فهرست ساتراپیهای هخامنشیان
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد.
هخامنشیان ۲۲۰ سال (از ۵۵۰ پیش از میلاد تا ۳۳۰ پیش از میلاد) بر بخش بزرگی از جهان شناخته شده آن روز از رود سند تا دانوب در اروپا و از آسیای میانه تا شمال شرقی افریقا فرمان راندند.
ساتراپی واژهٔ یونانیشدهٔ خَشثْرَپاوه (به پارسی باستان) بمعنی ایالت است كه به پارسى كنونی بايد شهر گفت و واژهٔ شهر را در آن زمان بمعنی مملكت استعمال میكردند. ساتراپی منطقهایی را در برمیگرفت كه طی تاریخ شكل گرفته بود و ساكنان آن از نظر مردم شناسی یعنی از لحاظ فرهنگی و آداب و رسوم مشابه بودند.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] فهرست ساتراپیها در سنگنبشتههای داریوش بزرگ
در فهرست زیر، قلمرو شاهنشاهی هخامنشیان در دورهٔ داریوش بزرگ آمدهاست. این فهرست از چهار سنگنبشتهٔ بجایمانده از دورهٔ هخامنشیان گرفته شده است. قدیمیترین فهرست در سنگنبشته بیستون (۵۱۹ ق. م.) آمده است، دومین فهرست در ایوان تخت جمشید (حدود ۵۱۵ ق. م.) واقع است، سومین در سنگنبشته شوش (بعد از ۵۱۳ ق. م.) و آخرین فهرست در آرامگاه داریوش در نقش رستم (بعد از ۴۹۲ ق. م.) یافت میشود.
- پارس
- ماد
- عیلام
- پرثوه (پارت)
- هریوه (آریا٬ هرات امروزی)
- باختریش (باختر، باکتریا، بلخ امروزی)
- سغد
- خوارزم
- زرنکه (زرنگ، درنگیانا، سیستان)
- هراووتی (آراخوزیا، رخج)
- ثتهگوش (ساتاگیدیا)
- گنداره (گندهارا)
- هندوش (هند)
- سکا هئومهورگه (سکاهای ماورای جیحون)
- سکا تیگرهخوده (سکاهای ماورای سیحون)
- سکا پَرَدرایه (سکاهای آن سوی دریا: کریمه، دانوب)
- بابل
- آشور
- عربستان
- مودرایه (مصر)
- ارمنیه (ارمنستان)
- کاتپاتوکه (کاپادوکیه)
- سپردا (لیدی یا سارد)
- یئونه (یون، ایونیا، یونانیان آسیای صغیر)
- سکودرا (مقدونیه)
- مکا (کشور عمان امروزی)
- تراس (تراکیه)
- کاریا
- لیبی
- کوش (حبشه)
[ویرایش] فهرست هرودت
داریوش شاهنشاهی ایران را به بیست قسمت تقسیم كرد و هر كدام را بيك خَشثْرَپاون (ساتراپ، شهربان) سپرد. وی برای هر قسمت یک مالیات جنسی و نقدی مقرر داشت.
هرودت تاریخدان یونانی در کتاب سومش نام قسمتهای مالیات دهنده و مقدار پرداخت مالیات و خراج هر یک را این گونه آوردهاست:
- یکم: ایونیها (یئونیها)، مگنزیهای آسیا، آئولیها، کاریها، لیسیها، میلیها و پمفیلیها جمعاً ۴۰۰ تالان*[1] نقره.
- دوم: میسیها، لیدیها، لاسونیها، کابالیها و هیتنیها - ۵۰۰ تالان.
- سوم: مردم کرانهٔ جنوبی هلسپنت، فریژیها، تراسیهای آسیا، پافلاگنیها، ماریاندینیها و سوریها - ۳۶۰ تالان.
