ویکی‌پدیا:پروژهٔ مترجمان/زبان آرامی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

الگو:Dablink الگو:Infobox Language

"آرامی" با ]]تاریخ سه هزار ساله|تاریخ آرامی از دسته زبان‌ سامی|زبان‌های سامی محسوب می‌شود. این زبان رسمی دولت و زبان مذهبی دیار خود بوده است. آرامی، زبان اصلی بسیاری از بخشهای کتب مقدس مانند کتاب دانیال|دانیال و کتاب ازرا|ازرا[[ بوده و زبان اصلی Talmud محسوب می‌شود. بساری عقیده دارند آرامی ]]اولین زبان|زبان بومی[[ ]]مسیح آرامی|مسیح بوده است. امروزه تعدادی از جوامع که بیشتر آنها مردم آشور|آشوری هستند به زبان نئو آرامی|آرامی جدید تکلم می‌کنند. این زبان اکنون زبان در حال انقراض|انقراض[[ محسوب می‌شود.

آرامی از ]]خانواده زبان‌های|خانواده زبان[[ ]]افرو آسیایی|زبان‌های افرو آسیایی است و در میان زبان‌های متعدد این خانواده از زیر شاخه زبان‌های سامی|سامی محسوب می‌شود. آرامی قسمتی از گروه زبان‌های سامی شمال غرب است که همچنین شامل زبان‌های کاناناتیک (مثل زبان عبری|عبری[[ می‌شود.

فهرست مندرجات

[ویرایش] توزیع جغرافیایی

در ]]قرن 12 قبل از میلاد|قرن 12BCE متکلمان بومی زبان آرامی در دسته‌های بزرگ در سوریه، عراق و شرق ترکیه امروزی ساکن شدند. این زبان که به مرور اهمیت بیشتری کسب می‌کرد، در سرتاسر نواحی ساحلی مدیترانه از جمله لوانت صحبت می‌شد و کم کم در شرق تیگریس هم نفوذ کرد. ساکنان یهودی این زبان را با خود به شمال آفریقا و اروپا بردند. مبلغان مذهبی مسیحی نیز زبان آرامی را به ایران، هند، و حتی چین بردند. از قرن هفتم|قرن هفتم CE به بعد بود که آرامی به عنوان زبان میانجی در خاورمیانه جای خود را به زبان عربی|عربی داد. با این حال آرامی همچنین زبان ادبی و نیایش یهودیان، مانداییان[[ و برخی از مسیحیان باقی مانده است و هنوز هم برخی جوامع محدود در مناطقی که زمانی به این زبان صحبت می‌شده، تکلم می‌کنند. نا آرامی‌های دو قرن اخیر باعث شده است، متکلمان زبان آرامی در نقاط مختلف دنیا پراکنده شوند.

[ویرایش] زبان آرامی و گویش‌های مختلف آن

آرامی زبانی واحد و انعطاف ناپذیر نیست و به دسته‌ای از زبان‌های مرتبط اطلاق می‌شود. تاریخ غنی، ادبات وسیع و استفاده مجامع مذهبی مختلف از زبان آرامی باعث تنوع و گوناگونی این زبان شده است. برخی گویش‌های آرامی متقابلا فابل فهم هستند، در حالیکه برخی دیگر اینگونه نیستند. برخی زبان‌های آرامی اکنون تحت نام‌های دیگری شناخته شده هستند. برای مثال "]]زبان آشوری|آشوری به زبان آرامی شرقی مجامع مسیحی اطلاق می‌شود. بسیاری از گویش‌ها به "شرقی" و "غربی" توصیف شده‌اند که مرز میان آنها فرات[[ یا اندکی غرب آن است. همچنین می‌توان مرزی را میان آن دسته از زبان‌های آرامی که اکنون زبان‌های زنده هستند (به نام "نئو آرامی")، آن دسته که اکنون به عنوان زبان ادبی استفاده می‌شوند و آن دسته که منقرض شده و اکنون تنها مورد علاقه دانشمندان هستند، قائل شد. تقسیم بندی ذیل را می‌توان برای زبان‌ها و گویش‌های مختلف آرامی استفاده کرد، در حالیکه برای این قانون استثنائاتی هم یافت می‌شود: "مدرن"، "میانه"، "قدیم"، "شرقی" و "غربی".

[ویرایش] سیستم نوشتاری

11th century book in Syriac Serto.
11th century book in Syriac Serto.
نوشتار اصلی را ببینید: الفبای آرامی

ابتدایی ترین الفبای آرامی بر اساس ]]الفبای آوایی|رسم‌الخط آوایی[[ بوده است. با گذشت زمان، الفبای "مربعی" شکل آرامی شکل گرفت. اسراییلی‌های باستان و دیگر مردم ساکن درCanaan این الفبا را برای نوشتن زبان خود برگزیدند. این الفبا اکنون بیشتر به ]]الفبای عبری شهرت دارد. این سیستم نوشتاری در کتب مقدس آرامی[[ و دیگر نوشته‌های یهودیان به زبان آرامی استفاده شده است.

دیگر سیستم نوشتاری زبان آرامی توسط جوامع مسیحی ابداع شد: نوعی رسم‌الخط پیچ‌دار که بعنوان ]]الفبای سوری[[ (یکی از انواع الفبای سوری، سرتو) معروف است.

نوع کاملا تغییر یافته الفبای آرامی، ]]الفبای مانداییک، اکنون توسط ماندایین‌ها[[ استفاده می‌شود.

علاوه بر این سیستم‌های نوشتاری، گونه‌های دیگری هم از الفبای آرامی در عهد باستان مورد استفاده گروه‌های مختلف بود: برای مثال ]]الفبای نبطی|نبطی‌ها در پترا و الفبای پالمیرنین در پالمیرا. در زمان‌های اخیر نیز زبان تورویو|تورویو (رجوع شود به #آرامی شرقی جدید|در زیر اغلب با استفاده از گونه تغییر کرده‌ای از الفبای لاتین[[ نوشته می‌شود.

[ویرایش] تاریخچه

EasyTimeline 1.9

Timeline generation failed: More than 10 errors found

Line 5: زمان = از 1200سال تا 2005
- Invalid attribute '1200سال' ignored.
Specify attributes as 'name:value' pair(s).

Line 5: زمان = از 1200سال تا 2005
- Invalid attribute 'تا' ignored.
Specify attributes as 'name:value' pair(s).

Line 5: زمان = از 1200سال تا 2005
- Invalid attribute '2005' ignored.
Specify attributes as 'name:value' pair(s).

Line 5: زمان = از 1200سال تا 2005
- Command '' unknown.

Line 7: ScaleMajor = unit:year increment:200 start:-1200
- Scale attribute 'start' invalid.
Date '-1200' not within range as specified by command Period.

Line 11: PlotData =
- PlotData invalid. No (valid) command 'Period' specified in previous lines.

Line 14: PlotData =
- PlotData invalid. No (valid) command 'Period' specified in previous lines.

Line 17: PlotData =
- PlotData invalid. No (valid) command 'Period' specified in previous lines.

Line 20: PlotData =
- PlotData invalid. No (valid) command 'Period' specified in previous lines.

Line 34: at:-246 shift:(10,0) textدر سال 247 قبل از میلاد آرامی زبان رسمی اپراطوری آرساشید
- Invalid attribute 'سال' ignored.
Specify attributes as 'name:value' pair(s).

Line 34: at:-246 shift:(10,0) textدر سال 247 قبل از میلاد آرامی زبان رسمی اپراطوری آرساشید
- Invalid attribute '247' ignored.
Specify attributes as 'name:value' pair(s).

