ویکیپدیا:پروژهٔ مترجمان/پرو
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
{{ جعبه اطلاعات کشور | نام بومي " جمهوري پرو " | نام عادي طولاني = جمهوري پرو | نام رايج = پرو | تصوير نشان ملي = اسکودو ناسيونال پرو. svg | تصوير پرچم = پرچم پرو. svg | تصوير نقشه = موقعيت پرو. png | شعار ملي = " پايندگي و شادابي براي جمع" | سرود ملي = "Somo libres,seamoslo siemper "
"ما آزاديم بگذار همواره چنين باشد " | زبان هاي رسمي = زبان اسپانيائي| اسپانيولي، کوچوئا، آيمارا 1| پايتخت = ليما | عرض جغرافيايي = 12| latm=6/2|عرض شمالي جنوبي| طول جغرافيايي= 77| w=طول شرقي غربي|7/1= longm | بزرگترين شهر = ليما | نوع حکومت = <کوچک> جمهوري مشروطه <کوچک/> | عنوان مرد شماره 1: فهرست روساي جمهوري پرو| رئيس جمهور | عنوان مرد شماره 2: فهرست نخست وزيران پرو| نخست وزير | نام مرد شماره 1 = آلن گارسيا پرز | نام مرد شماره 2 = خورخه دل کاستيلو | رتبه (از لحاظ) مساحت | بزرگي مساحت = 11 E1 | مساحت = 1285216 | مساحت مايل مربع = 27968000 <!—پيش بيني جمعيت جهاني سازمان ملل، برآورد نيمه سال 2005 --> | رتبه برآورد جمعيت = 41 ام | سال برآورد جمعيت = ژولاي 2005 | سرشماري جمعيت = 27219266 | سال سرشماري جمعيت = <! سرشماري 2005 پرو -- > 2005 | تراکم جمعيت = 22 | تراکم جمعيت در مايل مربع = 57 <!— به سبک دست نويس تاريخ و اعداد در ويکي پديا دست نزنيد WP:MOSNUM -- > | رتبه تراکم جمعيت = 183 ام | شاخص توليد سرانه ناخالص ملي = 21/167ميليارد دلار <! صندوق بين المللي پول 2005-- > | رتبه شاخص توليد سرانه ناخالص ملي = 50 ام | سال تعيين شاخص توليد سرانه ناخالص ملي = 2005 | شاخص توليد سرانه ناخالص ملي به ازاي فرد = 5983 دلار | رتبه شاخص فردي سرانه توليد ناخالص ملي = 97 ام | نوع قلمرو حکومت = استقلال | نکته (مربوط به) قلمرو حکومت = از اسپانيا | واقعه تاسيس شدن 1 = (استقلال) اعلام شده | تاريخ تاسيس شدن شماره1 = 28ژولاي 1821 | شاخص توسعه انساني = 762/0 | رتبه شاخص توسعه انساني = 79 ام | سال تعيين شاخص توسعه انساني = 2003 | رسته شاخص توسعه انساني = <رنگ فونت=" # FFCC00 "> متوسط <جلو/> | پول رايج = سول جديد پرو| سول جديد | کد ارز= PEN | کد کشور = | منطقه زماني = | تراز تطابق زمان جهاني = 5- | منطقه زماني DST (جلوبردن ساعت) = | تراز تطابق زمان جهاني DST = | سطح بالاي دسترسي به کد کشور cctld = pe . | کد تماس = 51 | پاورقيها = 1) زبان کوئچوئا| کوئچوئا، زبان آيمارا| آيمارا و ديگر زبانهاي منطقه اي نيز در نواحي که غالب هستند، رسميت دارند. {{
پرو ، بطور رسمي جمهوري پرو (الگو:به زبان انگليسي يا جمهوري پرو تلفظ الفباي آوائي بين المللي الگو:Re'pu.ßli.ka del pe'u، کوچوا Piruw )، کشوري است در غرب آمريکاي جنوبي، و در مرز اکوادور و کلمبيا از شمال، برزيل از شرق، و بوليوي در جنوب شرق، شيلي در جنوب، و اقيانوس آرم در غرب. پرو علاوه بر اين که به عنوان مهد امپراطوري اينکا شناخته مي شود، وطن تعدادي از گروه هاي نژادي آمريندياني| بومي مي باشد. از اين رو کشوري است با پشتوانه اي تاريخي و فرهنگي.
[ویرایش] تاريخچه
الگو:اصلي الگو:مغشوش الگو:رونوشت ويرايش
[ویرایش] فرهنگهاي باستاني
شواهد باستان شناسي در مکانهايي همچون در غارهاي پيکوئيماچاي، آياکوچو، شيواتروس، فرهنگ لاوريکوچا| لاوريکوچا، پايجان، و توگوئپلا قرار دارد که نشان مي دهد شکارچيان (جانوران وحشي) در 20هزارسال قبل در اين نقاط سکني داشته اند. برخي از قديمي ترين تمدنهاي چشمگير در 6هزارسال پيش از ميلاد در ايالتهاي ساحلي شيلکا و پاراکاس و استانهاي مرتفع کالجون دو هوآيلاس پديد آمده اند.
در حدود 3000سال بر اساس شواهدي که در مکانهايي همچون کوتوش و هوآکا پرييتا نشان مي دهد، ساکنان اين منطقه شروع به کشت و بهره برداري از زمين نموده اند. کاشت گياهاني چون ذرت| بلال و گاسيپيوم| کتان "(گاسيپيوم باربادنس)" و نيز اهلي کردن جانوران آغاز گرديد. ساکنان اين نقاط به صنايع خانگي نظير ريسندگي (منسوجات)| ريسندگي و بافندگي پنبه و پشم ، سبدبافي| سبد بافي و سفالگري پرداختند.
برخي از تمدنهاي پيشرفته تر منطقه آند که 900سال پيش از ميلاد آشکار شدند عبارت بودند از:
- کارال
- فرهنگ شاوين| شاوين – بر طبق نظر ژوليو سي. تلو، فرهنگ مادر پرو
- فرهنگ پاراکاس| پاراکاس
- فرهنگ موشيکا| موشيکا
- فرهنگ ايکانازکا| نازکا
- تيواناکو| تياهوآنکو
- فرهنگ هوآري| واري
- فرهنگ چيميو | چيميو
اين فرهنگ ها مهارتهاي نسبتا" پيشرفته داشت| کشت ، طلا و نقره کاري، سفالگري، متالوژي، و بافندگي را توسعه دادند. در حدود سال 700قبل از ميلاد، آنها ظاهرا" نظامهاي توسعه يافته اي را از سازمان اجتماعي توسعه دادند که مناديان تمودن امپراطوري اينکا| اينکا بود.
تمدنهاي کوچک تر در حاشيه کوه هاي آند شرقي که بطور گسترده با امپراطوري اينکا هماهنگ شدند عبارت ند از:
- مالبکس
- هو- تيوس
- پونوس
- ماري- تيو- تاي
- اولبراکوس
همگي فرهنگهاي آندي تمايلي به اظهار وفاداري نسبت به اينکاها نداشتند زيرا که آنها امپراطوري خود را توسعه داده بودند، و بسياري از آنها علنا" از خود خشونت نشان مي دادند. به عنوان مثال، مردم فرهنگ چاچاپوياس از اين دست بودند اما نهايتا" توسط امپراطوري اينکا تسخير و يکپارچه شدند.
[ویرایش] اينکاها
الگو:اصلي
امپراطوراينکا| اينکاها، پهناورترين و قدرتمندترين امپراطوري پيش از (کريستف) کلمب| آمريکا قبل از کلمب را ايجاد نمود. تاهوآنتيسويو – که از کلمه زبان کوئچوا گرفته شده به مفهوم " چهار ناحيه متحد "- در آغاز قرن شانزدهم به بزرگترين وسعت خود رسيد. اين قلمرو ناحيه اي را پوشش مي دهد که شامل از جنوب به اکوادور، بخشي از کلمبيا، از نيمه شمالي تا شيلي، و از بخش شمال شرقي به آرژانتين؛ و از جنوب تا غرب، از بوليوي تا جنگلهاي باراني آمازون| جنگلهاي آمازون مي شد.
اين قلمرو از قبيله اي سرچشمه مي گرفت که در بخش کوسکو(بخش پرو)| کوزکو قرار داشتند که پايتخت (آنها) شد. پاچاکوتي اولين حاکم مرزهاي بسيار وسيع سرزمين کوسکو (بخش پرو)| کوزکو بود. اولاد وي بعدها با فتح جابرانه و صلح آميز خود بر اين قلمرو حکومت نمودند.
در کوسکو (بخش پرو)| کوزکو، شهري سلطنتي نظير پوما ايجاد گرديد که به عنوان ساختار رياست و اصلي سلطنت شکل گرفت، يعني آنچه که هم اکنون به عنوان ساکسايهوآمان شناخته مي شود. مرکز اداري، سياسي و نظامي اين امپراطوري در کوسکو (بخش پرو)| کوزکو قرار داشت. اين امپراطوري به چهار بخش تقسيم مي شد: چينچاسويو، آنتيسويو، کنتيسويو، کولاسويو.
کوئچوآ زبان رسمي بود که در ميان شهروندان آن تکلم مي شد. اين زبان در همسايگی قبيله اصلي امپراطوري تکلم می شد. جمعيتهايي که تسخير مي شدند – قبايل، قلمروها، سرزمينها، و شهرها- مجاز بودند به مذاهب و سبکهاي زندگي خود عمل کنند، اما مجبور بودند رسوم فرهنگي اينکاها را نسبت به آدادب خود مقدم و برتر بشمارند. اينتي، خدايگان خورشيد، بايد به عنوان يکي از مهمترين خدايان امپراطوري پرستش مي شد. جانشين وي بر روي زمين " اينکا " ، امپراطور بود.
تاهوآنتينسويو در قلمروهايي با يک جامعه طبقه بندي شده، تشکيل شد که در آن اینکا ها فرمانروایی می کردند. تمدن اینکا توسط اقتصادي پشتيباني مي شد که براساس مالکيت اشتراکي زمين بود. در واقع، امپراطوري اينکا، همچون يک طرح متمدن گستاخانه و جاه طلب مبتني بر انديشه خيال پردازانه تصور مي شود که در آن هماهنگي روابط بين بشر، طبيعت، و اسطوره شناسي اينکا| خدايان امری ضروري بود.
بسياري از رسوم عجيب و جالب در آن مشاهده مي شدند، مثلا" جشن مجلل (مسرفانه) اينتي رايمي که از خداي خورشيد سپاسگذاري مي نمود، و زنان جواني که شامل زنان باکره خورشيد بودند، و اين باکره هاي مخصوص قرباني براي انتي وقف (نذر) مي شدند. این امپراطوري کاملا" پهناور، نيز يک سيستم حمل و نقل جالب توجه جاده اي براي تمام نقاط قلمرو اش به نام سيستم جاده اي اينکا| جاده اينکا داشت، چاسکوئيس، حاملان پيغام بودند که اطلاعات را از هرجا در اين قلمرو به (مرکز) کوزکو مي رساندند.
ماچو پيکچو (در زبان کوئچوا : قله پير؛ برخي اوقات "شهر گمشده اينکاس" ناميده مي شود)، ويرانه اي بازمانده از اينکاي قبل از کلمب است که بر روي حاشيه يک کوه بلند بر فراز دره اروبامبا، حدود km70 (44مايلي) شمال غرب کوزکو واقع شده است. اندازه ارتفاع نواحي آن بسته به اين که داده هاي مربوط به ويرانه اشاره نمايد يا حدود و ثغور کوهستان تفاوت مي کند؛ اطلاعات جهانگردي راجع به ماچو پيکچو، ميزان ارتفاع آن را m2350 (7711پا) [1] گزارش مي کند. با وجود آن که قرنها از سوي جهان خارج به بوته فراموشي سپرده شده، اما مردم اين نواحي آن را از ياد نبرده اند، و در سال 1911 توسط باستان شناس دانشگاه ييل، هيرام بينگهام، به اذهان جهانيان بازگردانده شد که وي آن را کشف نموده و کتاب پرفروشي راجع به آن نوشت. پرو به دنبال تلاشهاي قانوني بوده است تا هزاران شيئ مصنوع (باستاني) را که بينگهام از اين منطقه خارج کرده، به کشور بازگرداند.
از چشم انداز منطقگرايي اروپائي، امپراطوري اينکا همچون مدينه فاضله به نظر مي آيد. با اين وجود، اين تعبير عملگرايانه سبب فراموشي اين مسئله مي شود که برخورد بين دو جهان بيني ضدالهي ، اثر مخربي بر توازن برتري جهانبيني امپراطوري اينکا| اينکا داشته که در آن دو مدعي تاج و تخت از جنگ داخلي قلمرو اينکا براي رسيدن به اهدافشان بهره (امتياز) گرفتند.
[ویرایش] مستعمره پرو (حکومت اسپانيايي)
الگو:اصلي
فرانچسکو پيزارو، و برادرانش مجذوب اخبار پادشاهي ثروتمند و افسانه اي شدند. در سال 1531، آنها وارد کشوري شدند که هم اينک پرو ناميده مي شود. ( اشکال ديگر کلمه پرو همچون "Biru "، "pirú "، و " Berú" نيز در آثار گذشته مشاهده مي شوند.) بر طبق نظر رائول پوراس بارنچيا، زبان پرو نه يک زبان کوئچوا| کوئچوا و نه يک زبان اسپانيولي کارئيب| کارائيبي بودهف بلکه آن از زبانهاي هيسپانيک| هندو- هيسپانيک بوده است.
در آن زمان، امپراطوري اينکا در ورطه يک جنگ داخلي پنجساله بين دو شاهزاده، هواسکار و آتاهواپلا فرورفته بود. پيزارو با استفاده از اين امتياز در آن کشور يک کودتا انجام داد. در 16 نوامبر1532، در حالي مردم در (شهر) کاجاماکرا| کاجاماکرا جشن مي گرفتند، اسپانيايي ها طي نبرد کاجاماکرا، در يک اقدام شگفت انگيز آتاهواپلا| اينکا آتاهواپلا را تسخير نمودند، موجب بهت فراوان در ميان مردم و آماده شدن آنها براي دوره آتي مبارزه گرديد. زماني که هواسکار به قتل رسيد، اسپانيايي ها آتاهوالپا را محاکمه کرده و به مرگ محکوم نمودند، و وي را خفه کردند.
براي مدت زماني پيزارو، حاکم ظاهري اينکا باقي ماندو پس از مرگ آتاهوالپا، توپاک هوالپا را به عنوان اينکا معرفي نمود. اما بدرفتاريهاي اين سردار فاتح، ماهيت اين ظاهرسازي را بسيار علني ساخت. سيطره اسپانيايي ها با سرکوب خونين شورشهاي بومي آتي به حکومت خود انسجام بخشيد. اين وضعيت در اثر مبارزه قدرت بين خانواده پيزارو و ديگو دي آلماگرو پيچيده شد. جنگ داخلي بلند مدتي گسترش يافت، که در نتيجه آن افراد پيزارو در نبرد لاس ساليناس پيروز شدند.
