Биики_Домох sahwikiquote https://sah.wikiquote.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9 MediaWiki 1.45.0-wmf.3 first-letter Миэдьийэ Аналлаах Ырытыы Кыттааччы Кыттааччы ырытыыта Wikiquote Wikiquote ырытыыта Билэ Билэ ырытыыта MediaWiki MediaWiki-ни ырытыы Халыып Халыыбы ырытыы Көмө Көмөнү ырытыы Категория Категорияны ырытыы TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля 0 1 8433 5084 2025-04-04T08:19:18Z Rachmat04 122 8433 wikitext text/x-wiki <div ="border: solid 0px white; padding: 0em; margin-right: 1em;"> <div style="border:1px solid #blue; background:orange; margin: 1em; padding: 1em; border-radius:7px; font-size:120%;"> Отой кылгастык [[Биики Домох:Көмө|сытаата угуу хаамыыта>>>]] </div> </div> <span style="color:#008000"><center>'''<big></big>'''</center></span> {| style="background:none; margin:1.2em 0 0 0; width:100%; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;" |colspan="2" style="background:#F2F5FD; border:1px solid #C7D0F8; padding:10px 10px 0px 10px; text-align:center; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;"|{{СС Үрдэ2}} |- |colspan="2" style="border:1px solid #DDDDF7; margin:0; padding:5px; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;"|{{СС подзаголовога|Саҥа ыстатыйаны саҕалааһын|#F9F9F3|#E8DDC9}}<div id="mf-quote">{{СС Үрдэ3}}</div> |- |colspan="2" style="border:1px solid #DDDDF7; margin:0; padding:5px; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;"|{{СС подзаголовога|Талым|#F9F9F3|#E8DDC9}}<div id="mf-quote">{{Талым}}</div> |- |colspan="2" style="border:1px solid #DDDDF7; margin:0; padding:5px; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;"|{{СС подзаголовога|Иһинээҕитэ|#F9F9F3|#E8DDC9}}<div id="mf-quote">{{Иһинээҕитэ}}</div> |- |valign="top" style="border:1px solid #DDDDF7; margin:0; padding:5px; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;"|{{СС подзаголовога|Уруулуу бырайыактар}}{{Уруулуу бырайыактар}} |} fcas5qlsrdhiwklxk3rdv3w7s6b80pp 2 3 8366 3 2024-11-04T08:13:10Z HakanIST 557 HakanIST [[Кыттааччы:-revi]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы:Revi C.]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/-revi|-revi]]» в «[[Special:CentralAuth/Revi C.|Revi C.]]» 3 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__<div class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">{{#babel:ko|en-3|sah-0}} [[File:Revi wikimedia image.jpg|thumb|center|middle|If you are here to talk about CommonsDelinker removing a deleted image, please [[:c:User talk:-revi|go here]].]] Hello! I am [[:m:User:-revi|Revi]]. I edit to [[m:SWMT|revert vandals]], do Wikidata stuff (I am a Wikidata Admin! <small>([{{fullurl:wikidata:Special:ListUsers/-revi|limit=1}} Verify])</small>), or do [[:c:COM:FR|Commons Filemoving stuff]] (I am Commons Admin too! <small>([{{fullurl:c:Special:ListUsers/-revi|limit=1}} Verify])</small>). Come to [[:m:User:-revi|my Meta userpage]] or [[:c:User:-revi|my Commons userpage]] for more information. Thank you. 3beyf1d3o6x20og2p4jm2ghj29fm05w 3 4 8367 4 2024-11-04T08:13:10Z HakanIST 557 HakanIST [[Кыттааччы ырытыыта:-revi]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы ырытыыта:Revi C.]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/-revi|-revi]]» в «[[Special:CentralAuth/Revi C.|Revi C.]]» 4 wikitext text/x-wiki __NOINDEX__<div class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">[[File:Revi logo (pink).png|thumb|center|<span style="color:red">PLEASE DO NOT LEAVE MESSAGE HERE!</span>]] ''' <span style="color:red"> BEFORE YOU BLOCK MY ACCOUNT: IF MY EDIT SUMMARY INCLUDE PREFIX </span>''(Script)''<span style="color:red">, DON'T BLOCK ME, JUST TELL ME TO SLOW DOWN AT COMMONS' TALK PAGE. IT IS AN AUTOMATED SCRIPT BEING USED ON COMMONS TO MOVE FILES.</span> Instead, please leave your message following site: <br /> [[File:Wikidata-logo-en.svg|45px|link=d:User talk:-revi]] [[d:User talk:-revi]] for Wikidata (Interwiki links) stuff (I am {{int:Group-sysop}} there) <br /> [[File:Commons-logo.svg|45px|link=commons:User talk:-revi]] [[commons:User talk:-revi]] for renaming stuff or [[User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] action (I am {{int:Group-sysop}} there) <br /> [[File:Wikimedia Community Logo optimized.svg|45px|link=m:User talk:-revi]] [[meta:User talk:-revi]] for other stuff (User right notification, revert message, etc...)</div> 03bv96cw3xzv2mutllqht9jckwaqvb6 2 5 5 2018-06-07T20:52:23Z Koavf 11 '{{#babel:sah-0|en|es-2|de-1|pt-1}} [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Koavf !!!!]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5 wikitext text/x-wiki {{#babel:sah-0|en|es-2|de-1|pt-1}} [https://en.wikipedia.org/wiki/User:Koavf !!!!] mm4tbiq6pb0qn8t1d3tcbbi3kygvfyi 0 6 4142 7 2018-12-13T09:05:11Z Арчы Уола 36 4142 wikitext text/x-wiki * Ыллыыр ырыам Күлүгүрэ луҥкурбут [[Күндэ]] күөл түгэҕин Тааллыбатах таабырына буолар. : [[Күндэ]] Кыыһар туҥат, [[Дьокуускай]], Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1979, с.95. f4fovk2q8ij0ytbpfel7jxvmk3mri4k 0 7 9 8 2018-06-08T14:40:57Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 9 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сүрүн сирэй]] ktx7lvw4368qzuuxvtsv7bdilvcx5wh 0 8 3401 3400 2018-08-16T00:06:13Z HalanTul 17 3401 wikitext text/x-wiki '''Төрөөбүт дойду абылаҥа''' - [[Далан|Василий Семёнович Яковлев-Далан]] суруйбут айымньыта. *"Киьи чопчу биир сири таптыахтаах, онтон са5аланар тереебут дойдуга таптал.Тереебут дойду айыл5атын таптааьын, мин санаабар бастакы хардыы. Айыл5а5ын ис-искиттэн себулуур буоллаххына, оннук киьиттэн ийэ дойдуга бэриниилээх патриоту иитэр чэпчэки" (Тереебут дойду абылана,78 сирэй 41 этии) *"Тереебут терут буорум, эйигиттэн кэрэ, эйигиттэн учугэй, эйигиттэн быйаннаах ама туох баар буолуой? Эйигин ханнык да таас куораттарга атастаьыам суо5а этэ" (Тереебут дойду абылана,78 сирэй 41 этии) *"Киэркэйэ5ин да5аны, дойдум барахсан, ер буолан, ахтан кэллэххэ!" (Тереебут дойду абылана,78 сирэй 16 этии) *"Дьиэ таьыгар куех окко танас тэлгээн, киэьээнни серууннэ ырбаахыгын устан олорор, эчи учугэйин! Сыт, олор, кенул куелэьий! На5ылыччы ону-маны кэпсэтэ-кэпсэтэ, бу куех истиэнэлии саба неруйэн турар тулатаа5ы тыалартан халыйан кэлэр дьикти серуун ыраас салгыны, дойдум салгынын туеспун толору ыйырбахтыыбын" (Тереебут дойду абылана,78 сирэй 25 этии) *"Киьи ордук кырыйда5ын ахсын ордук дойдумсах буолан иьэр эбит" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 52 этии) *"Сайынны сарсыарда! Ырыалаах ырыатыгар сепке да ылламмыккын, хоьоонноох хоьоонугар сепке да холбоспуккун! Ча5ылыьар таммахтар мастар быыстарынан тахсан эрэр кун уотугар чемчуук таастыы кулумнэьэллэр. Оо5уй илимэ тииттэн тииккэ тардыллыбыт кемус антенналыы биэтэнниир" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 39 этии) *"Тыа салгына серуун, сииктээх. Туеьун иьигэр хойуу суегэйдии мелбейен киирэр, дууьа5ын сарсыардааны чэбдигинэн толорор. Ырыаьыт чыычаахтар хайа-сах уьуктан, куугээн-айдаан бе5ену тутан, соруктаах аханнык мастан-маска ойуоккаьаллар" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 39 этии) *"Кун киэьэриитэ ордук киэркэйэр биьиги сайылыкпыт! Уьуктаах тебелеех урдук тииттэр кулуктэрэ сыьыыга оьуу-тоьуу тиистээх улахан эрбии курдук туьэр. Кулуктэн куемчулэтэн, ненуе тыа киирэн эрэр кун уотуттан эбии киэркэйэн кестер. Сыьыы анара - харана, кулук. Анара - сырдык, кулумурдэс. Ферма диэкиттэн дьикти нарын ырыа сайылык урдунэн аьа5ас ньаассын туулуу намыын са5ы аргыый а5ай уруйдуур" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 25 этии) *"Туунну серууннэ титирээн кэлэн ампаар урдугэр мо5отой курдук хачыгырайан тахсан, куобах суор5ан анныгар киирэн елбуттуу утуйан хаала5ын. Сарсыарда кун уоттаммытын кэннэ биирдэ тиритэн уьукта5ын. Тыыннаах айыл5а тыыннаах оло5о!" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 36 этии) *"Ити кэмнэ айыл5а ото-маьа саьаран, кырдьык да, кемус куьун диэх курдук буолар. Арыы ара5ас хатыннар, тыалар! Хомуллубут, сууммут - тарааммыт ып-ыраас алаастар! Серуун салгын! Киьи сурэхтэнэр, эпчимирэр кэмэ!" (Тереебут дойду абылана,79 сирэй 42 этии) [[Категория:Далан]] ajbj2zud6yyyt10awxki615d5lfuawm 0 9 3312 15 2018-08-11T12:45:51Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Өксөкүлээх Өлөксөй]] 3312 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Өксөкүлээх Өлөксөй]] ljsntogjx1ayumnc75msafgh5oqb99j 0 10 8451 8316 2025-04-04T08:23:08Z Rachmat04 122 8451 wikitext text/x-wiki '''Василий Семенович Яковлев – Далан''' {{Навигация|Тиэмэ=Далан|Бикипиэдьийэ=Далан (суруйааччы)|}} Суруйааччы «[[Дьылҕам миэнэ]]» роман-эссетыгар хайдах репрессияҕа түбэһэн эрэйи көрбүтүн, хаайыы олоҕун-дьаһаҕын киһини долгутар гына суруйар. Далан романын «Учууталлар» диэн чааһыгар хаайыыга сытан көрсүбүт учууталларын туһунан сүрдээх истиҥник суруйбут. Бу манна икки учуутал туһунан кэпсэнэр: [[Прокопий Данилович Яковлев]] – кырдьаҕас уонна Михаил Платонов – эдэр. Прокопий Данилович Яковлев туһунан [[Далан]] маҥнай дьон саҥатыттан арыгыһыт, охсуһуук киһи диэн билэр эбит. Онтон хаайыы быыьыгар көрсөн, чугасыһан, итэҕэйэн, эрэнэн кэпсэтэр, аҕатын кэриэтэ саныыр киһитэ буолбута. «Прокопий Данилович мин ордук сөбүлээбитим, ытыктаабытым диэн кини дьиҥнээх былыргы буһарыылаах-хатарыылааах интеллигенин иһин, суобас, чиэс, майгы-сигили ырааһа киниэхэ баарын иһин» - диэн ахтан суруйар. Дьон кырдьаҕас учууталы бандьыыты курдук кэпсиирэ, онтон Далан бэйэтэ ыйыппытыгар «Мин кырдьык иһин охсуһабын» - диэн эппиэттиир. Прокопий Данилович репрессияҕа түбэспит буруйа диэн киһи күлүөҕэр диэри малааһыныгар Ленин мэтириэтэ алдьаммыт эбит. Кини следователлэр доппуруостарыгар бэйэтин иннитин, кырдьыгын иһин кыайыаҕар диэри кыргыспыт. Эдэр учуутал Михаил Николаевич Платонов эмиэ репрессияҕа түбэһэн хаайыыга киирэн Даланы кытта көрсүбүт. Далан суруйар: «Саҥа дьоннор кэллэллэр эрэ ону-маны истээри, сонургуур үгэспитинэн биһиги саба түспүппүт. Аҕыйах саха быыһыгар аргыый сыыйан саҥарбыт бүтэҥи куоластаах, тула өттүн хайдах эрэ сүөлүргүүрдүк, күлүү гыммыттыы көрүтэлээбит хатыҥыр киһи баара». Бу Миша Платонов эбит, Хаҥаластааҕы Ой оскуолатын нуучча тылын учуутала. Кини оҕо эрдэҕиттэн ыарахан олох оскуолатын барбыт, ол туһунан «Жизнь Миши Платонова» уон түөртээх уолчаан хайдах эрэйдэммитин туһунан республиканскай хаһыакка тахсыбыт эбит. Онтон кэнники үөрэхтэнэн, кэргэннэнэн, ыал буолан саҥа үчүгэйдик олорон истэҕинэ репрессияҕа түбэһээхтээбит. Миша Платоновы ыар олоҕо хадаар өһөс гына ииппит. Ол иһин Березовскайдаах Филиппов араастаан онон-манан киирэн-тахсан сордообуттарын да иһин адьас бэриммэтэх. * «Мин хаайыыга көрсүбүт ити икки кырдьаҕастаах эдэр саха учууталларынан, кинилэр муҥура суох былаастаах МГБ органнарыгар бэриммэтэх, сүрдэрэ тостубатах, ыарыһах, дьарамай бэйэлэригэр холооно суох кытаанах, эрдээх быһыыларынан киэн туттуох санаам кэлэр». * [[Суруйааччы]] – нация өйө-санаата, культурата, суобаһа буолар, онон айар үлэбит уҕараабатын, литература дьадайыыта – норуот трагедията буолуон сөп. * Өбүгэлэр ситимнэрэ быстыа суохтаах, оҕолор аҕаларын суолларын салҕыахтаахтар. Аҕалар ситэ оҥорботохторун кинилэр оҥоруохтаахтар. Олох диэн оннук. * {{Q|Далан, мин өйдуурбунэн, кырдьык да улуу киһи этэ. Саха суруйааччылара суол үктуүү илик халыҥ хаардарын модун күөнүнэн тоҕо силэйэн, хаһан да тибии типпэт суолларын оҥордо. Биири эрэ буолбатах, ол иһин элбэх ахсааҥҥа туттабын.|Ааптар= [[Е.Е. Алексеев]]}} [[Категория:Далан| ]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 2gmhhxefrvw1sxm4is12z06b92u53xf 0 11 3757 3406 2018-09-17T02:34:47Z Sardanga23 92 3757 wikitext text/x-wiki В.С. Яковлев – [[Далан]] «Дьылҕам миэнэ» айымньытыгар [[суруйааччы]] сырдык уобараhа. [[Үлэ]] сыала: В.С. Яковлев-Далан «Дьылҕам миэнэ» автобиографическай [[айымньы]]тын нөҥүө кини сырдык уобараһын арыйыы, сырдатыы, тарҕатыы. Үлэ соруктара: • «Дьылҕам миэнэ» мемуар-кинигэтин ааҕыы; • Айымньы сүрүн проблематикатын арыйыы; • Ромаҥҥа таарыллар боппуруостартан ааптар киһиэхэ уонна олоххо сыһыанын арыйыы. Үлэ тоҕоостооҕо: Аныгы сайдыылаах үйэҕэ эдэр ыччаты историяҕа сыһыарыы. Саха сирин ааспыт үйэтин, бэйэтин омугун, норуотун аһарбыт ыарахаттарын, сүдү дьоннорун кытта билсиһиннэрии. [[Василий Семенович Яковлев]] – [[Далан]] биллэн турар саха омукка бэйэтин эрэ кэмин уһулуччу, ураты толкуйдаах, дьоҕурдаах киһитэ буоларынан эрэ буолбакка, кини билиҥҥи да кэмнэ улаханнык сыаналанар сүдү талааннах, сүгүрүйэр киһибит буолар. Кини олорон ааспыт олоҕо биһиэхэ эдэр ыччакка билиҥҥи уонна инники олохпутугар олук, холобур буолар диэххэ сөп. Далан бу мемуар – кинигэтигэр хайдах репрессияҕа тубэһэн эрэйи көрбүтүн, хаайыы олоҕун-дьаһаҕын эрэ буолбакка, айымньы нөҥүө бутун дойду иһинээҕи политиканы, оччотооҕу уопсастыба туругун, үгүстэр көрбөтөх «киһи сирэйдээх» социализм дьонтон-норуоттан кичэйэн кистиир иккис сирэйин өнөтөн, сэгэтэн көрдөрөр. Ол эбэтэр бэйэтэ сүрүн герой быһыытынан биир туспа историческай кэрдиис кэм бэлиэтин үөрэтэр, оччотооҕу уопсастыба араас араҥаларын, социальнай мөссүөнүн бары өттүттэн чинчийэр. Автор эдэр сааһа , устудьуоннуур сыллара уонна түптүрдээх түрмэҕэ олоҕу анаарыыта. Былыр былыргыттан тыа сахата олус патриархальнай, көнө санаалаах. Онтон Далан кыра эрдэҕиттэн эмиэ оннук санааҕа, быһыыга-майгыга иитиллибит.(Тыгын оҕото – көнө үчүгэй киһи). Үөрэҕэр өрүү бастыҥ, куруутун хайҕалга сылдьыбыт бастыҥ октябренок, пионер (дружина советын председателэ), комсомол (маҥнайгы сүһүөх комсомольскай тэрилтэ секретара), иннкитин советскай учуутал . Албынныыр, сымыйалыыр туһунан санаа да киирбэт этэ буоллаҕа Далан устудьуоннуур сылларыгар хайдах эмэ түргэнник үөрэҕин бүтэрэн, үлэһит буолан, дьонун ииппит киһи диэн санаалааҕа. Кини кыра эрдэҕиттэн сэрии-сут сылларыгар улаатан, аччык олох диэн тугун билбитэ. Хаайыы кэмин кытары аахтахха, аччыктааһын, таҥас-сап тиийбэтэ 1955 сыллаахха, кини үлэһит буолуоҕар диэри баара. Саамай сайдар, саамай үүнэр кэрэ, үтүөкэн сааһыгар аччыктааһыны, танас-сап тиийбэтиттэн элбэхтэ эрэйи көрсүбүтэ. Ол курдук кыра сылдьан интернакка олорон мэлдьи ас туһунан саныыр эбит буоллаҕына, хаайыыга сытан кини өйө-санаата барыта тиийбэт, сүтэрбит көҥүлүн туһунан этэ. Дьокуускайдааҕы пединститут историческай факультетыгар үөрэнэ сылдьан Г.П.Башарин салайар куруһуогар дьарыктаммыта. Ол сылдьан «Башарин дьыалата» диэн ааттаах саха норуотун омугумсуйууга буруйдуур улахан алдьатыылаах дьыалаҕа балыйыллан, 1952 сыллаахха муус устар 10 күнүгэр институт төрдүс куурсугар үөрэнэ сылдьан хаайыллыбыта. Кинини кытта бииргэ үөрэнэр доҕоро-атаһа Миша Иванов (Багдарыын Сүлбэ), эдэр суруйааччы Афанасий Федоров бааллара. Кинилэр үйэлэригэр фашистары көрбөтөх, өссө абаааһы көрөргө үөрэмммит дьон, эмискэ бэйэлэрэ «фашистар» буолан хаалбыттара. Көнө санаатыгар, эдэркээн бэйэтэ буруйа суох хаайыыга сытарыттан олус абарара, ол санаа кинини үүйэ-хаайа тутара, уон сылы быһа олоруом диэн адьас итэҕэйбэт этэ, сүрэҕэр мэлдьи эрэл кыыма кылаҥныыра. Баҕар ол иһин буолуо кини хайа да түгэҥҥэ санаатын ыһыктыбакка, төһөлөөх да эрэйи, сору-муҥу тулуйан, кырдьыгын иһин бүтэһигэр дылы охсустаҕа, бэринэн кэбиспэккэ көҥүлүн буллаҕа. Ол курдук тугу барытын чиэһинэйдик ылынар үрдүк үөрэҕин бүтэрээри сылдьар эдэр устудьуон, МГБ үлэһиттэрин кырысталлыы ыраас, чиэһинэй, үтүө дьонунан ааҕара, уопсайыттан кэлэн тутан илдьэ барыахтарыгар диэри бэйэтин кытарар кыһылбын дэнэрэ, маркситскай-ленинскэй үөрэҕи олус итэҕэйэрэ, коммунистар былаастарыгар олус бэриниилээх этэ. Буолумна даҕаны, оччотооҕу кэм тоталитарнай режимэ үөрэҕириини кытта дьаһайан олордоҕо. Пединститутка үөрэнэр кэмигэр философияны, аан дойду чулуу өйдөөхтөрүн үөрэппэттэр эбит, бэл диэтэр Эйнштейн «относительность» туһунан теориятын билиэхтэрэ дуо. Научнай социализм диэн үөрэппит үөрэхтэрэ хайдах даҕаны научнай буотах буоллаҕа. Өй-санаа саамай чыпчаалынан бүтүн Советскай Союзка «БСК(б)П историятын» кылгас курса, Сталин үлэлэрэ, дакылааттара, этиилэрэ, кини кылгас биографията буолбута. Итини барытын кинилэр эдэрдиин- эмэнниин буолуохтааҕын курдук ылыналлара. Ити курдук былаас сабыдыалынан киһи өйүн-санаатын таһымын кыччаталлар, муомурдаллара, моҥкурууталлара. Онуоха саҥа үүнэн-сайдан эрэр эдэр ыччат өйө-санаата, толкуйа ол курдук татым, чычырбас буола иитиллиннэҕэ. Ол сыыһа санааларын кэлин хаайыыга киирэн баран барытын өйдүүр, бэйэтиттэн бэккиһиир. Дьэ онно киниэхэ МГБ следователэ Березовскай оччоооҕу кэм идеологическай установкатын бэрт чуолкайдык быһаарбыта: «Маркс-Энгельс-Ленин-Сталин – основоположники. Они выдумывают что-то новое. А остальные так назывемые ученые- популяризаторы. Они разжевывают народу идеи, положения основоположников». == Түмүк == Ити курдук, Далан олус ыарахан кэмҥэ тоталитарнай систимэмэ сиэртибэтэ буолан олорон аастар, бэйэтин норуотугар сүҥкэн кылааты хааллардаҕа. Дойдутугар, норуотугар түөрт уон сыл устата быыстала суох ис сүрэҕиттэн, дууһатынан ылларан- баҕаран туран үлэлээтэҕэ, бэйэтин холобурунан дьиҥнээх тулууру, үөрэххэ-үлэҕэ дьулууру туоһулуур. Онтон бу «Дьылҕам миэнэ» айымньыта бу түгэни олус аһаҕастык, дириҥник көрдөрөр, суруйааччы ис туругун, уобараһын чуолкайдык арыйар. == Туттуллубут литература: == 1. Далан – Дьылҕам миэнэ: Роман-эссе. / - Дьокуускай к. Нац. Кинигэ кыһата «Бичик» 1994 – 448с.'''''''Italic text''''--[[User:ЛилианаМак|Далан ]] ([[User talk:ЛилианаМак|talk]]) 08:47, 30 April 2018 (UTC)Italic text'''' [[Категория:Далан]] 3yldb9r6gngepgu1s5ye8e5g953mer2 0 12 3825 3521 2018-09-17T06:52:03Z Maria.bogum 43 3825 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Киһи]] аҕыс кырыылаах буолуохтаах, Кылыстыы кылбаҥныы сылдьыахтаах, Арылыйар кустук дьэрэкээнин ылыахтаах, Үйэлэри үрдүнэн хардыылаан иһиэхтээх|Ааптар=}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 5v0e0ubyn4fdqd7qqh6dxe5r43weqkr 0 13 7174 25 2021-12-07T02:17:59Z EmausBot 636 Бот: исправление двойного перенаправления на [[Чаҕылҕан (киһи)]] 7174 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Чаҕылҕан (киһи)]] 5uhh9gib7qspvdkd215pmpdyvi4tmv9 0 14 8478 8477 2025-04-11T02:33:44Z 176.211.6.253 8478 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Чаҕылҕан (суруйааччы)|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Чаҕылҕан - Винокуров Илья Дорофеевич''' ([[1914]]-[[1952]]) - үксүн [[оҕо]]лорго анаан суруйбут [[Нам улууһа|Нам улууһуттан]] төрүттээх саха бэйиэтэ. {{Q|Хоту дойду хонноҕунан Колонналар бардылар, Хара тыанан, толоонунан Хайыһардар дайдылар.|Ааптар=[[Хайыһар]]}} {{Q|Днепр арҕаа эҥэригэр Саха сирин булан, Илбистээхтик сэриилэһэр Саха туйгун уола.|Ааптар=Герой туһунан ырыа}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1914 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1952 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] szdho6pi83q6aahz2lfjukxms06e55c 0 15 31 30 2018-06-08T14:40:59Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 31 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Убаарыскай]] liqlek9bja0ovhyjr5tw7eoe35720tc 0 16 3688 3204 2018-09-13T05:00:30Z Maria.bogum 43 3688 wikitext text/x-wiki [[Силип]] тойоно Аадаҥ оҕонньор - нэһилиэк сиһэ. Ону ааһан, кинини бүтүн улуус даҕаны ытык кырдьаҕаһа диэххэ сөп. Арамаан оҕонньору, саба быраҕан, биэс сүүсчэкэ сүөһүлээх буолуо дииллэр. Аҕата, аатырбыт Накыйбах баай, муҥутаан, тоҕус сүүс тоҕус уон тоҕус сүөһүлэнэрэ үһү. Кини сааһын тухары биир тыһыынча сүөһүлэнэргэ мөккүһэн баран кыайбатах. Хаста да ойуун кыырдара сылдьыбыт. Саамай кэнники ойууна Уордаах Дьөһөгөйгө тыыннаах сылгыта үүрдэр диэн сүбэлээбит. Ону ылынан, Накыйбах Үрдүк Улаан диэн ааттаах атыырын бэйэтиниин сүүрбэ сэттэ үөрдээн (үс тоҕус сылгы оҥорон) тоҕус үрүҥ ураҕастаах киһинэн Хотонньо Дьаарбаҥкатын суолунан үрэх баһыгар кыйдаппыта үһү. [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] m5xpz47p5syhxjsmt2pt0ho63gtfg22 0 17 35 34 2018-06-08T14:40:59Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 35 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аар тайҕам суугуна (Далан)]] ggij0ezp04lyhe9qw7yaksfqglpeqbe 0 18 6845 4234 2021-01-08T09:34:36Z HalanTul 17 6845 wikitext text/x-wiki == Киирии тыл == Бу 1980 сыллаахха бэчээттэн тахсыбыт айымньыга [[Далан]] биһиги ол саҕана улахаҥҥа уурбат, аанньа ахтыбат боппуруоспутун - саха айылҕаҕа сыһыанын көрдөрөр. Сэһэн сүрүн геройа Лааһар сахалыы иитиилээх, сиэри-туому билэр, тутуһар киһи, булт угэһин, сиэрин-туомун туһунан элбэхтик этэр, кэпсиир, айылҕаны эмиэ тыынар-тыыннаах курдук саныыр. == Сэһэнтэн быһа тардыылар == * <<Бултуу сылдьан кыыһырсар куһаҕан>> (105). * <<Саха угэһин булка сылдьан мыыныллыбат. Булт таҥарата Байанай дэбдэҥ, үөрунньэҥ. Кинини хомотуоххун, ханыннарыаххын баҕарбат буоллаххына, төһөнү да бултаа - мыыммаккын. Байанай биэрэрин үөрэ-көтө ылаҕын. Дьонтон көҥөнүө суохтааххын. Хаһаанар эмиэ сыыьа. <<Байанай маннааҕар буолуоҕа биэриэ>> диэн, ыалларгыныын үөрэ-көтө үллэстэн, аһаан-сиэн иһэҕин>> (113). * <<Кырдьаҕас аатын олус үгүстүк ааттаабат баҕайыта, аны истэн тиийэн кэлиэ. Булка сылдьан мээмигэ, тыатааҕы, бөппөкө эҥин диэччилэр, оттон арҕаҕын кырдьаҕас алаһата, суолун көтөлө диэн ааттааччылар>> (93). * <<Тыатааҕы, кырдьаҕас истэр. Былыр булчуттар тыатааҕыны бултаатахтарына, атын киһиэхэ балыйаллар: <<Дьэ, эйигин ол түөкүн, холобур, Былаачай түөкун кэлэн кыайда. Иэстэһэр буоллаххына киниттэн иэстэс. Биһигини баалаама>>, - дии-дии астыыллар>> (93). * <<Булчут киһи көтөр тыһытын-атыырын билэн ытар баҕайыта... Сымыыт баттыыр куһу өлөрөр аньыы... Төрөөрү сылдьар, сымыыттаах куһу ытар булчукка табыла суох суол>> (131). * <<Айылҕа биир тайаҕынан дьадайбатаҕын да иһин, булду булт курдуу бултуохха буоллаҕа дии. Суор-тураах аһылыга оҥорбокко>> (139). * <<Ити мээмигэ өйүн көр. Туора Харах (киһи) кинини бэркэ күлүү-элэх оҥостуммута! Бука, киһиргээбитин иьин кэһэппитэ буолуо. Мэнээк тыллаһар ол курдук сэттээх-сэлээннээх>> (94). * <<Оннук этэ өбүгэлэр үгэстэрэ. Сымса, эр санаалаах буоллаххына эрэ табыллара>> (95). {{Q|Торообут торут буорум, эйигиттэн кэрэ, эйигиттэн учугэй, эйигиттэн быйаннаах ама туох баар буолуой? Эйигин мин ханнык да таас куораттка атастаьыам суога этэ.|Ааптар=(41)}} {{Q|Киэргэйэгин даганы, дойдум барахсан, ор буолан, ахтан кэллэххэ!|Ааптар=(16)}} {{Q|Сайылыкка ханна багарар утуйарын бэйэн конулун:дьиэгэ, ампаарга, багар, мас быыьыгар балаакка тарыдын-талбытын. Кыра эрдэхпитинэ биьиги ампаар урдугэр аьагас халлаанна утуйарбыт. Ол учугэй да буолар этэ! Дьонун утуйбуттарын кэннэ, атах сыгынньах аргыый сыбдыйан туьэн, сииктээх отунан суурэкэлиигин, конус устун котон кулугулдьуьэр тэмэлдьигээннэри эккирэтиьэгин, тирии кынаттары бултаьагын.|Ааптар=(36) }} {{Q|Кун киэьэриитэ ордук киэркэйэр биьиги сайылыкпыт!|Ааптар=(25) }} {{Q|Сарсыарда кун уоттаммытын кэннэ биирдэ тиритэн уьуктагын. Тыыннаах айылга тыыннаах олого!|Ааптар=(36) }} {{Q|Хонууттан охсуллубут от дьикти учугэй сыта дыргыйар. Охсуллубут оттон, кэрдиллибит мутукчаттан того итинник учугэй сыт кэлэрий? Сытыргаан, аьыйан диэн киьи сурэгин долгутаары дуо? Сана охсуллубут, сииктээх от урдугэр куолуьуйэбин. Илиибин быластаан бу куогу, бу дойдубун кууьа сатыыбын. |Ааптар=(41)}} {{Q|"- Пуд Ильич, учуутал хамнаьа кыра уонна билигин туох да авторитета суох идэ да буоллар..."|Ааптар=Бааска (27)}} {{Q|Авторитета суох диэн хайдах этэ5ин, до5ор. Учуутал- саамай утуе идэ. Ол биьиги, учууталлар, бэйэбит саныыр санаабаыт. Урут, ба5ар, эн сана учууталлаан эрэр кэмнэр оннук эбитэ буолуо, оттон аныгы киьи учууталы атын хара5ынан керер. Инженер, техник, научнай улэьит, летчик - ол билигин сыаналанар. Эн меккуьумэ, мин билэн этэбин. Учууталл эрэйдээх диэн"|Ааптар=(27) Кырдьа5ас учуутал Пуд Ильич учуутал}}. {{Q|Билигин эдэр киьиэхэ учуутал улэтэ моднай профессия буолбатах. Кини бириэмэтэ ааспыта, куоракка олорор киьи оло5ор угус варианнаах буолла5ына табыллар. тыа сирин курдук бииринэн олорор сатаммат|Ааптар=(27)}} . {{Q|Бааскаттан уерэхпитинэн теье да ордукпут иьин кини кэпсээниттн биьиги билинни олох туьунан билиибит хайдах эрэ олус тутах буолан, олус кинигэ киэнэ буолан та5ыста. Ба5ар, кини ол угус сиргэ сылдьыбытыттан буолуо. Онтон биьиги теье да урдук уерэхтэннэрбит, биир оскуола тэлгэьэтиттэн тахсыбатахпыт сытта5а. Пуд Ильич биир оскуола5а улэлээбитэ отуттан тахса сыл буолла5а. Онно хамнаьа да угус, снабженията да учугэй|Ааптар=(132)}}. [[Категория:Далан]] [[Категория:Сэһэннэр]] 9fjt0ni6i016rrnq7jxejrqmp8ox0ai 0 19 4000 3977 2018-12-06T12:05:01Z HalanTul 17 /* Сериал өйдөнөн хаалбыт тыллара */ 4000 wikitext text/x-wiki '''Ааспыт ааспат амтана''' - "Саха" национальнай көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа "НВК" диэн ханаалыгар тахсар сериал. [[Дана Сард|Сардаана Сивцева – Дана Сард]] айымньытынан уһуллубута. Режиссер Марина Платонова. Сүрүн оруоллары Саха тыйаатырын артыыстара [[Ирина Никифорова]] уонна [[Айаал Аммосов]] толордулар, ону тэҥэ эстрада артыыһа [[Валентина Романова – Чыскыырай]] биир сүрүн оруолу оонньоото. Киинэ сүрүн дьоруойдара 20 сыл буолан баран алҕас көрсөннөр урукку тапталлара күөдьүйэр. Онуоха сыһыаннарын харыстыыр туһуттан туохха тиийэллэрин туһунан кэпсэнэр. == Сериал өйдөнөн хаалбыт тыллара == * Кырааска-ирээскэ, духи-ихи (Чыскыырай) [[Категория:Сериаллар]] 5vw34ovrbhsd23g3hxxc4pajf2vr0b8 0 20 4912 4911 2019-04-01T22:35:38Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньыга */ 4912 wikitext text/x-wiki '''Аат''' - == Манна сыыһыаннаах [[сомоҕо домох]]тор == * Ааккын алдьат * Ааккын билбэт буол * Ааккын ааттатар киһилэн == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Аат бөҕө алдьанна, сурах бөҕө сууйулунна. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Урут күөгэйэр күнүгэр таҥара буолан олорбута: [[аҕабыыт|аҕабыт]] оҕону сүрэхтиирэ, кини улаххан дьону сүрэхтиирэ. Аҕабыт ааттаабыт аата кумааҕыга эрэ сылдьара, кини ааттаабыт аата үс дойдуну бүүрүүкүү барара, устуллубат тирии буолара, суоруллубат сыбах буолан сыстара. Кини ааттаабыт аата сороххо, хаатырга бэчээтин курдук, саатар-кыбыстар мэҥ буолан сыстара, сороххо, кыһыылаах умунах курдук, сааһын туххары сүрэҕин уонна суобаһын тарбатар дьаат өлүү буолан иҥэрэ.|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]], Сэһэннэр, кэпсээннэр. Бичик: 2003, Дьэбэрэттэн тахсыы. С.158}} {{Q|Дьэ онон, Хабырылла аҕата биллибэт... Кини аҕатын билбэт, [[араспаанньа|араспаанньата]] суох, ол оннугар хос ааттарынан дэлэй... Арай ити "Халлаан Хабырыллата" диэн ааты ылыммат мөккүөрдээх. Бу аат кини дьоҥҥо тэҥэ суоҕун, [[аҕа|аҕата]] суоҕун, [[ийэ|ийэтин]] муҥнаах олоҕун өйдөтөр. Ол иһин Хабырылла бу ааты иһиттэр эрэ, көрдөөх-нардаах бэйэтэ кэлиэх-барыах сирин булбат, хараҕынан тугу да таба көрбөт буолуор диэри кыыһырар.|Ааптар=[[Эрилик Эристиин]]. Атаҕастабыл}} {{Q|- Аааккын уонна [[араспаанньа|араспаанньаҕын]] [[кумааҕы|кумааҕыга]] [[илии баттааһын|илии баттаан]] суруйарга үөрэтиим эрэ... Сөбүлэһэҕин дуо?<br> - Сөбүлэһэбин, - диэхтээбитэ Дьөгүөрсэ.<br> Өндүрэй бэрт түргэнник ыраас кумааҕыны уонна [[харандаас]] тоһоҕоһун дьиэтиттэн таһаарбыта. Бэркэ диэн кыҥастаһа-кыҥастаһа, бэчээтинэй буукубаларынан "ЕГОР ТЫРЫНКАЕВ" диэн суруйбута. <br> - Көрөн кэбис, бу эн аатыҥ, "Егор" диэн бу курдук суруллар. Ыл, балары үтүгүннэрэн суруй эрэ! - Өндүрэй харандааһын тоһоҕоһун Дьөгүөрсэҕэ туттарбыта.<br> Дьөгүөрсэ сүрдээҕин кичэйэн, буукуба биир да токурдарын көтүппэккэ, уус киһи маска оһуор быһарын курдук "ЕГОР" диэн аатын суруйбута. Өндүрэй ону көрөн олорон олус бэркиһээбитэ, сөхпүтэ. |Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.6}} scqu2cij9g30stl2kgiejeh0oaq1lct 0 21 3522 59 2018-08-25T23:17:41Z HalanTul 17 3522 wikitext text/x-wiki * [[Үтүө]] аат-суол [[баай]]дааҕар ордук. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 64dl7saol8ehfp4h3c38k389x97pum9 0 22 61 60 2018-06-08T14:41:00Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 61 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ааҥыл өһүн хоһооно]] cb7nf2gwulc697f2swln8uoif1esggf 0 23 3573 3156 2018-08-26T05:08:15Z HalanTul 17 3573 wikitext text/x-wiki Манна [[Ааҥыл тыла|ааҥыл тылыттан]] тылбаастаммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр * Absence makes the heart grow fonder :: Туруору тылбааһа: Арахсыы санааны бөҕөргөтөр *A bird in the hand is worth two in the bush. :: Туруору тылбааһа: Илиигэр туппут биир чыычааҕын талахха олорор икки чыычаахтааҕар ордук. *A guilty conscience needs no accuser. :: Суобаһа суох киһи түүнүн аанньа утуйбат. *Success doesn`t come to you, you go to it. :: үрдүккэ ситиһии киһиэхэ бэйэтэ кэлбэт, киһи ону улэлэээн ситиһэр. *Be slow to promise and quick to perform. :: Эппит тылгын үлгүмнүк толорорго кыһалын. *To work with the left hand. :: Хаҥас илиитинэн үлэлиир кэриэтэ. *As welcome as flowers in May. :: Сааскы маҥнайгы сибэкки кэриэтэ кэтэһиилээх. *If there were no clouds, we should not enjoy the sun. :: өскөтүн былыттар суохтара буоллар, күнү таптыа суох этибит. *Live and let live. :: Атын дьонно харгыс буолбакка бэйэн олоххунан олор. *Laughter is the best medicine. :: Күлүү-үөрүү - бастыҥ эмп. *It`s better to light a candle than curse the darkest. :: Харананы крыахтааҕар чүмэчини умаппыт ордук. *Never say die. :: Олорорум тухары сырдыкка эрэллээхпин. *Greedy folk have long arms. :: Иҥсэлээх дьон илиилэрэ уһун. *Don't cross a bridge before you come to it. :: Тиийэ илик муостаҕын туораатым диэмэ. *All are not thieves that dogs bark at. :: Ыт хас үрбүт киһитэ, уоруйах буолбатах. *It's easy to be wise after the event. :: Ааспытын кэннэ өйдөөҕүмсүйэр-чэпчэки. *Stolen fruit is the sweetest. :: Уорбут отонуҥ ордук минньигэс. *Never let the right hand know what the left hand is doing. :: Уҥа илии тугу гынарын хаҥас хаһан да билиэ суохтаах. *Hard words break no bones. :: Хаҕыс тыл уҥуоҕу тоһуппат. *You can't put an old head on young shoulders. :: Кырдьаҕас төбөну эдэр сарыҥҥа уурбаккын. *Who lives by hope will die of hunger. :: Эрэлинэн аҥардас олорооччу хоргуйан өлөр. *Keep your chin up. :: Санааҕын туһэримэ. *A bad workman blames his tools. :: Мөлтөх улэһит туттар сэбин буруйдуур *Bad news has wings. :: Куһаҕан сурахтар түргэнник тарҕаналлар. *Death is the grand leveller :: өлүү барыларын тэҥниир. *Packed like herrings. :: Сельд курдук симиллибиттэр *Old friends and old wine are best. :: Урукку доҕордунааҕар туох да ордук суох. *A bad beginning makes a bad ending :: Куһаҕан куһаҕаҥҥа тириэрдэр. *A woman's work is never done. :: Дьахтар үлэтэ хаһан да бүппэт. *Cat in gloves catches no mice. :: Үтүлүктээх куоска кутуйаҕы тутуо суоҕа. *Dumb dogs are dangerous. :: Улуйбат ыт сэрэхтээх. *Enough is enough. :: Кыраҕа да үөр. *Faith will move mountains. :: Итэҕэл хайаны хамсатар. *First come, first served. :: Бастакы кэлбиккэ, ас бастыҥа тардыллар. *False friends are worse than open enemies. :: Доҕор буолан кубулунааччы илэ өстөөххунээҕэр куһаҕан. *He begins to die that quits his desires. :: Тугу да баҕарбат киһи өлөн барар. *He that is warm thinks all so. :: Сылааска олорор киһи дьоҥҥо барытыгар ичигэс дии саныыр. *Life is not all cakes and ale. :: Олох куруутун бэрэскилээх уонна эль утахтаах буолбат *Money doesn't grow on trees. :: Харчы маска үүммэт. *Nature abhors a vacuum. :: Айылҕаҕа иччитэх сир суох. *No flying from fate. :: Ыйаахтан куоппут киһи суох. *Every cook praises his own broth." :: бэйэ5ин убаастаабатахха, ким убаастыай? *Every man is of importance to himself ::киьи бэйэтин убаастыахтаах. *So said, so done ::эн эттин, мин толордум. *As the old cock crows, so does the young ::кыра о5о улахан киьини утуктэр. *As the call, so the echo ::эн сыьыанын мин эппиетим. *Like father& like son ::а5ан хайда5а да уола эмие оннук *Children are poor men's riches ::дьадана дьоннор баайдара о5олор буолаллар *Keep your mouth shut and your ears open ::элбэ5и санарыма, кулгааххын сабыма. *One law for the rich, and another for the poor ::киьи тыла оьо араас буолар. *Happiness takes no account of time ::дьоллоохторго бириемэ диен суох буолар *Times change ::сыл-дьыл эргттрэ тургэн. *Everything must have a beginning ::барыта биир са5аланыылаах буолар. *Everything comes to him who waits ::кэтэьэр киьиехэ, барта кэлиехэ. *A liar is not believed when he tells the truth ::албынчыкка ким да итэ5эйие суо5а кырдьыгы да эттэ5инэ *Lieas should have good memories ::албын киһиэхэ үчүгэй өй наада *Boys will be boys ::уол диэн уол *A good beginning makes a good ending. :: Үчүгэй саҕалааһын үчүгэй түмүктэри саҕар. *Soft fine makes sweet malt. :: Үтүө тыллар элбэххэ кынаттыыллар. *The face is the index of the mind. :: Харах-дууһа сиэрккилэтэ. *Everything is good in it is season. :: Туох барыта, кэмнээх-кэрдиистээх. *Curiosly killed a cat. :: Элбэҕи билэ-көрө сатааһын,үтүөҕэ тиэрдибэт. *Neither fish, nor fresh. :: Туга да биллибэт. *Every birds likes its own rest. :: Хас биирдии тыынар-тыыннаах, бэйэтин уйатыгар тардыһар. *Honestly is the best policy. :: Норуот убаастабыла эрэмньитигэр киирэр. *Many hands make leght work. :: Биир киһи толкуйдуурунааҕар, элбэх киһи күүһэ түргэнник барар. *It is no use crying over spilled milk. :: Кураанахха харах уутун тоҕуллубат. *Easy come, easy go. :: Чэпчэкитик кэлбит, түргэнник барар. *Learn to walk before you run run. :: Чэпчэкиттэн саҕалаан, ыарахаҥҥа тиий. *Do not bite off more than you can chew. ::Кыаллыбат дьыалаҕар элбэҕи ылсыма. *Do not make a mountain out of an molehill. :: Кыраны үлүннэримэ *Where there is a will, there is a way. :: Баҕалаах эрэ буолларгын, баҕарбытыҥ туолар. *Always put your best foot forward. :: Сэттэ сирэйдээх. *My hands are tied. :: Илиитэ-атаҕа барбат, илиитэ бааллыбыт. *Birds of a feather flock together. :: Биир санаалаах дьон, бииргэ түмсэллэр. *Do not bite the hand that feeds you. :: Эн тускар кыһаллар дьону убаастыахтааххын, ытыктыахтааххын. *Actions speak louder than word. ::Дьыала элбэх саҥаҕа буолбакка, оҥоһуутугар буолуохтаах. [[Категория:Ааҥыл тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] 0k4q8sruub6h08jcxgq8vrx672ztoz7 0 24 6175 6174 2020-07-30T00:59:59Z HalanTul 17 /* Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро */ 6175 wikitext text/x-wiki Абааһы - [[сахалар]]га куһаҕан тыын. == Манна сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Абааһы аһаабыт [[сир]]иттэн арахпат. * Абааһыга дылы арбаама. * Абааһы кыыһа ытык хараҕын кыайан аахпатаҕар дылы. * [[Алгыс]]ка оннооҕор абааһы ахсыыр. * Астааҕынан эрэ абааһы, [[үп]]тээҕинэн эрэ [[үөдэн]] - ''астаах, баайдаах эрэ буолан кинини кытта аахсаллар диэн өйдөбүллээх''. * Арбаҕас иһигэр абааһы баар буолар. * [[Тамыйах]] абааһыта [[Кулун|кулуҥҥа]] чарапчыламмытыгар дылы. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] avzjzhcwdjmm2s3w6qr4ae2e7waz8ps 0 25 4588 3812 2019-02-13T01:46:18Z 94.231.21.2 4588 wikitext text/x-wiki '''Абааһы уола''' - [[олоҥхо]]лорго, [[остуоруйа]]ларга көстөр персонаж, [[аллараа дойду]] эдэр [[бухатыыр]]а, үксүн [[айыы]] кыргыттарын ойох ыла сатыыр, уоран барар. {{Q|Аар-дьаалы! Алаатыгар эминэ-туомуй!|Ааптар=[[Дьулуруйар Ньургун Боотур (Ойуунускай)|Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо)]], Ойуунускай, 1932}} {{Q|Сыалдьыйа бүтэй Сырдаахтаан көстөр Сыаналаах сылаас этигэр Сытан сыламныам этэ диэммин, Көһүтэригэр Көхсө кыараабыта буолуо диэммин, Кэтэһэригэр Кэтэҕэ көһүйбүтэ буолуо диэммин, Кэбэлийэн-кэбэлийэн Кэллим эбээт...