تاریخچه زبان آرامی به تفصیل در زیر نقل شده است. تاریخچه این زمان به سه دوره تقسیم شده است:

  • ]]#آرامی قدیم|آرامی قدیم[[ (1100 قبل از میلاد تا سال 200) شامل:
    • ]]آرامی مقدس در کتب مقدس عبری[[.
    • ]]آرامی مسیح[[.
  • ]]#آرامی میانه|آرامی میانه[[ (سال 200تا سال 1200) شامل:
    • ]]زبان سوری|سوری[[ ادبی.
    • آرامی Talmuds، Targumim و Midrashim.
  • ]]#آرامی مدرن|آرامی مدرن[[ (سال 1200تا کنون) شامل:
    • بسیاری از گویش‌های رایج کنونی.

این طبقه بندی بر اساس طبقه بندی است که کلاس بییر * استفاده می‌کرد.

[ویرایش] آرامی قدیم

بخش آرامی قدیم بیش از 13 قرن را به خود اختصاص می‌دهد. این دوره زمانی طولانی به این دلیل انتخاب شده است که تمامی گونه‌های آرامی که اکنون کاملا منقرض شده‌اند در آن جای می‌گیرند. دوره آرامی قدیم واضحا در حدود سال 500 قبل از میلاد به پایان می‌رسد، یعنی زمانی که آرامی باستان (زبان آرامی‌ها) جای خود را به آرامی پادشاهی (زبان دولت‌های پادشاهی قدرتمند) می‌دهد. گویش‌های متعدد زبان آرامی قدیم زمانی برجسته می‌شوند که ]]زبان یونانی|یونانی[[ به عنوان زبان قدرت در منطقه جای آرامی را می‌گیرد.

[ویرایش] آرامی قدیم

آرامی باستان به آرامی ]]آرامی‌ها|آرامی‌ها[[ از زمان پیدایش آن تا زمانی که به "زبان میانجی" رسمی در

Fertile Crescent تبدیل شد، اطلاق می‌شود. آرامی باستان رسمی و دولت در ]]دمشق، حمث، آرپاد (سوریه)|آرپاد[[ بود.

[ویرایش] آرامی باستان نخستین

نسخ خطی بسیاری دال بر اولین نمونه‌های استفاده از این زبان یافت شده است که به ]]قرن 10 قبل از میلاد|قرن 10 BCE باز می‌گردد. این نسخه بیشتر اسناد دیپلماتیک میان دولت شهرهای آرامیان هستند. بنظر می‌رسد رسم الخط آرامی در این زمان بر اساس الفبای آوایی|آوایی[[ باشد و در زبان نوشتار وحدت خاصی دیده می‌شود. احتمالا پس از گذشت زمانی در نواحی شرقی آرام رسم الخط کامل‌تری جایگزین شد تا بتواند پاسخگوی نیاز آن زمان باشد. بطرز کاملا عجیبی سلطه پادشاه ]]آشوریان، تیگلات پیلسر سوم در سرزمین آرام در اواسط قرن هشتم باعث شد، آرامی به زبان میانجی[[ تبدیل شود.

تصویر:Bar-rakib.jpg
Silver ingot of Bar-Rakib son of Panammu, king of Sam'al (modern Zincirli)

[ویرایش] آرامی باستان واپسین

از سال BCE 700، این زبان در نقاط بسیاری پخش شد، اما یکدستی خود را از دست داد. گویش‌ها مختلفی در ]]بین النهرین، بابل، لوانت و مصر پدیدار شد. با این حال زبان اکدی|اکدی بر روی آرامی در آشور تاثیر گذاشت و سپس بابلی بروی کار آمد. همانگونه که در کتاب پادشاهان|دو پادشاه بخش 18:26 آمده است، هزکیا، پادشاه سرزمین یهود|یهود[[ با دیپلمات‌های آشوری به زبان آرامی سخن می‌گوید تا افراد عادی چیزی متوجه نشوند. در حدود سال BCE 600 پادشاه Canaan نامه خود به ]]فارائو[[ پادشاه مصر را به زبان آرامی می‌نویسد.

"چلدی" یا آرامی "چلدی" اصطلاحی عام برای آرامی مورد استفاده در سلسله چلدی ]]بابل بود. این اصطلاح برای اشاره به آرامی مقدس بکار می‌رفت که به روش متاخر نوشته می‌شد. آنرا نباید با زبان مدرن چلدی نئو آرامی[[ اشتباه گرفت.

[ویرایش] آرامی پادشاهی

در حدود سال BCE 500 بود که ]]داریوش اول آرامی را به عنوان زبان رسمی نیمه غربی امپراطوری پارس متعلق به هخامنشیان[[ انتخاب کرد. اشراف زادگان بابلی هنوز از گویش محلی آرامی شرقی برای اغلب کارهای خود استفاده می‌کردند، اما دستور داریوش پایه‌های زبان آرامی را تقویت کرد و محکم ساخت. زبان آرامی پادشاهی جدید تا حد زیادی استاندارد شده بود. رسم الخط آن بیشتر بر پایه ریشه‌های تاریخی بود تا گویش‌های گفتاری. همچنین اثرات اجتناب ناپذیر ]]زبان فارسی|فارسی بر روی این زبان باعث وضوح و انعطاف پذیری آن شد. از آرامی پادشاهی گاهی به عنوان آرامی رسمی یا آرامی مقدس[[ یاد می‌شود. قرنها پس از سقوط سلسله هخامنشیان (در سال BCE 331)، آرامی پادشاهی که داریوش آنرا رسمی کرد هنوز هم زبان رایج منطقه بود.

از واژه "آرامی ]]هخامنشی[[" برای توصیف آرامی پادشاهی استفاده می‌شود. اغلب زمان استفاده از آرامی را از ابتدای پادشاهی داریوش (از BCE 500) تا حدود یک قرن پس از سقوط سلسله پادشاهی هخامنشیان درسال BCE 331 می‌دانند. بساری از اسنادی که گویای وجود این گونه از آرامی است در ]]مصر و مخصوصا در الفانتین یافت شده‌اند. مشهورترین این اسناد در این میان کتاب 'Wisdom of Ahiqar' است که دربر گیرنده کلمات قصار و آموزنده می‌باشد و در سبک بیشتر به کتاب مقدس ضرب المثل‌ها[[ شباهت داشت. آرامی هخامنشی تا حد زیادی به دیگر گونه‌های آرامی شباهت دارد و یافتن نمونه‌های کتبی آن بسیار سخت است. تنها با بررسی دقیق می‌توان کلمه‌ای قرضی از زبان محلی را در آن یافت.

[ویرایش] آآرامی پس از هخامنشیان

Coin of Alexander bearing an Aramaic language inscription.
Coin of Alexander bearing an Aramaic language inscription.

فتوحات ]]اسکندر بزرگ نتوانست به سرعت باعث تخریب یکپارچگی زبان و ادبیات آرامی شود. مشابه همان آرامی که در قرن 5 قبل از میلاد|قرن BCE 5 استفاده می‌شد را می‌توان در اوایل قرن 2 پیش از میلاد|قرن دوم پیدا کرد. سلوکیان از ابتدای سلطنت خود استفاده از زبان یونانی|یونانی را در محدوده قلمرو خود در سوریه و بین النهرین اجباری کردند. در قرن سوم قبل از میلاد|قرن 3[[ بود که در مصر و سوریه آرامی جای خود را به یونانی داد. با این حال زبان آرامی پس از هخامنشی توانست به رشد خود ادامه دهد و از طریق صحرای سوریه از Judaea به ]]عربستان و پارت[[ راه پیدا کند. این ادامه استفاده از آرامی پادشاهی نشانه‌ای از احساسات ضد هلنیستی بود.

Bilingual inscription (Greek and Aramaic) by the Indian king Ashoka, 3rd century BCE.
Bilingual inscription (Greek and Aramaic) by the Indian king Ashoka, 3rd century BCE.