با اين وجود، اسپانيايي ها از فرآيند استعماري خود غفلت نورزيدند. مهمترين رويداد، بنيانگذاري شهر ليما در ژانويه، 1535 بود که در نتيجه آن موسسات اداري در آن ايجاد شدند. لزوم انسجام اقتدار سلطنتي اسپانيا بر اين مناطق، موجب تشکيل دربار| بارعام واقعي (دربار سلطنتي) شد. در سال1542، اسپانيايي ها قلمرو نائب سلطنت پرو| قصرهاي جديد نايب سلطنت را پديد آوردند، که کمي بعد نايب سلطنت پرو خوانده شد. با اين وصف، نايب سلطنت پرو تا زمان ورود فرنچسکو دي تولدو نائب سلطان در سال 1572، به رسميت شناخته نشد.
فرانچسکو دتولدو به حکومت بومي در ويلکابامبا، پرو| ويلکابامبا با اعدام توپاک آمارو| اينکا توپاک آمارو پايان داد. او همچنين خواستار توسعه اقتصادي از طريق انحصار بازرگاني و استخراج معدني ، و عمدتا" از معادن نقره پوتوسي شد. او موسسه اينکا را تحت عنوان ’’ميتا (اينکا)| ميتا ‘‘ به راه انداخت که يک سرويس اجباري عمومي بود تا جوامع بومي را تحت بردگي ظالمانه اقتصادي قرار دهد.
نايب سلطنت پرو ثروتمندترين و قدرتمندترين نائب السلطنه در کشورهاي آمريکايي در قرن هجدهم شد. ايجاد نايب السلطنه هايي از فرمانداري گراناداي جديد| گراناداي جديد، فرمانداري ريودو دل پلاتا| ريودو دل پلاتا (در گستره محدوده شان)، معافيتهاي مالياتي را از مرکز بازرگاني ليما به کاراکاس و بوينس آيرس منتقل ساخته، و کاهش توليد معادن و منسوجات، تخريب فزاينده نايب السلطنه پرو را تثبيت نمود. اين وقايع جو مناسبي ايجاد کرد که ايده هاي آزاديجويانه را بين کريولو| مردم کريولو اسپانيايي، يا مردم دو رگه توسعه داد.
[ویرایش] = جنگهاي استقلال (طلبي)
[[Image:Smartin.JPG|thumb|right|170px|
دون خوزه دسانمارتين، استقلال پرو را در 28ژولاي، 1821 اعلام نمود.[[ الگو:اصلي بحران اقتصادي به نفع شورش محلي از سال 1780 تا 1781 بود. اين شورش به رياست توپاک آمارو دوم بود.در اين زمان، حمله ناپلئون به روسيه| حمله ناپلئوني از شبه جزيره ايبري و تزلزل قدرت ساطنتي رخ داد. شورش کريولهل هوانوکو (بخش پرو)| هوانوکو در سال 1812 روي داد و شورش کوسکو (بخش پرو)| کوزکو بين سالهاي 1814 تا 1816 اتفاق افتاد. اين شورشها از اصول آزاديخواهي دفاع مي نمودند که به وسيله قانون اساسي 1812| قانون اساسي کاديز در سال 1812 تحريم شده بود.
نايب السلطنه پرو با حمايت قدرت گروه اقليت حاکم کريول ها، به آخرين دژ قلمرو در آمريکاي جنوبي تبديل شد. اين فرمانداري پس از مبارزات جدي قاره اي سيمون بوليوار| سايمون بوليوار و خوزه دسن مارتين| خوزه د سان مارتين، از پا درآمد، که جانشين حکام سلطنتي شيلي پس از يک نبرد مهم در کوه هاي آند شدند، و در سال 1819، درشبه جزيره پاراکاس| پاراکاس برکنار شده بودند، و در 28ژولاي 1821 استقلال پرو را در ليما (بخش پرو)| ليما اعلام کردند. سه سال بعد، سيطره اسپانيايي ها بطور کامل پس از نبردهاي جونين| جونين و نبرد آياکوچو| آياکوچو از بين رفت. اما، اولين رئيس جمهور آن تا سال 1827، به قدرت نرسيد.
[ویرایش] چنگ و بازسازي
در سال 1879، پرو وارد جنگ پاسيفيک شد که تا سال 1884 بطول انجاميد. بوليوي خواستار اتحاد خود با پرو عليه کشور شيلي شد. دولت پرو با اعزام يک گروه ديپلماتيک براي مذاکره با دولت شيلي کوشيد تا براي مذاکره با آن ميانجيگري نمايد، اما اين کميته نتيجه گرفت که وقوع جنگ ناگزير است. شيلي در5 آوريل1879 اعلام جنگ نمود. يک جنگ تقريبا"پنجساله به وارد شدن خسارات به بخش تاراپاکا و ايالات تاکنا و آريکا در ناحيه آتاکاما خاتمه يافت.
پس از جنگ، تلاش فوق العاده اي براي آغاز بازسازي انجام گرفت. ثبات سياسي تنها در اوايل سالهاي 1900 به دست آمد. حزب سيويلستا| جنبش سيويليست به رهبري نيکولاس دي پيورلا| نيکولاس دي پيورلا با رهبري| رهبري نظامي مخالف بود که ناشي از شکست نظامي و و فروپاشي اقتصادي بود. او با انقلابي در سال 1895 به قدرت رسيد. شخصيت اصلاح طلب ديکتاتوري نيکولاس دي پيورلا| پيورلا در مجمع آگوستو بي| مجمع آگوستو بي تداوم يافت.
طي حکومت مجمع آگوستو بي| مجمع در دوره هاي سالهاي 1908- 1912 و 1919-1930، که اين مورد اخير تحت عنوان " اونسنيو " – يازدهم شناخته شده است) ورود به پايتختهاي کشورهاي آمريکايي عموميت يافت و طبقه متوسط از آن برخوردار شدند. اين سياستها در راستاي افزايش وابستگي خارجي پايتخت، به ايجاد مخالفتي انجاميد که بين طبقه اقليت ملاکان و نيز پيشروترين بخشهاي جامعه پرو تمرکز يافت.
در سال1929، پرو و شيلي معاهده صلح نهايي را امضا نمودند، پيمان آنکن که طي آن تاکنا به پرو مسترد مي شد و پرو براي هميشه زمام امور ايالات ثروتمند آريکا و تارپاکا را بر عهده مي گفت، اما حقوق خاصي براي فعاليتهاي بندري در آريکا حفظ مي شد و نيز تصميماتي که به وسيله آن شيلي مي توانست کارهايي را در آن مناطق انجام دهد.
پس از بحران جهان گستر سال 1929، شماري از حکومتهاي کوچک از يکديگر پيروي کردند. اتحاد انقلاب خلق آمريکا| حزب APRA فرصت يافت تا از طريق فعاليتهاي سياسي اصلاحاتي را در نظام به وجود آورد، اما اين امر موفقيت آميز نبود. سرکوب ظالمانه اي در اويل دهه 1930 انجام گرفت و ده ها هزار طرفدار " آپريستا " اعدام يا زنداني شدند. ازاين زمان، يک رشد جمعيتي و افزايش شهرنشيني آغاز شد. طي جنگ جهاني دوم، پرو اولين کشور آمريکاي جنوبي بود که با آمريکا متحد شد و اتحاد آنها عليه آلمان و ژاپن بود.
بين اين دو دوره زماني، بايد قانون اساسي اتحاد انقلاب خلق آمريکايي (APRA) را مورد تاکيد قرار داد. اين يک جنبش ناسيوناليستي، خلق گرا و ضد امپرياليستي به رهبري ويکتور رائول هايا دلاتوره| ويکتور رائول هايا دلاتوره در سال 1924 بود. حزب کمونيست چهار سال بعد تشکيل شد و آن به رهبري خوزه کارلوس مارياتگو| خوزه سي. مارياتگو بود.
[ویرایش] سياستهاي نوين
,
کاخ دولت پرو در ليما[[
ژنرال مانوئل . اي. اودريا دولت نظامي استبدادي را هدايت مي کرد که از سال 1956-1948 به مدت 8سال طول کشيد. تملک نابرابر زمين ("لاتيفوندا ")، حاشيه بندي گسترده (طبقات) اجتماعي و نمونه کوبا در اوايل دهه 1960 محرکي را براي پيدايش جناح چپ نظامي پرو فراهم ساخت. اما اين قيام کوتاه بود و براي نيروهاي نظامي بهانه اي شد تا کنترل خود را بر کشور افزايش دهند و توان و ايدئولوژي ديگري را که براي " کودتا " لازم بوده، گردآوري نمايند.
در همين حال، تلاش اصلاح طلبانه اولين دولت فرناندو بلونده تري| فرناندو بلونده تري در توجه به ماهيت ساختاري آسيب شناسي اجتماعي با ناکامي همراه بود که فاجعه را در پرو تداوم بخشيد. دولت بلنده پروژه هاي متعددي را برعهده کرفت از جمله "بزرگراه هاي حاشيه اي دلاسلوا " ، يا بزرگراهي که چيکلايو را در ساحل اقيانوس آرام با نواحي شمالي قبلا" " متروک " منطقه آمازون| آمازوناس، منطقه سن مارتين| سن مارتين، و لورتو متصل مي نمود. اما، بلونده که بار اذهان عمومي را به دليل آن که آن بسيار به پايتخت کشور بيگانه نزديک بود، به دوش مي کشيد، نيز تصميمات اقتصادي اش موجب کاهش ارزش واحد پول سول (ارز)| سول، و نا آرامي عمومي- در اطراف و اکناف کشور و ليما شد. در سال 1968، ژنرال خوآن ولاسکو آلوارادو| خوآن ولاسکو آلوارادو کودتايي را هدايت نمود که به عوض شدن دولت بلونده منتهي شد. تحت عنوان " رئيس جمهور دولت انقلابي" لحن ناسيوناليستي و متمايل به چپ خوآن ولاسکو آلواردو| ولاسکو، از طريق اعلان اولين اصلاحات عمده کشاورزي (ارضي) از سوي دولت وي آشکار گرديد که با هدف جلوگيري از بالارفتن ناآرامي اجتماعي به ويژه در مناطق آند صورت گرفت که در آن الگوهاي مالکيت زمين عميقا" نابرابر بود. دولت ولاسکو با ارتقاء حقوق رعيت اعتبار يافت از جمله به رسميت شناختن زبان کوئچوا به عنوان زبان ملي، مالکيت اشتراکي زمين، و بسيج اجتماعي خلقگرا (سيناموس).
همواره، اين امر موجب افزايش درگيري با گروه هاي برجسته کوچک (اجتماعي) مي شد، که داراي منافع سرمايه اي خارجي و از اعضاي اقليت حاکم محلي بودند. فقدان سلامتي در ولاسکو، شرايط جهاني را تغيير داد و برنامه ريزي ضعيف آن به يک واکنش ضد نسبت به برنامه ناسيوناليستي ولاسکو منجر شد. در سال 1975، ژنرال فرانچسکو مورالس برمودز| فرانچسکو مورالس برمودز کودتايي را ترتيب داد که در آن خود با برکناري ولاسکو رئيس جمهور شد. رژيم ممورالس برمودز بر اساس بازگشت به سياستهاي سرشناس محوري وي شناخته مي شود، که اندکي ناآرامي اجتماعي را در جامعه فرونشاند که عمدتا" ازمقوله منافع اجتماعي شهروندي " ملي " جدا است.
نيروهاي مسلح پرو که در اثر ناتواني خود جهت " اداره کردن" پرو درمانده شده بودند، مجبور شدند تا درخواست انتخابات نمايند. ضمنا"، به عنوان يک پيشينه براي بازگشت به دولت منتخب وقوع دوحادثه بود که عميقا" بر دو دهه تاريخ آتي پرو تاثير گذاشت. اولي که يک همايش قانوني بود که به تدوين قانون اساسي جديد ملي در سال 1979 منجر شد. دومين حادثه که در سال 1980آغاز گرديد مبارزه مسلحانه عليه دولت به وسيله يک جناح منشعب از حزب کمونيست پرو به نام راه درخشان بود. اين يک مسئله تصادفي نبود که اين مبارزه در يکي از فقيرترين نواحي کشور آغاز شد در حالي که قانون اساسي جديد در پايتخت وبه دور از تمرکز بر مسئله محروميت شرکت در انتخابات پس از بحث طولاني، تصويب شد.
بنابراين، فرناندو بلونده تري در سال 1980 مجددا" و با اميد فراوان رئيس جمهور شد. اما، تا پايان دوره کاري اش در سال 1985، پرو مجددا" دچار بحراني گرديد که طي دودهه گذشته گريبانگير آن بوده است: بدهي خارجي فزاينده مانع از فعاليتهاي دولتهاي آتي در پرو گرديده است. علاوه بر اين، بلونده در پايان دادن به فقر رو به رشد اکثريت عمده اي از جمعيت، عاجز بوده، و قادر نبوده به افزايش هنگفت عمليات تجارت مواد مخدر غير قانوني| قاچاق مواد مخدر، و يا شورشهاي ياغيان جناح راه درخشان ("Sendero Lumino ") و جنبش انقلابي توپاک آمارو| نهضت انقلابي توپاک آمارو (MRTA) پايان دهد.
رهبر حزب ARPA پرو، آلن گارسيا| آلن گارسيا با خوش بيني فراوان در سال 1985 رئيس جمهور شد. پس از يک آغاز اميدبخش، اقتصاد پرو دراثر تورم شديد، زمينگير شد، که از جامعه اقتصاد بين المللي جدا بوده و در سکرات چاه يک جنگ خونين داخلي که راه درخشان و جنبش انقلابي توپاک آمارو| نهضت انقلابي توپاک آمارو آن را عليه کشور و متحدينش به راه انداخته بودند، دست و پا مي زد. در فضائي از هرج و مرج، هراس عمومي و آشفتگي سياسي، پيروزي انتخاباتي آلبرتو فوجي موري در سال 1990واقع شد، زماني که رئيس ساختگي يک دانشگاه مجهول با تفاوتي اندک يک داستان نويس پروئي و شخصيت فرهنگي همچون ماريو واگراس ليوزا را شکست مي داد. گارسيا همچون اسلاف خود، بر طبق نظر بسياري از مردم پرو، قدرت را در حالي تسليم مي کرد که وضعيت کشور از زماني که وي وارد اين پست شد، بدتر شده بود.
