Saga Kópavogs
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Saga Kópavogs sem bæjarfélags er ekki löng, ekki er öld síðan að í Kópavogi mátti aðeins finna örfá býli og nokkra sumarbústaði.
Elstu merki um mannaferðir eru frá 9. öld[1] við Kópavogsþing, bærinn Kópavogur reis þar skammt frá. Fram að fyrri hluta 20. aldar var aðeins að finna nokkra bóndabæi í því landi sem nú tilheyrir Kópavogi, uppbygging Kópavogs hefst ekki fyrr en í kreppunni miklu upp úr 1930.
Efnisyfirlit |
[breyta] Frumbýlisárin
Í landi Kópavogs voru við upphaf 20. aldar að finna nokkur býli, Kópavogur og Digranes voru ríkisjarðir sem voru í útleigu til bænda, á Vatnsenda var líka búskapur og í Fífuhvammi.
Á kreppuárunum upp úr 1930 tók ríkisstjórnin Kópavogs- og Digranesjarðirnar úr leigu og skipti niður í smærri einingar, nýbýli og leigulönd. Samkvæmt lögum nr. 25/1936 gátu þeir sem höfðu nóg efni og ekki áttu þegar býli sótt um nýbýli og hafið þar búskap að veittu samþykki nýbýlastjóra.
1935 var lagður vegur til austurs frá Hafnarfjarðarvegi til að þjónusta komandi nýbýli. Lýður Jónsson vegaverkstjóri gaf veginum svo nafnið Nýbýlavegur sem stendur enn. Efnið í veginn var flutt með hestvögnum og verkfærin voru hamrar, sleggjur, handborar og dínamít.
Ofan Nýbýlavegar voru smábýli sem voru ætluð til garðræktar, þó mátti byggja á þeim sumarbústaði. Flestir þeirra urðu þó að ársíbúðum enda húsnæðisskortur í Reykjavík. Fyrsta þéttbýlið í Kópavogi myndaðist því meðfram Nýbýlaveginum.
Nýbýlajarðirnar voru í mýrlendi í Fossvogsdal. Þær þurfti að ræsta fram og þurrka og var það gert í atvinnubótavinnu árin 1935-36. Sækja þurfti verslun, þjónustu og menntun til Reykjavíkur. Skólabörn tóku Hafnarfjarðarstrætó til Reykjavíkur þar sem flest fóru í Austurbæjarskóla.
Árið 1950 hafði 10 nýbýlalöndum og 146 smábýlalöndum verið úthlutað úr landi Digraness og 198 smábýlum úr landi Kópavogs.
[breyta] Heimsstyrjöldin síðari
Vorið 1940 kom breski herinn til Íslands og vinna við vegalagningu og annað lagðist að mestu af þar sem atvinnubótavinnu þurfti ekki lengur með. Bretar settu upp þrjú herskálahverfi í Kópavogi:
- Boumouth Camp í landi Sæbóls
- Skeleton Hill þar sem nú er Hamraborg, nefnt sökum beinagrinda sem fundust þar, hugsanlega þeir sem líflátnir voru á þingum í Kópavogi eða kumlateigur.
- Hilton Camp í landi Fífuhvamms.
[breyta] Vegir
Kópavogslandið var nú á gráu svæði, Reykvíkingar vildu ekki leggja meira fé til vegagerðar enda landið í eigu Seltjarnarneshrepps, hreppsnefnd þar sagðist hins vegar ekki geta ráðið við vegagerð í Kópavogi.
Alls höfðu þá verið lagðir 7,76 km af vegum:
- Nýbýlavegur 2,7 km
- Álfhólsvegur 1,5 km
- Hlíðarvegur 1,5 km
- Kársnesvegur 1,7 km
- Urðarbraut 0,36 km
Að auki hafði Fífuhvammsvegur verið til staðar 3 km að lengd en í eigu Seltjarnarneshrepps.
Framfarafélagið Kópavogur var stofnað 19. maí 1945 af mönnum úr mörgum stjórnmálaflokkum, félagið skilaði inn skýrslu og tillögu til ríkisins um hvernig best væri að verja fjárveitingu alþingis til vegalagningar, og mælti með lagningu Kópavogsbrautar enda þar 60 lönd og 20 hús.
[breyta] Kópavogshreppur
1946 voru haldnar hreppsnefndarkosningar í Seltjarnarneshreppi og komust Kópavogsbúar í meirihluta. Þeir þrýstu mjög á að fá margfalt hærri fjárveitingar til vegagerðar en náðu ekki fram nema hluta þess.
Sökum mikillar fólksfjölgunar í Kópavogi og því að Seltjarnarneshreppur var nú aðskilinn eftir að Skerjafjörður var færður undir Reykjavíkurbæ, óskuðu Seltirningar eftir því að aðskilja Seltjarnarneshrepp þannig að Kópavogsbúar mynduðu eigin hrepp. Sú skipting var samþykkt og 1. janúar 1948 tók hún gildi þegar Kópavogur og þau landsvæði sem féllu í hans hlut mynduðu Kópavogshrepp.
Mikil húsnæðisekkla var í Reykjavík og bjuggu þúsundir manna í herskálum og íbúðum sem taldar voru ófullnægjandi. Nóg landrými var í Kópavogi og íbúafjöldi hríðjókst á hverju ári. 1948 voru 1163 fullorðnir skráðir í Kópavogi en 1950 voru þeir orðnir 1647 og 1955 var fjöldinn orðinn 3783.
[breyta] Heimildir
- Árni Waag (ritstj.). Saga Kópavogs - Saga lands og lýðs á liðnum öldum. Lionsklúbbur Kópavogs, 1990.
- Adolf J. E. Petersen (ritstj.). Saga Kópavogs - Frumbyggð og hreppsár 1935-1955. Lionsklúbbur Kópavogs, 1983.
- Andrés Kristjánsson og Björn Þorsteinsson (ritstj.). Saga Kópavogs - Þættir úr kaupstaðarsögunni 1955-1985. Lionsklúbbur Kópavogs, 1990.
- ↑ Guðrún Sveinbjarnardóttir, Rannsókn á Kópavogsþingstað, Kópavogskaupstaður 1986, bls. 77

