شاهرود
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
|
پیشنهاد شده است که این مقاله یا بخش با شاهرود (شهر) ادغام گردد. (بحث). |
شاهرود مرکز شهرستان شاهرود در استان سمنان واقع است. شاهرود، در حد فاصل دو نوع آب و هوای خشک و کویری، در جنوب و مرطوب و پرباران در شمال واقع شده که آب و هوایی مطبوع برای این شهر فراهم کرده و آن را در ردیف خوشآب و هواترین شهرهای ایران قرار داده است. جمعیت شهر شاهرود در سال 1384 بالغ بر 128642 نفر برآورد شده است. (سالنامه آماری استان سمنان)
[ویرایش] پیشینه تاریخی
بعضی معتقدند که نام قدیم شاهرود حنجره یا شخره (شاخره) بود که به تدریج تبدیل به شاهرود شده است. بر اساس شواهد و مدارک تاریخی موجود تشکیل هسته اولیه شهر شاهرود به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه اي کم ارتفاع در دامنه کوه شمالی و غربی شاهرود ساخته شد و به تدریج همراه با برقراری امنیت در محل , رشد و توسعه یافت. رشد این شهر در چند سال اخیر به علت قرار گرفتن در مسیر جاده اصلی تهران به مشهد چشمگیر بوده است. به استناد برخی اشارههای تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان شناختی معماری موجود در داخل و خارج، راه عبور قافلهها و کاروانهایی که بزرگراه غربی – شرقی (جاده ابریشم) را طی میکردند، از آبادی یا روستای بزرگ شاهرود میگذشته است. موقعیت ممتاز طبیعی و جغرافیایی و وجود چندین قلعه و دژ در این مکان و اطراف آن جوابگوی اطراق و پناه ساکنان و کاروانیان در هنگام بروز خطر بوده است. در عین حال، وجود کاروانسرا و چاپارخانه در این منطقه آن را به یکی از مراکز مهم یکجانشینی در منطقه تبدیل کرد. به علاوه استعداد خاک و وفور آب برای آبادی شاهرود، موقعیتهای ویژهای را فراهم کرد که همگی منجر به تشکیل شهر در قرنهای هفتم و هشتم هجری شد. احداث مسجد جامع قدیم در میان باغها و بستانهای منطقه، باعث دگرگون شدن وضعیت شاهرود در بین روستاهای همجوار شد، زیرا مسجد جامع در دوران اسلامی به عنوان شاخص تمایز شهر از روستا به شمار میرفت. سپس قلعههایی نوین به نام ولورا و قلعه سنگ برای دفاع از شهر ایجاد شد. فرم معماری این قلعه و همانندی ساختاری آن با اجزا و عناصر مسجدهای دوره ایلخانی، روشنگر این نظریه است که احداث قلعه ولورا اندکی بعد از مسجد جامع شهر برای حفاظت از ساکنان در مواقع ضروری صورت گرفته است. بر همین اساس میتوان پنداشت محدوده شهر در محله [بیدآباد] فعلی، قدیمیترین قسمت از بافت قدیمی شهر میباشد.
[ویرایش] مراکز تاریخی و باستانی
مدرسه بید آباد شاهرود
این مدرسه از خشت خام ساخته شده است. در زمانی که شاهرود منطقه چندان آبادی نبود و هنوز صورت شهری به خود نگرفته بود حاجی اسماعیل پسر حاجی ابراهیم شاهرودی این مدرسه را ساخت. عرض صحن این مدرسه بیست قدم و طول آن بیست و هفت قدم میباشد. مدرسه در زمان قاجاریه ساخته شده است و در حال حاضر بازسازیهایی در آن واقع شده است.
مدرسه بازار شاهرود
این مدرسه توسط حاجی اسماعیل نامی که از اهالی باغ زندان میباشد. در سال 1206 هجری ساخته شده است. اصل بنا از خشت خام است. این بنا به شکل مستطیل با عرض حدود بیست قدم و طول بیست و شش قدم است. در هر چهار ضلع آن حجرههایی ساخته شده است .که چهارده حجره طلبه نشین دارد. حوض سرپوشیدهٔ نیز در وسط مدرسه موجود است .