|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо), Ойуунускай, 1932}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Олоҥхо]] [[Категория:Дьулуруйар Ньургун Боотур]] n2fpr5wpb68tsw8oh0us7dqvsk1ch20 0 26 4710 3746 2019-03-16T10:06:19Z Soppuruon 32 4710 wikitext text/x-wiki Айан туһунан. == Манна сыыһыаннаах сомоҕо домохтор == * [[Кынат]]ын куурдубут - айанныырга бэлэм туһунан этиллэр. == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Суол]] сурахтаах, аартык ааттаах. * [[Тимир]] иҥэһэлээхтэр тиэстибиттэр, алтан иҥэһэлээхтэр айгыстыбыттар. * [[Тилэх]]тээх тиэстибит, атахтаах айгыстыбыт. * [[Суол]] сылаалаах, көс эрэйдээх. * Сылдьар да сылаалаах. * Сылдьар да сыа буолбат. * Айанныыргар аһы, бараргар маһы бараама. * Уларыйыам диэн уугун бараама, барыам диэн маскын бараама. * Айан аргыһы таптыыр. * Айан киһитэ аргыһы таптыыр. * Айан киһитэ аргыстаах, [[суол]] киһитэ доҕордоох. * Көрдөөх аргыс [[суол]]у кылгатар. * [[Суол]] киһитэ дьүккүөрдээх. * [[Суол]] киһитэ тутулуктаах, айан киһитэ тардылыктаах. * Айан киһитэ аас, [[суол]] киһитэ тутуах, сырыы киһитэ сылаамсах. * Сылайбыт акка үүнэ да таһаҕас. * Барары тардыма, кэлэри бүөлээмэ. * Тиэтэйбит сыарҕа сыыр анныгар хаалар, тиэтэйбэтэх сыарҕа сыыр үрдүгэр тахсар. == Айан, айан туһунан == {{Q|Айан киһитэ дьиэ сылааһын, Айан ата аһыыр сирин Талаһар куолута. <br />-Мачайар Баһылай. Саха народнай тойуктара. — Якутскай, 1983, С.33}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] fk7xzwwky5zfh6kjheo1jq1o5x3z67a 0 27 3753 3752 2018-09-15T10:11:16Z Maria.bogum 43 3753 wikitext text/x-wiki '''Айылҕа''' - тулалыыр [[эйгэ]], сир-дойду. * [[Айылҕа]] алыбын этигэр-хааныгар иҥэриммит [[киһи]] олус ыраас санаалаах буолар. * [[Айылҕа]] сыыспыта суох, оттон [[киһи]] сыыспыта элбэх. * [[Айылҕа]], төһө да баай буоллар, уолбат ойбон, түгэҕэ суох сундуук буолбатах эбээт! * [[Айылҕа]]ны кытта күн аайы сүрэҕинэн сэлэһэр [[киһи]] үгүс дьон өйдөөбөттөрүн өйдүүргэ үөрэнэрэ буолаарай? * [[Айылҕа]]ны кытта сүрэххинэн силбэһэр кэмҥэр сирдээҕи [[дьол]] диэн тугун өйдөөн ыларга дылыгын… (Иван Гоголев) * [[Саха]] кыһыҥҥытын мин [[айылҕа]] өлөр, [[киһи]] муҥу көрөр кэмин курдук ыҥырыктаан өйдөөбөппүн. Кини саргылаах саас, самаан сайын кэлэллэрин кэскиллиир, бэйэтэ солбуллубат туспа дьикти кэрэлэрдээх кэм буолар. Төрөөбүт айылҕа көйгөтүйэр кэмэ диэн суох (Амма Аччыгыйа) * Кыһын, биһиги санаабытыгар, [[айылҕа]] дөйөр, уҥар, өлөр. Ол сыыһа. Олох сылааһа кыһын да сойбот. Көтөргө-сүүрэргэ, окко-маска кыһын ойуур ордук наадалаах. Кыһыҥҥы ойуур — халыҥ хахха, күүстээх көмүскэл, сылаас дьиэ-уот (Амма Аччыгыйа) * [[Киһи]] уонна [[айылҕа]] арахсыспат биир тыыннаахтар (Василий Протодьяконов-Кулантай) * [[Айылҕа]]ттан наһаа тэйдэххэ, [[киһи]] олоҕо огдолуйар эбит, омук быһыытынан кэхтии кэрдииһэ кэлэр эбит. * [[Айылҕа]]ттан ананан кэлбит хас биирдии [[киһи]] — ураты айылгы, айылҕа сокуонунан илбистээх, алгыстаах, онон да айылҕаны кытта дьүөрэлии буолуохтаах (Эдьиий Дора). * [[Киһи]] уонна [[айылҕа]] арахсыспат биир тыыннаахтар. (Василий Протодьяконов-Кулантай) * [[Айылҕа]] уонна айылгы алтыстаҕына, айар кут уһуктара буолуо (Ксенофонт Дмитриевич Уткин – Нүһүлгэн) * [[Айылҕа]]ҕа сылдьан эмтэнии эмиэ биир үтүө үгэс. * Биһиги итэҕэлбит — [[Айылҕа]], бастакы дьиэбит — Айылҕабыт, Эбэлэрбит. * [[Айылҕа]] бэйэтэ ситим, сибээс быстаары гыннаҕына, кэмиттэн кэмигэр анаан биэрэр, ол удьуор утума да буолуо. * [[Айылҕа]]быт эрэ биһигини бу күҥҥэ тиэрдэн аҕалбыта, айылҕанан эрэ тыыннахпытына, биһиги өй-санаа, эт-сиин өттүнэн чөл буолуохпут. * [[Айылҕа]] уйан, кыра бааһырыыны тулуйбат, ол иһин бүөбэйдии, харыстыы сылдьыахха. * [[Айылҕа]] барахсан оҕо курдук улаатан, үүнэн-ситэн сириэдийэн, киһи өйүн-санаатын тутарын курдук, чээлэй күөх киистэни анньынар, ытарҕатын иилинэр үтүө дьылҕалаах эбит. * Хас биирдии омук [[айылҕа]]тыгар төннүөхтээх. Бэйэтин төрдүн-ууһун, аатын-суолун тилиннэрдэҕинэ, онно бигэнэн, силиһигэр-мутугар тайанан эрэ дьиҥнээх киһи, саха омук буолар эбит. * [[Айылҕа]] быһыытынан, киһи бэйэтин айылҕатын уһугуннаран, тулалаан турар эйгэни кытта ситимин олохтуохтаах, күүһүрдүөхтээх. Онуоха чахчы айылҕа оҕотобун дэнэр гына бэрээдэктэниэхтээх, чөл буолуохтаах. * [[Айылҕа]]ттан куоппаккын, айылҕа ордук-хоһу туттубат (Эдьиий Дора) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сир-дойду]] 1x6234v1pgt418au62nmarzttpeivf2 0 28 4152 108 2018-12-13T23:41:53Z Арчы Уола 36 4152 wikitext text/x-wiki {{Q|Үөһээ өттүгүтүттэн Үргүөр үргүйбэтин! Аллараа өттүгүтүттэн Аргыар аргыйбатын! Илин өттүгүт ибири билбэтин! Кэлин өттүгүт Кэбири көрбөтүн!|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур ([[Олоҥхо]]), [[Ойуунускай]], 1932}} [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Олоҥхо]] o740h4npvhs1wi8ifx9nrank0zp8iw3 0 29 3730 3729 2018-09-15T00:37:13Z HalanTul 17 HalanTul [[Айыы уола (ккинэ)]] сирэй аатын маннык [[Айыы уола (киинэ)]] уларыппыт 3729 wikitext text/x-wiki Саха артыыс уол туһунан киинэ. Тахсыбыт күнэ: 24.08.2014 Киинэ жанра: драма, биография туhунан Дойдута: Россия Уһуна: 90 мин. Киинэ режиссёра: Эдуард Новиков Актердара: Гаврил Менкяров, Елена Сергеева-Румянцева, [[Ильяна Павлова]], Ньургуйаана Маркова, Прокопий Данилов, Василий Борисов, [[Петр Баснаев]], [[Степан Сивцев-Доллу]]. Сценарий автора – Мария Находкина иккис режиссера – Константин Данилов Продюсера – Марианна Скрыбыкина Киинэ слоган: «Ханна да буолларбын ыллыа5ым» http://kino.ykt.ru/?r=films/view&id=976 [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Саха киинэтэ]] 3ocjtb6sinob7eyfswwpbnnoslsn2qz 0 30 8283 7004 2024-03-19T13:16:11Z Quinlan83 645 fix 8283 wikitext text/x-wiki '''Алампа''' (Анемподист Иванович Софронов) - [[саха]] [[бэйиэт]]э. {{Q|Тыл сэриитин кыайбыппыт буоллар, саа сэриитигэр тиийиэ суох этибит...|Ааптар=1922 с.}} == Айымньыларыттан == {{Q|Сааһым саҥатыгар Салгылаабыт [[сайылык]]пын - "[[Куобах]] буһарбыты" Куруук саныыбын, [[Оҕо]] [[саас]]пар Отордоон олорбут Оккуодай [[алаас]]пын Ончу умнубаппын |[[Ааптар]]=Аҕабар ([[сурук]])}} {{Q|Сылдьыбыт - сыыһы, [[Айан]]наабыт - аһы, Үлэлээбит - үбү Үктэллэнэр куолута...|Ааптар=Аҕабар (сурук)}} {{Q|Бэлэмим суоҕа мэһэйдиир Анаҕым суоҕа атахтыыр|[[Ааптар]]=Аҕабар (сурук)}} {{Q|Алдьаммыты абырахтыы саҥарар Амырыын алгыстаах|Ааптар=[[Аҕа]]бар (сурук)}} {{Q|Алыс алдьарыйадаҕа диэн Ааһа айманыма!|Ааптар=[[Аҕа]]бар (сурук)}} {{Q|[[Сурук]] сууйуллубат, суодайбат)}} == Кини туһунан == [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] i1h1u782qe27y84dsl90h1d958a6wl6 0 31 8309 8308 2024-04-14T04:12:06Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 8309 wikitext text/x-wiki {{Q|Уһун суолуҥ усталаах туоратыгар Очурга оҕустарар Тэхтиргэ тэптэрэр буолаайаҥый! Татаар тыллаах таба дьаҥсайбатын, Уон тарбахтаах утары уумматын! Кэнчээритэ сириэдит, Ороһута олохтоо, Баараҕай дьиэни баһылаа, Иэримэ дьиэни иччилээ!|Ааптар=[[Кыыс Дэбилийэ (олоҥхо)|Кыыс Дэбилийэ]], олоҥхоһут Н.П. Бурнашев, "Наука", Новосибирскай, 1993, С. 282}} {{Q|Ардайдаах сиэллээх, Алгыстаах силиктээх Күөгэйэр солко саламабын Кэскиллээх кэй бараан кэнчээри Кэлэр кэскилин иһин, Отор тарбыйах Тоҕой үрбэ кутун тускулугар, Ийэ тэлгэһэ иэнигийэр илгэтигэр, Үс боҕосколоох уһуойах мас Туругурар тускутугар, Айхаллаах алаас иччитэ Арыы ньалыар аартыктаах, Ахтаах сыт тунахтаах, Аллар быйаҥ тускулаах Ахсыырыма Мичил Хотун эбэм! Тоҕус үйэ тонолуйбат тускута, Аҕыс үйэ хамсаабат саргыта, Сэттэ үйэҕэ сэллээбэт сиэгитэ Тускулаан кулу!|Ааптар=Салама ыйыыр алгыстан. Эмээхсин этэр. http://sakhaetigentyla.ru/ саайтан}} {{Q|Саха дьоно буоларгытын Санаан-ахтан тураҥҥыт Саргыгытын салайан, Тускулгутун тускуллаан, Төрөтөр оҕону төлкөлөөн, Иитэр сүөһүнү күрүөлээн, Быстыбат быйаҥнанан, Тохтубат соргуланан, Дьоҥҥут-сэргэҕит иннигэр Дьоһуннааҕы оҥорон, Дьоһун ааккыт ааттаннын, Эһэҕит эппит тылларын Эккэ-хааҥҥа иҥэриҥ, Аҕам киһи барахсан Алгыс тылы анаатым Ахтан-санаан ааһаарыҥ!|Ааптар=[[Петров Егор Сидорович]] Кэс тыл<ref>Алгыс тылбын аныыбын, ахтан-санаан ааһаарыҥ...Норуот талааннааҕа Егор Сидорович Петров туһунан ахтыылар. Хомуйан оҥордулар: С. Т. Иванова, Г. Е. Сыромятникова; ред. Ф. А. Ксенофонтов. - Бүлүү: Бүлүү улууһун типографията, 2009. -74 с; хаарт.</ref>}} == Өс хоһоонноро == *Алгыс аалы хамсатар *Алгыс баһа сыалаах *[[Алгыс]]ка оннооҕор [[абааһы]] ахсыыр. *Кырдьаҕастан алгыһын, эдэртэн [[эйэ]]тин ыл. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Олоҥхо]] [[Категория:Итэҕэл]] [[Категория:Сиэр-туом]] glki65t2n1cdu08ogwisp3ui8xcq0tl 0 32 4241 4221 2018-12-16T02:06:28Z Арчы Уола 36 4241 wikitext text/x-wiki '''Александра Яковлевна Овчинникова''' (25.10.1914—08.06.2009), 1963—1980 сыллардаахха [[Саха АССР]] Үрдүкү Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ {{Q|“Александра Яковлевна Овчинникова өссө тыыннааҕар номоххо киирбит киһи”|Ааптар=[[Жирков Александр Николаевич|Жирков А.Н.]]. [http://iltumen.ru/node/14176 Александр Жирков: Александра Яковлевна Овчинникова аата төрөөбүт дойдубут историятыгар сотуллубаттыы сурулунна]}} [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 60phy4r8k1jwp5lxlctvtq7phuf0ce8 0 33 3907 3093 2018-10-16T22:36:55Z HalanTul 17 3907 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Нүһүлгэн|К.Д.Уткин-Нүһүлгэн]] уйан кутунан, иэйэр дьоҕурунан, имигэс өйүн-санаатын, билиитин-көрүүтүн тиһэн сахатын дьоно-сэргэтэ төрүттэрин, культураларын эккэ-хааҥҥа иҥэринэн, өй-санаа хартатын хамсатан, толкуйдаан үйэ эргиирин ситимэ гынан илдьэ сылдьалларыгар, ыччат дьон ылыналларыгар үтүмэн үлэлэри чинчийэн, үөрэтэн-суруйан хааллартаата, ырыаҕа-тойукка дьоһуннаахтык сыстан саҥа сайдар аартыкка тахсар ыллык суолу тыырыста (К.Д.Уткин-Нүһүлгэн туһунан).|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх. - Дьокуускай: 2017. с.6}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Мусукааннар]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] s01rirz02mx1b136bcnulxc1s4154bm 0 34 3854 3583 2018-09-27T05:24:00Z Maria.bogum 43 3854 wikitext text/x-wiki '''[[Алтаай]]дар''' — [[түүрдэр|түүр]] омуга. Алтаай Өрөспүүбүлүкэтигэр, Алтаай кыраайыгар, [[Тыва]]ҕа уонна [[Монголия]]ҕа олороллор. Алтаайдар икки бөлөххө арахсаллар: * [[Соҕуруу алтаай]]дар (''Алтай-кижи'') — кинилэртэн [[телеут]]тар уонна [[теленгит]]тар туспалар. * [[Хотугу алтаай]]дар — кинилэртэн [[кумандин]]нар, [[челкан]]нар уонна [[туба]]лардар туспалар. == Алтаайдарга сыһыаннаах этиилэр == * [[Категория:Омуктар]] 5izc92sg36zinojihcrb65yyopcb0c9 0 35 3898 3897 2018-10-10T05:49:20Z HalanTul 17 3898 wikitext text/x-wiki '''Гаврил Васильевич Баишев-Алтан Сарын''' - саха суруйааччыта, бэйиэт, учуонай. == Айымньыларыттан == {{Q|Тымныы [[тыал]] тыалырда, сүрэҕим-быарым долгуйда, [[сирэй]]им хаана ил-ил кынна.|Ааптар=Уруккутун өйдүөбүт (Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ. Дьокуускай: [[Бичик]], 2000, с.39)}} {{Q|Улуу хара тыа туох эрэ кистэлэҥ кэпсээннээх, туох эрэ туһунан [[тойук]]таах,ханнык эрэ хараҥа [[санаа]] халбарыйбат даа, онтукатын харахтаахха көрдөрбөт, кулгаахтаахха иһитиннэрбэт, кини сорох ардыгар сибигинэйэн сипсийэрин иһиллээтэх аайы, ылы-дьылы баран, харааран, түҥкүрэн биэрэр, кини [[киһи]]ттэн сэрэнэр, кини [[киһи]]ттэн куттанар.|Ааптар=Үрэх баһын тыата. Стр 165. Тоҕус этиҥ тойуга.1997.Бичик.}} {{Q|Аал уоккутун оттуҥ, Аан чалбараҥы тардыҥ, Астаан-үөллээн айбардааҥ! Унаар түптэҕитин күөдүтүҥ, Уйгу быйаҥы олохтооҥ! [[Омук]] [[киһи]]тэ омсоһут буолуоҕа - Сандалы туоскутун тиириҥ, даххан олоххутун тардыҥ, Сыатааҕар минньийиҥ, Арыытааҕар ньалҕарыйыҥ!...|Ааптар=[[Омоҕой]]доох [[Эллэй]]. Тоҕус этиҥ тойуга. 1997. Бичик. С.188}} {{Q|Тылбын ылынаҥҥын, Унаар буруобун умуруорбакка, Өтөхпөр төҥүргэс буолан Хааларыҥ эбитэ буоллар, Аан дойдуттан Арахсар даа күммэр Астынан арахсыам этэ...|Ааптар=Омоҕойдоох Эллэй. Тоҕус этиҥ тойуга.1997.Бичик. С.193}} == Пекарскайга == {{Q|... бу эн тылдьытыҥ бүтэн таҕыстаҕына, - баҕар саха тыла онтон тирэхтэнэн, хайыҥнанан, өрүттэн туран сайдар, барҕарар анныгар барыа этэ. |Ааптар=1926, Москубаҕа буолбут [[Пекарскай Эдуард Карлович|Э.К. Пекарскай]] научнай, уопсастыбаннай үлэтин 45 сылын дьоро киэһэҕэ}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] cdkp1ak9tivtaw5mr140bjeczwukpew 0 36 4800 3747 2019-03-24T22:28:37Z HalanTul 17 4800 wikitext text/x-wiki '''Амбросьев Алексей Алексеевич''' - [[тыйаатыр]] уонна [[киинэ]] [[режиссер]]а, [[сценарист]]. == Айымньылара == * [[Агент Мамбо (киинэ)]] - 2019, сценарист. == Этиилэрэ == {{Q|Туох эрэ табыллыбата да наар "харчы тиийбэт этэ" диэн баралларын ылыммаппын. Тус бэйэм үлэм силигэ сиппэтэҕинэ, кыайтарбатаҕына, табыллыбатаҕына, бастатан туран, бэйэбин буруйданабын. Барытын эрдэттэн былааннаан үлэлии үөрэниллиэхтээх. Харчыта-кыаҕа суоҕуҥ эрдэттэн биллэр буоллаҕына, туох да эрэйэ суох ылсыбатаҕыҥ көнө. |Ааптар="Эдэр режиссер - Алексей Амбросьев". Кэпсэттэ Екатерина Афанасьева // "[[Кыым]]" хаһыат, 2018, олунньу 1}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Режиссердар]] rz5vp2dppv57cqskq31poj5w3e5x6jv 0 37 6297 6296 2020-10-17T03:26:45Z HalanTul 17 /* Публицистикатыттан */ 6297 wikitext text/x-wiki '''Амма Аччыгыйа - Николай Егорович Мординов''' (1906, тохсунньу 6 - 1994, сэтинньи 14) — саха норуодунай суруйааччыта. "Сааскы кэм" арамаанын 1944 сыллаахха суруйбута. Бу арамаанынан [[Сааскы кэм (киинэ)|киинэ]] уһуллубута. == Хоһоонноруттан быһа тардыылар == {{Q|Бараммат-хороммот Банаардаах сырдыкка Баҕабын толорор Бастыҥныыр доҕорбун, Ааҕаммын, айхаллыыр Дьоллордоох-тускуга Уһуйан үорэппит Учуутал убайбар — Эдэрдиир бэйэккэм Эрчимнээх сүрэхтэн Эрэйи чэпчэтэр Эҕэрдэ ыытабын! Далайым уутугар Таҥнастан сытыахнын Далаһа кэбиһэн Таһырдьа таһааркар, Алаарыйар сырдык, Айхаллаах кырдьык Айанын суолутар Атааран киллээркэр — Эдэрдиир бэйэккэм Эрчимнээх сүрэхтэн Эрэйи чэпчэтэр Эҕэрдэ ыытабын!|Ааптар=[[МАҤНАЙГЫ УЧУУТАЛБАР!]], 1926 с}} == Прозатыттан == {{Q|Кырдьык кимиэхэ да балыйтарбат, сырдык туохха да хаххалаппат, ньургун сүрэх туохтан да дьулайбат. |Ааптар=Сааскы кэм. - Дьокуускай: ЯКИ, 1982, с.29}} {{Q|Аан дойдуга туохтан да үчүгэй - эйэ, туохтан да куһаҕан иҥсэ баар.|Ааптар=Сааскы кэм. - Дьокуускай: ЯКИ, 1982, с.26}} {{Q| Улуу, кэрэ Лена өрүс, дьолго тиэрдэр килбиэннээх киэҥ айан аартыга буолан, Микиитэ иннигэр нэлэһийэ тэлгэнэн истэ...|Ааптар=Сааскы кэм. - Дьокуускай: ЯКИ, 1982, с.750}} == Публицистикатыттан == {{Q|Суруйааччы туох туһунан суруйара улахан буолбатах. Кини хайдах суруйара — ол улахан.|Ааптар=Аан тыл оннугар, [[Бэрияк Алексей Алексеевич|А. Бэрияк]] "Хоһооннор уонна сэһэн" кинигэтиттэн, 1986}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Бэйиэттэр]] mcs1zy3eypqpsqf24p653w0m68j5wvh 0 38 5808 3547 2020-01-13T06:18:08Z Арчы Уола 36 5808 wikitext text/x-wiki '''Аммосов, Максим Кирович''' (22.12.1897—28.07.1938) — сэбиэскэй государственнай уонна партийнай үлэһит, [[Сибиир]]гэ Сэбиэскэй былааһы олохтуур иһин охсуһуу кыттыылааҕа. М. К. Аммосов [[Былатыан Ойуунускай|П. А. Ойуунускайдыын]] и [[Барахов Исидор Никифорович|И. Н. Бараховтыын]], 1922 сыл муус устарыгар Саха АССР тэрийсибит киһинэн буолар. 1937 с. ЦК ВКП(б) Киин кэмитиэтин ыйыытынан М.К.Аммосов [[Киргизия]] киин куоратыгар Фрунзеҕа, Киргизия обкомун VIII пленума буола турдаҕына, тиийэр. Кулун тутар 22 күнүгэр обком бастакы сэкиритээринэн талыллар. Бу күннэргэ V Суһал бүтүн киргиистэр Сэбиэттэрин сийиэһэ түмүктэнэр. Бу сийиэскэ Максим Кирович салалтатынан Киргизскай ССР Конституцията ылыллар. Онон Аммосов Киргизия судаарыстыбалаах буолуутугар сүдү улахан суолталаах [[Киһи|киһинэн]] ааҕыллар. 1937 сыл от ыйыгар Киргизия хомуньуус баартыйатын I сийиэһигэр М. К. Аммосов I Киин Кэмитиэт бастакы сэкиритээринэн талыллыбыта. == Этиилэрэ == == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] f4stqdap7tyvwhjwxp1ti094aiw3at2 0 39 4153 3318 2018-12-13T23:43:14Z Арчы Уола 36 4153 wikitext text/x-wiki '''Аммосов Петр Васильевич''' (1903—1977) — [[Саха АССР]] судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин президиумун бастакы (1938—1946 сс.) уонна үһүс (1951—1954 сс.) бэрэссэдээтэлэ. 1938—1947 сс. — [[РСФСР]] Үрдүкү Сэбиэтин президиумун бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта. РСФСР Үрдүкү Сэбиэтигэр бастакы быыбарга 1937 сыллаахха Саха АССР-тан үс дьокутаат талыллыбыта: П. В. Аммосов, Л. Е. [[Комаренко]] уонна А. Д. Богатырев. Сэбиэт бастакы сиэссийэтигэр ол саҕана Саха Cирин обкомун сэкиритээрэ буола сылдьыбыт Петр Васильевич Аммосов РСФСР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан талыллыбыта. [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] sv6wsisph7o3jeg6afzv00ca41gbx8k 0 40 163 162 2018-06-08T14:41:06Z MF-Warburg 14 5 барылы уктубут: Importing from Incubator 163 wikitext text/x-wiki '''Амынньыкы уус''' (Семен Иннокеньевич Гоголев) - саха аатырбыт тимир ууһа. {{Q|Уус кутун харчыга атыылаатаҕына, уус буолан бүтэр. Ону өйдөөр хойут.|Ааптар=Түмэллэри, ыаллары, өтөхтөрү кэрийэн..., [[Мандар Уус|Мандар Уус]] интервьютуттан, 2012}} == Амынньыкы туһунан этиилэр == {{Q|Варган муусукатын бастакы кэмпириэнсийэтин кэмигэр биир боростуой сымнаҕас көүҥнээх оҕонньор уу саппыкылаах, хара көстүүмнээх тиийэн кэллэ. Аҕабын саныы түстүм. Дьон: "Оҕонньорбут кэллэ", - диэн тула көтө түстүлэр. Туох оҕонньор буоллаҕай? Били аатырар Амынньыкы эбит. Бэйэм, хомустарбын аҕыйаҕы оҥорбут буоламмын, хайдахтарын билбэтим. Көрдөрүөхпүн салынным. Сүдүтэ бэрт. Муусука үнүстүрүмүөнүгэр олоҕун анаабыт А. Чахов Амынньыкы соҕотох кэмигэр еөрүһүннэрдэ. Биһилиэхтээх хомуһу оҥоруохтарыттан билсэллэр эбит. Мин кэпсэтэн иһэн оҕонньорго хомуспун таһааран көрдөрө биэрдим. Тииһэ суох буолан, кыайан тардаахтаабат эбит. Эргим-ургум тутан көрө-өр, кулгааҕар даҕайа-ар, саҥата суох олоро-ор, сырдыкка ыйдаҥарда-ыйдаҥарда көрө-өр. Мин туох диирин кэтэһэ сатаан, долгуйан тиритэн бардым. Куһаҕан диэтэҕинэ, буорайыахтаахпын. "Дьэ, сыччыый, - сүрдээх холкутук саҥарда, - эрэйи көрөр оҕо буолбуккун". Сыана онон бүттэ.|Ааптар=Түмэллэри, ыаллары, өтөхтөрү кэрийэн..., [[Мандар Уус|Мандар Уус]] интервьютуттан, 2012}} [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Category:Уустар]] p04nhao2ak6yu2bs7le2pw6p7zwx0qg 0 41 7532 7531 2022-06-01T06:18:32Z Киһичээн 690 7532 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Варламова Анастасия Николаевна|Бикипиэдьийэ=Варламова Анастасия Николаевна|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Варламова Анастасия Николаевна''' (23.03.[[1948]]—16.08.[[2006]]) — [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа|Мэҥэ-Хаҥалас улууһун]] [[Баатара]] нэһилиэгиттэн төрүттээх саха биллиилээх ырыаһыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа. {{Q|Саха ырыатыгар XXI үйэҕэ интэриэс өссө күүстээх буолуоҕа.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.65}} {{Q|Өрүү лаадыскалаан, олох чэпчэки өрүтүнэн киһи хаһан да үчүгэй буолбат.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.66}} {{Q|Өскөтүн биир эмэ ырыам ыарахан санааны үрэйэн дууһаны чэпчэппит буоллаҕына - мин дьоллоохпун.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.67}} {{Q|Ырыа, мин санаабар, итэҕэл биир салаата эбит: киһини турукка киллэрэр, кутун-сүрүн эмтиир. |Ааптар=К.Б. Ксенофонтова, Бэргэн этиилэр, Бичик, 2015}} == Анастасия Варламова туһунан == {{Q|"Биллиилээх ырыаһыт Анастасия Варламова "Аҕам алааһа" диэн ырыатынан культура, искусство эйгэтигэр суолун солонно. Аҕа өйдөбүлүн өрө көтөхтө, кэҥэттэ. Аҕа, кини ырыатыгар, тыа сирин холбуу хоһуйар уус-уран өйдөбүл, айымньы, философия буолла". |Ааптар=[[Нүһүлгэн|К.Д. Уткин]]. Аҕа өйдөбүлэ. Сах саҕаттан. "Бичик" кинигэ кыһата, Дьокуускай:2000, С.106}} {{Q|Анастасия Варламова айар үлэтин биир саамай улахан уратытынан буолар: кини ырыалара бары холбоон биир ураты ситими үөскэтэллэр.|Ааптар=[[Тумусов Федот Семенович]]}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Мусукааннар]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] aoig2yzehtku0xc4nm5dyiwbedx0s0m 0 42 5513 3906 2019-11-18T22:25:13Z HalanTul 17 5513 wikitext text/x-wiki '''Анатолий Игнатьевич Слепцов''' - саха суруйааччыта, [[Арассыыйа суруйааччыларын сойууһа|Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун]] чилиэнэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Киһи дьон [[сүрэх|сүрэҕэр]] суол хаалларар буолан Киһи дэнэн эрдэҕэ.|Ааптар=Тиэрэ бырах. - Дьокуускай: Бичик, 2012, с.9}} {{Q|[[Кэс тыл]]тан маппыт эрээри, бэлэскэ силлэппит буоллаҕым дуу?..|Ааптар=Тиэрэ бырах. - Дьокуускай: Бичик, 2012, с.93}} {{Q|Аттыбар сылдьар [[Быраастар|биир идэлээхтэрбин]] көрдөхпүнэ, туох эрэ ураты күүһү сүрэхтэригэр илдьэ сылдьар дьон эмчит буолаллар быһыылаах дии саныыбын.|Ааптар=Тиэрэ бырах. - Дьокуускай: Бичик, 2012, с.94}} {{Q|Айанньыттар барар сирбит биир, суолбут биир... Хаамыыбыт арыый араастаах...Сүгэһэрбит арыый уратылаах... Олохпут эмиэ маннык буоллаҕа - идэбитинэн туспа дьоммут, майгыбытынан маарыннаспаппыт, ол эрээри, бииргэ баран иһэбит. |Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.56}} {{Q|Мин [[Таатта]]бын, мин төрдүм бу сыыппараттан саҕаланар...|Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.13}} {{Q|Дойдуга таптал сүлүһүн тыллаах [[өрөгөй ырыата|өрөгөй ырыатыттан]], сиэдэрэй оһуордаах-мандардаах [[дуоҕа]]ттан-былаахтан саҕаламмат. |Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.6}} {{Q|Силиһэ суох дьон дойдубутун барытын [[өтөх]]хө кубулуппаттар дуо?|Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.74}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Быраастар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 3uyxnc8lpk8i8lx7ei6553rol7k558o 0 43 7964 4143 2022-12-18T05:07:24Z Kwamikagami 720 7964 wikitext text/x-wiki '''Попова Ангелла Никитична''' — саха бэйиэтэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Ох саалаах, ох тыллаах Жанна д'Арк! Көҥүлгэ бэриммит туоһум — ол! Умайбыт сүрэхпэр, тапталбар, Норуоппар — сайдар суол!|Ааптар=Тыыннаахтарга. [[Дьокуускай]], 2015, с.20}} {{Q|Киһи уларыйар ини, Бу диэн билбэппин — Тоҕо эрэ көхсө кэҥиир.|Ааптар=Тыыннаахтарга. [[Дьокуускай]], 2015, с.48}} {{Q|Киһи талар. Киһи барар. Киһи соҕотох олорбот.|Ааптар=Тыыннаахтарга. [[Дьокуускай]], 2015, с.63}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] r9hcxn9ffb5r6ttoeql1p870lg0h9fv 0 44 4001 175 2018-12-09T01:36:51Z HalanTul 17 4001 wikitext text/x-wiki '''Андаҕар''' - эппитин толорботоҕуна бэйэни кыраныылаах күүскэ [[эрэннэрии]]. ==Сомоҕо домох== *Ат таппат андаҕара ("[[Кыыс Дэбилийэ (олоҥхо)|Кыыс Дэбилийэ]]" олоҥхоттон) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] q2ekiu2dl9c035tkowl7k7gmxdq1t5w 0 45 4006 4005 2018-12-09T01:51:49Z HalanTul 17 4006 wikitext text/x-wiki '''Андреев Ананий Кононович''' ([[1901]]—[[1944]]), 1929—1931 сс. [[Саха АССР]] Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ. == Кини туһунан == {{Q|Киин библиотекаҕа мустубут дьон-сэргэ сүрдээҕин диэн интэриэһиргээн, ааспыт үйэ үлэһит киһитин – Ананий Кононович Андреев олоҕун суолун, үлэтин-хамнаһын кэпсиир-сырдатар кинигэни билсистилэр. Кинигэ геройа оччолорго, Саха Өрөспүүбүлүкэтин хаһаайыстыбата атаҕар турарыгар сүҥкэн суолталаах үлэһит. Дьокуускай куоракка электростанция тутуута, Бүлүү трассатын буор суолун кутуута онтон да үгүс улахан үлэлэр кини инженернай проегынан ыытыллыбыттар.|Ааптар=НВК "Саха" "Олоҕу хамсатарга, үгүһү ситиһэргэ оробуочай идэтэ эмиэ улахан суолтаны ылар (ВИДЕО)" 25.11.2016 биэриититтэн}} {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Андреев Ананий Кононович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1901 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1944 сыллаахха өлбүттэр]] e3c4bixu2shrxu3s9rnu884ftus6uc9 0 46 3958 3957 2018-10-28T22:07:07Z HalanTul 17 3958 wikitext text/x-wiki '''Анегина Ильина - Дмитриева''' - [[Уһук Илин|Уһук Илиҥҥэ]] билигин соҕотох [[ССРС норуодунай артыыската]], музыкальнай Арассыыйа “Легенда” бириэмийэтин лауреата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах олохтооҕо, айдарыылаах ырыаhыт,саха музыкальнай, опернай искусствотын сайдыытыгар биир саамай бөдөҥ кылааты киллэрбит чаҕылхай талааннаах киһи == Кини туһунан == {{Q|Бүтүн Сэбиэскэй сойуус вокалистарыттан кини эрэ талыллан, дойду чиэһин Германия, Чехословакия үрдүкү сыанатыгар ситиһиилээхтик көмүскээн, бириистээх миэстэҕэ тиксибитэ Анегина Ильина алмаас суһумун курдук талба талаана чаҕылхайын туоһулуур.|Ааптар=Саҥа кинигэлэри эһиэхэ утары уунабыт! // [http://yakutsk.bezformata.com/listnews/kinigeleri-eiehe-utari-uunabit/29016329/ ИА SakhaLife]}} {{Q|Саха национальнай тыйаатырын солиһа буолуу диэн олус улахан эппиэтинэстээх. Анегина Егоровна Ильина, классическай музыкаҕа сулууспалыырын таһынан, саха музыкальнай искусствотын да, классическай музыкальнай искусство да планкаларын өссө үрдэтэн, айар үлэтин хас эмэ уонунан сылларын саха норуодунай музыкатын, фольклорун сайыннарыыга аныыр.|Ааптар=Александр Жирков http://www.edersaas.ru/moskva-a-2/ Москваҕа Анегина Ильинаҕа “Легенда” бириэмийэни туттардылар!}} [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 5ztbismikvszcs61xolimgu2qon3z06 0 47 4154 3100 2018-12-13T23:44:53Z Арчы Уола 36 4154 wikitext text/x-wiki '''Анна Саввинова-Дабайа''' - саха тылын уонна литэрэтиирэтин биллиилээх учуутала. {{Q|Хайдахтаах да ыар буруйдаах киһиэхэ ханан эрэ күлүм гынан ааһар сырдыгын умулуннарбакка, күөдьүтэн биэрэр буоллар, арааһа, киһитийэн, сиэр-майгы тупсан, буруйу оҥоруу лаппа аҕыйаан, биирдэ бэриллэр олоҕу дьон куттал-саатал быыһыгар олорбокко, көҥүллүк, чэпчэкитик олоруо этилэр...|Ааптар=Олох эриэнэ, [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015, с.67}} {{Q|Саас дэриэбинэҕэ дьиэ таһыттан сирэм күөх силигэ ситэн көҕөрүүтэ оннооҕор орой-мэник оҕо хараҕа оттомуран, ону-маны өйдөөн, кэрэхсээн көрөр кэмэ буолар.|Ааптар=Олох эриэнэ, [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015, с.68}} {{Q|Саха киһитэ уннуьуктаах уһун кыһын тыына, сэниэтэ быста сыһан баран иккис саҥа тыынын, күүһүн-күдэҕин ылынар кэмэ – сайын.|Ааптар=Олох эриэнэ, [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015, с.75}} {{Q|Олох барахсаҥҥа үтүө-мөкү холбуу өрүллэн сылдьаахтыыр буоллаҕа, ким хайдах сатыырынан, толкуйа тобулларынан олоҕун оҥостон эрдэҕэ.|Ааптар=Олох эриэнэ, [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015, с.95}} {{Q|Кэм-кэрдии барахсан тугу эмтээбэтэҕэ баарай, хайдахтаах да сырҕан бааһы оһорон кээһэр дууһа, сүрэх эмчитэ буоллаҕа.|Ааптар=Олох эриэнэ, [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015, с.96}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] am3wmwdfza4812c5d43loob5z1fmo6a 0 48 4155 184 2018-12-13T23:46:19Z Арчы Уола 36 4155 wikitext text/x-wiki '''Арассыыйа [[түүрк]] омуктара''' (''Тюрки России'', ''Российские тюрки'', ''Тюрки в России''), нуучча омугун кэнниттэн иккис миэстэни ылар улахан аймахтыы биир түүрк тылларынан саҥарар этногруппа. [[Арассыыйа]]ҕа уопсайа билигин 41 мөллүөйүөн [[түүрк]] омуктара олороллор, ол эбэтэр Арассыыйа 32% дьоно түүрк төрдүлээхтэр. Арассыыйа түүрдэрин икки категориаҕа арааралар: Арассыыйа төрүт түүрк омуктара уонна Арассыыйаҕа кэлии түүрк омуктар. h2s1mz5l6hvdvdbjl57ts0uuk3sgnsd 0 49 6568 6567 2020-11-16T07:32:56Z HalanTul 17 6568 wikitext text/x-wiki ==Сомоҕо домохтор == Атырдьах тииһинии арахсыбыттар == Өс хоһооно == {{Q|Арах диэхтээҕэр алакы буоллаҕа.}} == Айымньылартан == {{Q|Аппын түргэнник хаамтаран Баартым сыырдаах алаастан, Тиэргэҥҥэ сытан хаалтара Санаарҕаабыт ынахтар.|Ааптар=[[Арбита|Арбита]], Сулустан тохтубут хоһооннор, Көмүөл, Дьокуускай, 2011}} {{Q| "Бүтэһик күммүтүгэр мин ас бэлэмнээбитим, күндү арыгы баара, ону туруорбутум. "Дьэ, манан биһиги ыал буолан бүттүбүт, мин барабын", - диэн эппитим. Ыалдьыттарбыт соһуйбуттара: "Хайа, тугун судургутай? Иирсибэккэ, этиспэккэ-охсуспакка олорон, ол туоххут быһыытай?" - диэн буолбута. Алампа: "Дьэ, оннук буолла", - диэбитэ".|Ааптар=[[В.Г. Семенова]], Алампа. С. 284}} {{Q|... Кэргэҥҥиттэн араҕыстыҥ да - буруйдаах эн буолаҕын. Ардыгар, арахсаҥҥын, бэйэҕин, кэргэҥҥин, оҕолоргун сортон-муҥтан быыһыырыҥ ахсааҥҥа ылыллыбат. |Ааптар=[[Софрон Данилов]]. Сарсын эмиэ күн үүнүө. Олох тыгыалас тымыра. Талыллыбыт айымньылар. Дьокуускай,1994 С. 196}} {{Q|Арахсыы тапталга уокка тыал курдук: мөлтөҕү умуруорар, күүстээҕи күөдьүтэр.|Ааптар=[[Куприн Александр Иванович]]}} [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] sp315h7o4jdbvz5z0esp3o9yb46cyc5 0 50 8470 8340 2025-04-04T08:27:42Z Rachmat04 122 8470 wikitext text/x-wiki '''Арбита''' - [[саха омуга|саха]] аатырбыт бэйиэтэ, уус-уран [[тылбаас]]чыта. [[Хаайыы]]га өлбүтэ. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == {{Q|Тапталлар дьалхааннаах тылларын Таайыаххын баҕарар эбиккин, Төлөннөөх сүрэҕиҥ тыыннарын Барытын Киниэхэ биэрбиккин. [[Таптал]]ыҥ утуйбат хараҕар Тайҕалар уоттара тыкпыттар... Көмүстүү күлүмнүүр хайаҕар Көстүбэт күнүүлэр түспүттэр... Күнүүлэр күндэлэс мечтаанан Көҥүлгүн курдаттыы дьайбыттар, Күүгэннээх уураһыы мичээрин Күн аайы көөчүктүүр буолбуттар... Эн бииргэ санааҕын сааратан Мунчаарар муҥнарга киирбиккин, Күөгэйэр күннэриҥ маанытын Барытын бу Бииргэ биэрбиккин. Билигин, эриэккэс олоххор, Элбэх тапталы булларгын дьэ — Эн Муза диэн туйгун Ойоххо Эрэллээх Эр буолуоҥ баар этэ.|Ааптар=[[Арбита]], Доҕорбор (ыйыппатах боппуруоскар эппиэт), Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Төһөҕө даҕаны, көмүһүөм Бэйэҕин итэҕэс өйдөөмө Мин эрэ мөлтөхпүн, мин өлүөм Сарбыллыам,– диир тылла Көрдөөмө. Күөгэйэр күннэргэр сыаналаа Кэннигэр кэриэскин кээһэргин Сүүс сылы курдаттыыр аналлаах Үүнэр күн өйүгэр тиллэргин. |Ааптар=Сүбэлэр-соргулар, 1940}} {{Q| Манна наһаа дьикти ! Ымыы дьолу туойар, Биһи курдук икки Тохтуур сирэ буолар.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Мин [[поэт]] эбиппин, Дьиктилээх лирикам Умайар уотунан Иириэхпин иирбиппин, Муҥура суох ыраас Муҥутуур санаабын Эгэлгэ тылбынан Этиэхпин эппиппин!|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Салпакка саҥарар Миигинник мэниги, Билиэххин даҕаны Баҕарбат инигин ?|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Тоҕо эрэ, Тоҕо эрэ хомолтоттон Тойук бэрдин булбутум, Мэник тыллары холбооттуохпун Баҕарталаан барбытым.|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Эн ханна бааргыный, Тапталым сулуһа, Мин күнүм чаҕыла, Мин түүнүм күнүһэ?|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Үрүҥ туман устара, Үөһэ тахсан уостара... Эрэй тылын истибэт Эдэр саастаах этибит...|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q| Онно таптыыр [[поэт]]тарбыт Айбыт кэриэс тойуктарын Ааҕан баран бэлиэтиирбит Үрдүк өйдөр күүстэрин. ..|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q| Сандааран аста, Санаабын тапта. Сүрэҕим соһуйда, Сүрэҕим суруйда: Уруйдан ! Уруйдан ! Улуу күүс [[таптал]] !|Ааптар=[[Арбита]], Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q| Ол таммах улаатан -улаатан Сир киинэ буолуон баҕарар, Оччоҕо дьэ ыырыҥ ыраатар, Бараммат баҕа барҕарар.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Таптыыбын оһуордаах ыйдаҥа Тыла суох имэҥнээх ырыатын, Сулустан сулуска кыйданар Сүрэҕим дьиктилээх ыратын.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Ол үҥэр таҥарам Түүллээҕэр кырдьык! Түүннээҕэр хараҥа, Күннээҕэр сырдык.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Таптыыбын төрөөбүт уйабын- Буурҕанан биэбэйдиир биһиги: Кыйданыы кырыыһын уйабын- Поэттар манныкпыт биһиги.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн. 1939 Дьокуускай}} {{Q|Миигин өргөс күүстээтилэр, Мииҥин өлбөт үөстээтилэр, Умнуллубат ааттаатылар, Умуллубат уоттаатылар- Сорохтор тапталынан, Сорохтор өстөрүнэн.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q| Мин- уон аартык силбэһэр суолугар дорҕоонноох тойугу туойабын, киэҥ куйаар таас дьапта суругар мин ааппын суруйан ыытабын.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|Эйэлээх доҕор иннигэр Истиҥ тылбын эппэтэҕим, Эрэйдээх сирим иэнигэр Эбиллээри кэлбэтэҕим.|Ааптар=Арбита, ..... 21.02.1941. Муҥурданыы. Стр 5.}} {{Q| Манна, манна, манна баар Бары дойду сонуна. .. Уонна миигин муҥурдааҥ Бу биир кыра хоһунан !|Ааптар=Арбита, .... 9.11.1939, Муҥурданыы. Стр 10.}} {{Q| Өрө көтөн дайан тахсан Улуу дойду күндү күөҕүн Эргим -ургум көрө-көрө Этэ-тыына турбут киһи!|Ааптар=Арбита, ... 1934. Сааскы күҥҥэ.}} {{Q| Бу дьоллоох тапталы Суруйар уолдьаста - Бүгүн биэс тарбаҕым Бөрүөнү былдьаста.|Ааптар=Арбита, ... 13.04.1938. Хомолто хотун.}} {{Q| Мин ааһа турабын Ойуурга, тыаҕа - Баҕар, мин ырыабын Ким эмэ таптыаҕа...|Ааптар=Арбита, 1941. Ааһан иһэн.}} {{Q| Мин хантан ылыамый? Күүстээҕи кытары Күөнтэһэр -кырбаһар, Хатаны кытары Хатыһар -дьаныһар Хатыылаах тыллары Хантан мин ылыамый?!|Ааптар=Арбита, 1934. Хантан ылыамый}} {{Q| Көҕөрөр халлаан Көҕүлүн харбаан, Мэҥийэр холорук Миҥэтин сайдаан, Тула көрдө Сытыы харах, Туран көттө Сатыы атах.|Ааптар=Арбита, 1933. Көттүлэр}} {{Q| Айылҕаҕа маннык биллэр - Алдьаммыт да сибэккиттэн Астыныы мүөтүн иһиллэр. |Ааптар=Арбита}} {{Q| Көрдөөх эриэккэс эдэргин Күлгэ көмөн кээспэккэ, Олоҕу ситэн истэргин Олус да хайгыам этэ!|Ааптар=Арбита, Сурук. Муҥурданыы.1993. Дьокуускай}} {{Q| Күлүмүрдүүр хараҥаттан Көстүбэти булаарыбын, Дьолломмут сорбун кытта Мичээрдии мунчаарабын.|Ааптар=Арбита, Муҥурданыы. сир. 73. 1993 Дьокуускай}} {{Q| Если на полях твоих пусто Если в городах твоих пусто Если в закромах твоих пусто Если в ящике твоем пусто Если в кармане твоем пусто Если в душе твоей пусто О чем же ты хочешь петь.|Ааптар=Арбита, Сахалыыттан нууччалыы подстрочнай тылбаас. Иван Арбита ытылларга уурулларыгар төрүөт буолбут хоһоонноруттан биирдэстэрэ. Муҥурданыы.стр 121. 1993. Дьокуускай}} == Арбита тылбаастарыттан == {{Q|Көҥүллээх бардам күүс, быраһаай! Кэриэспин уөрдүм киэҥ ньуургун, көҕөрөр долгунуҥ кырылаан, Көбүөхтүү, түллэ оонньуургун. Арахсар тапталлаах доҕорум Ааттаһар саҥатын курдук Эн баалыҥ санньыардаах дорҕоонун Кэриэспин мин истэн турдум. |Ааптар=Муораҕа. А. Пушкин}} == Арбита туһунан == {{Q| Бобуулаах этиҥи туппутун соругар Умсубут дьоллооҕу ким кэлэн батыһар?|Ааптар=[[Суоһааны]], Сэттис аан: хоһооннор. Дьокуускай, Бичик, 2014, "Арбита"}} {{Q|Халлаан былыта эмиэ тыллаах. Арбыыта ону ааҕара Долгуҥҥа түһэрэн оонньоторо. Билигин ол сабыылаах. |Ааптар=[[Суоһааны]], Сэттис аан: хоһооннор. Дьокуускай, Бичик, 2014, С.52}} {{Q|Муҥурдана сылдьаҥҥын Муунту буолбут да кэмҥэр, Муҥатыйан быстаҥҥын Мунар-тэнэр күннэргэр Аралдьытыах айылаах Айыы сиргэ, ама дуу, Айыах-тутуох ааттаахха Ахсаабыта буолуо дуу?|Ааптар=[[Сэргэх Сэмэй]], Арбыыта аатыгар, Холлоох суолбар омурҕан, 2018}} [[Категория:Арбита| ]] [[Категория:Хоһоон]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] d66zqb7miahe11cc3hubb5vsurgw8bj 0 51 204 203 2018-06-08T14:41:08Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 204 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Улдьаа Харалы (Дорофеев Аркадий Максимович)]] 37shcs8lwid8ckt29r2jnjcsdumkgdh 0 52 206 205 2018-06-08T14:41:08Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 206 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Зинаида Архипова]] jrnhns8r68kdcfn0qbesr80blxo5fu5 0 53 5017 4956 2019-04-22T08:25:07Z HalanTul 17 5017 wikitext text/x-wiki == Арыгыга сыһыаннаах хоһооннор == {{Q|Айманар сайманар, Булкуллан-тэлкиллэн, Иэдэйэн-куудайан, Иирэн-кутуран, Салбаҥ санаа сарбыллан, Улуу һанаа умуллан, Албыҥҥа алкыттаран, Кубулҕатка кучуттаран, Дьээбэҕэ тэптэрэн, Тиэрэ-таары тэбинэн, Уруккуттан уларыйан, Ол-бу буолан, Оп-тобо һуох сылдьар Олус да ороскуоттаах.|Ааптар= [[Алампа]]. "[[Арыгы]]һыт киһи муҥнанара"}} {{Q|Күн айыылартан көҥүллэтиилээх, Көбүөрүнэ суутуттан көрүүлээх Күрүлүүр күүстээх, Орулуур уохтаах, Барылыыр бардамнаах...|Ааптар= [[Өксөкүлээх Өлөксөй]]. "[[Арыгы]]"}} {{Q|Элбэх нэһилиэк Сирин тохору тэнийдэ, Улуус-улуус Улаҕатын тохору тунуйда, Сэттэ буолас Иитии тохору сиэллэ. Саха сирин барытын сабардаата, Тоҥус сирин ордорбокко тунуйда, Чукча сиригэр тиийэ чураадыйда.|Ааптар= [[Өксөкүлээх Өлөксөй]]. "[[Арыгы]]"}} {{Q|Хата мин киһи Күүстээх санаам дьэ күүрдэ, Орой тымырым дьэ оҕуста, Тардар тымырым дьэ татта! Эрбэҕим эпчимирдэ, Тиҥилэҕим тирэҕирдэ, Түөһүм күүһүрдэ!|Ааптар= [[Өксөкүлээх Өлөксөй]]. "[[Итирик]] бурсуй ырыата"}} {{Q|...ок-сиэ нии, оҕолоор, бастара баһааннык балаҕадыйбыт, сүрэхтэрэ сүрдээхтик мөхсүбүт, тамахтара наһаа хаппыт, эттэрэ иилэн ылбат гына илдьирийбит...|Ааптар= [[Алампа]]. "Ороскуот төрдө онтон"}} {{Q|Илэ өйдөөх итэҕэстийэн эбитэ дуу Итириктиир буолуоҕуттан ылата, Арыгы абааһыта үөдүйэн, тарҕанан, Айыы дьонуттан арахпакка алтыспыт. Ыарыы, быһымах өлүү-сүтүү, дэҥ-оһол, Төрүөттэригэр бигэтик олохсуйбут. Кыдьык, дьаллык төрүттэрин туойбут, Эстэр-быстар төрөппүтүнэн буолбут. Арыгы, ас бастыҥын аатын ылбыт Айхал, Уруй арыгыта суох ааспат эбит. Өлүү-сүтүү өйдөбүлэ арыгынан туолбут, Кыра да үөрүү, хомолто онно кыттыбыт Тутахсыйбыты, туоххаһыйбыты, тулаайаҕы Туохтан да үчүгэйдик эмтиибин дэммит. Босхо бас буор урааҥхай эрэйдэммит Кутун-сүрүн арыгыга ууран биэрбит.|Ааптар= [[Уххан]]. "[[Арыгы]] абааһыта"}} {{Q| Аҕас омуктар Аҕалбыт астара Арааһынай даҕаны Алыптаах буолар эбит! Улахан омуктар Булбут утахтара Олус даҕаны Кубулҕаттаах буолар эбит! Эрдэ үөскээбит омуктар Эгэлгэлээх астара Эҥин-эҥин даҕаны Бэтиэхэлээх буолар эбит!...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Арыгы.- Якутскай, 1978, С. 194}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ас-үөл]] [[Категория:Утах]] 0ktlyzymr1i6e38bd4ekg9fmoxuw6g8 0 54 4156 3603 2018-12-13T23:47:17Z Арчы Уола 36 4156 wikitext text/x-wiki Ас-үөл, ас, аһылык. == Аска-үөлгэ сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * == Аска-үөлгэ сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Үчүгэй [[ас]] хаалыаҕынааҕар куһаҕан [[ис]] бардын. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ас-үөл]] tlzbq975hx45fyitfd440grm4woymwb 0 55 4008 4007 2018-12-09T02:00:13Z HalanTul 17 4008 wikitext text/x-wiki '''Аскалон Павлов''' - [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһуттан]] төрүттээх саха биллиилээх ырыаһыта, бэйиэтэ. {{Q|Арыйыый санааларгын, Аламай күннүү сырдаа! Атаарыый толкуйдаргын, Ааспыты антах кыйдаа!|Ааптар="Ардах"}} {{Q|Сүүс киһиэхэ сүгүрүйэн тоҥхороҥнуох кэриэтэ Бэргэн буулдьа аһылыга буолбут быдан ордук, быдан ордук. Сүүс омукка үтүрүллэн хам баттаныах кэриэтэ Кырыктаахтык кыргыспыппыт быдан ордук, оннук ордук.|Ааптар="Көҥүл"}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6se5kdbu9luh4fmskp4bgyfy0hw9kzc 0 56 8077 8076 2023-02-09T08:00:20Z HalanTul 17 /* Ат туһунан уус-уран айымньыларга */ 8077 wikitext text/x-wiki '''Ат''' - мииниллэр эбэтэр көлүнэр [[сылгы]]. Киэҥ өйдөбүлгэ - көлө буолар кыыл (холобур, ат оҕус), эбэтэр аттаммыт [[атыыр]]. == Өс хоһооно == * Арҕаһыгар баастаах ат ыҥыыры уурдарбат. * Ат сүүрдэҕинэ ыт хаалбат. * Атас аһаабатаҕа абырал,ат аһаабатаҕа алдьархай. * Үтүө ат биир кымньыылаах, үтүө [[киһи]] биир [[тыл]]лаах. * [[Эт]]тээх ат эрэллээх. * Уол оҕо дьоллоох, соноҕос ат соргулаах. == Ат туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|[[Буулдьа|Буулдьанан]] кэпсэтэр [[буурҕа|буурҕалаах]] [[сыл|сылларга]] Бугуйбат [[бойобуой]] [[доҕор|доҕорбут]] буолбутун, “[[Түүн]] буолла, түксү!” – диэн [[өттүк|өттүктээн]] сыппатах [[Түөрт]] түөрэм [[туйах|туйахтаах]] [[дьөһөгөй]] [[оҕо|оҕотун]] – Ат курдук [[көлө|көлөнү]], ама, ким умнуоҕай, Ахса суох [[үтүө|үтүөтүн]] ким туора сотуоҕай?|Ааптар=А. Николаев, [[Ат туһунан ахтыы]]}} {{Q|Быыра тэбэр барахсаным, Мин соргум сорҕото, Өрөй-чөрөй, маҥан атым, Дьөһөгөйүм оҕото!|Ааптар=[[Руслан Кривошапкин]], Дьылҕам маҥан ата. Хоһоон}} {{Q|Ача күөх оттордоох Алаас сыһыыбар Ала дьоруо аппынан Айаннатан киирэммин, Алаас муҥунан сүөһүбүн Алтан чэчир хонуубар Арыаллаан сылдьан аһатабын.|Ааптар=Норуот ырыаһыта [[Герасимов Петр Данилович]], "Сунтаардар ыллыыллар" диэн кинигэттэн. 