نیشابور

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

نیشابور
تصویری از نیشابور
اطلاعات کلی
نام رسمی : نیشابور
کشور : ایران
استان : خراسان رضوی
شهرستان : نیشابور
بخش : مرکزی
دهستان : فضل
نام محلی : نشابور
نام‌های قدیمی : نیشاپور،
نشابور، ابرشهر[۱]،
ریوند(رئونت)[۲]
نیشابور
مردم
جمعیت ۲۰۸٫۸۶۰ [۳]
رشد جمعیت : ۲.۱۳٪[۴]
تراکم جمعیت: ۱۷۱٫۰۱)(بخش مرکزی)
نفر بر کیلومتر مربع
مذهب: شیعه (۹۹.۸۱٪) [۵]
جغرافیای طبیعی
مساحت: ۳۱.۸۷
(۱۳۷۵)[۶]
ارتفاع از سطح دریا : حدود ۱۲۵۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه: ۱۴.۸ [۷]
۱۳.۸ [۸]
بارش سالانه : ۱۶۵.۸ [۷]
روزهای یخبندان سالانه: ۱۰۰ [۷]
اطلاعات شهری
شهردار : عباسعلی مدیح
ره‌آورد : فیروزهٔ نیشابور، ریواس
پیش‌شماره تلفنی : ۰۵۵۱
جملهٔ خوش‌آمد به شهر
به نیشابور، شهر قلمدان‌های مرصّع،
خوش آمدید.


برای دیگر کاربردها به صفحهٔ نیشابور (ابهام‌زدایی) مراجعه کنید.

نِیشابور یکی از شهرهای استان خراسان رضوی در شرق ایران می‌باشد.این شهر از مراکز فرهنگی، گردشگری، صنعتی و تاریخی استان خراسان رضوی و ایران است. شهر نیشابور مرکز شهرستان نیشابور است.

فهرست مندرجات

[ویرایش] درباره نام نیشابور

آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری در نیشابور
آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری در نیشابور

بنا به روایات افسانه‌ای، نخستین کسی که بنای کهندژ نیشابور را نهاد انوش پسرن شیث پسر آدم بود و ایرج پسر فریدون آن را گسترش داد و خانه‌های بیشتر در آن ساخت و منوچهر دور آن خندق کند. ملا معين سبزواری مولف «روضات الجنات فی اوصاف مدينه هرات» در مورد نيشابور چنين می گويد: "گويند كه آنرا شاهپور پسر اردشير بساخت كه در زبان پارسی قديم، به [آن] شهر «نيه» می گفتند. بدين ترتيب شهر شاهپور به «نيه شاهپور» موسوم گرديد كه با گذشت زمان به نيشابور تخلص وتغيير يافت".

هرچند که از نام‌های پیشین نیشابور آگاهی در دست نیست ولی بر اساس واپسین یافته‌های باستان‌شناسی می‌توان گفت که شهر نیشابور کنونی در هزارهٔ سوم پیش از میلاد از نظر فرهنگی، هنری و بازرگانی پیشرفته و مهم بوده‌است [نیاز به ذکر منبع].

همچنین نام نیشابور را برگرفته از نیزاری می‌دانند که شاپور ساسانی از آن گذشته و در آن زمان نام این منطقه خوش آب وهوا را نیشاپور نامیده‌اند.

درنوشته‌های کهن از نیشابور با نام «آپارنی» یاد شده‌است که به معنی «ابرشهر» است و این نام حتی برروی سکه‌های فرهاد دوم اشکانی دیده می‌شود. از دوران ساسانیان، نام «نیشابور» در کنار ابرشهر (آپارتی) پیدا شد و از سده‌های چهارم و پنجم هجری کم‌کم جایگزین نام پیشین شد [نیاز به ذکر منبع].

[ویرایش] پیشینهٔ تاریخی نیشابور

جامی مربوط به سده یازدهم میلادی، به دست آمده در نیشابور
جامی مربوط به سده یازدهم میلادی، به دست آمده در نیشابور

مورخان وجود این شهر رابه قرنها قبل از میلاد مسیح نسبت می‌دهند و بارها از آن به عنوان کلان شهر نام برده‌اند که محدوده استخفاظی آن تقریباً شمال شرق، مرکز و شرق خراسان امروزی بوده است. در دورهٔ ساسانیان، نیشابور به عنوان استانی بزرگ در شمار باژگزاران شاپور ساسانی بوده‌است.

نیشابور در سال ۳۱ هجری به دست مسلمانان فتح شد و پس از آن نیز تا سال‌های فراوانی جای تاخت‌ و تازها و رویدادهای تازیخی فراوان بوده‌است. ولی در سده‌های چهارم و پنجم هجری آبادی نیشابور بیشتر بوده‌است. این شهر در سال ۵۴۸ هجری به دست غزها ویران شد و در سال ۶۱۸ نیز مغول ها آن را به خاک و خون کشیدند. دورهٔ ایلخانان زمان آبادانی نیشابور بود و جای پیشین شهر رهاشده برجای ماند و شهر نیشابود در بخش شمال‌غربی شهر کهن پای گرفت. زمین‌لرزه ای سخت نیز آن را در سال ۸۰۸ هجری ویران کرد و پس از آن، این شهر بازسازی و جایگزین نیشابور کهن شد.