حمام امیریه
این حمام که مربوط به دوره قاجار و متعلق به امیر اعظم حاکم ولایت قومس بوده بتازگی مورد شناسایی قرار گرفت این حمام با 360 متر زیر بنا در عمارت امیر اعظم قرار دارد .داری دو سالن اصلی با دیوارهای سنگی و سقفهای گنبدی شکل آجری است که از یکی از آنها به عنوان رختکن استفاده میشد. در هر سالن چهار ستون با سنگهای مدور و سرستونهای حجاری شده با نقوش گل و بوته و در سالن اصلی حمام یک حوض سنگی سفید رنگ به چشم میخورد. سر در و دالان ورودی این بنا با نقوش ویژهای تزیین گردیده است. صاحبان این بنا از آن به عنوان انبار کاه و علوفه استفاده میکردند. و به همین علت به قسمتهایی از آن صدمههایی وارد گشته است.
طبیعت شاهرود
پناهگاه حيات وحش خوشييلاق
پناهگاه حيات وحش خوشييلاق با135.000 هكتار وسعت در قسمت شمال شرقي شهرستان شاهرود واقع شده است كه 33.000هكتار آن را منطقه امن تشكيل داده است . بخشي از اين پناهگاه در مناطق جنگلي استان گلستان و بخشي ديگر در ميان دشتهاي وسيع و عوارض جغرافيايي پست و بلند استان سمنان قرار گرفته است .
وجود دوسيستم كلان اقليمي موجب به وجود آمدن اكوسيستمهاي متنوعي در منطقه شده است در نتيجه تنوع ساختاري اكوسيستمها گونه هاي مختلفي از جانواران و گياهان را مي توان در منطقه مشاهده نمود .
اين پناهگاه در سالهاي قبل از سال 1358 بدليل تنوع و فراواني جمعيتها به سرنگتي ايران ايران شهرت داشته است .
اين منطقه در فاصله 45 كيلومتري شمال شرقي شاهرود بين 36 درجه و 37 دقيقه تا 27 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي و 55 درجه و 47 دقيقه طول شرقي قرار دارد .
جاده آسفاته شاهرود - آزاد شهر از شمال و جاده ميامي به حسين آباد كالپوش از شرق امكان دسترسي به منطقه را فراهم مي آورد .پناهگاه حيات وحش خوشييلاق در ناحيه نيمه استپي و استپي سرد واقع شده است ميزان بارش در سطح منطقه از 200 ميليمتر در نواحي شرقي و جنوب شرقي تا 500 ميليمتر در نواحي كوهستاني و جنگلي شمال و شمال غرب متغيير است .
كوهها و دشتهاي متعددي اين منطقه را شكل مي دهد حداقل ارتفاع در منطقه 1200 متر حداكثر 2933 متر (بايرام شيخ در ناحيه شمال منطقه ) مي باشد . بر پايه بررسي هاي انجام شده 75 تا 80 درصد اراضي منطقه در ارتفاعات بين 1500 تا 2100 متر و بقيه اراضي منطقه بالاتر از 2100 (5/0) و يا پائينتر از 15 متر قرار گرفته است .
در پناهگاه حيات وحش خوشييلاق 7 چشمه در ناحيه غرب پناهگاه ، 6 چشمه در ناحيه گردنه خوشييلاق ، 10 چشمه در ناحيه شمال منطقه ، 5 چشمه در ناحيه ميامي ، 2 چشمه در ناحيه جنوبي و 11 چشمه در ناحيه شرقي جمعاً 41 چشمه همچنين 7 قنات در نواحي مختلف منطقه به همراه 3 تلمبه بادي (جيلان ،خونيجه، ايشك ميدان ) منابع آب مورد نياز حيات وحش را در پناهگاه تأمين مي نمايد .
وجود 30 تا 34 گونه پستاندار در پناهگاه مورد تأييد و گزارش شده است . كل و بز ، قوچ و ميش (اوريال) ، آهو ، مرال ، شوكا ، گراز ، پلنگ ، و خرس قهوه اي از بزرگترين و مهمترين پستانداران منطقه محسوب مي شوند . گربه وحشي ، گرگ و شغال ،روباه معمولي ، روباه شني ، كفتار ، خرگوش ، پايكا ، تشي ، خار پشت ايراني ، سنجابك درختي ،اشكول همراه با برخي از خفاشها ، جردها ، حشره خواران و دو پاها از پستانداراني بشمار مي آيند كه در منطقه پراكندگي دارند.
تاكنون بيش از 90 گونه پرنده متعلق به 11 راسته و 33 تيره در اكوسيستمهاي مختلف پناهگاه شناسائي و گزارش شده است كه فراوانترين گونه ها به راسته گنجشك سانان تعلق دارد .
هوبره از مهمترين پرندگان و كبك از فراوانترين پرندگان منطقه بشمار ميروند . كركس و هما ، نيز از شاخص ترين پرندگان شكاري پناهگاه حيات وحش خوشييلاق محسوب مي شوند . حدود 10 گونه سوسمار شامل انواع آگاماها نظير قفقازي ، صخره اي ، وزغي و جيكوها نظير خزري، ايراني و سوسمارها ، بزمجه و حدوداً 10 گونه مار قيطاني و 3 گونه لاك پشت (بركه اي چهار چنگالي و بركه اي اروپائي ) تاكنون از پناهگاه حيات وحش خوشييلاق گزارش شده است .
و از دو زيستان وزغ مردابي ، وزغ كويري ، وزغ سبز توراني ، وزغ معمولي همراه با قورباغه درختي و قورباغه مردابي دوزيستان موجود در پناهگاه مي باشد .
بعبارتي 6 گونه وزغ و قورباغه از زيستگاههاي موجود در پناهگاه گزارش گرديده است . تنوع اقليم همراه با گستردگي مناطق و شكلهاي مختلف زمين ( دشت ، تپه ماهور ، كوههاي بلند و كوههاي پوشيده از جنگل) موجب تنوع گونه هاي گياهي گرديده است . در پناهگاه حيات حش خوشييلاق مي توان گياهان و درختان ناحيه خزري را مشاهده نمود . در اين پناهگاه 5 گروه گياهي شامل علفهاي پهن برگ بوته ها ، گندميان ، شبه گندميان و درختان و درختچه وجود دارد كه در رويشگاه هاي مختلف پراكندگي دارد .
اورس يكي از گونه هاي مهم گياهي بشمار مي رود كه رويشگاه اصلي آن در شمال غربي منطقه بوده و بطور متوسط در هر هكتار مي توان بين 50 تا 100 اصله از اين درختان را مشاهده نمود .
رويشگاه اين گونه در ارتفاعات بين 1500 تا 2500 متر قرار دارد . تنگرس ، كبكم ، زرشك ، گلابي وحشي ، بلوط ،ممرز ، نمدار ، افرا ، زبان گنجشك ، آلو ، وليك و ازگيل ، از ديگر درختان و درختچه هاي پناهگاه حيات وحش خوشييلاق محسوب مي شود . درمنه و گونها بخش قابل توجهي از گونه هاي مرتعي را بوجود مي آورد .
پناهگاه حيات وحش خوشييلاق داراي چشم اندازهاي زيبائي در دره گل سرخ ، جنگلهاي اولنگ ، دشت زردابه و ارتفاعات سفيد كوه مي باشد كه همه اين ويژگيها و مراتع جنوب آن اين منطقه را به گوهر درخشان مناطق استپي ايران تبديل كرده است .
هنگامي كه مه دشت زردابه را فرا مي گيرد چشم اندازي شبيه دريا بوجود مي آيد كه منظره بسيار زيبائي است و خود مي تواند بعنوان يكي از جاذبه هاي قوي براي جذب توريستها بوده كه غناي نسبي حيات وحش منطقه به آن امر كمك مي كند.
== == منطقه شكار ممنوع تپال : == ==
منطقه شكار ممنوع تپال با وسعتي برابر 30 هزار هكتار در شمال غربي شهرستان شاهرود واقع شده و منطقه اي است كوهستاني و دشتي كه در مجاورت شاهرود واقع شده است . منطقه تپال با چشم اندازهاي بسيار زيبا از دير زمان محل مناسبي جهت زيستگاه وحوش و محل مناسبي جهت بازديد دوستداران طبيعت به شمار مي رود .
اين منطقه كه تا قبل از سال 1373 از نظر حيات وحش دچار آسيبهاي جدي شده بود جهت احيا ء آن طبق آگهي روزنامه رسمي به مدت 5 سال از سوي شورايعالي حفاظت محيط زيست به عنوان منطقه شكار ممنوع و تحت حفاظت قرار گرفت كه پس از انقضاي اين مهلت از اول آذر ماه سال 1377 به مدت 5 سال ديگر منطقه شكار ممنوع اعلام گرديد هاست اين منطقه به لحاظ نزديكي و مجاورت شهرستان شاهرود و مجن از موقعيت خاصي برخوردار بوده و دسترسي به اين منطقه براي گردشگران و دوستداران طبيعت با كمترين زمان و هزينه امكان پذير مي باشد .
از گونه هاي بارز حيات وحش اين منطقه مي توان قوچ و ميش ،كل و بز ، آهو ، خرس قهوه اي ، پلنگ ، كبك ، كيهو ،كبك دري ، شغال ، و انواع پرندگان وحشي را مي توان نام برد .
== پناهگاه حيات وحش خوشييلاق ==
پناهگاه حيات وحش خوشييلاق با000،135 هكتار وسعت در قسمت شمال شرقي شهرستان شاهرود واقع شده است كه 000،33 هكتار آن را منطقه امن تشكيل داده است . بخشي از اين پناهگاه در مناطق جنگلي استان گلستان و بخشي ديگر در ميان دشتهاي وسيع و عوارض جغرافيايي پست و بلند استان سمنان قرار گرفته است .
وجود دوسيستم كلان اقليمي موجب به وجود آمدن اكوسيستمهاي متنوعي در منطقه شده است در نتيجه تنوع ساختاري اكوسيستمها گونه هاي مختلفي از جانواران و گياهان را مي توان در منطقه مشاهده نمود .
اين پناهگاه در سالهاي قبل از سال 1358 بدليل تنوع و فراواني جمعيتها به سرنگتي ايران ايران شهرت داشته است .
اين منطقه در فاصله 45 كيلومتري شمال شرقي شاهرود بين 36 درجه و 37 دقيقه تا 27 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي و 55 درجه و 47 دقيقه طول شرقي قرار دارد .
جاده آسفاته شاهرود - آزاد شهر از شمال و جاده ميامي به حسين آباد كالپوش از شرق امكان دسترسي به منطقه را فراهم مي آورد .پناهگاه حيات وحش خوشييلاق در ناحيه نيمه استپي و استپي سرد واقع شده است ميزان بارش در سطح منطقه از 200 ميليمتر در نواحي شرقي و جنوب شرقي تا 500 ميليمتر در نواحي كوهستاني و جنگلي شمال و شمال غرب متغيير است .
كوهها و دشتهاي متعددي اين منطقه را شكل مي دهد حداقل ارتفاع در منطقه 1200 متر حداكثر 2933 متر (بايرام شيخ در ناحيه شمال منطقه ) مي باشد . بر پايه بررسي هاي انجام شده 75 تا 80 درصد اراضي منطقه در ارتفاعات بين 1500 تا 2100 متر و بقيه اراضي منطقه بالاتر از 2100 (5/0) و يا پائينتر از 15 متر قرار گرفته است .
در پناهگاه حيات وحش خوشييلاق 7 چشمه در ناحيه غرب پناهگاه ، 6 چشمه در ناحيه گردنه خوشييلاق ، 10 چشمه در ناحيه شمال منطقه ، 5 چشمه در ناحيه ميامي ، 2 چشمه در ناحيه جنوبي و 11 چشمه در ناحيه شرقي جمعاً 41 چشمه همچنين 7 قنات در نواحي مختلف منطقه به همراه 3 تلمبه بادي (جيلان ،خونيجه، ايشك ميدان ) منابع آب مورد نياز حيات وحش را در پناهگاه تأمين مي نمايد .