او دو سال پس از انتخابش؛ و در وضعيت بن بستهاي مداوم با پارلمان، رئيس جمهور آلبرتو فوجي موري به سادگي کنگره را تعطيل کرد و به منظور دامن زدن به يک بحران جديد قانوني پرو در سال 1992| قانون (1992) همه پرسي برگذار نمود. بنا به اعتقاد برخي بخشهاي اجتماعي پرو و جامعه اقتصاد بين الملل با توسل به " ثبات " در اقتصاد کلان براي پرو پس ار سالهاي توفاني زمان گارسيا، فوجي موري از سوي رقباي خود به عنوان يک رژيم مستبد به ياري ولاديميرو مونته سينو، رهبر سابق سرويس اطلاعاتي پرو(SIN)، که هم اکنون در زندان به سرمي برد، مورد انتقاد قرار گرفت.
در پي " انتخابات مجدد " بحث برانگيز سوم، که همراه با اشاعه فساد، و آشفتگي گسترده سياسي و تجاوزات عمده به حقوق بشر بود، فوجي موري مجبور شد تا انتخابات زود هنگام را درخواست نمايد. پس از آن که حرب وي کنترل پارلمان پرو را از دست دادند، او مجبور شد از مقام رياست جمهوري پرو استعفاء بدهد. در هنگام بازگشت از اجلاس اپک در برنئي، فوجي موري بر مبناي تابعيت ژاپن| ژاپني خود از کشور ژاپن درخواست پناهندگس سياسي نمود.
در کشاکش کناره گيري ناگهاني فوجي موري از قدرت، والنتين پانياگوا به عنوان رئيس جمهور " موقتي " براي اين مقام انتخاب شد. در پي انتخابات داغ و جنجالي، الساندرو تولدو با شکست دادن آلن گارسيا (2006) با اکثريت نزديک، براي دوره (2006-2001) رئيس جمهور شد.
در سال 2006، آلن گارسيا يکبار ديگر با شکست دادن اولانتا هومالا، نامزد ناسيوناليست، به عنوان رئيس جمهور انتخاب شد. اولانتا هومالا به خاطر شرکت داشتن در مبارزه عليه حزب راه درخشان و نقش وي به عنوان رهبر جناح مخالفي که کنار رفته، براي دفعات متعددي با دادگاه مواجه شد. رئيس جمهور سابق آلبرتو فوجي موري (فعلا" در شيلي است) در انتظار صدور احکامي عليه وي از سوي دولت پرو به سر مي برد، بي بي سي نيوز [1] ، در حالي که بطور همزمان حزب سياسي وي ، اتحاد براي آينده پرو| اتحاد براي آينده، تعداد زيادي از اعضاي پارلمان را در انتخابات اخير گرد آورده است. رئيس جمهور سابق الساندرو تولدو و والنتين پانياگوا در اتحاد حزب معقول پرو – جناح مرکز در کنگره حضور دارند.
[ویرایش] سياست پرو
الگو:اصلي سياستهاي سابق پرو در يک چارچوب نظام رياست جمهوري| رياست جمهوري، جمهوري دموکراسي پارلماني| دموکراتيک پارلماني قرار گرفته است، که از طريق آن رئيس جمهور پرو هم به عنوان رئيس کشور و هم رئيس دولت ، و هم در يک نظام چندحزبي جمعگرا قرار مي گيرد. قدرت اجرائي نيز در اختيار دولت است. قدرت قانونگذاري بين هردو بخش دولت و کنگره پرو| کنگره تقسيم مي شود. قوه قضائيه از دو قوه مجريه و مقننه مستقل محسوب مي شود.
[ویرایش] شهرها
مراکز اصلي شهري به اين شرحند:
- ليما (پايتخت، مرکز اصلي اقتصادي و فرهنگي)
- آرکوئيپا
- تروجيلو، پرو| تروجيلو
- چيکلايو
- کالائو (بزرگترين بندر پرو
- کوسکو (مرکز جديد امپراطوري باستاني اينکا
- پيورا
- تاکنا
- ايکا
- پونو
- چيموبوته
- هوآنکايو
- هوآنچو
- کاجامارکا
- پوکالپا
- ايکوئيتوس
- يوريماگواس
- تاراپوتو
- مويوبامبا
[ویرایش] جغرافيا
الگو:اصلي
پرو با مساحتي بالغ بر1282220 کيلومتر مربع [2] (496193 مايل مربع) (پس از مغولستان) بيستمين کشور جهان از لحاظ وسعت مي باشد. آندازه آن را مي توان با چاد مقايسه نمود، و مساحت آن تقريبا" دو برابر ايالت تگزاس در آمريکا مي باشد.
قلمرو پرو با داشتن مساحتي بالغ بر ² km 1285216 ، با کشورهاي اکوادور و کلمبيا از شمال، برزيل و بوليوي از شرق، و بالاخره شيلي و بولوي از جنوب هم مرز است. از سمت غرب در کنار اقيانوس آرام واقع شده است. داراي جمعيتي بيش از 27 ميليون نفر بوده که به زبان اسپانيايي| اسپانيولي تکلم مي کنند، و ديگر مردم دوزبانه به زبانهاي کوئچوا يا زبان آيمارا| آيمارا و ديگر زبانهاي بومي صحبت مي کنند.
شرق پرو عمدتا" شامل جنگلهاي مرطوب گرمسيري از جنگل باراني آمازون، که بزرگترين در نوع خود است، تشکيل مي شود. در جنوب شرق در امتداد مرزش با بوليوي، درياچه تيتيکاکا &-؛ مرتفعترين درياچه قابل کشتيراني جهان قرار دارد. جلگه آلتيپلانو يک خور خشک شده است که در دامنه هاي کوه هاي آند در جنوبشرقي پرو واقع است. در امتداد مرز آن با شيلي، کوير آتاکاما ، خشکترين مکان روي سياره زمين است.
اقيانوس آرام| درياي پرو، وطن مقدار فراوان و متنوعي از حيات آبزيان (ماهي) مي باشد. صحراي سچورا در ساحل شمال غربي پرو در امتداد نوار ساحلي پاسيفيک (اقيانوس آرام) واقع شده است.
رودخانه هاي اصلي پرو شامل اوکايالي، رود مارانيون (پرو)| مارانيون، رود آمازون| آمازون، (که از جريان مشترک رودهاي مارانيون و اوکايالي به وجود آمده)، ايکايا| پوتومايو، پاستازا، رود ناپو| ناپو، جوروا، و پوروس مي باشد. [[Image:Punta Sal, Peru.jpg|thumb|left|180px|
چشم انداز ساحل در ايالت کنترالميرانته ويلار| پونتا سال[[
[ویرایش] نواحي (از لحاظ ) جغرافياي طبيعي
زماني که اسپانيايي ها وارد شدند، آنها پرو را (به دلايل سياسي) به سه ناحيه تقسيم نمودند: ناحيه ساحلي، که توسط اقيانوس آرام محدود مي شود؛ سرزمينهاي مرتفع (جغرافيايي)| زمينهاي مرفع، که در کوه هاي آند | بلنديهاي آند واقع شده؛ و جنگل که بر روي خور آمازون| جنگل آمازون قرار مي گيرد. اين کلمات هم اکنون هم در پرو بکار مي رود. خاوير پولگار ويدال، جغرافيداني که حقيقت جغرافياي طبيعي منطقه پرو را براي مدتي طولاني مطالعه نموده است، ايجاد 8 ناحيه طبيعي را پيشنهاد کرده است. در سال 1941، مجمع عمومي سوم موسسه جغرافيا و تاريخ پان آمريکن، اين اقدام را تاييد نمود.
اين هشت منطقه در پرو عبارتند از:
- چالا| چالا يا ساحل (يک بيابان در نيمه گرمسيري در ساحل مرکزي و جنوبي، و يک " دشت هموار" در حال تغيير حاره در ساحل شمالي)
- يونگا (شامل دره هاي باير و حاصلخيز نيمه گرمسيري)
- کوئچوا (جغرافيا)| کوئچوا
- سوني (جغرافيا)| سوني يا جالکا
- پونا (جغرافيا)| پونا
- جانکا
- روپا- روپا| روپا- روپا يا جنگل مرتفع
- اوماگوا| اوماگوا يا جنگل پست
[ویرایش] ميراث طبيعي و فرهنگي پرو
قانون اساسي پرو| پانون پرو در سال 1993 ، منابع طبيعي و بوم سازگان (اکوسيستم) را به عنوان ميراثي از کشور تعيين کرده است. در سال1900، نظام ملي نواحي طبيعي که مورد پشتيباني دولت پرو (SINANPE) مي باشد، ايجاد شد. ماهيت قانون به موسسه ملي منابع طبيعي (IRENA) بستگي دارد. آنها نقشه اي از حفاظت و نگهداري ميراث تاريخي- فرهنگي و طبيعت نيز توليد نمودند.
اين نقشه داراي 49 ناحيه طبيعي (%13 از کل سطح کشور) است که تحت حفاظت دولت پرو| دولت قرار دارد: 8 پارک ملي، 8 منطقه حفاظت شده ملي، 6 مکان مقدس ملي، 3 مکان وقدس تاريخي، 4 جنگل ملي، 6 جنگل حفاظت شده، 1 منطقه حفاظت شده شهري، دو زمين محصور شکار و 11 ناحيه حفاظت شده (ديگر).
پارکهاي ملي مکانهايي هستند که در آنها پوشش گياهي و جانوري وحشي تحت حفاظت و مراقبت قرار گرفته اند. (در اين مناطق) بهره برداري ازمنابع طبيعي و اسکان بشري ممنوع است.
[ویرایش] پارکهاي ملي
- پارک ملي کوتروو| گوتروو، قديمي ترين پارک ملي پرو مي باشد. این پارک در سال 1961 در کاجامارکا (بخش پرو) ايجاد شده است. تعدادي غار در اين پارک وجود دارد همچون غار سن آندرس، که مرغ خون آشام| گوآچارو درآن زندگي مي کند- پرنده اي که در معرض خطر انقراض قرار دارد.
- پارک ملي تينگو ماريا| تينگوماريا، در هوانوکو (بخش پرو)| هوانوکو قرار دارد. جاذبه اصلي آن ( غار بوف کاوگر| جغد) Cueva de las Lechuzas است که مرغ خون آشام| گوآچارو نيز در آنجا زندگي مي کند.
- پارک ملي مانيو| مانيو، در مادره دديوس (بخش پرو)| مادره دديوس و کوسکو (بخش پرو| کوزکو واقع شده است. این پارک بهترين ناحيه نمايانگر تنازع بقاي آمازون است. در سال 1977، يونسکو آن را به عنوان منطقه حفاظت شده کره حيات (بيوسفر) معرفي نمود و در سال 1987، به عنوان ميراث طبيعي بشريت اعلام گرديد.
- پارک ملي هواسکاريان| هواسکاريان، در آنکاش (بخش پرو)| آنکاش قرار گرفته است. این پارک نيز به به عنوان ميراث طبيعي بشريت و نيز منطقه حفاظت شده هسته زيست کره معرفي شده است. بلندترين کوه پوشيده از برف در اينجا قرار دارد (که نام آن نيز هواسکاريان| هواسکاريان خوانده شده و m 6768 ارتفاع دارد.). اين پارک مسکني است براي ماگنولياي نوع پويارايموندي (پويارايموندي)| پويا رايموندي، يوزپلنگ| ببر يا يوزپلنگ آمريکايي، گربه وحشي، لاما، شتر بي کوهان، گوزن باتلاق، خوک خرطومدار برزيلي| خوک خرطومدار پرويي، مرغ دم دراز پروئي(فلوگوفيلوس هارترتي)| مرغ دم دراز پروئي، گونه هاي مرغ مگسخوار، و انواع متعدد اردک پروئي (نتا اريتروپتالما)| اردک.
- پارک ملي تپه هاي آموتاپ| تپه هاي آموتاپ، (تپه هاي آموتاپ)، در پيورا (بخش پرو)| پيورا و تومبس (بخش پرو)| تومبس قرار دارد. این پارک داراي جنگلهاي اقليمي خشک فراوان و گونه هاي در مخاطره همچون کروکوديل آمريکايي است.
- پارک ملي ريو آبيسيو| رود آبيسيو، در سن مارتين (بخش پرو)| سن مارتين واقع شده است. يونسکو آن منطقه را به عنوان ميراث طبيعي و فرهنگي بشريت ناميده است.
- پارک ملي پاناچاگا- چميلن| ياناچاگا چميلن، در پاسکو (بخش پرو)| پاسکو قرار دارد. این پارک يک منطقه حفاظت شده جنگلهاي گرمسيري است که در ارتفاع m4800 واقع شده است. رود پلاکازو، رود هوانکابامبا، رود پوزوزو و شاخه هاي آن در ميان اين پارک ملي جاري هستند. برخي از جمعيتهاي بومي هنوز در اين جا زندگي مي کنند. همچنين برخي از حوزه هاي باستان شناسي از قلمرو و فرهنگهاي اينکا| اينکا و يانشا از اين منطقه بوده اند.
- پارک ملي باهوآجا- سونه نه| باهوآجا سونهنه، در مادره دديوس (بخش پرو)| مادره دديوس قرار گرفته است. این پارک داراي جنگلهاي گرمسيري پونو (بخش پرو)| پونو، هيت پامپاس و بخشي از ناحيه تحت حفاظت تامبوپاتا- کاندامو مي باشد.
[ویرایش] نواحي ملي حفاظت شده، منطق محافظت شده و گسترده پوشش جانوري وحشي
[[Image:Lomas_de_Lachay2.jpg|thumb|right|220px| منطقه ملي حفاظت شده لوماس دلاچاي، ليما، پرو [[
* پامپاگالراس- باربارا دي آشيله، در آياکوچو (بخش پرو)| آياکوچو قرار دارد و موطن ويکونيا (نوعي لاما) است.
- منطقه محافظت شده ملي جونين| جونين که در جونين (بخش پرو)| جونين واقع شده است. يکي از اهداف اصلي آن، حفاظت از اکوسيستم و تنازع بقا در درياچه جونين است.
- منطقه حفاظت شده ملي پاراکاس| پاراکاس، که در ايکا (بخش پرو)| ايکا قرار دارد. يکي از اهداف اصلي آن، حفاظت از اکوسيستم درياچه و ميراث تاريخي- فرهنگي آن بوده است.
- لوماس دلاچاي| لاچاي، در ليما (بخش پرو)| ليما واقع شده است. هدف اصلي از آن، نگهداري و حفاظت از اکوسيستم لوماس دلاچاي (تپه هاي لاچاي) است.
- منطقه حفاظت شده ملي پاکايا- ساميريا| پاکايا ساميريا، در لورتو (بخش پرو)| لورتو قرار گرفته است. هدف اصلي از آن، حفظ اکوسيستمهاي ناحيه اوماگوا و ارتقائ شهرهاي بومي بوده است.
- منطقه حفاظت شده ملي ساليناس و آگوآدا بلانکا| ساليناس و آگوآدا بلانکا ، در آرکوئيپا (بخش پرو)| آرکوئيپا و ماکوئگوا (بخش پرو)| ماکوئگوا واقع شده اند. هدف اصلي از آنها، حفاظت پوشش گياهي، پوشش جانوري و تشکيل مناظر در آنها بوده است.