1963}} {{Q|Үс үүт күрүөнү Үрдүнэн көстөр Үрүмэччи маҥан аттаах Үрүҥ Уолан оҕокком!|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай]], Туналҕаннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо. Норуот олоҥхотуттан.}} {{Q|Үстүйэлиир сүнньүөхтээх Үүттүйэлиир күрүөнү Үрүттэрин үрдүнэн Өрөкүйэн көтөөхтүүр Үрүмэччи маҥан ат Үчүгэйин баҕаһын.|Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]], Үрүмэччи маҥан ат, Серафим Павлов муусукатыгар ырыа буолбут хоһоон}} == Эбии көр == * [[Сылгы]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көлө]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] 2kcdkl53gz361ne450z6zqyflr2exdg 0 57 3639 3638 2018-09-01T22:14:24Z HalanTul 17 3639 wikitext text/x-wiki '''Атырдьах''' - охсуллубут [[от|оту]] кэбиһэргэ аналлаах туттар тэрил. ==Сомоҕо домохтор == *Атырдьах тииһинии арахсыбыттар [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сэп-сэбиргэл]] 4tmk4cv58nhtd80a4iyoc9btypk5cqu 0 58 3356 283 2018-08-12T22:33:48Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] 3356 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] fex8ll37m9v5nw7k0mw8utiozeiuaud 0 59 285 284 2018-06-08T14:41:11Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 285 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Биики Домох:Туһунан]] nhlx0g36fjztjqohp7waov4cmv1qz8f 0 60 3905 3102 2018-10-16T22:24:44Z HalanTul 17 3905 wikitext text/x-wiki '''Баал Хабырыыс''' (Вешников Гавриил Григорьевич, 15.04.[[1918]]-22.04.[[1969]]) - [[Бороҕон]] улууһугар төрөөбүт [[лирика|лирик]] бэйиэт, [[оҕо]]лорго анаан хас да кинигэни таһааттарбыта. {{Q|[[Таптал]]а суох олоруохпун Мин сатаан санаабаппын, Уота суох оһох буолуохпун Букатын баҕарбаппын. |Ааптар=Таптал, 1963.}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fqpdkxzqljgwljqd4qvo28ck2ggw4jv 0 61 3741 3572 2018-09-15T09:33:33Z Maria.bogum 43 3741 wikitext text/x-wiki '''Багдарыын Сүлбэ''' - [[сир]] аатын, дьон [[Аат|аатын]] үөрэппит [[саха]] учуонайа. == Багдарыын Сүлбэ туһунан == {{Q| Оччолорго Дьокуускайтан кэлэр-барар, ордук култуура үлэһиттэрэ, суруйааччылар Бүлүүгэ хомондьуруопкаҕа кэллэхтэринэ, Уйбаныаптары быһа ааспаттара. Хайаан да ирэ-хоро кэпсэтэн, чэйдээн, сэһэннэрин-сэппэннэрин суруйтаран бараллара.|Ааптар=Багдарыын Сүлбэлиин Бүлүүгэ. [[Кыым]], 2018.03.29, 12№, С.18, М. Гермогенова, ХИФУ бочуоттаах бэрэпиэссэрэ}} {{Q| Багдарыын Сүлбэ - сүдү аат. Кини халыҥ баайа - хас эмэ сүүһүнэн тыһыынча сир-дойду, күөл-өрүс, өбүгэлэрбит сахалыы ааттара - топонимикаҕа, устуоруйаҕа, этнографияҕа, тыл үөрэҕэр өссө да үйэлэргэ туһалыы сытыаҕа.|Ааптар=Багдарыын Сүлбэлиин Бүлүүгэ. Кыым, 2018.03.29, 12№, С.18, М. Гермогенова, ХИФУ бочуоттаах бэрэпиэссэрэ}} {{Q|Училищебыт дириэктэрэ Багдарыын Сүлбэ барахсан биһиэхэ аҕалыы истиҥ сыһыаннааҕа. Дириэктэрбит киэдҥ билиилээх, дьоҥҥо-сргэҕэ истиҥ, боростуой сыһыаннаах буолан бэрээдэги кэһии тахсыбата... Мэлдьи уурбут-туппут курдук таҥныбыт, көбүс-көнө уҥуохтаах дириэктэрбитин ытыктыы да, толло да көрөрбүт... Училищщеҕа киирээри олус эрдэ кэлэн хаалбыт этим. Докумуоннарбын туттара киирбиппэр дириэктэр үөрэ көрсүбүтэ. Интринээккэ киириэхпэр диэри Михаил Спиридоновичтаахха олорбутум. Бэлэм аска, ичигэс дьиэҕэ ыйтан ордук олорбутум. Олус иллээх дьиэ кэргэн этэ, миигин оҕолорун курдук көрбүттэрэ.|Ааптар=Аҕалыы истиҥ сыһыаннааҕа. Кыым, 2018.03.29, 12№, С.18, Евдокия Максимова, РСФСР үтүөлээх учуутала}} {{Q|ССРС үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ култууратын туйгуна Мария Тимофеева дириэктэрин туһунан маннык ахтар: - Бастакы куурус иккис сэмиэстиригэр үөрэммэтэҕим,тыҥабынан ыалдьан Дьокуускайга сэллик балыыһатыгар сыппытым. Эппэрээссийэлэнээри сыттахпына, Бүлүүттэн сурук кэлбитэ. "Үчүгэйдик эмтэн, үтүөр, - диэн Михаил Спиридонович суруйбут этэ. Күһүн эксээмэннэргин туттаран бииргэ үөрэммит оҕолоргун кытта иккис курууска үөрэниэҕин". Итини - баран олус да үөрбүтүм. Күһүнүгэр учууталларым барахсаттар көмөлөрүнэн эксээмэннэрбин туттарбытым. Онон училищены ситиһиилээхтик бүтэрэн 47 сыл үлэлээтим. Аны Екатерина Николаева (Григорьевна) кэпсээнин истиэҕин: - Эксээмэннэри туттаран үөрэххэ киирбитим, ол эрээри аҥаардас ийэ оҕото буолан, өйөбүлэ суох үөрэнэр кыаҕым суоҕа. Ол иһин толло-толло, училище дириэктэрин кэбиниэтигэр киирбитим. Уонна: "Интэринээккэ ыларгыт буоллар", - диэн көрдөспүтүм. Онуоха Михаил Спиридонович барахсан:"Чэ, тоойуом, интэринээккэ бар, киллэриэхтэрэ", - диэбитэ, сурук оҕото биэрбитэ. - Онус кылааһы бүтэрбит ачыстааппын илиибэр биэрбэтэхтэрэ, эбиитин пааспарым да суоҕа, - диэн ахтар арассыыйа үөрэҕириитин туйгуна Николай Шамаев. - Ону Михаил Спиридонович мин балаһыанньабын өйдөөн, докумуона суох киһи диэбэккэ, училищеҕа ылбыта.|Ааптар=Аҕалыы истиҥ сыһыаннааҕа. Кыым, 2018.03.29, 12№, С.18, Евдокия Максимова, РСФСР үтүөлээх учуутала, М. Гермогенова, ХИФУ бочуоттаах бэрэпиэссэрэ}} {{Q| [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8u92wqnw1wq4jvb58djaxrdzqkg4lpi 0 62 3925 3104 2018-10-25T19:43:37Z Visem 93 3925 wikitext text/x-wiki '''Людмила Алексеевана Баишева-Федорова''' - ааптар-хомуйан оҥорооччу. {{Q|Саха өйдөбүлүнэн, буор - ийэ, халлаан - аҕа, уу - эбэ, уот - эhэ. Сир-дойду, эбэ, хайа, хара тыа барыта иччилээх. Эhэкээҥҥин Аан Уххан Тойону - уот иччитин аhата, кини нөҥүө ытык иччилэрдиин кэпсэтэ, кинилэртэн көрдөhө сылдьар буол.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, [[Дьокуускай]]: Бичик, 2016, с.13}} {{Q|Баай хара тыа иччитэ Байанай, уу иччитэ Күө Боллох Тойон маанылаатахтарына, махтанан баран, сөп буоларгын эрэ ыл.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.13}} {{Q|Киhиэхэ саамай күндүтэ - "Биhигин ыйаабыт сирэ", төрөөбүт Ийэ дойдута.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16 }} {{Q|Хас биирдии киhи дьиэ кэргэнин, иэримэ дьиэтин, Ийэ дойдутун көмүскүүр ытык иэстээх.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|"Сурахтаах дойдугун, ааттаах алааскын" - биhиккин истиҥник таптаа, иитиллибит иэстээххин мэлдьи өйдөө.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|Саха киhитэ төрөппүттэрин, норуотун, Ийэ дойдутун хаhан да таҥнарбат.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|Мунньуллубут баай-дуол, үп-харчы, дьиэ-уот доуhуйууну аҕалар, ол эрээри киhини дьоллоох оҥорбот.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|Дьол диэн киьи баҕа санаатын туолуута, онтон сүргэтэ муҥутуур көтөҕүллүүтэ.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|Төрөппүттэр, оҕолор, сиэннэр - биир кэлим дьиэ кэргэн.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.21}} {{Q|Саха өйдөбүлүнэн, киhи ыал буоллаҕына эрэ бүтүн буолар, сулумах - киhи аҥаара.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.21}} {{Q|Таптал - киhи аймахха айылҕаттан бэриллибит ытык, дириҥ, ыраас иэйии. Икки киhи эрэ билиэхтээх уйан иэйиитин - тапталгын туора харахтан харыстаа, дьон сэргэ ортотугар уураhыма, куустуhума.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.23}} {{Q|Күнүү - моҕой, түөскэр уйалаама. Бэйэҕэр эрэлэ суоххун, тапталааххын итэҕэйбэккин туоhулуур.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.23}} {{Q|Кэргэгиҥ - кэнчээри ыччаккын тэнитээри олоҕуҥ суолун холбообут, саамай чугас уонна эрэллээх доҕоруҥ.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.23}} {{Q|Дьиэ кэргэн бөҕө буолуута кэргэнниилэр бэйэ-бэйэҕэ бэриниилээхтэригэр тирэҕирэр.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.25}} {{Q|Төрүччүгүн үөрэт. Ийэҥ да, аҕаҥ да өттүттэн тоҕус көлүөнэни ааҕа билиэхтээххин. Сотору кэминэн эн эмиэ ол быстыбат ситим сорҕото буолуохтааххын өйдөө.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.36}} {{Q|Үлэҥ түмүгүттэн дуоhуйар буолуохтааххын. Оччоҕо эрэ таhаарыылаах улэhит буолуоҥ.|Ааптар=Саха сиэрэ-майгыта, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.53}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6qfka2c8h7f2ejgq8p84d2drdwop7ju 0 63 8447 8202 2025-04-04T08:22:03Z Rachmat04 122 8447 wikitext text/x-wiki '''Байаҕантай-Старостин Егор Гаврильевич''' - саха суруйааччыта, бэйиэт, учуонай. == Айымньыларыттан == {{Q|Өлөрсүү-өһөрсүү күн анныгар төрүүр-үөскүүр ханнык баҕарар харамай айылгытыгар баарын курдук киһини да тумнубатах. Ону туох уҕарытыай, киһи аймаҕы уйан сүрэхтиэй, айыы санаалыай? Көстүбэт, көстүө да суох быһыылаах кыргыс тыынын тэһиинниир күүс.|Ааптар="Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." кэпсээнтэн, "Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." хомуурунньук, Дь., Бичик, 2019, 75 с.}} {{Q|Биир киһи баҕатынан салаллыбат ээ бу Орто дойду атааннаах-мөҥүөннээх олоҕо.|Ааптар="Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." кэпсээнтэн, "Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." хомуурунньук, Дь., Бичик, 2019, 75 с.}} {{Q|Эдэр эрдэххэ куруук өрө ыттыы, дабайыы буолара. Барыны-бары кыайыах курдук санаа баара. Ааһан иһэн оту-маһы тардыалаан көрүллэр буолуллара. Ол кэмҥэ төһө үрдүгү дабайбытыҥ кэнники олоххун быһаарар эбит быһыылаах.|Ааптар="Мумматах киһи" кэпсээнтэн, "Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." хомуурунньук, Дь., Бичик, 2019, 43 с.}} {{Q|Куобах ким эрэ сүгэһэригэр угуллан дьэ уоскуйбут курдук бүтэһиктээхтик кумуллан хаалла.|Ааптар="Содул" кэпсээнтэн, "Күн киһитэ көмүскэс эрээри..." хомуурунньук, Дь., Бичик, 2019, 5 с.}} {{Q|Үрүҥ, хара кылтан төрдө-төбөтө суох ситии хатабын.|Ааптар=Эн биһикки көрсүбэтэхпит ыраатта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.48}} {{Q|Биир сыл бүттэ . Тугу ситтим? Ким эрэ сүктэ кыайбатахпын. Ким эрэ бүктэ. Саһар сир баара. Ким эрэ сүттэ тиийбэккэ аара.|Ааптар=}} {{Q|Сириэдийбит аар хатыҥ хаарга баттатан турар, сырдык түүллэри түһүүр, сылааһынан ыраланар. Лабааларын быыһыгар чыычаах ырыата кырыа буолан тоҥмута күн уотугар оонньуур|Ааптар=}} {{Q|Күөх сэбирдэх, кинигэ быыһыгар эйиигин хатарбыттар. Сайын бытархайын санааларыгар хаһаана сатаабыттар. Үүт тураан киэһэлэр бааллара миэхэ даҕаны анаан. Оччоҕо ыпсаҕай хоһоон тыллара суруллаллара сатаан. Бүгүн хоһоонум – хаппыт сэбирдэх. Тыла-өһө тоһуттаҕас. Баар үһүө киниттэн кэбирэх, тыалга-кууска аһаҕас…|Ааптар=}} {{Q|Баар киһи өйүгэр-санаатыгар баппат эйгэ. Ким эрэ таба үктэнэр дьолго, ким эрэ эрэйгэ. Онно да хараҥа-сырдык солбуһаллар. Үрүҥ-хара сурааһыннар субуһаллар. Сааһылыы-наардыы сатыыртан айылыннаҕа аҕыс хаттыгастаах халлаан айылҕаҕа. Сурук-бичик буолан түһэр онно холоон кээмэйдээх-хаарчахтаах көнө хоһоон.|Ааптар=}} {{Q|«Күн-дьыл уҕараабат тыала-кууһа, Ууллуохтааҕар чигдитийэн иһэр хаара-мууһа Тонотолоон илдьэ барар доҕотторбун-атастарбын, Көөрөттөр көөрөтөр күндүтүк саныыр эйгэбин…»|Ааптар=}} == Байаҕантай туһунан == {{Q|Поэт Байаҕантай хоһооннорун тоҕо истиҥник ылынабыный диэтэххэ, кини хас биирдии хоһоонуттан киһи уйулҕатын уһугуннарар, салгыы элбэҕи толкуйдатар ураты сүүрээннэр эккинэн-хааҥҥынан "дьырылаан" киирэллэриттэн|Ааптар= ([[Уйбаан Мигалкин]]).Эн биһикки көрсүбэтэхпит ыраатта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.48}} {{Q|Философ уонна психолог быһыытынан Егор Старостины – Байаҕантайы үрдүктүк сыаналыыбын. Итини тэҥэ, билиҥҥи кэмҥэ, бэйэтин көрүммэт, сууммат-тарааммат, ыһыллаҕас киһилии хоһоон диэн ааттанар суруйуулар элбээбит кэмнэригэр, дьиҥ поэзияны булан ааҕыы соһуччу үөрүүлээҕин тэҥэ, олус да күүттэриилээх буолла.|Ааптар= (Иван Мигалкин). Поэт Егор Старостин – [http://sakhalife.ru/poet-egor-starostin-baya-antay-60-saa-yin-tuolla/ Байаҕантай 60 сааһын туолла] - Sakhalife.ru}} {{Q|Дьиҥнээх поэт, улахан поэт хорҕойон сылдьар эбит, мин санаабар. Бу уобарастара сонунун, хоһооннорун формалара арааһын, бу тыла минньигэһин! |Ааптар=Николай Афанасьевич Черемкин-[[Ньукулай Байды]] ([[Кыым]], Кулуһун)}} {{Q|Байаҕантай былыр-былыргыттан этиллэр санааны, биллэр чахчыны даҕаны олус истиҥник, сонуннук эргитэн хоһуйар уонна аҕыйах, кэмчи тылынан үйэлээҕи, киэҥи кэбэҕэстик, биирдэ этэн кэбиһэр ураты дьоҕурдаах этэ.|Ааптар=“Баҕарабын… мунчаарыы муҥура биллибэт байҕалыттан күннээх кырдалга сиэтэн таһаарыахпын” “Кыым”, “Күрүлгэн” уран сурук чинчиһитэ [[Семёнова Валентина Григорьевна|Валентина Григорьевна Семёнова]], суруйааччы [[Галина Томская-Айыына]].}} {{Q|Соторутааҕыта төрөөбүт дойдутугар анаабыт хоһоонугар доҕоро Сэмэн Ермолаев-[[Сиэн Өкөр]] ырыа айан ыллаабытын батсаапка үллэстибитэ баара… Дойдутун Кэриэс Халдьаайы диэбит этэ, Кириэс Халдьаайы диэбэккэ. Онно “ырыа тахсыбат диир хоһооннорум ырыа буолар аналлаахтар эбит!” диэн ис хоһоонноохтук бэйэтэ да сөхпүттүү уонна улаханнык үөрэн суруйбута. Ол түгэҥҥэ кэрэхсээбиппин биллэрбэккэ, суруйбакка хаалбыппын. Оттон билигин Байаҕантай хоһоонноруттан-кэриэстэриттэн уйаҕас, куту-сүрү долгутар саҥа ырыалар хайаан даҕаны тахсыахтарын баҕардым…|Ааптар=[[Афанасий Гуринов-Арчылан]] http://www.edersaas.ru/baja-antajdyyn-byrastyyla-yy/}} {{Q|Мин эрэнэбин, Егор Старостин-Байаҕантай айар үлэтэ саха поэзиятыгар кэлэр кэмнэргэ кимнээҕэр да ордук үөрэтиллэр, ордук биһирэнэр буолуо. Кэм-кэрдии көмүс илимигэр талыллан-сүүмэрдэнэн хаалар күндү баай — кини айымньылара буолуохтара».|Ааптар=[[Наталия Михалева—Сайа]] http://www.edersaas.ru/baja-antajdyyn-byrastyyla-yy/}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jv5o0wjmfhwbffbqktqpi5p9wquf1a9 0 64 6572 6571 2020-11-16T07:42:44Z HalanTul 17 6572 wikitext text/x-wiki Байыыга уонна дьадайыыга сыһыаннаах [[сомоҕо домох|сомоҕо домохтору]], [[өс хоһооно|өс хоһооннорун]], бэргэн этиилэри, айымньылартан быһа тардыылары угабыт. == Байыыга, дьадайыыга сыһыаннаах өс хоһоонноро == {{Q|Баай дьадаҥыны аһыммат, дьадаҥы баайы аһыммат.}} {{Q|Баай дьадаҥыны кытта доҕордоспот.}} {{Q|Барыһымсах буола сылдьан маҥкырыыт буолбукка дылы.}} {{Q|Дьадаҥы байбат, баай аһыммат.}} {{Q|Дьадаҥы ыал уота сылаас, баай ыал уота кэмсиик.}} == Биллиилээх дьон этиилэрэ == {{Q|Саба быраҕан эттэххэ мин быстар дьадайыыны уонна байыыны төрөөбүт хаачыстыбаҥ дии саныыбын. Баттах өҥүн эбэтэр, чэ, музыкальнай слух курдук. Биир дьадаҥы буолан төрүүр, атын — баай. Харчы манна, дьиҥэр, туох да суолтата суох.|Ааптар=[[Сергей Довлатов]], "Вообще я уверен, что нищета и богатство – качества прирожденные. Такие же, например, как цвет волос или, допустим, музыкальный слух. Один рождается нищим, другой – богатым. И деньги тут фактически ни при чем."}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] g0v7r40teumpmsjbfq0ou0hm9dywsfx 0 65 3704 321 2018-09-13T05:11:38Z Sardanga23 92 3704 wikitext text/x-wiki '''Бакамда''' - [[Далан]] "Тулаайах оҕо" [[арамаан]]ыгар Даҕанча [[эһэ]]тэ, кырдьаҕас [[тумат]] хоһууна. {{Q|[[Өстөөх]]хүн өлөр, саастааххын самнар! Эттим, бүттүм, иэскин толор, үҥүүгүн хааннаа!}} {{Q|Эһиги уһун [[суол]]гутун [[суол]]луур кимим кэлиэй, онон көҥүлгүтүнэн көччүйэн бардаххыт}} {{Q|Оо, ол иһин [[оҕо]]м эрэйдээҕи маннык кэбилээбиккитин сүрэҕим сэрэйээхтээбитэ. Маҥан [[таба]] түүтэ ахсааннаах майаат омуктар тутайан өлөр улуу сут дьылларыгар [[оҕо]]м отут [[ураһа]] киһини биир оҕунан кыстаппыта. Ол онно силиитэ быстан эһиэхэ ситтэрдэҕэ.}} {{Q|дьэ көрөн кэбис, - диэбитэ көнө түһэн баран Бакамда,- бу аата буолар үйэ-саас тухары өс-саас бэлиэтэ хааннаах илкээни диэн. Кинини [[ардах]] суурайан, тыал милкийэн хаана кубарыччы куурбут. Улуу хоһууттар өстөөхтөрүн өһөрөн, саастаахтарын дьаһайан баран хаалларар бэлиэлэрэ... |Ааптар=Тулаайах [[оҕо]] ([[арамаан]]), [[Далан]]}} [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] pjkbf9x3osb287a30yxfscm65a98z8j 0 66 7970 3780 2022-12-18T05:09:08Z Kwamikagami 720 7970 wikitext text/x-wiki '''[[Юсуф Баласагун]]''', '''Ю́суф Хасс Ха́джиб Баласагу́ни''' (1015-1070) (араб. يوسف خاص حاجب البلاساغوني‎) — [[түүр]] улуу бөлүһүөгэ, суруйааччыта. XI үйэҕэ [[Караханид]]тар судаарыстыбаларыгар Кашгар уонна Баласагункуораттарга олорбута. Юсуф 68 саастааҕар өлбүт. [[Кашгар]] куоракка, Синцзян-Уйгур Автономиялаах оройуонугар, [[Пайпап]] диэн сиргэ көмүллэ сытар. Юсуф Баласагун «[[Кутадгу билик]]» («Үтүө билии») поэманы 1070 с. саҕана Кашгар куоракка суруйан бүтэрбитэ. Кини төрөөбүт сирэ Баласагун куорат, билиҥни [[Кыргызстан]] Токмок куоратын соҕуруу өттө. Билигин «[[Кутадгу билик]]» рукопиһын үс экземпляра баара биллэр. Бастакы [[Австрия]]ҕа [[Вена]] куоракка, иккис [[Египет]] [[Каир]] куоратыгар, үһүс, саамай толору, Узбекистаҥҥа — Наманган куоракка 1925 с. көстүбүтэ. Бу айымньыга Юсуф Баласагун дьон олоҕор саамай сүрүн күүс быһыытынан өй-санаа сайдыытын, билиини-көрүүнү билинэр. [[Категория:XI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] q86oz5o4p2qhk4swv2so60syugocoxh 0 67 3830 3829 2018-09-17T06:58:59Z Maria.bogum 43 3830 wikitext text/x-wiki == Айымньы туһунан == 1924 с. суруллубута. [[Кэпсээн]] быһа тардыыта аан бастаан, "[[Балыксыт Былатыан]]" диэн ааттанан, "[[Чолбон]]" сурунаал 1926 с. 1 №-гэр, онтон салгыы эмиэ ити сурунаал 1927 с. 3-4 №№-гэр бэчээттэммитэ. [[Нуучча|Нууччалыы]] тылбааһа, "Рыбак Платон" диэн ааттанан, аан бастаан "[[Социалистическая Якутия]]" [[хаһыат|хаһыакка]] 1962 с. кулун тутар 25 к. бэчээттэммитэ. (Л.Габышев тылбааһа.) == Балыксыт Былатыан == Балыксыт Былатыан — [[Ньукулай Ностуруойап|Н.Д. Неустроев]] "Балыксыт" айымньытын сүрүн дьоруойа. == "Балыксыт" кэпсээнтэн быһа тардыылар == :'''1.''' Көрүҥ эрэ! [[Күөл]] хаба оттотугар хара тумустаах, кыһыл атахтаах, үрүҥ көмүс түүлээх, хааҕырҕаан саҥарар [[хопто]] кыылым устан кылбайа сылдьар. [[Тыыраахы]] көтөрүм, иннэ суптуйан, кэннэ сарайан, бүтүннүүтэ кынат, түү иччитэ буолан баран, мас ойуун курдук, күөл үрдүгэр кукунайа-кукунайа ууга суптурута түһэн ылар. :'''2.''' Сырайын-хараҕын өйдүөн одуулаан көрбүтүм, үмүрүйбүт соҕус туруору сүүстээх эбит, баттаҕа, туртайан баран, тыымпы күөлүм хагдарыйбыт хамыһын дьүһүнүн курдук, саһаран эрэр, уһун соҕус субуруйбут муруннааҕа, боруоска табаах симиллэн, бочугунас тыастаах буолбут, ымайбыт уоһун иһигэр аҕыйах аҕай тиистээх, сэҥийэтигэр сии буолуохтааҕар сэбирийбит бытыктаах эбит. [[Сырай]]а буоллаҕына, күн уота сиэн, тыал быһыта сынньан, кэриэрэн, дьэс алтанын курдук, саһаран хаалбыт. Тугуттан даҕаны хараҕа ыраас, сытыы эбит. Кэпсэттэҕинэ, [[киһи]] сырайын утары көрбөт идэлээх [[кырдьаҕас]]. Ол-бу диэки элээр-мэлээр көрө олорор үгэстээх [[киһи]] эбит. :'''3.''' Күһүҥҥү түүн, соботуттан кэриэһин тото сиэн баран, [[Балыксыт Былатыан]], саҥынньаҕын бүрүнэн баран, хатырык отуутугар түлүк уутун утуйа сытан, туох эрэ күүстээх тыас тигинээбититтэн уһуктан кэлэн, өйдөнөн көрбүтэ, отуутун айаҕа аһыллан хаалбыт эбит, хара тыа тыаһа тиҥинэс буолбут, тыаһаабат уулаах тыымпы эбэтин долгунун тыаһа ньиллиргэс буолбут, хара былыт мааҕы бэйэлээх күндүл маҥан халлаанын бүрүйэн кэбиспит, хара самыырынан туох да көстүбэт гына тоҕу түһэ турар эбит. :'''4.''' [[Оҕонньор]] уҥуоҕун аттыгар туран эрэ, күөлү көрбүтүм, сайыҥҥы күн уотун сардаҥатыгар уу күөх толбоно күлүмнээн көстүбүтэ, дьэ, көрүөххэ [[кэрэ]] этэ. [[Категория:Кэпсээн]] [[Категория:Неустроев‎‎ Николай Денисович]] 44l6zn7tk6ao91v5gut360c9hw4ook3 0 68 338 337 2018-06-08T14:41:13Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 338 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Башарин Георгий Прокопьевич]] pulb7d3iygejpmpjqtvvff6mskzly9u 0 69 4161 349 2018-12-13T23:51:31Z Арчы Уола 36 4161 wikitext text/x-wiki '''Башарин Георгий Прокопьевич''' - саха устуорук [[учуонай]]а. == Башарин Георгий Прокопьевич үлэлэриттэн быһа тардыылар == == Кини туһунан этиилэр == [[Category:Учуонайдар]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] Башарин Георгий Прокопьевич (21.03.1912—18.04.1992) — саха аатырбыт историга, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, [[РСФСР]] уонна [[Саха АССР]] билимнэрин үтүөлээх диэйэтэлэ, история билимнэрин доктора, профессор. Башарин 527 бэчээттэммит үлэ, ол иһигэр 19 [[монография]] ааптара. Саха омугун үөрэтии олоҕун ырыппыта. Үлэлэрин сүрүн хайысхалара: ain0r6caw1pir72s27xf6evvxoiejmn 0 70 7979 7943 2022-12-19T10:40:14Z AAkhmedova (WMF) 626 /* Поделитесь отзывами о содержании Устава Движения */ 7979 wikitext text/x-wiki {{:Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Шапка}}<!-- Пожалуйста, начинайте новую тему ниже этой строки --> * '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Кыайыы күнүгэр күрэс ыытыахха. --[[User:HalanTul|HalanTul]] ([[User talk:HalanTul|talk]]) 01:35, 6 May 2018 (UTC) ==Биики Домоҕу сайыннарыы== Доҕоттоор, бассаап бөлөх тэринэрбит дуу? Манна сигэтин уган кэбиһиэм. Ким баҕарбыт ол бөлөххө киирэрин курдук. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:48, 4 От ыйын 2018 (YAKT) : Бассаап-бөлөхпүт: https://chat.whatsapp.com/L30pWb2fFRXJIOOYa8F5kE Онооҥҥо-манааҥҥа диэри манна сыттын. Спамердар киирэллэрэ элбээтэҕинэ сотон кэбиһиллиэ. [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 11:28, 4 От ыйын 2018 (YAKT) == Им-бэлиэ/Логотип == Петров Хрисан ([[Кыттааччы:Кириһээн]]) бырайыак им-бэлиэтин (логотип) оҥордо. Куоластаан баран аналлаах сиргэ ыйытык (запрос) оҥорон, уруккуну саҥаҕа уларытыахтаахпыт. <gallery> Wikiquote logo sah.svg|150px|мини|хаҥас|1 (бастакы, суруга иккис ойууга холоотоххо улахан, онон ордук чуолкайдык көстөр) Wikiquote logo sah (2).svg|150px|мини|хаҥас|2 (иккис, суруга ойуутугар холоотоххо арыый кыччатыллан биэрдэ, онон ойуу уопсай кэтитэ дьаһамыр соҕус буолла) </gallery> <gallery> File:Wikiquote-logo-en.svg|Тэҥнииргэ File:Wikiquote-logo-ru.svg|Тэҥнииргэ. Нуучча </gallery> Бу анныгар санааҕытын суруйуҥ: хайата ордугуй? --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:18, 21 Кулун тутар 2019 (YAKT) === Ырытыы === Омуктар киэннэрэ киһи илиитинэн чэриниилэнэн суруйбута бэрт баҕайытык көстөр, биһиэнэ көмпүүтэр шрифа буолара биллэр баҕайы. Суругу сканердаабыт киһи.[[Аналлаах:Суруйуу/37.29.41.174|37.29.41.174]] 09:35, 23 Кулун тутар 2019 (YAKT) :Ити, дьиҥэ бөрүө, көмпүүтэр бичигэ буолбатах. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:40, 23 Кулун тутар 2019 (YAKT) *Бастакыта. --[[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 07:45, 25 Кулун тутар 2019 (YAKT) *Иккис ордук курдук. --[[Кыттааччы:Maria.bogumn|Maria.bogum]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Maria.bogum|ырытыы]]) 12:50, 25 Кулун тутар 2019 (YAKT) *Бастакыта. --[[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 10:07, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) * Бастакыта[[Кыттааччы:Ньукулай88|Ньукулай88]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Ньукулай88|ырытыы]]) 10:12, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) *Иккис. -- [[Кыттааччы:Sardanga23|Sardanga23]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Sardanga23|ырытыы]]) 10:27, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) === Түмүк / Voting results === Бастакыны 3 киһи, иккиһи 2 киһи талла. Онон '''бастакыны таллыбыт'''. 3 people voted for the first option, 2 votes were given for the second option. Community selected option 1. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:42, 17 Муус устар 2019 (YAKT) [[Категория:Биики Домох:Анал сирэйдэр|*]] [[Категория:Биики Домох:Көмө]] ==Bot policy== Hello. To facilitate [[m:steward|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable), which form the vast majority of such requests. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots. This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. Please read the text at [[m:Bot policy]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. '''[[User:Rschen7754|Rs]][[User talk:Rschen7754|chen]][[Special:Contributions/Rschen7754|7754]]''' 09:07, 27 Ыам ыйын 2019 (YAKT) == Түүлү тойоннооһун == ААДЫРЫС Түүлгэр олорор аадырыскын этэн биэрдэххинэ, туох эмэ сүтүк тахсыа эбэтэр уорүү буолуо. ААН Кыра эрдэххинэ олорбут дһиэҥ аанына киирдэххинэ, аймахтарыҥ ортолоругар дһоллоохтук олороруҥ бэлиэтэ. Сабаары гыннаххына туллан түһэр аан, билэр дһонноргор куттал суоһуурун сэрэтэр бэлиэ буолар. ААТ Бэйэҥ ааккын суруйбуттарын аахтаххына, аатыҥ киэҥник биллэр буолуоҕа. АБААҺЫ Абааһыны көрдөххүнэ - үтүөрэн барыаҥ; охсуһан кыайтардаххына - ыарыыҥ бэргиэ; кыайдаххына - ситиһии эбэтэр ыарыыттар үтүөрүү буолуоҕа. АҔА Аҕаҕын көрдөххүнэ, үлэ-хамнас тупсан барыаҕа. түһээн аөаҥ сүбэтин иһиттэххинэ, ону толоро сатаа, кырдһыгы эппитэ буолуо: өлбүт аҕаҥ тугу эмэни этэр буоллаҕына, бары дһыалалргар олус сэрэхтээхтик сыһыаннас. АЙАН Түһээн түргэнник айаннаатаххына, быстах ардах түһүө эбэтэр былытырыа. АЛААС Түүлгэ үүнүүлээх алааһы көрүү, байылыат олоҕу тустүүр; хара буор алаас көстүүтэ - дһадайыы, мөлтөөһүн бэлиэтэ. АЛЬБОМ Түһээн алһбому көрдөххө, ситиһии буолуо эбэтэр саҥа доҕоттору кытта билсиһиэҕиҥ. АМПААР Толору маллаах ампаары көрүү - байылыат олоҕу түстүүр; кураанах ампаар - дһадайыыга көстөр; ампаар аана аһаҕас турара көһүннэҕинэ, сүтүк тахсыа. АППА Туһээн аппаны көрүү, онно киирэн тахсыы, санаа туолуутугар кыра мэһэйдэр баалларын этэҥҥэ туорууру көрдөрөр. АПТААХ Аптаах киһини көрдөххүнэ, дьыалаларыҥ табыллан баралларыгар тубэлтэ көмөлөһүө. АРДАХ Чуумпутук туһэр ардах көһүннэҕинэ‚ кыра ситиһии буолуо. АРЫГЫ Арыгы иһэргэ бэлэмнэнэн үрүүмкэлэри охсуһуннарыы саҕаланнаҕына, көһүппэтэх ыалдьыттары кытта көрсүһүү буолуо; кыһыл арыгыны көрдөххүнэ - санаан көтөҕүллүө; кыһыл арыгыны сөбүлээн истэххинэ, баай-талым олоххо уһуннук уонна доруобайдык олоруоххун сеп; үрүүмкэлээх урун арыгыны көрдөххө - санаа туолар; кыратык испит буоллаххына, туох эмэ кыра ситиһии буолуо; үрүүмкэлэргэ арыгы кутуталаатаххына, саҥа дьоннору кытта көрсүһэргэ бэлэмнэниэххэ сеп. Туох эмэ кыра иһиттэн арыгы истэххинэ, кыра мал-сал иһин өйдөспөт буолуу тахсыаҕа. АРЫЫ Туһээн арыыны таптайар - учугэйгэ‚ баайга; арыыны тохтоххо - ночоот тахсыа; сиэтэххэ, аймахтыыларга ордук санаһыы баар буолуо; сыбаннахха эбэтэр хомуйдахха барыс киириэҕэ. АРЫЫ Туох да үүнээйитэ суох арыы көстүүтэ, арыгыһыт буолан дьолу-соргуну сүтэриигэ тиэрдиэн сөп. АҺААҺЫН Аһыы олорор киһи көстөн баран, ураты иҥсэлээхтик аһыыр буоллаҕына ыалдьыан сөп. АТ Ат мииммит киһини көрдөххүнэ, ыраах барыаҕыҥ; миинэр атын өллөҕүнэ - кэргэниҥ күүскэ ыалдьыаҕа; кыыс туһээн атынан айаннаатаҕына, сотору эргэ тахсыаҕа; уол оҕо аты мииннэҕинэ - кэргэн ылыа; маҕан ат баай-дуол буолууну, кэрэ, учугэй санаалаах кэргэни көрдөрөр; аккын былдьаан ыллахтарына - кэргэҥҥин бэйэтин баҕатын утары ханна эрэ илдьиэхтэрэ. Түһээн акка ытыттарар - дьолго, учугэйгэ, ат ыарыыны ылан быраҕар; сыарҕалаах аттаах киһини күрдүххүнэ, улэ-хамнас табыллыа; атынан айаннаан иһэн ыҥыырыҥ` холборуйдаҕына, туһааннаах дьыалан табыллыа суоҕа. Хара аты көрдөххө - санаарҕабыл кэлиэ. АТААРЫЫ Ыраах барыы, арахсыы бэлиэтэ. АТАСТАҺЫЫ Кими эмэ кытта тугу эрэ атастастаххына, эйигин сөбүлүүр доҕотторун элбиэхтэрэ. АТАХ Түүлгэ атаҕыҥ тоһуннаҕына, улэҕэр ситиһииҥ намтыаҕа эбэтэр дуоһунаһын аллараа туһуөҕэ; атах сыгынньаххын көрдөххүнэ, дьадайан барыаҕыҥ эбэтэр ыалдьыаххын да сөп. Атаҕыҥ сотото сонообут буоллаҕына, ыарыы буолуо эбэтэр улэ-хамнас атахтаныа; түүлгэр атаххын сүтэрдэххинэ, үчүгэй доҕоруҥ барыаҕа; бэйэн атаххын эбэтэр атахтаргын көрдөххүнэ, сотору кэминэн этэҥҥэ олоруу туһунан ылсыһан толкуйдаатаххына табыллыа; атах тилэҕэ көһуннэҕинэ, кыраттан сылтаан хомолто буолуоҕа. Токур атахтардаах буолан баран, хаама сылдьар буоллаххына, куһаҕаннык саныыр дьоннору билэн аны кинилэр албыннарыгар киириэҥ суоҕа. АТАХ ТАҤАҺА Алдьаммыт эбэтэр кирдээх атах таҥаһын көрүү дьадайыы бэлиэтэ; түүлгэ атах таҥаһын сууйуу, хом санаҕа, итэҕэйбэт буолууга көстөр. АТЫРДЬАХ Дьиэҕэ-уокка табыллыбат буолуу, арахсыы бэлиэтэ. АУКЦИОН Туһээн аукционна сырыттахха, атыы-эргиэн дьыалата табыллан барыаҕа. АЧЫКЫ Түүлгэр ачыкы кэттэххинэ, кырдьыаххар диэри олоруон. БААЙ Аймахтарын баай-мал үллэстэн ылалларын көрдөххүнэ, улэҥ-хамнаһыҥ ситиһиилээх буолуо; түһээн байбыт буоллаххына, улэ-хамнас учугэй буолуоҕа. БААҤКА Кураанах бааҥканы көрдөххүнэ, улахан ночоот тахсыан сөп; толору бааҥка - дьыала табыллыытыгар көстөр. БААС Түһээн бааһырбыт киһиэхэ көмөлөһөн бааһын эмтиир, баайар буоллаххына, ситиһиини оҥороргор көмө баар буолуоҕа. БАҔА Көрдөххүнэ - аптаах киһи кэлиэҕэ. БАҔАНА Улахан баҕананы охторор киһи сотору улаханнык ыалдьыаҕа; үрдүк баҕананы көрдөххө - ситиһии, кыайыы буолуо. БАДАРААН Түһээн бадарааҥҥа түһүү - үлэ-хамнас дьыалата мөлтөөбүтүн көрдөрөр; бадарааны кэһии - табаарыстаргын сүтэриэн; көрдөххүнэ - ночоот, үлэ-хамнас ыһыллыыта саҕаланыа; атын дьон бадарааҥҥа түспүттэрин көрдөххө, сотору кэминэн чугас дьонноруҥ хомотуохтара, ону кытта ыалдьыахтарын да сөп. БАЛААККА Түүлгэ балааккаҕа олорор буоллахха, сотору кэминэн олоххор дуу, улэҕэр дуу биллэр уларыйыылар буолуохтара. БАЛЫК Туһээн балыгы көрдөххө, былыттаах күннэр буолаллар; балык минин истэххэ, дьыала атахтанар, аанньа табыллыбат; балыгы сиэһин - ыарыыга, тымныйыыга көстөр; буспут балыгы көрдөххүнэ, оҥоруохтаах дьыалаҥ хойутаан да буоллар табыллыа. Балык уҥуоҕун көрүү - хомолтоҕо, ночоокко. Балык мүччү туттаран куотуута, таптыыр киһигин дуу эбэтэр доҕоргун дуу сүтэрэриҥ бэлиэтэ. БАНДЬЫЫТ Бандьыыттар саба тустэхтэринэ - куттал буолуо. Көрдөххүнэ - тирээн кэлбит дьыалаҕар сөптөөх быһаарыыны ылыныаххын наада. БАТТАХ Баттаҕы көрөр - ыарахан санааларга; үүнэн хаалбыт баттахтанар - кутурҕаҥҥа; түһээн маҥан баттахтанар, өй-санаа уоскуйуутугар, сынньаланна тиэрдиэҕэ. Баттаххын тарааннаххына, үлэн-хамнаһыҥ, доруобуйаъг үчүгэй буолуо; түүлгэр тараҕай буолан хаалбыт буоллаххына, өр санааргыы сылдьыбытыҥ дьэ суох буолуоҕа. Түүлгэ баттаҕын түһэр буоллаҕына, улахан санаарҕабылга ылларыаххын сөп эбэтэр туох эмэ сөбүлээбэт быһыыларыҥ буолуохтара. БАТЫЙА Батыйалаах буоллаххына, көмүскэл баар буолуо; көрдөххүнэ өстөһүү, иирсээн бэлиэтэ; батыйаны ыллаххына, ылыммыт дьыалаҕын толороргор дьулуурдаах буолуоҕуҥ. БЕНЗИН Бензининэн дуу, техника арыытынан дуу сну-маны бистэххинэ, дьону кытта сыһыаҥҥын мөлтөтуөн; түһээн бензини көрдөххө эбэтэр туохха эмэ туһаннахха, соһумар күүппэтэх түбэлтэ буолуо. БИБЛИОТЕКА Түүлгэр библиотекаҕа сырыттаххына, урукку убаастыыр дьонноруҥ саҥа доҕотторгун уонна кэнники улэҕин-хамнаскын сөбулуөхтэрэ cyoҕa. БИНСЭЭК Туһээн бинсээк кэттэххинэ эбэтэр уһуллаххына кэлэн иһэр олоххор буолар уларыйыыны көрсөргө бары кыаххын мунньан бэлэмнэннэххинэ эрэ табыллыҕа эбэтэр эйигиттэн тутулуктаах туох эрэ быһаарыыны ылынарын наада; caҥa бинсээк кэттэххинэ - дуоһунаһын урдуө; бинсээгиҥ алдьаммыттаах эбэтэр тырыттыбыт буоллаҕына, улэ-хамнас туруга мөлтөөбутун биллэрэр; кирдээх буоллаҕына, эн тускунан мөлтөхтук этэллэр. БИЛЛИИ Түүлгэр биллиилээх дьоннору кытта сырыттаххына, сотору бэйэн улэҕэр ситиһиилэри оҥоруоҕуҥ. БИһИЛЭХ Туһээн биһилэххин кэтэр дьахтары көрдөххө, кыыс оҕо төрүөҕэ; биһилэх суттэҕинэ, туох эмэ куһаҕан быһыы тахсыаҕа; таастаах биһилэҕи көрдөххүнэ, доҕоргун булуоххун эбэтэр эргэ тахсыаххын cөп. Кыһыл көмус биһилэхтээх буоллаххына, дуоһунаһыҥ үрдүөҕэ, билсиин-көрсүүҥ элбиэҕэ; биһилэҕи бэлэх биэрдэххинэ - ночоот буолуо; тарбаххар биһилэх кэтэ сылдьаргын көрдөххүнэ, инники оҥоруохтаах дьыалаҕар лаппа үрдүк ситиһиилэниэҥ эрээри‚ уһуннук барыа суоҕа; атын дьоннор биһилэх кэтэ сылдьалларын көрдөххүнэ, саҥа дьоннору кытта билсиһиэн эбэтэр барыс киириэҕэ. БИЭДЭРЭ Толору үүттээх биэдэрэ көһүннэҕинэ, үлэ-хамнас табыллыа. Дьахтар биэдэрэни тута сылдьарын туһээн көрөр буоллаҕына, дьиэтигэр-уотугар үөрүү-күтүү буолуо. БИЭРЭК Түһээн биэрэги көрдөххө, ыарыһах үтүөрэн эбэтэр дьадаҥы көнөн барыаҕа, холкутук дьоллоохтук олоруу бэлиэтэ. БОРОБУЛУОХА Дьэбиннээх боробулуоханы хомуйдахха, куһаҕан майгылааххыттан билэр дьонноруҥ санааргыыллар. БОТУРУОН Көрдөххунэ, олоххор быһаарыылаах тугэннэр кэлэн иһэллэрин уонна ол тугэннэргэ кытаанах, төттөру туспэт санааҕын көрдөрдөххунэ табыллар. БӨҔӨХ Кыыс оҕо бөҕөх кэппит буоллаҕына, сотору эргэ тахсыа. БӨРӨ Анньаҕа көстүбэт бэлиэ, ыарыы-быстыы сут сурэ эбэтэр куһаҕан майгылаах киһи көрсуөҕэ. БӨTYӨH Түүлгэр уу кутар бөтүөн көстүүтэ, бэйэҥ санааҕын толороргор дьулуургун көрдөрөр. БӨX Бөхтөөх биэдэрэни тута сылдьар буоллаххына, эйигин сөбулээбэт, ордук саныыр дьонуҥ эйиэхэ биллэрбэккэ уөрэ-көтө көрсөллөр. БУЛТ Бултуу сылдьыы - араас мэһэйдэри этэҥҥэ туорааһыны көрдөрөр; кыттыгас бултааһын - caнааҥ бөҕөтүнэн кыайыылары ситиһиэҥ. БУЛУУ Түүлгэ тугу эмэни булуу - ситиһии бэлиэтэ. БУОР Түһээн хаһыллыбыт буору көрөр - санаарзабылга. БУОМБА Буомба эстиитигэр түбэстэххинэ, соһуччу түбэлтэ буолуо. БУРУО Холкутук үөһээ тaxcap буруо көстүүтэ, дьиэҕэ-уокка эйэлээх буолууну көрдөрөр; xapa буруо - хоп-сип, куһаҕан caнaa мустуутугар тахсар. БУУКУБА түһээн буукубаны суруйдаххына - эрэй, үлэ эбиллиэ; үөрэттэххинэ - байан, көнөн- барыаҥ; кердеххүнэ сонуну истиэн. БУУРҔА Буурҕаҕа түбастэххинэ, ночооттор тахсыахтара эбэтэр үлэ-хамнас атахтаныа. БУДУРУЙУУ Түүлгэр хааман иһэн бүдүрүйдэххинэ, тиэтэллээх быһаарыыны ылынартан туттунуохха. БУЛУУһЭ Кураанах бүлүүһэ түүлгэ көһүннэҕинэ, дьиэҕэ-уокка сыһыаннаах курус быһыы тахсыаҕа. БҮӨ Арыгылаах бытыылка бүөтүн астаххына, үлэ-хамнас тупсуута саҕаланыа, дьоллоох буолуон. БЫЛААЧЧЫЙА Саҥа былааччыйаны кэтэ сылдьыы, үөрүүгэ, барыс киириитигэр; маҕан эбэтэр сырдык дьүһүннээх былааччыйаны кэтэ сылдьыы - баайга, дьоллоох буолууга көстөр; кирдээх, алдьаммыттаах былааччыйаны кэтии - санаарҕабыл, эрэйдээх буолуу эбэтэр дьадайыы бэлиэтэ; кэтэ сылдьар ис ырбаахыҥ умайара, чугас дьоннорун куһаҕаннык этэллэрин, кинилэри кытта өйдөспөт буолууну көрдөрөр; киэргэллээх олус мааны былааччыйаны кэтии, ыарыһах киһи өлөрүгэр көстөр. БЫЛЫТ Күн тыган сырдаан көстөр былыттарын көрдөххүнэ, сотору кэминэн улахан үлэ-хамнас, санаарҕабыл кэнниттэн кыайыыны ситиһиэҕин; улахан хара былыттар таҕыстахтарына, эн тускунан куһаҕаннык этиэхтэрэ, ыалдьыы да бУолуон сҕп, ону кытта ситиһиигэ дьулууруҥ мелтүөҕэ. БЫРААТ, БАЛЫС Кинилэри кердеххүнэ - үөрүү-кетүү буолуо. БЫРААҺЫННЬЫК Сана дьиэ сууйуутун бырааһынньыга кеһүннэҕинэ, киһи өлүүтэ эбэтэр туох эмэ куһаҕан быһыы буолуо. БЫРДАХ Элбэх бырдахтар көтөллөрүн түптэнэн үүрдэххинэ, дьоннор саналара күөдьүйэҥ иһэн тохтуоҕа. БЫҺЫЫ Түүлгэ тугунан эмэ тарбаххын быстаххына, олус сэрэх- тээхтик сылдьыахха наада, дэлби түһүөххүн сеп. БЫһАХ Саха быһаҕа - уол оҕо сүрэ. үчүгэй сытыы быһах эрэллээх, доруобай уолу, онтон сыппах хара быһах, мөлтех, ыарыһах уолу көрдөрөллөр; түһээтэххинэ саха быһаҕын бэлэх биэрдэхтэринэ, уол оҕо терүөҕэ. Бүк тутуллар быһах - этиһии, иирсээн бэлиэтэ. Куукунаҕа туттуллар быһах көстүүтэ, дьиэ иһигэр тыл-тылга киирсибэт буолуу кэлиитигэр, этиһии тахсыытыгар көстөр. БЫТ Быты керүү - байыы-тайыы; түүлгэ быты өлөрдөххө сүөһү өлөр, сүтэр; быттан ыраастаныы - араас хоптон-сиптэн, эбиискэ үлэттэн босхолонуу бэлиэтэ. БЫТЫЫЛКА Элбэх үлтүрүйбүт бытыылка тааһа көстөрө, эн тускунан соччо үчүгэйэ суохтук этэллэрин биллэрэр; толору арыгылаах бытыылканы көрөр - үчүгэйгэ, дьыала табыллыытыгар; кураанах бытыылка - араас үгүс эрэйдэр, түбүктэр элбииллэригэр. Арыгылаах бытыылка алдьаныыта, дьыала табыллыбатыгар, хомолтоҕо көстөр. БЫЫЛ Түүлгэр быылы бүрүнэ сырыттаххына, кыра-кыра ночооттор тахсыахтара; быылтан ыраастанан таҥаскын тэбэнэр буоллаххына, санаабыт санааҕын син ситиһиэҕин. БЭЛЭХ Ыллаххына - дьоллоох буолуон, барыс киириэ; бэйэҥ биэрдэххинэ, ким эмэ куһаҕаннык этиэ эбэтэр барыс киирэрин куоттарыан. БЭРГЭһЭ Түүлээх үчүгэй бэргэһэни кэттэххинэ, үөрүү буолуо, сыалгын ситиһиэҕиҥ; кэтэ сылдьар бэргэһэҕин сүтэрдэххинэ, төрөппуттэрин ыалдьыахтарын сөп; хара дьуһуннээх бэргэһэ — санаарҕабыл бэлиэтэ. Түүлгэ ханнык эрэ куһаҕан бэргэһэлээх сылдьыы, төбө ыалдьаары гыммытын бэлиэтиир. БЭРЭБИНЭ Иннигэр улахан мэһэй баарын көрдөрөр, онтон иҥиннэххинэ дьыалан мөлтуөҕэ. БЭСТИЛИЭТ Бэстилиэтинэн ыттаххына туох эмэ ситиһии буолуо. Түһээн бэстилиэти көрдөххүнэ, кэргэттэргин кытта айдаан, кыыһырсыы буолуо эбэтэр улаханнык мөҕуөхтэрэ. ЗВОНОК Түүлгэ аан зөоногун тыаһын иһиттэххэ, кэтэспэтэх ыалдьытыҥ кэлиэ эбэтэр соһуччу сонуну истиэҕиҥ. ЗАДАЧА Түһээн ханнык эмэ задачаны суоттаатахха, наадалаах быһаарыыны булуохха сөп. ИГИИ Эбиискэ улэ-хамнас кэлэн иһэрин бэлиэтэ. ИИКТЭЭһИН Кимиэхэ эмэ ииктээһин кэнниттэн, ол киһилиин этиһии, тыл-тылга киирсибэт буолуу бэлиэтэ; ким эмэ иигэ бырдаҥалаатаҕына эбэтэр сыбаннаххына, ыарыһах киһи үтүөрэн барыадҕа, онтон доруобай киһи ыалдьыан сүп; онно-манна ииктээһин буоллаҕына, бэйэн дьонноргун кытта өйдөспөт буолуу эбэтэр кыра уларыйыылар, ночооттор буолуохтарын сөп. ИИСТЭНЭР Иистэнэ олорон тиэтэйэр, ыксыыр буоллаххына, кыһыйыы-абарыы, кыыһырсыы буолуо. ИЙЭ Түһээн ийэҕин көрдөххүнэ — барыҥ-барыта табыллыа; түһээтэххинэ ийэҥ кэлэн сэрэтэр, көрө-харайа сылдьар буоллаҕына, олус сэрэнэн, доруобуйаны харыстанан сылдьыахха наада. Түүлгэ өлбүт ийэҥ көөстүүтэ, араас сыыһа-халты туттууттан сэрэтэр эбэтэр олоххор үчүгэй өттүн диэки уларыйыы буолаары гыммытын бэлиэтиир, онтон ыалдьаары эҥин гыммыт буоллаххына ийэн көстүүтэ атын, мөлтөх, куһаҕан көруҥнээх буолуоҕа. ИЙЭ КЫЛЫН Көрдөххө — дьонноргун кытта өйдөспөт буолуу кэлиэҕэ. ИЛИИ Түүлгэ илиитэ суох буолар киһини көрдөххүнэ, үчүгэйдик билэр киһин өлуөҕэ; түһээн илии тутустахха, кимниин эмэ үчүгэй сыһыаны олохтуоҕун эбэтэр өр көрсүбэтэх додҕоргун кытта көрсүөҕун, эбэтэр иирсээн кэнниттэн эйэлэһиэн. Соһуччу илии киртийбитин көрдөххүнэ, сөбө суох дьыаланы оҥостонҥҥун эрэйгэ тэбиллэрин бэлиэтэ; илии хааннаах буоллаҕына, доҕоргун сыыһа буруйдааҥҥын, сымыйаҕа балыйаҥҥын быстах кэмҥэ тэйсэ сылдьыаххын сөп. ИНБЭЛИИТ Көһуннэҕинэ, баҕа санааларын кыайан туолуохтара суоҕа. ИННЭ Түүлгэ инньэнэн тигэр буоллаххына, эрэнэр, итэҕэйэр киһигиттэн хомойуоххун сөп; көрдөөһун — таах хаалар улэлэр, эрэйдэр көрсөллөр; иннэни көрүү — этиһиигэ, иирсээҥҥэ. Саптаах иннэни көрдөххүнэ, эн бэйэн дьыалаҕын оҥороргунааҕар ордук дьон наадатыгар сылдьаргын көрдөрөр; иннэни булан ыллаххына, саҥа билсэр доҕотторуҥ эйигин сыаналыыр буолуохтара. ИСКЭН Соһуччу искэн таҕыстаҕына — көмө кэлиэ. ИСПИИҺЭК Түһээтэххинэ испииһэккэ аатын киирбэтэх буолладына, доруобуйан тупсан, көнөн барыаҕа. ИСПИИСКЭ Түһээн испиискэни көрдөххүнэ, тугу оҥороору гынаргын соҕотоҕун кыайан оҥоруон суоҕа, сүбэ, көмө наада буолуода. Түүлгэр испиискэ умаппытын буруолуу-буруолуу умуллар буоллаҕына, хобдох, сөбүлээбэт быһыын буолуо. ИСТИЭНЭ Истиэнэ көһүннэҕинэ, иннигэр улахан мэһэйдэр күүтэллэр. ИҺИТ Түһээтэххинэ таас иһит алдьаннаҕына — дьол буолуо. ИТИРИК Быстах өйдөөх киһи итирик көстөр; бэйэн итирбит буоллаххына, эстии-быстыы, мөлтөөһүн кэлиитин бэлиэтэ. Түүлгэр итирэн баран, өйдөнөн кэлэн санааргыыр буоллаххына, улэҕэр-хамнаскар сыыһа туттуу тахсыаҕа, ити гынан баран маннык сыыһаны эрдэттэн кыһаммытын буоллар оҥоруон суоҕа этэ. КАЮТА Бэйэн хараабыл каютатыгар олорор буоллаххына, ханнык эрэ куһаҕан быһыы кэлэн иһэрин көрдөрөр. КИИНЭ Киинэ көрөр залга киирии — дьолго, үөрүүгэ. КИЛИЭП Түүлгэ килиэп сиэһинэ буоллаҕына, доруобуйан бөҕөргөөн иһэрин быһыыта; көрдөххө, биир тэҥник баран иһэр олохтоох буолуу бэлиэтэ. КИНИГЭ Кинигэни аахтаххына эбэтэр көрдөххүнэ, эйиэхэ убаастабыл, баай буолуу, сырдык диэки тардыһыы кэлиэҕэ. КИРИЭһИЛЭ Бириэмэни холкутук атаарыы бэлиэтэ. КИРИЭС Таҥара дьиэтин кириэһин оҥоруу — уһун үйэлэниигэ. Кириэһи көрдөххүнэ, ыарыһах үтүөрэн барыаҕа, онтон куһаҕан балаһыанньада тубэспит киһи быыһанар суолу булуода. КИРИЛИЭС Кирилиэһинэн таннары туһуу — мөлтөөһуннэ, ыарыыга. Нэһиилэ өрө тахсыы — эрэйдэнэн ситиһии, үтүөруу бэлиэтэ. Алдьаммыт кирилиэс көстуутэ, баҕа санаа, ситиһии кыайан оноһуллубатын бэлиэтэ, туох эмэ мэһэй көстуөҕэ эбэтэр кыах тиийиэ суоҕа; кирилиэһинэн дабайыы кыайтарбатаҕына эбэтэр үөһэ ыстанан кыайан ыттыбатаххына, баҕа санаан ситэ туолбатын бэлиэтэ. КИһИ Куһаҕан киһини көрдөххө — улэ-хамнас атахтанар; ыраах сылдьар киһини көрдөххө — сурах кэлиэ; тыыннаах киһи өлө сытара көһуннэҕинэ, бу киһи уһун үйэлээх буолуон сөп; түүлгэ хайа эмэ киһи нэһиилэ көстөр буоллаҕына, ол киһи өйунэн ыалдьыан сөп эбэтэр эйигин албынныырга сананар. Нуучча киһитин ыраахтан көрдөххүнэ, кыратык ыарытыйаҕын, онтон кэккэлэстэҕинэ уонна кэпсэттэҕинэ улаханнык ыалҕьыаххын сөп. КИһИ УҤУОҔА Көрдөххө, ыарахан санаалар киирэллэр. Урукку дьоннор көмүллүбүт сирдэрин көрдөххө табаарыскын эбэтэр аймаххын көрсүөххун сөп. КИЭҤ КУЙААР Ыраах айаннаары гыммыт киһи киэҥ куйаары көрөр. КИЭРГЭЛ, симэх Түүлгэр киэргэл, симэх кэппит буоллаххына, бэйэҕин олусүрдүктүк сананар буолуоххун сөп; киэргэл бэлэх биэрэр буоллаххына, харчыгын элбэхтик туһата суохха туттаҕын. КИЭРГЭНИИ Түһээн киэргэммит, тупсубут киһини көрдөххүнэ, ыарытыйар киһи буолуоҕа; түүн түһээн киэргэннэххинэ, ким эрэ өлбутугэр хомойоҕун. КӨҔҮС Ким эмэ көхсун көрдөрөр буоллаҕына, ордук санааһын уонна күнүү баарын бэлиэтиир; сыгынньах көҕүһү көрүү — былааһы сутэрии бэлиэтэ. КӨМӨ Түһээтэххинэ ким эмэ көмөлөстөҕунэ — төттөру буолуо. КӨМҮҮ Түүлгэ киһини көмууну көрүү — куһаҕаҥҥа, өлүүгэ; бэйэҕин көмө сылдьалларын көрүү — уһун үйэлэниигэ; тыыннаах киһи өлбүтүн көмүүнү көрдөххүнэ, сыбаайбаҕа ынырыы кэлиэҕэ. КӨРДҮҮР Түүлгэ туоҕу эмэни көрдүүр буоллаххына, кэргэҥҥин көрсүөххүн баҕараргын көрдөрөр; онтон тугу эрэ сүтэрэн баран, көрдүүр буоллаххына үлэҕэр буолар мэһэйдэри кыайан быһаарбакка эрэйдэнэҕин. КӨРСҮҺҮҮ Түүлгэ дьахтары көрүстэххинэ, улэ-хамнас атахтанар; эр киһини көрсүү — улэ-хамнас тупсуутугар. Өлбут киһини көрүстэххинэ, ыарыы, мөлтөөһүн буолуоҕа эбэтэр кини ыҥырарыгар сөбүлэһэн барыстаххына улаханнык ыалдьыаххын сөп. КӨТӨР Түүлгэ көтөру өлөрдөххө — ночоот тахсыа, эрэй эбиллиэ; ытыалаатахха — куһаҕан быһыыттан кыайан босхоломмоккун: туттаххына — баҕа санаа туолуоҕа, барыс киириэҕэ. КӨТӨХТӨРҮҮ Түһээн ыран хаалбыт буоллаххына, туох эмэ сүтүк эбэтэр ночоот буолуон сөп. КУОБАХ Түһээн куобаҕы көрдөххүнэ — хаар туһуө эбэтэр мөлтөөн быһаарыыта суох буолан иһиини көрдөрөр; өлбут куобаҕы илдьэ сылдьыы, ыалдьаары гыннахха көстуөн сөп. КУТТАЛ Бэйэн куттаммыккын көрдөххүнэ — оһолго тубэһиэххин сөп: куттаммыт дьоннору көрүү — араас куһаҕаны көрүүгэ. Тугу эмэ оҥоруоххун эбэтэр айанныыртан куттанар буоллаххына, билэр дьоннорун көмөлөспөккөлөр дьыалан табыллыа суоҕа; киһиттэн куттанар буоллаххына, бу киһиттэн сэрэхтээх буолуохха, кини тугу эмэни, сатала суоҕу оҥоруон сөп. КУТУЙАХ Кутуйах чыыбыргыыр буоллаҕына, эйигиттэн уоруохтарын баҕараллар. КУТУРУК Сүөһү кутуругун түүлгэ көрүү — куйаҕанна, санааҕа ылларыыга. КУУЛ Тэһэҕэстээх куулу көрдөххө — улахан ночоот тахсыа; толору куул — үөрүү, дьол буолуо; элбэх толору куулу көрдөххө — баай буолуон. КҮЛ Түһээн күлү көрдөххүнэ, санаа туһүүтэ, санаарҕабыл кэлиэ. КҮЛҮК Бэйэн күлүккүн көрдөххүнэ, сэрэнэ сылдьыахха наада: көннөру күлүгу көрдөххө, куттаныы эбэтэр уоруу, сутук буолуо. КҮЛҮҮС Күлүүс тылын буллаххына, барыс киириэ эбэтэр саҥа доҕор булунуон; кыыс күлүүс тылын буллаҕына, кэргэн тахсыа; алдьанан хаалбыт күлүүс тыла көһүннэҕинэ, доҕотторгуттан арахсыаххын сөп эбэтэр сүтүк тахсыаҕа; күлүүс тылын биэрдэхтэринэ, доҕотторун эрэнэллэрин итэҕэйэллэрин бэлиэтэ. КҮН Сырдык күн — бары үчүгэйгэ; киирэн эрэр күнү көрүү, уЪун үйэлэниигэ, олох тупсан иһиитигэр. КҮӨГҮ Күөгүнү көрдөххүнэ, сэрэммэккэ албыннааһынна киирэн биэриэххин сөп; илиигэр ыллаххына, бэйэн олоххун бэйэн оностуог;ун. КҮӨЛ Чуумпу, ыраас уулаах куөлу көрүү — санаа туолуутугар. КҮӨРЭГЭЙ Ырыатын истин — баайга-дуолга. КҮРДЬЭХ Түүлгэ курдьэх көстуутэ, уһун, сыралаах улэҕин дьэ бутэрээри гыммыккын көрдөрөр. КҮРҮӨ Күрүөнү быыһынан киирии — эчэйиигэ, ыарыыга көстөр; куруө көстуутэ — хааччах, мэһэй бэлиэтэ. КҮһҮН Бириэмэтигэр буолбатах буоллаҕына — соһуччу көмө кэлиэ. КЫАЙЫЫ Түһээн туох эмэ кыайыыны ситистэххинэ, эйигин күүтэр, эрэнэр дьоннор баалларын көрдөрөр. КЫМЫРДАҔАС Таах хаамса сылдьар кымырдаҕастары көрдөххө, кыра, быстах дьыалаларгыт табыллыбаккалар сыыһа-халты буолуохтара. КЫПТЫЫЙ Кыптыыйы ылар дьахтары көрдөххүнэ, кыыс 0ҕ0 төруөҕэ. КЫРААСКА Сана кырааскаламмыт киһи унуоҕун көрүү — киһи өлуутугэр; манан кыраасканан куруөну кырааскалаайын, билэр, убаастыыр киһин өлуутугэр көстөр. КЫРБАНАР Кими эмэ кырбыыры көрдөххүнэ, ким эмэ туһунан айына саныаҕын. Бэйэн кырбаннаххына, үчүгэй буолуу, тупсуу саҕаланыа. кыьын Түүлгэ кыһынны кэмнэ сылдьар буоллахха, мөлтөөһун кэмэ кэлиэҕэ, санаа туһуутэ саҕаланыа. Маннык түүл кэнниттэн бары дьыалаларга ситиһиини оҥорор уустук буолуоҕа. кыьыл Дьахтар түһээн туох эмэ кыһыл дьуһуннээҕи көрдөҕунэ, бириэмэтэ кэлиэ. КЫТАЛЫК Ырыатын иһиттэххэ — өлуу буолуо. КЫЫЛЛАР Түүлгэр сымнаҕас майгылаах кыыллары көрдөххүнэ, үчүгэйдик билэр киһигин көрсүөҕун; кыра тыа кыылын тутар буоллаххына, кимниин эмэ этиһии буолуон сөп. КЫЫС Үчүгэй кыыһы көрдөххө — үөрүү буолуо; бииргэ сылдьар элбэх кыргыттары көрдөххө, баай эбиллэн иһиэҕэ. КЫЫҺЫРЫЫ Түүлгэр кыыһырдаххына — уөруөҕук, санаак көтөҕул- луө. кэмпиэт Түһээтэххинэ кэмпиэт биэрдэхтэринэ — бултуйуон; кэмпиэти көрдөххүнэ, үөрүүгэ-көтуугэ ынырыллыанч кэпсэтии Кыыллары кытта кэпсэтии — түбүк, улэ-хамнас эбиллиитигэр; атын дьоннору кытта кэпсэтии — доҕотторун сөбүлүүллэр; тугу этэргин билбэт буоллаххына, мөлтүүр кэмнэр кэлэллэр. КЭРГЭН Түүлгэр кэргэнин көһуннэҕинэ, кинилиин тыл-тылга киирсибэт буолуу кэлиэҕэ. КЭРИИМ Кэритэ сылдьар кийилэрин санатын иһиттэххинэ, сото- ру өлуу буолуо. кэьии Туһээн кэйии ылар — улэ-хамнас табыллыытыгар, барыс киириитигэр тиэрдэр. кэтэьии Кими эмэ эбэтэр тугу эрэ кэтэһэрин түүлгэр кэлэр буоллаҕына — дьиннээҕэр кэлиэ суоҕа. ЛААМПА Лаампаны уматан, уотун сырдатыы эбэтэр умайа турар лаампаны көрүү, улэҕэр ситиһиини түстүүр; умайа турар остуол лаампатын умуруоруу, кими эмэ хомотууга эбэтэр санаарҕабылга көстөр. МААСКА Мааска кэппит дьону көрдөххүнэ, араас сымыйаччылары, ордук санааччылары кытта быһаарсыаҕыө. МАҔАһЫЫН Ону-маны атыыластаххына, дьыалан табыллыа суоҕа; үчүгэйдик талан ыллаххына, кыратык барыс киириэн сөп. МАННЬЫАТ Түһээн үрүн көмус манньыаттары көрдөххө, соһуччу хомолто буолуо, харах уута тахсыан сөп; сиэдэрэй окгоһуу- лаах хрусталь манньыаттары көрүү кэнниттэн, туолбат баҕа санаалары умнар ордук буолуоҕа. МАЛИНА Көрдөххүнэ, дьыалаларгын мөлтөхтук тутаҥҥын кутталга, ночоокко киирээри гыммыккын. МАС Уокка оттор маһы дьиэҕэ кыстааһын, тыл-тылга киирсибэт буолууга көстөр. Түүлгэ мас сыыһа илиигэ дуу, атахха дуу хатаннаҕына, ол сиринэн сотору ыалдьыаҕа; уокка оттор маһы хайытыы, улэ-хамнас тупсан иһэрин көрдөрөр. МАССЫЫНА Массыына фаратын уота кэллэҕинэ, улахан суолтата суох сурах кэлиэҕэ; массыына саахалланыытыгар тубэстэххинэ, кэлэн ийэр дьыалаларын соччо табыллыахтара суоҕа эбэтэр туох эмэ уларыйыы буолуоҕа; бэйэн ыыта сылдьар буоллаххына, туох эмэ саахал тахсыа эбэтэр ыалдьыы буолуо; түүлгэ массыынанан илэ кэлэр киһи уһун үйэтэ суох буолуо; олорсон айаннаан иһии — улэ- хамнас үчүгэйдик баран иһэрин бэлиэтэ; кыттыгас бииргэ айаннаайын — өйдөйөр, биир санаалаах дьоннор бииргэ айанныыллар. Массыына тыаһа кэллэҕинэ, сурах дуу, сурук дуу кэлиэҕэ; көрдөххүнэ, ханна эрэ барыаххын саныыгын; тустэххинэ, былааннарын туоланнар санаан дуоһуйуута буолуо. Түүлгэр массыынан сутэн хааллаҕына, инники баҕа санааларьиг туолалларыгар мэһэйдэр көрсүөхтэрэ. Массыына абаарыйатыгар тубэһэн баран, этэннэ буол- лаххына, улэҕэ-хамнаска уларыйыы тахсыаҕа; массыына- нан олус тургэнник айаннаатаххына, кутталлаах, кыайтар- бат дьыаланы оностоору гыммыккын көрдөрөр. мин Түһээн эт минин көрдөххүнэ, үчүгэй сонуннары истиэҕин эбэтэр наадалаах кэмнэр доҕотторун көмөлөһүөхтэрин сөп. МИЛИЦИОНЕР Көрдөххүнэ, оҥороору гынар дьыалаҕын ситиһиэн. МИЭБЭЛ Эргэ миэбэли дьиэттэн таһаарыы, билэр аймах киһин куһаҕан буоларын бэлиэтэ. МООЙ Моонньун синньигэс буоллаҕына, доруобуйан мөлтөҕун бэлиэтэ. МОТОЦИКЛ Быһаарыыта көрүҥүттэн тутулуктанар, кыра бырааттарын сурдэрэ. МОЛЬ Моль таҥаска эбэтэр көбуөргэ сылдьар буоллаҕына, эбиискэ иитиллээччи баар буолуоҕа. МУОРА Түүлгэ сырдык, үчүгэй, чуумпу муораҕа холкутук харбааһын доруобай буолууга, баҕа санаа туолуутугар көстөр. МУОС Түһээн сүөһу дуу, таба дуу муоһун көрөр, тапталлааҕын атын киһини кытта барсан эрэрин көрдөрөр. МУОСТА Сана линолөум муостаны оҥоруу, улэһит киһи соһуччу быһылаанна тубэһиитигэр көстөр. Муостаны туорааһын — кыра мэһэйдэри туорааһын. МУРУН Түһээн муруну көрдөххүнэ, ханнык эрэ наадалаах дьыаланы кыайан быһаарбакка эрэйданэҕин. МУУС Муус устун этэнчгэ хаамтаххына, туһалаах улэни оҥоро сылдьарын бэлиэтэ. Элбэх муус чөмөхтөрун көрдөххүнэ, туһата суох улэлэр элбииллэр, албын, туолбат баҕа санаалар киирэллэр. МӨҺӨӨЧЧҮК Харчы угар мөһөөччук кураанах буоллаҕына, харчы кэлиэ, санаа көнүүтэ буолуо; толору мөһөөччук — аһыы- аба, дьадайыы бэлиэтэ. МЭКЧИРГЭ Дьиэ таһыгар туһэн олорор буоллаҕына, кыыс оҕо эргэ барар, кутуөт кэлэр. Түүлгэ мэкчиргэ хаһыыта, туох эмэ куһаҕан быһыы буолаары эбэтэр сурах кэлээри гыннаҕына иһиллэр. МЭЭРЭЙ Миэтэрэнэн тугу эмэ мээрэйдиир — кутурҕаҥҥа. МЭЭЧИК Мээчигинэн оонньуур буоллаххына, баайыҥ эбиллиэ. ОБУОЙ Сибэкки ойуулаах обуойдаах хоско сылдьыы, уһун кэмнээх санаа туһуутугэр көстөр. ОҔО Кыһыл оҕону көтөхтөххүнэ — ыарыы арахпат. ОҔОННЬОР Түүлгэр оҕонньор көһүннэҕинэ, ханнык эрэ дьыалаҕар санаа туйуутэ саҕаланыа. ОҔУРУО Дьахтарга оҕуруо бэлэхтиир буоллахтарына, дьиэтигэр- уотугар табыллыа; сутэрии — улахан туох эмэ сутуөҕэ; кэтэ сырыттахха — көмускэл уонна көмө көстуөҕэ; оҕуруо тиһиитэ, санаа туһуутугэр, дьадайыыга көстөр. ОҔУС Оҕус — дьыл сүрэ; оҕуһу көрдөххүнэ, дьылы туорааһын бэлиэтэ. Атыыр оҕус кэйэр буоллаҕына — ыарыы булуо. ОЙБОН Ойбону көрдөххүнэ — улахан куттал суойуур. ОЛБУОР Олбуору көрүү, улэҕэ-хамнаска улахан мэйэйдэр баал- ларын көрдөрөр. олоппос Олоппоско олорон эрэ “Лаппа үчүгэйдик олоробун” дни санаатаххына, сотору ким эрэ албыныгар киирэн биэриэн1. ОСКУОЛА Түүлгэ оскуолаҕа сылдьар буоллаххына, улэн-хамнаһын ханнык эмэ көрунэр уөрэҕин тиийбэт буолуоҕа. ОСТУОЛ Түүлгэ дьиэ иһигэр остуол атаҕа тойунназына, туох эмэ быһылаан буолуон эбэтэр өйдөспөт буолуу тахсыан сөп. Остуолу хомуйа сырыттахха, барыс киириэхтээҕэ табыл- лыбат эбэтэр чуумпу олоҕун санаарҕабылынан солбуллуо; кураанах остуол — тиийиммэт буолуу, дьадайыы бэлиэтэ; астаах остуолу тардыы — малы-салы булуу, бырааһынньык кэлэн ийэр. ООҕУЙ ОҕУС Көрдөххүнэ, улэ-хамнас туруга үчүгэй буолуо; илимин тарда сылдьар буоллаҕына, дьиэ-уот туруга үчүгэйин бэлиэтэ. ОРОН Билбэт хоскор танастаах оронно сытар буоллаххына, доҕотторун кэлэ сылдьыахтара; хомуллубут орону көрдөххүнэ, эйиэхэ көмөлөйуөн баҕарар доҕордооххун. Оронтон утуйан туруу, ыарыыттан үтүөрэн барыыга көстөр. ОРОСПУОННһУК Ороспуонньуктар илиилэригэр тубэйии улахан ночоокко көстөр. ОҺОХ Оһох үчүгэйдик, суостаахтык умайар буоллаҕына, тапталлааххын кытта олус тапсыаҕыҥ: куйаҕаннык буруолаан умайар оһох көһуннэҕинэ, таптыыр киһин аанньа ахтыбаттык сыйыаннайыа. Сууллан түһэр оһох — ночоот тахсарыгар көстөр. ОТ Түһээн оту мунньар эбэтэр кэбийэр — үчүгэйгэ, байыыга; кэбийиилээх оту көрүү — байыыга, санаа туолуутугар; куөх оту көрүү — дьолго; охсуллубут оту көрдөххө, мөлтөөйун, ыалдьдоы буолуо. ОТОН Отону хомуйуу эбэтэр сиэйин — ыарыыга; көрдөххө — санаарҕабыл, харах уута кэлиэҕэ. ОХ САА Түһээн оҕу көрдөххүнэ, уол оҕо төрүөҕэ; ох саа тоһуннаҕына — өлуу буолуо. ОХСУһАР Охсуйар, дьону куттуур — куйаҕанна, дэҥҥэ-оһолго. Охсуйан абаайыны кыайдахха, ситийии буолуо эбэтэр ыарыыттан у туөру у саҕаланыа. ОХСУУ Охсуулартан кыайан көмускэннэххинэ, дьоннору кытта сыйыанчгар уонна улэҕэр элбэх үчүгэйи ситийиэҕин. Бэйэҕин охсуолуур эбэтэр тэбиэлиир буоллахтарына, ыалдьыаххын эбэтэр ночоокко туйуөххун сөп. Түйээн кими эмэ сутуруккунан охсуолаатаххына, этийии, хардары-таары буруйдайыы буолуо ӨЛБУТ Өлбут киһини ыраахтан көрдөххө, халлаан көнөр эбэтэр былыт кэлэр; чугастан чуолкайдык көрдөххө — ардах эбэтэр хаар туһуө; түүлгэ өлбут киһини ахтыы буоллаҕына, бырахтым дуу дии саныыр дьарыккар төннүөххун сөн; өлбут бырааккын кытта кэпсэтии, ким эрэ эн көмөҕөр олус наадыйарын көрдөрөр. Түүлгэ өлбут киһи көруҥэ ол киһи аймахтара хайдах сылдьалларыттан тутулуктаах. Билэр өлбут киһиҥ үчүгэй көруҥнээх көһүннэҕинэ, аймахтара үчүгэйдик сылдьыахтара. ӨЛӨРҮҮ Саба түйэр куйаҕан киһини эбэтэр кыылы өлөрдөххүнэ, улэн-хамнаһыҥ дьыалалара табыллан барыахтара. Кыыллары өлөрдөххө, санаарҕабыл буолуо. ӨРҮС Сүүруктээх өрускэ харбаатаххына, улэҕинэн, дьулуургунан кыайыыны ситийнэҕин; кураанах өрус оннун көрдөххүнэ, булбутун-талбытын симэлийэн суох буолан ийиэҕэ; өрус илдьэ бардаҕына, улахан ночоот эбэтэр сутук буолуоҕа. ӨТӨХ Эргэ өтөххө киирии — ыарыыга. ӨТҮЙЭ Улэҕэ ситиһии бэлиэтэ. ПЕДАЛЬ Түһээн ханнык эмэ техника педалын үктээтэххинэ, билэр киһигэр көмөлөйуөххун наада. ПИИБЭ Пиибэни иһэр буоллаххына, улэн табыллыбатыттан уонна кыайтарбатыттан санаарҕыаҕыҥ; дьон пиибэ иһэрин көрдөххүнэ, сөбулээбэт дьонун мэһэйдэһэннэр улэҕин атахтыахтара. ПЛЯЖ Түүлгэ кумахтаах сөтуөлүүр сир көстүүтэ, киһи быстахтан дуоһуйуутун уонна сурэҕэ суох буолуутун көрдөрөр. ПОЧТА Түһээн почта кэлэрин көрдөххүнэ, куйаҕан сонуну истиэҕин. ПОЧТАЛЬОН Почтальону көрдөххүнэ, сотору кэминэн бэйэн сөбулээбэт, барыйа суох улэни ылыныаххын сөп. РЕСТОРАН Түүлгэр рөстораҥҥа аһаатаххына, ситиһии буолуо эбэтэр сана доҕоттор көстуөхтэрэ. РЮКЗАК Түһээн рюкзагы көрдөххүнэ, атын сиргэ тиийэн улахан- нык уөруөҕун. САА Түһээн сааны көрдөххүнэ — уол оҕо төруөҕэ; сааны илдьэ сырыттахха — көмускэл уонна көмө көстуөҕэ: саа тыаһын иһиттэххинэ, улахан сонуну истиэҕин; саанан ытыы — улахан уоруу, сутук буолуо. СААХ Сүөһу сааҕын көрүү — баайга, дьолго; киһи сааҕын көрдөххө — хомолто, араас мэһэйдэр; саахха туһэр, сыбанар — барыс киириитигэр. САҔЫННЬАХ Көрдөххүнэ, оҥороору гынар дьыалан туох да туһата суох хаалыа. САЛААСКА Таһаҕастаах салаасканы состоххуна — барыс киириэ. САЛЛААТ Парадтаан иһэр эбэтэр уөрэххэ сылдьар саллааттары көрдөххүнэ, баҕара саныыргын ситиһиэҕин. САМОЛЕТ Самолөт көтөн кэллэҕинэ, үчүгэй сонуну истиэҕин. САҤА Ким эмэ ынырар санатын иһиттэххэ, ол киһи ыалдьыан сөп; түһээн соһуччу санарбат буолан хааллахха, улэни-хамнаһы кыайбат буолуу, дьадайыы кэлиэҕэ; өлбут киһи санатын иһиттэххэ, бэйэн ыалдьа сылдьар буолуоххун сөп эбэтэр куһаҕан быһыы буолуоҕа. Түүлгэ хардьыгынас саҥаны эбэтэр итирик киһи санатын иһиттэххинэ, туох эмэ куһаҕан быһыы буолуон сөп. САП Сабы түһээн көрөр — ыар санааларга. САППЫКЫ Эрэһиинэ саппыкыны кэттэххинэ эбэтэр кэтэ сылдьар буоллаххына, тымныйан ыалдьыаххын сөп. САХСЫРҔА Түһээтэххинэ, сахсырҕа арахпат буоллаҕына, ордук саныыр дьоннор эккирэтиһэллэрин бэлиэтэ. СИБИИННЬЭ Мөлтөх быһыы, хом туһуу бэлиэтэ. СИЛЛИИР Кыра соҕус ороскуоттар тахсыахтарын сөп. СИППИИР Түһээн бөҕу сиппийии, эн тускунан дьон санаата, тыла- өһө төһө мунньуллан эрэрин көрдөрөр; сиппиири көрүү — дьиэ иһигэр өйдөспөт буолуу бэлиэтэ. СИР АҺА Сир аһын хомуйуу — хомолтоҕо, ыарыыга. СИРЭЙ Ыраас, уөрбут-көппут сирэй — үчүгэйгэ, үөрүүгэ көстөр; кыыһырбыт, куһаҕан көруннээх сирэй көһун- нэҕинэ, көрунун курдук быһыылар буолуохтарын сөп. СИТИҺИИ Түһээн туох эмэ улэҕэ ситиһиини, кыайыыны оҥордоххуна, ол ситиһиигэр сөп тубэһэр ситиһиини илэтигэр оҥоруозун. СИЭП Сиэпкэ тугу эмэни уктахха, сүтүк дуу, ночоот дуу буолуо. СИЭРКИЛЭ Сиэркилэҕэ көрүнүү — доруобай киһиэхэ ыарыыны, онтон ыарыһахха өссө мөлтөөһүнү түстүүр. СОЛОМО Көһуннэҕинэ — уоруйахтан сэрэниэххэ. СОН Атын киһи сонун кэппит буоллаххына, билэр эрэллээх доҕотторун көмөлөрө наада буолуоҕа; үчүгэй сонноох буоллаххына, хайҕал, ытыктабыл кэлиэҕэ; сана сону кэттэххинэ, уөскээбит балаһыанньаны таба туһаныаххын сөп. Соннун устан кэбистэххинэ, кыра-быстах куттал суоһуурун бэлиэтэ. СОНУН Түһээн сонуну иһиттэххэ — кырдьык буолуо. СӨТҮӨ Ыраас ууга сөтуөлээтэххинэ, дьулуурдаах, кыахтаах буолуон. СУЛУС Халлаанна сулустары көрүү, олоҕун сыалын ситиһиигэ туруммуккун көрдөрөр, сыалгын кэнники ситиһиэҕин. СУНДУУК, хоппо Толору маллаах сундуугу көрдөххө — баай буолуон; кураанах сундуук — дьадайыы бэлиэтэ. СУОЛ Ыллык суолу сутэрэн баран, көрдуу сылдьар буоллаххына, чугастааҕы кэмнэ бутэрээри сылдьар улэн соһуччу атахтаныа. Көнө, оноһуулаах суол устун массыынанан айаннаан иһэр буоллаххына, сотору кэминэн уөруу, ситиһии буолуо эбэтэр көмө кэлиэҕэ. СУОРҔАН Суорҕанынан сапта сытар киһиэхэ көмөлөһуу, тирэх буолуу наада буолар. СУРУК Сурук кэллэҕинэ, кэтэспит киһигиттэн үчүгэй сонун кэлиэ. СУРУНААЛ Түүлгэ сурунаал көстуутэ, дьиэн иһигэр кэлэн иһэр уларыйыыылары, миэбэл атыылапыыны дуу, өрөмуөн буоларын дуу түстүүр. СУУЛЛУУ Түүлгэ сууллан тустэххэ — ночоот буолуо; бэйэтэ кыаммакка сууллан туһэр киһи — мөлтөөбут киһи; сууллан баран өруһунэн тура тустэххэ, өр күүппут ситиһиин- дьэ кэлиэҕэ. СУУМКА Аһаҕас суумка көһуннэҕинэ, кыра сутук эбэтэр уоруу буолуо. СУУНУУ Тааска суунуу буоллаҕына, тугу эрэ толоруох буолбуккуттан босхолонуу бэлиэтэ; туһээн сууна тураргын көрдөххунэ, бэйэн олоххор элбэх тапталлаахтаргынан киэн туттуоҕуҥ. СҮГЭ Түүлгэ сүгэни көрдөххүнэ, сөпсөспөт быһыы, иирсээн буоларын бэлиэтэ; бэйэн сүгэлээх буоллаххына, олоххун бэйэн эрэ кыаххынан оҥостуоҥ; дьон сугэлээхтэрин көрдөххүнэ, доҕотторгун кытта үйэн тухары бииргэ сылдьыаҕыҥ. СҮҮЙҮҮ Туохха эрэ сүүйбүт сүүйүүгун ааҕар тугу туттаргын толкуйдуур буоллаххына, улахан ночоокко, ороскуокка туһуэххун сөп. СҮӨГЭЙ Сүөгэй иирдэр — үчүгэйгэ, баайга. СҮӨҺҮ Күөх хонууга мэччийэ сылдьар сүөһулэри көрдөххө — баай-дуол эбиллиэҕэ; элбэх сүөһүнү көрүү —— ардах, хаар бэлиэтэ. СҮТҮҮ Туһээтэххэ туох эмэ суттэҕинэ, улэҕэ-хамнаска соһуччу мэһэй көрсуөн сөп. СҮҮРҮҮ Түүлгэр соҕотоҕун суурдэххинэ, талыллыбыт ыйааҕыҥ бэлиэтэ, уөһээ диэки, билии диэки ыттан баран иһиэҕин; атын дьону кытта сүүрдэххинэ, сотору дьыалан көнөн барыа, онтон суурэн куопаххына — улэзэр уөһээ тахсыан. Түһээн тургэнник суурдэххинэ, улэ-түбүк элбиэҕэ эбэтэр куус-уох эбиллиэҕэ. СҮҮТҮК Түүлгэ сүүтүгү сутэрэн кэбиһүии, санаарҕабыл уонна тиийиммэт буолуу бэлиэтэ. СЫБАХ Сана сыбаҕы сыбааһын -— мөлтөөһуҥҥэ, ыарыыга. СЫГЫННЬАХ Эмискэ сыгынньах сылдьар буолан хаалан баран кыбыһыннаххына, уоскуйуу кэлиэҕэ, өр санаарҕыы сылдьыбытын суох буолуо; бэйэн сыгынньаххын көрүү — дьадайыы, ыалдьыы бэлиэтэ; билбэт киһиҥ сыгынньаҕын көрүү — соһуйууга. Түүлгэр сыгынньах дьайтары көрдөххүнэ, бэйэн баҕа санааларыҥ туолуохтара суоҕа. СЫМЫЫТ Сиикэй сымыыты алҕас алдьаттаххына, дьиэлээхтэргин кытта этиһии, өйдөспөт буолуу кэлиэҕэ. СЫЫҤК Көһуннэҕинэ, сымыйа тыл-ас тарҕаныа; ким эрэ сирэйгэр сыыҥын бистэҕинэ, урукку иэстээх киһиҥ улаханнык сөбүлээбэт буола-буола иэһин төннөруө эрээри‚ ким эмэ көмөтунэн биэриэҕэ. СЫЫР Түүлгэ сыыр үрдүгэр тахсыы — ситиһии бэлиэтэ. СЫТАР Түүлгэ кэргэҥҥинээн бииргэ сытар буоллахха, соһуччу туох эмэ тубэлтэ буолан, быстах аймалҕан тахсан ааһыаҕа; түһээн сытыы — мөлтөөһун, сылайыы бэлиэтэ. ТИИТ Күөх, үүнэн турар тииттэр — уөрүү, дьол бэлиэлэрэ; улахан тииккэ ыттыы — ситиһии, кыайыы бэлиэтэ; тыаҕа тиит охтор буоллаҕына, хомолто, куһаҕан быһыы буолуо; кураанах, хаппыт тииттэри көрдөххэ, эрэй, улэ эбиллиэ. Дьиэ таьыгар тиит охтон сытара көстөрө — куьаҕанна. Түүлгэр тиити охтордоххуна, омуннураҥҥын аһара түһүөлээн бэйэҕэр куһаҕаны оҥостуон. ТИМИР Тимиртэн оҥоһуктары көрдөххүнэ, улэн-хамнаһын сыаналаныа. ТИМИРИИ Ким эмэ тимирэрин көрдөххө — үөрүү буолуо. ТОБУК Тобукка баас таҕыстаҕына, улэҕэ сыһыан мөлтүөҕэ. ТОҔУУ Тугу эмэ тохтоххуна — этиһии буолуо. ТОЙОН Түүлгэр билэр киһин тойон буолбут буоллаҕына, кырдьык, сотору кэминэн улэтигэр өрө тахсыаҕа. ТОҔОҺО Тоһоҕону саайыы, таба быһаарыыны булбутун бэлиэтэ. ТӨБӨ Киһи төбөтө өрускэ устан барара көһүннэҕинэ — өлуу буолуо; быстыбыт төбөну тута сылдьар буоллаххына, сөптөөх этиини ылыммакка дыалаларыҥ сүгүн табыллыбакка эрэйдиэхтэрэ. ТӨҤҮРГЭС Төҥүргэһи түөрүү — эрэйтэн босхолонүү бэлиэтэ; түһээн улахан түҥүргэһи көрдөххө, иннигэр тумнуллубат улахан мэһэй баарын бэлиэтэ ТӨРӨППҮТТЭР . Түүлгэ тыыннаах төрөппуттэр үчүгэй көруҥнээх көстүүлэрэ, үөрүүну, үчүгэйи түстүүр; өлбут төрөппуттэр көстүүлэрэ эйиэхэ сэрэтии буолуохтаах, санаарҕаабыт, мөлтөх көруннээх буоллахтарына, хомолтолоох быһыы буолуо. ТУМАН Түһээн тумаҥҥа мунан хааллаххына, үлэҕэр сыыһа-халты туттуллар улахан ночоокко түһэриэхтэрэ. ТУОРАТЫЫ Түүлгэр эйигин туоратар, аахайбат буоллахтарына, доҕотторгуттан арахсыаххыи эбэтэр тугу да куттуөннээзи оҥорбоккуттан санааргыаххын сап. ТУРААХ Тураах маска олорор буоллаҕына, куһаҕан сонун кэлиэ; көтө сылдьар уонна дааҕыргыыр буоллаҕына, куһаҕан быһыы буолуоҕа эбэтэр ким эрэ өлуөҕэ. ТУСТУУ Түүлгэ тустан хоттордоххо -— ыарыы булуо; тустан кыайдаххына — үчүгэй буолуон, утуөруөн. ТУТУУ Сана дьиэни туттуу, оностуу — куһаҕаҥҥа, өлүүгэ. ТУУС Түүлгэ тууһу сиэһин буоллаҕына, бэйэн сатаабаккыттан ыарахан кэмнэр кэлэллэрин оҥостуон. ТҮМҮК Түһээн быа тумуктэрин баайдаххына, бэйэн дьыалаларгын бэйэн быһаараргын сөбүлүүгүн. ТУННУК Туннугунэн киирии — туох эрэ чиэһинэйэ суох быһыыны оҥорууга кыттыһыы. Түннүгүнэн көрдөххүнэ, сонуннары истиэҕиҥ. ТЫА Түүлгэ үчүгэй көруннээх куөх тыа, улэ-хамнас үчүгэйдик баран иһэрин көрдөрөр; куурбут-хаппыт тын — мөлтөөн эрэр улэни бэлиэтиир. ТЫАЛ Чуумпу сылаас тыал — санаа табыллыытыгар: куустээх тыал тустэҕинэ — улэ-хамнас атахтанар. ТЫАС Араас тыаһы истии — тыл сүра. Түүлгэ саа тыаһа иһилиннэҕинэ, кэтэһэр сонуҥҥун истиэҕин. ТЫЙМЫЫТ Көрдөххүнэ — харчылаах буолуон. ТЫЛ Түүлгэр айаҕын иһигэр тылыҥ улаатан хаалбыт буоллаҕына, элбэх саҥаҕынан дьону эрэйдиэҕиҥ. ТЫЫ Түүлгэ тыынан устан кытыыга этэҥҥэ тигистэххинэ, олоҕуҥ эрэллзэх, ситиһиилээх буолуо; тыыга иккиэ буоллаххытына, эйэлээх кэргэнниилэр буолуоххут. УЙА Уйатыгар олорор көтөру көрдөххө — уөруу буолуо; көтөр уйатын алдьаттахха, дьиэҕэр аймалҕан кэтэһэр. УЛЛУҤАХ Саппыкы эбэтэр бачыҥка уллуҥаҕа көһүннэҕинэ, барыга-бары сэрэхтээхтик сыһыаннаһа сылдьыахха. УМУһАХ Киһи умупаҕын хаһа сылдьар буоллаххына, тиийиммэттик, кыараҕастык олороруҥ бэлиэтэ; хаһыллыбыт киһи умуһаҕын көрдөххө, аймаҕыҥ эбэтэр билэр киһин куһаҕан буолуоҕа эбэтэр эрэй‚ санаарҕабыл кэлиэҕэ. УҤУУ Туһээн уҥан хааллаххына, өр күүппүт куттанар санааларгыттан дьэ босхолонуоҕуҥ эбэтэр чугас аймахтаргыттан ким эмэ ыалдьыаҕа эбэтэр куһаҕан сонуннары истиэххин сөп. УРУЙ Уруйдааһын, айхаллааһын буоллаҕына, ночоот буолуо. УСТУУ Туох эмэ кыра тэрилинэн устар буоллаххына, баҕа санааҕын толороргор кыаҕыҥ тиийбэт буолан хомойоҕун. Чуумпу уунан устуу‚ эйэлээх, холку олоҕу түстүүр. УҺАНЫЫ Уһанар дьиэ — дьоллоох дьиэ; уһанар тэриллэри көрдөххэ, түбүктээх улэ көстүө. УТАТЫЫ Утатаҥҥын, утаххын ыраас уунан ханнардаххына —— дуоһуйуу буолуо. УТУЙУУ Түүлгэ утуйуу — мөлтөөйун, ыалдьыы бэлиэтэ. УУ Түүлгэ ууну көрдөххө —— былыттаах күн үүнүө; уу суох буолуута көһуннэҕинэ, ыраас күннэр буолуохтара. Эргийэ турар ууга туспут киһи кэһуннэҕинэ, өйдөспөт буолууттан дьыалаларын мөлтуөхтэрин, эн тускунан саарбахтык этиэхтэрин сөп; сүүруктээх ууга турдаххына эбэтэр сөтүөлээтэххинэ — доруобай буолуоҥ; уста турар ууну туораан таҕыстаххына — санааҕын ситиһиэн. Ыраас, сүүрүктээх ууну көрдөххүнэ, кэлэн иһэр кэмин эрэллээх, дьоллоох буолуо; дьалкытан ууну тохтоххо, санаа түһүүтэ, хос-хос улэлэр буолуохтара. Түүлгэ уу суох сириттэн тохтор буоллаҕына, туох эмэ куһаҕан быһыы эбэтэр өлүү буолуоҕа; тымныы ууну истэххинэ, өй-санаа уоскуйуута кэлиэ, доруобай буолуоҕуҥ; түүлгэ ууну кэһии — ардах, хаар бэлиэтэ. УОЙУУ Уойбут-топпут, тупсубут киһи — ыарыһах киһи. УОЛ Түһээн кыра уолу көрдөххунэ — кэмсинэҕин. УОРУЙАХ Түүлгэр эйигиттэн уорбут буоллахтарына, соһуччу сонуннары истиэҕин; бэйэҥ уоруйах буоллаххына, сөбулээбэт дьыалаҕын оҥорору гынаҕын. УОТ Улахан уот умайыыта - күүстээх тыл—өс тарөаныыта; уоту умуруоруу — тыл-өс мөлтөөһунэ, хаптайыыта. УОТТАР Халлааҥҥа көтө сылдьар уоттары ким эрэ ытыалаан суулларан туһэрэрин көрдөххө, иннигэр көһутэр дьиксиниилээх түгэннэри аһарыаҕыҥ. ҮҤКҮҮ Түүлгэр ункуу тыла эттэххинэ, чугас аймахтаргыттан өлуу—сүтүү тахсыа; үнкүү — киһи өлүүтүгэр. ҮЛЭ Түһээн улэҕэр улэлии сылдьар буоллаххына, тэрилтэн улэтэ-хамнаһа атахтанарын бэлиэтэ эбэтэр сурөҕиҥ улэтэ мөлтуөҕэ. ҮРҮТ Үрүтү көрдөххө — сэрэхтээх буолуохха наада; дьиэ урдэ сууллуута, улахан кутталга көстөр бэлиэ. ҮРҮҮМКЭ Толору үрүүмкэни көрдөххүнэ, барыс киириэ эбэтэр санааҥ туолуо; кураанах уруумкэ —‹ ночоот дуу, сүтүк дуу буолуо; үрүүмкэ алдьаныыта — үөрүүгэ; улахан курустал үрүүмкэ көстүүтэ, аатын киэҥиик тарҕанарын бэлиэтэ. ҮТҮЛҮК Түүлгэ үтүлүк кэтэрдэ сатааһын, тугу эмэ ситиһэргэ уөрэтии бэлиэтэ; кэтэ сылдьар буоллаххына, дьулуурдаах буолаҥҥын баҕа санааҕын ситиһиэҕиҥ. ҮҮНЭЭЙИ Дьиэҥ таһыгар күөх үүнээйи эбэтэр мастар үүнэн тураллара, эйиэхэ билинни-көрүүну, баай-талым олоҕу түстүүр. Ханнык эрэ куөх уунээйини көрдөххүнэ, тубуктээх улэ кэнниттэн дуоһуйуу кэлиэҕэ. ҮӨН Ытыскар уөн тахсыбыт буоллаҕына — байан барыан. ҮӨР Үөр саҥатын истии —— сонуҥҥа. УӨРҮҮ Түүлгэр кулэн—салан үөрдэххинэ — хомолто кэлиэ; үөрдүм дии санаатаххына, улэн-хамнаһыҥ сыаналаныа. ҮӨРЭНИИ Түһээн үөрэнэ сылдьар буоллаххына, эн чугас истиҥ доҕоттордооххун. ХААЙЫЫ Түһээн хаайыыга олорор дьону көрдөххө, эн бэйэҥ итэҕэйэр дьоҥҥор ылыахтаах бырааптарын биэрэргэ дьулуһаҕын. Хаайыыга киирэртэн быыһаныы буолуута, барыс киирэр улэтигэр кыттыһаргын көрдөрөр. ХААЛТЫС Хаалтыс бааммыккын көрдөххүна, улэ-хамнас табыллыбакка тыл-тылга киирсибэт буолуу кэлиэҕэ. ХААМЫЫ Сөбулуур сириҥ устун сатыы хаамыы, дуоһуйууну, уоскуйууну түстүүр; хараҥа тыа, хараҥа хонуу устун хаамыы, эрэй, улэ элбииригэр. ХААН Түүлгэ хааны көрдөххүнэ, хаан аймахтарын кэлэллэр; илииҥ хааннаах буоллаҕына, ханнык эрэ куттал суоһуурун, сэрэнэ сылдьар наадалааҕын өйдөтөр. ХААРТЫ Хаарты оонньооччулары көрдөххө, хомойуу, албыннатан ночоокко түһүу буолуон сөп. ХААРТЫСКА Түүлгэ хаартыска көһүннэҕинэ, урукку доҕотторгун кытта кэрсуһэн ааспыты ахта санааһын буолуоҕа. ХААһЫ Түһэан хааһы сиэбит киһи — санаата туолбат. ХААТЫҤКА Түүлгэ хаатынка көһуннэҕинэ, чугас киһигин кытта эн буруйгунан тахсыбыт иирсээн этэннэ ааһыаҕа. ХАЙА Хайаны дабайан тахсыы — ситиһиигэ, дьылы этэҥҥэ туорааһыҥҥа; хайа үрдүгэр сылдьыы —— санаа көтөҕүллүүтүгар, туолуутугар. ХАЛААТ Халаат кэттэххэ, өтөр үтүөрбэт ыарыы булуоҕа. ХАЛЛААН Түүлгэ халлаанынан көтө сылдьыы — ситиһиигэ, санаа туолуутугар; ыраас, сырдык халлааны көрүү — дьолго. ХАПКААН Көрдөххүнэ, барыта үчүгэй курдук эрээри, туох эрэ куттал баара чахчы. ХАПТАҺЫН Хаптаһыны эрбээһин, уһаныы — киһи өлүүтүгэр. ХАРАҤА Бэйэҕин хараҥаҕа көрдөххүнэ — мөлтөөн-ахсаан барыаҕын; сырдыкка тахсан кэллэххинэ, иннигэр күүтэр ыарахаттары этэҥҥэ мүччү түһүөххүн сөп. ХАРАХ УУТА Харах уута ыгыллан тахсыыта, алдьархай кэлэн иһэрин бэлиэтэ. ХАРЧЫ Кылабачыгас тимир харчыны көрүү — харах уутугар; харчыны булуу —— байыыга; кумааҕы харчыны ааҕар —— барыска; түһээтэххинэ кумааҕы харчыны биэрдэхтэринэ, кырдьык, харчы кэлиэҕэ. Албын харчылар көһуннэхтэринэ, кыайыам дии санаабыт дьыалаҥ табыллыа суоҕа. ХАҺЫАТ Хаһыаты ыллаххына — улахан сонуну истиэҕиҥ. ХАҺЫЫ Муодарҕатар, соһутар хаһыы — дьоҥҥуттан көмө кэлиэн сөп; тыаҕа кыыл хаһыытын иһиттэххэ, билэр киһин улаханнык эчэйиэн сөп эбэтэр туох эмэ быһылаанна тубэһиэ. ХАТЫЙЫЫ Хатыйыыттан оҕуннаххына улэҕэр соһуччу мэһэй баар буолуо. ХАТЫЫЛАР Көрдөххүнэ, кыра, бытархай мөлтөх быһыылары көрсүөҕүҥ‘, олору эрдэ суох гымматаххына улаатан барыахтара. ХОЛУОЧУК Түһээн холуочуйбут курдук эбэтэр уөрэн чэпчээбит буоллаххына, кыра, быстах дьыалан табыллыаҕа эбэтэр үөрүү буолуоҕа. ХОМУНУУ Айаннаары малын хомунар киһи көстуутэ, арахсыы, тэйсии буолаары гыммытын көрдөрөр. ХОМУС Хомус эбэтэр чуораан тыаһын иһиттэххинэ, туох эмэ дьиктини истиэҕиҥ. ХОНУУ Түһээн куөх оттоох хонууну көрдөххө, барыс дуу, уөруу дуу буолуоҕа; хара буор хонууну көрүү — ыар санааларга, дьадайыыга. ХОРУОП Түһээтэххинэ хоруоп көһүннэҕинэ, искэр куттана саныырыҥ туох да төрүөтэ суох буолуо. ХОС Түннүгэ да, аана да суох хоско хаайтардаххына, дьоннору кытта сибээһин мөлтуөҕэ, соҕотох сылдьарын элбиэҕэ. ХОТУУР Түүлгэ хотууру булан ыллахха эбэтэр сытарын көрдөххө, соһуччу көһуппэтэх дьыалаттан соһуйуу буолуон сөп. ЧААСКЫ Түһээтэххинэ чааскы алдьаннаҕына, туох эмэ үчүгэй буолуо; чааскыны эбэтэр аһыыр иһити көрдөххүнэ, сотору олоҕуҥ көнөн барыа. ЧАЛБАХ Чалбаҕы көрдөххэ -- баай, барыс киириэҕэ; ыраас уулаах чалбаҕы кэһии — санаа туолуутугар; чалбахха түһүү — куһаҕан дьоннору кытта көрсүһүөн. ЧАҺЫ Хары чаһыта баар буоллаҕына, дьиэҕэ-уокка биир тэҥник, холкутук олоруу бэлиэтэ. ЧОРООН Түүлгэ чороон хайыннаҕына -— сылгы дуу, биэ дуу сутуөҕэ. ЧОХУ Чохуну көрдөххө, харчыга иэскэ киирии, тиийиммэт буолуу кэлиэҕэ. ЧУУРКА Түүлгэр чуурка көһуннэҕинэ, урут бииргэ уөрэммит эбэтэр улэлээбит киһигин кытта көрсүөҕуҥ. ЧУМЭЧИ Умайа турар чумэчи — куһаҕаҥҥа. ЧЫЫЧААХ Чыычаах уйатын көрдөххүнэ, олоххор дьоллоох буолуон; уйаҕа олордоххуна — үөрүү буолуо. ЧЭР Илии чэрэ — баайга-дуолга көстөр. ЧЭЙ Түүлгэ чэй иһиитэ буоллаҕына улэ-хамнас ыараханнык, бытааннык барыыта саҕаланыа. ЫРБААХЫ Сырдык дьуһуннээх сана ырбаахылаах буоллаххына, үөрүү, ситиһии буолуо. ЫРЫА Ким эрэ ырыатын иһиттэххэ -— сонуннары истиэҕиҥ; үчүгэй ырыа буоллаҕына, үчүгэй сонуннар буолуохтара; бэйэн ыллаатаххына, мөлтөх быһыылар буолуохтара. Түһээн ким эмэ ыллыы турарын көрдөххө, билэр дьонун дьиэлэригэр санаарҕабыл кэлэн, эн эмиэ санааҕа ылларыаҕыҥ. ЫСКАМЫАЙКА Олордоххуна, билэр дьоннорун ортолоругар ылар миэстэҥ урдээн иһиэҕэ. ЫТ Ыт оҕото көһуннэҕинэ‚ эдэр доҕоруҥ көрсүөҕэ; ыты өлөрүүнү көрдөххүнэ, ночоокко туһуөххэ сөп эбэтэр ханнык эрэ куттал суоһуур, ол иһин сэрэхтээх буолуохха; түһээн үчүгэй ыты көрдөххүнэ, доҕоруҥ кэлиэҕэ. ЫТАРҔА Түһээн ытарҕатын кэтэр дьахтары көрдөххүнэ, кыыс оҕо төруөҕэ. ЫТЫС Ытыс тэһэҕэс буолан хаалыыта көһуннэҕинэ‚ дьоннорун дьыаланы ночооттоохтук кэпсэтэр диэн этиэхтэрэ. Ытыһын кыһыйдаҕына —— харчы ылыаҕын. ЫТЫРДЫЫ Түүлгэ ытыртаххына — дьоллоох буолуоҥ. ЫТЫЫР Түһээн ытыыр буоллаххына, туох эрэ купаөан быһыы, алдьархай кэлээри гыммыт. ЭККИРЭТИИ Куһаҕан дьон эккирэттэхтэринэ, элбэх эрэйдэр тахсыахтара. ЭМП Эмп иһиттэрин көрүү — эмтэниигэ. ЭМЭЭХСИН Куһаҕан түүлгэ маҥан танастаах эмээхсин көһуннэҕинэ, билэр кырдьаҕас киһин өлүүтүттэн улахан санаарҕабылга туһуөҕуҥ. ЭРБИИ Эрбии тыаһа — улэ-хамнас, дьиэ-уот дьыалата үчүгэйдик баран иһэрин биллэрэр; илии эрбиитинэн эрбиир буоллаххына, эн ханнык да улэни кыайар улэһит киһигин. ЭҺЭ Түһээн эһэни көрүү улахан куһаҕан быһыыга көстөр, эйиэхэ улахан кыахтаах киһи куһаҕаны оҥоруон сөп. Эһэ өллөөһүнэ — улахан тойон өлуө. ЭТ Сиикэй эти сиэһин — ыарыыга; эти буһарыы — үчүгэйгэ; сиикэй эбэтэр тоҥ эти көрдөххө, сөбулээбэт быһыыларыҥ буолуохтара эбэтэр албыҥна тубэһиэн. ЭЧЭЙИИ Туоххун эмэ эчэттэххинэ, инники буолар тубэлтэлэргэ бэйэн ночооттоох хаалыаҕын. Түһээн киһи эчэйбитин көрдөххүнэ, айаҥҥа онно—манна сылдьаргар сэрэхтээх буол, барымыаххын да сөп. == Invitation to participate in the UCoC conversation == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> ''{{int:Hello}}. Apologies for cross-posting, and that you may not be reading this message in your native language: translations of the following announcement may be available on '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review/Invitation (long version)|Meta]]'''. {{int:please-translate}}. {{Int:Feedback-thanks-title}}'' We are excited to share '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|a draft of the Universal Code of Conduct]]''', which the Wikimedia Foundation Board of Trustees called for earlier this year, for your review and feedback. The discussion will be open until October 6, 2020. The UCoC Drafting Committee wants to learn which parts of the draft would present challenges for you or your work. What is missing from this draft? What do you like, and what could be improved? Please join the conversation and share this invitation with others who may be interested to join, too. To reduce language barriers during the process, you are welcomed to translate this message and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|Universal Code of Conduct/Draft review]]. You and your community may choose to provide your opinions/feedback using your local languages. To learn more about the UCoC project, see the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] page, and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|FAQ]], on Meta. Thanks in advance for your attention and contributions, [[:m:Talk:Trust_and_Safety|The Trust and Safety team at Wikimedia Foundation]], 17:55, 10 верасня 2020 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Universal_Code_of_Conduct/Draft_review/Invitation_(long_version)/List&oldid=20440292 --> == УКП - Обзор проекта руководства по обеспечению правоприменения == Привет, [[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee#Phase 2|Редакционный Комитет 2-го этапа Универсального Кодекса Поведения]] хочет получить мнения [[:m:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review/ru|по проекту руководства по обеспечения правоприменения]] [[:m:Universal Code of Conduct|Универсального Кодекса Поведения]] (УКП). Период обзора начнется 17 августа 2021 года. Сообщество и сотрудники Фонда сотрудничали в разработке проекта этого руководства на основе [[:m:Universal Code of Conduct/Discussions|консультаций, обсуждений и исследований]]. Это руководство не является окончательным, но вы можете помочь продвинуть его вперед. Предоставьте отзывы и комментарии по руководству до 17 октября 2021 года. Комитет будет пересматривать руководство на основе вклада от сообщества. Каждый может поделиться комментариями на разных местах. Посредники приветствуют комментарии на любом языке [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|на странице обсуждения проекта]] или по электронной почте. Комментариями также можете поделиться на страницах обсуждений переводов, в ходе локальных дискуссий или во время круглых столов и во время встреч. Запланированы прямые обсуждения проекта руководтсва по обеспечения правоприменения УКП: * [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions#Conversation hours|Во время встреч]] - 24 августа, 31 августа, 7 сентября @ 03:00 UTC & 14:00 UTC * [[:m:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Roundtable discussions|Во время круглых столов]] - 18 сентября @ 03:00 UTC & 15:00 UTC Группа посредников, поддерживающая этот период обзора руководства, надеется охватить больше сообществ. Важно иметь общее понимание ситуации. Если вы не можете найти встречу в вашем сообществе, пожалуйста, организуйте обсуждение сами. Посредники могут помочь вам в организации встречи. Все обсуждения будут обобщаться и будут представлены редакционному комитету, каждые две недели. Сводки будут опубликованы [[:m:Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|здесь]]. Пожалуйста, дайте мне знать, если у вас возникнут какие-либо вопросы. – [[Кыттааччы:Mehman (WMF)|Mehman (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Mehman (WMF)|ырытыы]]) 20:08, 23 Атырдьах ыйын 2021 (+09) == Познакомьтесь с новыми членами Редакционного Комитета по разработке Устава Движения == <section begin="announcement-content"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Процесс выборов и отбора в Редакционный Комитет Устава Движения завершен. * Опубликованы [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results|результаты выборов]]. 