نقش رستم
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
الگو:گسترش نقش رستم واقع در سه کیلومتری شمال غربی تخت جمشید محل دفن شاهان هخامنشی از جمله داریوش کبیر و خشایارشا و کعبه زرتشت و یا صلیب پارسی است. در سه – چهار كيلومتری شمال كوه مهر (رحمت)، دنبالهی غربی حسينكوه از دور نمايان است. اندكی نزديكتر، نقش چند صليب بزرگ بر ديوارهی عمودی حسينكوه پديدار میشود و سرانجام از بالای تپهای در جلوه كوه، «نقش رستم» به طور كامل ديده میشود. سينهی جنوبی حسينكوه در اينجا بهطور طبيعی بهصورت پردهی بزرگ نمايشی به بلندی 70 متر و پهنای 200 متر درآمده است. سمت راست اين ديواره با زاويهای پردهی نمايش ديگری به پهنای 30 متر قرار دارد. دو سلسلهی «هخامنشی» و «ساسانيان» به خوبی متوجه نمای خاص اين تكه كوه شده به نحو شايستهای از آن استفاده كردهاند. هر يك از سه نقش بزرگ صليب شكل روبهرو و يك نقش در سمت راست زاويه ای كوه، آرامگاه يكی از شاهان «هخامنشی» است. كمی پايين از سطح سه آرامگاه روبهرو, شاهان «ساسانی» نقشهای برجستهای از خود باقي گذاشتهاند. در سمت چپ و اندكی جلوتر از ديوارهی كوه، برج سنگی مربع شكلی نمايان است كه گویی نيمی از آن در خاك فرورفته است. اين «كعبه زرتشت» خوانده شده و از آثار مسلم «هخامنشی» است. در آخر سينه كوه كه ديده نميشود يكي دو نقش ديگر «ساسانی» وجود دارد. كف زمين اينجا در جلو ديوارهی كوه 10 متر بالاتر از كف واقعی آن در زمان گذشته است. بر اثر جمع شدن خاك و خاشاك و سنگ سطح اين مكان بالا آمده است. كف حقيقی زمين پايهی «كعبه زرتشت» است. آرامگاه «كوروش بزرگ» ساختمان كاملاً مشخص و جداافتادهای در جلگهی «پاسارگاد» در چهل كيلومتری «تخت جمشيد» است. جايگزين كردن آرامگاه شاه در سينهی كوه، يكي از ابتكارات «داريوش بزرگ» بود. شاههای بعدی سلسلهی «هخامنشی» به پيروی از او آرامگاه خود را به همان شكل و ابعاد در همان سينهی كوه ساختند. شایسته اشاره است كه در آيين «زرتشت»، خاك مقدس شمرده ميشد و به خاك سپردن مردگان روا نبود. گذاردن كالبد پادشاهان هخامنشی در سينهی كوه پس از مرگشان بيیگمان با آيين «زرتشت» همراه بود. شايد ملكه يا افراد بسيار نزديك به شاه هم در همان آرامگاه جا داده میشدند, زيرا در داخل هر يك از آرامگاهها بيش از يك تابوت سنگی وجود دارد. شايد اشيای گرانمايه يا سلاح شخصی شاه هم در كنار او گذاشته میشد كه البته چيزی از دستبرد دزدان در امان نمانده است. آرامگاه هر یک از شاهان هخامنشی در نقش رستم شناسایی شده است. از سمت راست به چپ به این ترتیب است. آرامگاه تكی در ديوارهی راست زاويه از آن «خشايارشا» (456 – 468 پ. م.) است. نقشهای برجستهی اين آرامگاه از لحاظ هنر سنگتراشی از ظرافت خاصی برخوردار است، زيرا در زمان اين شاه هنر «هخامنشی» به اوج تكامل خود رسيده بود. اولين آرامگاه بر ديوار روبهرویی كوه متعلق به «داريوش بزرگ» است (486- 522پ. م.) آرامگاه بعدی در سمت چپ آن متعلق به "اردشیر یکم" (424-465 پ.م) است كه پس از «خشايارشا» بر تخت نشست. سومين يا آخرين آرامگاه در سمت چپ بر ديوار روبهرو هم متعلق به «داريوش دوم» (404- 423 پ. م.) است.
به دلیل شباهت نقش برجسته زمان ساسانی به رستم پهلوان اسطورهای ایران به اشتباه به این محل نقش رستم گفته میشود. در این نقش برجسته شاهپور اول پادشاه مقتدر ساسانی را میبینیم در حالی که والریانوس امپراتور روم در مقابل وی به خاک افتادهاست.