- منطقه حفاظت شده ملي کاليپوي| کالپوي، در لاليبرتاد (بخش پرو)| لاليبرتاد قرار گرفته است. هدف اصلي از آن حفاظت از جمعيت شترهاي بي کوهان بوده است.
- منطقه حفاظت شده ملي تيتيکاکا| تيتيکاکا، در پونو (بخش پرو) | پونو واقع شده است. هدف اصلي از آن محافظت از اکوسيستمها و مناظر درياچه تيتيکاکا| درياچه تيتيکا بوده است.
[ویرایش] اماکن ملي مقدس
- معبد ملي هوآيلاي| هوآيلاي
- معبد ملي کاليپوي| کاليپوي
- معبد ملي لاگوناس دمجيا| لاگوناس دمجيا (تالاب مجيا)
- معبد ملي آمپاي| آمپاي
- معبد ملي مانگلارس دتومبس| مانگلارس دتومبس (تالابهاي تومبس درخت کرنا)
- مانگلارس دويسه، در ايالت سچورا از ناحيه پيورا قراردارد (از معبد ملي مانگلارس دتومبس کوچکتر است، و در منتهااليه جنوب سيستم تالابي درخت کرنا در ناحيه پاسيفيک واقع شده است)
- معبد ملي تاباکونس نامباله | تاباکونس نامباله
[ویرایش] معابد تاريخي
- معبد تاريخي چاکراماکرا| چاکراماکرا
- معبد تاريخي پامپاس د آياکوچو| پامپاس د آياکوچو (پامپاس آياکوچو)
- ماچو پيکچو
[ویرایش] جنگلهاي ملي
- جنگل ملي بيابو کورديلرا آزول| بيابو کورديلرا آزول (رشته کوه آبي رنگ بيابو)
* جنگل ملي ماريسکال کازرس| ماريسکال کازرس
- جنگل ملي پاستازا- مورونا- مارانيون| پاستازا- مورونا- مارانيون
- جنگل ملي الکساندر فون هامبلدت| الکساندر فون هامبلدت
[ویرایش] جنگلهاي حفاظتي
- جنگل حفاظتي سلطنتي آلدانيو بوکاتوما دل کانال نوو| آلدانيو بوکاتوما دل کانال نوو
(مدخل آلدانيو از کانال جديد سلطنتي)
- جنگل حفاظتي پوکويو سانتا روزا| پوکويو سانتا روزا (چشمه آب سانتاروزا)
- جنگل حفاظتي پوي- پوي| پوي- پوي
- جنگل حفاظتي سن ماتياس- سن کارلوس| سن ماتياس- سن کارلوس
- جنگل حفاظتي آلتو مايو| آلتو مايو
- جنگل حفاظتي پاگايبامبا| پاگايبامبا
[ویرایش] منطقه حفاظت شده شهري
- منطقه حفاظت شده شهري يانشا| يانشا
[ویرایش] سرزمينهاي محصور شکار
- سرزمين محصور شکار سانچوبامبا| سانچو بامبا
- سرزمين محصور شکار ال انگولو| ال انگولو
[ویرایش] مناطق حفاظت شده
- پارک ملي مانيو| مانيو
- منطقه حفاظت شده لاکوئيپامپا| لاکوئيپامپا
- منطقه حفاظت شده آپوريماک| آپوريماک
- منطقه حفاظت شده پانتانوس دل ويلا| پانتانوس دل ويلا (تالابهاي ويلا)
- منطقه حفاظت شده تامبوپاتا- کاندامو| تامبوپاتا- کاندامو
- منطقه حفاظت شده باتيان گرانده| باتيان گرانده
- منطقه حفاظت شده آلگاروبال ال مورو| آلگاروبال ال مورو (بيشه زار درخت خرنوب ال مورو)
- منطقه حفاظت شده تومبس| تومبس
- منطقه حفاظت شده گوپيه | گوپيه
- منطقه حفاظت شده چانکايبانيوس| چانکيبانيوس
- منطقه حفاظت شده آيمورو لوپاکا| آيمورو لوپاکا
[ویرایش] اقتصاد
[[Image:Sanisidro_12.jpg|thumb|200px|left| ساختماني در بخش سن ايسديرو| سن ايسديرو، بزرگترين بخش اقتصادي شهر ليما [[
از سال 1990 به بعد، اقتصاد پرو متحمل اصلاحات چشمگير بازار آزاد شده است، از قانوني کردن بخش غير رسمي تا خصوصي سازي عمده در استخراج معادن، الکتريسيته/ نيرو، و صنايع مخابرات. به کمک سرمايه گذاري خارجي و همکاري بين دولت سابق فوجي موري، صندوق بين المللي پول، و بانک جهاني، رشد اقتصادي در سالهاي 97|1997؛ و – 1994 سرعت يافته و تورم پايين نگهداشته شد.
هنوز، برخي مي گويند که اصلاحات پرو منجر به پيشرفت پايدار اقتصادي نشده است. برطبق گزارش مرکز تحقيق اقتصاد و برنامه، سازمان پژوهشي واقع در آمريکا، " درآمد به ازاي هر فرد در پرو- اساسي ترين معيار اقتصادي استانداردهاي زندگي- فعلا" در حدود ميزان 25 سال پيش قرار دارد. اين يک شکست چشمگير بلندمدت اقتصادي است. [3]
در سال 1998، تاثير پديده ال نينو بر کشاورزي، بحران اقتصادي در آسيا، بي ثباتي در بازارهاي برزيل رشد را متوقف ساخت. سال 1999، با وجود پيامد ال نينو و بحران مالي آسيا که تاثير منفي بر اقتصاد بازار گذاشت، سال بي برکتي براي پرو بود. ليما کوشيد تا مذاکرات براي تسهيلات مالي گسترده با صندوق بين المللي پول در ژوئن 1999 تکميل نمايد، اما اين کار نتيجتا" به ناچار به مذاکره دوباره پيرامون اهداف آن انجاميد. فشار بر هزينه سازي در يک روند صعودي با انتخابات سال 2000 رشد کرد.
<!—با اين وجود، بهبود قيمتهاي کالا و بخش شيلات بايد به رشد توليد ناخالص ملي تا حدود %5 مارک در سال 2000کمک بکند. -- > رشد تا سال 2005 از طريق ساخت و ساز، سرمايه گذاري، تقاضاي داخلي و صادرات تحقق يافته است. اقتصاد پرو به يکي از آزادترين اقتصادهاي بازار در آمريکاي لاتين تبديل شده است. صنايع نفت خام، گاز طبيعي و نيروي اين کشور انتظار مي رود در اثر گردش داخلي و خارجي بالاي سرمايه در بخشهاي جهانگردي، کشاورزي، معادن و ساختمان افزايش يابد.
در آوريل2006، پرو يک توافقنامه تجاري با آمريکا (تحت عنوان توافقنامه ارتقاء تجاري پرو) امضا نمود، در حالي که پرو اولين کشوردر جامعه کشورهاي حوزه آند مجمع ملل آند| کاميونيداد آندينا دناسيونز، مجمع کشورهاي آند| CAN بود که اين قرارداد را امضاء مي نمود. در آوريل2006، آمريکا و پرو توافقنامه تجاري امضاء مي کنند: [4] درژوئن 2006، کنگره پرو از قبل اين توافقنامه را تصويب نموده بود، و اين پيمان تنها در انتظار تاييد از سوي کنگره ايالات متحده| کنگره آمريکا بود. فعلا" پرو در حال مذاکره جهت انعقاد توافقنامه تجاري با شيلي، مکزيک، سنگاپور و هندوستان است.
پرو با جامعه کشورهاي آند، توافقنامه هاي آزاد تجاري دارد، که در کلمبيا، اکوادور، بوليوي و ونزوئلا تدوين شده است. پرو همچنين توافقنامه هاي آزاد تجاري با بسياري از کشورهاي مرکوسور و نيز تايلند داشته، و طي اجلاس اخير اپک، پرو اعلام نموده در نظر دارد توافقنامه هاي آزاد تجاري با چين، ژاپن و کره جنوبي منعقد سازد.
همچنين پرو خواستار امضاي يک توفقنامه تجاري با اتحاديه اروپا است. اين مذاکرات بيشتر بازارهايي را توسعه مي دهد که در آنها محصولات پروئي معامله مي شوند. پرو پتانسيل بالقوه اي براي صادرات فرآورده هاي کشاورزي، منسوجات، پوشاک، کفش، مشتقات نفت، گاز طبيعي، مواد معدني، و نيز ماهي و محصولات شيلات ، جهانگردي، و کالاهاي توليدي دارد.
در سال 2005، صادرات پرو بالغ بر 1/17 ميليارد دلار(آمريکا) ارزش داشتند (افزايش %6-34 در مقايسه با سال 2004) و انتظار مي رود در سال جاري اين رشد به %35 ، و در پايان سال2006، به 5/23 ميليارد دلار برسد. بازارهاي پرو با رشد %67/6 در تمام بخشهاي (انرژي، ساختمان، بازرگاني، شيلات، توليد، جهانگردي، و غيره) همراه بوده (يکي از سريعترين نرخهاي رشد در اقتصادهاي بازاري در آمريکاي جنوبي) و برنامه ريزي شده که به رشد %7 براي سال 2006 برسد.
براي پنج سال بعد (تا سال 2010) دولت پرو بيش از 10 ميليارد دلار در سرمايه گذاري خصوصي (هم داخلي و هم خارجي) در بخشهاي معادن و انرژي و نيز سرمايه هايي بالغ بر 15 ميليارد دلار در بخشهاي ديگر همچون صنعت، بازرگاني، جهانگردي، شيلات و کشاورزي ثبت کرده است که رشد اقتصادي سالانه را در سطوح %5 يا بيشتر حفظ خواهد نمود.
فقر در پرو بالا است، و سطح آستانه فقر به %48 براي کل جمعيت مي رسد. اما، اين سطح به کندي کاهش مي يابد و انتظار مي رود طي 10سال مقدار آن براي جمعيت تا %20 کاهش بيابد.
[ویرایش] نظامي
الگو:اصلي < مرز جدول= پهنا 1= حاشيه خانه300= فضاي بين خانه ها2= تراز o = سبک راست= " حاشيه چپ: 1em ">
< فضاي ستون چندم = تراز2= مرکز رنگ bg =# dd 8888> نيروهاي مسلح پرو < فضاي ستون چندم = تراز2= مرکز> تصوير: بخش بليندادا. jpg <کوچک > " 55- T تانکهايي از واحد مسلح " <کوچک/ > < فضاي ستون چندم = تراز2= مرکز> نيروي انساني نظامي| سن نظامي | 18 سال براي خدمت سربازي غيراجباري (1999) |
| قابليت دسترسي | سن مردان 49-18: 6647874 سن زنان 49-18: 6544408 (برآورد سال 2005) |
| مناسب براي خدمت سربازي | سن مردان 49-18: 4938417 سن زنان 49-18: 5278511 (برآورد2005) |
| سالانه افرادي که به سن خدمت وظيفه مي رسند | مردان: 277105 زنان: 269799 (برآورد2005) |
| فاصله ستون = تراز2= مرکز > مخارج نظامي | |
| رقم دلاري | 3/829ميليون دلار (برآورد سال 2003) |
| درصد توليد ناخالص ملي | %4/1 (برآورد سال 2003)
<جدول/ > شاخه هاي نظامي جمهوري پرو به شرح زير است:
در سال هاي اخير پايداري حاکم بر نظام سياسي کشور ارتش را تقويت نموده است و آن را به اهدافش رسانده است:حفاظت از امنيت ملي در هوا، دريا و خشکي و محافظت از مردم، اقتصاد و زيرساخت هاي کشور در برابر تهديد هاي داخلي و خارجي. [ویرایش] ارتش پرو{{ اصلي| ارتش پرو} ستاد آن در ليما واقع شده، آن داراي نيروي 75هزار نفري است که به چهار منطقه نظامي در مقر هاي پيورا، ليما، آرکوئيپا و ايکوئيتوس تقسيم مي شود. هر منطقه داراي تيپ هاي نظامي متعددي است که انواع گوناگوني دارد از جمله پياده نظام، سواره نظام، و مسلح. همچنين دسته ها و گردانهاي متعددي نيز هستند که بطور مستقل عمل مي کنند. تجهيزات نظامي ارتش پرو عبارتند از انواع متعدد تانکهاي (55-T و 13- AMX)، نفربرهاي زره پوش (113-M، 416- UR)، توپخانه با انواع توپهاي (هوويتزر30D| 18 A2، هوويتزر 101-M، هوويتزر114-M)، سيستمهاي ضد هوائي (شيلکا4-23-ZSU) و بالگردهاي (2-Mil Mi، 17-Mil Mi). [ویرایش] نيروي دريايي پروالگو:اصلي تصویر:BAP Grau Unitas 45-04.jpg
De Ruyter کلاس رزو ناو Almirante Grau (CLM 81)
ناوگان دريايي پرو (نيروي دريايي پرو) از 5 منطقه نظامي با ستادهايي در پيورا، ليما، آرکوئيپا، ايکوئيتوس و پوکالپا تشکيل شده است. این نیرو توان پذيرش نيرويي به ميزان 25هزار نفررا دارد که بين نيرهاي عملياتي پاسيفيک و قرارگاه هاي عمومي عملياتي آمازون و گارد ساحلي تقسيم شده اند. کشتي رزم ناو پاسيفيک که يک ناو يگان دريايي (81-CLM) مي باشد به دليل شرکت در جنگ پاسيفيک (1883-1879) عنوان آدميرال (درياسالار) قرن 19 ام پرو را با خود حمل مي کند. اين رزم ناو همچنين شامل 8 پاس ناو گروه لوپو| گروه" لوپو" مي باشد (که دو فروند از آنها طي دهه 80 در پرو ساخته شده اند)، 1ناو شکن دسته تهور (1949)| دسته "تهور"، 6رزمناو کوچک گروه P2-PR| دسته "72-PR "، ، 4 فروند کشتي ساحلي دسته " تربون پريش" ، 6 فروند زيردريايي نوع209| " نوع 1200/209" زيردريايي ديزلي از گروه ساختمان آلمان (بزرگترين نيروي زيردريايي در آمريکاي جنوبي)، و نيز کشتيهاي محافظ، تانکرها و کشتيهاي باري ديگرمي باشد. همچنين ناوگان دريايي پرو داراي يک نيروي هوا- دريا ، يگانهاي متعدد پياده نظام و واحدهاي نيروي مخصوص دريايي است. [ویرایش] نيرو هوايي پروالگو:اصلي در 20مي 1929، يگانهاي هوايي و دريايي ارتش پرو در لشکرهاي هوايي پرو (CAP) ادغام شدند، و اين لشکرها مجددا" سازماندهي شده و تبديل به نيروي هوايي پرو (FAP) شدند. نيروي هوائي پرو (FAP) به شش يگان هوايي تقسيم مي شود که مقرهاي آن در پيورا، چيکلايو، ليما، آرکوئيا، ريوجا و ايکوئيتوس قرار دارد. نيروي هوايي پرو FAP با استعداد 35هزار نيروي نظامي، تجهيزات نظامي اش عبارتند از ميگ-29 ميکويان| ميگ-29، ميگ-25 ميکويان گوريچ| ميگ-25، ميراژ2000 داسالت- برگوئت| ميراژ2000، جنگنده مدل3 ميراژ| ميراژ 5 M و هواپيماي فراصوت سوخوي 17-Su |22- Su. اين نيرو همچنين داراي هواپيماي ضد تانک سوخوي 25-Su | 25-SU و نيز هليکوپترهاي ضدتانک 24-MI| 24-Mi Mil ، بالگردهاي 17-MI| 17-Mi ، 8-MI| 8-Mi و هواپيماهاي آرماچي، سسنا 37- A|37-Tسسنا و جت مادون صوت امبرائر سوپر توکانو مي باشد. در سال1995، نيروه هوايي پرو در جنگ سنپا عليه اکوادور ضمن پوشش دادن عملياتي از طريق ارتش و نيروي دريايي شرکت نمود. پس از جنگ، نيروي هوايي پرو شروع نمود به خريد تجهيزات جديد، به خصوص جنگنده هاي 29- ميگ و 25- سوخوي که در کنار جنگنده هاي ميراژ2000 عناصر اصلي دفاعي نيروي هوايي پرو را تشکيل مي دهند. [ویرایش] جمعيت شناسيالگو:اصلي [ویرایش] شرح نژادهاتصویر:Procesión del Señor de los Milagros.jpg