1018 человек проголосовали за избрание семи членов в комитет: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_Knipel_(Pharos)|Richard Knipel (Pharos)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Anne_Clin_(Risker)|Anne Clin (Risker)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Alice_Wiegand_(lyzzy)|Alice Wiegand (Lyzzy)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Micha%C5%82_Buczy%C5%84ski_(Aegis_Maelstrom)|Michał Buczyński (Aegis Maelstrom)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_(Nosebagbear)|Richard (Nosebagbear)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ravan_J_Al-Taie_(Ravan)|Ravan J Al-Taie (Ravan)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ciell_(Ciell)|Ciell (Ciell)]]'''. * Шесть членов были отобраны в процессе отбора [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Affiliate-chosen_members|партнерами]]: * Фонд Викимедиа [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Wikimedia_Foundation-chosen_members|назначил]] двух членов: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Runa_Bhattacharjee_(Runab_WMF)|Runa Bhattacharjee (Runab WMF)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Jorge_Vargas_(JVargas_(WMF))|Jorge Vargas (JVargas (WMF))]]'''. Комитет соберется в ближайшее время, чтобы начать свою работу. Комитет может назначить до трех дополнительных членов, чтобы сбалансировать недостаток многообразия и опыта. Если вы хотите участвовать в процессе разработки [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Устава Движения]], следите за обновлениями [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|на Мета]] и присоединяйтесь к [https://t.me/joinchat/U-4hhWtndBjhzmSf Telegram группе]. С благодарностью, команда по Стратегии Движения и Управлению<section end="announcement-content"/> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:50, 4 Сэтинньи 2021 (+09) :Сөп. [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:37, 11 Сэтинньи 2021 (+09) == Предстоящий приём обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей == :''Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей готовит приём обратной связи от сообщества по поводу предстоящих выборов в Совет, которые пройдут с 7 января по 10 февраля 2022 года. Несмотря на то, что подробности обратной связи будут уточнены за неделю до начала приёма, мы подтвердили, что будут заданы два нижеприведенных вопроса: * Каким образом можно обеспечить справедливую представленность формирующихся сообществ среди членов Совета? * Какое участие должны принимать кандидаты во время выборов? Дополнительные вопросы могут быть внесены в список. Команда по Стратегии Движения и Управлению хочет дать время членам сообщества и партнёрским организациям рассмотреть и подготовить идеи по подтвержденным вопросам до начала запуска. Мы приносим извинения за то, что на данный момент у нас нет полного списка вопросов. Дополнительно могут быть поставлены два или три вопроса. Наша задача состоит в том, чтобы не перегружать сообщество запросами, но предоставить уведомление и приветствовать обратную связь по этим важным вопросам. '''Хотите ли Вы помочь организовать разговор на местном уровне во время приёма обратной связи?''' Свяжитесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy_and_Governance командой по Стратегии Движения и Управлению] на Meta, в [https://t.me/wmboardgovernancechat Телеграмме] или по электронной почте по адресу msg@wikimedia.org. Если у Вас есть вопросы или проблемы, свяжитесь с нами. Команда по Стратегии Движения и Управлению будет минимально задействована до 3 января. Пожалуйста, извините за задержку с ответом в это время. Мы также понимаем, что некоторые члены сообщества и партнёрские организации не работают во время декабрьских праздников. Мы приносим свои извинения, если наше сообщение дошло до Вас, когда Вы были в отпуске. С уважением, Команда по Стратегии Движения и Управлению Фонда Викимедиа == Приём ваших отзывов по поводу выборов в Совет попечителей открыт == :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Приём обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей объявлен открытым и завершится <s>7</s> 16 февраля 2022 года. В настоящем приглашении к приёму обратной связи команда по Стратегии и управлению движением применяет другой подход. Этот подход принимает во внимание отзывы сообщества полученные в 2021 году. Вместо того чтобы выдвигать предложения, этот приём обратной связи состоит из ключевых вопросов полученных от Совета попечителей. Ключевые вопросы были сформулированы на основе отзывов о выборах в Совет попечителей 2021 года. Цель состоит в том, чтобы вдохновить коллективное обсуждение и совместную разработку предложений по этим ключевым вопросам. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia%20Foundation%20Board%20of%20Trustees/Call%20for%20feedback:%20Board%20of%20Trustees%20elections/ru Присоединяйтесь к обсуждению.] С уважением, Команда по Стратегии и управлению движением [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 19:49, 12 Тохсунньу 2022 (+09) == Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 5 == <section begin="ucoc-newsletter"/> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 5 — Январь 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Прочитайте полный текст вестника''']]</span> ---- Добро пожаловать в пятый выпуск Новостей о Стратегии движения и управления (ранее именуемый как Новости Универсального кодекса поведения)! Этот обновлённый бюллетень содержит актуальные новости и события, касающиеся Устава Движения, Универсального кодекса поведения, грантов на реализацию Стратегии движения, выборов в Совет попечителей и других соответствующих тем по Стратегии движения и управлению. Этот информационный бюллетень будет выпускаться ежеквартально. Дополнительные новости будут рассылаться подписчикам еженедельно или раз в две недели. Пожалуйста, не забудьте подписаться [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]], чтобы получать эти обновления. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Приглашение к обратной связи по поводу выборов в Совет попечителей''' - Мы приглашаем вас поделиться своим мнением о предстоящих выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа. Приём ваших отзывов по поводу этих выборов был объявлен 10 января 2022 года и завершится 7 февраля 2022 года. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|продолжить чтение]]) *'''Ратификация Универсального кодекса поведения''' - В 2021 году Фонд Викимедиа обратился к сообществам с вопросом о том, как обеспечить соблюдение текста политики Универсального кодекса поведения. Пересмотренный проект руководства по обеспечению соблюдения будет готов для голосования сообществ в марте. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|продолжить чтение]]) *'''Гранты на реализацию Стратегии движения''' - Продолжая рассматривать ряд интересных проектных предложений, мы поощряем и приветствуем новые предложения и идеи, направленные на конкретную инициативу из рекомендаций Стратегии движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|продолжить чтение]]) *'''Преобразование информационного бюллетеня''' - В связи с преобразованием Информационного бюллетеня УКП в Информационный бюллетень Стратегии движения и управления, мы приглашаем вас присоединиться к команде фасилитаторов для разработки и определения новых направлений этого информационного бюллетеня. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|продолжить чтение]]) *'''Блог «Diff»''' - Ознакомьтесь с самыми последними публикациями по Стратегии движения и управлению Фонда на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|продолжить чтение]])</div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:51, 19 Тохсунньу 2022 (+09) == Целевая группа по развитию лидерства: Ваши отзывы и рекомендации приветствуются == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по вопросам развития сообщества Фонда Викимедиа поддерживает создание глобальной Целевой группы по развитию лидерства с активным участием сообществ. Целью данной группы является консультирование работы по развитию лидерства. Команда просит Вас высказаться по поводу обязанностей Целевой группы по развитию лидерства. На этой Мета-странице анонсировано предложение о создании [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Целевой группы по развитию лидерства]] и о том, как [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|Вы можете помочь]]. Отзывы о предложении принимаются с 7 по 25 февраля 2022 года.<section end="announcement-content" /> [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 02:13, 9 Олунньу 2022 (+09) === <section begin="announcement-header" />Заявки на участие в Рабочей группе по развитию лидерства принимаются до 10 апреля 2022 года<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по развитию сообщества принимает заявки от заинтересованных членов сообщества на участие в Рабочей группе по развитию лидерства. Цель рабочей группы — предоставление рекомендаций по развитию лидерства, обмен идеями и рекомендациями по инициативам развития лидерства в сообществах. Группа будет работать с сообществами над определением понятия лидерства и составлением плана развития лидерства, среди прочих. '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Participate/ru Приём заявок]''' открыт '''до 10 апреля 2022 года'''. Будет предоставлена языковая поддержка, поэтому знание английского языка не является обязательным условием. К сожалению, с марта 2022 года члены из русскоязычного сообщества и проектов не смогут получать компенсацию из-за действующих санкций SWIFT. Участники_цы сообщества находящиеся за пределами РФ могут получать финансовую компенсацию в размере $100 каждые два месяца, которые способствуют участию в волонтерской деятельности. Более подробную информацию о создаваемой группе можно прочитать [https://meta.wikimedia.org/wiki/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure/ru здесь]. Отчёт о результатах обратной связи доступен на Мета-вики. -[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 19:24, 4 Муус устар 2022 (+09) == Обновленная информация о Руководстве по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Привет всем, '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Руководство по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения]]''' (УКП) было опубликовано 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения [[m:Universal Code of Conduct|политики]] в масштабах движения. Комментарии к руководству можно оставить здесь или на [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|странице обсуждения]]. 25 февраля 2022 года в 12:00 UTC, и 4 марта 2022 года в 15:00 UTC пройдет обсуждение вопросов о руководстве и процессе ратификации. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Вы можете присоединиться, чтобы обсудить вопросы с членами Комитета по разработке Руководства и командой проекта УКП]].''' Ознакомьтесь с [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|таймлайном на Мета-вики]]. Период голосования с 7 по 21 марта. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Подробности на странице информации о голосовании]]'''. Благодарим Вас за участие. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению Фонда Викимедиа [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 03:39, 17 Олунньу 2022 (+09) <section end="announcement-content" /> == Началось голосование по тексту Руководства по применению УКП == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' 7 марта в 00:00 UTC началось голосование по [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/ru обновленному тексту Руководства по обеспечению применения] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/ru Универсального кодекса поведения]! Голосование завершится в понедельник 21 марта в 00:00 UTC. Ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/ru подробной информацией о голосовании и праве на участие в голосовании]. '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting/ru Проголосуйте здесь]'''. Универсальный кодекс поведения (УКП) устанавливает базовый уровень приемлемого поведения для всего Движения. Обновленный текст Руководства по применению был опубликован 24 января 2022 года в качестве предлагаемого способа применения правил УКП в рамках всего Движения Викимедиа. Более подробная информацию [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Project/ru о проекте УКП]. Отзывы и комментарии принимаются на странице обсуждения проекта Мета-вики на любом удобном для вас языке. По вопросам к команде по УКП пишите на: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org С уважением, Команда по Стратегии и Управлению Движением Фонда Викимедиа [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 21:49, 7 Кулун тутар 2022 (+09) === <section begin="announcement-header" />Голосование завершено. Спасибо всем за участие! <section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information/Announcement|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' 21 марта 2022 года завершилось голосование по ратификации [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|обновлённого Руководства по обеспечению правоприменения]] [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Универсального кодекса поведения]] (УКП). В голосовании приняли участие более {{#expr:2300}} викимедийцев из разных регионов нашего Движения. Группа по проверке итогов голосования приступила к работе. Потребуется примерно две недели, чтобы они завершили подсчет голосов. Окончательные итоги голосования будут объявлены [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|здесь]] вместе с соответствующей статистикой и резюме комментариев, как только они будут доступны. [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 03:16, 23 Кулун тутар 2022 (+09) === Следующие шаги: Универсальный кодекс поведения (УКП) и Руководство по обеспечению правоприменения УКП === После изучения результатов голосования и комментариев, Комитет по делам сообщества принял решение о проведении нового раунда консультаций с сообществом. После этого доработанный текст Руководства будет вынесен на повторное голосование. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines/ru Подробнее об этом здесь]. --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:37, 23 Муус устар 2022 (+09) === <section begin="announcement-header" />Отчёт об отзывах участниц_ков голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП<section end="announcement-header" />=== ---- Новость от команды по проекту УКП об отчёте по результатам комментариев сообщества. --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 19:00, 26 Ыам ыйын 2022 (+09) ---- <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Доброго дня, Команда проекта УКП завершила анализ отзывов, полученных в ходе голосования по Руководству по обеспечению правоприменения УКП. В 2022 году черновая версия Руководства по правоприменению УКП было вынесено на голосование в сообществе Викимедиа. В голосовании приняли участие представители 137 сообществ, из них топ-9 сообществ: Английская, Немецкая, Французская, Русскоязычная, Польская, Испанская, Китайская, Японская, Итальянская Википедии и Мета-вики. Проголосовавшие имели возможность представить комментарии по содержанию документа. Комментарии оставили 658 участниц_ков. 77% комментариев на английском языке. Комментарии были представлены на 24 языках, при этом наибольшее количество отзывов было написано на английском (508), немецком (34), японском (28), французском (25) и русском (12) языках. Отчёт будет направлен в Revision Drafting Committee для доработки Руководства по обеспечению правоприменения на основе отзывов. Версия отчёта для общественности и перевод [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|'''опубликованы на Мета-вики''']]. {{int:please-translate}} Мы ещё раз благодарим всех, кто принял участие в голосовании и обсуждениях. Приглашаем всех внести свой вклад в следующих обсуждениях сообщества. Более подробную информацию об Универсальном кодексе поведения и Руководстве по его применению можно найти [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|на Мета-вики]]. От лица команды проекта Универсального кодекса поведения<br /><section end="announcement-content" /> ===Поправки к Руководству по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения (УКП)=== :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' ---- Новость от команды по проекту УКП - [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal%20Code%20of%20Conduct/Drafting%20committee/ru Комитет по пересмотру] принимает ваши комментарии и предложения по улучшению текста Руководства по обеспечению правоприменения. --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 01:07, 3 Бэс ыйын 2022 (+09) ---- Доброго дня, После проведённого голосования по Руководству, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Комитет Совета по делам сообщества (CAC)]] [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ предложил пересмотреть несколько разделов Руководства с целью внесения улучшений]. Проанализировав полученные комментарии, Комитет по делам сообщества принял решение начать ещё один раунд консультаций с сообществом. После этих обсуждений у сообщества будет возможность проголосовать по обновлённому тексту Руководства по обеспечению правоприменения УКП. Комитет также предложил пересмотреть спорное примечание в пункте 3.1 самого УКП. Согласно анализу, в комментариях были выделены три основные группы вопросов: 1. О прохождении (обязательного) обучения по УКП и его применению; 2. О балансе защиты конфиденциальности и надлежащей процедуры; 3. О требовании, чтобы определенные группы пользователей подтвердили, что они признают и будут придерживаться Универсального кодекса поведения. Комитет по пересмотру просит Вас оставить комментарии и ответы на следующих страницах: [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра Руководства по применению]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Обсуждение пересмотра текста правил]] От лица команды проекта Универсального кодекса поведения == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии Движения и Управления — Выпуск 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии Движения и Управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 6, апрель 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Читать полную версию информационного бюллетеня''']]</span> ---- Добро пожаловать в шестой выпуск новостей Стратегии движения и управления! Обновлённый бюллетень содержит информацию, в частности, о новостях и событиях связанных с Уставом движения, Универсальным кодексом поведения, грантами на реализацию Стратегии движения, выборами в Совет попечителей. Информационный бюллетень выходит ежеквартально, а обновления — еженедельно. Не забудьте [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|подписаться]], чтобы получать последующие выпуски. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Развитие лидерства -''' формируется Рабочая группа! - Приём заявок на участие в Рабочей группе по развитию лидерства завершился 10 апреля 2022 года. Для участия в рабочей группе будут отобраны до 12 членов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|продолжить чтение]]) *'''Голосование по ратификации Универсального кодекса поведения -''' С 7 по 21 марта было проведено глобальное голосование по Руководству по обеспечению правоприменения УКП через SecurePoll. Более 2300 пользователей с правом голоса, по меньшей мере из 128 домашних вики-проектов поделились мнениями и комментариями. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|продолжить чтение]]) *'''Дискуссии движения о хабах -''' 12 марта провели глобальное обсуждение по вопросам региональных и тематических хабов. В нём приняли участие 84 викимедийцев со всего движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|продолжить чтение]]) *'''Гранты по Стратегии движения по-прежнему открыты! -''' С начала года было одобрено шесть проектных предложений общей суммой порядка 80 000 долларов США. У вас есть проектная идея по Стратегии движения? Свяжитесь с нами! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|продолжить чтение]]) *'''Комитет по разработке Устава движения приступил к работе! -''' Комитет из пятнадцати членов, избранный в октябре 2021 года, согласовал основные ценности, методы работы, а также приступил к составлению плана работы над проектом Устава движения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|продолжить чтение]]) *'''Еженедельные обновления по Стратегии движения -''' Участвуйте и подписывайтесь! - Команда по Стратегии движения и управлению запустила портал обновлений, где собраны все страницы Стратегии движения на Мета-вики. Подпишитесь и получайте последние новости о текущих проектах. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|продолжить чтение]]) *'''Diff Блоги -''' Прочитайте последние публикации о Стратегии движения на Викимедиа Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|продолжить чтение]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:58, 14 Муус устар 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" />Присоединяйтесь к обсуждению Годового плана Фонда Викимедиа с Марьяной Искандер<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''Вы можете найти перевод этого сообщения на другие языки на Мета-вики''.]] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Добрый день, [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Команды по Коммуникациям движения]] и по [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Стратегии движения и управлению]] приглашают вас обсудить '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-23 годы]]'''. Эти беседы являются продолжением [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|тура прослушиваний исполнительного директора Фонда Викимедиа]] [[m:User:MIskander-WMF|Марьяны Искандер]]. Беседы посвящены следующим вопросам: * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|Стратегия движения Викимедиа до 2030 года]] определяет направление «знания как услуга» и «равенство знаний». Фонд Викимедиа стремиться планировать свою деятельность в соответствии с этими двумя целями. Как, по вашему мнению, Фонд Викимедиа должен применить эти цели в своей работе? * Фонд Викимедиа продолжает искать пути улучшения работы на региональном уровне. Мы усилили региональный подход в таких направлениях, как гранты, новые функции и разговоры с сообществом. Что работает успешно? Что может быть улучшено? * Каждый может внести свой вклад в процесс разработки Стратегии движения. Расскажите о своей деятельности, идеях, пожеланиях и извлечённых уроках. Как Фонд Викимедиа может лучше поддерживать волонтёров и партнёрских организаций, работающих в рамках Стратегии движения? Вы можете найти [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''график встреч на Мета-вики''']]. Информация доступна на нескольких языках. На встречах могут принять участие все желающие. Синхронный перевод на русский язык будет доступен во встрече, которая состоится 23 апреля в [https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 14.00 UTC]. С уважением,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:17, 15 Муус устар 2022 (+09) === Обсуждение Годового плана Фонда состоится 23 апреля в 14.00 UTC === Напоминаем, что сегодня, 23 апреля, в 14.00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1650722420 проверьте ваше местное время]) состоится встреча с [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:MIskander-WMF Марьяной Искандер], где вы можете обсудить [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Annual_Plan/2022-2023/draft/ru '''Годовой план Фонда Викимедиа на 2022-2023 годы''']. Будет обеспечен синхронный перевод на русский язык. Ссылка на Zoom встречу: https://wikimedia.zoom.us/j/5792045919 --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:51, 23 Муус устар 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" />Объявление о выдвижении кандидатур в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Совет попечителей объявляет поиск кандидатов на участие в выборах в Совет 2022 года. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Подробнее на Мета-вики''']]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Выборы в Совет попечителей 2022 года]] объявляются открытыми! Просим вас рассмотреть возможность выдвижения своей кандидатуры для службы в Совете попечителей. Совет попечителей Фонда Викимедиа осуществляет контроль за деятельностью Фонда Викимедиа. В состав Совета входят попечители от сообществ и партнёрских организаций, а также назначенные попечители. Каждый попечитель служит три года. Сообщество Викимедиа имеет возможность голосовать за попечителей от сообществ и партнёрских организаций. Участники_цы сообщества будут голосовать за два места в Совете попечителей в 2022 году. Это возможность улучшить представительство, разнообразие и компетентность Совета как команды. Вы являетесь потенциальным кандидатом? Узнайте подробности на странице [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Подать заявку на выдвижение своей кандидатуры]]. Благодарим вас за поддержку, Команда по Стратегии движения и управлению от лица Комитета по выборам и Совета попечителей<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:12, 25 Муус устар 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" />Выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа 2022. Приглашаем волонтёров<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Команда по Стратегии движения и управлению приглашает членов сообщества принять участие в качестве волонтёров на предстоящих выборах в Совет попечителей. Идея программы "Волонтёры на выборах" возникла во время выборов в Совет попечителей Викимедиа в 2021 году. Программа была успешной. Благодаря помощи волонтёров на выборах мы смогли увеличить охват сообществ и участие в выборах на 1 753 избирателя по сравнению с 2017 годом. Общая явка составила 10,13%, что на 1,1 процентных пункта больше. Были представлены 214 википроектов. Но 74 вики, не участвовавших в 2017 году, дали голоса на выборах 2021 года. Хотите помочь изменить ситуацию с участием? Волонтёры на выборах будут помогать в следующем: * Переводить короткие сообщения и анонсировать текущий избирательный процесс на каналах сообщества * По желанию: Мониторить каналы сообщества на предмет комментариев и вопросов Волонтёры должны: * Соблюдать политику дружественного пространства во время бесед и мероприятий * Представлять руководящие принципы и информацию о голосовании сообществу в нейтральном ключе Вы хотите стать волонтёром на выборах и обеспечить представительство вашего сообщества в голосовании? Подпишитесь [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|здесь]], чтобы получать обновления. Вы можете использовать [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|страницу обсуждения]] для вопросов о переводе.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:45, 6 Ыам ыйын 2022 (+09) ==Протестируйте новый форум Стратегии движения== Добрый день. Приглашаем вас протестировать и поделиться мнением о [https://forum.movement-strategy.org/ новом форуме Стратегии Движения]. Форум предлагает улучшенный способ обсуждения [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement%20Strategy/ru Стратегии Движения] в многоязычной и удобной для использования платформе. Пожалуйста, расскажите, что вы думаете об этом форуме, ответив на [https://forum.movement-strategy.org/t/movement-strategy-forum-community-review/46 вопросы для сообщества]. [https://forum.movement-strategy.org/t/say-hello/79/43 Здесь] вы можете поприветствовать сообщество на любом языке! Функциональный форум доступен для тестирования до 24 июля. Вы можете перевести посты используя кнопку 🌐, также можете делиться комментариями на любом удобном вам языке. Если отзывы сообщества будут положительными, форум будет запущен в августе 2022 года перед Викиманией. Если нет, команда будет следовать полученным отзывам, менять предложение или закрывать форум. Подробнее на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy/Forum/Proposal/ru Мета]. С уважением, --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:02, 2 Бэс ыйын 2022 (+09) ==Глобальные обсуждения по региональным и тематическим хабам== Добрый день! Приглашаем вас принять участие во встрече по обсуждению минимальных критериев для пилотных хабов с 24 по 26 июня 2022 года. 24 июня с 11:00 - 13:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1656068431 проверить ваше местное время]) будет обеспечен устный перевод на русский язык. Встреча будет проходить на платформе Zoom. Цель встречи - сбор отзывов и предложений по улучшению [https://forum.movement-strategy.org/t/draft-minimum-criteria-for-hub-pilots/487 минимальных критерий для пилотных хабов]. [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfhTVdCVM2VTftvWf5YUSeF1Gj5-sJDWqF0DvbOdrturBKcoQ/viewform Регистрация] на мероприятие открыто до 23 июня. Все подробности на странице мероприятия на [https://meta.wikimedia.org/wiki/Hubs/Global_Conversations_June_24-26,_2022/ru Мета]. С уважением,— [[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 17:20, 17 Бэс ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" /> Выдвижение предложений для Компаса избирателя 2022 года <section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества принять участие в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|выборах в Совет попечителей 2022 года]] и выдвинуть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/ru свои предложения для Компаса избирателя]. Компас избирателя - это инструмент, помогающий голосующим выбрать тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат кандидатам свои предложения, на которые кандидаты ответят по шкале Ликерта (согласен/нейтрален/не согласен). Ответы кандидатов будут загружены в инструмент "Компас избирателя". Голосующие смогут ввести свои ответы по предложениям (согласен/не согласен/нейтрален). В конце вы увидите тех кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют вашим убеждениям и взглядам. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: * 8 - 20 июля: Члены сообщества выдвигают предложения для Компаса избирателя * * 21 - 22 июля: Комитет по выборам рассматривает предложения на предмет ясности и удаляет предложения, не относящиеся к теме * * 23 июля - 1 августа: Волонтеры голосуют по предложениям * * 2 - 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших предложений * * 5 - 12 августа: кандидаты определяют свои позиции по предложениям * * 15 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберет 15 лучших предложений в начале августа. Комитет по выборам будет наблюдать за процессом при поддержке команды по Стратегии движения и управлению. Команда по Стратегии движения и управлению проверит, чтобы вопросы были четкими, не было дубликатов, опечаток и так далее. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:49, 12 От ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" /> Объявление шести кандидатов на выборах в Совет попечителей 2022 года<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, По итогам голосования представителей партнёрских организаций были отобраны следующие кандидаты в Совет попечителей 2022 года: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) Вы можете посмотреть дополнительную информацию о [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|результатах]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|статистике]] этих выборов. Партнёрские организации выбрали своих представителей для голосования. Представители партнёрских организаций задали кандидатам вопросы, на которые кандидаты ответили в середине июня. Ответы кандидатов и информация, предоставленная Комитетом по анализу, послужили основой для представителей при принятии решений. Пожалуйста, найдите минутку, чтобы поблагодарить представителей партнёрских организаций и членов Комитета по анализу за участие в этом процессе и содействие в расширении разнообразия Совета попечителей. Эти часы добровольной работы объединяют нас в понимании и перспективе. Благодарим вас за участие. Выражаем благодарность также членам сообщества, которые выдвинули свою кандидатуру в Совет попечителей. Рассмотрение вопроса о вступлении в Совет попечителей — нелегкое решение. Время и преданность, которые кандидаты продемонстрировали к этому моменту, говорит об их приверженности этому движению. Поздравляем кандидатов, которые прошли на следующий этап. Выражаем огромную признательность и благодарность тем кандидатам, которые не были отобраны. Пожалуйста, продолжайте делиться своим лидерским потенциалом с Викимедиа. Что теперь? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Ознакомьтесь с результатами процесса отбора представителями партнёрских организаций]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Узнайте о следующих шагах]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 04:09, 21 От ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" />Новости Стратегии движения и управления – Выпуск 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Новости Стратегии движения и управления'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Выпуск 7 — Июль - сентябрь 2022 года'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Прочитайте полный текст''']]</span> ---- Информационный бюллетень знакомит с новостями и событиями о реализации [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|рекомендаций Стратегии движения]] Викимедиа. В бюллетене содержится информация об управлении Движением, а также о проектах и мероприятиях, поддерживаемых командой Фонда Викимедиа по Стратегии движения и управлению (MSG). Информационный бюллетень MSG выходит ежеквартально. Для желающих внимательнее следить за нашими процессами предлагается бюллетень «Еженедельные новости Стратегии движения»‎. Чтобы оставаться в курсе новостей, не забудьте подписаться на рассылку [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|здесь]]. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Устойчивость движения''': Опубликован ежегодный отчёт Фонда Викимедиа об устойчивом развитии. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|продолжить чтение]]) * '''Улучшение пользовательского опыта''': последние улучшения интерфейса настольной версии проектов Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|продолжить чтение]]) * '''Безопасность и инклюзивность''': последние новости о процессе пересмотра Руководства по обеспечению правоприменения Универсального кодекса поведения. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|продолжить чтение]]) * '''Обеспечение справедливости при принятии решений''': отчёты об обсуждениях по поводу пилотных хабов, последние достижения Комитета по разработке Устава движения и новое исследование по проектированию будущего участия в движении Викимедиа. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|продолжить чтение]]) * '''Координация между заинтересованными сторонами''': запуск службы поддержки для партнёрских организаций и волонтёрских сообществ, работающих над партнёрством в области контента. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|продолжить чтение]]) * '''Развитие лидерства''': обновления о проектах лидерства от организаторов движения Викимедиа в Бразилии и Кабо-Верде. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|продолжить чтение]]) * '''Управление внутренними знаниями''': запуск нового портала для технической документации и ресурсов сообщества. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|продолжить чтение]]) * '''Инновации в области свободных знаний''': высококачественные аудиовизуальные ресурсы для научных экспериментов и новый набор инструментов для транскрипции устных культур. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|продолжить чтение]]) * '''Оценка, итерация и адаптация''': результаты пилотного проекта Equity Landscape ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|продолжить чтение]]) * '''Другие новости и обновления''': новый форум для обсуждения реализации Стратегии движения, предстоящие выборы в Совет попечителей Фонда Викимедиа, новый подкаст для обсуждения Стратегии движения, а также кадровые изменения в команде Фонда по Стратегии движения и управлению. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|продолжить чтение]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 16:55, 25 От ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" /> Проголосуйте за утверждения для Компаса избирателя<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Приглашаем членов сообщества [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|проголосовать за утверждения для использования в Компасе избирателя]] на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года.]] Вы можете проголосовать за те утверждения, которые вы хотите видеть в Компасе избирателя на Мета-вики. Компас избирателя — это инструмент, который помогает голосующим выбрать кандидатов, которые в наибольшей степени соответствуют их убеждениям и взглядам. Члены сообщества предложат утверждения, в отношении которых кандидаты должны дать ответы, используя шкалу Лайкерта (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Ответы кандидатов будут добавлены в Компас избирателя. Затем участники голосования смогут пользоваться компасом, добавляя свои ответы относительно утверждений (соглашаюсь/нейтрально/не соглашаюсь). Как результат, компас покажет кандидатов, которые лучше всего отвечают убеждениям и взглядам участников голосования. Ниже приведена временная шкала по использованию Компаса избирателя: *<s>8 — 20 июля: Члены сообщества выдвигают утверждения для Компаса избирателя</s> *<s>21 — 22 июля: Комитет по выборам рассматривает утверждения на предмет ясности и удаляет те утверждения, которые не относятся к теме</s> *23 июля — 1 августа: Члены сообщества голосуют за утверждения *2 — 4 августа: Комитет по выборам отбирает 15 лучших утверждений *5 — 12 августа: Кандидаты позиционируют себя в отношении утверждений *16 августа: Компас избирателя открывается для голосующих, чтобы помочь им в принятии решения во время голосования. Комитет по выборам отберёт 15 лучших утверждений в начале августа С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Комитета по выборам''. <section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 20:06, 27 От ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" /> Перенос сроков голосования на выборах в Совет попечителей Фонда Викимедиа в 2022 году<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Delay of Board of Trustees election}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Я пишу вам сегодня по поводу графика голосования на выборах в Совет попечителей. Как многие из вас уже знают, в этом году мы предлагаем [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Компас избирателя]], чтобы помочь голосующим определить позиции кандидатов по некоторым ключевым вопросам. Несколько кандидатов попросили увеличить количество символов в их ответах, чтобы они могли дать более развернутые ответы. Избирательная комиссия считает, что их аргументация соответствует целям справедливого и равноправного избирательного процесса. Чтобы к началу голосования обеспечить перевод более длинных заявлений, Избирательная комиссия и Целевая группа по отбору членов Совета решили отложить начало голосования на одну неделю. Это самое оптимальное время, предложенное сотрудниками, работающими над проведением выборов. Несмотря на то, что не все захотят использовать Компас избирателя для принятия решения в голосовании, Избирательная комиссия посчитала более уместным предоставить перевод заявлений для членов сообщества на разных языках. Голосование начнется 23 августа в 00:00 UTC и завершится 6 сентября в 23:59 UTC. С уважением, Матанья, от имени Избирательной комиссии <section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 18:27, 17 Атырдьах ыйын 2022 (+09) == Присоединяйтесь к форуму Стратегии движения == Всем привет, [https://forum.movement-strategy.org/ Форум Стратегии движения] (MS Forum) — это многоязычное пространство для совместного обсуждения всех вопросов, связанных с реализацией Стратегии движения. Приглашаем всех участников Движения к сотрудничеству на форуме Стратегии движения. Цель форума - построение сотрудничества между сообществами с помощью инклюзивной и многоязычной платформы. [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Стратегия движения] — это совместная работа по созданию будущего движения Викимедиа. Каждый может внести свой вклад в Стратегию движения — от одного комментария до разработки проекта. Присоединяйтесь к форуму со своей учетной записью Викимедиа, участвуйте в беседах и задавайте вопросы на своем языке. Команда по Стратегии движения и управлению (MSG) выдвинула предложение о создании форума в мае 2022 года. Был проведен 2-х месячный период рассмотрения предложения сообществом, который завершился 24 июля 2022 года. Вы можете ознакомиться с отчетом об обзоре сообщества [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 здесь]. Мы будем рады видеть вас на форуме! С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 16:14, 22 Атырдьах ыйын 2022 (+09) == <section begin="announcement-header" /> Голосование сообщества на выборах в Совет попечителей 2022 года объявляется открытым<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Период голосования сообщества на выборах в [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|Совет попечителей 2022 года]] объявляется открытым. Ниже приведены ссылки, необходимые для голосования: * Воспользуйтесь [https://board-elections-compass-2022.toolforge.org/ Компасом избирателя], где представлены позиции кандидатов по 15 различным вопросам. * Прочитайте [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|заявления кандидатов]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|их ответы на вопросы партнёрских организаций]]. * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Получите информацию о том, какие навыки нужны Совету попечителей]] и как [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Комитет по анализу определил, что кандидаты соответствуют этим навыкам]]. Если вы готовы проголосовать, перейдите на [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll]] и проголосуйте сейчас. ''' Голосование проходит с 23 августа 00:00 (UTC) по 6 сентября 23:59 (UTC).''' Чтобы узнать о своем праве на участие в голосовании, посетите [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|эту страницу]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению ''Данное сообщение было отправлено от имени Целевой группы по отбору членов Совета и Избирательной комиссии''.<br /><section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 19:42, 23 Атырдьах ыйын 2022 (+09) === <section begin="announcement-header" /> Голосование сообщества на выборах в Совет попечителей 2022 года близится к концу<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close| Вы можете найти перевод данного сообщения на другие языки на Мета-вики.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting about to Close|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting is about to Close}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Голосование сообщества на выборах в Совет попечителей 2022 года началось 23 августа 2022 года и завершится 6 сентября 2022 года 23:59 (UTC). Если вы ещё не проголосовали, пожалуйста, посетите [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|страницу голосования на SecurePoll]] и проголосуйте сейчас. Чтобы узнать о праве на участие в голосовании, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|посетите эту страницу]]. Если вам нужна помощь в принятии решения, ниже приведены полезные ссылки: * Воспользуйтесь [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Компасом избирателя]], где представлены позиции кандидатов по 15 вопросам. * Прочитайте [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|заявления кандидатов]] и [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|их ответы на вопросы партнёрских организаций]]. *[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Campaign_Videos|Посмотрите видеоролики, где кандидаты отвечают на вопросы сообщества]]. С уважением, Команда по Стратегии движения и управлению<section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 22:57, 1 Балаҕан ыйын 2022 (+09) ==<section begin="announcement-header" /><span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Присоединяйтесь к региональной встрече по обсуждению контента Устава Движения</span><section end="announcement-header" />== <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|<span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.</span>]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Regional conversations}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Всем привет, Как многим из вас известно, [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter Drafting Committee|Комитет по разработке Устава Движения]] (MCDC) в настоящее время собирает обратную связь от сообщества по трём разделам Устава Движения: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Preamble|Преамбула]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Values & Principles|Ценности и Принципы]]''' и '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content/Roles & Responsibilities|Роли и Обязанности]]''' (''заявление о намерениях''). '''Как Вы можете поделиться отзывом?''' Комитет приветствует все виды обратной связи на разных языках от членов сообщества и организаций движения. Вы можете принять участие следующими способами: * Поделитесь отзывом в региональной встрече с членами Комитета, которая пройдет '''26 ноября в 15.00-16.30 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1669474833 ваше местное время]). Будет обеспечен синхронный перевод на русский язык. Подробнее о региональных встречах '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|здесь]]'''. * Заполните анонимный '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 опрос]''' * Поделитесь мыслями и отзывами на '''[[m:Movement Charter/Content|странице обсуждения]]'''. * Поделитесь мыслями и отзывами на '''форуме Стратегии движения''': **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-preamble/2284 Преамбула] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-values-principles/2285 Ценности и принципы] **[https://forum.movement-strategy.org/t/movement-charter-roles-responsibilities-statement-of-intent/2286 Роли и обязанности] (заявление о намерениях) * Отправьте письмо на: '''movementcharter@wikimedia.org''', если у Вас будут дополнительные отзывы для Комитета. Если Вы хотите узнать больше об Уставе Движения, его целях, почему он важен и как он влияет на ваше сообщество, пожалуйста, посмотрите [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:MCDC_Onboarding_%22Ask_me_Anything%22_session_-_Russian.webm запись сессии «Вопросы и ответы об Уставе движения»] с переводом на русский язык (синхронный перевод начинается в 9:40сек). Благодарим вас за участие и отзывы. ''От имени Комитета по разработке Устава движения, ''<section end="announcement-content" /> --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 00:46, 23 Сэтинньи 2022 (+09) === Поделитесь отзывами о содержании Устава Движения === Напоминаю, что период консультации с сообществом по проекту [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/ru Устава движения] продлится до '''субботы 18 декабря 2022 года'''. Вы можете посмотреть [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Community_Consultation/Regional_Conversations#Breakout_room_3_%28Russian%29 запись презентации после обсуждений в малых группах] во время региональной встречи 26 ноября 2022 года. Доступен также список [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Frequently_Asked_Questions/ru ЧаВо об Уставе движения]. Если вы ещё не поделились своим отзывом, вы можете это сделать заполнив [https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 '''анонимный опрос''']. Вы можете также поделиться мнением на страницах обсуждений разделов Устава: * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Movement_Charter/Content/Preamble Преамбула] * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Movement_Charter/Content/Values_%26_Principles Ценности и принципы] * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Movement_Charter/Content/Roles_%26_Responsibilities Роли и обязанности] (заявление о намерениях) и на [https://forum.movement-strategy.org/t/get-prepared-for-the-movement-charter-feedback-sessions/2162 форуме] Стратегии движения. Благодарим вас за участие и предоставление обратной связи! ''От имени Комитета по разработке Устава движения '' --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 21:50, 13 Ахсынньы 2022 (+09) ===Устав Движения: завершение 1-го цикла консультаций с сообществом=== От имени [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/ru Комитета по разработке Устава Движения] мы хотели бы поблагодарить всех, кто принял участие в [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Community_Consultation/ru первом цикле консультаций] с сообществом по проекту [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/ru Устава Движения]. Если вы ещё не поделились мнением по поводу [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Content/ru трёх предложенных разделов] Устава Движения, вы можете это сделать заполнив '''[https://wikimediafoundation.limesurvey.net/743832 анонимный опрос] до 2 января 2023 года'''. Опрос доступен на русском языке. Если у вас есть дополнительные комментарии или вопросы Комитету, вы можете отправить письмо на: movementcharter@wikimedia.org. '''Cледующие шаги''' Отчëт по полученным отзывам во время первого цикла консультаций с сообществом будет опубликован в январе 2023 года командой по Стратегии Движения и Управлению. После получения отчёта Комитет рассмотрит предложения и уведомит об изменениях в тексте разделов, объяснив, почему некоторые предложения были или не были приняты в последующих версиях проекта Устава. В 2023 году будут дополнительные способы взаимодействия с содержанием Устава Движения, включая обратную связь по процессу ратификации Устава. Чтобы быть в курсе работы Комитета, пожалуйста, ознакомьтесь с [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Charter/Drafting_Committee/Updates/ru ежемесячными обновлениями]. ''От имени Комитета по разработке Устава Движения'' --[[Кыттааччы:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Кыттааччы ырытыыта:AAkhmedova (WMF)|ырытыы]]) 19:40, 19 Ахсынньы 2022 (+09) qehrliq5qmimctrji82yixrh7iczr6e 0 71 360 359 2018-06-08T14:41:14Z MF-Warburg 14 4 барылы уктубут: Importing from Incubator 360 wikitext text/x-wiki {{Кэпсэтэр сир салаата|Сонуннар|Кэпсэтэр сир салаата. Биики Домох сонуннарын ырытарга аналлаах.|БД:КС}}{{актуально}}__TOC__ 4hihpte6a80wp91htty7fv3t4ufmojl 0 72 5307 4465 2019-07-18T06:05:15Z Уйан Кут 203 5307 wikitext text/x-wiki Бастаан [[ааптар]] туһунан [[ыстатыйа]] оҥороҕун. Ыстатыйа аата маннык буолуохтаах (араспаанньата инники): ''Иванов Иван Иванович'', өскөтө псевдонимынан биллэр буоллаҕына псевдонима аат буолар, холобур: ''Кэлэҕэй Кэтириис''. Онно бастаан ааптар туһунан кылгастык суруйаҕын. Холобур: <blockquote>''Кэлэҕэй Кэтириис (1931-2018) - Бүлүүттэн төрүттээх саха бэйиэтэ. Дьиҥнээх аата Иванов Иван Иванович.''</blockquote> Онтон кини саҥарбыт саҥатын, эбэтэр суруйбут тылларын угаҕын: <blockquote>''Хатан хараҕыҥ уотунан таһырдьа дьалкыт! (Кэтириис кинигэтэ, Дьокуускай, Көмүөл, 2010, С.123)''</blockquote> Онтон ол киһи туһунан ким эрэ эппитин туспа "Кэлэҕэй Кэтириис туһунан" диэн түһүмэххэ угаҕын: <blockquote>''Кэлэҕэй Кэтириис киһиттэн эрэ ураты кэрэ киһи этэ (Мотоҕор Мотуруус, "Мотуруус хоһоонноро", Бичик, 2017).''</blockquote> [[Категория:Биики Домох:Анал сирэйдэр|*]] [[Категория:Биики Домох:Көмө]] М Айаннаары туран, ахтата хайдыбыт диэбиккэ дылы. l4wlnitj0j09tcl07v4gpvgahjm4bo1 0 73 384 383 2018-06-08T14:41:15Z MF-Warburg 14 20 барылы уктубут: Importing from Incubator 384 wikitext text/x-wiki '''Биики Домох''' ({{lang-en|Wikiquote}}) — диэн ааҕааччылар бэйэлэрэ хомуйан оҥорон биллэр дьон, уус-уран айымньылар уонна киинэлэр персонажтарын [[w:ru:цитата|сытааталарыттан]] турар [[w:ru:Свободное содержание|көҥүл]] [[w:ru:Компендиум (образование)|хомуурунньук]]. Бу ситим-сир [[w:Вики|«биики»]] ньыматыкка олоҕуран оҥоһуллубут, ол аата ким баҕарар, ол иһигэр Эн эмиэ, бырайыак ханнык баҕарар сирэйин билигин уларытыаххын сөп: ханнык баҕарар сирэйгэ баар «'''Уларыт'''» диэн кыбытыгы баттаатахха уларытар кыах аһыллыа! Биики Домох сахалыы салаата Инкубаатарга 2018 сыл тохсунньу уортотугар аһыллыбыта. Саха тылынан билигин {{PAGESINCATEGORY:Wq/sah}} ыстатыйа баар; ону таһынан [[meta:Wikiquote#List of Wikiquotes|атын тылларынан]] тахсар. Күн аайы бырайыак кыттааччылара уонна көннөрү дьон манна баар ыстатыйалары толорон биэрэллэр уонна саҥа ыстатыйалары суруйаллар. Бырайыак иһинээҕитэ [[w:GNU Free Documentation License|GNU Free Documentation License]] лиссиэнсийэннэн тарҕанар. Вклад остаётся собственностью его создателей, в то время как [[w:копилефт|копилефт]]-лицензирование гарантирует, что содержимое будет всегда оставаться свободно распространяемым и воспроизводимым.<br /> Сиһилии [[Викицитатник:Авторские права|ааптар быраабын]] туһунан аах. ''Сэрэтии:'' Биики Домоххо сорох дьону өһүргэтэр, сиэргэ баппат уонна быдьар этиилэр бааллар.<br /> Сиһилии [[Wikiquote:Бүк охсунуу|«Бүк охсунуу»]]. == [[w:en:Wikiquote:Wikiquote|Биики Домох диэн тугуй]] == Биики Домох ''чопчу оунна ыйааһыннаах'' сытаата ''толору'' хомуурунньуга буоларга дьулуһар. * ''Чопчу.'' Биики Домох дьон саҥатын чопчу биэрэргэ дьулуһар. Аан бастаан хайдах саҥарыллыбыттарынан биэрэ сатыыбыт. * ''Киэҥ''. Биики Домох элбэх киһи, уу-уран литэрэтиирэ, киинэ персонааһа эппитин, мэҥэҕэ суруллубуту, эпитафияны уонна да атыны харайа сатыыр. * ''[[Биики Домох:Суолта|Суолталааҕа]]''. Сытаата суолталаах буолуохтаах диибит. Ол эрээри ханнык сытаата суолталаах, ханнык суолтата суох буолара мөккүөрдээҕин иһин, эппит киһи суолталаах буоллаҕына, этиитэ эмиэ болҕомтоҕо ылыллар диэн тосхолунан солбуйабыт. * ''Сытааталар''. Биики Домох — быһа тардыылар хомуурунньуктара, ыстатыйаҕа тиэмэтэ толору аһылларын курдук ол туһунан суруллар эрээри, сүнньэ син биир — быһа тардыы. === Эбии быһаарыылар === * ''Чопчу.'' Дьон хаһан эрэ этэн кэбиспитин хос этэллэригэр уонна суруйалларыгар үксүгэр уларытан кэбиһэллэр. Ордук элбэх алҕас атын тылга тылбаастыырга тахсар, хос тылбаастаммыт (үһүс тылга) буоллаҕына алҕас өссө элбиир. Киһи дьиҥнээҕэ хайдах эппитин чопчулуур, булан ылар үксүгэр ыарахан буолар. Ол иһин маннык хомуурунньуктарга ''ол киһи маннык эппит дииллэр'' диэн быһа барыллаан этии элбэх. По этому поводу [[w:Душенко, Константин Васильевич|К. В. Душенко]] написал: «Атрибуция значительной части афоризмов из вторичных источников не всегда надёжна. Нередки также случаи „двойного перевода“, когда, скажем, итальянский автор цитируется по английскому сборнику афоризмов»<ref>Предисловие // Большая книга афоризмов (1-е и послед. изд.) / составитель К. В. Душенко — М. : изд-во «Эксмо», 1999.</ref>. Авторство очень многих изречений древних авторов достоверно не установлено и их отнесение той или иной персоне носит в значительной мере условный характер<ref>Необходимые пояснения // Мысли и изречения древних (с указанием источника). — М. : Эксмо, 2003.</ref>, они даже могут приписываться другими авторами (и не менее древними) разным людям. А с развитием интернета на его неавторитетных порталах получили значительное распространение ''псевдо-'' или ''лжецитаты''<ref>''В. Степанов.'' [http://lenta.ru/articles/2013/09/06/fakequotes/ Чужими словами] // Lenta.ru. — 06.09.2013.</ref> (созданные намеренно или, реже, по ошибке), некоторые из них потом могут «кочевать» и в более [[Викицитатник:Источники информации|надёжные источники]]. == Биики Домоҕу кытта билсии == * [[:w:ru:Викицитатник:Чем не является Викицитатник|Биики Домох туох буолбатаҕый]] * [[Көмө:Ис хоһооно]] * [[Special:RecentChanges|Кэнники уларытыылар]] * [[Special:Random|Түбэспиччэ сирэй]] * [[Special:NewPages|Саҥа сирэйдэр]] == Быһаарыылар == {{Reflist}} == Атылыы бырайыактар == {{Атылыы бырайыактар}} {{Биики Домох сиэрэ}} [[Category:Биики Домох:Анал сирэйдэр|*]] [[Category:Биики Домох:Көмө]] [[fr:Wikiquote:Wikiquote]] mjusrce2tzz9y452dofm3s44b0dcgi1 0 74 3760 386 2018-09-17T02:40:58Z Sardanga23 92 /* Өҥ сайын буоларыгар */ 3760 wikitext text/x-wiki == Күн-дьыл билгэтэ == === Өҥ сайын буоларыгар === * [[Күһүн]] [[сүөһү]] үөрдээн сылдьар. * Күһүн от-мас сэбирдэҕэ умса туһэр. * [[Тиит]] көтөҕөтө эрдэ түһэр. * [[Тохсунньу]]га [[тоҥсоҕой]] маһы торулатар. * Кэҕэ [[Ньукуолун]] иннинэ этэр. === Кураан сайын буоларыгар === * Күһүн сэбирдэх тиэрэ түһэр. * Күһүн үрэх тарыҥа үллэр. * Күһүн хаһыҥ хойукка дылы түспэт. * Саас этиҥ илинтэн этэр. === Күһүн уһууругар === * Балаҕан ыйыгар этиҥ этэр. * Тэллэй хойутаан тахсар. * Кус оҕотун иккистээн ууга киллэрэр. == Оҕо биттэниниитэ == * Оҕо айаҕын былдьыгынатан сил таһаарара, силигэр чачайара- кэһии, ас кэлэригэр, тотуу битэ. * Оҕо сааҕа илиигэ, таҥаска биһиллэрэ - үчүгэй бит. == Уотунан билгэлээһин == * Оһоххо умайа турар мастан чох кыырайан түстэҕинэ - ыраахтан ыалдьыт кэлэр. * Уот ыстанан кэлэн көтөхтөрөрө - кэһиилээх эбэтэр бултаах-астаах киһи кэлэригэр. == Аһылыгынан билгэлээһин == * Саламаат өрө тэбэн оргуйара - дьол-соргу билгэтэ. * Туус тохторо - иирсиигэ. == Таҥаһынан билгэлээһин == * Киһи сонун кэннэ тиэриллэрэ - үөрэригэр. * Атах таҥаһа хаамарга этэрбэс баһыгар сыҕаллара - дьоллонорго, оттон тилэҕэр сыҕаллара - эрэйи көрсөргө. == Көтөрүнэн билгэлээһин== * Суор, элиэ сүөһү турар сириттэн арахпакка элиэтиирэ - сүөһү дьаҥын билгэтэ. * Куруппааскы дьаҥ турарыгар үксүүр. == Дьиэ кыылынан билгэлээһин == * Ыт кыбыылаах окко сытан ииктиирэ-саахтыыра сүөһү этэҥҥэ сыл тахсарыгар. * Ыт таҥаска ииктиирэ - байарга. * Ыт киһи иннигэр тахсан киирэрэ- ночоокко. == Үөнүнэн-көйүүрүнэн билгэлээһин == * Кымырдаҕас уйа туттар сирэ - дьоллоох аатырар. * Ооҕуй дьиэ иһигэр ситим тардара - үчүгэйгэ. * Сахсырҕа үрүҥ аска ыһара - куһаҕаҥҥа. [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 0me1f1dj9es4je3nh4seamkkoew1bzs 0 75 388 387 2018-06-08T14:41:16Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 388 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Боронсуус өһүн хоһооно]] raw4p99ihrlg1qjpsuydhocod470t9h 0 76 3858 3701 2018-09-28T04:20:49Z Maria.bogum 43 3858 wikitext text/x-wiki Манна боронсуус тылыттан тылбаастаммыт өс хоһоонноро киирэллэр *À beau mentir qui vient de loin. :: Ыраах сылдьар [[киһи]]эхэ [[албын]]ныыр судургу. *À un boiteux femme qui cloche. :: [[Доҕолоҥ]] атахтаах ойоҕо эмиэ доҕолоҥ. *À la guerre comme à la guerre. :: Сэриигэ [[сэрии]] курдук. *Ami au prêter, ennemi au rendre. :: [[Иэс]] биэрии - доҕору сүтэрии. *Amour et mort? Rien n’est plus fort. :: [[Таптал]] уонна [[өлүү]] хааччаҕы билиммэттэр. *Au besoin on connaît l’ami. :: [[Доҕор]] [[алдьархай]]га биллэр. *Aujourd’hui en fleurs, demains en pleurs. :: Бүгүн [[ыһыах]] ыһыаҥ, сарсын кумалаан барыаҥ. *Au danger on connait les braves. :: Хорсуҥ [[киһи]] кутталга биллэр. [[Категория:Боронсуус тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] 306ve6hgvjuf4m845qvijl520tz9w6q 0 77 4160 3321 2018-12-13T23:51:20Z Арчы Уола 36 4160 wikitext text/x-wiki '''Бубякин Николай Васильевич''' (15.09.1898—12.05.1942) — [[ил]] уонна [[партия]] диэйэтэлэ, 1928—1929 сылларга [[Саха АССР]] Совнаркомун бэрэссэдээтэлэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] s6vsbbo2tl98djnqi3z8p11wzpl8lt5 0 78 8068 5432 2023-02-07T00:46:39Z HalanTul 17 8068 wikitext text/x-wiki Буруй. ==[[Буруй]]га сыһыаннаах өс хоһоонноро== *[[Үүт|Үүтүн]] тохпут [[оҕо|оҕоҕо]] дылы * Буруй барыта Моттойоҕо диэбиккэ дылы ==Буруйга сыһыаннаах сомоҕо домохтор== *Ньуур тутун - [[буруй]]а суох курдук тутун * Хаарыйыы - ''холобур, миигин хаарыйда быһыылаах диэммин суруйабын'' * (Мин) сыарҕам сыҥааҕыттан иҥиннилэр (быһыылаах) - * Соппуруон Хобуһаарап Кураанах маска хаан аҕыыр диэн баарын санатар == Буруй уус-уран айымньыга == {{Q|Ыар буруйдаах буоллахпына Муҥатыйа ааттыам, Буруйа да суоҕум иһин Буруйдаахтыы туттуом. Хаарыан дьиэм хараҥаччыта, Халлаан курдук халыыый, Үрүҥ дьиэм үрүмэччитэ, Үөрэн-көтөн кэлиий.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Доҕоччугуом, тоҕо маннык"}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] d0dn7zi226lcy1t7q4720x837q7fbe2 0 79 7138 7114 2021-12-01T03:58:00Z 37.29.41.221 7138 wikitext text/x-wiki {{Q||'''Платон Алексеевич Ойуунускай''' - саха суруйааччыта, учуонайа, бэлиитикэ диэйэтэлэ. == Айымньыларыттан == === Уус-уран айымньыларыттан === {{Q|"Үс саха төрүөҕэр, Үөрүүлээх күнүгэр. Мин ырыам ылланыа, Мин аатым ааттаныа".}} {{Q|Аар-дьаалы! Алаатыгар эминэ-туомуй!|Ааптар=[[Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо)]], Ойуунускай, 1932}} {{Q|Сыалдьыйа бүтэй Сырдаахтаан көстөр Сыаналаах сылаас этигэр Сытан сыламныам этэ диэммин, Көһүтэригэр Көхсө кыараабыта буолуо диэммин, Кэтэһэригэр Кэтэҕэ көһүйбүтэ буолуо диэммин, Кэбэлийэн-кэбэлийэн Кэллим эбээт...|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо), Ойуунускай, 1932}} {{Q|Мин ытыам-ынчыктыам дуу? Үөрүөм-күлүөм дуу? Ытаатахпына-ынычыктаатахпына, ыалдьыбыт диэхтэрэ, күллэхпинэ-үөрдэхпинэ, иирбит диэхтэрэ |Ааптар=[[Иирбит Ньукуус]], 1923}} {{Q|Ама даҕаны дьадаҥым иһин, ама даҕаны нэк соннооҕум иһин, ама даҕаны хараҥаҕа үөскэммин-төрүөммүн ньылбараҥ харахтааҕым иһин, барыны бары тобулу көрөн олоробун.|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Үөрэхтээҕим эбитэ буоллар, сулуһунан, суругунан суолланыам этэ, ол үөрэммэтэх аньыыбар хаартынан харахтанным.|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Таҥара баар дииллэр, таҥара баара буоллар, барыбытын ааспат-туорбат гына айыа этэ, өлөрсүбэт-өстөспөт гына өйдүө этэ...|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|* Үүт испит киһи өйө-санаата элбиэ этэ, бука...|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|...дьахтарга баар бары эрэй илбиһэ, үөскэтэр-төрөтөр күүһэ...|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q| Дьахтар күүһэ таҥараны кыайбыта...|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q| Кыайтарбыт таҥара - таҥара буолбатах.|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Икки атахтаах өйө-санаата идэни үөскэтэр, көстүбэти көрөр, көстүбэт күүһүн алдьатар.|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Көстүбэттэр көстүөхтэрэ, күлүктэр сүтүөхтэрэ. Ону - эрэнэбин...|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Мин, быһыыта, улахан санааларбын кыайан этимээри гынным, туой кыра санааларым, чэпчэки буоланнар, урут тахса тураллар.|Ааптар=Иирбит Ньукуус, 1923}} {{Q|Саха тыла сайдыан баҕарабын, сайдыа диэн эрэнэбин.|Ааптар=[[Кыһыл Ойуун]]. Ааҕааччыларга.1925}} {{Q|Хайа да омук сайдарыгар, үрдээн -үүнэн тахсарыгар, ханна даҕаны, кирилиэһинэн маҥнайгы үктэлэ буолара- норуот ырыата, норуот олоҥхото. Саха олоҥхото киэҥ, дириҥ, тыла уус.|Ааптар=[[Литература үспүкүлээннэрэ]]. 1930}} {{Q|Хайа баҕарар норуокка кини туох баар үтүөтүн, үчүгэйин, кэрэтин – өркөн өйүн,самныбат санаатын, чаҕылхай талаанын , сырдык ырыатын, холобура суох хорсунун, модун волятын иҥэрэммит уһулуччалаах дьон баар буолаллар. Оннук дьон үгэс курдук уопсастыбыта сайдыытын ураты бэлиэ кэмнэригэр норуот күүһэ муҥутаан тыынар мүччүргэннээх күннэригэр чаҕылҕан кэриэтэ күлүм гынан ааһааччылар.|Ааптар=[[Төрөөбүт литераратуура]]}} {{Q|Миигин үрүҥнэр уматыах буоллулар. Былыр, арай боруруоктары уматар сурахтаахтара. Онон, сыаналаан көрдөхпүнэ, мин боруруок эбиппин. Боруруок буолбут күнүм, сырдык күнүм буолар: онон орто дойду дьоно мин этэр уоттаах ураҕас тылбын истиэх тустаахтар.|Ааптар=[[Иирбит Ньукуус]], П.Ойуунускай. Саха издательствота, 1975, 8 сир.}} {{Q|Сатаан суруйбат,сатаан аахпат киһи аны биэс уон сылынан баар буолуор сатаммат. Хайа далай акаары, хайа кыйам мэмээл аны биэс уон сылынан аахпат,суруйбат буолуоҕай?!|Ааптар=}} {{Q|Хайа да омук сайдарыгар, үрдээн-үүнэн тахсарыгар, ханна даҕаны, кирилиэһинэн маҥнайгы үктэлэ буолара- норуот ырыата, норуот олоҥхото.|Ааптар=[[Иирбит Ньукуус]], П. Ойуунускай. 1975. Саха издательствота. 22 сир.}} * {{Q|2013 сылтан 2017 сылга Дьокуускай куорат киэбэ киэлитэ тупсуоҕа, быһыыта-таһаата уларыйыаҕа. Тимир бетон дьиэлэр дьэргэһиэхтэрэ, курустаал таас дыбарыастар күлүмнэһиэхтэрэ. Дьэҥкир таас уулуссаланан килбэһийиэҕэ, араас мастар -оттор үүнүөхтэрэ.|Ааптар=[[Сүүс сыллаах улуу былаан]], П. Ойуунускай. 1975. Саха издательствота. 25 сир.}} === Публицистикатыттан === {{Q|Тыл айар муҥа, хомуһуннаах илбиһэ иҥмит киһитэ баар улахан дьарыкка ылларбыт, муҥҥа киирбит киһи... ол да эрээри тыл маастарын үөрэрэ үөрүүтэ муҥунааҕар элбэх, кинитээҕэр минньигэс.|Ааптар=}} == Ойуунускай туһунан == * Ойуунускай нэһилиэстибэтэ – саха омугун күндүттэн күндү национальнай баайа-дуола. Ону үксэтии, хаҥатыы, үйэтитии бука барыбыт ытык гражданскай иэспит. [[Софрон Данилов]] * Үтүө аат – үйэлэр да тухары өлбөт-сүппэт күндү кылаат. Оннук үтүө аатынан биһиэхэ Ойуунускай аата буолар. [[Суорун Омоллоон]] * Платон Алексеевич дьиҥнээх интернационалист, бэйэтин норуотун дьылҕата нуучча норуотун, биһиги дойдубут бары норуоттарын дьылҕаларын кытта быстыспат биир сомоҕотун кичэйэн бэлиэтиирэ, күүһүн-күдэҕин норуоттар бырааттыы доҕордоһууларын туһугар аныыра. [[Авксентий Мординов|Авксентий Егорович Мординов]] * Платон Алексеевич Ойуунускай – чахчы да саха улуу киһитэ, ону ааһан, хайа да омукка дьиҥнээх Киһи дэнэр киһи: киһи анала туоххатын уонна хайдах ьуолуохтааҕын кини бэйэтин олоҕунан бүттүүнүнэн көрдөрбүтэ уонна айымньыларыгар ол туһунан суруйбута. [[Петр Тобуруокап]] * П.А. Ойуунускай литератураны эрэ буолбакка саха өйүн-санаатын тутулун уларыппыт, саҥаттан оҥорбут киһи буолар. [[Лугинов Николай|Николай Лугинов]] * Хайа баҕарар киһи туһунан үгүстэр Бириэмэ кини туһатыгар үлэлээбитэ диир эбит буоллахтарына, мин этиэх этим – Платон Алексеевич Ойуунускай – Бириэмэ туһатыгар үлэлээбит, айбыт, чинчийбит, олохтообут-айбыт киһи этэ диэн. [[Сэмэн Тумат]] * П.А. Ойуунускай – төлөннөөх революционер, бөлүһүөк суруйааччы, поэт, талааннаах тылбаасчыт, бөдөҥ общественнай, государственнай, политическай деятель. Ойуунускай бэйэтин айымньыларынан саха тылын культуратын үрдэппит, тыл күүһүн улаатыннарбыт киһи. П.А. Ойуунускай – норуот уола, төрөөбүт норуотун төлкөтүн туһугар улахан олоҕун анаабыт улуу патриот саха. Ойуунускай олоҕо – аан холорук, революция уот будулҕаныгар сөрөммүт олох. Кини генийэ – норуот генийэ, кини бары сырдык ырата – норуот духуобунай баайа. Кини кэриэһэ: “Саха тыла сайдыан баҕарабын, сайдыа диэн бэркэ эрэнэбин”. [[Василий Протодьяконов|Василий Никитич Протодьяконов]] * …Ойуунускай… Кини дьону түмэр, өрө көтөҕөр күүрээннээх үлэтэ-хамнаһа саха республиката государственнай тутул бастакы акылаата охсуллан түһэрин хааччыйбыта. [[Петр Аввакумов|Петр Денисович Аввакумов]] * …П. Ойуунускай билиҥҥи кэм суруйааччыта. Кини өлбөт-сүппэт үтүөкэннээх айымньылара, өркөн өйө – бу булкуурдаах олохпут оргуйар үөһүгэр бааллар, охсуһуу уонна олоҕу саҥардан тутуу кыайар-хотор сытыы кылааннаах үҥүүлэрэ-батастара буолаллар… [[Спиридонов Иван Григорьевич|Иван Григорьевич Спиридонов]] * П.А. Ойуунускай – биһиэхэ биир. Кини норуотун туһугар сырдык тыына быстыар диэри үлэлээн, айан, охсуһан барбыт норуот чулуу уола. Кини биһиэхэ, кэлэр көлүөнэлэргэ үйэлэргэ өлбөт үтүөлээх. Платон Алексеевич хаалларбыт нэһилиэстибэтэ билигин, бириэмэ өссө биир эриирдээх экзаменын ааста, эбии ырааһырда, өссө суолталанна. [[Дмитрий Кустуров|Дмитрий Васильевич Кустуров]] * "Сотору кэм иһинэн биһиги, суруйааччылар, үгүспүт кинини истиҥник ытыктаан, таптаан, адьас аҕа туттан барбыппыт. Литература, суруйар-айар идэ боппуруостарыгар Платон Алексеевич саныыр санаатын, этэр тылын, биэрэр сыанатын ыйааһыннаах ыйыы, сөптөөх сүбэ-ама курдук ааҕар, өйдүүр этибит. Кини бэйэтин дакылааттарыгар, этиилэригэр, ыстатыйаларыгар суруйааччылар чопчу айымньыларын сороҕор кириитикэлиир-хайҕыыр буолара. Ону утарбыт, онно сөп түбэһиспэтэх эбэтэр, билиҥҥи курдук, кыыһыран, өһүргэнэн үлтү түспүт киһи баарын өйдөөбөппүн... Барыта этэҥҥэ буолан, Платон Алексеевич салайбытын курдук салайа олорбута эбитэ буоллар, саха литературата билигин өссө үгүс ситиһиилээх, кыайыылаах буолуо этэ дии саныыбын". {{Q| |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]].Бары аҕа туттарбыт//Хатаппын саҕабын. -Дьокуускай: Кинигэ изд-та, 1979. С. 235}} * "Арыый аҕай уоттаах-күөстээх тыллары мин туттар эбит буоллахпына, ол имэҥэр мин киниттэн үөрэммитим". {{Q| |Ааптар=[[Суорун Омоллоон]].Ойуунускай туһунан тыл//Хотугу сулус. - 1963. - №6}} * “... Аҥардас литературнай айымньы да өттүнэн П.А.Ойуунускайга чугасаһар киһи саха литературатыгар күн бүгүнүгэр диэри үүнэ-үөскүү илигэ биллэр. Оттон биһиги, кинини кытта литератураҕа бииргэ сылдьыспыт суруйааччылар ортобутугар кини — уонча иринньэх титириктэр үрдүлэринэн сабырыйа наскылдьыйбыт баай лабаалардаах баараҕай тииккэ маарынныыр этэ. ... Биһиги өссө үүнэн-сайдан истэхпит аайы, кини геройдуу олоҕун, кини кэрэ айымньытын өйдүүрбүт, ытыктыырбыт, таптыырбыт, онтон үөрэнэрбит-иитиллэрбит өссө ордук дириҥээн иһиэҕэ”. [[Амма Аччыгыйа]]. П.А.Ойуунускай туһунан. 1963 с. [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] csefsz9fwp3ylwhu76iifmbnsnoqqcq 0 80 3550 414 2018-08-26T01:37:22Z HalanTul 17 3550 wikitext text/x-wiki * [[Сыарҕа]]тын сыҥааҕа хоҥнон биэрбэт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 11e3nidvwtcs3svk266ydg7ez9m2he8 0 81 416 415 2018-06-08T14:41:17Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 416 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Бэйэтэ эмтиэкэ (Суорун Омоллоон)]] 3fg1pfdlte1xpniyf9je01gknq475pv 0 82 8464 4583 2025-04-04T08:26:20Z Rachmat04 122 8464 wikitext text/x-wiki == Айымньы туһунан == 1935 сыллаахха суруллубута. Ааптара: [[Суорун Омоллоон]]. Кэпсээҥҥэ сэбиэскэй кэм ойууланар. [[Саха]] сиригэр биирдиилээн хаһаайыстыбалары эһэн, холбоһуктааһын бара турар кэмэ. [[Саха]] норуота хараҥа олохтон сырдыкка тардыһар, араас куһаҕан кэмэлдьиттэн босхолонор кэмэ. Ол быыһыгар политикаҕа, кэм-кэрдии уларыйыытыгар быһаарсыбат, кыттыбат Макаар диэн ааттаах оҕонньор бэйэтин бэйэтигэр олорор. Оҕотун, эмээхсинин бэйэтэ эмтээн турардаах. Онон балыыһаҕа атаҕынан үктэнэ илик киһи. Дьэ, бэйэтэ эмтиэкэ! Биир кэмҥэ күүскэ ыалдьан, балыыһаҕа көрдөрө барарын, эмтэнэрин сэһэргиир кэпсээн. [[Айымньы]] оскуолаҕа саха литературатын 7 кылааска үөрэтии программатыгар киирэ сылдьар. == Макаар == "Макаар – "Бэйэтэ эмтиэкэ" айымньы сүрүн дьоруойа. Толору аата Бөтүрүөп Макаар. Балаҕан баһылыга, алаас ытык иччитэ, арҕахтаах эһэ бэйэтэ тахсан сылдьарын курдук оҕонньор. Дьон мустар сиригэр олоҕун тухары сылдьыбатах киһи". == "Бэйэтэ эмтиэкэ" айымньы көрүдьүөс түгэннэрэ: == '''1.'''"Макаар сиэстэрэ бастакы тылларын сатаан истибэтэ, арай, төттөрүтүн кэлэн, куһаҕаҥҥа сэргэҕэ дэлэтэ дуо, «окуоскаҕа бар» диэбитин «кокуоскаҕа бар» диэтэ диэн, тиэрэ истэн таһаарда." '''2.''' - Дьэ, тоойуом, көрөн абыраа, көрдөрө кэллим. - Урут сылдьыбытыҥ дуо? - Ээ, уруккуттан ыалдьардаахпын, иһим ыарыыта өрө туран кэбистэ. - Урут сылдьыбытыҥ дуо диибин ээ? - Туох даа-аа? - Урут сыл-дьы-бытыҥң дуо? - Ээ, ыалдьан, ыалдьан. Бу икки хонно өрө турбута… - диэн буолла. Дьон айдаара, күлсэ түстүлэр. Биэс-алта киһитэңинэн кэлэн: «Урут сылдьыбытыҥ дуо?»- диэн, үрүт-үрдүгэр ыйытан, эбии дөйүтэн эбистилэр. Ол да буоллар, иирбит, итирбит киһи баарай, лэбэһэн-лэбэһэн, быһаардылар: урут сылдьыбатах эбит. Биирдэ саһаан киллэрэ сылдьыбыта үһү дээ, ону бу чуолҕанынан суруйтарбатаҕа үһү. Аны туран нууччатымсыйбыт баҕайы сиэстэрэ кыыс эмиэ ыйытта: - Киминэн ыҥырыллаҕын? - диэтэ. Макаар тугу да өйдөөбөтө, хараҕын эрэ чыпчылыҥнатта. Турбахтыы түһэн баран: - Туох даа-аа? – диэтэ эмиэ. - Чуорту, киминэн ыҥырыллаҕын диибин ээ? Макаар дьэ мэлийдэ. Түрдэһиннэ. Тэпсэҥнээтэ. Хараҕын миин курдук көрдө. Ыксаата, мэктиэтигэр сыыҥа чоккураан түспүтүн билбэтэ уонна үнэн-үнэн: - Суох, кими да ыҥырбаппын… Иһим…- диэн эрдэҕинэ, дьон эмиэ күлсэн тоҕо бардылар: «Аатыҥ, аатыҥңкимий?» - дэстилэр. Оҕонньордоро анны туран аатын умнан кээспит. Өр талан турда. Онтон, хараҕын хайдах эрэ урулус гына көрөн баран, аргыый эмээхсиниттэн ыйытта: - Эмээхсиэн, аатым ким этэй? - Күтүр иирбит дуу, оттон Макаар буолбаккын дуо? - Ээ, арба, кырдьык, Макаар, Макаар…- диэхтээтэ, ол-бу диэки көрө- көрө. '''3.''' - Төрүт туһалаабыта биллибэт. Бу курдук бытааннык тиийэр буоллаҕына, өтөр абырыа суох. Биэрэллэрэ кырата бэрт, саатар, ньуосканан буоллар, оҕону албыннаабыкка дылы, таммаҕынан буола-буола. Бу тухары кэччэгэйдэрэ, - дии-дии, иһиттээх эмин иҥэннэттэ. Онтон: - Ойоох, аҕал эрэ ыл сэлиэнэйдэ, - диэтэ. Сэлиэнэйи ылла. Онтон эмин эмиэ иҕэҥнэтэн көрөн баран, сэлиэнэйигэр олорчу таҥнары кутан кэбистэ. Эмп үөрбүт-көппүт курдук кылдьыгыраата, кыһыл арыгы курдук кылбаҥнаата, сыта дьар гына саба биэрдэ. - Аата, кинини бодьуустаһан. Тиийэр буоллаҕына сотору тиийдин. Мин бэйэм эмтиэкэбин! – диэн баран, Макаар сэлиэнэйдээх эмин соҕотохто кэҕис гыннаран кэбистэ… Дьэ, доҕоор, аҕыйах чаас гынан баран, Макаар иһэ икки хара тыа саҕа сараччы үллэн тахсыбат дуо! Дьоллооҕуҥ кыранан толунна, - барбах түүнү быһа дьаам эрэ сүүрдэн таҕыста… [[Категория:Кэпсээн]] [[Категория:Суорун Омоллоон]] [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Бэйэтэ эмтиэкэ]] kgdo91w302paybfy8w9djjfvac0ni3a 0 83 3546 449 2018-08-26T01:03:21Z HalanTul 17 3546 wikitext text/x-wiki '''Бэрэссэдээтэл''' - "[[Геройдар (киинэ)|Геройдар]]" киинэ (2011) персонааһа. -Ким да тугу да билбэт, ким да тугу да истибэт. Бары кэлбиккит, оттон Джеки Чан кэлбэтэх. Ол аата кубогы Джеки уорбут! [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] gxj920t464zy4ul1ultvv1if8asgz0h 0 84 8139 8138 2023-03-01T00:44:05Z Арчы Уола 36 8139 wikitext text/x-wiki '''Альберт Бүлүүйүскэй''' - [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһун]] [[Кутана]] нэһилиэгиттэн төрүттээх [[саха]] бэйиэтэ. Икки хоһоон хомуурунньуга уонна биир улахан хомуурунньук тахсыбыттара: "Уоттаах түннүк" ([[1968]] с.), " Дойдубар мин тыыннаах эргиллиэм" ([[2003]] с.), "Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин!" (2021 с.). {{Q|Өскөтө мин өлөр түгэммэр Өйдөнүөм дуо дьоммор-сэргэбэр? |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.147}} {{Q|Эйэ! Бу тыл бүгүн күүстээх, Наадалаах салгын кэриэтэ. Сир үрдүн бары киһитэ Эйэ иһин охсуһуох кэриҥнээх. |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.40}} {{Q|Ыалдьа сытабын... Ытыы сытабын... Суох, туруом, туруом! Соһуччу туруом, ойон туруом! Оо, төбөм, түөһүм, иһим... Оо, баҕар ыалдьыҥ эһи, Таах сытыахпын баҕарбаппын, Таптыыбын – олоҕу, дьону барытын! |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.54-55}} {{Q|Мин автобиографиям адьас Куобах кутуругунуу кылгас. Төрөөбүтүм кыыһар сардаҥаҕа, Суумкалаах баартым оскуолаҕа. Итинтэн ордугу эбэммин Мин эһиэхэ кыайан кэпсээбэппин. Боростуой киһи олоҕо Туоҕа кэрэхсэнэр оччоҕо? Кими баҕарар кэрэхсэтэр Ытыһын чэрэ – диэм этэ. |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.58}} {{Q|Күннэтэ көрсүөхтээх соргум Иҥэн хаалтын кэриэтэ, Уоттаах түннүк мин олоҕум Соҕотох эркээйитэ. |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.90}} {{Q|Тыһыынчанан уот лампалар Тырымнаһа умайдылар, Асфальт иэннээх уулуссалар Арылыйа сырдаатылар, Тула сырдыыр, Сүрэх ыллыыр: “Тоҕо бэрдэй, үчүгэйэй – Уоттаах түүҥҥү Дьокуускай!” |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.103-104}} {{Q|Үчүгэй да этэ ол сайын... Эн биһи дьаарбайа сылдьарбыт. Ойууртан чэбдик тыал илгийэн, Кынаттаах кэриэтэ хаамсарбыт. |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.124}} {{Q|Кырдьыбат сир тэтиэнэх мөссүөнүнэн. Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин, Кэлэр кэмнэргэ айаннаан иһэбин! |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.143}} {{Q|Тыыннаахтар тымныытык сырдаабаттар, Тыыннаахтар таптаан айаллар... |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.153}} {{Q|Тиһэх ырыабын Тииһим быыһынан Сыыйан ыллыам, Сырдаан ылыам! Тиһэх ырыам – Тиийэн кэллиҥ... |Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]], Доҕоттоор, мин сир тыыннаах киһитэбин! Дьокуускай, 2021. С.163}} {{Q|Күн-дьыл мин дууһабар Кырыа хаары илдьэ иһэр, Ханна тиийэн суол баһыгар Үрүҥ күммүн мэлитэр? :Билбэппин.|Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]]}} {{Q|Мин эмиэ суруйан эрэбин Эйиэхэ күн күбэй ийэбэр... Харда да кэлбэтин биллэрбин, Сүрэҕим тулуппат тииһигэр... :Эн ыраах тоҥ буорга куустаран, :Бу күнтэн матаҥҥын сытаргын, :Күүрээннээх олоххо уйдаран, :Көр арыт мин умнан ылабын. Оо, арай бу сааскы күөх халлаан Омуннаах этиҥин кэнниттэн, Илгэлээх ардахтыы таммалаан, Мин тылым тиийдин дуу тириэрэн... :Оччоҕо суох буолкун мэлдьэһэн, :Тоҥ буору тэбэнээт, туруоҕуҥ, :Эн хаһан кэлэргин кэтэһэн :Ыллаабыт биир уолгун кууһуоҕуҥ.|Ааптар=Ийэбэр сурук [[Бүлүүйүскэй|Альберт Бүлүүйүскэй]]}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rwwqo69cvpx8s4lxb25gqj897l0na4e 0 85 3948 460 2018-10-28T03:16:00Z HalanTul 17 3948 wikitext text/x-wiki '''Бүөтүр Оҕотоойоп''' (1910-1977) - саха [[олоҥхоһут]]а, [[тойук]]сута, бэйиэтэ, прозаига, фольклориһа, [[Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала]], РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, этнопедагог, музеевед. {{Q|Иһилигим-таһылыгым, Иирээнигим-иэдээнигим, Эҥнэлигим-таҥналыгым Эминэ туомуй!|Ааптар=Хаан Сарахайдаан удаҕан. "Элэс Боотур" олоҥхо. Дь. 2002}} [[Category:Олоҥхоһуттар]] 5wckekulyqhd9oldzi9vgu77nch2a3a 0 86 4622 4619 2019-02-25T00:24:55Z Арчы Уола 36 4622 wikitext text/x-wiki '''Бүөтүр Тобуруокап''' (25.10.1917—06.03.2001) — саха норуодунай бэйиэтэ, [[ССРС]] суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ ([[1957]] с.) {{Навигация|Тиэмэ=Бүөтүр Тобуруокап|Бикипиэдьийэ=Бүөтүр Тобуруокап|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=Бүөтүр Тобуруокап|}} *Таптыырга буруй суох. {{Q|Сүрэхпэр күн ийэм мичээрин Кичэллик кистэммит буоламмын, Киҥнээх дьон кырыылаах хараҕар Кыһаммат буолбуппун быһыылаах.|Ааптар=}} {{Q|Үлэҕэ, үөрэххэ даҕаны Үүт көрдүүр оҕолуу батыһан, Өбүгэ үчүгэй үгэһэ Араҕан биэрбэтэ алыһын !|Ааптар=}} Өскө наһаа баҕарыаҥ, Наһаа күүскэ кыһаныаҥ – Баҕарбыккын толоруоҥ, Санаабыккын оҥоруоҥ! *Сүрэххэ баттах үүммэт. {{Q|Тапталы Сир биэрбитэ, Дьолу да Сир биэрбитэ, Бу дьиктилээх бэлэхтэрбин Сүтэримээр диэбитэ.|Ааптар=}} {{Q|Сиргэ төрөөн, киһи буолбут Эн бараммат иэстээххин, Санаа эрэ онтугун Тугунан төлүөхтээххин.|Ааптар=}} "Хоhоон - сибэкки дьöрбöтö буолбатах" {{Q|Тыл - суруйааччы ытар саата, быhap быһaҕa, кэрдэр сүгэтэ, анньар үҥүүтэ. Тыл - суруйааччы дьону ыҥырар чуораана, күндүлүүр аһa, иһэрдэр утаҕа. Тыл - суруйааччы аллаах ата, көтөр кыната, устар лаапчаана.|Ааптар=}} {{Q|Соҕотох соһорум сыарҕабын, Билигин эн кэллиҥ-иккиэбит. Мин урут хаамыынан барарым, Билигин сиэлиинэн иһэбит!|Ааптар=}} {{Q|Таптаабаты, дьол кырыыр, Дьон тумнар,атыҥырыыр, Эрэй эрэ ытыгылыы, Эрэйдээҕим диэн ааттыыр.|Ааптар=}} {{Q|Таҥара диэн чахчы киһи, Абааһы эмиэ -кини! Үтүөҕүттэн,чиччиккиттэн Ким буоларыҥ -бэйэҕиттэн!|Ааптар=}} ;............... {{Q|Дууһабар сарыалы уматыам, Сүрэхпэр кустугу дьэргэтиэм: Мин билиэм биир эрэ санааны- Мүөт дыргыл сибэкки санааны!|Ааптар=}} {{Q| Таптыыбын Саха сирин Сахалыыта бэрдин иһин!|Ааптар=}} {{Q| Дьиктилээх дьиэ -библиотека, Өй көстүбэт кылаата, Аптаах эмтээх аптека- Арай ону өйдүүр наада!|Ааптар=}} {{Q| Эмиийдээбит ийэбит Сылаас түөһүн санатар, Минньигэһин эбитин Ийэ дойду таптала!|Ааптар=}} {{Q| Куччугуй кутуйах санаалар Хоруоска сыыһыгар үөрэллэр, Харса суох санаалар-хахайдар Хайаны түөрээри тииһэллэр.|Ааптар=}} {{Q| Тапталы кинигэ ааҕаҥҥын, Уруоктуу үөрэтэн кээспэккин, Уон омук киинэтин сырсаҥҥын, Арааһын даҕаны сиппэккин.|Ааптар=}} {{Q|Умай, умай күлэ-үөрэ, Сырдат эрэ,сырдаа эрэ, Умай, бүппэт чүмэчим- Сырдыы сырыт сүрэҕим!|Ааптар=}} :Илиигин даллат да -күөрэйэ көтө тур! :Иҥнимэ,толлума,эр санаа, туругур! :История миэлиҥсэтэ курулуур- :Кырдьыгы кылбата буруустуур. .. :Хаһан кини ситэ кылбайар, :Сымыйа төбөтүн быһа далайар?! :Киһи диэн, :Оо,киһи диэн! :Ол да буоллар, :Улуу да дьылҕалааххын, :Улахан да аналлааххын :Өйүҥ долуой муҥурдаммат, :Үйэҥ отой бараммат! :Кырдьары кымньыылаан биэримэ, :Кырдьарга тиэтэйэр Ким да суох! :Илгэлээх итиилээх, бурҕаҥнас тымныылаах, :Иҥнэри билбэккэ инники дьулуурдаах, :Самныбат саргыга аналлаах :Сахаадам барахсан ! Сахаадам! :Ийэ дойдуҥ иэйиитэ- :Эн сүрэҕиҥ иэйиитэ, :Үйэ сүрэҕин тэбиитэ - :Эн сүрэҕиҥ тэбиитэ. :Үөрэбин дьол диэни :Күннэтэ көрдүүртэн, :Ат гынан көлүнэн :Айааһыы иликтэн. :Кулгаах уһуга ардыгар :Куйаар суоҕу истээччи, :Харах кырыыта сороҕор :Ханна да суоҕу көрөөччү. {{Q| Телевизор эһигини Тимир быалаан кэлгийбэт, Көрүмэҥ ээ кинини, Күүһүнэн ким да күһэйбэт! |Ааптар=}} {{Q| Сорох отун-бурдугун Харыстаары күрүөлэнэр, Сорох көстөр буруйун Саптан, уус тыл "күрүөлэнэр". |Ааптар=}} {{Q| Мурун- сирэй былааҕа, Сирэй Чочур -Мыраана, Дорообо диир кэриэтэ, Ууна сылдьар илиитэ. |Ааптар=}} {{Q| Оҕону, тоҥхоҕор дьону да, Сэниири, Үөһэттэн көрөрү, Үрдүкпүн дэнэри Сирэбин, Сирэрбин ааһаммын - Сиилиибин! |Ааптар=}} {{Q| Ойуурга баар Нарынтан нарын, Күннээх халлааҥҥа көстүбэтэх Сир симэҕин намчыта, Ойуу-оһуор уратыта.|Ааптар=}} {{Q| Күннэр -киһи кэриэтэлэр, Бары араас сирэйдээхтэр, Сорох күннэр кэрэлэр, Сорохторо бүрэлэр.|Ааптар=}}* {{Q| Сүрэх хааннарын ититэр Сүрдээх үчүгэй кэпсээннэр.|Ааптар=}} {{Q|Саха тыла -аар тайҕа! Саха тыла - баай байҕал! Саха тыла - арҕас хайа! Саха тыла - мэҥэ халлаан! Саха тыла - хаар туундара, Саха тыла - таалар сыһыы, Күөгэлдьийэр күөх алаас!|Ааптар=}} {{Q|Айхал, сахам тылыгар !|Ааптар="Алгыс" поэматтан.}} *** {{Q|Сытыы, быһый сөкүүндэлэр Сырсан ааһан истилэр, Сүүрүк -устуук мүнүүтэлэр Сүр түргэнник көттүлэр. Оннооҕор наҕыл чаастар Уһаабакка ааһаллар, Мөдөөт-көһүүн сууккалар Бүтэ охсон хаалаллар.|Ааптар=Хортуоппуйчаан уолчаан. Остуоруйа. Т.1 стр375.2010. Бичик.}} {{Q|Куйуур диэн... Бу улахан кыраабыл эрэ саҕа уктаах, икки нэлэгэр тэриэлкэни кэккэлэтэ туппут саҕа куойалаах кыл тэрил төһөлөөх элбэх саханы өлөр өлүүттэн өрүһүйбүтэ, үрүҥ тыынын өллөйдөөбүтэ буолуой?|Ааптар=Куйуур. Стр 435.т.1 2010. Бичик.}} {{Q|...күөрэгэй сиртэн да,халлаантан да тутулуга суох, хайаларыгар да бас бэриммэт көҥүл көтөр.|Ааптар=Күөрэгэй. Стр 437. Т 1. 2010. Бичик.}} {{Q|..."Кэҕэ тугу сиирин билэҕин дуо? Көр эрэ, кэҕэ : "Тоҕус тыылаах киһи баһын сыатын сиэтэхпинэ тотор этим, топпот этим!"-диир үһү. Кэбис, иһиллии сатаабат буол!"...|Ааптар=Кэрэ куолас кэҕэ көтөр. Стр 441. Т1. 2010. Бичик.}} {{Q|Кэҕэ баай хара тыа кыр өстөөхтөрүн - мөлүйүөнүнэн түүлээх үөннэри суох оҥорон даҕаны төһөлөөх туһаны бар дьоҥҥо аҕаларын биһиги бэйэбит билбэппит... Баай хара тыа хаан өстөөхтөрүн кытта кыргыһа сылдьар буойун эбээт, кини!|Ааптар=Кэрэ куолас кэҕэ көтөр. Стр 443. Т.1. 2010. Бичик.}} {{Q|Былыр кыһыл оҕону туос биһиккэ, ол аата "туос уйаҕа " сытыараллара, көрөллөрө -харайаллара үһү. Ол бэлиэтинэн Туобуйа диэн ааттаах сир баара ("Туобуйа" диэн сири "Туос уйа" диэнтэн тахсыбыта дииллэрэ) туоһулуур буолуохтаах.|Ааптар=Туос туһунан тойук. 1 том.2010 Бичик. }} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7p6v7dasbk30n4t0t8yrdmsyx9d9nu2 0 87 6874 3949 2021-02-08T06:26:07Z Арчы Уола 36 6874 wikitext text/x-wiki '''Василий Босяк-Босиков Василий Иванович''' - бэйиэт, [[Дьокуускай]] куорат саха тылын биллиилээх [[учуутал]]а. == Айымньыларыттан == {{Q|Олоҕу киһиэхэ иэс биэрэллэр. Иэһи хаһан эрэ төннөрөллөр. Дьоннор! Олоруҥ олоҕу Сарсын өлүөх курдук, Оттон Ыллааҥ ырыаны Хаһан да өлүө суохтук.|Ааптар=Уолукпар оргуйар санаалар. – Дьокуускай: Бичик, 1996, с.8}} {{Q|Таптыыбын, Онон бүтэр! Эн таптыыргын биллэрбин, Уонна, арай, соруйдаргын - Ууга да, уокка да киириэм, Барытыттан өлүөр тахсыам, Уонна Эйиэхэ кэлиэм.|Ааптар=Уолукпар оргуйар санаалар. – Дьокуускай: Бичик, 1996, с.16}} {{Q|Саас мутукча тыллыыта Сүргэни көтөҕөр, Сүрэҕи үөрдэр. Күһүн көмнөх түһүүтэ – Кэхтии буолбатах – Ситии бэлиэтэ.|Ааптар=Уолукпар оргуйар санаалар. – Дьокуускай: Бичик, 1996, с.66}} {{Q|Сүгүрүйэбин икки күүскэ: тылга уонна тапталга.|Ааптар=Баһылай Босяк}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 9zlxha05a7cyzhu2ki4svw3lixrd8to 0 88 3951 3950 2018-10-28T08:09:17Z HalanTul 17 3951 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Леонтьев Василий Никанорович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} {{Q|... Никифоров драмата “Манчаары түөкүн”: бииринэн, хайа да драма сурулла илигинэ суруллан саха прозатын төрүттээбитин быһыытынан, иккиһинэн, баай батталын кордөрөн дьон санаатын революцияҕа кытыарарын иһин, үсүһүнэн, кини бэчээттэнэн тахсан саха драматын үөдүппүтүнэн, биһиги харахпытыгар, кини бэрт улахан суолталаах айымньы буолар. Ону биһиги умнуо суохтаахпыт, оттон суруйааччыны бэркэ диэн ытыктыахтаахпыт.|Ааптар=Революция иннинээҕи саха художественнай литературата //Саха кэскилэ, 1926, 3 №, сс. 88—90}} {{Q|Ити өлөн эрэр үйэҕэ Киһи өйүн күүһүнэн бэйэтин олоҕун кыайан оҥостубат эбит буоллаҕына, үөскээн эрэр үйэҕэ Киһи өйө Олох тутулугуттан төлөрүйэрин быһыытынан, Дьоллоох Олоҕун бэйэтин өйүн күүһүнэн салайыахтаах. Оччоҕо, поэт санаатынан, урукку өттүгэр “күлүк” буола сылдьыбыт киһи, өлөрүттэн тиллэрин кэриэтэ, күүһүрэн-уоҕуран тахсыахтаах..|Ааптар=Ойуунускай “Кыһыл Ойууна”. //Чолбон, 1927 с., 3, 4 №, 40—63 сс.}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ajn1yi48cvyh2vb4e949ipf35nn2u67 0 89 8258 8257 2023-11-14T02:55:21Z HalanTul 17 8258 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Протодьяконов Василий Никитич|Бикипиэдьийэ=Протодьяконов Василий Никитич|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Баһылай Бырдьахаанап''' (Василий Никитич Протодьяконов) — [[Таатта улууһа|Таатта]] [[Чөркөөх|Чөркөөҕүттэн]] төрүттээх саха тылын биллиилээх чинчийээччи учуонайа, литэрэтиирэ кириитигэ, бэйиэтэ. {{Q|Омук күүһэ — өйүгэр, өйүн күүһэ — тылыгар.|Ааптар=Айар тыл уоттаннын!!! Тыл илбиhэ төлөннөннүн!!!": Кэм – Литература - Төрүт үгэс туhунан санаалар. - Дьокуускай: Бичик, 2009}} {{Q|Ойуунускай айымньыларын уус-уран күүһэ — тылын ууһугар, образтара сахалыы чаҕылхайыгар.|Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} {{Q|Кулаковскай: омук омугу ахсаан өттүнэн симэлитэр куттала революция да кэнниттэн бэрт өр ааһыа суоҕа диэбит тыла билигин да тиллэ турар... Кулаковскай тыыннаах! |Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} {{Q|Өксөкүлээх Өлөксөй “Ойуун түүлэ” поэмаҕа киллэрбит өтө көрүүлэрэ өссө хас үйэни уҥуордуохтара биллибэт.|Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} {{Q|А.Е.Кулаковскай норуотум иннэ диэн олорон ааспыт киһи. Олоҕун сүнньэ — ити. Ити суолтан кини олоҕун биир да мүччүргэннээх түгэнигэр туораабатаҕа.|Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} * Үчүгэй кинигэ атахтаах буолар (кинигэни уоруу туһунан, Арчылан тылыттан) [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] isdy7exfkd9ukw4n6ajsh4ot3gumgxh 0 90 4164 3113 2018-12-13T23:55:12Z Арчы Уола 36 4164 wikitext text/x-wiki '''Виталий Андросов''' - [[мелодист]], [[ырыаһыт]], [[быраас]]. {{Q|Ырыа - норуот духуобунай баайа.|Ааптар=Саха ырыатын антологията. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015. с.9}} {{Q|Саха эрэлэ - Ырыаҕа, Ырыа - саха дууһатын эмэ-томо!|Ааптар=Саха ырыатын антологията. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2015. с.9}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Мусукааннар]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Быраастар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 714yu8yde4c3i5u64029pkm1rn1bduv 0 91 4340 3625 2018-12-20T08:54:18Z HalanTul 17 4340 wikitext text/x-wiki '''Воронкин Михаил Спиридонович''' - саха [[түөлбэ]] тылын үөрэппит [[саха]] учуонайа. {{Навигация|Тиэмэ=Воронкин Михаил Спиридонович|Бикипиэдьийэ=Воронкин Михаил Спиридонович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} == Араадьыйаҕа кэпсээниттэн == {{Q|1936 сыллаахха мин сэттис кылааһы төрөөбүт тылбынан бүтэрбитим. 1937 сыллаахха Үрдүкү Сэбиэт быыбарыгар агитаторынан үлэлээбитим, ликбезка учууталлаабытым. Үөрэх, култуура, сайдыы, үлэ-хамнас барыта төрөөбүт тылынан кынаттанан сайдыбыта. Биһиги суруйааччыларбыт айымньыларын сыыска түһэрбэккэ ааҕарбыт, ааҕары таһынан киһи барыта хоһоон, кэпсээн суруйа сатыыр... Сахалыы тиэрминнэри үөскэтии үлэтэ барбыта. Онтон 1937-1938 сыллардаахха ыраас халлааҥҥа этиҥ эппитинии эмискэ реперссия саҕаланар, дьону тутуу-хабыы. Ойуунускай хаайыллыбыт, норуот өстөөҕө үһү, Аммосов, ону сэргэ атыттар эмиэ норуот өстөөхтөрөр үһү. Итинтэн саҕаламмыта саха тылын кэхтиитэ. |Ааптар=Ийэ тыл уонна кини сайдар кэскилэ//"Кэпсээҥҥит, хайдах олороҕут?" Н. Максимов биэриитэ, 1989}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Тыл үөрэхтээхтэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] qbk0nqohts3cbf32yikvobn4mhm0y56 0 92 4165 3322 2018-12-13T23:55:49Z Арчы Уола 36 4165 wikitext text/x-wiki '''[[Александр Гаврилович Габышев]]''' (1899—21.05.1942), 1934—1938 сыллардаахха [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин Президиумын бэрэссэдээтэлэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 1wyjuosagz9pclm2npq3japepjeem5x 0 93 4984 4166 2019-04-22T07:07:25Z Арчы Уола 36 4984 wikitext text/x-wiki '''[[Гаврил Гаврильевич Андросов]]''' - [[саха суруйааччыта]], [[бэйиэт]]. == Айымньыларыттан == {{Q|Үтүмэн үйэлэр арҕастарыттан ыла Үөттэриилээх сахалар Үҥэр таҥара оҥостубут Үтүө-мааны кэмнэрэ Ууттан, уоттан уонна суохтан Уһаарыллан тахсыбытын Улуу-уран тылларынан Уруйдуур, алгыыр дьоллоох эбиппин!..|Ааптар=[[Кэһэх]], 2016, с.9}} {{Q|...Самныбатах санаалаахтар, Сөһүргэстээбэтэх сүргэлээхтэр - Кырдьык иһин Кырыктаахтык кыргыспыттар, Көҥүл иһин Көмүөлү нөҥүөлээбиттэр Биһиги этибит!..|Ааптар=[[Кэһэх]], 2016, с.15}} {{Q|Кыайыахпыт - кырдьыгы сөргүтэн, Кылырҕыыр куйахтаах баатырдар...|Ааптар=[[Кэһэх]], 2016, с.29}} “Кини эдэр поэт эрдэҕинэ аҕалыы алҕаабыт ини-бии [[Семен Данилов|Сэмэн]] уонна [[Софрон Данилов|Софрон Даниловтартан]] ылбыт ытык иэһин, күн бүгүҥҥэ диэри төлөрүйбэт ындыыга кубулутан илдьэ сылдьарын биһирии көрөбүн” ([[Наталья Харлампьева]] туһунан); [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] e5c0kjwlzzs1r16j1y4gz8ttvj9d53x 0 94 3531 3416 2018-08-25T23:39:09Z HalanTul 17 3531 wikitext text/x-wiki '''Галина Нельбисова''' - [[суруналыыс]], [[суруйааччы]]. == Галина Нельбисова айымньыларыттан сытааталар == *Күн аайы уһуктаат, саҥа күн үүммүтүгэр махтан уонна чугас дьоҥҥор алгыс тылгын анаа. * Эн Айыы киhитэҕин, үтүөнэн олор, кэрэни кэрэhилээ. Ус куккун ыhыма, сүргүн сүтэримэ. * Уэрууну эн бэйэн оноро5ун, ону ойдоо. * Киhи оло5ун бэйэтэ оностор. Оло5у хайдах ылына5ын, оннук олоро5ун. Ыксаабакка, ойгун-тойгун сааhыланан, ис туруккун корунэн бэйэ5ин кытта улэлэhиэхтээххин. Маны барытын сыыйа-баайа оноробут. Ыксал диэн суох буолохтаах. * Киhи икки оруттээх. Учугэй уонна куhа5ан, урун уонна хара. Хайата да элбиэ, а5ыйыа суохтаах. Оччо5о биир турук (гармония) баар буолар. Киhи ити икки кууhу тэнинэн тутта5ына этин-сиинин эчэппэт, ис туругун ыспат. Куруук толору сылдьар. * Киhи сылайар. Этэ-сиинэ, ойо-санаата эмиэ. Куускун сатаан туhамматаххына эмиэ сылайа5ын. Ол аата киhи кууhун туhанарыгар куннээ5и нуорма диэн баар эбит. Онтубутун хайдах туhанарга эмиэ уэрэниэхтээх эбиппит. * Куускун сыыhа туттаргын хонтуруолланан конноруохтээххин, оннун булларыахтааххын. Ойун-санаан эккин-сииннин кытта тэн куустээх буолалларын туьугар, колоhунун таhаарар хамсаныылары, улэни-хамнаhы оноро сылдьыахтааххын. * Эппит-сиимми тоhoнон эчэйэр да, соччонон эмэхсийэн барар эбит. Киhи дууhаата кырдьыбат, этэ-сиинэ тоннор. * Эр киhи таптала ийэтиттэн ийэ сиргэ бэриллэр. * Ийэ таптала сылаас буолла5ына, дьиэ кэргэнэ доруобай буолар. * Дьиэ иhэ о5о кулуутунэн-уэруутунэн туолла5ына, сырдык, ыраас буолар. * Аҕа амарах, сиэрдээх буоллаҕына, кини дьиэ кэргэнэ бигэ туруктаах буолар. * Оҕо дьиэ кэргэни ситимниир. *Саха дьахтара уһун-киэҥ санаалаах, алаһа дьиэтин арчылыыр ыраас тыыннаах. *Ырааһы, сырдыгы ыралаһааын, олох үтүө, үчүгэй өттүн таба көрүү кыайыылаах буоларыгар эрэнэрбит тухары барыта үчүгэй буолуо. [[Category:Суруйааччылар]] [[Category:Суруналыыстар]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] 2rpmm2owvtz6pkbiu966h6ugjnex0a8 0 95 4167 3500 2018-12-13T23:57:42Z Арчы Уола 36 4167 wikitext text/x-wiki '''Горохова Евдокия Николаевна''' — Саха биллиилээх [[ил]] уонна [[уопсастыба]] диэйэтэлэ, 1980—1985 сыллардаахха [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ, [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] ытык киһитэ (2004). == Кини туһунан == {{Q|Кини олоҕо – элбэх оҕолоох табаһыттар кыыстара олоххо барытын бэйэ ситиһиитин холобура.|[[Ааптар]]=90 сааһыгар аналлаах [http://old.sakha.gov.ru/node/211211 суруктан]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] ovs7w7ojm2q20we5glxma7uontqmeia 0 96 4231 4168 2018-12-16T00:18:51Z HalanTul 17 4231 wikitext text/x-wiki '''Григорьева Люлия Николаевна''' — [[Саха Сирин]] [[ил]] уонна [[уопсастыба]] диэйэтэлэ. [[Саха АССР]] Үрдүкү Сүбэтин бэрэссэдээтэлэ (1985 - 1989). {{Q|1938 сылтан саҕалаан 1993 сылга диэри, САССР Үрдүкү Сэбиэтин 12 ыҥырыыта үлэлээн-хамнаан ааспыттара. Ити 52 сылтан 44-гэр өрөспүүбүлүкэбит Үрдүкү Сэбиэтин уһулуччулаах дьахталлар салайбыттара. Ол курдук, I уонна II ыҥырыылаах Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн [[Сидорова Софья Петровна|Софья Петровна Сидорова]] үлэлээбитэ, IV-V ыҥырыылаах САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн – Мария Дмитриевна Нартахова, VI-IX ыҥырыылаах САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн – [[Овчинникова Александра Яковлевна|Александра Яковлевна Овчинникова]], Х ыҥырыыга – [[Горохова Евдокия Николаевна|Евдокия Николаевна Горохова]]. XI ыҥырыыга САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн, биһиги уһулуччулаах дьахталларбыт бэртээхэй кэккэлэрин салҕааччынан ситиһиилээхтик уонна олус үтүө суобастаахтык [[Григорьева Люлия Николаевна|Люлия Николаевна Григорьева]] үлэлээбитэ|Ааптар=[[Жирков Александр Николаевич|Жирков А.Н.]], "Ил Түмэн", [http://news.iltumen.ru/sakha-post/parlamen-a/lyuliya-grigorevanyi-chiesteehin/ Люлия Григорьеваны чиэстээһин] }} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8w245ld2yzp26j4k9zsdp1gkn07ofq0 0 97 518 517 2018-06-08T14:41:21Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 518 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Грузин өһүн хоһооно]] tkb999577ygor5tbef0p4307d8eyl3i 0 98 4169 3158 2018-12-13T23:59:17Z Арчы Уола 36 4169 wikitext text/x-wiki Манна [[грузин]] омук тылыттан [[тылбаас]]таммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр * Улахан мас күүстээх тыалы сөбүлүүр * Ииригирбит ыты өлөрбүт сирдэригэр көмөллөр * Мүөт баар буоллаҕына сахсырҕа Багдадтан да көтөн кэлиэ * Кырбыыллар эрээри ытыыр бокуой биэрбэттэр * Байҕалга тыыннаах ордон баран таммах ууга чачайан өлбүт * Миигин тыыппатах бөрө уһун олохтоннун * Таптал суох сиригэ үөрүү да суох * Бэлэх бэлэҕи эрэйэр * Сууллар буоллахха өсүөлтэн буолбакка, аттан сууллубут ордук * Тыыннаах ыт өлбүт хахайдааҕар ордук * Утуйар таҥаскын хайдах тэлгиигин да оннук сынньаныаҥ * Тыа хайдах да кыыл оннук буолар * Үгэс сүтүөн оннугар аҕа ууһа быһыннын * Ордук саныырдааҕар үтүктүбүт ордук * Үтүө майгыны баһаартан атыыласпаттар [[Категория:Грузин тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] 1cpilp0vqh2328qagmzziwx75mxgkxp 0 99 8476 8475 2025-04-05T02:37:41Z HalanTul 17 8476 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Петрович Коркин''' - [[Саха]] Сирин уонна бүтүн РСФСР, СССР үтүөлээх тренерэ. {{Q|[[Дьол]] — [[көҥүл]], [[норуот]] иһин күүс кыайарынан, сүрэх баҕатынан үлэлииргэ бэлэммин|}} == Коркин туһунан == {{Q|Көһүүттэн тыыннаах ордубут Дима Коркин сүүһүнэн ахсааннаах буору кытта буор буолбуттар туолбатах эрэллэрин, ыраас ыраларын өрө көтөҕөн таһаардаҕа.|Ааптар=[[Дмитриев Ахмет Андреевич|Дмитриев А. А.]] Саха тустуута: үйэ аҥаардаах чүөмчүлэр//Түөрэх. Дьокуускай: Бичик, 2012. — 160 с., С. 86}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Спортсменнар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 46mtw6riqzfn40o672uxoaz7oc79uih 0 100 6986 6191 2021-07-20T00:18:03Z HalanTul 17 6986 wikitext text/x-wiki '''Дабыл''' - саха бөлүһүөгэ, [[суруналыыс|суруналыыһа]]. {{Q|Маа бэйэлээх мааныкай оҥоһук.|Ааптар="Күн тааһыттан" саҕаламмыта // "[[Кэскил]]" хаһыат, 2018, тохсунньу 16}} {{Q|Баардаах баара батарбат.|Ааптар="Күн тааһыттан" саҕаламмыта // "[[Кэскил]]" хаһыат, 2018, тохсунньу 16}} {{Q|Киһи олоҕо араас... Сорох бэйэтин кылгас үйэтигэр эрэйи-буруйу, муҥу-таҥы эҥэринэн тэллэр, хараҥаҕа хаайтардар да хоһуун майгытынан, мындыр өйүнэн, тыйыс санаатынан кыаллыбаты да кыайара баар. Кини бар дьоҥҥо туһалаабыт [[үтүө]]тэ-[[өҥө]]тө хаһан да умнуллубакка уос номоҕо буолан хаалар. Үйэлэртэн үйэлэргэ, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн. Өссө ол удьуордуур, утумнуур буоллаҕына - биир туспа сэллээбэт сэһэҥҥэ кубулуйар. |Ааптар=Үйэлэри уҥуордаан. Үөһээ Бүлүү Нам сирэ. 2013}} {{Q|Олох түптээх уонна түбэ суох буолар. [[Түп]] диэн бигэ төрүттээх буолуута ааттанар. Түптээх олох. Киһи бэйэтин кыаҕынан олоруохтаах. Ол аата сатыыр дьарыгынан, сөбүлүүр идэтинэн олоҕун оҥостуохтаах. Биир сиргэ-уокка, чопчу дойдуга тохтоон, онно тэнийэн, ууһаан иһиэхтээх.|Ааптар=Дабыл. Бырамаҥҥа быралыйыы. Дь. Бичик, 2009}} {{Q|[[Георгий Романович Кардашевскай]] өлүөр диэри төрөппүт аҕатын мэлдьи ахтара-саныыра :"Мин аҕам олоҥхоһут, ырыалаах уонна оһуокай таһаарар үҥкүүһүт этэ. Кыһыҥҥы таҥараларга, урууларга ыалга ыҥырыллан олоҥхолуура. Мин кинини батыһа сылдьарым. Бастаан истимэхтээн иһэн, туой эрдэ утуйан хаалбыт буоларым. Аҕам мин тоҕустаах эрдэхпинэ сэлликтээн өлөн хаалбыта.|Ааптар=Үйэлэри уҥуордаан.2013 сыл.}} * Төһө да байдаргын-тотторгун оҕону үлэҕэ сыһыар, олоҕу оҥосторго үөрэт, оччотугар эрэ кэнэҕэски ыччатыҥ киһи кэбин сүтэриэ суоҕа. * Кылгас күнү уһатарга үһүн түүҥҥүн кыччат. * Айыы санааны таҥнары истэр таас кулгаахтаах, Айыы майгыны сүөргүлүү көрөр чаҥ харахтаах, сиилии туттар сирэйдээх, сии-алдьата сатааччы сүттэр дуу, бүттэр дуу ханнык... * Туох барыта солбуктаах. Тиити – титирик, хатыҥы – хахыйах. Оттон киһини – оҕото. Кини олох оҥоһуутун салгыы уһаныа этэ – өскө уолуох ууну уолларбакка, охтуох маһы охторбокко, уһун утуму быспакка, саргылаах санааны саҥаттан саҥалыы саҕа сылдьарбыт буоллар. * Көҥүлэ суох дойдуга кырдьыгы этэри куттанан көҕөрө уҥаллар эрдэттэн. Тоҕо диэтэххэ, сирэй көрбөх кэҕийии элбэх киһи сүрэҕэр олус да уһуннук тоһоҕолуу хатаммыт. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 012j5i1yh6c426rjghdvzmzxywgcc9w 0 101 4172 577 2018-12-14T00:10:40Z Арчы Уола 36 4172 wikitext text/x-wiki Репрессия «үлэhиттэрэ». *[[Далан]]: «МГБ улэhиттэрин сэлиэстийэлэрэ Советскай Союз урдунэн биир схема, биир шаблон, биир халыып быhыытынан барар эбит - ол 20-30-с сыллартан быhа чочуллубут, 1952 сылга тумук ситиhиилэрэ эбит этэ» (23). *[[Далан]]: «Дай показания, хотя бы и ложные, но необходимые нам показания, и мы сразу выпустим тебя из тюрьмы» (39). Устудьуон В.Яковлев сымыйа дьыала5а хаайылларыгар «илиилэрин уурбуттар»: полковник Речкалов, САССР прокурорун э.т Трофимов, подполковник Рудаков, полковник Немлихер; ст.лейтенант Павлов (19). Турмэ «тойонноро» лейт.Блейдер, лейт.Филиппов, Березовскай, Шаронов, Павлов (20), надзирателлэр Асадуллин (44), Бибиков (45). *[[Далан]]: «Филиппов, Березовскай, Немлихер логикалара маннык этэ: саха суруйааччылара - бары сахалар. Сахалар буоллулар да - сахалыы 8йд88хт8р, ол аата националистическай. 8йд8р8-санаалара националистическайын быhыытынан айымньылара эмиэ националистическай. Антисоветскай санааларын айымньыларыгар этэн, бэчээтинэн тар5атан, дьону иирдэллэр, агитациялыыллар. Сорохторо националистическай айымньыны хайы-уйэ5э суруйан, агитацияны ыыппыттар, сорохторо сан,а суруйаары сылдьаллар» (73). Атын буруйдааччылар: прокурордар Мыреев М.Е (98), Артемов, Кондраков (197), Пономарев (215), турмэ начальнигын солбуйааччы капитан Зуев (154); лаа5ыр начальниктара: майор Мовчан, ст.лейтенант Цуркан, капитан Кобваса, лейтенант Емельченко (176), НКВД Чурапчы оройуоннаа5ы начальнига Раат (345, 349). Палачтар: Дорофеев, Беляев, Некрасов, Вилинов, Карелин, Ахчан,ныырап, Ощепков, Андросов (25), Разин, Винницкэй (349). *[[Далан]]: «Дьыала5а сэлиэстийэ ыытааччылар ааттара суох, араспаанньалара эрэ суруйаллара...Аата суох толорооччу буолар барыстаах: 60 м8луйу8н киhини...суох гынан баран, кун бугун,н,э диэри буруйдаах к8стубэт, ким да5аны ол иhин эппиэттээбэт (20, 21 ). *[[Далан]]: «Оттон биhиги уhу8ммут дьыалата сурдээх аккуратнайдык тигиллэн, «Совершенно секретно», «Хранить вечно» грифтээх, кэлэр к8лу8нэлэргэ биhиги уту8 ааппытын хараарда, ууруллан сыппыттара 40-ча сыл буолан эрэр» (21). [[Category:Далан‎‎]] naau7hq2ssjkp3kqahbolaafh017yao 0 102 579 578 2018-06-08T14:41:24Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 579 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Тулаайах оҕо (Далан)]] 65y9mod0exv8us3osuh13v9ccambw85 0 103 581 580 2018-06-08T14:41:24Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 581 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьылҕам миэнэ (Далан)]] 24htx3m5c1pup4n9omyvo8bryl2otyj 0 104 3581 3408 2018-08-26T05:40:00Z HalanTul 17 3581 wikitext text/x-wiki [[Далан]] * «Хара дьайдаах быhыы хаhан да5аны бар дьонтон, кун сырдыгыттан кистээн он,оhуллар» (56) * «Буойуута-хаайыыта суох былаастаах киhи наьаа барар.» (62) * «Кыыйыллыбыт киьи кырыга ханнык да дьиикэй кыылы аьара туьэр.» (155) * «Бэйэ кууьугэр олус эрэнии ейу сыппаттар» (219) * «Кыайтарбыты тэбэн ааьыы - хаайыы сокуона.» (293) * «Докумуон сытыйбат, елуулээх чааьын кэтэьэн, бэлэм сытар.» (354) * «Дьону кыьытаары мээнэ сан,аран еле сыьан баран, кэнники кэмсинэр ыарыы баар.» (373) * «Харса суох быыьытаа5ар эр санаа ордук урдук» (228) * «Хара куус ньиэрбэ кууьугэр тэн,нэспэт» (253) * «Кэмсинэр санаа суох буолбута- ол биьиги уопсастыбабыт дирин, психологическай ыарыыта» (205) [[Категория:Далан]] 6hscrf2jxbd4n9avau3f4ezh19qi44a 0 105 3592 2851 2018-08-26T23:27:50Z HalanTul 17 3592 wikitext text/x-wiki '''Даҕанча''' - [[Далан]] "Тулаайах оҕо" арамааныгар [[Бакамда]] сиэнэ, [[Үрэн хоһуун]] уола эдэр [[Туматтар|тумат]] [[хоһуун]]а. {{Q|Муҥур илиилэр! Тумат хоһуунун эһиги кыайан тутуоххут дуо? Алакыы! Алакыы! Алакыы!}} {{Q|Тоҥ биис хоһууна Быйкаан, эн инигин Тэрээспэйи мин өлөрбөтөҕүм. Ол туоһута - мин эйигин өлөрбөккө тыыннаах хаалларабын.}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Далан]] ln82mxxo0b5deero678jl1cs0g22fg3 0 106 3711 3710 2018-09-13T05:13:59Z Maria.bogum 43 /* Кини туһунан */ 3711 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Таммах]]тар, [[таммах]]тар, таммахтар, Чурулуу-чурулуу [[таммах]]тар, Күн уотун күүһүттэн тиллэннэр, Көйгүөрэн, көйгүөрэн эрэллэр.|Ааптар=Таммахтар}} == Кини туһунан == {{Q|Биһиги үһүс кууруска тиийбит дьылбытыгар поэт буолан дьоҥҥо-сэргэҕэ биллибит Василий Дедюкин хаһан эрэ урут үөрэнэ сылдьыбытын хат сөргүтэн усутудьуон буолан үөрэммитэ. Элбэх саҥалаах кэлбит-барбыт киһи этэ. Баһын иһэ баллыгырас санаа икки, хоһоон тыла икки буолан, биһигиттэн хайдах эрэ ураты эйгэлээх, атын тыыннаах киһи курдук көрөрбүт. Литэрэтиирэни аахпыта, истибитэ-көрбүтэ элбэҕинэн биһигиттэн таһыччы билиилээх этэ. Суруйааччылары, хаһыат үлэһиттэрин кытта куруук алтыһар, кинилэр араас түмсүүлэригэр, мунньахтарыгар, биэчэрдэригэр сылдьар, эҥээрдэһэр киэҥ ыырдаах буолан, үөрэҕин көтүтэрэ эрээри, хайа да бэйэлээх предмеккэ билбэккэ соһуллубута диэн суох буолара. Арыгы иһэр диэн буолара да, биһиэхэ биирдэ да итирэн соһуллан, суумнаан-бууннаан көрдөрбөтҕө. Таҥаһа-саба да куруукк ыраас, тып курдук буолара. Тугу барытын бэйиэт хараҕынан тэҥнии, ъолуйа көрөн хоһуйа сылдьар үгэстээҕэ. Олру кэлин хоһоонун тылларыгар киллэрбит буолара.|Ааптар=Аан дойдуга ханна да суох үөрэх... СС-65 аатыттан Н.И. Филиппова, М.П. Федорова // Самныбат саргылаах сахабыт салаата, Дь. Бичик, 2014, С.142}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] j5s2rimh3rxwd1735om7jrtizln3nd8 0 107 4974 3621 2019-04-21T07:45:35Z Арчы Уола 36 4974 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Самсонович Федоров — Миитэрэй Таас''' (06.09.1914—03.05.1951) — бэйиэт, [[прозаик]], [[ССРС суруйааччыларын сойууһа|ССРС суруйааччыларын сойууһун]] чилиэнэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Сытыы тыаллаах, тымныы, [[ыйдаҥа]] түүн бэрт бытааннык ааһара.|Ааптар=Сарсыарда (Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ. Дьокуускай: Бичик, 2000, с.66)}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 51fauanri0rgpj1d3vuconv9a71j8p4 0 108 7949 7948 2022-12-18T04:59:57Z Kwamikagami 720 7949 wikitext text/x-wiki '''Долгура-Попова Александра Лукинична''' — саха суруйааччыта, бэйиэт, учуутал, [[Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһа|Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун]] чилиэнэ. 1983 с. [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа|Мэҥэ Хаҥалас улууһун]] [[Мэлдьэхси нэһилиэгэ|Мэлдьэхси нэһилиэгэр]] төрөөбүтэ. [[СГУ]] СФКФ бүтэрбитэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Бөҕү-сыыһы, куһаҕаҥҥын Тамныы сатаама, Ытаама-соҥоомо, хаһыытаама — Бөх чабычаҕа аны суох.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.7}} {{Q|Улуулар сэмэйдэр. Ама дьон ол иһин Акаарыттан атыннык ааттаабат.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.7}} {{Q|Сүрэххэ сөҥмүтү Сүгэнэн сүлбэккин, Хааҥҥа хаалбыты Хамыйаҕынан баспаккын.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.22}} {{Q|Айыы да, абааһы да Киһи иһигэр тэҥинэн баао. Кими истэрин киһи барахсан Бэйэтэ талар - ыарахана сүр.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.34}} {{Q|Көрдүөх, сэгэриэм, сулустары.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.66}} {{Q|Эн суоххар Сүүс араас санааны Суһуохпар сөрүүбүн.|Ааптар=Сүтэрсимиэх. Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.69}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 9s394r5v555c7znyf8no4oz4jrrgqsi 0 109 3927 3926 2018-10-25T21:42:56Z HalanTul 17 3927 wikitext text/x-wiki '''Владислав Доллонов''' - суруналыыс, суруйааччы, [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһа|Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун]] бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Дьокуускайга [[нууччалыы]] тахсар "Полярная звезда" сурунаал сүрүн эрэдээктэрэ. {{Q|Махтаныаҕыҥ биһиги Үтүө сааспыт сарыалыгар, Олохпут сырдык аартыгар Доҕор-атас буоламмыт Үгүс күммүт ааспытыгар. Ааспыт халыҥ дьылларбыт Дьапталҕа хаардарын хаһыйан, Хоргус санааны туоратыах, Өрүү күнү көрсүөх, күҥҥэ үөрүөх!|Ааптар=Эрбэһин, [[Дьокуускай]]: Бичик, 2014, с.116}} {{Q|Кырыы сиргэ, атын улуу өрүскэ – Көрүстүм мин үөрүүлээхтик Ытык-мааны дьиэ кэргэн Күндү көмүс ийэтин, Оттон миэхэ бүтэн хаалбыт Ыра санаа аргыстаах Оҕо сааһым доҕорун.|Ааптар=Эрбэһин, Дьокуускай: Бичик, 2014, с.115}} {{Q|Ол биир күн Хараҕын аһан, Санаата кыынньан, Хорсуннук туттан Биир кыыс кэллэ. Төрөөбүт күнэ Ол уол киэнэ. Санаата дохсун, Көҥүлэ уһун – Ол уол кэллэ. Устудьуон аймах Сахатын санаан, Көҥүлүн өйдөөн, Ол биир күн Бары кэллэ. Аарыма былаас Утары турда, Ыччаппыт дьолун Бэскигэ уурда. Мин сахабын, Тылым сахалыы, Өбүгэм кута Түөспүнэн мөҥөр! Баар Сахам сирэ, Баар сахам тыла, Баар аҕам миэнэ, Баар уолум миэнэ! Кыргыс саҕаттан Кыайтарбат этим, Бу бэйэм үйэм Мин дьолуом буолуо!|Ааптар=Эрбэһин, Дьокуускай: Бичик, 2014, с.117}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] qha0fy8kegmxdzpl2kmoonruyylcnjj 0 110 8460 5210 2025-04-04T08:25:15Z Rachmat04 122 8460 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Уу тэстибэт [[доҕор]]дуулар * == Доҕордоһууга сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Атас]] туһугар атах тостор * [[Доҕор]] алдьархайга биллэр * [[Доҕор]]гунааҕар ыккын эрэн * Ким [[доҕор]]доох-ол дьоллоох * Кулуннаах биэ курдук куодарыһаллар * Миннэрин билсибит дьон * Суон ойуур курдук дурда, халыҥ ойуур курдук хахха * Уолбар үрэх курааҥҥа, [[доҕор]] алдьархайга биллэр * Умса түстэххэ сүүспүттэн өйүө, иттэнэ түстэххэ кэтэхтэн өйүө * Үтүө [[доҕор]] - улуу баай. [[Категория:Иэйии]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fnjbulujgexl0l84dblyhgxyom0199c 0 111 4020 3325 2018-12-09T03:15:16Z HalanTul 17 4020 wikitext text/x-wiki '''Дулгааннар''' (долгааннар, долгааттар) — [[саха тыла|саха тылын]] түөлбэ тылынан (сака-дулгаан тыла) саҥарар [[Сахалар|сахаҕа]] уонна [[эбэҥкилэр|эбэҥкигэ]] уруулуу омуктар. == Дулгааннар тустарынан == {{Q|Салгыы Евгенийы кытта сахалыы кэпсэттим. Дулгаан омугу кытта кэпсэтэ олоробун диэҕи тылым барбат. Хоту улуустан сылдьар киһини кытта кэпсэтэр курдукпун. Интонацията, тылы туттара олох үүт-үкчү. Бу олорон тылларбытын майгыннатан, тэҥнээн көрдүбүт. Холобур, саныыбын – һаныыбын, сарсыарда — Һассиэрдэ, сарсын – Һассын. Арыый да кыраммаатыка өттүгэр атылыы быһыылаах эрэ дии санаатым. |Ааптар=[http://news.iltumen.ru/sakha-post/kultura/t-r-b-t-doydubar-u-uktubut-kurdukpun/ Төрөөбүт дойдубар уһуктубут курдукпун…] "Ил түмэн" хаһыат, 2018, бэс ыйа }} [[Категория:Омуктар]] hmj6a2wmizxqb0fsgga5n8hi8arftj9 0 112 4173 631 2018-12-14T00:11:35Z Арчы Уола 36 4173 wikitext text/x-wiki '''Дьамааха''' - "Геройдар" киинэ (2011) персонааһа. {{Q|-Туох баарый? -Тур, тур, тур, тур! -[[Куобах]] да? -[[Аҕа]]м сылдьар!|Ааптар=}} *Дыа, аҕам сордоох хаһытыы хаалаахтаата дии, төһөҕө дылы хаһытыыра буолуой [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] etd85yebdx05cm0rgaqldn40rwqfwik 0 113 4850 4849 2019-03-26T13:17:22Z Soppuruon 32 /* Манна сыһыаннаах айымньылартан быһа тардыылар */ 4850 wikitext text/x-wiki Манна дьахтарга уонна эр киһиэхэ, кинилэр сыһыаннарыгар аналлаах этиилэр киирэллэр. == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Аҕам киһи санаата улуу сыһыы уҥуоргу өттүн туоруур, [[дьахтар]] [[санаа]]та аһын саҕатын ааспат. * [[Дьахтар]] уруута [[амарах]], [[эр киһи]] уруута [[таһарах]]. :::::[[Ойуунускай]] * [[Дьахтар]] [[орон]]уттан туран уот оттуор диэри 40 [[санаа]]ны саныыр. * [[Дьахтар]] [[санаа]]та аһынааҕар кылгас. * [[Дьахтар]] [[санаа]]та аһынааҕар кылгас, көхсө сиэҕинээҕэр кыараҕас. * [[Дьахтар]] таптаныытын таптыыр, [[оҕо]] оҕолонуутун таптыыр, [[саа]] сууйуутун таптыыр, [[кымыс]] хамнатыытын таптыыр. * [[Дьахтар]] таһыыры таптыыр, [[хаарты]] ырытыыны таптыыр. * [[Дьахтар]] [[дьылҕа]]та [[эр киһи]] илиитигэр. * [[Дьахтар]]тан тахсыбыт - тылыгар киирбит. * [[Кинээс]] ойоҕо кэтэхтээх, [[уус]] ойоҕо улаатымсык, [[ойуун]] ойоҕо улаҕалаах. * [[Киһи]] бэрдинэн эр-ойох буолбат. * [[Киһи]] ойоҕо ойох буолбат. * [[Одьулуун]]у ойохтонума, [[кииринньэҥ]]ҥэ кииримэ. * [[Ойуун]] ойоҕо дьоллоох, [[уус]] ойоҕо дархан. * [[Ойуун]] ойоҕо дархан, [[кинээс]] ойоҕо халааннаах. * [[Сир]] хара да [[бурдук]] үүнэр, [[хаар]] маҥан да ыт ииктиир. :: ''Суолтата: Хара дьүһүннээх дьахтары маҥан сирэйдээххэ (аҥаардас маҥан сирэйдээҕин эрэ иһин) ордорбуттарын көмүскээн этэргэ'' * [[Ыт]] көрбүт эрэ чөҥөчөгөр ииктииригэр дылы. :: ''Суолтата: Дьахтарга барытыгар саантыыр киһи, ловелас'' * Үүттээх таас өлүүтүттэн маппат. :: ''Суолтата: Ханнык баҕар кыыс сирдээҕи дьолун булуоҕун, кэргэн тахсыаҕын туһунан.'' * [[Эр киһи]] уһун [[санаа]]лаах, киэҥ көҕүстээх. * [[Эр киһи]] эһэ-бөрө [[сүрэх]]тээх. * Эр сүрэҕинэн, [[дьахтар]] тапталынан. * Эрэ суох [[дьахтар]] иччитэ суох ынах кэриэтэ * Эрэ суох дьахтар хаппыт [[хатыҥ]] кэриэтэ. * Эриҥ дьадаҥы да буоллар, кинини таҥнарыма. * Эр сүрэҕинэн, ыт тииһинэн, [[дьахтар]] абаһынан. :: А.Е. Кулаковскай - Саха өһүн хоһооно, 1925 сыл. == Манна сыһыаннаах айымньылартан быһа тардыылар == {{Q|...[[дьахтар]]га баар бары эрэй илбиһэ, үөскэтэр-төрөтөр күүһэ... [[Эр киһи]] диэн - көмөлтө эрэ күүс.|Ааптар=[[Иирбит Ньукуус]], [[Былатыан Ойуунускай]], 1923}} {{Q| [[Дьахтар]] күүһэ таҥараны кыайбыта...|Ааптар=[[Иирбит Ньукуус]], [[Былатыан Ойуунускай]], 1923}} {{Q|Дьахтар аймах, эдэриттэн-эмэниттэн тутулуга суох, санаатын туттарбыт киһитин ис санаатын билээри гыннаҕына, кыынньыыр, өһүргэтэр үгэстээх. Ол син уоту саҕар кэриэтэ буолар. Саҥа сыккыстаан эрэр уот күөртүүр салгынтан эбэтэр умуллар, эбэтэр күөдьүйэр.