Bishaan (water)

From Wikipedia

Bishaan
Bishaan

Bishaan waan chemical bekamma ta'e kan lubbu qabatotta gosaa hundaf barbachisaa ta'e dha.[1] Maqaan bishaan jedhuu kan kan fayyadamu gossa bishaan fesashi ta'e yokan Akkatta isaa fesashi ta'eef. Haa ta'u malee bishaan akkatta solid - Cabbii fi akkatta gaztiin immo Hurkaa bishaaniit jirachuu ni danda'a. Hamami bishaan hanga teratonnes 1,460 ta'u fulla lafa hanga persentii 71% ta'u qabata, kan kessa immo persentiin 1.6% ta'u lafa jalla aquifer kessatti argama, persentiin 0.001% ta'u immo qillensa kessatti akka hurkaa, dumensaa fi Walit-qabama ta'e argama.[2] Bishaan gallana yokan ocean kessatti argamu persentii 97% bishaan fulla lafa yoo qabatuu, cabbiin fixee kabba fi kibbatti argamu persentii 2.4% fi gossi bishaan lafa kan birra akka laga fi haroo immo persentii 0.025% qabatuu.

Bishaan gossa fi akkataa kaneen kessa ta'e Marsaa Bishanii kessa Hurkuu fi Ademaa, Walit-qabama, fi ce'aa kan yerro bayee hanga gallana dhaqabuu ta'e ademaa. Bubeen hurkaa bishaan lafa irra qabatee ademma kunis ce'umsaa bishaan lafa irratti godhuu wajjin wal-qixee dha, kunis ganna tokko kessatti bishaan Tt 36 gessa. Kunii immo ademsaa bishaan lafa irratti godhuu kan hurkuu fi adeemuu irra ka'ee kan ganna tokkotti 71 Tt ta'ee wajjin yoo walitti ida'amee ganna tokkotti bishaan hanga Tt 107 ta'etti lafa irratti ademaa. Bishaan diqoon tokko garuu yeroo ta'eef qabame haffa kunis kan ta'u cabbii yoo ummu, lafa jalatti (aquifers) fi harro kessatti yoo qabamu yoo ta'u yerro tokko tokko immo bishaan kuni akka bishaan qulqullu ta'e lafa irratti tajajilama. Bishaan hara, qulqulu ta'e ilmee nama fi lubbu qabatotti lafa irratti argamaniif bayye barbachisaa dha. Kunii immo kutta lafa bayyetti hirdhatee argama.

Waantonii chemical ta'an akka sodaa, sukara, asidii , alkali fi gazii tokko tokko kessattu oxygeniin fi organic molecule bayyen bishaan kessatti bulla'u yokan makamuu ni danda'u. Planetaa kenna alla, bishaan bayyen lafa jalla planet Mars, battii Europa fi Enceladus fi exoplanet kan ta'ee HD 209458 b kessatti ni argama jedhame yadatama.[3]