मराठी भाषा

Wikipedia कडून

marāṭhī(मराठी)
भाषिक देश: भारत
marāṭhī ही राष्ट्रभाषा असलेले देश: भारत
भाषिक प्रदेश महाराष्ट्र, गोवा, काही प्रमाणात- गुजरात, मध्य प्रदेश, आंध्र प्रदेश, कर्नाटक, तामिळनाडू, मॉरीशस, इस्त्राएल
बोलीभाषा: कोकणी, अहिराणी, माणदेशी, मालवणी, वर्‍हाडी
लेखनासाठी वापरण्यात येणारी लिपी: देवनागरी, मोडी लिपी (प्राचीन)
भाषिक लोकसंख्या: ६,८०,००,००० (प्रथमभाषा)
३०,००,००० (द्वितीयभाषा)
भाषिक लोकसंख्येनुसार क्रमांक: १७
भाषाकुलदृष्ट्या
वर्गीकरण:
इंडो-युरोपीय

 इंडो-इराणीय
  इंडो-आर्य
   इंडो-आर्य दक्षिण विभाग
    मराठी

भाषासंकेत
ISO 639-1 वर्गवारी प्रमाणे संकेत mr
ISO 639-2 वर्गवारी प्रमाणे संकेत mar
ISO/FDIS 639-3 वर्गवारी प्रमाणे संकेत mar

Image:Marathi_modi_script.PNG

मराठी ही इंडो-युरोपीय भाषाकुलातील एक भाषा आहे. भारतातील प्रमुख भाषांपैकी मराठी एक आहे. महाराष्ट्र आणि गोवा ह्या राज्यांची मराठी ही राजभाषा आहे. महाराष्ट्राव्यतिरिक्त गुजरात, मध्यप्रदेश, कर्नाटक, तामिळनाडूगोवा ह्या राज्यांतील काही भागांत मराठी बोलली जाते. मराठी प्रथम भाषा असणार्‍यांच्या लोकसंख्येनुसार मराठी ही जगातील सतरावी व भारतातील चौथी भाषा आहे. महाराष्ट्र व गोव्याव्यतिरिक्त मराठी बेळगांव, हुबळी-धारवाड, बिदर, इंदूर, ग्वाल्हेर, बडोदा, हैद्राबाद, तंजावर येथेदेखील बोलली जाते. भारताबाहेर इस्त्राएल व मॉरिशस या देशातसुद्धा मराठी भाषक आहेत. मराठी माणंसे युरोप-अमेरिकेसह जगभर पसरली आहेत.

अनुक्रमणिका

[संपादन] मराठी भाषेचा इतिहास

मराठी भाषा महाराष्ट्रगोवा राज्याची राजभाषा असून सुमारे ९ कोटी लोकांची मातृभाषा आहे. मराठी भाषा कमीत कमी १००० वर्षापासून अस्तित्वात आहे.[१] भारतीय संविधानाने मराठीला इतर २२ भाषांबरोबर अनुसूचित भाषेचा दर्जा दिला आहे.

मराठी भाषेचा उदय संस्‍कृतच्या प्रभावाने प्राकृत भाषेच्या महाराष्ट्री या बोलीभाषेपासून झाला. पैठण (प्रतिष्ठान) येथील सातवाहन साम्राज्याने महाराष्ट्री भाषेचा प्रशासनात वापर सर्वप्रथम केला. देवगिरीच्या यादवांच्या काळात मराठी भाषा व संस्कृतीची भरभराट झाली. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मराठी साम्राज्याची मुहूर्तमेढ रोवली आणि पेशव्यांनी या साम्राज्याचा विस्तार केला. त्यानंतर मराठी भाषेस राजाश्रय मिळाला. इ.स. १९४७ नंतर स्वतंत्र भारत देशाने मराठीला अधिकृत राज्यभाषेचा दर्जा दिला. इ.स. १९६० मध्ये मराठी भाषिकांच्या एकसंध महाराष्ट्र राज्यास मान्यता मिळाली आणि मराठीस राजभाषेचा मुकुट प्राप्त झाला. इ.स. १९३०[संदर्भ द्या] पासून मराठी साहित्य संमेलन सुरु झाले. मराठी साहित्यिकांनी १९९० च्या दशकापर्यंत मराठी साहित्याचा कळस गाठला.

श्रावणबेळगोळ येथील सर्वात जुना मराठी शिलालेख, प्रताधिकार-कामत.कॉम
श्रावणबेळगोळ येथील सर्वात जुना मराठी शिलालेख, प्रताधिकार-कामत.कॉम

सर्वात जुना मराठी लेखनाचा पुरावा सातारा येथे विजयादित्य-काळातील ताम्रपट्टीवर आहे (इ. स. ७३९) येथे आहे. श्रावणबेळगोळ, कर्नाटक येथे सर्वात प्राचीन मराठी शिलालेख आहे. हा शिलालेखात राजा गंगराय व त्याचा सेनापती चामुंडराय यांचे उल्लेख आहेत.


श्री चामुंडराये करवियले ।
श्री गंगाराये सुत्ताले करवियले ।

या प्रकारे त्या शिलालेखात उल्लेख आढळतो.

मराठी भाषा बोलली जाणारा प्रदेश निळ्या रंगात दर्शविलेला आहे
मराठी भाषा बोलली जाणारा प्रदेश निळ्या रंगात दर्शविलेला आहे


[संपादन] मराठी मुळाक्षरांचे उच्चार

Consonants
  Labial Dental Alveolar Retroflex Alveopalatal Velar Glottal
Voiceless
stops
p



t̪ʰ

  ʈ


ʈʰ


cɕʰ

k


 
Voiced
stops
b



d̪ʰ

  ɖ


ɖʰ

ɟʝ


ɟʝʰ

ɡ


ɡʰ

 
Voiceless
fricatives
    s   ɕ   h


Nasals m



n̪ʰ

  ɳ


ɳʰ

ɲ ŋ  
Liquids ʋ


ʋʰ

  l
ɾ


ɾʰ
ɭ
 ɽ
j    
Vowels
  Front Central Back
High


i

 


u


Mid ə


Low    
मराठी भाषेतील एक पाटी
मराठी भाषेतील एक पाटी

[संपादन] हेसुद्धा पहा

[संपादन] मराठी संकेतस्थळे

  • विकिपीडिया हे जाहिरात करण्याचे स्थळ नसल्यामुळे, कृपया संकेतस्थळांचे दुवे मुख्य लेख - मराठी संकेतस्थळे

या लेखातच द्यावेत. या विभागात मराठी संकेतस्थळे हा लेख पूर्ण झाल्यानंतर दुवाविरहित परिच्छेद अतंर्भूत केला जाईल या दृष्टीने ह्या विभागात रस असलेल्यांनी मराठी संकेतस्थळे हा लेख परिपूर्ण करण्याकडे लक्ष द्यावे ही विनंती.

[संपादन] संदर्भ

  1. ब्रिटानिका विश्वकोश २००७