قلات (شهر شیراز)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

قلات(Qalat) نام روستایی است که در ۳۶ کیلومتری شمال غرب شیراز و در منطقه ای با صفا وکوهپایه ای در کنار چشمه ای زیبا و در انبوهی از درختان و باغهای سر سبز قرار دارد. مردم این روستا با زندگی نیم سنتی به کشاورزی و دامداری و باغداری و بعضی ها به کسب و کار و حرفه ی گیوه بافی مشغول هستند گویش مردم این روستا که بازمانده ی فارسی میانه جنوب غربی است.[۱].



قلات روستایی که دیگر نیست

در سپیده دم 27 شوال 1239 (4 تیرماه 1203) ( 25 ژوئن- 1824م) لرزه ویرانگری در منطقه شیراز روی داد . در خود شهر، همه خانه ها آسیب دید و برخی از آنها فرو ریخت. بخش خاوری باروی شهر و تقریباً همه برج های آن فرو افتاد و به باقیمانده دژ شهر نیز آسیب رسید. از میان ساختمان های همگانی، آنهایی که در طول دوران کریم خان زند ساخته شده بودند، مانندبازار و مسجد وکیل، آسیب اندکی دیدند. گنبد و دیوارهای امامزاده شاهچراغ، مدرسه خان، امامزاده شاه میر حمزه و امامزاده سعید احمد، و نیز بخشی از کاخ ( حکمران) و چندین مناره فرو ریخت. بجز در منطقه گویم در شمال باختر شیراز که در آن شماری روستا، از جمله کِلستان و قلات و گویم، ویران شد و چند صد تن کشته شدند و برخی از بازماندگان به شیراز نقل مکان کردند، گواهی در دست نیست که دامنه آسیب های زمین لرزه فراسوی شیراز گسترده بوده باشد.این آسیب‌ها ازمنطقه گویم تا شول نیزگسترش داشت . لرزه به شدت در بوشهر و امامزاده اسماعیل و همچنین تا یزد خواست، حدود ۱۹۰کیلومتری منطقه کلان لرزه ای، حس شدو زمین لرزه سبب بالا آمدن ماندگار سطح ایستابی در منطقه شیراز شد... به دنبال زمین لرزه به مدت شش ماه پسلرزه ها روی می دادند. لرزه 28 اوت سبب به بارآمدن آسیب های افزونتری در نزدیکی شیراز شد.در این بین اما متاسفانه این روستا با تمام صلابتش میرود که به تلی از خاک تبدیل گردد,این روستا که تا گذشته ای نه چندان دور(اوائل دهه 1360)دارای دهها بنای مسکونی زیبا در طبقات متعدد و طارمی چوبی زیبا بود وپشت بام هر خانه برای همسای اش حیاطی به حساب می آمد و عمر هر واحد مسکونی از چند صد سال تجاوز می کرد به علت مهاجرات ساکنانش به بافت جدید(رو بن دره)رو به ویرانی نهاده است. شاید نام قلات برای شیرازی ها و کسانی که مدتی را در شیراز به سر برده اند این نام آشنایی زیادی داشته باشد وبه احتمال زیاد بسیاری از مردم این روستا ی زیبا را دیده اند وآنچه در اینجا بیان می شود جهت آشنایی هم وطنان و هشداری به میراث فرهنگی استان فارس باشد. روستای قلات در فاصله 36 کیلومتری شهر شیرازاست که پس از طی مسافتی حدود 30 کیلومتر در جاده شیراز به سپیدان و بعد از گذشتن روستای دوکوهک و گویم مرکز بخش ودهستان به دو راهی قلات می رسیم, جاده فرعی دست چپ مستقیم ما را به دامنه کوهی به نام قلات می برد که قبل از انقلاب باید از میان بافت جدید روستا که پس از انقلاب ایجاد گردیده بگذریم. کوهی که قلات قدیمی در آن آغوش آن غنوده و می رود که آخرین نفس ها را بکشد به نام کوه قلات نامیده می شود وحدود 2995 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و خود قلات از سطح دریا حدود 2070 متر است. روستای قلات زمانی از صلابت و اعتبار مهمی برخوردار بوده است روستایی که دربالا دست آن بر روی کوه قلات قلعه قزل ارسلان سر به آسمان می ساید همان قلعه ای که سعدی در موردش می گوید:

قزل ارسلان قلعه ای سخت داشت که گردن به الوند بر می فراشت

نه اندیشه از کس نه حاجت به هیچ چو زلف عروسان رهش پیچ پیچ

((در مورد شعر سعدی رجوع شود به صفحه 311 شعر موازی حاشیه)) اما این قلعه در طول تاریخ خود مقاومت ها کرد واز جمله در مقابل مغول‌ها و در آخرین مرحله امرای افغان آرزوی تسخیر ان را به گور بردند و قلاتیان مزد خود را از نادر شاه افشار با معاف شدن از مالیات گرفتند. از دیدنی های جالب این روستا سر در، دروازه شکل معبر اصلی روستا بوده است که به علت بارندگیهای زیاد به وضع خطرناکی در آمده بود که اهالی آن را تخریب واز میان بردند ولی اکنون با تلاش سازمان میراث فرهنگی دوباره تجدید یافت. اینک جا دارد از سازمان میراث فرهنگی پرسید کرد که آیا اصلا از وجود چنین روستایی و قدمت و پیشینه تاریخی آن اطلاع دارند ویا در فارسنامه ناصری به دنبال اسم وپیشینه آن گشته اند. به هر حال هنوز در این روستا بناهایی وجود دارد که قابل ضبط و حفظ می باشد از جمله کلیسای روستا است که این کلیسا توسط مسیونر های مذهبی بین دو جنگ جهانی اول و دوم ایجادشده که دیوار خارجی آن هم در که دیوار خارجی آن هم در شرف تخریب است.[۲]از آثار به جا مانده دیگر حمامی است که پیرمردان قدیمی معتقدند سعدی در آن استحمام کرده که آن هم در آستانه خراب شدن است .[۳].


[ویرایش] منابع

  1. جاذبه هاي طبيعي شهر شيراز
  2. کلیسای روستا
  3. پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران