دل ایرانشهر

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

دل ایرانشهر یا سورستان نام سرزمین کنونی عراق در دوران ساسانیان بود.

دل ایرانشهر در آن زمان به یازده استان و شصت تسوگ (شهرستان) بخش می‌شد. نام یازده استان آن به ترتیب از جنوب به شمال عبارت بود از:

  • شادبهمن (در منطقه بسراه (بصره))
  • بهقباد پایین
  • بهقباد میانه
  • بهقباد بالا
  • بازیگان‌خسرو (در منطقه بدره کنونی نزدیک مرز ایران امروزی)
  • شادقباد (به مرکزیت تیسفون (جنوب بغداد کنونی)
  • به‌دیو‌ماسپان (انبار کنونی)
  • شادهرمز
  • اردشیر بابکان
  • شادپیروز (در منطقه کردستان عراق)
  • استان بالا


[ویرایش] نامهای برخی از شهرهای دل ایرانشهر و نام‌های امروزی آنها

  • بغداد: بغداد (بغداد نامی پارسی است به معنی بغ (خدا)‌ داد، داده و بخشیده ایزد.
  • سلمان پاک: اَسپانَبر (در حومه کلانشهر تیسفون)،
  • حدیثه: نوگرد،
  • عمادیه: آشِب،
  • فلوجه: انبار،

نام بخش فلوجه-کاظمین: پیروزشاپور،

  • کوفه: شهر سورستان،
  • موصل: بو‌ذاردشیر،
  • مقدادیه: شهربان،
  • بصره: بسراه، وهشیت آباذ اردشیر (بهشت آباد)،
  • اُبُلَّه: بهمن‌اردشیر، (بهمنشیر)،

ابله در حومه بسراه (بصره) بوده است.

[ویرایش] ایتان‌ها و شهرستان‌های میان‌رودان ساسانی

به گزارش المسالک و الممالک[1] و ویرایش محمدی ملایری استان‌ها و شهرستان‌ها (تسوگ‌ها)ی میان‌رودان در زمان ساسانیان بدین‌گونه بودند:

استان شادپیروز یا خوره حُلوان دارای پنج تسوگ از جمله فیروزقباد تسوگ کوهستان تسوگ اربل تسوگ تامِرّا تسوگ دوخانه (خانقین‏)‏.

استان شاذقباد دارای هفت تسوگ از جمله بزرگ‌شاپور تسوگ شهر بوق تسوگ کلواذی تسوگ گازُر تسوگ شهر آبان تسوگ کهن‌شهر تسوگ راذان بالا تسوگ راذان پائین‏.‏

استان شادهرمز دارای هشت تسوگ از جمله رستم‌گواذ تسوگ مهرورد تسوگ سِلْسِل تسوگ جلولا و جللتا تسوگ ذیبین تسوگ بند نیکان تسوگ برازرود تسوگ دستگرد‏.‏

استان بازیگان‌خسرو (ارندین کَرد) دارای ۵ تسوگ از جمله جوروان بالا، جوروان میانه، جوروان پائین، تسوگ بادرایا تسوگ باکسایا‏.‏

استان شادشاپور یا کِشتگر است دارای چهار تسوگ زَندوَرد تسوگ بزیون تسوگ استان تسوگ جوازر‏.‏ مرکز این استان شهر خسروشاپور بوده.

استان شادبهمن و آن خوره دجله است دارای ۴ تسوگ از جمله بهمن‌اردشیر، میشان (ملوی)، دشت میشان، ابلّه، ابرقباد.

استان اردشیر بابکان دارای ۵ تسوگ از جمله به‌اردشیر تسوگ رومکان تسوگ کوثا تسوگ دَرقیت تسوگ نهر گویر.‏

استان به‌دیو‌ماسپان (زوابی) دارای ۳ تسوگ زاب بالا، زاب میانی و زاب پائین.

استان بهقباد بالا دارای ۶ تسوگ از جمله بابل تسوگ خُطَرْنیه تسوگ فلّوجه پائین تسوگ فلّوجه بالا تسوگ نهرین تسوگ عین التمر‏.‏

استان بهقباد میانی دارای ۴ طسّوج: الجبه والبداه تسوگ سورا وبربیسما تسوگ باروسما تسوگ نهر الملک‏.‏

استان بهقباد پائین دارای ۵ طسّوج: بادقلى وتسوگ السیلحین وتسوگ نستر وتسوگ روذمستان تسوگ هرمزجرد


[ویرایش] منابع

محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس 1375.