قبه الصخره

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

قبه الصخره به عربی ( قبة الصخرة المشرفة ) ، قبه الصخره یکی مهمترین معالم معماری اسلامی بعد از مسجدالاقصی در بیت‌المقدس در فلسطین است . این مسجد قبه الصخر قدسیت خاصی نزد مسلمانان دارد. همچنین یکی از قدیمیترین نمونهٔ فن معماری ارزشمند حضارهٔ اسلامی است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] صخره

مقصود از صخره در اینجا، سنگی است که برای سه ادیان سماوی : اسلام ، مسیحیت ، و یهودیت مورد احترام است. در اثر آمده‌است که در شب معراج حضرت‏ محمد پسر عبدالله پیغمر اسلام از روی این صخره سوار بر براق و به معراج رفتند.

[ویرایش] طول و عرض صخره

طول صخره از شمال به جنوب ۵/۱۷ متر و عرض آن از مشرق به مغرب سیزده متر و ارتفاع آن یک تا دو متر است.

[ویرایش] گنبد طلایی

گنبد طلایی قبه درست بر روی صخره قرار گرفته‌است. در صحن صخره، هشت چاه وجود دارد . بنای قبة را که بر روی این صخره واقع شده‌است، به دستور خلیفهٔ اموی عبدالملک بن مروان مابین سالهای (۶۹۱ _ ۶۹۲) میلادی ساخت شده‌است. خلیفه عبد الملک برای اینکه بتواند هزینه و مخارج این عمارات را تأمین نماید، دستور داد خراج و مالیات هفت سال سرزمین مصر را به این کار اختصاص دهند. قبهٔ المشرفه در بالاترین نقطهٔ حرم قدسی الشریف قرار دارد، وقبه الشریفه در مرکز شکل عدد (۸) واقع وطول ضلع آن (۲۰،۵۹ متر) و ارتفاعش (۹،۵۰) متر می‌باشد.

[ویرایش] گنبد طلایی در زمان اشغالگران صلیبی

در سال ۱۰۹۹ میلادی ، اشغالگران صلیبی‌ها این گنبد زیبا قبه به کلیسا تبدیل نمودند و بر روی صخره ، جایگاه قربانی کردن قرار دادند، اما الملک الناصر صلاح الدین‏ ایوبی پس از فتح بیت المقدس آثار صلیبیون را از بین برد و گنبد را تزیین نمود و دیوارها را با سنگ مرمر پوشانید . در دوران پادشاهان ایوبی و ممالیک مصر و خلفای‏ عثمانی به تعمیر و مرمت ساختمان مسجد اهمیت فراوانی‏ دادند، چنانکه زیبایی های‏ هنر معماری اسلامی در مسجد به فراوانی دیده می‏شود .

[ویرایش] زیبایی قبه الصخره

قبة الصخره یکی از زیباترین اماکن مقدسهٔ روی زمین است و از نظر سبک معماری، نقشه و ساختمان از معدود ساختمان‌های بی نظیر جهان محسوب می‌گردد، زیرا دارای سه شاخص عمده در ساختمان می‌باشد که در دیگر مساجد و اماکن مقدسه مشاهده نمی‌گردد ، ساختمان مسجد قبه الصخره کلاَ بر روی سکوئی ذوزنقه‌ای شکل واقع شده که ابعاد آن عبارتند از :

  • ضلع شمالی ۱۵۰ متر.
  • ضلع جنوبی ۱۲۵ متر .
  • و اضلاع دو طرف هر یک ۱۶۰ متر .

قبة الصخره به علت زیبایی بسیار و همچنین ارزش و بهای زیادی که خلفای اسلامی برای آن قائل شده‌اند، در نظر مسلمین پر اهمیت تر از بنای مسجدالاقصی فرض شده‌است ، در صورتی که این چنین نیست .

[ویرایش] گنبد طلایی وحرم شریف

گنبد طلایی قبه تقریبا در میانهٔ حرم شریف واقع گردیده ، سه متر و نیم از کف و صحن حرم شریف بلند تر است و با هشت پلکان از چهار طرف به صحن حرم مربوط می‌شود ، این پلکان‌ها را در اصطلاح موازین می‌نامند . طول بعضی از این پلکان‌ها زیاد بوده و با معماری بسیار زیبایی ساخته شده‌است که با محاذات ستون‌ها و طاق‌هایی بر روی آن‌ها ، منظره دروازه‌هایی را پیدا می‌کند که با شکوه خاصی در اطراف سکو دیده می‌شود . به نحوی که شخص از پایین احساس می‌کند که از دروازهٔ بزرگی باید وارد مسجد شود . در جستجوی علت احداث این سکو چنین بنظر می‌رسد که برای حفظ حالت طبیعی صخره مقدس که قلهٔ کوه بوده و برای تبدیل شیب تند اطراف آن به یک سطح مسطح و صاف بنا گردیده‌است.