]]آرامی مقدس زبان آرامی ای است که در چهار بخش مجزای کتب مقدس عبری[[ یافت می شود:

  • ]] کتاب ازرا|ازرا 4:8 تا 6:18 و 7:12 تا 26--- اسنادی از دوره هخامنشی ( قرن 5 قبل از مسیح|قرن پنجم [[BCE) در ارتباط با بازساری معبد در اورشلیم.
  • ]] کتاب دانیال‌دانیال[[ b2:4 تا 7:28--- پنج داستان ضدحکومت و تصویری مصیبت‌بار.
  • ]]کتاب جرمیا‌|‌جرمیا[[ 10:11--- یک جمله در یک متن عبری در انتقاد از بت‌پرستی
  • ]]پیدایش[[ 31:47--- ترجمهِ اسم محلی در عبری

آرامی مقدس یک لهجهِ دورگه است. بعضی متون به زبان آرامی مقدس احتمالا پیش از سقوط سلسله هخامنشیان در بابل و سرزمین یهود بوجود آمده اند. در زمان ]]سلوکیان، تبلیغات معترضانه یهودی باعث بوجود آمدن کتاب دانیال‌/دانیال به زبان آرامی شد. این داستانها احتمالا در ابتدا به صورت شفاهی بوده اند. این قضیه ممکن است یکی از دلایل وجود مجموعه های گوناگونی از دانیال در زبان یونانی|یونانی[[ Septuagint و ]]متن ماسوری باشد که نشاندهنده آرامی متاثر از زبان عبری|عبری[[ است.

زبان آرامی هاسمونیان در زیر مجموعه بعد از دوره هخامنشیان قرار دارد که در واقع زبان رسمی ]]هاسمونیان|هاسمونیان یهود (BCE37-142) است. این زبان بر زبان آرامی مقدس متون کومران تاثیر گذاشت و زبان اصلی متون دینی،غیر از کتاب مقدس، بود. ترجمه های کتب مقدس عبری به آرامی، تارگوم، در ابتدا به زبان هاسمونیان بود. هاسمونیان همچنین در گفتارهای میشنا وتوسفتا[[ نیز آمده است، با این وجود با توجه به شرایط و متن تغییراتی داشته است. نوشتار این زبان با نوشتار زبان آرامی هخامنشی تفاوت بسیاری دارد، در این نوشتار به جای استفاده از صورت های ریشه شناختی کلمات تاکید بر نوشتن کلمات به همان صورتی است که تلفظ می شوند.

]]تارگوم بابلی در واقع لهجهِ بعدی پس از دوره هخامنشیان است که در تارگوم های رسمی، تارگوم انکلوس|تارگوم انکلوس وتارگوم جناتان یافت می‌شود. تارگوم هاسمونی اولیه حدودا در قرن دوم|دوم یا قرن سوم|سوم[[ CE به بابل راه یافت. سپس آنها با توجه به لهجهِ بابلی زمان تغییر یافتند و زبان تارگومهای استاندارد بوجود آمد. این ترکیب در واقع اساس ادبیات بابلی یهود را بوجود آورد.

11th century Targum of the Hebrew Bible.
11th century Targum of the Hebrew Bible.

تارگومی گالیلی(Galilean Targumic) مشابه تارگم بابلی است. و در واقع ترکیبی از هاسمونی ادبی با لهجهِ ]]گالیلی[[ است. تارگوم هاسمونی در قرن دوم CE به گالیلی راه پیدا کرد و برای استفاده محلی متناسب با لهجهِ گالیلی شد و مطابق آن تغییر یافت. کارهای تارگوم گالیلی هیچ‌گاه به عنوان یک کار معتبر در نظر گرفته نشده اند و اسناد نشان می دهند که هرگاه که لازم بوده در متن آن اصلاحاتی ایجاد شده است. از ]]قرن یازدهم|قرن یازدهمCE [[ به بعد،زمانی که تارگوم بابلی قانونمند شد، نسخهِ گالیلی بشدت از آن تاثیر گرفت.

از قرن سوم CE به بعد لهجهِ آرامی بابلی مورد استفاده بوده است. این گویش در واقع گویش اسناد خصوصی بابلی بوده است و از ]]قرن دوازدهم|قرن دوازده[[ گویش و یا لهجهِ تمامی اسناد خصوصی یهودی در آرامی بوده است. این گویش در واقع با اندک تغییراتی بر پایهِ هاسمونی استوار است. این شاید به این دلیل بوده است که بسیاری از اسناد در BDA اسناد حقوقی هستند و بنابراین زبان آنها باید برای تمامی جامعه یهود ملموس باشد و هاسمونی در واقع استاندارد قدیمی‌ای بود که مطلوب بود.

آرامی ]]ناباتی در واقع زبان پادشاهی عرب پترا است. این پادشاهی ساحل شرقی رودخانه اردن،شبهجزیره سینا و شمال سرزمین عرب را شامل می‌شود. شاید به دلیل اهمیت بازرگانی کاروانی بود که ناباتی ها استفاده از آرامی را به عربی شمالی قدیمی[[ ترجیح دادند. این گویش بر پایهِ زبان هخامنشی با اندک تاثیر از عربی استوار است. 'l' اغلب به 'n' تغییر پیدا می کند و برخی کلمات نیز از زبان قرض گرفته شده‌اند. بعضی نسخه‌های خطی آرامی ناباتی از اوایل این پادشاهی موجود است، اما اغلب آنها مربوط به چهار قرن اول CE هستند. نوشتار این زبان با استفاده از الفبای ]]شکسته است که در واقع مقدمه و سرآغاز الفبای عربی می‌باشد. تعداد کلمات قرضی از زبان عربی در طول قرون افزایش یافته، تا زمانیکه در قرن چهارم|قرن چهار ناباتی در زبان عربی[[ ادغام شد.

آرامی پالمیرین در واقع گویشی از زبان آرامی است که در شهر ]]پالمیرا در بیابان سوریه از سال44 BCE تا 274 CE مورد استفاده بوده است. نوشتار این زبان با استفاده از الفبای گرد بود که بعدها به استرانگلا[[ ی شکسته تغییر یافت. همانند ناباتی، زبان پالمیری نیز متاثر از عربی بود، اما این تاثیر در مورد زبان پالمیری کمتر بود.

آرامی ]]آرساکید زبان رسمی امپراتوری امپراتوری پارتی‌ها (247 BCE–224 CE) بود. و بیش از سایر لهجه‌های پس از هخامنشی رسومداریوش اول را دارا بود. با این وجود در طول زمان، این گویش از زبان آرامی گفتاری معاصر، زبان جورجی|جورجی و زبان فارسی|فارسی تاثیر گرفت. پس از تصرف پارتیان توسط ساسانی‌ها[[ ی فارس زبان، آرساکید تاثیر بسیاری بر زبان رسمی جدید گذاشت.

[ویرایش] زبان آرامی شرقی قدیم

تصویر:Mandaic.jpg
Mandaic magical 'demon trap'

گویش‌های ذکر شده در بخش آخر همگی از خانواده آرامی پادشاهی زمان هخامنشیان هستند. با این حال گویش‌های مختلف منطقه‌ای آرامی باستان واپسین در کنار دیگر زبان‌ها به حیات خود به عنوان زبان‌های ساده و گفتلری ادامه دادند. شواهد اولیه حیات این گویش‌ها را تنها می‌توان از طریق تاثیری که بر روی کلمات و اسامی گویش‌های استاندارد داشتند، دریافت. اما در ]]قرن دوم پیش از میلاد|قرن BCE2[[ بود که این گویش‌ها به زبان‌های نگارشی تبدیل شدند. این گویش‌ها همگی نشاندهنده گونه‌ای از زبان آرامی هستند که هیچ گونه وابستگی به آرامی پادشاهی نداشته و تمایزی آشکار را میان مناطق بین‌النهرین، بابل و شرق، سرزمین یهود، سوریه و غرب نشان می‌دهد.

