زابل
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
زابل، یکی از شهرهای ایران در استان سیستان و بلوچستان است. این شهر مرکز شهرستان زابل است.زابل در قدیم سیستان (سكستان ،سجستان) و نیمروز ناميده میشد. محلی که امروز زابل نامیده میشود در گذشته زمینهایی با تپههایی از ماسههای روان و رسوبات دریایی بوده که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکیهای اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردیده است. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزوده است. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] موقعیت جغرافیایی ( اقلیم و سرزمین )
تقسیمات کشوری
شهرستان زابل با مساحت 15197کیلومتر مربع در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان 213 کیلومتر است . این شهرستان دارای تعداد 6 مرکز شهری و 5 بخش – 17 دهستان و 885 آبادی دارای سکنه است .
عوارض طبیعی
ارتفاعات ، رودخانه ها ، قنات ، چاه و چشمه ها(اعم از فصلی و غیر فصلی ) سرچشمه رودخانه و منتهی به ارتفاعات این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که در غرب زابل قرار دارد . و رودخانه هیرمند و شیله از رودخانه های این شهرستان می باشد.
منابع تامین آب و حوزه آبریز و شبکه رودخانه ها
آب این شهرستان ازطریق حلقه چاه - رشته قنات - رشته چشمه با میزان آبدهی متوسط ورودخانه های هیرمند بامیزان آبدهی متوسط سالانه3هزارمیلیون مترمکعب تامین می شود.
اقلیم
شهرستان زابل دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می باشد . میانگین بارش سالانه در این شهرستان 6/59 میلی متر و متوسط دمای آن در سال 82 از 49 الی 5/9- درجه سانتی گراد در تغییر است .
پیشینه تاریخی و گردشگری
تاریخچه و وجه تسمیه نامگذاری ،اماکن و آثار تاریخی ،آداب و رسوم ،مشاهیر و شخصیت های تاریخی شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز خوانده می شد. محلی که امروززابل نامیده می شود بیش ازآن زمینهایی باتپه هایی ازماسه های روان ورسوبات دریایی بود که قسمتی ازآن درمسیررودخانه قرارداشت باکم شدن آب رودخانه بروسعت خشکی های اطراف آن افزوده شد وبااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید .بعدهاتاسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال 1314شمسی بر طبق تصویب نامه هیات وزیران ، آن آبادی را زابل نامیدندودر سال 1316 شمسی به مرکزسیستان تبدیل شد.ازارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه وقلعه رستم است که درغرب زابل قراردارد.دربراراین کوه تصویری ازرستم پهلوان که گرزی دوسردردست دارد،نقش بسته است .دردامنه های جنوبی آن نیزویرانه های بناهای منسوب به دوره اشکانیان بر جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده است . زابل امروزی شهری نسبتاتوسه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است .از میراث فرهنگی این شهرستان می توان به آثارزیراشاره کرد: شهرسوخته – قلعه رستم –قلعه رمرود-کوه خواجه –دهانه غلامان –قلعه سام – آتشکده کرکوک –قلعه خان ملک –تپه کنیز- تخت شاه – بی بی دوست –آتشکده کهک –میل قاسم آباد- میل نادر-زاهدان کهنه –برج افغان –چاه نیمه –سدزهک –سدکهک –سد سیستان –تالاب هامون –آسیابهای بادی- قلعه کندر.
زبان و مذهب مردم شهرستان زابل به لهجه محلی زابلی تکلم می کنند و لهجه های بلوچی وفارسی نیز رایج است . در این شهرستان 89/99 درصد جمعیت آن را مسلمانان اعم از شیعه وسنی تشکیل می دهند.
[ویرایش] جمعیت نیروی انسانی
جمعیت
جمعیت شهرستان زابل در سال 1375 حدود 334561 نفر بوده این رقم در سال 1382 به 375071نفر رسیده است .تغییرات جمعیت در سال 1382 نسبت به سال 1375 ،برابر 64/1 درصد بوده است .
نیروی انسانی
بر اساس برآورد انجام شده در سال 1382جمعیت فعال این شهرستان *(استان)241923نفر، جمعیت شاغل 225353 نفر به ترتیب روستایی و شهری 1084974و 1065034بوده و ترکیب اشتغال به ترتیب کشاورزی صنعت و خدمات 28و8/24و2/47 درصد می باشد.بر همین اساس نرخ بیکاری 2/19 درصد بوده که نسبت به سال 1375(نرخ بیکاری 9 درصد بوده )،113درصد رشد داشته (2/10 درصد افزایش یافته است )
[ویرایش] امور اجتماعی
سواد
میزان باسوادی شهرستان درسال1375برابر5/65درصدبوده که به5/68درصددرسال1382افزایش یافته است
آموزش و پرورش
در سال تحصیلی 83-1382تعداد کل دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی(بدون بزرگسالان و مراکز تربیت معلم ) شهرستان 95473 نفر بوده که 73/17 درصد از دانش آموزان استان را تشکیل می دهد.از کل دانش آموزان این شهرستان 85/51 درصد در مقطع ابتدائی ، 10/25 درصد درمقطع راهنمائی، 02/21 درصد در مقطع متوسطه و 37/12 درصد در مقطع متوسطه در رشته های فنی و حرفه ای و کار و دانش مشغول به تحصیل می باشند .19/46درصد از کل دانش آموزان شهرستان زابل را دانش آموزان دختر تشکیل می دهند و سهم دانش آموزان مناطق روستائی نیز 85/51 درصد می باشد.
