ابوسعید ابوالخیر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

ابوسعید ابوالخیر نیشابوری عارف و شاعر ایرانی (۳۵۷ه‍.ق - ۴۴۰ه‍.ق) است.

فضل الله بن احمد بن محمد بن ابراهیم میهنی در 1 محرم 357 هجری قمری در قریه مهنه در دشت خاوران چشم به جهان گشود و پس از آموختن علوم مقدماتی به مرو رفت و مدت پنج سال از امام ابوعبدالله حضری فقه آموخت. پس از درگذشت ابوعبدالله، به مدت پنج سال دیگر نزد امام ابوبکر قفال به دروس فقهی ادامه داد. آنگاه به سرخس رو آورد، تا در محضر درس امام ابوعلی زاهر بن احمد تفسیر و حدیث را فرا گیرد. روزی با لقمان سرخسی آشنا شد و لقمان او را به خانقاه، نزد ابوالفضل محمد بن حسن سرخسی برد و ابوسعید از او طریقت آموخت، پس از مدتی به مهنه بازگشت و هفت سال به ریاضت پرداخت و دوباره به نزد ابوالفضل محمد بن حسن سرخسی شتافت. ابوالفضل او را به نیشابور نزد ابوعبدالرحمن محمد بن حسین محمد سلمی فرستاد. ابوسعید خرقه تصوف از عبدالرحمن سلمی گرفت و به مهنه بازگشت و در آنجا خانقاهی بنا کرد. وی سفری به آمل کرد و قریب یک سال در آنجا زیست و از احمد بن عبدالکریم قصاب آملی خرقه گرفت. سپس به نیشابور مراجعت کرد و پس از یک سال به زادگاه خود برگشت.

ابوسعید از مشهورترین صوفیان اسلام است که در تصوف طریقه‌ای معتدل داشت و با گوشه‌گیری مخالف بود. اشعار و کلمات کوتاهش شهرت فراان دارد. ابن سینا با این صوفی بزرگ ملاقات کرده بود و با هم مکاتبه نیز داشتند.

ابو سعید ابوالخیر در 4 شعبان 440 هجری قمری در زادگاه خود دیده از جهان فروبست.

به جز اشعار فارسی و عربی که ابوسعید ابوالخیر در قالب دوبیتی و رباعی سروده، از احوال او دو کتاب نیز به جا مانده است: «اسرارالتوحید» تالیف محمد بن منور - یکی از نوادگان ابو سعید - که در شرح حال ابوسعید نوشته و دیگر «حالات و سخنان شیخ ابوسعید» که به گمان زیاد، تألیف کمال‌الدین محمد برادر زاده محمد بن منور است.

هرمان اته، خاورشناس آلمانی او را یکی از مبتکرین قالب رباعی در ایران دانسته است.

[ویرایش] منبع

  • حقیقت، عبدالرفیع، تاریخ نهضت‌های فکری ایرانیان: از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجری (از ظهور رودکی تا شهادت سهروردی)، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، بخش دوم، چاپ اول، آذر 1357 خورشیدی.