El Señor de los Milagros مراسم
دو گروه اصلي بومي و نژادي عبارتند از کوئچواس (متعلق به زيرگروه هاي گوناگون فرهنگي)، به همراه آيمارايي ها، که بيشتر در محدوده جنوبي کوه هاي آند يافت مي شوند. نسبت فراواني از جمعيت بومي که در سرزمينهاي مرتفع آند زندگي مي کنند هنوز به زبان کوئچوا يا زبان آيمارايي | آيمارائي تکلم مي نمايند، و داراي سنتهاي فرهنگي پرشوري هستند، که برخي از آنها بخشي از قلمرو اينکا بوده، به شکلي قابل بحث پيشرفته ترين تمدن کشاورزي دنيا. در واقع، يک دوجين از فرهنگهاي بومي نيز در سراسر کشور فراتر از کوه هاي آند و در خور آمازون پراکنده شده اند. ناحيه آمازوني پرو به سرعت شهرنشين مي شود. مراکز مهم شهري شامل ايکوئيتوس، ناوتا، پرتو مالدونادو، پوکالپا و يوريماگوآس مي باشند. اين ناحيه موطن مردم بومي متعددي است، اما آنها نسبت فراواني از کل جمعيت را تشکيل نمي دهند. نمونه هايي از مردم بومي مقيم در شرق پرو شامل شيپيبو، اورارينا، کوکاما، و آگوآرونا هستند که تعدادي از آنها نامبرده شدند. در سطح ملي، دورگه ها دومين بخش بزرگ جمعيت را با حدود %37 کل آن ، تشکيل مي دهند. اين اصطلاح اصولا" بيانگر مردمي مرکب از اعقاب اروپايي و آمريندياني است، و بيشتر دورگه هاي پروئي از اين ترکيب مي باشند، اما نسلهاي ديگر (عمده تر ازهمه آفريقايي) نيز با درجات متغير از بخشهاي ديگر جمعيت دورگه ها در پرو وجود دارد. بيشتر دورگه ها ساکنان شهري مي باشند و مي توان آنها را در شهرهاي بندري ساحل شمالي مشاهده نمود که نشانگر ميراث توانمندتر اسپانيايي در ساحل مرکزي همچون منطقه ليما، ناحيه کاجاماکرا، و نيز منطقه آرکوئيپا است. حدود %15 جمعيت به عنوان "(مردم) سفيدپوست| سفيدپوستان" طبقه بندي مي شوند، و بيشتر آنها از گروه (مردم) کريولو| کريولوس، اعقاب نسبتا" درآميخته نشده استعمارگران اسپانيولي| اسپانيايي هستند. اعقاب ايتاليايي| ايتاليايي و گروه کوچک ديگر آلماني| آلماني، يوگسلاوي| يوگسلاوها و اروپاييان ديگر بخش نسبتا" کوچکتري از کل جمعيت سفيدپوست را تشکيل مي دهند. اکثر " کريولها" ي سفيدپوست در بزرگترين شهرا زندگي مي کنند، که معمولا" در شهرهاي ساحلي شمالي تروجيلو، پرو| تروجيلو، چيکلايو، پيورا، و البته ليما متمرکز شده اند. تنها شهر جنوبي با جمعيت عمده سفيدپوست آرکوئيپا است. تا بخش (شهر) کاجامارکا| کاجامارکا و سن مارتين شمالي شهرهايي با نفوذ قوي اسپانيايي ها وجود دارند. %3 باقيمانده جمعيت از اعقاب سياه پوست آفريقايي هستند. پرويي هاي آفريقايي تبار، ميراثي از تاريخ پرو به عنوان وارد کننده بردگان طي دوره استعماري محسوب مي شوند. امروزه مولاتو ها (دورگه آفريقايي و اروپايي) و زامبوز ها (دورگه آفريقايي و آمريندياني) بخش مهمي از جمعيت را نيز تشکيل داده اند، به خصوص درمناطق پيورا، تومبس، لامبايکوئه، ليما و ايکا. جمعيت آفريقايي- پروئي بيشتر در شهرهاي ساحلي جنوب ليماف همچون متمرکز شده اند که در ناحيه ايکا، در شهرهايي نظير ايالت کانيه ته| کانيه ته، چينچا، ايکا، نازکا و آکاري در مرز با ناحيه آرکوئيپا يافت مي شوند. بخش بزرگ ديگر اما بسيار فقير از حضور آفريقايي- پروئي در مناطق " يونگا " (غرب و درست در زير رشته کوه آند در شمال پرو) قرار دارند جايي که توليد نيشکر، ليمو و انبه هنوز از اهميت برخوردار است، و آن پيورا و لامبايکو مي باشد. اجتماعات مهمي از آنها در سراسر ايالت موروپان، همچون در شهر چولوکاناس، و بخش ياپاترا از همان شهر، و حتي بخشهاي کشاورزي کوچکتر نظير پابوريا لاماتانزا و نيز حتي ناحيه کوهستاني نزديک چانچاکو وجود دارد. بيشتر در جنوب، شهر استعماري زانيا يا بخشهاي کشاورزي همچون کاپوته و تومان در لامپايکو نيز نواحي مهمي از حضور آفريقايي- پرويي ها هستند. همچنين حضور گسترده اي آسيايي ها، عمدتا" مردم ژاپني| ژاپني و هان چيني| چيني، وجود دارد که %3 از جمعيت را تشکيل مي دهند، که نسبت به کل جمعيت ، بزرگترين مجموعه در کشورهاي آمريکاي لاتين هستند. پرو پس از برزيل دومين جمعيت بزرگ ازاعقاب ژاپني ها را در آمريکاي لاتين و بيشترين جمعيت اعقاب کانتوني ها (ازفلات چين) را در آن دارا مي باشد. جوامع تاريخي که مردم نسل چيني در آن سکونت يافته اند در سراسر بخش فوقاني آمازون در پرو، و از جمله شهرهايي نظير يوريماگوآس، نايوتا، ايکوئيتوس، و ساحل مرکزي شمال (لامبايکوئه و تروجيلو) يافت مي شوند. در مقايسه با جامعه ژاپني در پرو، چيني هاي خارجي| چيني ها ظاهرا" از زماني که وارد کار در شاليزارها در طي قيموميت پرو (نايب السلطنه بودن) شده و با برده هاي آفريقايي در طول زمان لغو برده داري شده اند، بيشتر با خود ازدواجهاي داخل قومي داشته اند. [ویرایش] زبانزبانهاي رسمي پرو زبان اسپانيايي| اسپانيولي و طبق قانون اساسي 1993پرو، زبانهاي آمريندياني همچون کوئچوا، آيمارا و ديگر موارد نظير زبانهاي بومي که در اين ناحيه غالب است، مي باشند. امروزه، %3/80 جمعيت پرو به زبان اسپانيايي تکلم مي کنند، و اين زباني است که از سوي دولت، رسانه ها، و نيز در آموزش و بارزگاني رسمي استفاده مي شود. تلاشهاي فزاينده و سازمان يافته اي براي تدريس کوئچوا در مدارس عمومي در نواحي که به اين زبان (کوئچوايي) تکلم مي شود، صورت گرفته است. طبق منابع رسمي، کاربرد زبان اسپانيولي در حالي افزايش يافته که دانستن و استفاده از زبانهاي بومي بطور قابل توجهي طي چهار دهه اخير (2000-1960) کاهش يافته است. در آغاز دهه 1960، حدود %30 از کل جمعيت پرو به عنوان متکلمين به زبانهاي بومي ثبت شده بودند، اما از دهه 1990، ارقام، افت چشمگيري را در کاربرد زبانهاي کوئچوا، آيمارا و ديگر زبانهاي بومي نشان مي دهد در حالي که تنها %28 آنها به عنوان صحبت کننده به زبان کوئچوا (%16 از آنها دوزبانه با زبان اسپانيولي گزارش شده اند) ثبت شده و متکلمين زبان اسپانيولي تا %72 افزايش يافته اند. براي سال2005،ارقام دولتي، جايگاه زبان اسپانيولي را براي تکلم به آن برابر با %3/80 کل جمعيت ذکر کرده، اما در ميان زبانهاي آمريندياني نيز کاهش (کاربرد) به ثبت رسيده است. کوئچوا از ميان زبانهاي بومي، بيشترين گويشگران را دارد، و حتي امروزه توسط %2/16 از کل جمعيت پرو استفاده مي شود، يا به عبارتي يک سوم کل جمعيت بومي پرو. تعداد گويشگران زبان آيمارايي و ديگر زبانهاي بومي در جايگاه %3 و زبانهاي خارجي %2/0 قرار مي گيرد. افت شديد کاربرد و دانستن زبانهاي بومي بطور گسترده اي به عوامل جمعيت شناسي اخير نسبت داده مي شود. شهر نشيني و سازگاري جمعيت آمريندياني پرو با فرهنگ هيسپانيک- دورگه، و نيز عوامل جديد اجتماعي اقتصادي به همراه ساختار طبقاتي، به کاربرد زبان اسپانيولي اين امتياز را در گستره زبانهاي آمريندياني داده که که نسبت به قرن گذشته کمتر توسط اکثريت جمعيت تکلم شود. مانع اصلي براي استفاده هرچه بيشتر از زبان کوئچوا اين واقعيت است که گويشهاي چندگانه اي از اين زبان وجود دارد. نوسانات در ميان اين گويشهاي کوئچوايي که به -عنوان مثال- تفاوتهايي در بين زبانهاي اسپانيولي، پرتغالي و ايتاليايي در ادا کردن تلفظ آنها به وجود مي آورد. کوئچوا در کنار آيمارا و ديگر زبانهاي فرعي بومي، اصولا" و اساسا" به عنوان يک زبان شفاهي باقي مي ماند. بنابراين، نوعي فقدان رسانه هاي جديد براي کاربرد آن وجود دارد: مثلا" کتابها، روزنامه ها، نرم افزار، مجلات، ژورنالهاي فني و غيره. اما، سازمانهاي غير دولتي نيز به عنوان گروه هاي مسئول کشوري در پروژه هايي براي ويرايش و ترجمه آثار اصلي به زبان کوئچوايي شرکت مي کنند؛ مثلا"، در اواخر سال2005 يک نسخه عالي از دون کيشوت به زبان کوئچوايي ارائه شد. درصد متکلمين بومي به زبان کوئچوا که بيسواد بوده اند اخيرا" کاهش يافته است، زيرا که %87/86 از جمعيت پرو باسواد هستند. جالبتر آنکه، نرخ باسوادي سراسري کشور در بين جوانان بين 15تا24 سال %8-96 است. [ویرایش] فرهنگهمچون تاريخ غني ملي اش، فرهنگ عمومي پروي معاصر حاصل همجوشي فرهنگها است، که اصولا" از ميراث فرهنگي گروه هاي بومي و استعمارگران اسپانيايي و آفريقايي تشکيل شده است. اين ترکيب فرهنگي در اثر کمکهاي ديگر گروه هاي مهاجر، به ويژه آسيايي ها و اروپايي هاي (غير ايبريايي) غني تر شده است. [ویرایش] فعاليت هنري پرو[[Image:Pachacamac_Temple.jpg|thumb|250px|right| معبد پاچاکاماک. عکس در سال 2002 گرفته شده است.