بخارا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

بُخارا
ورودی ارگ بخارا
ورودی ارگ بخارا
اطلاعات
کشور : ازبکستان
استان : بخارا
جمعیت : -
ارتفاع از سطح دریا :
پیش‌شماره تلفنی :
وب‌گاه :

بُخارا، با جمعیتی بالغ بر ۲۳۷٫۹۰۰ نفر (برآورد تخمینی سال ۱۹۹۹)، پنجمین شهر بزرگ ازبکستان، و مرکز استان بخارا است. بخارا (همراه با سمرقند) یکی از دو شهر عمدهٔ تاجیک‌نشین است. ۸۵٪ مردم آن تا امروز نیز به زبان فارسی با گویش ویژه آسیای مرکزی که امروزه به زبان فارسی تاجیکی معروف شده حرف می‌زنند. تعدادی هم ازبک و ترک و یهودی در بخارا زندگی می کنند.

فهرست مندرجات

[ویرایش] پیشینه نام

بخارا از واژهٔ سغدی بخارک (یعنی جای نیک‌بختی) گرفته شده است. بنا بروایتی بخارا تلفظ مغولی نام ايرانی ویهار يا بهار که نام معبد زرتشتی بوده مانند معبد نوبهار. نام بخارا به واژهٔ مغان زرتشتی ایغور و ختای نزدیک است كه معابدشان را بخار (بمعنی کانون دانش) مینامیدند.

[ویرایش] تاریخچه

بخارا در روزگار هخامنشیان جزیی از سرزمین سغد باستان بود. در سال ۳۳۰ ق.م. در تصرف اسکندر مقدونی درآمد. بعد جزء دولت يونانی باختری گرديد. در سدهٔ ششم م. ترک‌ها آن را متصرف شدند و در سدهٔ هفتم چینی‌ها. در سال ۷۰۵ م. اعراب آن را تصرف كردند و تا سدهٔ نهم در تصرف خلفای اموی و عباسی بود.

بخارا از بزرگترين شهرهاى ماوراءالنهر و یکی از کانون‌های دانش و ادب ایران پس از اسلام است. در ۱۰۰۰ م. در تصرف سامانیان درآمد و پایتخت سامانیان بود. در ۱۰۲۷ سلجوقیان آن را تصرف نمودند. در ۱۲۱۹ توسط چنگیز فتح و ویران شد و در ۱۳۸۳ در تصرف تیمور لنگ درآمد. بعد در ۱۵۰۵ در تصرف ازبکان (شیبانیان) و بالاخره در ۱۶۰۰ م. در تصرف استراخان و جانشینان او كه نيز از نژاد ازبك‌اند درآمد و باز بتصرف ايران درآمد و در دوران قاجار روسها بتصرف آن دست زدند. پس از آن اگرچه در تصرف خانات بخارا بود ولی در حقيقت جزیی از خاک روسیه محسوب مى‌گرديد.

در سالهای ۱۹۲۴ میلادی بخارا و سمرقند با سیاست‌های شوروی پیشین از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست. دولت ازبکستان با سیاست فارسی‌ستیزی خود همچنان محدودیت‌های آموزشی و رسانه‌ای سختی بر ضد زبان فارسی پیاده کرده‌است.

[ویرایش] اماکن و ابنیه تاریخی

ارگ بخارا
ارگ بخارا
  • ارگ بخارا
  • بالاحوض (سده ۱۸ تا ۲۰)
  • آرامگاه سامانی (سده‌های ۹ تا ۱۰)
  • قبرستان چشمه ایوب (۱۳۸۰ یا ۱۳۸۴-۱۳۸۵)
  • مدرسه عبدالله‌خان (۱۵۹۶/۹۸)
  • مدرسه مادر خان (۱۵۵۶/۵۷)
  • مسجد بلند (سده ۱۶)
  • مجموعه گاوکشان (مسجد، مناره، مدرسه) (سده ۱۶)
  • خانقاه زین‌الدین‌خواجه (۱۵۵۵)
  • مجموعه پای کلان (سده‌های ۱۲ تا ۱۴)
  • مجموعه لب حوض (سده‌های ۱۶ تا ۱۷)
  • مدرسه کاکل‌داش (۱۵۶۸/۶۹)
  • خانقاه نادر دیوانبیگی (۱۶۲۰)
  • مدرسه الغ‌بیگ (۱۴۱۷)
  • مدرسه عبدالعزیزخان (۱۶۵۲)
  • مسجد بالاحوض (۱۷۱۲)
  • آرامگاه سیف‌الدین باخرزی (نیمه دوم سده ۱۳ - سده ۱۴)
  • آرامگاه بیانقلی‌خان (نیمه دوم سده ۱۴ - ۱۵ یا ۱۶)
  • مسجد نمازگاه (سده ۱۲ تا ۱۶)
  • خانقاه فیض‌آباد (۱۵۹۸/۹۹)
  • مدرسه چهارمنار (۱۸۰۷)
  • ستارهٔ ماه خاصه، سرای امیر بخارا (پایان سده ۱۹، آغاز سده ۲۰)
  • چهاربکر (محل خاکسپاری خاندن شیخ جُبیره) (۱۵۶۰/۶۳)

[ویرایش] نگارخانه

[ویرایش] منابع

  • تاریخ بخارا
  • ناظم الاطباء
  • قاموس الاعلام ترکی
  • بخش اماکن تاریخی: ویکی‌پدیای ازبکی.

[ویرایش] جُستارهای وابسته

پایتخت‌های ایران
ماد: هگمتانه (همدان)
هخامنشیان: شوش | پاسارگاد| شیراز
اشکانیان: دامغان | اشک‌آباد | تیسفون
ساسانیان: تیسفون | بیشابور |کازرون
طاهریان: بخارا | نیشابور | مرو
صفاریان: زرنج
سامانیان: بخارا
علویان: طبرستان
زیاریان: اصفهان
بوییان: همدان | ری | شیراز
غزنویان: غزنین
سلجوقیان: نیشابور | اصفهان
خوارزمشاهیان: سمرقند | گرگانج
ایلخانیان: مراغه | تبریز
تیموریان: سمرقند | هرات
صفویان: اردبیل | تبریز | قزوین | اصفهان | ساری
افشاریان: مشهد
زندیان: شیراز | کرمان
قاجاریان: ساری | تهران
پهلوی: تهران