ریشه نام باکو
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
باکو پایتخت جمهوری آذربایجان است. در گذشته از شهرهای مهم آران بوده است. برخی از فرهنگها و منابع آن را مخفف باکویه یا بادکوبه فارسی میدانند.[۱]
فهرست مندرجات |
[ویرایش] آیا باکو درست است یا بادکوبه؟
چنانچه میدانیم این شهر را در نوشتههای ایرانی بادکوبه مینویسند. در حالی که در زبان مردم آنجا و زبان روسی همان باکو میباشد. بادکوبه گویا از زمان صفویان پیدا شده است. زیرا نخستین بار آن را در کتاب عالم آرای عباسی که در زمان شاه عباس نوشته شده است مییابیم. پیش از آن حمدالله مستوفی در نزهت القلوب و یاقوت در معجم البدان و بسیاری از جغرافی نویسان در کتبهای خود آن را بادکویه آورده اند.
[ویرایش] رویه نخست نام چه بوده است؟
چنانچه گفته شد در بسیاری از کتابها نام شهر را بادکویه نوشته اند. دستهای از نامهای ایرانی که در آخر خود «یه» دارند (همچون شیرویه، سارویه، بابویه و مانند اینها) نامهای شکسته میباشند. یعنی نخست رویه دیگری داشتهاند و سپس کوتاه شدهاند. باکویه نیز بیگمان رویه دیگری داشتهاست.
در زمان ساسانیان یک رشته آبادیهایی در ایران به نامهای باکاوان و باکاران که چون در آنها آتش برپا میداشتند مقدس بودهاند و محل زیارت. یکی از همین آبادیها دینی گرامی همین شهر آران میبوده که آتشکده خودسوز بزرگی میداشته که نامش باکاوان یا باکوان میبوده.
موسی خورینی در کتاب جغرافیای خود در گفتگو از پایداقاران (بیلقان) که شهری در آران بوده و در آن زمان باکو از اطراف آن بحساب میآمده، نام آنجا را باگوان مینویسد. بعد از حمله اعراب در صده اول اسلام غیوند بارتابت در کتاب خود نام این شهر را آتش باگاوان نوشته است. پسوند وان ناآشنا نیست و آن را در انتهای بسیاری از شهرهای ایران و قفقاز میتوان یافت مانند «نخجوان»، «شیروان»، «مهراوان» و «هفتوان».
[ویرایش] معنی نام چیست؟
باگوان یا باکوان از دو بخش پدید امده. وان پسوند شهر یا جا یا نسبت است. اما باک یا بَک یا بَغ که این نام در گویشهای باستانی ایرانی معنی خدا میدهد یا شاه. این نام بر روی سکههای ساسانی یافته شده است. به گمان بعضی دانشمندان بوغ روسی که به معنی خدا آمده است از این واژه است. از طرف دیگر ما این واژه را بر روی بسیاری از نامهای آبادیهای ایران، آران و ارمنستان میبینیم. باکاران در ارمنستان، بگوا در زنجان، بغستان در کرمانشاه؛ بجستان در خراسان و فغستان در گلپایگان.
آغاتانگیغوس از نویسندگان زمان ساسانی باگاریج را جایگاه بتان معنی کرده و میگوید واژه پهلوی است. او همچنین میگوید که آبادیهایی که واژه باگ داشته نخست جایگاه پرستش مهر بوده وسپس با رواج زرتشتیگری در آنها آتش به پا میدارند.
پس معنی نام این شهر، جایگاه خدایان است.
[ویرایش] منابع
- احمد کسروی تبریزی،نام شهرها و دیههای ایران
- ↑ دکتر معین. فرهنگ معین، جلد پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۲۳۳.

