به‌آفرید دختر گشتاسپ

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

به‌آفرید /بِهْ‌آفَریٓد/ دختر گشتاسپ، شخصیتی اسطوره‌ای نیمه‌تاریخی در اساطیر ایران است. نام او در شاهنامه به صورت به‌آفرید و در تاریخ طبری به صورت باذافره و فاذافره آمده‌است. وی به همراه خواهرش، همای، به دست خیونان اسیر می‌شود و سرانجام برادرش اسفندیار ایشان را می‌رهاند.

فهرست مندرجات

[ویرایش] در اوستا

این نام در اوستا به گونهٔ واریذکنا آمده‌است. در اوستا یشت نهم، گِوش‌ یَشت (درواسپ یَشت)، کردهٔ هفتم بند ۳۱ آمده‌است: «مرا این کامیابی ارزانی‌دار که «تَثریاونت» دٌژدین را براندازم، که «سپنج اوروشک»یِ دیوپرست را براندازم، که دیگر باره «همای» و «واریذکنا» را از سرزمین خیون‌ها به خانمان بازگردانم، که سرزمین‌های خَیونها را برافگنم: پنجاهها صدها، صدها هزارها، هزارها ده‌هزارها، ده‌هزارها صدهزارها.»[۱]

[ویرایش] در شاهنامه

دگر دختر شاه به‌آفرید که باد هوا هرگز او را ندید
به خواری ورا زار برداشتند برو باره و تاج نگذاشتند[۲]

در شاهنامه از به‌آفرید و همای به عنوان دختران گشتاسپ و خواهران اسفندیار یاد شده‌است. وقتی به گشتاسپ خبر می‌رسد که تورانیان دخترانش را اسیر کرده‌اند و ارجاسب آنان را به رویین‌دژ برده‌است. از پسرش اسفندیار می‌خواهد که برای نجات خواهران‌اش دست به‌کار شود. اسفندیار در کسوت بازرگانان به دژ رویین می‌رود و در آن‌جا خواهران خود را با لباسی پاره و سربرهنه و گریان می‌بیند. با آن‌ها مخفیانه ارتباط برقرار می‌کند و از آن‌ها می‌خواهد چند روز صبر کند تا راه چاره‌ای پیدا کند. سرانجام اسفندیار ارجاسب را می‌کشد و به‌آفرید و همای را نجات می‌دهد.

[ویرایش] در تاریخ طبری

این نام در تاریخ طبری باذافره ضبط شده‌است.[۳] البته در بخش‌های دیگری از دستنویس‌های این تاریخ، فاذافره آمده‌است. طبری می‌نویسد: خرزاسف (=ارجاسب) دفترها بسوخت و لهراسف و هیربدان بکشت و آتشکده‌ها ویران کرد و بر اموال و گنج‌ها تسلط یافت و دو دختر بشتاسب (= گشتاسب) را که یکی خمانی (هومایا، همای) و دیگری باذافره نام‌داشت اسیر کرد.[۴] این نام را گردایزدی اوفیه آورده‌است.[۵]

[ویرایش] پانویس

  1. اوستا جلد اول ۳۵۱
  2. شاهنامهٔ فردوسی جلد ششم صفحه ۱۴۲ بیت‌های ۱۰۶و ۱۰۷
  3. تاریخ طبری، جلد دوم ۴۷۹
  4. تاریخ طبری جلد دوم ۴۷۹
  5. زین الاخبار، ۵۲؛ به نقل از حسین شهیدی مازندرانی ۱۵۶

[ویرایش] جستارهای وابسته

[ویرایش] منابع

  • اوستا کهن‌ترین سرودهای ایرانیان. گزارش و پژوهش: دکتر جلیل دوست‌خواه. چاپ پنجم، تهران: انتشارات مروارید، ۱۳۷۹، ISBN 16-8-8026-964. ‏
  • فردوسی، ابوالقاسم. شاهنامهٔ فرودسی متن انتقادی بر اساس چاپ مسکو (جلد سوم). به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تصحیح متن به اهتمام م.ن. عثمانوف، زیر نظر ع. نوشین. چاپ چهارم، تهران: نشر قطره، ۱۳۷۶، ISBN 964-5958-15-6. ‏
  • طبری، محمدبن جریر. تاریخ طبری (تاریخ‌الرسل و الملوک). ترجمهٔ ابوالقاسم پاینده. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۲.
  • شهیدی مازندرانی، حسین. فرهنگ شاهنامه (نام کسان و جای‌ها). تهران: نشر بلخ، ۱۳۷۷، ISBN 5-15-6337-964. ‏