کاربر:حجت/فرافکنی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.

این صفحه با هدف این که تبدیل به یکی از انشاهای ویکی‌پدیا فارسی شود نوشته می‌شود.

فهرست مندرجات

[ویرایش] فرافکنی چیست؟

آن طور که در علوم شناختی (به طور خاص در روانشناسی) گفته می‌شود، فرافکنی (به انگلیسی: projection) یکی از مکانیسم‌های دفاعی افراد است که در آن، اندیشه یا رفتار غیر موجه خود را به دیگران نسبت می‌دهند (رک en:Psychological projection). در این متن، مفهومی تقریباً مشابه در مورد رفتار برخی افراد در ویکی‌پدیا با عنوان فرافکنی نامیده می‌شود.

در ادامه چند مثال برای درک این مفهوم آمده‌است. در هیچ کدام از مثال‌ها کاربر خاصی مد نظر نیست، یا هدف اشاره به اتفاقات اخیر یا قدیمی در ویکی‌پدیا به طور ویژه نبوده‌است. این مثال‌ها به طور کاملاً کلی حقایقی را که در ویکی‌پدیای فارسی وجود دارد، یادآوری می‌کنند.

[ویرایش] مثال اول

کاربر الف، جمله‌ای را به مقاله اضافه می‌کند. کاربر ب آن را واگردانی می‌کند. کاربر الف و ب چند بار این واگردانی‌ها را تکرار می‌کنند. عموماً با هوشمندی، از نقض قانون سه برگردان پرهیز می‌شود، و در شرایط لازم از دیگر دوستان کمک طلبیده می‌شود! این در حالی است که واگردانی از سوی هر دو نفر کار ناپسندی است، و می‌بایست پس از اولین واگردانی، با لحنی مثبت، و با اشاره به منابع مناسب، در صفحهٔ بحث به گفتگو می‌پرداختند.

ادامهٔ واگردانی‌ها که در چند مقالهٔ دیگر (عموماً مرتبط با موضوع مقالهٔ اصلی) هم دنبال می‌شود، کم کم باعث می‌شود که این دو کاربر، خواهی نخواهی، نسبت به هم دید بدی پیدا کنند. (این یعنی هر کدام دیگری را مخل ویکی‌پدیا می‌داند).

حال اگر به هر دلیلی، یکی از این کاربرها بابت یک ویرایش بد (مثلاً یک توهین، یک مورد نقض سه برگردان، یا مانند آن) بازخواست شود (یا توسط مدیران جریمه شود) این کاربر در اولین اقدام طرف دوم درگیری را عامل و مقصر اعلام می‌کند.

خلاصه: فردی که توهین کرده، عمل توهین کردن را به شخصی که مقصر می‌داند ربط می‌دهد و از پذیرفتن تقصیر خود سر باز می‌زند.

[ویرایش] پیامدهای بعدی

این نوع افراد در قدم‌های بعدی «مدیران» ویکی‌پدیا را مقصر می‌دانند. برای هر قطع دسترسی با بیش از یک مدیر ویکی‌پدیا وارد بحث می‌شوند. گاهی به هر مدیر شکایت یک مدیر دیگر را می‌برند. گاهی هم، کاربرهای دیگر (به خصوص تازه‌وارد) را هدف قرار می‌دهند تا دید منفی خود نسبت به مدیران را به آن‌ها گسترش دهند. خلاصه: فردی که در ویکی‌پدیا اخلال کرده، مدیرانی را که با صرف وقت و انرژی بسیار در راه بهتر شدن ویکی‌پدیا تلاش می‌کنند، مقصر جلوه می‌دهد.

نکته: بدیهی است که این چنین فردی، هیچ وقت به این فرافکنی خود اقرار نخواهد کرد. چیزی که ناراحت کننده است آن است که چنین فردی، در بیشتر موارد خودش به فرافکنی خود آگاه نیست.

[ویرایش] مثال دوم

کاربر پ، در یکی از نوشته‌ها در صفحهٔ بحث متلکی به کاربر ت می‌اندازد، یا با لحنی که شایستهٔ یک محیط نیمه رسمی مانند ویکی‌پدیا نیست، با او سخن می‌گوید. کاربر ت، مدتی بعد جواب این کار او را (به طور خودآگاه یا ناخودآگاه) با یک متلک می‌دهد. این وضعیت ادامه پیدا می‌کند. بعد از مدتی، یکی از این دو نفر بابت یک متلک سخت که از طرف دوم شنیده، به مدیران شکایت می‌برد.

در این وضعیت، اگر مدیر به هر یک از طرفین تذکر بدهد یا دسترسی یکی را ببندد، او مدیر را به بی‌طرف نبودن متهم می‌کند و این کار وی را غیر عادلانه می‌داند چرا که او معتقد است نفر دیگر مقصر اصلی بوده (یا با گفتن فلان حرف، جرقهٔ اصلی بالاگرفتن بحث را زده‌است).

خلاصه': فردی که توهین کرده، کاملاً این مساله را که حرفش نادرست بوده نادیده می‌گیرد. حتی زحمت عذرخواهی از طرف دوم را هم (احتمالاً به خاطر خدشه‌دار نشدن غرورش) به خود نمی‌دهد. به جای آن، اولاً فرد دیگر را مقصر اصلی می‌داند، دوماً مدیری را که اقدام کرده، به فهرست مقصرها (که شامل خودش نمی‌شود) اضافه می‌کند.

[ویرایش] پیامدهای بعدی

کاربرهای دیگری که همان‌طور که بالاتر توضیح داده شده، در زمانی که تازه کار بودند، دیدگاهشان از دیدگان افراد اخلالگر تاثیر گرفته، تحت تاثیر این دیدگاه، دچار این اشتباه می‌شوند که مدیر را طرف قوی، و کاربری که دسترسی‌اش قطع شده را طرف ضعیف قلمداد می‌کنند (احتمالاً با این استدلال که مدیر می‌تواند دسترسی کاربر را ببندد اما برعکس آن امکان ندارد). در این حالت، آن‌ها طرف فرد ضعیف را می‌گیرند، و حتی گاهی مدیر را به سوء استفاده از اختیارات متهم می‌کنند.

[ویرایش] مثال سوم

مدیری با کاربری، به دلیل خطای کاربر، برخورد می‌کند. مدیر نسبت به شدت برخوردش و خاطی بودن کاربر دچار تردید است مکانیزم دفاع روانی او برای آن که خود را مقصر نداند به‌کار می‌افتد و شک خود به کاربر را فرافکنی کرده و به شک کاربر به مدیر تبدیل می‌کند. کوچک‌ترین انتقاد کاربر را نه درجهت رشد ویکی‌پدیا که به دلیل قبول نداشتن مجازات‌اش می‌داند به همین دلیل با انتقادات کاربر برخوردی خصمانه می‌کند و زمین و زمان را به هم می‌ریزد تا ثابت کند انتقاد مربوطه درست نیست و برای این که نشان دهد برداشتش از خاطی بودن کاربر نادرست بوده است یا آن خطا موردی بوده است و تکرار نمی‌شود کاربر را زیر نظر می‌گیرد تا هر عملی از او سرزد به معنای حمله شخصی یا خراب‌کاری یا... برچسب‌گذاری کند و صمیمانه‌ترین و اصولی‌ترین کارهای کاربر را کوچک و بی‌اهمین جلوه می‌دهد و دنباش خراش کوچکی در الماس‌های درخشانی که می‌تراشد و عرضه می‌کند می‌گردد تا یک‌سره حاصل کار را بی‌ارزش جلوه دهد.

[ویرایش] پیامدهای بعدی

مدیران دیگر که طبعا با مدیر مربوطه رابطه‌ی کاری نزدیک‌تری دارند و در کار کاربر مورد نظر دقیق نیستند فقط جدالی دو سویه را می‌بینند که یک سوی‌اش مدیر است و سوی دیگر کاربری که مجازاتی نیز در پرونده دارد به همین دلیل به‌‌طور طبیعی طرف مدیر را می‌گیرند و آن‌ها نیز نسبت به اعمال کاربر مذبور حساس‌تر می‌شوند و کوچک‌ترین و عادی‌ترین حرف یا انتقاد یا پیشنهاد او را با دید بدبینانه نگاه می‌کند و سرانجام عرصه آن‌چنان بر «کاربر» که می‌توانست نقش بسیار مفیدی در گسترش ویکی‌پدیا داشته باشد تنگ می‌شود که از میزان فعالیت‌اش کاسته می‌شود و یا ویکی‌پدیا را ترک می‌کند.


