Yn Ungaar

From Wikipedia

This article needs an orthographic and grammatic revision.
Please don't remove this template until the article has been revised by an experienced manx speaker.

Magyar Köztársaság
(Brattagh) (Cowrey cleinney)
Jarroo-raa: -
Arrane ashoonagh: Isten áldd meg a magyart
Image:LocationHungary.png
Çhengaghyn oikoil Ungaarish
Ard-valley Budapest
Reiltys
 - Eaghtyrane
 - Ard-vinishter

László Sólyom
Ferenc Gyurcsány
Eaghtyr 93.030 km²
Earroo yn phobble 10.106.017 (2000)
Argid Forint

She çheer ayns yn Europey ee yn Ungaar.

Contents

[edit] Shennaghys

  • Ard-art: Shennaghys dy yn Ungaar

[edit] Mean Eashyn: 896-1526

Yn crooin dy Noo Steaon.
Yn crooin dy Noo Steaon.

Va'n Ungaar crooit ayns 896 rish yn Ungaaraghyn, jei nyn roshytn jeh nyn thallooyn rosh ny Europey Shiar. Va Flah Árpád nyn fer toshee; ren eh cur er bun yn chied thie reeoil dy yn çheer, yn thie Árpád. Ayns 1000 haink yn çheer dy ve reeriaght. Va'n chied ree Noo Steaon.

Ayns 1241, va'n çheer ruegeyit rish yn mongoilaghyn. Ayns 1301, haink yn thie Árpád dy ve anvio. Va reeghyn dy thieyn ymmodee reilley ayns yn Ungaar. Ta Matthias Corvinus yn smoo, ren eh coadey yn çheer noi yn Impiraght Turkagh. Agh beggan jeihaghtyn jei v'eh baase echey (1490), va'n çheer castit ayns yn Caggey dy Mohács (1526). Va'n Reeriaght rheynnit ayns 3 ayrnyn: yn Ungaar (ardjyn heear as twoaie), Impiraght Turkagh (ard jiass) as yn Prinsaght dy Transylvania.

[edit] Eddyr 1526-1867

Haink yn Reeriaght ny Ungaar dy ve barrantys dy yn thie dy Habsburg. Ayns 1686, va'n Impiraght Turkagh eiginit dy faagail, as va'n çheer unnaneyssit. Va mooaran ashoonyn ayns yn çheer.

Ayns 1703, va irree magh fo-raad noi yn Habsburgyn rish Francis II Rákóczi; agh dob y irree magh ayns 1711, as t'eh dy gholl da eebyrt.

[edit] Yn Austeyr-Ungaar: 1867-1918

Ren yn çheer prowal dy feddyn yn raad coair stooaltys: ayns 1867, va conaant cowrit rish yn Austeyr as yn Ungaar (daa thallooyn dy yn Habsburg), as va'n Reeoil Austeyragh-Ungaaragh crooit. Va'n soiaghey noa cooilleentagh: va aase tarmaynagh ard troggit rish yn conaant.

[edit] Eddyr yn Caggeyn Dowanagh, 1918-1946

Yn Ungaar as yn Austeyr roish as jei yn caggey.
Yn Ungaar as yn Austeyr roish as jei yn caggey.

Ayns 1918, va'n Reeriaght astyrit, as va pobblaght currit er bun. Va'n pobblaght giare-heillagh, as va cummaght goit rish yn cummynaghyn ayns 1919. Va nyn reill ro meereggyragh as va sleih ny ghaa torçhit. Ta yn cummynaghyn dy faagail yn çheer echey as v'eh rueggit rish sidooryn Roomaainagh. Ayns 1919, va Budapest goit rish yn sidooryn Ungaaragh, leeidit rish Miklós Horthy. Ren ad ceau yn "Scoagh Bane", ren ad tranlaasey yn cummynaghyn. Va'n reeriaght aa-currit er bun. Va Horthy teiht as yn lhiass-ree dy yn çheer.

Va'n caggey caillit rish yn Ungaar, as va ram thalloo caillit.

