کاپیتولاسیون
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
کاپیتولاسیون در لغت به معنای سازش و تسلیم است و به قراردادهایی اطلاق میشود که به موجب آن اتباع یک دولت در قلمرو دیگر مشمول قوانین کشور خود میشوند و آن قوانین توسط کنسول آن دولت در محل اجرا میشود. به همین جهت در فارسی به آن «حق قضاوت کنسولی» نیز میگویند.
[ویرایش] پیشینه
این قراردادها اغلب میان دولتهای اروپایی با دولتهای آسیایی و آفریقایی بسته میشدند چرا که از نظر اروپاییان [[دادگاه ها و مؤسسات قضایی این کشورها قادر به حمایت کافی از اتباع خود نبودند. سابقه کاپیتولاسیون در ایران به شکست ایران از روسیه و تحمیل پیمان ترکمانچای بر میگردد پس از انقلاب ۱۹۱۷ میلادی روسیه و پیمان دوستی ایران و شوروی۱۹۲۱ میلادی مفاد مربوط به کاپیتولاسیون لغو گردید.
[ویرایش] لایحه کاپیتولاسیون در ایران
حسنعلی منصور، نخست وزیر وقت ایران(۱۳۴۰)،لایحهای را به مجلس ارائه کرد که شامل الحاق یک ماده به قرارداد وین بود.
قرارداد وین یک قرارداد چندجانبه بین المللی است که در ژوئن ۱۹۶۱ در شهر وین به تصویب رسید. پس از مباحثاث و مذاکرات سازمان ملل متحد درباره این قرارداد، کشور ایران نیز آنرا امضا کرد.طبق این قرارداد،ماموران سیاسی کشورهای امضاکننده قرارداد در خاک یکدیگر از مصونیت قضایی برخوردار بودند و کشور میزبان قانوناً نمیتوانست آن ها را محاکمه کند.بر اساس این قرارداد چندجانبه، محاکمه ماموران سیاسی مجرم در یک کشور دیگر بر اساس قوانین کشور خودش بود و مأموران سیاسی از پرداخت تمام عوارض شخصی، مالی،مملکتی و شهری معاف بودند.
با اجرای این لایحه که به تصویب مجلس شورای ملی ایران رسید، دادگاههای ایران حق توقیف یا بازداشت کارمندان نظامی، مستخدمین غیرنظامی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا، و خویشاوندان نزدیک ایشان را از دست دادند و محل اقامت خصوصی آنها مورد حمایت قرار گرفت.
گروهی از مخالفان دولت حسنعلی منصور، این قانون را مغایر با استقلال ایران و نشانگر سلطه آمریکا بر ایران دانستند. روحالله خمینی جلسهای با حضور علمای مذهبی قم تشکیل داد و پس از آن نمایندگانی را به شهرها برای اعتراض به این قانون فرستاد. روح الله خمینی در چهارم آبان ۱۳۴۰ سخنرانی در قم ترتیب داد و در آن کاپیتولاسیون را برای ایران ننگ دانست.
[ویرایش] منبع
فرهنگ جامع سیاسی، محمود طلوعی، نشر علم و سخن، چاپ اول، ۱۳۷۲