- چهارم: سلیسیها ۵۰۰ تالان نقره و ۳۶۰ اسب سفید (یک اسب برای یک روز سال) میپرداختند؛ از این پول ۱۴۰ تالان خرج سواره نظامی میشد که سلیسیا را حراست میکرد. ۳۶۰ تالان دیگر به خزانهٔ داریوش میرفت.
- پنجم: از شهر پوسیدیوم، که امفیلوخوس پسر امفیاروس ساخته بود، در مرز بین سلیسیا و سوریه تا مصر باستثنای سرزمین تازیان که از پرداخت مالیات معاف بودند، ۳۵۰ تالان میآمد. این ایالت تمام فنیقیه و بخشی از سوریه بنام فلسطین را شامل میشد.
- ششم: مصر، همراه با لیبیهای سرحدی و شهرهای سیرین و بارکا (هر دو شامل ایالت مصر بودند) ۷۰۰ تالان میپرداختند، به اضافهٔ این پول، از سهم ماهیگیری در دریاچهٔ موریس و ۱۲۰،۰۰۰ بوشل*[2] گندم هم برای خرج سپاه هخامنشی که در دژ سفید واقع در ممفیس مستقر شدهبودند، مصرف میشد.
- هفتم: ساتاگیدها، گندهاراییها، دائیکها و آپاریتها ۱۷۰ تالان میپرداختند.
- هشتم: شوش و بقیهٔ سیسا - ۳۰۰ تالان.
- نهم: بابل و آشور ۱۰۰۰ تالان نقره و ۵۰۰ خواجه (خدمتکار).
- دهم: هگمتانه و بقیهٔ ایالت ماد٬ همراه با پاریکانیها و ارتوکریبانتها - ۴۵۰ تالان.
- یازدهم: کاسیها، پاسیکاها، پانتیماتیها و دریتاها، مجموعاً ۲۰۰ تالان.
- دوازدهم: باختریها و همسایگانشان تا آئگلی - ۳۶۰ تالان.
- سیزدهم: پکتییها همراه با ارمنیها و همسایگانشان تا دریای سیاه - ۴۰۰ تالان.
- چهاردهم: ساگارتیها، سارنگیها، تامانیها، اوتیها، اهل مکا همراه با باشندگان خلیج فارس، جایی که شاهنشاه زندانیان و بیخانمانان جنگی را میفرستاد - ۶۰۰ تالان.
- پانزدهم: سکاها و کاسپیها - ۲۵۰ تالان.
- شانزدهم: پارتیها، خوارزمیها، سغدیها، و هرویها - ۳۰۰ تالان.
- هفدهم: پاریکانیها و اتیوپیهای (حبشیها) آسیایی - ۴۰۰ تالان.
- هجدهم: ماتینیها، ساسپیرها، و الارودییها - ۲۰۰ تالان.
- نوزدهم: موشیها، تیبارنها، ماکرونها، موسینوسها و مارها - ۳۰۰ تالان.
- بیستم: هندیها پرجمعیتترین ملل آن زمان، بیشترین مبلغ، ۳۶۰ تالان طلا را میپرداختند.
[ویرایش] پانویس
^ تالان در قدیم واحدى براى پول طلا و نقره بوده. یک تالان در تعریف کلی معادل جرم آب در حجم یک آمفورا (کوزهای ته باریک در یونان باستان) بوده که تقریباً برابر با یک پای مکعب است. در یونان باستان یک تالان حدوداً ۲۶ کیلو بوده. تالان طلا ده برابر تالان نقره بوده است.
^ بوشل پیمانهٔ غلات و میوهجات که معادل است با ۳۲ کوارتز یا ۲۴/۳۵ لیتر و یا ۸ گالن.
[ویرایش] منابع
- دانشنامه ایرانیکا
- ایران باستان٬ حسن پیرنیا
- کتاب سوم از تواریخ هرودت٬ هرمس ۱۰۳ (Hermes 103) (۱۹۷۵) صص ۳۸۵-۴۲۳

