کاربر:Ehsanmogaddas
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
نژادهاي شتر در ايران
اكثريت شتران كشور را شتران يك كوهانه تشكيل مي دهند كه اين شتران در چهارده استان كشور پراكنده اند، كه اين استانها عبارتند از سيستان و بلوچستان ، خراسان، يزد ،كرمان ، گلستان سمنان ، هرمزگان ، بوشهر ، فارس ، خوزستان ، اصفهان و آذر بايجان شرقي ، اردبيل و قم كه از اين ميان بالاترين تعداد شتران در دو استان سيستان و بلوچستان و خراسان وجود دارد . شتران يك كوهانه ايران داراي تيره هاي مختلفي اند كه ما در اينجا به بررسي اين تيره ها به صورت اجمالي مي پردازيم .
1- شتر تركمن : شتر يك كوهانه با چثه اي قوي است كه جزو شتران شيري مي باشد بيشتر در منطقه تركمن صحرا ، گرگان و گنبد و شمال استان خراسان پراكنده اند و جمعيت آن در حدود 3300 نفر مي باشد . شتر تركمني از لحاظ سواري نيز مورد استفاده قرار مي گيرد حد متوسط بار براي شترهاي متوسط الجثه 140 كيلوگرم است كه مي تواند آن را روزانه تا مسافت 35- 45 كيلومترحمل كند.تركمن ها شتر را به اسامي متفاوتي مي خوانند :بارگار ، ارونا ، لوك، مايا، كايونف بلخي ، نرجا و غيره . رنگ شتر تر كمن معمولا ً از قهوه اي روشن تا قهوه اي تيره است. پشم آن تا حدودي مجعد است كه اين صفت آن را از ساير شترها متمايز مي سازد . در گذشته هاي نه چندان دور ، تجار شتر آذر بايجاني به منطقه تر كمن صحرا مي رفتند و اين شترها را از تركمن ها مي خريدند و به شاهرود و ساير شهر ها مي بردند . به همين جهت است كه تعداد اندكي از اين شتر ها در آذربايجان شرقي نيز ديده شده اند . پشم شتر تر كمن را هر سال در بهار مي چينند و پشم چيني كار مردان تركمن است . براساس آمار اداره كشاورزي گنبد كاووس (1364) تعداد شتران تركمن در حدود 3000 نفر بوده است كه از اين تعداد هزار نفر در حومه گنبد كاووس و هزار و سيصد نفر در مراوه تپه و هفتصد نفر در « داشلي برون » بوده است . در طي بررسي هائي كه گوكلاني (1366) بر روي شتر تركمن نموده است اظهار مي دارد كه اسديته شير اين شتران (21/0 %) وزن مخصوص آن (1031) ميزان چربي آن (16/4 %) ميزان لاكتوز (24/4 %) ماده خشك(38/12%) خاكستر (77/0 %) و پروتئين (9/2 %) بوده است . ميانگين طول بدن شتران تركمن 145 سانتيمتر و ميانگين ارتفاع بدن 175سانتيمتر ، و ميانگين دور سينه 189سانتيمتر و ميانگين عمق سينه 83 سانتيمتر و ميانگين توليد ساليانه كرك در حدود دو كيلوگرم و ميانگين لاشه كشتار شده 187 كيلو گرم و ميانگين وزن ديلاقهاي متولد شده 23 كيلو گرم است . پرورش شتر ترکمنی عمدتاً در مناطق گمیشان ، بندر ترکمن ، آق قلا ، گنبد ومراوه تپه صورت می گیرد به طوری که نام یکی از طوایف وتیره های مهم ترکمنان ، دوجی یا دیه جی است که اصطلاحاً به کسانی اطلاق می شود که به حرفه شترداری می پردازند .
2- شتران بلوچي اين شتران جزو نژاد گوشتي شيري هستند و در سطح استان سيستان و بلوچستان مخصوصاً اطراف زاهدان ، خاش ، ايرانشهر و چابهار پراكنده اند ، اين شتران كم پشم هستند و حهت باركشي و سواري نيز از آنها استفاده مي شود و بسياري از كالاهاي قاچاق توسط اين حيوان بين مرزنشينان دو كشور ايران و پاكستان رد و بدل مي گرددو با توجه به اينكه قيمت شتر در اين منطقه پائين تر از قيمت آن در بسياري از استانهاي ديگر است به همين جهت بسياري از تجار چوبدار اقدام به خريد اين شتران نموده و جهت كشتار ، اين شتران را به استانهاي خراسان ، اصفهان و يزد ، تهران و قم و سمنان مي برند .این نژاد معمولاً قهوه ای رنگ واز تیپ جماز است .