[[ [[Image:Panoramic Cusco from Sacsayhuaman.jpg|thumb|250px|right| چشم انداز کوسکو از ساکسايهوآمان[[ ميراث فرهنگي پرو در فرهنگهاي (مهم) باستاني پرو| تمدنهاي آندي سرچشمه مي گيرد که پيش از استعمار کشورهاي آمريکايي توسط اسپانيا| ورود اسپانيايي ها رواج داشته است. فهرست گنجينه هاي جهاني باستان شناسي پرو(اصلي و فرعي)| گنجينه هاي باستان شناسي، گواهي بر بسياري از دستاوردهاي مهم قابل مقايسه با ديگر تمدنهاي بزرگ مي باشد. برخي از تجلي هاي اوليه هنرمندانه که تکامل پيشرفته تر روشنفکرانه و فناوري را منعکس مي سازند، مصنوعاتي هستند که در گنجينه هاي چاوين د هوانتار| چاوين د هوانتار و کوپيسنيکوئه يافت مي شوند. اينها نمونه هايي از هنر نمادين و مذهبي از جمله طلا و نقره کاري، (هنر) سراميک| سراميک کاري، معماري و مجسمه سازي سنگي| مجسمه سنگي مي باشند. قدمت اين اماکن به ترتيب به قرن 14 ام قبل از ميلاد و قرن 11 ام قبل از ميلاد باز مي گردد. بين قرن 8 ام پيش از ميلاد و قرن 1 ام ميلادي ، فرهنگهاي کاورناس پاراکس و نکروپليس پاراکاس توسعه يافتند. فرهنگ کاورناس پاراکاس سراميکهاي رنگارنگ زيبايي را با نمادهاي مذهبي و نيز سراميکهاي تکرنگ توليد مي کرد. فرهنگ نکروپوليس پارکاس از الياف ظريفش که به سبکهايي پيچيده ساخته شده، شناخته مي شود. در دوره بين قرن 3 ام قبل از ميلاد و قرن 7 ام ميلادي، فرهنگ شهري تحت عنوان موچه| موچيکا در لامبايکوئه (پرو)| لامبايکوئه پيشرفت نمود. فرهنگ نازکا نيز در اين دوره در دره ريو گرانده (پرو)| ريوگرانده و نيز در ايکا (بخش پرو)| ايکا توسعه يافت. در موچه| فرهنگ موچيکا، هوآکا دل سول، هوآکا دلا لونا، هو آکا کائو ويجو و هوآکا ال بروجو و هوآکا راجادا از سيپيان| سيپان شايان ذکر مي باشند. آنها به خاطر (کشاورزي) بر بام| کشاورزي در بامها و مهندسي هيدروليک و نيز برخي از اصلي ترين آثار سراميکي، نساجي، و هنر نگارگري و مجسمه سازي در جهان کشورهاي حوزه آند مشهور هستند. فرهنگ هوآري| تمدن واري، که بين قرون هشتم ميلادي و قرن 12 ام ميلادي رواج داشته جايگاهش در آياکوچو (بخش پرو)| آياکوچو قرار دارد. اين تمدن ممکنست اولين فرهنگ آندي باشد که يک طرح کلي برنامه ريزي شده شهري را تعريف مي کند. يک چنين مفهومي بعدها به نواحي همچون پاچاکاماک، کاجامارکوئيلا، واري ويلکا، و ديگر مناطق گسترش يافت. تيوانکو| فرهنگ تيوانکو در کنار مرزهاي درياچه تيتيکا بين قرن نهم ميلادي و قرن 13 ام ميلادي توسعه پيدا نمود. اين فرهنگ يک معماري و مجسمه سازي سنگي تاريخي را علاوه بر شهرنشيني نظامي عرضه کرد. اين پيشرفتها در معماري را مي توان قدردان کشف مفرغ براي ساختن ابزار بود. فرهنگ چيميو| شهر چيميو در اصل معماري شهري پيشرفت نمود. اين تمدن شهر چانچان را در دره رودخانه موچه در ليبرتاد (بخش پرو)| لاليبرتاد بين قرن 14 ام | 14 ام و قرن 15 ام| 15 ام ساخت. فرهنگ چيميو| چيميو نيز در طلاکاري ماهر بودند و آثار چشمگيري از مهندسي هيدروليک را توليد نمودند. امپراطوري اينکا| تمدن اينکا با تعدادي از مهارتهاي فرهنگي تمدنها پيش از خود همراه شده و در بسياري از موارد آنها را تکميل نمود. نمونه هاي متعددي از معماري و مهندسي اوليه وجود دارند که پس از ساختارهاي اخير استعمار اسپانيايي نيز تداوم داشته اند. در اين ارتباط، ميراث غني اينکا را نيز هنوز مي توان در شهرهايي همچون کوسکو (بخش پرو)| کوزکو، قلعه ساکسايهوميان| ساکساهوميان، اولانتايتامبو، ماچو پيکچو، و جاده هاي سنگي عريضي که کوسکو (بخش پرو)| کوزکو را به چهار نقطه اصلي در امپراطوري اينکا پيوند مي دهد، يافت. تسخير اسپانيولي ها کنار زده شد، اما نه با زور، بلکه با آثار و مفاهيم هنرمندانه، اما در بسياري از موارد آن براي غني سازي آثار دورگه هنرسنتي اسپانيا و هنر بومي استفاده شد. [ویرایش] معماريتصویر:Cathedral aqp.jpg
The Basilica Cathedral of Arequipa (1621-1656)
کليساي اعظم آرکوئيپا (1656-1621) [[ معماري پرو پيوندي بين سبکهاي اروپايي است که تحت تاثير تصوير بومي عرضه شد. دو عدد از معروفترين نمونه هاي دوره رنسانس| دوره رنسانس عبارتند از کليساي اعظم کوسکو| کليساي اعظم و کليساي سانتا کلاراي کوزکو. پس از اين دوره، دررگه شدن آن به يک نماي غني تر در دوره باروک (معماري قرن 17) مي رسد. برخي از مثالهاي اين باروک| دوره باروک عبارتند از صومعه سانفرانچسکو| دير سانفرانچسکو در ليما، کليساي کمپانيا| کليساي کمپانيا و عمارت دانشگاه ملي سن آنتونيو آباد در کوزکو| دانشگاه کوزکو و کلا" کليساهاي، کليساي سن آگوستين| سن آگوستين و کليساي سانتاروزا| سانتاروزا در آرکوئيپا (بخش پرو)| آرکوئيپا، و نماهاي زيباتر آن. استقلال پرو| جنگ استقلال نوعي خلاء خلاقيت برجاي گذارد که فقط معماري نئوکلاسيک| نئوکلاسيسيسم با الهام از فرانسه مي توانست جاي آن را پرکند. قرن 20ام| قرن 20 ام توسط مسلک گلچين سازي شناخته مي شود، (معماري (عملگرايي)| عملگرايي ساختماني در مقابل آن قرار داشته است. چشمگيرترين نمونه از آن ميدان سن مارتين در ليما مي باشد. [ویرایش] مجسمه سازي و نقاشينماي کليساي اعظم ليما مقابل ميدان آرماس[[ مجسمه سازي و نقاشي در پرو تعريف خود را از استوديو ها| آتليه ها يي آغاز مي کند که توسط راهب هايي يافت شده که شديدا" تحت تاثير هنر باروک معاصر| مکتب باروک شهر سويل (اسپانيا) قرار گرفته بودند. در اين پيشينه، غرفه هاي گروه همخواني کليساي اعظم ليما| کليساي اعظم، آب نماي ميدان آرماس| ميدان اصلي در بخش ليما| ليما و بخش بزرگي از مصنوعات استعماري ثبت شده بودند. دورگه شدن هنري بيشتر در نگارگري تشديد مي شود. اين دورگه شدن بدون ابهام، ميراث بومي را گردآوري نموده و بدون کاستن از آن، تداوم تاريخي را عينيت مي بخشد. شما مي توانيد اين موضوع را در تصوير زنداني آتاهوآلپا، اثر ديگو دمورا و يا در بوم هاي نقاشي نگارگران ايتاليايي ماتيو پرزدآلسيو و آنجلينو مدورو، يا اسپانيايي هايي چون فرانچسکو بجارانو و جي. دي. ايلسکاس و جي. رودريگز کريول مشاهده نماييد. طي قرن 17 ام| هفدهم و قرن 18 ام| هجدهم، سبک باروک نيز در حوزه هنرهاي پلاستيک غالب شد. در قرن 19 ام| نوزدهم، سبکهاي فرانسوي روکوکو و نئوکلاسيسم| نئوکلاسيک فرانسوي و رمانتيسيسم| جريانهاي رمانتيک، بهترين عرضه کنندگان خود را در ال. مونته رو، ايگنسيو مرينو و فرانچسکو ماسياس يافتند. در قرن 20 ام| بيستم، تاسيس اسکولا دبلاس آرتس دليما| مدرسه هنرهاي زيباي ليما (1919) موج شديدي را بر مجسمه سازي و نقاشي پرو القاء نمود. در مجسمه سازي، ما برخي نامهاي مهمي داشته ايم مانند لوئيز آگورتو، ال. والدتارو، ژاکوئين روکاري، جي. پيکوئراس، آلبرتو گوسميان، ويکتور دلفين و اف. سانچز. بين نگارگران، ما افرادي را داريم مانند دانيل هرناندز (نقاش)| دانيل هرناندز، آر. گراو، چزار کوئيپس آسين و خوزه سابوگال. خوزه سابوگال| سابوگال رهبر نهضت بومي بوده اند. اين جنبش يکي از تکيه گاه هاي نقاشي معاصر پرو بوده که اسامي بيشتر عرضه کنندگان آن به اين شرحند فرناندو سيزلو، آلبرتو داويلا (پرو)| آلبرتو داويلا، آرماندو ويلگاس، سابينو اسپرينگت، ويکتور هوماردا، ام.اي. کوآدروس، انجل چاوز، ميلنر کاجاهوآرينگا، تيسلا تسوچيا، ديود هرسکوويتز، اسکار آلن و کارلوس رويلا. [ویرایش] ادبياتدر تاريخ ادبيات پرو، سنت شفاهي مردم بومي آمريکايي| بومي و منابع فني نگارش (همراه با اسپانيايي ها) يکديگر را تحت پوشش قرار مي دهند. از ابتدا، اين امر ميسر بود که واقعيات متفاوت و پيچيده فرهنگي را گردآوري و بيان نمود که فورا" پس از تسخير امپراطوري اينکا توسط اسپانيايي ها| فتح وارد يک درگيري و برخورد مي شدند. ادبيات کوئچوا و زبان آيمار| آيمارا به روش شفاهي انتقال يافته است. این ادبیات با رسوم مذهبي، کشاورزي، صميمانه، جشن يا تدفين رابطه نزدیک دارد. اين ويژگيها به اشکال خاصي از شعر يا نثر تبديل مي شود، چرا که آن در اولين سرگذشت هاي تاريخي از اينکا گارسيلاسو دلاوگا (شرح احوال وقايع اينکاها| شرح وقايع ) يا فليپه گوآمان د آيالا (سرگذشت جديد حکومت خوب) و در تمايز بين ياراوي| ياراوي ها و شعر وطنخواهانه و رمانتيک قابل مشاهده است. يکي از جالبترين نمادهاي آن در اينجا ماريانو ملگار بوده است. سپس، سلطه گري طبقه اقليت حاکم کريول در جامعه پرو از کنارگذاشتن اشکال بومي به نفع انواع اروپايي آن بهره مي جستند. بعدها سبک نئوکلاسيسيم| نئوکلاسيکها بپا خواستند همچون مانوئل آسنسيو واي سگورا و فليپه پاردو واي آلياگا. آنها خود را تقريبا" تا اواخر قرن 19 ام| نوزدهم پابرجا نگه داشتند. در اين زمان، رمانتيسيسم| جريان رمانتيک با بهره از آثار کارلس آگوستو سالاوري و خوزه آرنالدو مارکوئز و بين ديگران عرضه شد. بحران عمومي حاصل از جنگ پاسيفيک جاي خود را به سبک مدرنيسم داد. بهترين نمادهاي آن خوزه سانتوس چوکانو و خوزه ماريا اگورن بودند. پس از آنها، جريان سبک پيشرو| آوانت- گارديسم به شدت توسط مجلات ا منتشر شد: مجله کوئيونيدا| کلوئيونيدا و مجله آمائوتا| آمائوتا. مجله آمائوتا در سال 1926 توسط خوزه کارلوس مارياتگو پايه گذاري شد. بين همکاران وي چزار والجو بود. ضمنا" جريان بومي در شعر به مدد لوئيز فابيو گازمار دوباره متولد شد. نويسندگان پيشرو| پيشگام در طرح هاي مختلف شعر بزمي| شعرغنايي پراکنده شدند، افرادي همچون خاوير آبريل، آلبرتو هيدالگو، سباستين سالازار بوندي، کارلوس گرميان بلي، و سايرين. آنها حوزه هاي جديد و متضاد بياني را مي گشودند. در قرن 19 ام| نوزدهم، نثر در پرو از جريان ستنگرايانه: مانوئل آسنسيو سگورا و ريکاردو پالما، به ادبيات مدرنيست| جريان مدرنيسم: مانوئل گنزالس پرادا و خوزه سانتوس چوکانو جابجا شد. در قرن 20 ام| قرن بيستم، نثر بومي به لحظات شکوفائي خود با (آثار) سيرو آلجريا و خوزه ماريا آگوداس، سباستين سالازار بوندي، مانوئل اسکروزا و خوليو رمين ريبردو رسيد. بدون ترک رويکرد (هنرهاي) رئاليسم| واقعيتگرايانه، ماريو وارگاس ليوزا به آن رسيد. برخي از مشهورترين نامهاي (عرصه) شعر عبارتند از اميليو آدولفو وستفالن، خورخه ادواردو آيلسون، کارلوس ژرمن بلي، آنتونيو سيسنروس، واشينگتون دلگادو، مارکو مارتوس، و در ادبيات روايي: ميگوئل گوتيرز، جورجيو مارتينز، آلونسو کوئتو، گولرمونانيو د گوسمين، بين ديگر افراد هستند. [ویرایش] هنر[Image:La_Compania_Cusco_.jpg|thumb|200px|right|Iglesia de la Compañía, Cuzco]] قلعه سنگي اينکا ساکسايهوامان نزديک کوسکو| کوزکو[[ هنر پرو در اثر ذوب فرهنگ اسپانيايي| اسپانيولي و فرهنگهاي آمريندياني با هم شکل گرفت. طي دوران پيش از (کريستف کلمب، پرو يکي از مراکز اصلي نمايش هنري در کشورهاي آمريکايي محسوب مي شد که مکاني براي فرهنگهاي پيش از اينکا همچون فرهنگ چاوين| چاوين، موچه، فرهنگ پاراکس| پاراکاس، هواري (واري)، فرهنگ نازکا| نازکا، چيمو، و تياهواناکو که سفالگري، نساجي، زرگري، و مجسمه سازي را با کيفيت با توسعه مي داد. اينکاها با تداوم فرهنگهاي پيشتر، به حفظ اين مصنوعات ادامه دادند اما حتي اين امر در معماري با دستاوردهاي بارزتري همراه بود. شهر کوهستاني ماچو پيکچو و ساختمانهاي کوسکو| کوزکو نمونه هاي اعلاي طرح معماري تاهوانتينسويو| اينکا هستند. طي دوره استعماري، سبک باروک اسپانيا با سنت قديمي اينکا درآميخت تا هنر دورگه را ايجاد نمايد. سبک کوزکو مربوط به هنرمندان بسيار ناشناس هندي با تاثير از مکاتب ايتاليايي، فلميش (فلاندري)، فرانسوي از سنت باروک اسپانيايي پيروي نمود. فرانچسکو فييرو، نقاش، کمک بارزي را با نقاشيهاي وقايع، حالات، و رسوم نمونه نيمه قرن -19 ام- پرو به اين سبک نمود. فرانچسکو لازو، طليعه دار مکتب بومي نقاشان، نيز به خاطر آثار نقاشي خود شهرت يافت. پرو در اوايل قرن بيستم " بومي گرايي" را در يک نوع آگاهي جديد نسبت به فرهنگ هندي عرضه نمود. از زمان جنگ جهاني دوم، نويسندگان، هنرمندان، و فرهيختگان پرو همچون چزار والجو و خوزه ماريا آرگوداس در نهضتهاي جهانگستر روشنفکري و هنري شرکت نمودند که به ويژه به سمت شيوه هاي آمريکايي و اروپا کشيده مي شد. در دهه پس از 1932، " مکتب بومي" نقاشي به رهبري خوزه سابوگال بر صحنه فرهنگي پرو غالب بود. واکنش آتي در ميان هنرمندان پرويي موجب آغاز نقاشي مدرن در پرو گرديد. استعفاي سابوگال به عنوان مدير مدرسه ملي هنر در سال 1943، با بازگشت شماري از نقاشان پرويي از اروپا مقارن شد که سبک هاي " جهاني" و بين المللي نقاشي را در پرو مجددا" احياء نمودند. طي دهه1960، فرناندو سيزلو، هنر مند سرشناس بين المللي پرويي، طرفدار اصلي نقاشي تجريدي (آبستره) شد و هنر پرو را