در شرق گویش‌های آرامی پالمیرایی و آرامی آرساکید در زبان‌های منطقه‌ای ادغام شدند و زبان‌هایی را بوجود آوردند که ریشه در آرامی پادشاهی و آرامی منطقه‌ای داشتند. سال‌ها بعد آرساکید به زبان نیایش در مذهب ]]ماندایی، زبان ماندایی|‌ماندایی[[ تبدیل شد.

در قلمرو حکومت ]]اسرون به مرکزیت ادسا، بین‌النهرین|ادسا که در سال BCE132 بنیان‌گذاری شد، گویش محلی زبان سوری|سوری قدیم به عنوان زبان رسمی برگزیده شد. در قسمت‌های بالایی منطقه تیگریس، در شرق مدیترانه بود که زبان آرامی رشد کرد که شواهد آن در هاترا، آشور و تورآبدین موجود است. تاتیان، نویسنده کتاب تعالیم دیاتسارون[[ از سرزمین آشور آمده است و احتمالا اثر خود (در سال (172 CE را در شرق بین‌النهرین نوشته است، نه در سوریه یا یونان. در بابل، گویش منطقه‌ای بابلی قدیم c. 70 CE)) در جوامع یهودی استفاده می‌شد. این زبان به سرعت تحت تاثیر آرامی بابلی و تارگومی بابلی قرار گرفت.

[ویرایش] زبان آرامی غربی قدیم

گویش‌های آرامی منطقه‌ای در غرب هم همان سرگذشتی را داشتند که برای این گویش‌ها در شرق رخ داد. آنها را براحتی می‌توان از گویش‌های شرقی و آرامی پادشاهی تشخیص داد. در این مناطق آرامی در کنار گویش‌های کانانیت استفاده می‌شد و پس از چندی در قرن یکم BCE جای ]]زبان آوایی|آوایی را گرفت. زبان عبری#آرامی همچنین جای زبان عبری را نیز بعنوان زبان گفتار|عبری[[ در اوایل قرن چهارم BCE گرفت.

بیشترین شواهد و مدارک از زبان آرامی غربی فدیم بر جای مانده است که در جوامع یهودی استفاده می‌شد و از آن با عنوان ]]فلسطینی قدیمی یهودی یاد می‌شد. کهن ترین نمونه آن زبان اردنی شرقی قدیمی است که احتمالا از منطقه کاسارا فیلیپی آمده است. این گویش در قدیمی‌ترین نسخه خطی اناچ[[ (c. 170 BCE) استفاده شده است. فاز بعدی مشخص در زبان در قرن دوم CE است و ]]یهودی قدیم نام دارد. نمونه‌های آنرا می‌توان در نسخه‌های خطی و نامه‌های شخصی، نقل قول‌های موجود در تالمود و رسیدهای کومران جستجو کرد. کتاب "جنگ یهود" نوشته جزفیوس[[ اول که اکنون دیگر موجود نیست، نیز به زبان یهودی قدیم بوده است.

گروه‌های کافری که در قرن یکم CE در شرق اردن زندگی می‌کردند نیز به گویش اردنی شرقی قدیم سخن می‌گفتند. این گویش‌ها بعدها گویش فلسطینی کافر قدیم نام گرفت. و رسم‌الخط آن هم بصورت شکسته بود و به سورس قدیم شباهت داشت. گویش فلسطینی مسیحی قدیم ممکن است از همان گویش کافری بوجود آمده باشد. این گویش احتمالا در پس برخی از گرایش‌های آرامی شرقی بوده است که در تعالیم سوری قدیم شرقی دیده شده است (رجوع شود به ]]پشیتا[[).

]]زبان آرامی[[

[ویرایش] زبانها در زمان حضرت عيسي

در زمان حيات حضرت عيسي، در قرن اول پس از ميلاد مسيح از دوران اسرائيل در دوره رومي، باور و تصور بر اين است كه يهوديان به عبري و آرامي صحبت مي كرده اند. علاوه بر آن، يوناني كويني زبان بين المللي مورد استفاده رومي ها در زمينه حكومت و تجارت بود و براي كساني كه حوزه نفوذ شهري داشتند، مفهوم و قابل درك بود. در ارتش روم به زبان لاتين صحبت مي شد، اما تقريبا هيچ تاثيري بر دورنماي زباني آن نداشت.


علاوه بر گويش هاي رسمي و ادبي آرامي بر اساس هاسموني ها و بابلي ها شماري از گويش هاي آرامي گفتاري نيز وجود دارد. هفت گويش آرامي غربي در اطراف سرزمين اسرائيل در زمان حضرت عيسي رواج داشت. اين گويش ها هر چند مشخص و متمايز از يكديگر بودند، اما گويشوران هر يك از آنها مي توانستند گويش هاي ديگر را نيز بفهمند. يهودايي باستان گويش غالب اورشليم و يهوديه بود. در منطقه اينگدي گويش جنوب شرقي يهوديه رواج داشت. سامرا نيز گويش سامري- آرامي خاص خود را داشت، كه در آن حروف صامت 'he', 'الگو:Semxlit' '‘ayin' به صورت 'aleph' تلفظ مي شدند. آرامي جليله، گويش موطن حضرت عيسي، را تنها از نام چند مكان، تاثيرات آن بر جليله تراگوميك، تعدادي اثر ادبي خاخامي و تعدادي اندك از نامه هاي شخصي مي توان باز شناخت.علي الظاهر، اين گويش چند ويژگي خاص و متمايز كننده نيز داشته است: واكه هاي مركب هيچ گاه به واكه هاي ساده تبديل نمي شوند. در شرق اردن، گويش هاي مختلف اردني شرقي صحبت مي شد. آرامي دمشقي (كه غالبا از آرامي مدرن غربي منتج شده است)، در منطقه دمشق و رشته كوههاي آنتي- لبنان مورد استفاده قرار مي گرفت. سرانجام، تا امتداد شمال آليپو، گويش غربي آرامي اورنتس رواج داشت.


اين سه زبان، علي الخصوص عبري و آرامي بر يكديگر تاثيراتي گذاشتند. واژگان عبري وارد آرامي يهودي شدند (البته اغلب اين واژگان، واژگان تخصصي مذهبي بودند، اما تعدادي از كلمات محاوره اي از قبيل(الگو:Semxlit 'wood' (به معناي چوب) نيز از زبان عبري به زبان آرامي يهودي وارد شدند. عكس اين ماجرا نيز اتفاق افتاد و واژگان آرامي نيز وارد زبان عبري شدند (تاثير زبان آرامي تنها به وارد شدن واژگاني چون māmmôn 'wealth' (ثروت) به زبان عبري محدود نمي شد، بلكه نحوه استفاده واژگان به زبان آرامي نيز در زبان عبري رايج شد. من باب مثال، rā’ûi، 'ديده شده'،به معناي 'ارزشمند' در مفهوم 'ظاهرا' ، يك نوع گرته برداري از الگو:Semxlit زبان آرامي مي باشد كه داراي معناي ' ديده شده' و 'ارزشمند' است.


يوناني عهد جديد اغلب واژه هاي غير يوناني "سميتيك"، از جمله حرف نگاري هاي واژگان زبان سمستيك را حفظ كرده است:

  • برخي از واژه هاي اين زبان آرامي هستند؛ مثلtalitha (ταλιθα) . كه نشانگر نام الگو:Semxlit’' مي باشد (انجيل مرقس 5:41).
  • ديگر واژگان مي تواند عبري يا آرامي مي باشد، از قبيل Rabbounei (Ραββουνει), كه در هر دو زبان به معناي 'آموزگار /بزرگ/ استاد من' است. (انجيل يوحنا 20:16).
  • فيلم "مصايب مسيح" محصول سال 2004 به خاطر استفاده چشمگيرش از ديالوگ زياد به زبان آرامي معروف است، بويژه آنكه يك معلم يكه و تنها به نام ويليام فالكو آن را تغيير اساسي داده است. معهذا، اين زبان از نظر گويشوران معاصر آرامي، متكلف، تصنعي و نامانوس مي نمايد.