[ویرایش] تحلیل

ویکی‌پدیا بدون وجود افرادی که توهین می‌کنند، واگردانی مکرر می‌کنند، یا با دیگران برخورد سازنده‌ای ندارند هم می‌تواند رشد کند. اما هر چه سهم این افراد در ویکی بیشتر شود، سهم زمانی که کاربران (به طور ویژه مدیران و طرف‌های درگیر) باید در صفحات بحث و صفحات فضای نام ویکی‌پدیا صرف کنند، بیشتر می‌شود، و این یعنی سهم وقتی که در فضای نام مقالات صرف می‌شود کم می‌گردد.

این‌جا مساله مدیران نیستند. مدیران کاربرانی هستند که اختیاراتی اضافه دارند شامل توانایی حذف صفحات و توانایی قطع دسترسی کاربران و نشانی‌های آی‌پی. متاسفانه نبود ساختارهای اجتماعی، باعث می‌شود که در اکثر ویکی‌های کوچک، مدیران بالاجبار نقش قضاوت را هم به عهده بگیرند. به علاوه، نبود همین ساختارها باعث می‌شود که مدیران نه فقط از طرف کاربران اخلالگر مورد حمله و انتقاد (انتقادی که سازنده نیست) قرار بگیرند، که هیچ مدافعی هم نداشته باشند. (در ویکی‌پدیای فارسی تقریباً موردی دیده نشده که مدیری دسترسی کسی را قطع کند، اعتراضی اتفاق بیفتد و کاربری غیر از مدیران، به طور قاطع از این اقدام مدیر حمایت کند.)

به این ترتیب تعارض رفتار نابهنجار یک کاربر اخلالگر با ویکی چه ساده به تعارض وی با مدیرهای ویکی تبدیل می‌شود!

[ویرایش] چاره

ویکی‌پدیای انگلیسی و پس از آن فرانسه، بیشترین ساختارهای اجتماعی را دارند. این ساختارها به طور جدی در این دو ویکی در حال تکمیل و اصلاح هستند. راه حل این قبیل مشکلات هم در آن ویکی‌ها مشخصاً پیش‌بینی شده و بخش‌های زیادی از آن عملاً اجرا می‌شود.

[ویرایش] جداسازی مدیریت از قضاوت یا واسطه‌گری

مدیران باید از حداقل توانایی قضاوت برخوردار باشند. اما لزوماً مدیران بهترین قضاوت‌کنندگان نیستند. به علاوه، لزوماً تمام این تعارضات در ویکی‌پدیا از طریق به قضاوت نشستن حل نمی‌شود، بلکه راه بهتر در عمدهٔ موارد واسطه‌گری یک نفر سوم است.

[ویرایش] اجبار دیگران به استفاده از روال حل اختلاف

وقتی که دو کاربر به واگردانی مکرر یک مقاله می‌پردازند و در صفحهٔ بحث فقط به دیدگاه خود اصرار می‌کنند (یا به طور خلاصه، بحث‌هایشان منجر به یک نقطهٔ وسط که مورد توافق هر دو طرف باشد نمی‌شود) کاربر سومی که شاهد این ماجرا است، نباید ساده از کنار آن بگذرد. هر کاربر سومی، باید آن دو را به استفاده از روال‌های حل اختلاف تشویق کند.

بدیهی است که باید روال‌های حل اختلاف هم در ویکی‌پدیای فارسی اجرا بشوند تا مورد قبلی عملی باشد.

[ویرایش] پیشنهاد

هر کاربری اعم از مدیر و غیر مدیر، می‌تواند در روال حل اختلاف شرکت کند. اولین مرحله راه‌اندازی هیئت میانجیگری (به انگلیسی: mediation committee) است. زمانی که این روند پا بگیرد، ویکی‌پدیای فارسی می‌تواند افرادی را تربیت کند که به درستی در اختلاف نظرها نقطهٔ وسط را پیدا کنند و به دو طرف نشان دهند.

روال میانجیگری، راجع به افراد قضاوت نمی‌کند، و راجع به درست یا نادرست بودن رفتارشان نظر نمی‌دهد. نتیجهٔ این روال آن است که به افرادی که در یک زمینه اختلاف نظر دارند کمک کند تا با پرهیز از هرگونه برخورد، بتوانند به یک نقطهٔ مشترک برسند.

میانجیگران راجع به «افراد» نظر نخواهند داد، بلکه راجع به «محتوای مقالات» بحث می‌کنند. کاربران برای این که میانجیگری صورت بگیرد، شرایطی را باید بپذیرند. کاربری که این شرایط را بپذیرد، اما بعدا که نظر میانجیگری با نظر او مغایر بود، آن شرایط را رعایت نکند، اخلال‌گر دانسته می‌شود.