[ویرایش] شکل قبة الصخره

بر خلاف دیگر مساجد جهان ، واماکن وساختمان‌های مساجد و اماکن مقدس که معمولا مستطیل شکل هستند، شکل قبه الصخره از یک هشت ضلعی منظم تشکل گردیده که طول هر یک از اضلاع آن ۲۰/۱۹ متر و قطر آن ۸۶/۵۴ متر است . همچنین ساختمان قبةالصخره باز هم برخلاف ساختمانهای مساجد معمول فقط دارای یک گنبد بزرگ می‌باشد که قطر آن ۷۷/۲۳ متر و ارتفاعش ۲۱ متر می‌باشد . ارتفاع ساختمان از کف تا انتهای گنبد ۳۳ متر است .

[ویرایش] درون قبه الصخره

در داخل ساختمان دو ردیف ستون بر روی دو دایره متحدالمرکز قرار دارد . در دایره بزرگ هشت ستون بزرگ است که بین آنها نیز ۱۶ ستون با قطر کمتر بر روی همان دایره پایه گذاری شده‌است . بر روی دایرهٔ کوچک که داخل دایره مذکور قرار دارد، چهار ستون برگ در چهارگوشه و بین آنها نیز مجموعا دوازده ستون ساده تعبیه شده‌است . گنبد بر روی ستون‌های این دایره احداث گردیده‌است . فواصل بین این ستون‌ها به کمک محجری چوبی و مشبک با ارتفاع متجاوز از یک متر محصور شده‌است .در حقیقت این محجر به منظور محفوظ داشتن صخره مقدس احداث گردیده‌است و فقط در قسمتی که شکل درب ساخته شده می‌توان وارد محوطه صخره مقدس شده و به آن دست مالید . در کنار یکی از ستون‌ها و در قسمت جنوبی صخره مقدس، محفظه‌ای ساخته شده‌است که به وسیلهٔ نردبانی فلزی به سقف گنبد متصل می‌شود که به نشانهٔ محل حرکت تاریخی پیامبر اسلام محمد برای معراج سماوی مذکور در تفاسیر است.

[ویرایش] روشنایی

نور و روشنایی داخل ساختمان به وسیلهٔ دو ردیف پنجره تامین می‌گردد که یک ردیف آن در دیوارهای هشت ضلعی و ردیف دیگر در دیواره تحتانی ساختمان است. این دیوراها با بهترین سنگ‌های مرمر و نیز دیوارهای بالا با بهترین کاشی‌های بسیار زیبا ومجلل پوشیده شده‌اند. در سطح درونی گنبد آیاتی از قرآن مجیدبا بهترین خط و با طلای ناب نوشته شده‌است .

[ویرایش] سطح بیرونی گنبد طلایی

سطح بیرونی گنبد مطلا (مُذَهَب) است و از نوعی آلیاژ مخصوص پوشیده شده‌است که دائما به رنگ زرد می‌درخشد . قبه الصخره چهار درب ورودی دارد که در چهار سمت:

قرار دارند . معمولا فقط درب غربی برای ورود و خروج نمازگزارن باز است . درب جنوبی به نام باب المکه و درب شرقی به نام باب القضاء معروف است .

[ویرایش] مسجد الصخره

چنانچه گفته شد صخره ی مقدسی که پیامبر اسلام از روی آن به معراج رفتند در داخل قبه الصخره و درست در وسط آن قرار دارد . در داخل این صخره غاری وجود دارد که حدوداً ده نفر می‌توانند در آن نماز بخوانند و به همین جهت این محوطه را «مسجد صخره» می‌نامند . کف مسجد الصخره در حدود ۳ متر پایین تر از کف «قبه الصخره» است. داخل مسجد الصخره به وسیلهٔ برق روشن می‌گردد . «صخرهٔ مقدس» و «مسجد الصخره» در داخل آن قراردارد، در حقیقت یک قطعه سنگ واحد بزرگی است که در اصل قلهٔ کوهی بوده‌است و لذا سطح بیرونی آن به صورت حرم هرمی از کف «قبه الصخره» به اندازهٔ یک متر و نیم بلندتر بوده و بر آمده می‌باشد . این صخره که سخت است دارای رنگ سفید مایل به کرم و تقریبا مانند نوعی مرمر به نظر می‌رسد . در أثر زلزلهٔ سال ۱۰۶۷، تَرکی بر روی صخره ایجاد شد که هم اکنون قابل مشاهده‌است .

[ویرایش] منابع

  • بکر،سید، عبدالمجید، (اشهر المساجد فی الاسلام) مطابع سحر ، جده، عربستان سعودی: ، چاپ أول، انتشار سال ۱۹۸۵ میلادی. (به عربی).
  • مهندس: نجم، رائف، یوسف، (کُنـُوز الـقُـدس) چاپ المجمع الملکی لبحوث الحضارة الاسلامیة، عمان: اردن، ، چاپ ۲۵، انتشار سال ۱۹۸۳ میلادی. (به عربی).


[ویرایش] جستارهای وابسته


این نوشتار پیرامون اسلام خُرد است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.