وجود 30 تا 34 گونه پستاندار در پناهگاه مورد تأييد و گزارش شده است . كل و بز ، قوچ و ميش (اوريال) ، آهو ، مرال ، شوكا ، گراز ، پلنگ ، و خرس قهوه اي از بزرگترين و مهمترين پستانداران منطقه محسوب مي شوند . گربه وحشي ، گرگ و شغال ،روباه معمولي ، روباه شني ، كفتار ، خرگوش ، پايكا ، تشي ، خار پشت ايراني ، سنجابك درختي ،اشكول همراه با برخي از خفاشها ، جردها ، حشره خواران و دو پاها از پستانداراني بشمار مي آيند كه در منطقه پراكندگي دارند.
تاكنون بيش از 90 گونه پرنده متعلق به 11 راسته و 33 تيره در اكوسيستمهاي مختلف پناهگاه شناسائي و گزارش شده است كه فراوانترين گونه ها به راسته گنجشك سانان تعلق دارد .
هوبره از مهمترين پرندگان و كبك از فراوانترين پرندگان منطقه بشمار ميروند . كركس و هما ، نيز از شاخص ترين پرندگان شكاري پناهگاه حيات وحش خوشييلاق محسوب مي شوند . حدود 10 گونه سوسمار شامل انواع آگاماها نظير قفقازي ، صخره اي ، وزغي و جيكوها نظير خزري، ايراني و سوسمارها ، بزمجه و حدوداً 10 گونه مار قيطاني و 3 گونه لاك پشت (بركه اي چهار چنگالي و بركه اي اروپائي ) تاكنون از پناهگاه حيات وحش خوشييلاق گزارش شده است .
و از دو زيستان وزغ مردابي ، وزغ كويري ، وزغ سبز توراني ، وزغ معمولي همراه با قورباغه درختي و قورباغه مردابي دوزيستان موجود در پناهگاه مي باشد .
بعبارتي 6 گونه وزغ و قورباغه از زيستگاههاي موجود در پناهگاه گزارش گرديده است . تنوع اقليم همراه با گستردگي مناطق و شكلهاي مختلف زمين ( دشت ، تپه ماهور ، كوههاي بلند و كوههاي پوشيده از جنگل) موجب تنوع گونه هاي گياهي گرديده است . در پناهگاه حيات حش خوشييلاق مي توان گياهان و درختان ناحيه خزري را مشاهده نمود . در اين پناهگاه 5 گروه گياهي شامل علفهاي پهن برگ بوته ها ، گندميان ، شبه گندميان و درختان و درختچه وجود دارد كه در رويشگاه هاي مختلف پراكندگي دارد .
اورس يكي از گونه هاي مهم گياهي بشمار مي رود كه رويشگاه اصلي آن در شمال غربي منطقه بوده و بطور متوسط در هر هكتار مي توان بين 50 تا 100 اصله از اين درختان را مشاهده نمود .
رويشگاه اين گونه در ارتفاعات بين 1500 تا 2500 متر قرار دارد . تنگرس ، كبكم ، زرشك ، گلابي وحشي ، بلوط ،ممرز ، نمدار ، افرا ، زبان گنجشك ، آلو ، وليك و ازگيل ، از ديگر درختان و درختچه هاي پناهگاه حيات وحش خوشييلاق محسوب مي شود . درمنه و گونها بخش قابل توجهي از گونه هاي مرتعي را بوجود مي آورد .
پناهگاه حيات وحش خوشييلاق داراي چشم اندازهاي زيبائي در دره گل سرخ ، جنگلهاي اولنگ ، دشت زردابه و ارتفاعات سفيد كوه مي باشد كه همه اين ويژگيها و مراتع جنوب آن اين منطقه را به گوهر درخشان مناطق استپي ايران تبديل كرده است .
هنگامي كه مه دشت زردابه را فرا مي گيرد چشم اندازي شبيه دريا بوجود مي آيد كه منظره بسيار زيبائي است و خود مي تواند بعنوان يكي از جاذبه هاي قوي براي جذب توريستها بوده كه غناي نسبي حيات وحش منطقه به آن امر كمك مي كند.