[ویرایش] آرامي ميانه

[[قرن سوم| قرن سوم پس از ميلاد‍[[ به عنوان آستانه فيمابين آرامي باستان و ميانه تلقي مي شود. در طول آن قرن، ماهيت بسياري از زبانها و گويشهاي آرامي به تدريج تغيير يافت. اخلاف آرامي امپراتوري ديگر زبانهاي زنده اي نبودند و زبانهاي منطقه اي شرقي و غربي ادبيات جديد و اساسي عصر را تشكيل مي دادند. بر خلاف بسياري از گويشهاي آرامي باستان، درباره واژگان و دستور زبان آرامي ميانه اطلاعات زيادي در دست است.


[ویرایش] آرامي ميانه شرقي

تنها 2 زبان از زبانهاي آرامي ميانه شرقي تا به امروز زنده مانده اند. در شمال اين منطقه، سيرياك باستان به سيريك ميانه تغيير يافت. در جنوب آن منطقه، زبان يهودي بابلي باستان به يهودي بابلي ميانه تبديل شد. گويش آرساسيد، پسا- هخامنشي زمينه ساز [‍[زبان ماندائيك]] جديد شد.


[ویرایش] سيرياك ميانه

9th century Syriac Estrangela manuscript of John Chrysostom's Homily on the Gospel of John
9th century Syriac Estrangela manuscript of John Chrysostom's Homily on the Gospel of John

"براي كسب اطلاعات بيشتر به ‍‍‍‍]]زبان سيرياك]] مراجعه شود. زبان سيرياك ميانه زبان كلاسيك، ادبي و نماز مسيحيان سيرياك تا به امروز بوده است. دوران طلايي اين زبان به چهارم تا ششم مربوط مي شود. اين دوره با ترجمه انجيل به اين زبان شروع شد: پشيتا و نظم و شعر قوي ايفرم و سيرين. سيرياك ميانه، بر خلاف اسلاف خود، زباني كاملا مسيحي است؛ هر چند كه در آن زمان، اين زبان زبان مخالفان رهبري بيزانس بر كليسا در شرق بود. فعاليتهاي مبلغان مذهبي موجب شد زبان سيرياك به سرزمين پارس و هندوستان و چين انتقال يابد. الگو:Listen


[ویرایش] آرامي بابلي ميانه يهودي

بابلي ميانه يهودي زباني است كه نويسندگان يهودي در بابل در قرن 4 تا قرن 11 پس از ميلاد مسيحي به كار مي بستند. اين زبان را عمدتا مي توان با زبان بابلي ها تلمود (كه در قرن هفتم تكميل شد) و ادبيات پسا- تلمود (جي اونيك)، كه مهمترين دستاوردهاي فرهنگي يهوديت بابلي است، بازشناخت. مهمترين منابع كتيبه اي اين گويش هزاران كاسه سحرآميز آرامي است كه به خط يهوديان نوشته شده است.


[ویرایش] ماندائيك

"جهت كسب اطلاعات بيشتر به زبان ماندائيك مراجعه فرماييد. ماندائيك گويش هم جنس آرامي بابلي يهودي است، البته ماندائيك هم از حيث زبان شناسي و هم از حيث فرهنگي متمايز و مجزا از زبان بابلي يهودي است. ماندائيك كلاسيك زباني است كه ادبيات مذهبي ماندائي ها به آن نوشته شده است. يكي از ويژگي هاي بارز اين زبان املاي بسيار آواشناختي آن است.

[ویرایش] آرامي ميانه غربي

گويش هاي آرامي غربي باستان با فلسطيني ميانه يهود (در خط عبري)، آرامي سامري (در خط فينيقي باستان و فليسطيني مسيحي (خط شكسته خط سيرياك در هم آميخت. از ميان اين سه زبان، تنها فلسطيني ميانه يهودي به عنوان يكي زبان نوشتاري به حيات خود ادامه داد.


[ویرایش] آرامي فلسطيني ميانه يهودي

در سال 135، پس از شورش بار كوخبا، بسياري از رهبران يهود ي كه از اورشليم اخراج شده بودند، به طرف جليله به حركت افتادند. بنابراين، گويش جليله از گمنامي رهايي يافت و تبديل به گويش استاندارد و معيار ميان يهوديان در غرب شد. نه تنها در جليله، بلكه در مناطق پيرامون آن نيز به اين گويش صحبت مي شد. اين گويش مبناي زبان شناختي تلمود فلسطيني (كه در قرن پنجم تكامل يافت)، تارگوميم فلسطيني (نسخ آرامي يهودي دست نوشته ها) و ميد رش يم (آموزه ها و تفاسير انجيلي) مي باشد. مصوت استاندارد كه به عبري انجيلي اشاره مي كرد، نظام تيبري ( قرن دهم) توسط گويشوران گويش جليله فلسطيني ميانه يهودي شكل گرفت. بنابراين، توليد آواي عبري كلاسيك، به نمايندگي از عبري اين زمان، بياگر تلفظ معاصر اين گويش آرامي است.


يهوديه ميانه كه از اخلاف يهوديه باستان محسوب مي شود، ديگر گويش غالب و رايجي نيست و صرفا در يهوديه جنوبي (گويش انگدي متنوع در سراسر اين دوره تداوم داشت) مورد استفاده قرار گرفت. همچنين، اردني ميانه شرقي نيز به عنوان يكي از گويشهاي جزئي اردني باستان شرقي به حيات خود ادامه مي دهد. كتيبه هايي كه در كنيسه هاي دورا- يوروپس يافت مي شوند با به زبان اردني ميانه شرقي يا اردني ميانه نوشته شده اند.


[ویرایش] آرامي سامري

}}زبان آرامي سامري|اصلي{{ بر اساس روايات و مستندات متعلق به قرن چهارم گويش آرامي اولين گويش از مجموعه سامري است. تلفظ كلاسيك اين گويش مبتني بر صورتي است كه در قرن دهم استفاده مي شده است.

[ویرایش] آرامي مسيحي فلسطيني

بر اسس شواهد و مدارك ثابت شده است كه زبان مسيحيان آرامي غربي در قرن ششم رواج داشته است، اما به وجود آمدن اين زبان حتي به دوقرن قبل از زمان مزبور باز مي گردد. اين زبان خود از فلسطيني باستان مسيحي نشات گرفته است. اما علائم نوشتاري آن بر اساس سيرياك ميانه اوليه بوده است كه زبان يوناني نيز تاثير زيادي در آن داشته است. واژه عيسي مسيح با آنكه در آرامي به صورت Yešû` در زبان آرامي نوشته مي شود، اما شكل نوشتاري آن در مسيحي فلسطيني Yesûsمي باشد.