3- شتر بندري اين شتر جزو شتران سواري و باركش است ، كه نامهاي رواحيه ، جماز ، و پرنده نيز ناميده مي شود اين شتران كم پشم ، لاغرو بسيار تندرو هستند و ساعتي 35-45 كيلو متر طي طريق مي كنند .اين تيپ شتران بيشتر در استانهاي هرمزان ، كرمان ، بوشهر و جنوب استان هرمزگان پراكنده شده اند .شترهاي بندري سبك وزن (نر بالغ حدود 600 و ماده بالغ حدود 400 كيلوگرم ) با بدن كشيده و پاهاي بلند و استخوانهاي آنها در عين قوي بودن چندان ضخيم نمي باشد . سر بطور نسبي كوچك پيشاني برجسته ، گردن باريك ، كوتاه و عضلاني بوده و در محل الصاق به شانه فرم متناسبي دارد .قسمت عقب بدن كوتاه ، عضلاني و شيب دار است . رانها فشرده و عضلاني بوده و با مشاهده از عقب زياد فاصله ندارند . پوست نازك و موهاي كوتاه و فشرده دارند .
4- شتر كلكوئي منطقه اصلي محل زيست اين شتر استان فارس بوده است ، و در حدود دويست سال پيش با ايل كلكوئي از فارس به اطراف قم برده شد و هنوز در اطراف قم و تهران موجود اند از اين شتران قبلا جهت باركشي و سواره در ارتش استفاده مي شد و هنگي بنام شتران جماز وجود داشت كه در حقيقت بخش سواري نظام ارتش را تشكيل مي داد . و ايل كلكوئي وظيفه نگهداري اين شتران را بر عهده داشت و پس از فروپاشي هنگ شتران جماز و گرايش افراد ايل كلكوئي به شهرنشيني تعداد شتران اين ايل روز به روز كاهش گذاشت و اكنون گله هاي پراكنده از اين شتران در كوير قم ، و مسيله تا درياچه نمك پراكنده اند . وزن نر بالغ 800 كيلورم و ماده بالغ حدود 600 كيلوگرم است و ارتفاع نرها حدود 1888 سانتيمتر است و حدود 1500 نفر از اين نژاد بطور ناخالص وجود دارد .
5 - نژاد مهابادی : این شتر بیشتر در منطقه مهاباد استان اصفهان پراکنده شده است . رنگ این شتر عمدتاً قرمز بوده وبه شتر سرخ معروفند وبه سایر مناطق کشور نیز برده شده اند ودر جاهای دیگر با تلفظ عامیانه « مهبادی » ، مغبادی » « بادی » وغیره معروف است .
6 - نژاد دشتی : این نژاد بیشتر در استان بوشهر ونوار ساحلی خلیج فارس دیده می شود . عمدتاً به رنگ سرخ وسیاه بوده وبعضاً در آن ها رنگ سفید نیز دیده می شود . در بین این توده ژنتیکی شتر شلواری به شتری اطلاق می شود که دارای بالاتنه سرخ واز پهلو وسینه وزیر شکم سفید رنگ است . این شتر از لحاظ تولید پشم حائز اهمیت ودارای موی گوش بلند است وتولید گوشت وشیر بیشتری نسبت به سایر نژادهای موجود در استان دارد . این توده عمدتاً در شهرستان های دیر ، دشتی وبوشهر وجود دارد .
7 - نژاد زاهدانی : این نژاد در اطراف شهر زاهدان دیده می شود ومعمولاً زرد رنگ است واز تیپ گوشتی به شمار می رود وبرای پروار بندی مناسب است . این نژاد به استان یزد نیز برده شده است .
8 - نژاد چینی : این نوع شتر نیز در استان سیستان وبلوچستان دیده می شود وعلت تسمیه آن به چینی بدین علت است که منشا آن کشور چین بود واز طریق افغانستان به ایران آورده می شود وبرخی از این شترها در هنگام ورود داغ هائی به زبان چینی بر روی صورت وگردن خود دارند . این شترها معمولاً به رنگ قهوه ای واز تیپ گوشتی است .
9 - نژاد عربی : این نوع شتر در استان بوشهر دیده می شود . معمولاً به رنگ زرد کم رنگ واز تیپ گوشتی وبزرگ جثه می باشد . بدن این شتر فاقد پشم است وگوش ها نیز مو ندارد وروی لب دارای موهای بلند می باشد .
( نويسنده دكتر احسان مقدس )