آموزش عالی
در سال تحصیلی 83-1382 در شهرستان زابل ، 10130 دانشجودر حال تحصیل بوده که از این تعداد 70 در صد در دانشگاه دولتی و 30 درصد در دانشگاه آزاد و پیام نور مشغول به تحصیل بوده اند.
بهداشت و درمان
شهرستان زابل از لحاظ امکانات بهداشتی و درمانی در سال 1375 دارای 3 بیمارستان با 220تخت بوده که در سال 1382 تعداد بیمارستان به 2 و تعداد تخت بیمارستان نیز به 249 رسیده است .همچنین در سال 1375 تعداد مراکز بهداشتی شهری و روستائی 8و27 مرکز بوده که این رقم در سال 1382به 20و35 مرکز افزایش یافته است .نسبت برخورداری جمعیت به پزشک در سال 1375 به ازای هر هزار نفر 20 درصد بوده که این نسبت در سال 1382 به 2/27 پزشک رسیده است .طی همین سال به ازای هرهزارنفر8/65درصدتخت بیمارستان بوده که به4/66درصدتخت بیمارستانی تغییر یافته است.
فرهنگ و گردشگری
تعداد سینماهای فعال شهرستان زابل از 1 سالن سینما در سال 1375 به 1 سالن در سال 1382 رسیده همچنین تعداد کتابخانه های عمومی طی عمیق سالها از 4 باب به 5 باب رسیده است . از نظر سالن سخنرانی و نمایش حدود 75 درصد رشد/کاهش داشته و از 4 سالن در سال 1375 به 7 سالن در سال 1382 رسیده و تعداد مراکز فرهنگی ثابت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از 5 مرکز در سال 1375 به 5 واحد در سال 1382 رسیده است .
[ویرایش] اماکن سیاحتی تاریخی و مراکز توریستی با ذکر جاذبه های گردشگری
1- آثار باستانی شهر سوخته
2- کوه خواجه
3- دهانه غلامان
4- قلعه مچی و آسیاب های بادی
5- قلعه رستم
6- کنسولگری قدیم انگلستان
7- ثلعه سه کوهه
[ویرایش] صنایع دستی
1- پشتی و گلیم بافی
2- قالی بافی
3- توتن(بلم) سازی
4- تولید ابزارآلات موسیقی
5- سوزن دوزی
6- کلوچه و نان پزی
تربیت بدنی
این شهرستان از وجود یک استادیوم ، یک میدان فوتبال ، 2 میدان والیبال ، 2 بسکتبال ، 9 سالن ورزشی و یک ورزشگاه بهرمند می باشد. سرانه فضای ورزشی به ازای هر هزار نفر ( سر پوشیده ) 33 متر مربع و سرانه فضای ورزشی روباز 57 متر مربع برای هزار نفر جمعیت است .
[ویرایش] امور تولیدی و اقتصادی
منابع آب و خاک
در سال 1382 حجم آب های زیر زمینی در شهرستان زابل – میلیون متر مکعب بوده که معادل – درصد کل آب های زیر زمینی استان می باشد . همچنین کل منابع آبهای سطحی در این شهرستان 96 میلیون متر مکعب بوده که حدود 50 میلیون متر مکعب از این آب ها برداشت شده است .
کشاورزی و منابع طبیعی و دامپروری
در سال زراعی 83-1382 سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغی شهرستان زابل بالغ بر 25861 هکتار است که 1/16 درصد از سطح کشت زیر کشت استان را تشکیل می دهد . از این مقدار 56/1 درصد به کشت باغات و 1/16 درصد به زراعت های سالانه اختصاص دارد . محصولات عمده زراعی شهرستان غلات ، محصولات جالیزی و نباتات علوفه ای می باشد . طی همان سال ، 118 واحد صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور در سطح شهرستان فعال بوده است . همچنین میزان تولید شیر ، گوشت قرمز ، گوشت مرغ و عسل به ترتیب 37 ، 1/7 ، 3 و – هزار تن بوده است . لازم به ذکر است این شهرستان دارای 316 واحد پرورش ماهی با تولید 108هزار تن می باشد .
جنگل و مرتع
در سال 1382 شهرستان زابل ، 474595 هکتار مرتع وجود داشته و مقدار علوفه قابل برداشت از این مراتع صفر تن بوده است . مساحت جنگل های طبیعی شهرستان 11000 هکتار و مساحت جنگل های مصنوعی نیز 1633 هکتار می باشد .
صنعت و معدن
تعداد صنایع موجود شهرستان زابل 72 واحد می باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می باشند . درسال 1382 تعداد 2 کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارتند از : کرومیت – مرمر – سنگ لاشه . سهم شهرستان از کارگاه های معدنی فعال استان 3/13 درصد می باشد . میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی – تن می باشد که – درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده است .
[ویرایش] منبع
- دانشگاه زابل http://uoz.ac.ir