[ویرایش] آرامي معاصر

}}زبانهاي نئو-آرامي |اصلي{{ امروزه افزون بر 400 هزار نفر به زبان آرامي تكلم مي كنند. در ميان اين گويشوران اين زبان، افراد يهودي، مسيحي، مسلمان و ماندايي ديده مي شوند كه در مناطق دورافتاده زندگي مي كنند و سنتهاي خود را از طريق چاپ نشريات و امروزه از طريق رسانه هاي الكترونيكي حفظ مي كنند. درك و فهم زبانهاي آرامي معاصر (يا " نئو-آرامي") از يكديگردر مقايسه با گذشته به مراتب سخت تر و كم رنگ تر شده است. دويست سال گذشته براي گويشوران زبان آرامي دوره خوبي نبوده است. بي ثباتي و تزلزلي كه بر خاورميانه سايه افكند، موجب آوارگي و سرگرداني گويشوران آرامي شده است. سال 1915 از اهميت خاصي براي مسيحياني كه به زبان آرامي تكلم مي كنند، برخوردار بوده است: جرياني موسوم به "[[نسل كشي سيرياك| سايفو/سايپا‍‍[["شمشير" به زبان سيرياك) رخ داد؛ طي آن تمامي گروههاي مسيحي ( آشوري ها، ارمني ها و ديگران كه در شرق تركيه زندگي مي كردندتحت پيگرد و تعقيب قانوني اي قرار گرفتند كه پايان و اضمحلال امپراتوري عثماني را رقم زد. براي يهودياني كه به زبان آرامي تكلم مي كنند سال 1950نقطه عطفي محسوب مي شود: كشور جديد التاسيس اسرائيل اغلب يهودياني را كه به زبان آرامي تكلم مي كردند به آنجا كشاند و اين يهوديان به اين نقطه مهاجرت كردند. معهذا، نقل مكان به اسرائيل باعث شده است عبري معاصر جاي نئو-آرامي يهودي را در ميان فرزندان مهاجران بگيرد. چنين به نظر مي رسد كه بسياري از گويشهاي يهودي منسوخ خواهند شد و اين منسوخ شدن بسيار قريب الوقوع است.

[ویرایش] آرامي معاصر شرقي

آرامي معاصر شرقي در زبانها و گويشهاي مختلف ديده مي شود. تفاوت چشگيري بين زبان آرامي مورد استفاده يهوديان، مسيحيان و مسلمانان ديده مي شود.

زبانهاي مسيحي اغلب سيرياك معاصر (يا نئو سيرياك، بويژه در هنگام اشاره به ادبيات آنها)، خوانده مي شوند ؛ چرا كه حدود بسيار زيادي تحت تاثير ادبيات و زبان مذهبي سيرياك ميانه قرار داشتند. با وجود اين، ريشه هاي اين زبان به گويشهاي آرامي محلي بسيار زيادي كه در گذشته شكل نوشتاري نداشته اند، نيز مربوط مي شوند و نمي توان گفت كه آنها صرفا اسلاف مستقيم زبان افرم سيرين بوده اند.

سيرياك غربي معاصر (كه در حد وسط نئو-آرامي غربي و نئو-سيرياك شرقي قرار گرفته است و آرامي نئو مركزي نيز ناميده مي شود) معمولا توسط زبان تورويو كه زبان تور آبدبن است، ارائه مي شود. يكي از زبانهاي مربوط به آن به نام زبان ملاشو نيز اخيرا منسوخ شده است.

زبانهاي مسيحي شرقي (سيرياك معاصر شرقي يا نئو-آرامي شرقي) نيز بر پايه يك نام بومي "سورس" يا "سورت" خوانده مي شوند. در برخي موارد آنها "آشوري" يا "چالدين" نيز خوانده مي شوند؛ البته اين نامها و اسامي مورد قبول همه گويشوران واقع نشده است. همه گويشهاي مختلف اين زبان نيز براي گويشوران آنها قابل فهم و درك نمي باشد. جوامع سرياك شرقي اغلب يا كليساي كاتوليك چالدين يا كليساي آشوري شرق هستند.


زبانهاي يهودي آرامي معاصر امروزه اغلب در اسرائيل تكلم مي شوند و بيشترينه آنها در آستانه منسوخ شدن قرار گرفته اند(گويشوران مسن و قديمي اين زبان را به نسل جديد انتقال نمي دهند). گويشهاي يهودي كه خاستگاه آنها جوامعي است كه روزگاري بين درياچه اورمي و موصل مي زيستند نيز تماما براي يكديگر مفهوم و قابل درك نيستند. در برخي از نقاط، از قبيل اورمي مسيحيان و يهوديان در يك محله واحد گويشهاي مختلفي از آرامي مدرن شرقي را به كار مي برند كه براي يكديگر قابل فهم و درك نمي باشد. همچنين در نقاطي ديگر؛ از قبيل موصل گويشهاي مورد استفاده در دو جامعه هم-كيش فقط تا حدي شباهت دارند كه امكان برقراري مكالمه بين گويشوران آنها وجود دارد.

تعداد كمي از ماندائيها كه در استان خوزستان ايران زندگي مي كنند، به ماندائيك مدرن تكلم مي كنند كه با ساير گويشهاي آرامي كاملا متفاوت و متمايز است.

[ویرایش] آرامي غربي معاصر

}}نئو-آرامي غربي| اصلي{{ با اندكي تسامح مي توان گفت از آرامي غربي اثري به جاي نمانده است. اين زبان در روستاي مسيحي نشين ‍‍]]معلولا]] در سوريه و روستاهاي مسلمان نشين بخا جب الدين سوريه به سمت آنتي لبنان و نيز توسط برخي افراد كه از اين مناطق به سوريه و ديگر شهرهاي بزرگ سوريه كوچ كرده اند، تكلم مي شود. تمام اين گويشوران آرامي معاصرغربي زبان عربي را كه ديگر زبان اول اين مناطق شده است، سليس و روان صحبت مي كنند.

[ویرایش] صداها

هر يك از گويشهاي آرامي تلفظ خاص خود را دارند و در حوصله اين بحث نمي گنجد كه بخواهيم در آن به شرح جزئيات تمامي اين ويژگي هاي خاص بپردازيم. آرامي كامي هاي واج شناختي اي دارند كه داراي 25 تا 40 واج خاص است. به طور كلي، گويشهاي قديم نسبت به گويشهاي جديد از لحاظ نظام واجي غني تر هستند. مخصوصا، در تلفظ برخي از ‌آرامي هاي يهودي معاصر مجموعه صامتهاي ' تاكيدي' را ندارند. گويشهاي ديگر نيز اين صامتها را از علائم و علامت هاي زبانهاي همجوار، بويژه عربي، آذربايجاني، كردي، فارسي و تركي به عاريت گرفته اند.


[ویرایش] مصوتها

زبان آرامي نيز مانند بسياري از زبانهاي يهودي ديگر، سه دسته مصوت دارد: • مصوتهاي باز a • مصوت هاي بسته پيشين i • مصوت هاي بسته پسين "u"

اين گروه هاي مصوت تقريبا پايدار هستند، اما توليد دقيق هر يك از آنها بيشتر وابسته به وضعيت همخواني هر يك از آنهاست.

مصوت باز، مصوت اصلي باز يك مصوت باز نيمه پيشين گسترده است ("a" كوتاه، مانند اولين مصوت در كلمه انگليسي 'batter'، IPA: الگو:IPA) .اين معمولا يك همتاي پسيني دارد ("a" بلند، مثل"a" در كلمه 'father' IPA: الگو:IPA، يا حتي متمايل است به سوي مصوتي كه در كلمه 'caught' وجود دارد، IPA: }}آي پي اي|[ ɔ]. {{ ، و يك همتاي پيشيني ("e" كوتاه، مثل مصوتي كه در كلمه 'head' وجود دارد، IPA: الگو:IPA) در گويشهاي مختلف بين اين مصوتها همخواني زيادي وجود دارد. شواهد و قرائني به دست آمده است در خصوص اينكه در گويشهاي بابلي ميانه بين "a" كوتاه و "e" كوتاه فرقي قائل نمي شده اند. در گويشهاي سيرياك غربي و يحتمل در جليله ميانه، "a" بلند تبديل به صداي "o" مي شده است. "e" باز و "a" پسين اغلب در نوشتار با استفاده از حروف 'alaph' (يك چاكنايي- انسدادي يا 'he' مانند "h" در انگليسي) نشان داده مي شدند.