اوج قدرت و عظمت این شهر را باید به اوایل ظهور اسلام در ایران دانست که از هر نظر به شکوه رسید به گونه ای که بسیاری از مورخان، از نیشابور به عنوان پایتخت علمی جهان نام برده اند. این شهر، خدمات ارزنده‌ای به پیشرفت علم و عرفان به جهان نمود تا اینکه خبر ورود امام رضا(ع) امام هشتم شیعیان به این شهر رسید و ایشان آن خطبه معروف سلسلة الذهب را در حضور بیش از بیست هزار قلم به دست(روایات دیگری نیز دربارهٔ شمار این افراد وجود دارد و برخی آن‌ها را ۱۲۰۰۰ و برخی ۱۸۰۰۰ و برخی ۳۰۰۰۰ دانسته‌اند) در نزدیکیهای قدمگاه کنونی ایراد کرده که مظمون آن چنین بود: "مثل ما اهل البیت همچون مثل قلعه ایست مستحکم که تا بدان وارد شوی از هرگونه عذابی (عذاب خداوند در آخرت)در امان خواهی بود". وجود بیست هزار قلم به دست، نشانه باسوادی و فرهنگی بودن این شهر در آن روزگار بوده است.

تصویر کاسه‌ای در موزه شهری هنر نیویورک که در بخش سبزپوشان در نیشابور کشف شده‌است و متعلق به سده نهم تا دهم میلادی است.
تصویر کاسه‌ای در موزه شهری هنر نیویورک که در بخش سبزپوشان در نیشابور کشف شده‌است و متعلق به سده نهم تا دهم میلادی است.

نیشابور در دوره طاهریان به عنوان پایتخت این حکومت مستقل ایرانی که حامی و مروج علوم بودند انتخاب شد و رشد خود را سریعتر دنبال کرد و بزرگانی چون خیام و عطار نیشابوری را به جهانیان معرفی کرد.

در اوایل قرن هفتم مغولان نیشابور را با خاک یکسان کردند و به تبع آن زندگی در این شهر پر جنب و جوش به تاراج رفت و طی دو سه سده سلطه مغولان بر این سرزمین، رفت وآمدها در این شهر بصورت زیر زمینی و به‌وسیله دالانهای عمیق و طولانی صورت می‌گرفت که هنوز آثاری از آن دالانهای تاریک در گوشه و کنار این شهر دیده می‌شود. نیشابور بعد از این دوران دیگر هیچگاه عظمت خود را باز نیافت.

[ویرایش] جمعیت

جمعیت این شهر بنا بر سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ برابر ۲۰۸٫۸۶۰ نفر است که پس از شهرهای مشهد و سبزوار، سومین شهر پر جمعیت استان به شمار می آید.[۳] .

[ویرایش] مشاهیر و برگزیدگان

[ویرایش] گردشگری

نیشابور به دلیل داشتن سابقه تاریخی زیاد، دارای بناهای تاریخی و مراکز گردشگری زیادی است که از جمله می توان به آرامگاه کمال الملک، آرامگاه خیام، آرامگاه عطار و قدمگاه نیشابور اشاره کرد.

[ویرایش] نگاره‌ها

[ویرایش] ره‌آورد نیشابور

[ویرایش] رویدادهای ناگوار

  1. سیل بوژان
  2. فاجعهٔ قطار نیشابور
  3. زمین‌لرزه در سال ۸۰۸ هجری
  4. تاخت و تاز مغول و تخریب نیشابور و کشتار دسته‌جمعی نیشابوریان

[ویرایش] گیرشگاهها

  1. مدیح، عباسعلی، کتاب نیشابور و استراتژی توسعه، جلد اول،صفحه‌های ۵۱ و ۵۲
  2. کیانی، محمدیوسف، کتاب شهرهای ایران، مقالهٔ فریدون جنیدی، انتشارات دانشگاهی)
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران
  4. پیدا کردن x از معادلهٔ ‎P(n2)=P(n1)*(1+x)^(n2-n1) ‏ که n1 و n2 شمارهٔ سال هستند. این کار برای سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ بنا به آمار سرشماری انجام شد. جمعیت سال ۱۳۷۵َ، ۱۶۹۱۴۱ بوده‌است.
  5. مدیح، عباسعلی، کتاب نیشابور و استراتژی توسعه، جلد اول،صفحه‌های ۴۷
  6. مدیح، عباسعلی، نیشابور و استراتژی توسعه(جلد اول)، صفحهٔ ۶۵
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ مدیح، عباسعلی، نیشابور و استراتژی توسعه(جلد اول)، صفحهٔ ۱۱، به گزارش ادارهٔ کل هواشناسی در سال ۱۳۷۹
  8. مدیح، عباسعلی، نیشابور و استراتژی توسعه(جلد اول)، صفحهٔ ۱۰، به گزارش ادارهٔ کل هواشناسی، میانگین دمای روزانه در دورهٔ ۳۰ ساله