[edit] Amm soveidjagh: 1945-1989

Sidooryn soveidjagh ayns yn straaidyn dy Budapest
Sidooryn soveidjagh ayns yn straaidyn dy Budapest

Jei yn lhieggey dy yn Ghermaan Natseeagh, haink yn Ungaar dy ve scooyrit rish yn UPSS. Haink eh dy ve steatyn cummynagh, as jei va amm deynlagh eddyr 1946 as 1947. Jei 1948, va reiltys cummynagh currit er bun ayns yn çheer rish Mátyás Rákosi. Va smaghtey jannooit, as hug ee shoh ersyn yn Irree Magh Ungaaragh dy 1956.

[edit] Pobblaght Ungaaragh: 1989-Nish

Ec yn chione dy 1980, chlish yn Ungaar caghlaaee coair yn deynlagh. Va yn Pobblaght Tree ec 23 Jerrey Fouyir, 1989, lesh Mátyás Szűrös as eaghtyrane.

Va'n chied reyhis nastee greimmit ayns 1990. Ren yn UPSS lhieggal ayns 1991.

Haink yn Ungaar dy ve oltey dy yn Possan Visegrád ayns 1991, oltey dy yn Sheshaght Conaant yn Atlantagh Hwoaie ayns 1999, as oltey dy yn Unnaneys Europagh ec 1 Boladey, 2004.

Brattagh dy yn Unnaneys Europagh Unnaneys Europagh
Austeyr, yn | Danvarg, yn | Ellan Coobyr | Esthoin, yn | Fynlann | Ghermaan, yn | Ghreagh, yn | Iddaal | Latvey, yn | Lithuania | Lucsemburg | Malta | Ollan, yn | Pholynn, yn | Phortiugal, yn | Pobblaght Nerin | Pobblaght Sheckagh | Rank, yn | Reeriaght Unnaneyssit | Roomaain, yn | Slovackia | Slovenia | Spaainey, yn | Toolyn, yn | Ungaar, yn | Velg, yn | Vulgeyr, yn


Çheeraghyn europagh
Steatyn: Albane, yn | Andorra | Ard-Valley yn Phaab | Armean, yn | Austeyr, yn | Azarbaijan | Bealaroosh, yn | Bosnia as Herzegovina | Croatia | Danvarg, yn | Eeslyn, yn | Ellan Coobyr | Elveeish, yn | Esthoin, yn | Fynlann | Georgia | Ghermaan, yn | Ghreagh, yn | Iddaal | Latvey, yn | Liechtenstein | Lithuania | Lucsemburg | Malta | Moldova | Monaco | Montenegro | Norlann | Ollan, yn | Ookraane, yn | Pholynn, yn | Phortiugal, yn | Pobblaght Nerin | Pobblaght Sheckagh | Rank, yn | Reeriaght Unnaneyssit | Roomaain, yn | Roosh, yn | San Marino | Serb, yn | Slovakia | Slovenia | Spaainey, yn | Toolyn, yn | Turkeyr, yn | Ungaar, yn | Vasseeydoan, yn | Velg, yn | Vulgeyr, yn
Ardjyn kerçheenagh: Akrotiri as Dhekelia | Ellanyn ny Geyrragh | Jibraltey | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Mannin | Svalbard
Çheeraghyn neu`er enney: Abkhazia | Nagorno-Karabakh | Oyseit Jiass | Transnistria | Pobblaght Turkagh dy yn Chyprys Hwoaie
Ashoonyn gyn steat: Aragon, yn | Bretin | yn Chatalooin/Çheeraghyn catalonagh | Chashteel, yn | Chorn, yn | Chorsickey, yn | Çheer Bascagh | Ellanyn ny Geyrragh | Flandyryn, yn | Galicia | Greenlyn | Karelia | Kosovo | Laplan, yn | Mannin | Nalbin | Nerin | Occitania | Oyseit | Sostyn | Tardeen, yn | Tseisnia, yn | Valloyn, yn Vepsia | Vritaan, yn
In other languages