مصوت اصلي بسته پيشين "i" كشيده مي باشد (مثل صوتي كه در كلمه 'need' وجود دارد، IPA: الگو:IPA).اين مصوت يك همتايي دارد كه اندكي از آن بازتر است؛ "e" كشيده، مانند مصوتي كه در پايان كلمه café وجود دارد IPA: الگو:IPA) .هر دوي اين مصوتها همتاهاي كوچكتري دارند كه هنگام تلفظ آنها دهان بيشتر باز مي شود. بنابراين، مصوت كوتاه بسته "e" در برخي گويشها با "e" باز همخواني دارد. در مصوت هاي پيشين بسته معمولا صامت "y" به عنوان ماتر لكسيونيس به كار مي رود.

مصوت اصلي بسته پسين "u" كشيده است (مانند مصوت موجود در كلمه 'schloo' ، IPA: الگو:IPA). اين مصوت يك همتاي بازتري دارد كه همان "o"' كشيده' است، مانند مصوتي كه در كلمه "low" وجود دارد ( IPA: الگو:IPA) .هر يك از اين مصوتها نيز همتاهايي دارند كه كوتاهتر و در نتيجه بازتر از آنها هستند، "o" بسته كوتاه گاهي اوقات با "a" كشيده باز همخواني دارد. درمصوتهاي بسته پسيني "w" براي نشان دادن كيفيت آنها به كار مي رود.


دو مصوت مركب اساسي وجود دارد: يك مصوت باز كه پس از آن "y" ("ay") مي آيد، و يك مصوت كه پس از آن "w" ("aw") مي آيد. اينها در اصل مصوتهاي مركب كامل بودند، اما در بسياري از گويشها به ترتيب تبديل به "e" و "o" شدند.

صامتهاي به اصطلاح ' تاكيدي' (به بخش بعد مراجعه شود) باعث مي شوند همه مصوتها ميان- متمركز شوند.


[ویرایش] صامتها

الفباي گوناگوني كه براي نوشتن زبانهاي آرامي مورد استفاده قرار مي گيرند 22 حرف دارند (كه همگي آنها صامت هستند). برخي از اين حروف براي نشان دادن 2 يا 3 صدا به كار مي روند (معمولا يك انسدادي و يك سايشي با محل توليد يكسان). به طور سنتي، در زبان آرامي مجموعه اي از انسدادي ها و سايشي هايي كه اندكي در تقابل با يكديگر قرار دارند مورد استفاده قرار مي گيرند:

  • مجموعه لبي: p/f and b/v
  • مجموعه دنداني: t/θ and d/ð,
  • مجموعه نرمكامي: k/x and g/ɣ.

هر يك از اعضاي يك جفت مشخص با حرف مشابه الفبايي در بيشترين نظام هاي نوشتاري به كار مي روند (يعني اينكه، "p" و "f" با يك حرف يكسان و مشابه نوشته مي شوند و تقريبا واجگونه محسوب مي شوند.

يكي از مشخصه هاي متمايز واج شناسي آرامي (و همين طور واج شناسي زبانهاي سامي در كل) وجود صامت هاي 'تاكيدي' است. صامت هاي تاكيدي صامتهايي هستند كه با عدول از ريشه زباني تلفظ مي شوند كه درجات حلقي شدگي و نرم كامگي در آن متفاوت است. صامت هاي تاكيدي به ترتيب حروف الفبا از قرار ذيل است:  :Ḥêṯ,*سايشي حلقي بي واك،IPA|:/ ħ/ (مثل صدايي كه هنگام نفس كشيدن در ليوان توليد مي شود)،

Ṭêṯ,* "t" حلقي شده، IPA|: /الگو:IPA/,
*: ʽAyn,  انسدادي- چاكنايي حلقي شده (كه گاهي اوقات واكدار حلقي واك دار در نظر گرفته مي شود)،  IPA: /الگو:IPA/ - /الگو:IPA/,
 Ṣāḏê* : "s" حلقي شده ، IPA: /الگو:IPA/,
  • Qôp̄,، "k" ملازي، (يك ‍‍‍‍]] انسدادي ملازي بي واك]]، IPA: /q/.

الگو:Listen

احتمالا در آرامي باستان مجموعه بيشتري از صامت هاي تاكيدي وجود داشته است. اين طور نيست كه تمامي گويش هاي آرامي براي اين صامتها ارزش تاريخي قائل باشند.

صامت هاي پسكامي با مجموعه صامت هاي تاكيدي هم پوشاني دارند. آنها شامل: Ḥêṯ and ʽAyn از مجموعه تاكيدي مي باشند و مي توانʼĀlap̄ (يك انسداد چاكنايي) و (مثل 'h' انگليسي) به آن افزود.

آرامي علي القاعده مجموعه اي از 4 صفيري به شرح زير تشكيل شده است، (آرامي باستان احتمالا 6 صامت صفيري داشته است):

 /s/ * (مانند ('sea') در انگليسي) 
 /z/ *(مانند ('zero') در انگليسي)
 /الگو:IPA/  *(مانند ('ship') در انگليسي) 
  • /الگو:IPA/ Ṣāḏê تاكيدي كه در بالا فهرست شده است).
علاوه بر اين مجموعه ها، زبان آرامي صامت هاي خيشومي "m" و "n" را نيز دارد و ‍‍نيمه صامت ها "r" (كه معمولا يك لرزشي لثوي است)، "l","y" و "w" در آن ديده مي شود. 

[ویرایش] تغييرات صدايي در طول تاريخ

6 مشخصه اصلي از تغييرات زباني را مي توان به عنوان نقاط افتراق گويشها در نظر گرفت:

  1. تغييرات مصوت- اين تغيير تقريبا به تناوب رخ مي دهد و مدارك وشواهد اثبات آن فراوان است، اما با اين حال اين تغيير يكي ازمشخصه هاي اصلي گويش هاي مختلف است.
  1. تقليل جفت انسدادي/سايشي- ، زبان آرامي در اصل مانند عبري تيبري هر يك از سايشي ها را به عنوان واج گونه هاي شرطي شده براي انسدادي ها به كار مي برد. به دنبال تغييراتي كه در مصوت ها رخ داد، اختلاف بين انسدادي ها و سايشي ها به سطح واجي رسيد و بعدها در گويش هاي خاصي اين اختلاف گم و ناپيدا بود. من باب مثال، در تورويو حرف /p/ از ميان رفته و به جاي آن از حرف /f/ استفاده مي شود؛ در گويش هاي ديگر(من باب مثال، در نئو-آرامي آشوري استاندارد) حروف /θ/ و /ð/از ميان رفته است و به جاي آنها از حروف /t/ و /d/ استفاده مي شود. در اغلب گويشهاي سيرياك معاصر، حروف /f/ و /v/ به دنبال مصوت به /w/ تبديل مي شوند.
  1. از دست دادن تاكيدي ها- در برخي گويشها به جاي صامت هاي تاكيدي، همتاهاي غيرتاكيدي آنها نشسته است، در حالي كه گويشهايي كه در قفقاز تكلم مي شوند اغلب به جاي تاكيدات حلقي شدگي صمات چاكنايي| چاكنايي]] دارند.
  1. همگون شدگي پسكامي- بارزترين مشخصه تلفظ زبان سامري همين مورد مي باشد كه همچنين در عبري سامري يافت مي شود: تمامي پسكامي ها به انسدادي چاكنايي ساده تبديل شده اند. در برخي گويشهاي معاصر آرامي "h" در هيچ واژه اي تلفظ نمي شود (ضمير سوم شخص مذكر؛ يعني 'hu' به 'ow' تغيير مي يابد).
  1. پروتو- سميتيك- */θ/ */ð/ در زبان آرامي به شكل */t/, */d/, است، در حالي كه در زبان عبري آنها صفيري مي شوند (عدد سه در عبري 'šālôš' مي باشد، اما در آرامي به شكل'tlāṯ' است). تغييرات دنداني/صفيري هنوز هم در گويشهاي معاصر اتفاق مي افتد.
  1. صورت آوايي جديد- گويشهاي جديد صداهايي را از زبانهاي غالب همجوار و نزديك خود به عاريت گرفته اند. نمونه بارز اين وام گيري صدايي /الگو:IPA/ (مانند صداي اولين صامت در واژه 'azure')، /الگو:IPA/ مانند صداي اولين صامت در واژه ('jam') و /الگو:IPA/ (مانند صداي اولين صامت در واژه ('church') است. الفباي سيرياك براي نوشتن اين صداهاي جديد انتخاب شده ااست.