شهرستان نیشابور

شهرستان نیشابور

شهرها چکنه |خرو |درود |عشق‌آباد (خراسان) |فیروزه (شهر) |قدمگاه |نیشابور
بخش‌ها ‌‌دهستان‌ها
مرکزی

دربقاضی | ریوند | فضل | مازول 

تحت جلگه

تحت جلگه | فیروزه 

سرولایت

سرولایت | بینالود 

میان جلگه

بلهراث | غزالی | عشق‌آباد 

زبرخان

اردغش | اسحاق‌آباد | زبرخان 

طاغونکوه این بخش تا سال ۱۳۸۱ دهستانی از بخش تحت جلگه بوده است.
رودخانه‌ها

بار | باغرود | بقیع | بوژان | خور | درود | سرولایت | طاغان | کال شور | میرآباد 

کوه‌ها

کوه بینالود (۳۲۱۱) | کوه بینالود۲ (۳۱۴۰) | طاغونکوه (۳۰۶۹) | کوه بقیع (۲۷۱۳) | کوه عطاییه (۲۳۱۰) | کوه گرماب (۲۰۷۶) 

اماکن دیدنی

آب انبار نیشابور | آتشکده آذربرزین‌مهر | آرامگاه بانو بی بی شطیطه | آرامگاه بانو بی بی صالحه | آرامگاه حیدریغما | آرامگاه سعید بن سلام مغربی | آرامگاه عطار نیشابوری | آرامگاه عمر خیام | آرامگاه فضل ابن شاذان نیشابوری | آرامگاه کردوخان | آرامگاه کمال‌الملک | اردوگاه فرامرزی شهید رجایی(اردوگاه باغرود) | افلاک‌نمای خیام | بازار تاریخی نیشابور | بخش باستانی خسروآباد | بقایای شهر کهن نیشابور | برج آسیاب | بقعهٔ امامزاده محمد محروق | بنای قدمگاه | بنای گنبد کلیدر | تپه ترباباد | خانهٔ امین‌الاسلامی | دژ باستانی بازه چنار | دهکده چوبین نیشابور | سردابه‌ی ماروسک | شادیاخ | قلعه دختر دهنه‌ی حیدری | قلعه دمیرخان | رباط نیشابور | گور ابراهیم ادهم | مدرسه گلشن | مزار شهمیر | موزه باستانی نیشابور | موزه تاریخ طبیعی نیشابور | موزه شادیاخ | موزه خیام | مسجد جامع نیشابور | هفت غار 


[ویرایش] پیوند به بیرون

ویکی‌گفتآورد
مجموعه‌ای از نقل‌قول‌های مربوط به
در ویکی‌گفتاورد موجود است.

Coordinates: ۳۶°۱۲′N, ۵۸°۴۸′E

استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی

مرکز مشهد
شهرستان‌ها بردسکن | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | چناران | خلیل‌آباد | خواف | درگز | رشتخوار | سبزوار | سرخس | فریمان | قوچان | کاشمر | کلات | گناباد | مشهد | مه ولات | نیشابور
شهرها

انابد | باجگیران | باخرز | بایک | بجستان | بردسکن | بیدخت | تایباد | تربت جام | تربت حیدریه | جغتای | چاپشلو | چکنه | چناران | حاجی‌آباد | خرو | خضری دشت بیاض | خلیل‌آباد | خواف | داورزن | دررود | درگز | دولت‌آباد | رباط سنگ | رشتخوار | رضویه | رودآب | ریوش | سبزوار | سرخس | سلطان‌آباد | سنگان | شاندیز | ششتمد | صالح‌آباد | طرقبه | عشق‌آباد | فرهادگرد | فریمان | فیروزه | فیض‌آباد | قاسم‌آباد | قدمگاه | قلندرآباد | قوچان | کاخک | کاریز | کاشمر | کدکن | کلات | گناباد | لطف‌آباد | مشهد | ملک‌آباد | نشتیفان | نصرآباد | نقاب | نوخندان | نیشابور 

نقاط دیدنی

آبشار اخلمد | آتشکده آذربرزین‌مهر | آرامگاه بیهقی | آرامگاه عطار نیشابوری | آرامگاه عمر خیام | آرامگاه فردوسی | آرامگاه کمال‌الملک | آرامگاه نادرشاه | آستان قدس رضوی | بارگاه امام رضا | برج نادری | دهکده چوبین نیشابور | غار آتشگاه | غار مغان | قلعه گوش‌لاغر | کاروانسرای ریوند | کوهسنگی | مسجد گوهرشاد | موزه قوچان | موزه نیشابور