گوشه (موسیقی)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

گوشه که گاهی به آن مقام (در شباهت با موسیقی عربی و ترکی) نیز گفته می‌شود، از اساسی‌ترین مؤلفه‌های هویت موسیقی ایرانی است. گوشه‌ها قطعه‌های ثبت شده از موسیقی سنتی ایرانی هستند که در طول زمان توسط استادان موسیقی ایرانی گردآوری شده و به هنرجویان آموخته می‌‌شود.

هر دستگاه موسیقی سنتی دارای تعدادی گوشه است که توسط استادان مختلف به شکل‌های متفاوت ولی بسیار مشابه ثبت شدهاند. منبع جمع‌آوری گوشه‌ها، عموماً قطعات نواخته شده در میان نوازنده‌های بومی نواحی مختلف ایران است.

[ویرایش] انواع گوشه‌ها

بسته به اهمیت، گوشه‌ها را می‌توان به سه گونه تقسیم کرد:

  1. گوشه‌های بزرگ: که دارای این قابلیت هستند که به مدت زیادی درطول یک اجرا نواخته شوند مانند گوشهٔ بیات کرد در شور، مخالف در سه‌گاه و چهارگاه، حجاز در آواز ابوعطا و شوشتری در همایون.
  2. گوشه‌های کوچک: که در همه آوازها و دستگاه‌ها وجود دارند.
  3. گوشه‌های سرگردان: که قابلیت اجرا در دستگاه‌های مختلف را دارند، مانند مثنوی، جامه‌دران و کرشمه.

گوشه‌های موجود در دستگاه‌های موسیقی ایرانی در حقیقت قطعاتی جدا ولی در عین حال مربوط به هم هستند که از پیوستن آنها به یکدیگر دستگاه‌های موسیقی بوجود می‌آیند. به اولین گوشه در هر دستگاه، «درآمد» آن دستگاه گفته می‌شود.

گوشه‌ها در یک دستگاه ممکن است دارای گام‌های مختلف یا همانند باشند. در ردیف نوازی، گوشه‌ها به ترتیب از درجات پایین گام شروع شده و طبق یک روند منظم به تدریج اوج گرفته و دوباره به گام اصلی دستگاه بازگشت می‌کنند. هر یک از گوشه‌ها بر اساس گام و یا حالت و یا نت شاهدی که دارند، حالت احساسی خاصی را تداعی می‌نمایند. در دستگاه‌های مختلف ممکن است گوشه‌هایی با حالات یکسان وجود داشته باشند که از طریق آنها می‌توان به تعویض دستگاه‌ها (مرکب نوازی) پرداخت .

[ویرایش] برخی از گوشه‌های موسیقی ایرانی


[ویرایش] منابع

  • دستگاه در موسیقی ایرانی-هرمز فرهت-ترجمه مهدی پورمحمد-انتشارات پارت
این نوشتار دربارهٔ موسیقی خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.
ردیف موسیقی سنتی ایرانی  ن·ب·و 
هفت دستگاه موسیقی ایرانی

شور | سه‌گاه | چهارگاه | راست پنجگاه | ماهور | همایون | نوا

پنج آواز موسیقی ایرانی

ابوعطا | بیات ترک | افشاری | دشتی | اصفهان