[ویرایش] دستورزبان

ساختواژه (نحوه در كنار هم قرار گرفتن واژه گان) زبان آرامي، همانند ساختواژه ديگر زبانهاي سميتيك برريشه سه تايي بنا شده است. ريشه از سه صامت تشكيل شده و از معناي پايه اي خاص برخوردار است. من باب مثال، "كتب" به معناي ' نوشتن' است. اين ريشه سه تايي سپس با مصوت ها و ديگر صامت ها تركيب مي شوند تا تفاوت ظريفي در معناي ريشه اي واژگان به دست دهند:

  • Kṯāḇâدست خط، كتيبه، خط ، كتاب.
  • Kṯāḇê كتاب مقدس
  • Kāṯûḇâ منشي، دبير
  • Kṯāḇeṯ نوشتم
  • Eḵtûḇ خواهم نوشت.

الگو:Listen


زبان آرامي دو جنس دستوري: مونث و مذكر دارد. اسامي يا جمع هستند يا مفرد، اما يك عدد

' دوتايي' مازاد براي نشان دادن اسمهايي كه به صورت جفتي ظاهر مي شوند، وجود دارد. عدد دوتايي در گذر زمان به تدريج از زبان آرامي حذف شد و تاثيري به غايت ناچيز بر آرامي ميانه معاصر داشت. 

اسامي و صفات زبان آرامي داراي يكي از اين سه حالت هستند: اين سه حالت (state) تا حدودي نقش حالت دستوري (case) را در ديگر زبانها ايفا مي كنند: 1) حالت ' مطلق' شكل ريشه اي يك اسم( مانند"}} تك كدي| كتابا{{" ' دست خط') است. 2) حالت ' طرحي' شكل مرخم اسم است كه براي ساختن عبارت هاي ملكي به كار مي رود:

(من باب مثال، kṯāḇaṯ malkṯâ، ' دست خط ملكه'. 

3) حالت ' تاكيدي' يا ' مشخص' شكل ممتداسم است كه تقريبا كاركردي همانند حرف معرفه دارد(كه در زبان آرامي وجود ندارد. به عنوان، مثالkṯāḇtâ ' دست نوشته'). سرانجام حالت طرحي جاي خود را به ديگر عبارت هاي ملكي داد و حالت تاكيدي در اغلب گويش ها به عنوان هنجار زباني انتخاب شد. اغلب گويش هاي آرامي معاصر تنها از حالت تاكيدي استفاده مي كنند.

اشكال گوناگون عبارت هاي ملكي (براي ' دست خط ملكه' از قرار زير است:

  1. Kṯāḇaṯ malkṯâ – قديم ترين ساختار: مملوك در حالت طرحي قرار دارد.
  1. Kṯāḇtâ d(î)-malkṯâ- هر دو واژه در حالت تاكيدي قرار دارند و وند موصوليd(î)- براي نشان دادن رابطه ميان آنها آمده است.
  1. Kṯāḇtāh d(î)-malkṯâ- هر دو واژه در حالت تاكيدي قرار دارند و ووند موصولي نيز به كار رفته است، اما به مملوك يك نوع پي بند ضمير گونه پيشاپيشي داده شده است (ادبي، ' نوشته اش، كه از آن ملكه است').

در آرامي معاصر، آخرين شكل مصطلح ترين شكل كاربردي است. در آرامي انجيلي، شكل آخر عملا كاربردي ندارد. .الگو:Listen


فعل در زبان آرامي شش' صرف' يا ستاك دارد: تغييراتي كه در ريشه فعل صورت مي گيرد و مي تواند از آن صيغه مجهول (eṯkṯeḇ، ' نوشته شد')، كلمه تاكيدي (katteḇ، ' او دستور به (نوشتن) داد')، گستره (aḵteḇ، ' او تاليف كرد') يا تركيبي از اين موارد را به دست بدهد. علاوه بر اين، زبان آرامي دو زمانها دارد: زمان كامل و زمان ناقص. در زبان آرامي امپراطوري از وجه وصفي براي اشاره به آينده تاريخي استفاده مي شده است. يحتمل، زبان آرامي ميانه بر اثر تاثيراتي كه از ساير زبانها پذيرفت، نوعي نظام زماني مركب (تركيبي از اشكال فعل با ضماير يا يك فعل كمكي به وجود آورد كه امكان قصه سرايي و روايت داستان را كه آميخته به سرزندگي و روح حيات بيشتر بود، فراهم آورد.

ترتیب نحوی زبان آرامی (نحوه‌ای که کلمات در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند)،اغلب بصورت فعل-فاعل-مفعول (VSO) است. با این حال الگوی زبان آرامی پادشاهی (پارسی) فاعل-مفعول-فعل (مانند آکادی) بود که این حالت از تاثیرات نحو زبان پارسی بود.

[ویرایش] همچنین رجوع کنید به

[ویرایش] پیش‌زمینه

  • زبانهای افریقایی-آسیایی
  • زبانهای سامی
  • آرام
  • آرامی

[ویرایش] سیستم‌های نوشتاری

  • الفبای آرامی
  • الفبای عبری
  • الفبای مندایی
  • الفبای فینیقی
  • الفبای سریانی

[ویرایش] اشکال تاریخی

  • کتاب عزرا
  • کتاب دانیال
  • کتاب ترگم
  • تفسیر تورات
  • تلمود
  • پشیتا
  • افرم سریانی

[ویرایش] زبان‌های آرامی جدید

{{آرامی نو}

[ویرایش] منابع

  • Beyer, Klaus (1986). The Aramaic language: its distribution and subdivisions. Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht. ISBN 3-525-53573-2.
  • Casey, Maurice (1998). Aramaic sources of Mark's Gospel. Cambridge University Press. ISBN 0-521-633141-1.
  • Frank, Yitzchak (2003). Grammar for Gemara & Targum Onkelos (expanded edition). Feldheim Publishers / Ariel Institute. ISBN 1-58330-606-4.
  • Heinrichs, Wolfhart (ed.) (1990). Studies in Neo-Aramaic. Atlanta, Georgia: Scholars Press. ISBN 1-55540-430-8.
  • Nöldeke, Theodor. (2001). Compendious Syriac Grammar. Winona Lake: Eisenbrauns. ISBN 1-57506-050-7.
  • Rosenthal, Franz (1995). A Grammar of Biblical Aramaic (6th, rev. ed.). Otto Harrassowitz, Wiesbaden. ISBN 3-447-03590-0.
  • Sokoloff, Michael. (2002). A Dictionary of Jewish Babylonian Aramaic. Bar-Ilan UP; Johns Hopkins UP. ISBN 965-226-260-9.
  • Sokoloff, Michael. (2002). A Dictionary of Jewish Palestinian Aramaic (2nd ed.). Bar-Ilan UP; Johns Hopkins UP. ISBN 965-226-101-7.
  • Stevenson, William B. (1962). Grammar of Palestinian Jewish Aramaic (2nd ed.). Clarendon Press. ISBN 0-19-815419-4.

[ویرایش] لینک های بیرونی

الگو:InterWiki

الگو:مقاله برتر

دسته: زبانهای آرامی دسته:آشور دسته: زبانهای یهودی دسته: زبانهای آسیایی دسته: مباحث عهد عتیق دسته: زبان‌های سامی دسته:زبان فلسطین

زبان‌های دیگر