تیر (سیاره)
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تیر(یا عطارد)، Mercury واژه لاتین که در مقابل نام یونانی هرمس است. خدائی که پیغام برنده برای خدایان دیگر بوده و به همین دلیل هرمس در اغلب تصاویر با صندلهای بالدار کشیده میشود. علاوه بر پیغامرسانی، او نگهدار بازرگانان و مسافران بود.
تير تندروترين سيارهٔ سامانه خورشيدي است كه با سرعتي حدود ۴۸ كيلومتر در ثانيه،هر۸۸ روز يك بار خورشيد را دور مي زند.از اين رو سياره اي گريزپاست كه ديدنش آسان نيست و به همين دليل است كه شايد،ايرانيان باستان آنرا "تير" ناميده و در يونان "مركوري" يا "پيك خدايان" لقبش داده بودند.
"مركوري" در ادبيات افسانه اي يونان و روم،خداي سخن وري و نويسندگي و "عطارد" در ادبيات فارسي و عربي،"دبير فلك" نيز خوانده شده است.
سیاره عطارد (سیاره تیر) با فاصلهٔ ۵۷ ميليون و ۹۲۴ هزار كيلومتري،نزدیکترین سیاره منظومه شمسی به خورشید است و كم ترين مسافتي كه با زمين پيدا مي كند،به ۸۰ ميليون كيلومتر مي رسد. به خاطر نزدیکی این سیاره به خورشید اگر در طرف رو به خورشید آن (بخشی که روز است) قرار بگیرید به راحتی در دمای ۴۶۵ سانتیگراد پخته خواهید شد و به علت حرکتی وضعی آرامش اگر در طرف شب آن قرار بگیرید آن قدر سرد خواهد شد که در دمای ۱۴۸- سانتیگراد به راحتی مرگ را بر اثر یخ بستن تجربه میکنید.گردش وضعي اين سياره،حدود دو ماه طول مي كشد و از اين رو،گرم شدن آن در روز و سرد شدنش در شب ديرپاست.
حفره های کوچک ویا بزرگ بسیاری در سطح سيارهٔ تير دیده می شود که حکایت از برخورد شهاب سنگ کوچک و بزرگ دارد البته قطر برخی از دهانه ها به ده ها کیلومتر می رسد. برخی از این دهانه ها محل خروج مواد مذاب است که امروزه با سنگهای مذاب پر شده اند و مانند کوه های آتشفشانی هستند.به خاطر دهانههای آتشفشانی و آبگیرها خیلی شبیه کره ماه است. دانشمندان تصور میکردند که فعالیتهای آن مانند کره ماه است. اما اکنون میدانیم که سیاره عطارد با کره ماه بسیار متفاوت است.تير همچون ناهيد و ماه،حالت هاي گوناگوني از هلال تا قرص كامل را به خود مي گيرد.قرص كامل،چون در آن سوي خورشيد است ديده نمي شود.اما اشكال هلال و نيمهٔ آن به هنگام جلوه هاي شرقي و غربي،مشاهده مي گردند.
سیاره عطارد قمر ندارد. عطارد،کوچکترین سیاره منظومه شمسی است.نيروي جاذبه اين سياره كم و داراي جو ناچيزي است كه ۹۸٪ آن از هليم و بقيه از هيدروژن،اكسيژن و سديم ساخته شده است.بادهای خورشیدی به شدت به عطارد میدمند و این میرساند که تقریباً هیچ هوایی در آن وجود ندارد.
اين سياره نيز،مانند سياره زهره بين زمين و خورشيد قرار گرفته و به خاطر اين ويژگي،حالاتي را كه "گذر"،"جلوه هاي شرقي و غربي" و... ناميده مي شوند،به وجود مي آورد.
[ویرایش] مشخصات سیاره عطارد
قطر به کیلومتر : ۴۸۷۸
فاصله از خورشید به کیلومتر : ۷۵۹۱۰۰۰۰
جرم بر حسب سانتیمتر بر گرم : ۴/۵
مدت زمان گردش به دور خود : ۵۹ روز
مدت زمان گردش به دور خورشید : ۸۸ روز
اتمسفر : ندارد
میانگین دما : روز:۴۲۷ شب:۱۸۰- (سانتیگراد)
قمر یا حلقه : ندارد
حالت (غالب) : جامد
[ویرایش] سياره تير و عصر فضا
در سال هاي ۵-۱۹۷۴ ميلادي ، سفينهٔ مارينر ۱۰ آمريكا،از نزديكي سيارهٔ تير گذشت و توانست ۶۴۸ عكس خوب،از حدود ۵۰٪ سطح سياره،كه در آن هنگام در برابر خورشيد واقع شده بود،گرفته و مخابره كند.عكس ها نشان مي دهند كه سطح تير نيز چون ماه ،داراي كوه ها و نيز دره هاي فراواني است كه به نظر مي آيد به علت بمباران مداوم صدهاهزار سنگ آسماني صورت گرفته باشد.زمان اين بمباران ها شايد بلافاصله پس از پيدايش و تكوين دستگاه خورشيدي بوده است.
در تير،درهٔ بزرگي به قطر تقريبي ۱٬۳۰۰ كيلومتر وجود دارد كه اطراف آن را كوه هاي به نسبت بلندي كه ارتفاع برخي از آن ها به يك و نيم كيلومتر نيز مي رسد،احاطه كرده اند.برخي از اين گودي ها،شايد به علت جريان مواد مذاب آتشفشاني قديمي،صاف و تيز شيار شيار شده اند.
متأسفانه ارتباط با مارينر ۱۰ در ۲۴ مارس ۱۹۷۵ قطع شد.اين سفينه اولين و تنها سفينه اي بوده است كه تا امروز به مقصد تير روانه شده است.
در بررسي هايي كه در سال ۱۹۹۰م از روي زمين در مورد سيارهٔ تير به عمل آمد،ديده شد كه دو ناحيه بر روي سطج اين سياره از نقاط ديگر بسيار داغ ترند ، علت آن را تأثيِر توأم گردش هاي وضعي و انتقالي تير در حفظ گرماي گرفته شده از خورشيد دانستند. زيرا مدت يك شبانه روز در تير دو سوم مدت يك سال آن است .
تير بر خلاف اندازهٔ كوچكي كه دارد،بسيار سنگين است و از اين جهت ستاره شناسان معتقدند، در زير پوستهٔ سنگي نازك اين سياره،هستهٔ مركزي بزرگي ساخته شده از آهن،وجود داشته باشد.
[ویرایش] منابع
- سالاري،حسين.دهر-پويشي در جهان بيكران.تهران:نشرمهاجر،۱۳۸۵ ISBN:964-8861-26-9
- دانشنامه آزاد رشد
| سامانه خورشیدی |
|---|
| سیارهها: تیر - ناهید - زمین - بهرام - مشتری - کیوان - اورانوس - نپتون |
| سیارههای کوتوله: پلوتون - سرس - اریس |
| بقیه: خورشید - ماه - ستاره دنبالهدار - کمربند کایپر - کمربند سیارکها - ابر اورت |
| جُستارهای وابسته صورتهای فلکی - سامانههای خورشیدی - شهابسنگها - ماههای سیارات |

