم. ذاتالکرسی نسبت به دب اکبر به ستارهی قطبی نزدیکتر است، ولی یافتن آن در آسمان مشکلتر است.
- ستارهی قطبی، خود آخرین ستارهی دستهی ملاقهی صورت فلکی ملاقهای شکل «دب اصغر» است.
زمین دور محوری فرضی که از شمال و جنوب کرهی زمین میگذرد میچرخد. این چرخش زمین موجب میشود که ما تصور کنیم همهی ستارههای آسمان حول محوری میچرخند(حرکت ظاهری دارند)، که در محل محور گردش آنها ستارهی قطبی میدرخشد؛ ستارهی پرنوری که جایش در آسمان ثابت است. دلیل عدم حرکت ظاهری ستارهی قطبی این است که این ستاره در امتداد محور چرخش زمین قرار دارد.
- در شب میتوان به وسیلهی ستارهی قطبی و دب اکبر زمان را تشخیص داد. روش آن در مدخل ساعت ستارهای آمده است.
- همچنین توسط ستاره قطبی میتوانیم که عرض جغرافیایی را تعیین کنیم.
[ویرایش] منبع
- مجلهی اطلاعات علمی، شمارهی پیدرپی 331، ماهنامهی فروردین ۱۳۸۶.
- کتاب «کوهپیمایی: مقدماتی بر آموزش کوهنوردی»، غلامحسین حسنپور، تهران، بامداد کتاب، ۱۳۸۵.
- هربرت زیم و رابرت بیکر،"ستارهها"، ترجمه محمد حیدری ملایری، انتشاراتانجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی، ۲۵۳۶
- مایر دگانی، "نجوم به زبان ساده"، ترجمه محمدرضا خواجهپور، انتشارات گیتاشناسی،۱۳۶۹