به سوي مدرنيسم سوق داد. پرو به عنوان مرکز توليد هنر با نقاشاني همچون فرناندو دسيزلو، جراردو چاوزر، خوزه تولا، آلبرتو کوئينتانيلا، و خوزه کارلوس راموس، در کنار ويکتور دلفين مجسمه ساز با احراز جايگاه بين المللي باقي ماند. هنرمندان جوان خوش آتيه امروزه افزايش مي يابند که اين موجب مي شود اقتصاد پرو بتواند پيشرفت بيشتري را در زمينه هنرها درپي داشته باشد. [ویرایش] صنايع دستيبين رايجترين حرف در پرو، حرفه هاي (هنر) سراميک| سراميک ها (يا از نوع هنري يا کسب درآمد)، خراطي چوب| منبت چوب، نقره کاري، برجسته کاري چرم و شکار| برجسته کاري، حصيربافي، و رشته نساجي، با تاکيد بر بافته هاي رنگارنگ ساخته شده از پشم آلپاکا وجود دارند. [ویرایش] نمادهاي فرهنگ عامهفرهنگهاي باستاني پرو| فرهنگهاي پيش از هيسپانيک- آندي پرو به ويژه به نمادهاي هنرمندانه موسيقي محدود مي شوند. در واقع، تقريبا" تمامي آثار جامعه کشاورزي همراه با موسيقي و آوازخواني هاي (کلا" به زبان کوئچوا| زبان کوئچوا خوانده مي شوند: تاکوئي) اجرا مي گردد. تقابل نژادي پروي باستان سنتها و آداب متضادي را بطور همزمان در طول زمان ايجاد نموده است. آنها عمدتا" عوامل تعيين کننده توسعه غني فرهنگ عامه پرو پس از هيسپانيک مي باشد. اکنون، نمادهاي مختلف موسيقي (رقص ها و ترانه ها)، جشنواره هاي عاميانه (مذهبي يا غير آن)، هنرها و فنون، سبک تغذيه و فعاليتهاي ديگر(طبق نواحي مختلف در حال تغيبير است) نمادهاي مهم ميراث فرهنگي پرو و آمريکاي لاتين مي باشد. [ویرایش] موسيقيالگو:اصلي: موسيقي پرو [[Image:PICT0001.JPG|thumb|150px|left| نمونه ابزار موسيقي بادي پرويي از موسيقي آندي[[ همچون جغرافيايش ( 28 اقليم از 32 اقليم جهاني) سبک تغذيه و نژادهاي مختلفش، موسيقي پرو بسيار متنوع و گوناگون است. بيشتر موسيقي پرو از ناحيه آندي، اندولوسي اسپانيولي| اسپانيايي و ريشه هاي آفريقايي گرفته شده است. موسيقي مدرن پرويي و موسيقي تحت تاثير آمازون نيز در پرو متداول است. به عنوان نمونه در سال 2006 در پرو، بيشتر جوانان پروئي در شهرها به موسيقي رگيتون (کارائيبي) گوش مي دهند. موسيقي لاتين نقاط حاره همچون سالسا و مرنگوئه در ليما و کالائو بسيار رايج است. خوانندگان محلي از جمله آنتونيو کاتاگنا و ويلي ريورا در ميان ديگر افراد است. موسيقي راک | راک به سبک اسپانيولي و انگليسي، موسيقي پاپ| پاپبه سبک اسپانيولي و انگليسي، و ترانه ها نيز در ميان بخش گسترده اي از جوامع پرو به همراه پدرو سوارز ورتيز که معروفترين هنرمند گروه راک است، مي باشند. رقصهاي دونفره کومبياس و فاميل ديگر پرويي آن، تکنوکومبياس در ميان مهاجران در حومه کشور و اعقاب آنها در ليما و شهرهاي ديگر واقع در ساحل رايج است. در شهرهايي نظير ليما و آرکوئيپا موسيقي انگليسي در40ايستگاه برتر راديوئي علاوه بر موسيقي هاي رگيتون و راک به زبان اسپانيولي معمولا" شنيده و پخش مي شود.موسيقي راک طي دهه هاي 80 و 90 و سالسا متداولترين سبکهاي موسيقي در ليما و ديگر شهرهاي اصلي بودند. موسيقي دانان آندي ماقبل دوره هيسپانيک عمدتا" با ابزار بادي موسيقي همچون کوئنا (فلوت)، پينکيلو، و ارکه، سيکو (نيلبک)| آنتارا يا سيکو (نيلبک)|سيکو(همچنين نيلبک| زامپونيا نيز ناميده مي شود)، پوتوتو يا پوتتو| پتتو و غيره استفاده مي شوند. آنها همچنين از ابزار موسيقي ضربي| ابزار ضربي متضادي همچون تينيا (طبل دستي)، وانکار، ابزار موسيقي با ابعاد بزرگ، پوماتينا ها – ساخته شده از پوست يوزپلنگ-، و روناتينا ها- ساخته شده از پوست انسان- بکار مي برند. از ابزار روناتينا در نبردها نيز استفاده مي شود. با فتح امپراطوري اسپانيا توسط اسپانيا| فتح اسپانيولي ها، وسايل موسيقي | ابزار موسيقي جديدي نيز وارد شد مانند چنگ ها، گيتارها، گيتارهاي مکزيکي، سه تارها، عود ها و غيره. در اثر اين وسايل موسيقي| ابزار موسيقي، ابزار موسيقي دورگه جديد آندي پديد آمدند. اين ابزار دورگه هنوز امروزه استفاده مي شوند: چنگ آندي و و چارانگو (عود فرنگي). جعبه صوتي چارانگو از جنسس پوست آرماديلو ساخته مي شود. اين دورگه بودن فرهنگي خود را به تماس با مردم بومي| بومي و اروپاي نوسنگي| فرهنگهاي اروپايي محدود نساخت. نقش برده داري| بردگان آفريقايي درآهنگ ها و اسباب ضربي موسيقي تعيين مي شد. اين تاثير در اشکال موسيقي نظير فستجو(مخصوص جشن)، زاماکوئکا (موسيقي بندري) و غيره قابل مشاهده است. موسيقي بندري در زمينها و " کوچه ها " ي شهرهايي همچون ليما، تروجيلو، چيکلايو، پيورا، تومبس و ايکا ريشه دارد. اين موسيقي شامل نسخه کريولي (دورگه) از گيتار اسپانيا و ابزار معروف پرويي طبل کاجون مي باشد. [ویرایش] موسيقي آندي پروموسيقي آندي در " موسيقي بومي" سنتي، اکستر اسپانيايي و موسيقي هاي کليساي اروپايي ريشه دارد. ناحيه جنوبي آند به خاطر هوآينو معروف است، يک نوع سرود شاد دورگه که شامل گيتار چارانگو، نواهاي غمناک با لحني زيبا و برخي اوقات با چنگ| چنگ آندي مي باشد. هوآينو آياکوچانو احتمالا" معروفترين سبکهاي آنست زيرا با گيتار کريول و حتي اسپانيايي اجرا مي شود، و به آن احساسش حتي با يک نماي دلسوزانه و رمانتيک افزوده مي شود. کوسکو، پونو و آپوريماک داراي حس خاصتر بومي نسبت به موسيقي هستند که حتي ممکنست با ويولونها نيز همراه شود. آهنگهاي مشهور توئنز عبارتند از موليزا و واليچا " کوسکوئينا" که بسيار رمانتيک و افسرده کننده نيز هستند. ديگر آهنگ هاي آندي شامل آميزه اي از موسيقي کليساي اروپايي و هوآينوس همچون ترانه معروف " ال کندور پاسا"است، يک ترانه سنتي پرويي که از طريق نمايش فولک دو (سايمون و گارفونکل) در آمريکا رواج يافت و در يک فيلم نمايش داده شد " فارغ التحصيل". تدوين اصلي آن شامل يک ياراويه است که اينکا به دنبال آن بوده است. "پاسکاله " و يک ريتم هوآينو فوگو (ريتم تکراري همزمان)، سه ريتم اينکاي سنتي. اثر معروف خورخه براوو دروئدا، " دوشيزگان خورشيد" در سال 1951توسط ايما سوماک انتشار يافت. آرکوئيپا ناحيه اي است که احتمالا" مشابه با بهترين آميزه فرهنگهاي اسپانيا| اسپانيايي و آندي مي باشد. شهر آرکوئيپا خالق مغرور ياراوي معروف است، يک سبک افسرده ساز که شامل گيتار اسپانيايي يا " کريول" بوده که آهنگ يک کاهن را اجرا مي کند. اين موسيقي پس از جنگ پاسيفيک به افتخار (قهرمان محلي) ماريانو ملگار، در بين باقي جوامع آندي متداول شده است. اين موسيقي انزواي کوه ها، معدنچيان و کشاورز اندي را ابراز مي کند. در واقع این نوع از موسیقی ترکيبي از ريتمهاي زاردز کوهلي و هواينو است. هوايلاس آند مرکزي در مقايسه با آن، سبکي شاد، و آهنگين داشته و عمدتا" در اطراف سرو دپاسکو، هواراز هوانوکو رايج است. [ویرایش] موسيقي ساحلي پرو[[Image:1316535-1.jpg|thumb|right|250px| نماي هوايي از کاستاورده، بخش ميرافلورز| ميرافلورز.[[ ساحل داراي احساسي متفاوت نسبت به موسيقي آن است تا همتاي آندي آن. موسیقی ساحلی " موزيکا کريولا" ناميده مي شود و در يک ترکيب ريشه دارد که نفوذ سنتي اسپانيا| اسپانياي، کوهلي (مردم روما) و آفريقائي را برمي انگيزاند. موسيقي ساحلي با ريتم هاي سنتي اروپايي ترکيب مي شود، شم قوي احساسي کوهلي از فلامنکو و زاردز اروپاي شرقي و نيز آفريقايي مبتني بر همخواني و ضرب (موسيقي) سرچشمه مي گيرد. اين ترکيب خصوصا" در ساحل مرکزي و شمالي ريشه دارد، و دامنه گسترده اي از سبکهاي رقص و موسيقي که امروزه مي شنويم، ايجاد مي نمايد. مثلا"، ليما مشهورترين سبک موسيقي والتز پرويي تحت عنوان " والس پروآنو" و " والسسيتو پروآنو" در همه جا مي باشد. اين ريتم شامل يک خواننده، يک گروه همخواني، گيتار کريول، کاجيون پروئي و تعدادي ضرب زن (قاشق) است. اين نوع از موسيقي بطور گسترده اي از سوي " چابوکا گراندا" بزرگ رواج يافته که به عنوان مهمترين تدوينگر موسيقي " کريول ساحلي" با ترانه هايي همچون " گل عاشقانه" ، " فينا استامپا"، و " خوزه آنتونيو" محسوب مي شود. معمولا" ديگر ريتمهاي شناخته شده " پرويان والس" عبارتند از " حيات روح کورازون"، نفرت من"، " مالکيت خصوصي"، " توده (مردم)"، و " روزاريو مادرم"، که برخي از اين ترانه ها با نسخه بولرو يا سالسا از سوي هنرمندان کارائيبي درهم آميخته شده است. موسيقي آفريقيايي- پرويي معمولا" توسط يک جفت گيتار کريول، کاجيون، کاجيتا و يک نوع خاص از کوئيجادا دو بورو نواخته مي شود. نمونه هايي از اين رقص ها، " فستجو" و " لانديو" هستند که در جوامع " آفريقايي- پروئي در ساحل جنوبي رواج دارد. سوزانا باکا يک خواننده و تدوينگر موسيقي آفريقايي- پرويي است. او جايزه گرمي را در سال 2002 به خاطر آلبومش " ناله سيه پوستان " دريافت نمود. مارينرا يا زاماکوئکا از ساحل مرکزي ليما، رقص ملي کنوني پرو است، و اين نام به افتخار دريانورداني بوده که در جنگ پاسيفيک عليه نظاميان شيلي جنگيدند. در بين پرويي هاي ساحل، آن به عنوان يک رقص سنتي و نمونه همچون تانگو در آرژانتين مي باشد. اين رقص ترکيبي از سبک کوهلي اروپاي شرقي، فلامنکو و ظرافت سبک پاسو هورس پرويي پديد مي آورد. برخي از مردم نوبت مي گيرند و در انتظار جشنواره سالانه مارينرا که در شهر تروجيلو در ماه ژولاي با حضور هزاران نفر برگزار مي شود، مي مانند. در ساحل شمالي خصوصا" لامبايکو و پيورا، مردم به خاطر رقص کوماناناس و توندرو مشهوريت فراواني دارند. اين قديمي ترين و دورگه ترين نمادهاي موسيقي پرواست و از ترکيب تداخلي مردم روما| کوهلي ها، بردگان آفريقايي و فرهنگهاي مهاجر آندي گرفته شده است. موسيقي ساحلي پرو در ساختار غني خود يک ساز محلي را به نام کاجيون شرکت داده است. اين ساز بسياري از اوقات با کاجيون اسپانيايي الاصل اشتباه گرفته شده که در دهه 1980 به وسيله پاکودلوچيا در اسپانيا عرضه شده بود اما حقيقت اين است که کاجيون از زمان دوران استعماري در موسيقي پرو استفاده مي شده است. اما آن ممکنست داراي تاثير " کوهلي" باشد که ثابت نموده اين ساز از زماني که در توندرو، زاماکوئکا، رزابالوسا و ريتمهاي کريول ساحل پرو پيش از عرضه ديگر سازها ريشه داشته، اصولا" از پرو سرچشمه مي گيرد. [ویرایش] رقص ها[[Image:Marinera_Norteña.jpg|thumb|left|250px| Marinera Norteña ، رايج ترين رقص در ساحل پرو[[ بين رقص هاي با ريشه بومي، تعدادي از آنها هستند که به کشاورزي| امر کشاورزي، شکار و جنگ مربوط مي شوند. برخي از موارد رقص آرائي| رقص آرائي ها نفذ بارز مسيحيت را نشان مي دهند. دو نمونه از رايجترين رقصهاي آندي ، کاشوا و هوآينو| واينو يا هوآينو هستند. کاشوا داراي يک ويژگي گروهي بوده و معمولا" به صورت دسته جمعي در داخل حومه يا فضاهاي باز اجرا مي شود. هوآينو يک " رقص سالني" است. این رقص به صورت دو نفره و در فضاي دربسته اجرا مي شود. ياراوي و تريسته (رقص پرويي)| تريسته نيز داراي ريشه آندي مي باشد. این دو رقص معمولا" به اتفاق ترانه هاي بزمي بسیار عاطفي اجرا مي شوند. رقص هاي داراي ويژگي رسوم مذهبي عبارتند از آچوکالو، پينکيلادا، لامرادا (رقصي با تقليد از قدم زدن لاما)، کوآلاوادا (رقص تقليدي از (کار) نخ ريسنده| ريسندگان نخ)' و غيره. بين رقصهاي شکاري، مي توان از اين نمونه ها ذکر نمود: ليپي- پولي و چوکوئلاس. این رقص ها، رقصهايي از آلتيپلانو مربوط به شکار ويکونيا هستند. رقصهاي جنگ کانند نيز وجود دارند مانند (رقص) چيرينگوآنو| چيرينگوآنو که ريشه اي آيمارايي دارد؛ چاتريپولي که سربازان رئاليست اسپانيايي را به طنز (سخره) مي گيرد، و کناکناس که درباره سربازان شيلي است که جنگ پاسيفيک (1879) پرو را اشغال کرده بودند. همچنين رقصهاي کارناوال (جشنواره اي) هم وجود دارند. يک کارناوال يک روز تعطيل غربي است که در بين آندي هاي پرو، بطور همزمان با کشاورزي| زمان (کشت) محصولات آن برگذار مي شود. بسياري از انواع جوامع روستايي| جوامع روستايي طي اين تعطيلات با رسوم اجدادي و رقصهاي ترکيبي آغاز زندگي (جوانان) را جشن مي گيرند. زوجهاي جديد ممکنست براي آن آماده شوند. جذابترين و معروف ترين رقص عاشقانه در پرو مارينرا نورتنيا است. اين رقص عشقبازي يک مرد را با زني جوان نشان مي دهد. گونه هاي محلي اين رقص در ناحيه ليما| ليما و ديگر مناطق کشور وجود دارد. [ویرایش] جشنهاي عموميجشنهاي عمومي حاصل بسياري از سنت ها و اسطوره هاي هرشهرمي باشد. اين جشنها همراه با موسيقي، رقص ها، وعده (هاي) غذايي و نوشيدنيهاي خاص است. علاوه بر جشنهاي مذهبي مانند کريسمس، (عيد) پيکر مسيح| عيد پيکر مسيح يا هفته مقوس، نمونه هاي ديگري وجود دارند که بيانگر تلفيق باورهاي مردمان بومي| بومي ها با عقايد مسيحي است. نمونه اي از اين نوع جشنها آلاسيتاس يک لغت به (زبان آيمارايي| آيمارا مي باشد که بر طبق گفته برخي از افراد باسواد، به معناي «من را بخر» مي باشد) که ترکيبي از پيشه ها و نمايشگاه مجسمه هاي کوچک سفالي| مينياتور با رقص ها، وعده هاي غذايي و آئين مذهبي (ديني)| آئين نيايش است. نمونه ديگر سفر کويلور- ريتي (ناحيه کوسکو|کوزکو است که نوعي گردهمايي باستاني براي آپو (خدايان کوهستان)| آپو (رب النوع هاي حافظ کوه ها) با رفتن به يک معبد مسيحي در يک راه پيمايي طولاني| رهنوردي به بالاي کوهي با بيش از m5000ارتفاع از سطح دريا است که با برف پوشيده شده است. [ویرایش] حمل و نقلپرو داراي يک شبکه بزرگراه هاي پرو| بزرگراه هاي ملي است که توسط " وزرات راه و ترابري" (وزارت ترابري و ارتباطات) يک سازمان دولتي اداره مي شود. بزرگراه پان- آمريکن مهمترين آزادراه پرو است، که نقاط شمال و جنوب کشور و نيز پرو را از شمال به اکوادور و از جنوب به شيلي متصل مي کند. [ویرایش] سبک تغذيهالگو:اصلي نوع غذاهاي پرويي داراي تنوع زيادي است. گياهان معمولي ازجمله ذرت، گوجه فرنگيها، موزهاي بزرگ، سيب زميني، رو کوتو (همچنين " فلفل سرخ" يا " اوچو" نيز ناميده مي شود)، غاز، اولوکو، آووکادو ("پالتا ") (درخت) شيرين بر، ليوکوما، و آناناس (" آناناس") هستند. گوشت از جانوراني تامين مي شود همچون هوئمول (جانورشناسي)| گوزن آندي (شبيه به گوزن کوچک سرخ نر)، لاما، و خوک گينه اي ("کوي"). سنتهاي آشپزي سبک تغذيه آمريکاي جنوبي| آمريکايي، سبک تغذيه اروپايي | اروپايي و مراکشي| مغربي وعده هاي غذايي جديد و روشهاي تهيه آنها را براي ترکيب با هم درآميخته است. ورور افريقايي ها و چيني ها نيز توسعه آشپزي پروئي| آشپزي ترکيبي را تحت تاثير قرار داده است. آشپزي پروئي در صحنه تذيه جهاني متداولتر مي شود. غذاهای پرویی ترکيبي از غذاي آمريندي و اسپانيايي تحت تاثير گروه هاي ديگر از جمله آفريقاييها، ايتاليايي ها، چيني ها و ژاپني ها است، که همه محتويات و سنتهاي غذايي خود را با هم ترکيب مي کنند. تنوع اقليمي پرو امکان پرورش گستره وسيعي از محصولات را ممکن مي سازد. انواع متعددي از سيب زميني، ذرت و فلفل شيلي (سرخ) از کوه هاي آند وجود دارد که روکوتو يکي از رايجترين آنها است. ماهي و غذاي دريايي از ساحل پاسيفيک، انبه ها و ليموترش از دره هاي ساحلي، و موز و مانيوک (ميوه کاساو) از جنگلهاي آمازون به عنوان محتويات بارزي به غذاي ملي افزوده مي شود. برخي از نمونه غذاهاي پرويي عبارتند از ميگوي آب پز (چوپه د کامارونز)، و آنتيکوچوس (دل گاو که با سيخ کباب مي شود). گياه اولوکو با چارکو(گوشت گاو وحشي)، غذايي است در روغن داغ که از اولوکو چارکو درست مي شود، غذاي پاچامانکا| پاچامانکاي آندي شامل انواع گوشت ها، (گياهان) زيرزميني و ويسيا فابا| باقلا است که در اجاق سنگي پخته مي شود، و پياز يک نمونه خوب از غذاي چيني است اما با سيب زميني سرخ کرده طبخ مي شود. پيکانته دکوي يک غذاي روغندار از گوشت سرخ کرده خوک گينه اي است. شناخته شده ترين و رايجترين غذاي پرويي سويچه است، عبارتست از ماهي و حلزون صدفداري که در آي ليمو خوابانده شده است. رايجترين نوع سويچه يک نوع پيش خوراک غذاي دريايي است که در آن ماهي با پياز و فلفل تند در آب ليمو خوابانده مي شود، اما پخته نمي گردد. اسيد آبليمو، پروتئين را دگرگون کرده و رنگ ماهي سفيد مي شود، و آن را "مي پزد". انواع متنوعي از غذاي سويچه وجود دارد که تنها شامل ماهي، صدف، يا يک غذاي ترکيبي دريايي مي باشد. نمونه غذاي ديگر مواد خام آن که از کوه هاي آند به دست مي آيد، عبارتند از: هوميتا (تاماله) ، کباب گوشت خوک گينه اي، پاپا الا هوآنکاينا، ژله دريايي، چيلکانو، سودادو، آگواديتو، تالارين سالتادو، مرغ فلفل زده، آروز کن پولو (جوجه پلو)، سکو درز، چيکارونز، تاکوتاکو، کاراپولکرا (سيب زميني خشک)، چنچولي، سالچيپاپاس، موندون گوئيتو الا ايتاليانا، چنفاينيتا، اکوپا، غذاهاي گوناگون چيفا (غذاي چيني تهيه شده با مواد پرويي)، استوفادو، بيستک الاپوبره، آروز کن پوتو، روکوتو رلنو، امپاناداس،پولو الابراسا، (گوشت) خوکچه، پيکانته دماريسکوز، و تورون ددونياپپا. کارامل نيز به عنوان غذاي سفيد در پرو شناخته مي شود، و يک غذاي بسيار رايج است. کرما چانتيلي نيز يکي از کيک هاي بسيار متداول مي باشد. دسرهاي ديگر غذايي عبارتند از مازامورا مورادا، آروز کن لچه، کيک ميوه اي، پيکارونز، کرما ولتيادا، لچه آسادا و تورتا هلادا. غذاي پروئي مي تواند همراه با نوشيدنيهاي رايجي مانند چيچا دجورا صرف شود که با ذرت خشک شده در آفتاب تهيه مي شود. همچنين چيچا هاي ديگري نيز هستند که از ذرت ارغواني و بادام زميني تهيه مي شوند. رايجترين نوشيدني غيرالکلي اينکا کولا ناميده مي شود که يک نوع ليموناد کرم رنگ مايل به زرد است، اما ليمونادهاي ديگر متداولتر هستند، همچون کولا اينگلسا، گوآرانا باکوس، و ديگر ليمونادهاي بسيار رايج ميوه اي همچون پرتغالي، آناناسي، و ليموئي. معروفترين نوشيدني پرو پيسکو است که توسط شرکت پروئي ايکا توليد مي شود. الگو:لينکهاي مرتبط الگو:سفر با ويکي پديا [ویرایش] ورزشها' فوتبال: رايجترين ورزش پرو فوتبال(انگليسي) است و پرو در جام جهاني اين چنين ظاهر شده است: 1930، 1970 (يک چهارم نهايي)، 1978 (يک چهارم نهايي)، 1982 و دو جام يادبود کوپا آمريکا. بيشتر جمعيت پرو مسابقات جام جهاني را از طريق تلويزيون دنبال مي کنند. اسطوره هاي فوتبال از پرو عبارتند از هوگو سوتيل، چزار کوتو، روبرتو چاله، خوزه چومپيتاز، پرسي روجاس، خوآن کارلوس اوبليتاس و تئوفيلو کوبيلاس: که بهترين مهاجم در فينال جام هاي جهاني با 10 گل زده است. بازيکنان سرشناس فعلي آن عبارتند از دفاع مياني نولبرتو سولانو (در تيم نيوکاسل يونايتد)، و مهاجماني همچون کلوديو پيزارو (اف سي. بايرن مونيخ)، خوزه پائولو گوئررو (اس وي. هامبورگ) و جفرسون فارفيان (پي اس وي آيندهوون). تيمهاي دانشکده ورزش، آليانزاي ليما، اسپورتينگ کريستال، و سينسيانو بزرگترين تيم ها در پرو هستند. در سال 2003، سينسيانو با شکست دادن باشگاه آرژانتيني ريورپلاته، جام آمريکاي جنوبي| کوپاسودآمريکا را برد، و سپس توانست در سوپرجام ميامي، قدرت خانگي آمريکاي جنوبي بوکاجونيورز از آرژانتين را نيز شکست دهد. ' تکواندو: خوآن کارلوس گامارا، برنده مدال نقره سيزدهمين دوره مسابقات آمريکاي جنوبي، آرکوئيپاي، پرو1997. دارنده مدال برنز يازدهمين دوره قهرماني تکواندو پان آمريکن ، ليماي پرو1998. نفر نوزدهمين در رتبه بندي مردان جهان (سبک وزن و وزن سنگين )، 2001. دانده مدال طلاي مسابقات آزاد آمريکا، ايالات متحده2002. عضو موزه مشاهير فدراسيون جهاني تکواندو، سئول کره جنوبي. [[Image:TkdChamp.jpg|thumb|right| ژان کارلوي گامارا (سمت راست) به عنوان برنده اعلام مي شود.[[ واليبال : واليبال زنان از ورزش هاي رايج ديگر است (مدال نقره در بازيهاي المپيک سئول 1988، مقام نائب قهرماني جهان در 1982 و 12 بار قهرماني آمريکاي جنوبي). موجسواري: فليپه پومار، مقام دوم قهرماني موجسواري جهان، پرو1965، سوفيا مولانوويچ، قهرمان جهاني موجسواري زنان جهان در سال2004و 2005. قايقراني: پرو تنها کشور منطقه است که 6 سال متوالي برنده جام جهاني در گروه " خورشيد ماهي" شده است. علاوه براين، پرو جامهاي قهرماني آمريکاي مرکزي، آمريکاي جنوبي و کارئيب را در همان دسته برده است. در گروه آپتيميست (خوشبين)، در يک " مسابقه تيمي" سه بار در سالهاي 1997، 1998 و 1999 قهرمان جهان شده است. تيراندازي: تيراندازان پروئي 3 مدال از مجموع 4 مدال بازيهاي المپيک| المپيک را احراز نمودند. ادوين واسکوئزتنها برنده پروئي مدال طلا در بازيهاي المپيک 1948 بود، در حالي که فرانچسکو بوزا (1984 لوس آنجلس)، و خوآن جيها (1992بارسلونا) هردو برندگان مدال نقره بودند. ' تنيس: لوئيز هورنا و جائيم يزاگا مشهورترين تنيس بازان پروئي هستند. عضو موزه مشاهير تنيس و برنده جام ديويس و ويمبلدون، الساندرو اولمدو در پرو متولد شده ولي براي آمريکا بازي مي کند. [ویرایش] پالتا فرانتون[[Image:Paleta Fronton.jpg|thumb|right| دو مرد در حال بازي پالتا فرانتون در ليماي پرو مي باشند.[[ پالتا فرانتون يک ورزش متولد شده در ليما در سال 1945 درباشگاه "رگاتاز ليما" است. اين ورزش داراي ريشه هايي در " پلوتا واسکا" است که توسط فاتحين اسپانيولي آورده شده است و نوع خانگي " پلوتا مانو" آن به اشتباه در آن زمان به دليل نفوذ انگليس "هندبال" ناميده مي شد. پالتا فرانتون با يک ميله چوبي، گرافيتي يا کربني و يک توپ سياه پلاستيکي بازي مي شود. زمين بازي شامل يک ديوار بتوني به ارتفاع 5 متر و پهناي 6 متر با خطوطي بر روي آن است که محدوده زمين بازي را مشخص مي کند و همچون تنيس نواحي دريافت توپ را معلوم مي سازد. [ویرایش] مطالعه بيشتر
شابک 0822336499 [ویرایش] همچنين نگاه کنيد بهالگو:پورتال
[ویرایش] لينکهاي خارجيباستان شناسي اطلاعات باستان شناسي از شمال پرو[[ سياست
الگو:مکان جغرافيايي (8 جهت) الگو:آمريکاي جنوبي الگو:اقيانوس آرام جنوبي الگو:شوراي امنيت سازمان ملل الگو:اتحاديه لاتين: MSG الگو:SACN الگو:جامعه کشورهاي (حوزه) آند الگو:مرکوسور الگو:OAS الگو:15 G پرو مقوله: کشورهاي آمريکاي جنوبي مقوله: کشورهاي اسپانيولي زبان مقوله: کشورهاي 15 G انگليسي:Peru |