|Ааптар=Афанасий Харитонов. Тайахтаах таптал. Дьокуускай, Бичик: 2004. С.20}} {{Q|Киһи үксэ кистэлэҥ олохтоох. Оттон өскөтүн ол кистэлэҥ олох кэргэннээх дьахтар атын киһиэхэ таптала буоллаҕына, дьахтардаах эр киһи өйдөрө-санаалара, албастара бу кинилэр кистэлэҥ олохторо икки атахтаахха биллибэтин-иһиллибэтин туһугар туһаайыллар. Уонна бу охсуһуу дьылҕата бүүс-бүтүннүү былыр-былыргыттан дьахтар кыаҕар, кини илиитигэр бэриллэр. Эр киһи күүһэ - быччыҥар, дьахтар күүһэ - кини албаһыгар, сатабылыгар! Кэргэнин иннигэр куттала, дьон иннигэр саата-суута, таптыыр киһитигэр ахтылҕана - бу барыта холбоһон дьахтары таба туттарбат салыҥнаах балыкка, албын саһылга кубулутар.|Ааптар=Афанасий Харитонов. Тайахтаах таптал. Дьокуускай, Бичик: 2004. С.34}} == Хоһооннорон быһа тардыылар == {{Q| Хоойго сытар доҕорбун Булбаккабын эрэтин, Уохтаах таптал имэҥин Билбэккэбин даҕаны - Олох олорон бүтэрим Сүрэ бэркэ дылы дии...|Ааптар=[[Сэмэн Маайыһап]], Туоххаһыйыы // Үрүҥ өҥ : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32. С.5}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] iop2ifbrrpprf0afvkgqit8556a80td 0 114 660 659 2018-06-08T14:41:27Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 660 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьикти саас (Далан)]] qpg7rkem8hxi7gb45ikvwhqtq41qdia 0 115 3857 3718 2018-09-27T05:37:07Z Maria.bogum 43 /* Далан Дьикти саас персонажтара */ 3857 wikitext text/x-wiki '''Дьикти саас''' - саха норуодунай суруйааччыта [[Далан]] суруйбут [[арамаан|арамаана]]. ==Далан "Дьикти саас" персонажтара== ===Халдеев Ваня === Маахыска көмө улахан бастаах, улахан харахтаах, иинэҕэс уолчаан [[Халдеев Ваня]] ыҥырылынна. ===Маахыс=== [[Маахыс]] (дьиҥнээҕэ Мохначевскай Коля, биһиги кылгатан уонна кыратык уларытан инньэ диэн ааттыыбыт) — кылаас саамай күүстээх уола. Күүстээх буолан эбитэ дуу, бытааннык өйдүүр. Саҥарарынааҕар түргэнник илиитэ барар. Биһигини кыһыйдаҕына, мөккүспэккэ ыбылы тутар. Маахыс бытааннык да өйдөөтөр, киитэрэй. Ханнык баҕарар уруокка ылбат-биэрбэт икки ардынан эппиэттиир үгэстээх: эмиэ да билбэт, эмиэ да билэр. Учуутал муҥнанан-муҥнанан баран тулуйбакка “үһү” туруорар уонна олордон кэбиһэр. Маахыска ол эрэ наада. Билигин туораттан көрдөххө, Маахыс ыйыта, Людмила Сергеевна эппиэттии турарыгар майгынныыр. Учуутала ордук илистэр быһыылаах. Маахыс эппиэттиир кэмигэр кылаас талбытынан дьарыктанар: ким уруһуйдуур, ким суруйар, ким кэпсэтэр. ===Людмила Сергеевна=== [[Людмила Сергеевна]] нуучча икки саха икки ардынан хааннааҕа, сахалыы олуттаҕастык саҥарара. Муус маҥан сирэйин ыас хара баттах хаймыылаан өссө маҥхатара. Кип-киэҥ, харалаабыт моонньоҕон курдук хараҕар киһи бу диэн сатаан эппэт туох эрэ тюрдуу баара. Кырыылаах көнө мунна, тэтэркэй чараас уоһа, күөкэйбит уһун моонньо, таҥаһа-саба — барыта “Мода” эбэтэр “Экран” сурунаалларга элбэхтик бэчээттэнэр дьахталлар мэтириэттэрин санатара. Тиэтэйэн буолбакка, бэйэтэ түргэн саҥалааҕа, нарын имигэс хамсаныылааҕа. Олус эдэр, олус үчүгэй этэ. ===Гассан (Кеша)=== [[Гассан]] диэн мин хос аатым. Дьиҥнээх аатым Кеша диэн. Өһүргэммэппин, ол иһин Кеша дииллэринээҕэр үгүстүк Гассан диэн ыҥыраллар. Ол аата хайа олохтоохторун курдук куттаҕаһа, толлугаһа суох, хорсун, баттабылы-атаҕастабылы тулуйбат, кырдьык иһин охсуһааччы диэн. Хос аат иҥнэҕэ ол. ===Мордосов Ленька, Ваня Халдеев, Люся, Лана, Улахан Света, Лена, Саша Мандаарап=== Мин урукку сылларынан охсон, кылааһым оҕолоругар кыыһырабын, ол гынан баран оҕолоргуттан начааскыга да туорууруҥ үчүгэйэ суох. Кыра эрдэхпиттэн бииргэ үөрэммит кылааһым оҕолоро. Үөрэннэхпит аан бастакы переменатыгар ытыы-ытыы охсуһан сотуспут [[Мордьой]], улааппытын кэннэ [[Морда]], [[Мордосов Ленька]]. Сэрэхтээх, куттамсах, “куобах харах” [[Ваня Халдеев]]. Биһиги оскуолабытыгар маҥнай кэллэҕин утаата кини абырахтаах ыстаанын сиэбин толору биинтэлээх, гаайкалаах буолара, онтуката аллара баттаан ыстаана такымар олорор этэ. Кылгас баттахтаах, уһун атахтаах, куруутун иэс баайсан сүүрэр-көтөр [[Люся]]. Үөрэниэхтэриттэн арахсыспат үс дьүөгэлии [[Лана]], [[Улахан Света]], Лена. Маҥнайгы кылаастан бииргэ үөрэнэр, сайын аайы окко бииргэ үлэлиир мин саамай истиҥ доҕорум үөрүнньэҥ, уолҕамдьы Саша, [[Саша Мандаарап]]. ===Бастакы комсомол туһунан=== Үөһэ улахан хара буукубаларынан “Биһиги маҥнайгы комсомолецтарбыт” диэн суруллубут. Анныгар портреттар. Хаартыскаттан олус үчүгэйдик улаатыннаран уруһуйдаабыттар. Суруга үчүгэйин, адьас бэчээтинэй. Нэһилиэккэ комсомольскай тэрилтэ 1920 сыллаахха үөскээбит эбит. Гражданскай сэрии саҕана. Маҥнайгы комсомолецтар сэттиэлэр. Аҕыйах да эбиттэр. Билигин биһиги оскуолабытыгар 50 комсомолец баар. Сэттэ маҥнайгы комсомолецтар. Кинилэр бу Далан-Яковлев В.С. "Дьикти саас". http://vk.com/sakhabooks 9 олороллор... Саҥа көрөн эрэрдии мин хас биирдиилэрин олус сыныйан көрөбүн. Кинилэр бу олороллор саҥа олоҕу, бу биһиги олорор олохпутун эттэринэн-хааннарынан туруулаһан түстээбит дьон! Түөртэрэ сэрии уотугар охтубут, гражданскай уонна Аҕа дойду сэриитин хонууларыгар... Маҥнайгы комсомолецтар! Кинилэр иннилэригэр мин уһуннук турабын. ===Попов (Колхоз председателя)=== Оттон бэтэрээҥи кыыкынас, колхоз председателин Попов саҥата. Кинини дьон истибэтигэр “[[Тойон Боппуок]]” диэн хос ааттыыллар да, киниэхэ ханнык да тойон көрүҥэ суох. Попов — хатыҥырын, кыратын ордугар токур киһи. ===Дым-Дым завуч (Дмитрий Дмитриевич)=== Иһиллэр- иһиллибэт, дьахтар саҥатыныы синньигэс куолас биһиги быһаччы [[Дым-Дым]] диэн ааттыыр завучпут Дмитрий Дмитриевич киэнэ. ===Анна Ивановна=== Анна Ивановна кырдьа барбыт, чарчастыбыт борон сирэйдээх, куурбут-хаппыт дьахтар. Кини барыта — сирэйэ-хараҕа, туттунуута- хаптыныыта. ===Людмила Сергеевна=== Людмила Сергеевнаҕа утары, киһи болҕомтотун тарпат, күннээҕи олох курдук салгымтыалаах этэ. Кини мөссүөнэ миэхэ өлөрдүү салгыппыт тригонометрия функцияларын эбэтэр Брадис таблицаларын санатара. Бэйэтэ да математиканы үөрэтэрэ. Кини кэргэнэ суоҕа, оҕото суоҕа. Людмила Сергеевна, кырдьаҕас зоотехник, комсомол райкомун секретара кыра, хаппыт кыыс, директор ===Ваня Халдеев аҕата=== Ваня аҕата тракторист буолан, ким-хайа иннинэ улахантан улахан саҥа дьиэни туттубута да, дьиэтэ өтөрүнэн ситэр-хотор көрүҥэ көстүбэт. ===Михаил Попов=== Миша Попов сэрии маҥнайгы күннэрин Белоруссияҕа көрсүбүт. Чугуйуу хомолтолоох кэмигэр Москва анныгар ыар кыргыһыыларга кыттыбыт. 1942 сыллаахха Сталинградка тиийбит. Хас да бойобуой орденнаах разведка взводун командира старшай лейтенант Попов табаарыстарыныын — нуучча Киселевтуун, татаар Мамедовтыын бойобуой сорудаҕы толоро барбыттар. Үлтүрүйбүт таас дьиэ дьөлөҕөһүнэн тыаһа суох ньимис гыммыттар. Ахсынньытааҕы буурҕалаах хараҥа түүн кинилэри мэлдьэһэн кэбиспит. Туох буолбутун ким да билбэт... Мин өссө билэбин эмээхсиҥҥэ итинтэн атын фронтан кэлбит хаартыска эмиэ баар. Онно сиэрэй синиэллээх, сулустаах сиэрэй бэргэһэлээх, санныгар хаптаҕай немецкэй автоматы иилэ бырахпыт старшай лейтенант турара. Өһүөннээхтик өтөрү көрбүт, күлэри-үөрэри умнубут хараҕар, көтөхтөрбүт уонна эрдийбит мөссүөнүгэр урукку көрдөөх-нардаах Миша Поповтан туох да хаалбатаҕын курдук этэ. Эмээхсин ол хаартысканы ыйаабатах. Кини билэр эйэҕэс, куруутун күлэ-үөрэ сылдьар Мишатыгар маарыннаабатыттан атыҥыраатаҕа буолуо. Биһиги пионерскай этэрээппит [[лейтенант Попов]] аатын сүгэрэ. ===Дмитрий Федорович=== Саша аҕата, Дмитрий Федорович, сахалыы ырыаһыт, ыһыахтарга сороҕор олоҥхолооччу. Кини сахалыы кинигэни таптаан ааҕар, мунньар. Кинигэ таҕыстар эрэ, көтүппэккэ атыылаһан иһэр. Соҕурууттан аҕалбыт, улахан кинигэ ыскаабар ыга симэн туруорар. Урут, балаҕаҥҥа олордохторуна, табаар дьааһыгар хаалыыра. Саша биһикки барытын аахпыппыт быданнаата. Кыра сылдьан “Төлкөнөн” үлүһүйэрбит, кинини саамай бастыҥ кинигэнэн ааҕарбыт. Ол эрээри, бииртэн биир кэрэхсэбиллээх көстүү кэлэр: эриллэ-бурулла барбыт уһун синньигэс үрүйэттэн киэҥ алааска көтөн түһэрдии, “Төлкө” кэнниттэн “Сааскы кэм” урукку олох киэҥ хартыынатын биһиэхэ арыйан нэлэс гыннарбыта. “Саха урукку олоҕун энциклопедията, — диэбитэ саха тылын учуутала Алексей Михайлович Амма Аччыгыйын барарбытыгар. — Киниэхэ тиийэр айымньы саха литературатыгар айылла илик”. Буолуо даҕаны. Киһи сүрэҕин көрбүтүнэн киирэр миэстэлэр “Сааскы кэмҥэ” үгүстэр. “Аҕа диэн эмиэ биир, ийэ курдук, тапталлаах киһи баар буолар эбит... Салгыннаабыт хара сирэйдээх, дэхси бөдөҥ тиистээх, мичээрдээбит киэн харахтаах, дадайбыт улахан киһи, — ийэ эйэҕэстик: “Доҕоор, Дьөгүөрдээн!” диэн ыҥырар киһитэ, — олус да күндү киһи буолар эбит!...” Итинник истиҥ, биһиэхэ чугас тыллар “Төлкөҕө” суохтар ээ... Биһиги “Сааскы кэми” тохсуска, “Төлкөнү” онуска барабыт. Мин санаабар, ону уларытыахха сөп этэ. “Төлкөнү” тохсуска, “Сааскы кэми” арыый өйдөммүппүт, улааппыппыт кэннэ, онуска. ===Саха оҕонньорун уобараһа (цитаты)=== Хаар маҥан бытыктаах, энньэгэр сыҥаахтаах кыра хатыҥыр оҕонньор балаҕан таһыгар мас устуруустуу турара. [c. 52]. Эһэ бөҕөнү өлөрбүт оҕонньор. Үгүстүк арҕахтан өлөрөрө үһү. Арҕахтаах эһэ. Мин арҕахтаах эһэҕэ киирэртэн куттаныам этэ дуо? [c. 56]. Биирдэ күһүн (эһэ тииһэ ытыстыан иннинэ) куобахха туһахтыы сылдьан оҕонньор эһэ арҕаҕар түбэспит. Чохороонноох эрэ үһү. Бэрикини баран, оҕонньор саа таһаарыан сүрэҕэл- дьээбит, сүгэнэн бултаһарга санаммыт. Сүгэтинэн модьу бүө быһан киллэрэн, эһэ арҕаҕын бүөлээн кэбиспит. Эһэтэ уһуктан арҕаҕын иһигэр буллугунайа түспүт, онтон тахсаары тыынар чуолханнарын сиритэ тыытан барбыт. Оҕонньор кэтэһэн туран эһэ биир баппаҕайа быгарын кытары сытыы чохороонунан дук гынар, иккис баппаҕайа быгарын кытары эмиэ дуксуйар. Эһэтэ сытыы тыҥырахтардаах баппаҕайдарыттан мэлийимээри иһирдьэ тимис гынар. Оннук эһэни оҕонньор киһилиэ дуо — төбөтө бу мэлэс гынарын кытта сүгэнэн сүүскэ биэрбит. Бүттэҕэ ол. [c. 56]. Оҕонньор сэрии сылларыгар соҕотоҕун үрэх баһыгар тахсара эбитэ үһү. Соҕотоҕун кыһыны быһа үүчээнҥэ хонор. Соҕотоҕун, уонунан көстөөх сиргэ соҕотоҕун. [c. 56]. Кырдьаҕас дьон сороҕор кистэлэҥи эмиэ искэ тутааччылар. [c. 72]. Сэттэ бөссүөк бэйэтэ Сэттэ былас бытыктаах Сээркээн Сэһэн оҕонньор Ситэрэн сэһэргээбэтэҕэ, Сэрэйбэтэҕэ, билбэтэҕэ Сир үрдүгэр суох дэһэллэр. [c. 72]. Олоҥхолоон оҕонньор барахсан Оллоонноон олорон эрэ Олоҥхо номоҕо оҥостон, Аан-ийэ дойду айыллыбытын, Алаҕаркаан-тэтэгэркээн Алтан араҕас далбардаммытын! Дьэрэкээн ойуу курдук Дьэргэлдьитэн түстэҕинэ, Эриэккэстик этэн-тыынан Эгилдьитэн киирдэҕинэ — Унаар-мунаар көрбүт Ураанхай саха барахсан Нохтолоох тойон сүрэҕэ долгуйан “Ноо” диирэ эбитэ үһү... [c. 82]. Оннооҕор, хоту ойдом турар хотон, таһыттан көрдөххө, хотоҥҥо маарыннаабат, эмиэ ньэмиэскэй муннуктаах ампаар дьиэ. Олбуор иһигэр эн сыыһы көрүөҥ суоҕа. Уус оҕонньор итигэстии, ону-маны тутан-хабан көрө сылдьааччы. [c. 102]. Уус — кыра, бытаан, биһээл оҕонньор. Төһө да кыратын иһин кыайыылаах, төһө да бытаанын иһин бүтэриилээх. Ол кини үлэни тутан баран ыһыктыбатыттан. Ыксаабатар да кини оҥорбута, бүтэрбитэ баар буолар. [ 102]. [[Category:Арамаан‎‎]] [[Category:Далан]] [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Далан "Дьикти саас" персонажтара]] hs5zy616a74dr087b7vif0mr32ecxxe 0 116 2414 681 2018-06-08T14:42:49Z MF-Warburg 14 8 барылы уктубут: Importing from Incubator 2414 wikitext text/x-wiki == Айымньылартан == {{Q|Ханна эрэ ырыых-ыраах хаҥыл тыыннаах дойдубар халлаантан сиргэ түспүт хаар тумараҕа сууламмыт кыымынан илгистэр үөлэстээх кыра дьиэ миигин күүтэр...|Ааптар=[[Куорсуннаах|Куорсуннаах]], Сулустан тохтубут хоһооннор, Көмүөл, Дьокуускай, 2011, С.21}} [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] bk8hszd11d7k8y5hceda3j4x41iz27v 0 117 3827 3826 2018-09-17T06:53:54Z Maria.bogum 43 /* Дьокуускайга сыһыаннаах айымньылартан быһа тардыылар */ 3827 wikitext text/x-wiki [[Дьокуускай]] - Саха сирин [[киин куорат]]а. == Манна сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Долгуйар [[Дьокуускай]] [[куорат]]а == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == == Дьокуускайга сыһыаннаах айымньылартан быһа тардыылар == * Бу дойдуга [[киһи]] киһини кытта, суолга көссөн баран, төрүт тохтоон кэпсэппэт. Тоҕо баҕас [[куһаҕан]]ай? Билбэт [[дьон]]норун ити курдук итэҕэйбэттэр. Биһиги тыабытыгар буоллар, биссибэт да дьон буоллахтарына, өр баҕайы ону-маны кэпсэтэн, сэһэргэһэн ааһыахтара этэ. Куорат чугаһа ити курдук кутталлаах, сэрэхтээх буолар эбит. ::Үрүҥ күөлгэ. [[Ньукулай Ностуруойап]]. [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] qoyfshudfs34q6h4vnab4d80w54ozi1 0 118 7358 7337 2022-02-24T23:03:45Z Soppuruon 32 /* Айымньыттан быһа тардыылар */ 7358 wikitext text/x-wiki == Дьолго сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Дьоло билиэ == Дьолго сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Балык]] [[ыам|ыамнаах]], киһи күннээх * Күнүм буолла: күөнэҕим таҕыста * Күнэ да [[күөнэх|күөнэҕэ]] да буолбут * Күнүм буолла: күөрэгэйим ыллаата * Көтөр кынаттаах көтөргө, киһи дьолго ананан айыллыбыттар * Уол оҕо дьолун туох да билбэт * Дьол хараҕа суох * Уол оҕо дьоллоох, соноҕос ат соргулаах * Дьоллоох киһи бириэмэни билбэт == Айымньыттан быһа тардыылар == * Оо, Татыйаас!.. Көмүһүм сыыһа!.. Тыыныҥ быстаары сытан, уҥуох-тирии илиигинэн илиибин бобута тута-тута: "Иһит, доҕоччуок, мин эйиэхэ кыра да хом санаата суох баран эрэбин... Төһөтүн да иһин мин эйигинниин дьоллоохтук олордум..." диэхтээбитиҥ. Ол түүн, [[Халтаһа|халтаһаҕын]] сабан баран, [[Ампаар|ампаар]] кэтэҕэр соҕотох олорон, ити тылларгын саныы-саныы, ытамньыйан ылбытым. Миигин уоскутаары эттэҕэ диэх курдук санаан аһарбытым маҥнай. Кырдьыга да, мин эйиэхэ мааны таҥаһы таҥыннарбытым да ахсааннаах буолуо. Эгэ [[Көмүс|көмүс]] киэргэл-той кэтэрдэн үөрдэр кэлиэ дуо? Ол да буоллар эн кыларыйан турар кырдьыккын эппитиҥ. Дьол диэн - бэйэ-бэйэни үчүгэйдик санаһан, тиһэҕэр тиийэ эрэнсэн-итэҕэйсэн, биир эт-хаан буолан олоруу. Дьол диэн - бар дьону кытта бииргэ үлэлээн, бииргэ эрэйдэнэн, бииргэ үөрсэн, хомойсон, ытыктабыл үөһүгэр сылдьыы. Дьол диэн - оҕолор, сиэннэр. Ама мин эйигин таптаабатах, эйигин итэҕэйбэтэх бэйэлээх буолуом дуо. Дьонугар-сэргэтигэр эн курдук ытыктанар дьахтар ахсааннаах ини... - [[Софрон Данилов]]. Бааһына == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Дьолу мин уларсабын Дьоллоох дьон ырыатыттан, Мин кинини булабын Эн үөрэр хараххыттан.|Ааптар=Дьол, [[Семен Данилов]]}} {{Q|Дьоллоох олоҕу тэрийбэккин үөһэттэн, Дьолу тутар анал бэриллэр Эйиэхэ.|Ааптар=[[Гавриил Адамов. Үтүө баҕа санаам миэнэ.2014.]]}} {{Q| Тот күҥҥэ дьол суолтатын Толкуйданыллыбат даа эбит, Үчүгэй күҥҥэ үтүө төрдүн Өйдөнүллүбэт даа эбит, Эдэр, элиэр эрдэххэ Этэҥҥэ олорор эргимтэтин Эгэлгэлээн билиллибэт даа эбит!...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Эр аһыыта.- Якутскай, 1978, С. 187}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lqupzf5wq0otz22ecsdgbrlgva8ze3h 0 119 694 693 2018-06-08T14:41:29Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 694 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьоппуон өһүн хоһооно]] 9l204gbjk3soc2kv8cxb4j8xkzvnow8 0 120 4174 3785 2018-12-14T00:12:43Z Арчы Уола 36 4174 wikitext text/x-wiki Манна [[дьоппуон]] тылыттан тылбаастаммыт өс хоһоонноро киирэллэр * 金剛石も磨かずば玉の光は供はざらん :: Чочуйбатахха-нарылаабатахха [[алмаас]] күлүмүрдээбэт. *瓜の蔓に茄子はならぬ :: Дыня угар баклажан үүммэт. * 笑う門には福来たる(わらうかどにはふくきたる) :: Күлэр-үөрэр дьонноох дьиэҕэ [[дьол]] кэлэр * 禍を転じて福と為す（わざわいをてんじてふくとなす） :: Сору-муҥу кыайдаххына, үрдүк дьолу билиэҥ * 運根鈍 (うんこんどん) :: Табыллыы, дьаныар, тулуур – бары ситиһиини тутулуктууллар * 鬼が出るか蛇が出るか (おにがでるかじゃがでるか) :: [[моҕой]] эрэ, абааһы эрэ тахсара биллибэт [[Категория:Дьоппуон тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] ea0s4xk5u8coyf6k7nvvdjqigc6o9z8 0 121 7079 708 2021-12-01T01:19:30Z 188.162.254.230 7079 wikitext text/x-wiki '''Дьулуруйар Ньургун Боотур''' — суруйааччы, бэйиэт, учуонай [[Былатыан Ойуунускай|Былатыан Ойуунускай]] кумааҕыга тиспит олоҥхото. Манна ол олоҥхоттон быһа тардыылар киирэллэр. {{Q|Аар-дьаалы! Алаатыгар эминэ-туомуй!|Ааптар=Абааһы уола}} {{Q|Сыалдьыйа бүтэй Сырдаахтаан көстөр Сыаналаах сылаас этигэр Сытан сыламныам этэ диэммин, Көһүтэригэр Көхсө кыараабыта буолуо диэммин, Кэтэһэригэр Кэтэҕэ көһүйбүтэ буолуо диэммин, Кэбэлийэн-кэбэлийэн Кэллим эбээт...|Абааһы уола}} {{Q|Үөһээ өттүгүтүттэн Үргүөр үргүйбэтин! Аллараа өттүгүтүттэн Аргыар аргыйбатын! Илин өттүгүт ибири билбэтин! Кэлин өттүгүт Кэбири көрбөтүн!|Айыы Умсуур удаҕан}} {{Q|Ойох ыла кэллим диэбити Оройун охсор буоларым|Ааптар=Кыыс Ньургун}} {{Q|Сиһим үөһүн Сэймэктии иликкинэ, Үрдүк мындаабар Үөмтэрбэтим буолуо...|Ааптар=Кыыс Ньургун}} {{Q|Ытаама, кукаам, Ытааҥҥын даҕаны Өлбүтү-өспүтү Өрүһүйүөҥ суоҕа...|Ааптар=Ньургун Боотур}} {{Q|Охсуһууҥ хаһан уурайан Ойох-эр буоламмыт, Алаһа дьиэбитин тэринэн, аал уоппутун оттунан, Сыта-олоро Сыллаһыахпыт буолла?!!|Ааптар=Туйаарыма Куо}} {{Q|Аарт-татай! Алаатаҥ! Алтан түөстээх далбарайым, Ахтыбыт даа эбиккин... Көмүс түөстээх күөрэгэйим, Көһүппүт даа эбиккин...|Ааптар=Уот Уһутаакы}} [[Category:Уус-уран айымньы алпаабытынан]] eweoo2frkjpam2d6ivw60ms0c6wcjwl 0 122 4175 3409 2018-12-14T00:17:25Z Арчы Уола 36 4175 wikitext text/x-wiki ==Дьылҕам миэнэ== === Төрөбүт тыл (соҕотохсуйуу) === *[[Саха]] тыла [[нуучча]] тылын күүстээх сабыдыалынан өлөн эрэр. Ол биричиинэтэ кинилэр иккиэн тус-туһунан сокуоннаах, тус-туһунан историческай усулуобуйаларга уөскээбит тыллар. Ол иһин хардарыта хайдах да батыһар кыахтара суох. Араас өйдөбуллэр көннөрү терминнэр эрэ быһыыларынан киирэлэр. Нууччатан оннук терминнэр хото киириилэрэ саха тылын тутулун алдьатта, алдьата да турар. *Биир тыллаах нууччалары ылан көр - тыллара-өстөрө ырааһын, санааларын сааһылаан этэллэрэ үчүгэйин! Оттон икки тыллаах саха киһитин киниэхэ тэҥнээн көрдөххө, сатаан санаатын сайа эппэтэ-хайдах эрэ кинилэртэн өй-санаа өттүнэн тэҥэ суох сайдыылаах курдук өйдөбулу хаалларар. *Ыкса күһүн маҥнайгы колонияҕа тиийэн сахалары көрсөн кэпсэппитим наһаа даҕаны үчүгэй этэ. Ол курдуук тириим тэнийэ кэпсэппиппин билбэппин. Дьиҥнээх сурэҕиҥ-быарыҥ манньыйыыта, дууһаҥ уоскуйуута диэн ол этэ. Мин билигин ону туохха тэҥниэм эбитэй? Тыл барахсан ийэ тыл эккэр-хааҥҥар иҥмит күүһэ! ([[Төрөбүт тыл]] туһунан этиллиэҕин да этиллибит эбит!) * Уонунан сылларга араастаан үөрэтэн-такайан миигин итэҕэппит өйдөбуллэрин аҕыйах нэдиэлэ иһигэр ньылбы соппуттара: Саха диэн олус аҕыйах ахсааннаах норуота аһынан тыыннаах олордор, тарбаҕын хамсатыа эрэ кэрэх, чыпчылыйах түгэнэ мэлитэр кыахтаах. (оннук балаһыанньаҕа олорон чолоҥноспут буола-буола) === Тулуур === *Сэрии кэминээҕи, сэрии кэнниннээҕи хаайыы ынырык, киһи киһиэхэ сатаан кэпсээбэт ыар усулуобуйатын барытын икки аттаҕа суох саха уолчаана тулуйбут! Киһи бэккиһиэҕэ ол гынан киһилии, сахалыы диэм этэ, быһыытын-майгыттын сутэрбэтэх этэ. Дьэ кытаанах санаа, дьэ улахан тулуур! *Мин санаатын түһэрбэтин ордук сөҕөрум. Данил биир кэм мичээрдии сылдьар, наар үчүгэй өттүн эрэ саҥарар этэ. Кини курутуйарын-хоморойун, кини суланарын-кэлэнэрин хаһан даҕаны истибэтэҕим. Эгэ ытыыра-соҥуура диэн кэлиэ дуо? Оттон дьиҥинэн киниттэн ордук кэрэгэй дьылҕаламмыт киҕи аҕыйах булуо - ытаатаҕына-соҥоотоҕуна даҕаны ким боруоктуой? *Аччыктааһын баар - мин сурэхпин аспыт суол: олорбут олохпор уон сэттэ сыл аччыктаабытым да алдьас киниэхэ уөрэммэтим. Билигин даҕаны куттанабын урукку сэрии, сут кэмин, хаайыы сыллардар курдук аччыктааһын аны кэлиэҕэ диэн уонна кэлбэтин туһугар таҥараттан көрдөһөбүн. Мин онон ордук Данилы хайдах кини сэрии сылларынааҕы, ол да кэнниттэн хаайыы аһыгар тулуйбутун бэккиһиибин. *18 саастаах саха уола сэриигэ баран Советскай Союһу таҥнаран биэрбит диэни киһи соччо-бачча итэҕэйбэт суола. Туох диэн таҥнарыан сөбуй? Өлөр куттал билиэн бэринэргэ кими баҕарар күһэйиэн сөп. Былыр-былыргыттан ханнык баҕар сэрии билиэннэйэ суох буолбатын история кэрэһилиир. Өлөрсүү курдук ол эмиэ сэрии сокуонун айылгыта. ===Основоположниктар уонна популяризатордар=== *Ѳй-санаа саамай чыпчаалынан бүтүн Советскай Союзка "БСК(б)П историятын" кылгас курса,"Ленинизм тѳрүттэрэ","Социализм экономическай тѳрүттэрэ","Марксизм уонна тыл үѳрэ5ин боппуруостара" диэн Сталин үлэлэрэ,кини дакылааттар,этииляря,кини кылгас биографията буолбуттара.[Стр.69] ===Национальнай боппуруос=== *"Пропаганда и агитация, направленная к возбуждению национальной и религиозной вражды или розни,а равно распространение или изготовление и хранение литературы того же характера" диэн этиллэрэ, түбэһэр буруйа ХК кээмэйинэн букатын дуонна суох, икки эрэ сылга диэри, олус кыра этэ.[Cтр.77] ===Доппуруос исхиэмэтэ=== *— Ты трус, Яковлев! Ты вертишься как... на сковородке! Как ни крутись, все равно отсюда без срока не выйдешь! Знаешь, мы поймаем любого на улице, посадим и докажем, что он преступник! Так и знай! Что тебе суд?! Столько получишь, сколько мы дадим. В каждом якуте сидит националист, а ты б... такой же. Сопляк якут! Грязный якут! Мы, органы, здесь никому не подчиняемся! Выкорчим национализм в твоем карликовом институте! Твои преподаватели Башарин, Данилов, Романов уже здесь, сидят голубчики в клетке! - Следователь конфликтнай боппуруостары уонна сымыйа обвинение хаьытыыр, куттуур. [Стр.81] *— Якутский народ — очень хороший народ, мы, славяне, настолько уважаем, что даже он празднует тридцатилетие своей автономии,— хараҕынан имнэнэ-имнэнэ бөөҕүнүүрэ.— Мы, славянө, великодушны, сперва воспитываем, а непокорных строго караем. Ты лучше подписывай, нам дано право применять и другие средства, которыө делают людей более сговорчивыми. Ты, Яковлев, не думай, что это угроза, нет, действительно мы сделаем так. Близок локоть, да не укусишь, когда начнешь кровью срать на карачках будешь ползать... Филиппов да, Березовскай да доппуруостарынааҕар кини доппуруоһа ордук кимиилээх, ордук ыарахан, хайдах эрэ уодаһыннаах буолара. — Не высказанное убеждение — не преступление. Но дело в том, что ты, Яковлев, будучи враждебно настроенным к русским, неоднократно высказывал свои антисоветские националистические соображения: так, например, якобы Якутия была присоединена к русскому государству насильственным путем вопреки желанию якутского народа. - Полковник Немлихер уоскатытан аргыый чуумпу кэпсэтиигэ тиэрдэ сатыыр [Стр.86] *— Какая еще автономия? Область, Яковлев, область, как все остальные области,— маатыралыырын быыһыгар Березовскай быһаарара.— Ваша... автономия — фикция! Оттон Немлихер элэк оҥостон үгэргиирэ: — Яковлев, у вас, у якутов, ведь автономия: свой Верховный Совет, Совет Министров, так сказать, целое правительство. Чего вам еще захотелось? - иккиэн бэйэ-бэйэлэрин билэр оруолларынан Даланы доппуорсталыыллар. [Стр.107-108] ===Кулаковскайы көмүскэһээччи=== *...Тэргэн саа тигинээтэ,<br> Үрэр саа үлүһүйдэ,<br> Сүнньүөх буулдьа сүлүһүннүрдэ,<br> Кыырыктаах үҥүү кыдьыгырда,<br> Ыстаал ыстыык ыныгырда,<br> Хатан батыйа хааннырда,<br> Уһуктаах тимир унньугурда,<br> Биилээх тимир илбиһирдэ,<br> Кириэппэс бөҕө иҥнэһиннэ,<br> Куорат бөҕө кураанахтанна,<br> Күбүөрүнэ бөҕө күл-көмөр буолла...[Cтр.54] ==='''Свидание''' Аймах-билэ дьон=== *Түӊ былыргы уйэлэртэн ордон кэлбит тыыннаах буолар иһин охсуһуу талан-сыыйан а5албыт бэйэни харыстаныы- көмүскэнии өйө-санаата,быһыыта-майгыта аймах-билэ дьону бииргэ олордон, көрөн-харайан, араӊаччылаан колхозтааhыӊӊа эрэ диэри тириэрдибитэ...[Стр.122] *О5о киэhэ дьабырдаахха хаhыытыыра-ыhыытыыра, оту-маhы алдьаттара, сир кырсын бааhырдара,кыылы-сүөлү өлөрөрө буойуллара тохтообута.[Стр.123] ===Күлүм гыммыт күн сырдыга=== *Не дождаться мне, видно, свободы,<br> А тюремные дни будто годы;<br> И окно высоко над землёй,<br> У двери стоит часовой.<br> Умереть бы уж мне в этой клетке,<br> Кабы не было милой соседки!..[Cтр.149] ===''Киhи эриэнэ иhигэр'' поручик адъютана=== *Мас бараак ортотунан тамбурдаа5а, уҥа, хаҥас диэки икии улахан уора5айдаа5а.[Стр.190] ===Кулут үлэтэ <<Катюша>>=== *Сут сылларга аҥардас хоргуйан эрэ буолбакка оhолтон да5аны эмиэ өлө сыhат баар буолара.[Стр.287] ===Көҥүл иһин "Үҥсүү"=== *Саха норуотун а5ыйах ахсааннаах [[интеллигенция]]тын суох гыннахтарына да5аны, онтон биһиги балаһыанньбыт чэпчиэ суохтаа5а, абыранарбыт биллибэт этэ. [Стр. 318] *<<Соблюдение социалистической законности>> диэн тыл уостан түспэт буолбута. [Стр. 321] ===Түҥнэстибит төлкө=== *Дьонтон, күнтэн, айыл5аттан <br> Үллэстибит бэлиэм буолуохтун!<br> Үүнэн иhэр о5о сааспыттан <br> Сүппэт кэриэс хаалыахтын! [Cтр. 351] *"Миигин умсугуппут дьикти кэрэ харахтар миигиттэн хаhан да сүппэттэр, кургуом өйбүнэн көрө сылдьар буолабын... [Стр. 352] *Сыл, хонук дириҥ да кирбиилээх <br> Иҥиэттэн бүппэккэ муҥнуура.<br> Оо, таптал олус да кимиэллээх<br> Оспокко сүрэ5и баттыыра... [Стр. 352] *Күһүҥҥү түүн<br> Сөрүүн салгын алгыйда <br> Түннүкпүнэн уолкпар.<br> Хоһум иһэ чуумпурда<br> Хоһоон-ырыа туойуохпар. [Стр. 353] *<<Оо! аанньалым эмиэ туох буолан<br> Санаар5аан санньылыйдыҥ?<br> Оонньуур имиҥ хаана өһөн<br> Сүрэхпин-быарбын ыйманыттыҥ? >> [Стр. 355] *Ханнык да улуу уу айана бастаан<br> Бэрт кыра тымыртан-сыдьаантаан сиэятиллэр;<br> Эбэтэр эн үлэҥ син эмиэ бар6аран<br> Оло5у тутуhар огруйар күүстэнэрэ. [Стр.357] *Доруобай буолуохха, үчүгэйдик аhыахха-таҥныахха уонна миэхэ ханнык да кылаассабай өй-санаа,мөккүөр диэн суох буолуохтаах этэ.[Cтр.357] ===Биhиги туохтан куттанарбытый?=== *Кө-ө-өр!<br> Көбдөхтөөх көхсүбэр<br> Көрдөөх-нарбын<br> Көтөллөнөн сылдьаммын<br> Көлөөскө саҕа<br> Көмүс күөгү күөмэйбинэн<br> Көрүлээбит бэйэккэм этэ. [Стр.366] ===Өйү оҕуурдааһын=== *Биhиги көлүөнэ [[таҥара]] итэҕэлин билбэт гына иитиллибитэ. Кинини Лениҥҥэ, Сталиҥҥа итэҕэл солбуйбута. Дьиҥинэн ыллахха, марксизм-ленинизм ханнык даҕаны наука буолбатах, аныгы итэҕэл, религия этэ. [Стр.371] ===Ситэ ааҕыллыбатах роман=== *Каждый человек имеет право на жизнь, на свободу и на личную неприкосновенность. <br> (Всеобщая декларация прав человека."Статья 3"). [Стр.6] *Үрдүк үөрэ5и бүтэрээри сылдьар студеннар,экономика, социология туhунан тугу да билбэппит,бэл улуу учёнай Эйнштейн кини относительность туhунан теориятын истибэт да этибит. [Стр.9] *Өстөөхтүү санаалаахтары күнүhүн тымтыктанан көрдөөhүн:"Кто не с нами, тот против нас".[Стр.9] *Саха сиригэр,"Баhаарын дьыалата" диэн күөрэйэн тахсыбыта.[Стр.9] ===Башарин куруhуога=== *Г.П.Башарин куруhуогуттан алта уонча учёнайдар иитиллэн тахсаннар,бүтүн научная оскуола төрүттэммитэ.[Стр.11] ===Түптүрдээх түрмэ5э=== *Никто не должен подвергаться <br> пыткам или жестоким,бесчеловечным <br> или унижающим его лостоинство <br> обращению и наказанию.<br> (Всеобщая декларация прав человека.''Статья 5''[Стр.20] *Бастаан үлтү сынньан, биитэр үлтү мө5өн-үө5эн,карцердаан,утуппакка сүргун тоhутан ,ээххин этитэн,следователь туох диэбитигэр илии баттыыра буолбутуҥ эрэ кэннэ протоколу бэйэлэрин илиилэрин суруйан баран илии баттаталлара.[Стр.22] ===Ис түрмэ=== *Оо,ис түрмэ,ама үгүс киhи хара5ын уутун көрбүт үгүс киhи соругар-муҥугар, оло5ор турбут сир буолла5ыҥ![Стр.25] ===Сталин фемидата=== "...Я никогда не был врагом Советсвкого строя.И нет для этого никаких причин.Я родился в совесткое время,никто из моих родственников не запятнал своё имя никакими преступлениями против власти..."[Стр.94] ===Эрэй-муҥ кэриимэ=== *Киhи мутугунан быра5ар муҥур үйэтин ырытан көрдө5үнэ, чахчы сөбүлээбит,убаастаабыт-ытыктаабыт дьоно олус да а5ыйах буолар эбит.[Стр.137] *Киhини винтигинэн ,тутуу матырыйаалынан аа5ар икки модун күүстээх тоталитарнай системалар өлөр-тиллэр хапсыhыыларыгар биирдиилээн иваннар,фрицтэр эрэйдээхтэр дьыл5алара диэхтээн,букатынтуох да5аны суолталара суо5а.[Стр.141] ==='''Cмертник''' Саха сирин трагедиялара=== *Бодойбо5о нуучча рабочайдарын ытыалааhын этэ:250 киhи өлбүтэ, 270 киhи бааhырбыта. Ол событие туhунан [[Сталин]], үөрбүттүү,"Тронулась.Тронулась река народного движения" диэн суруйбута.[Стр.149] *Саха сиригэр түөрт төгүл дьону маассабай өлөрүү буолбута. Олор:Никольскай дэриэбитинэн аннынаа5ы кыдыйыы,Чурапчылары хоту көhөрөн өлөрүү,Учур эбэҥкилярин иэдээннэрэ уонна Алдан өрустээ5и алдьархай. [[Категория:Далан]] [[Категория:Дьылҕам миэнэ]] pq3da1dq45x5xfr35i15xdd0ya63q2x 0 123 760 759 2018-06-08T14:41:31Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 760 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьэбириэй өһүн хоһооно]] e1wcsjwxnzkujn8rudwc27ky85uolzy 0 124 6565 4176 2020-11-16T07:29:12Z HalanTul 17 6565 wikitext text/x-wiki Манна [[иврит]]тэн тылбаастаммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр * Харчыта суох кылабыыһаҕа илдьибэттэр * Кырбаммыт ыкка маһы көрдөрбөттөр * Харчыта суох уруу - ыраах уруу * [[Таҥара]] - аҕа, дьылҕа - ииппит аҕа * Толору иһиккэ ууну куппаккын * Иэс ылан баран доҕорун сүтэрбит * Арыгы киирбит - кистэлэҥ тахсыбыт * Оҕо уонна акаары кырдьыгы этэр * Акаары ардаҕа суох үүнэр (улаатар) * Күстээх уокка ууруллубут күөс түргэнник уолар [[Категория:Дьэбириэй тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] bdvoitbc0h0h6zji0b25sryt2qdbxva 0 125 3563 3125 2018-08-26T01:52:58Z HalanTul 17 3563 wikitext text/x-wiki '''Елизавета Ивановна Мигалкина''' - [[саха]] суруйааччыта, [[бэйиэт]], [[учуутал]], [[Арассыыйа]] суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Куйаар хараҥа далайыгар кыра-куйа күөх Сир - күлүмүрдэс оонньуур.|Ааптар=Халлаан устун суос-сатыы. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.8}} {{Q|Кыларыйан турар кырдьыгы Кыайан истэҕит дуо, доҕоттоор?..|Ааптар=Халлаан устун суос-сатыы. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.12}} {{Q|...кыларыйар кырдьык курдук кырта маҥан хаар түһэр, кирдээх-хохтоох айыы сирин кийиит гына симии сатыыр...|Ааптар=Халлаан устун суос-сатыы. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.16}} {{Q|Аараан аартыктар тиксэн эрэ ылар айыллыылара: Аан дойдуга дьахтардаах эр киһи...|Ааптар=Халлаан устун суос-сатыы. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.21}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l8mpzekh9cdty0zk4yc1eb6h9rkgf0v 0 126 4177 3327 2018-12-14T00:19:16Z Арчы Уола 36 4177 wikitext text/x-wiki '''[[Емельянов Николай Семенович]]''', 1931—1934 сыллардаахха [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин президиумун бэрэссэдээтэлэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ijvowzbxrppft9kvatl6jqy5xhflppc 0 127 4019 3126 2018-12-09T03:02:18Z HalanTul 17 4019 wikitext text/x-wiki '''Ефимов-Владимиров Николай Александрович''' --"[[Өлүөхүмэ]] кыладабыайа" генеральнай [[дириэктэр]]э. *Мин саныахпар, норуотун историятын, төрөөбүт тылын билэр ыччат хаһан баҕарар тирэхтээх, туруктаах, олоҕор ситиһиилээх буолар. ::-Минньигэс сыырдаах Николай, Людмила Попова, [[Саха сирэ (хаһыат)|"Саха сирэ" хаһыат]], 2018 сыл ыам ыйын 23 күнэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Урбаанньыттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ro9iwliy484q4jv0rpcgx4ec7jizy68 0 128 6562 6559 2020-11-15T00:33:00Z HalanTul 17 6562 wikitext text/x-wiki '''Зинаида Архипова''' - [[Амма]]ттан төрүттээх саха бэйиэтэ, суруналыыс, [[Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһа|Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун]] чилиэнэ. {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Архипова Зинаида Архиповна|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} {{Q|Эн куйаҕыҥ элээмэтин, Мин эрэлим ситиитинэн ситимниэҕим, Муммут куккун сүрэҕим Сөҕүрүйбэт уотунан сирдиэҕим.|Ааптар=Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.9}} {{Q|Хаһан кэлэр сарсыҥҥыга Хаарыан бэйэҕин хаһаанныҥ? Күлүм гынар күндү кэмҥин Хаппахчыларгар хатаатыҥ?|Ааптар=Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.15}} {{Q|Орто дойду олоҕун Үөлэһинэн күрээтим, Айар илбис уотугар Саҥа киһи төрөөтүм.|Ааптар=Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.17}} {{Q|Атыҥырыы, аймана Сиринэн сылдьар аналбын Билинэбин.|Ааптар=Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.19}} {{Q|Кэрэдэх үйэм кээнчэтэ Элэйиэҕин иннинэ, Кэхтэр кэмим кэҕэтэ Кэлэҕэйдиэн иннинэ...|Ааптар=Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.6}} == Кини уонна айымньыларын туһунан == {{Q|Мин бэлиэтии көрөрбүнэн, Зинаида айар үлэтигэр олус ирдэбиллээх. Ааҕааччы дьүүлүгэр биэрэр хоһоонноро чочуллубут, ситэриллибит буолаллар, онон сылыктаатахха кини тус бэйэтэ кистэнэр суруйуулара элбэх, дэлэй буолуохтарын сөп. Ол иһин эбитэ дуу, Зинаида Архипова бу саҥа кинигэтэ акыйааҥҥа устар улахан айсберг сорҕотун, үөһээ эрэ өттүн эрэ курдук көстөр.|Ааптар=[[Харлампьева Наталья Ивановна]], edersaas.ru сиртэн: https://edersaas.ru/poet-zinaida-arhipova-sa-a-kinigete/ }} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jjvjx0zvzzndtr4gapi7hoje1ocgfej 0 129 787 786 2018-06-08T14:41:33Z MF-Warburg 14 7 барылы уктубут: Importing from Incubator 787 wikitext text/x-wiki '''Иирбит Ньукуус''' - [[Былатыан Ойуунускай|Былатыан Ойуунускай]] "Иирбит Ньукуус" кэпсээнин дьоруойа, бөлүһүөк. * Мин ытыам-ынчыктыам дуу? Үөрүөм-күлүөм дуу? Ытаатахпына-ынычыктаатахпына, ыалдьыбыт диэхтэрэ, күллэхпинэ-үөрдэхпинэ, иирбит диэхтэрэ. * Ама даҕаны дьадаҥым иһин, ама даҕаны нэк соннооҕум иһин, ама даҕаны хараҥаҕа үөскээммин-төрүөммүн ньылбараҥ харахтааҕым иһин, барыны бары тобулу көрөн олоробун. * Үөрэхтээҕим эбитэ буоллар, сулуһунан, суругунан суолланыам этэ, ол үөрэммэтэх аньыыбар хаартынан харахтанным. * Таҥара баар дииллэр, таҥара баара буоллар, барыбытын ааспат-туорбат гына айыа этэ, өлөрсүбэт-өстөспөт гына өйдүө этэ... * Үүт испит киһи өйө-санаата элбиэ этэ, бука... * ...дьахтарга баар бары эрэй илбиһэ, үөскэтэр-төрөтөр күүһэ... * Дьахтар күүһэ таҥараны кыайбыта... * Кыайтарбыт таҥара - таҥара буолбатах. * Икки атахтаах өйө-санаата идэни үөскэтэр, көстүбэти көрөр, көстүбэт күүһүн алдьатар... * Көстүбэттэр көстүөхтэрэ, күлүктэр сүтүөхтэрэ. Ону - эрэнэбин... * Мин, быһыыта, улахан санааларбын кыайан этимээри гынным, туой кыра санааларым, чэпчэки буоланнар, урут тахса тураллар. [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] tf3a9x8epwxx8ouxpspcxesrkoagbl0 0 130 5024 792 2019-04-25T00:47:41Z HalanTul 17 5024 wikitext text/x-wiki * Харсыылаах оҕустар курдуктар. == Эбии көр == *[[Сэрии]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4uyuk57empin0ktatrj7yvy0neye1nj 0 131 5208 4937 2019-06-24T02:18:30Z HalanTul 17 5208 wikitext text/x-wiki '''Имэҥ''' - курдаттыы тартарар күүстээх [[баҕа]], [[дьулуһуу]]. * Имэҥ-дьалыҥ {{Q|Сааскы күнүм тахсыыта, Саҥа олох сырдыыта Илбис тыллаах этиэҕэ, Имэҥ дьайдаах кэлиэҕэ...|Ааптар=[[s:Кэтэһии (Ойуунускай)|Кэтэһии (Ойуунускай)]]}} {{Q|Имэҥнээх тэллэхтээх, Дьалыҥнаах суорҕаннаах Дэлбэй Иэйиэхсит Хотун! |Ааптар=Ыһыах алгыһа. Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003, С.356}} {{Q|...Ол кэлин өттүттэн Тас өттүлэригэр Баччыр оҕо саҕа Дьалыҥ айыыны Дьайыҥныы дьалбыйдылар, Ойоҕос өттүлэригэр Олорор оҕо саҕа Ходьоҥ айыыны Холбуу туойдулар, Ис өттүлэригэр Иккилээх оҕо саҕа Имэҥ айыыны Иҥэрэ эҕэрдэлээтилэр... Дьалыҥ айыы баҕадьы Татакайынан таарыйда, Ходьоҥ айыы обургу Ходьороҥунан холбосто, Имэҥ айыы бэйэлээх Илэ-бодо Эттэрин сааһынан Иҥэн киирэн, Ирбэнньик илиилэнэн, Эт сүрэхтэрин Ибигирэтэ оонньоото... |Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй]],Төрүү илигиттэн түҥнэри төлкөлөппүт. Ырыа-хоһоон. Якутскай, Саха сиринээҕи кинигэ издательствота:1978, С.155}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Иэйии]] 5qzgohiwegxgvmtuln62smm0levqmm9 0 132 5025 3758 2019-04-25T00:48:11Z HalanTul 17 5025 wikitext text/x-wiki == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Аан дойду]]га туохтан да үчүгэй [[эйэ]], туохтан да куһаҕан [[иҥсэ]]. * Аҕал диэтэххэ, антах хайыһар, ыл диэтэххэ, ымах гынар, кулу диэтэххэ, курус гынар, мэ диэтэххэ, мичик гынар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7q7m4hsa06qht98g6wiqg6krfatu4kk 0 133 801 800 2018-06-08T14:41:33Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 801 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Казаах өһүн хоһооно]] 56gjo80asutxjo4y0i3ahbkeihhqoho 0 134 7963 4178 2022-12-18T05:06:45Z Kwamikagami 720 7963 wikitext text/x-wiki Манна [[казаах]] тылыттан тылбаастаммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр * Аһа суох кэпсэтии тахсыбат * Джигит күүһэ — төрөөбүт сиригэр * Төрөөбүт сириҥ — көмүс биһигиҥ * Сыттаах айахтан сытыган тыл тахсар * Өлөртөн ураты барытыгар тиэтэй * Тыаһа суох хаамар киһи ыраах тиийэр * Түүл орону талбат [[Категория:Казаах тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] des1yxef4txznzdehjju723ihc5iggn 0 135 5319 5316 2019-08-12T02:31:20Z Maria.bogum 43 5319 wikitext text/x-wiki '''Киһи''' - [[дьон]]тон биирдэстэрэ. [[Синиэним]]нэрэ: икки атахтаах ==Сомоҕо домохтор== * Лээби киһи * Икки атах * Иннинэн сирэйдээх * Киһилии киһи * Киһи киһитэ * Киһи-хара буол * Иллэҥ ыт эмэһэтин саланарыгар дылы (Тугу да гынара суох киһи солуута суох дьыаланан дьарыктанарын этэллэр) * Киһи айаҕар баппат тыл (Быдьар тыл, үөхсүү тыл) * Киһи аахсыбат киһитэ (Куһаҕан киһи, акаары, киһи сатаан өйдөппөт киһитэ) * Киһи баара холлуо дуо (Оҕо кыратык да туһалаатаҕына итинник этэллэр) * Киһи билэр киһитэ (Кини баҕас кимэ-туга (куһаҕана) биллэр киһи, онон улаатымсыйбатын диэн өйдөбүллээх) * Киһи буол, кии буол (Үчүгэй да, куһаҕан да буол, онно мин кыһаммаппын) * Киһи гыммат (Тулуппат, киһилээбэт) * Киһи да күлэр (Күлэргэ олуона түбэлтэҕэ бэркиһээн күллэхтэринэ этэллэр) * Киһи иннигэр тыһы кылы көрөр, бэйэтин иннигэр бэрэбинэни да билбэт (Атын киһи итэҕэһин, кыра да буоллар, көрөр, бэйэтин киэнин, улахан да буоллар, билиммэт) * Киһи иннин сарбыйар (Киһи инники кэскилин алдьатар, киһини киһи буоларын сарбыйар, куһаҕаҥҥа тиэрдэр) * Киһи итэҕэһигэр кэлбит киһи (Киһи ахсаанын ситэрэр суолтаҕа сылдьар сыппах, туһата суох киһи) * Киһи иилэн ылар киһитэ (суох) (Тонуктаах, балачча үчүгэй, дьоһуннаах, өйдөөх киһи (суох) * Киһи куйахата ытырбахтыах * Киһи кута-сүрэ тохтообот * Киһи кэпсэппэт (көрбөт), ыт үрбэт буолбут, ынах кэйбэт (маҥыраабат) (Буорайбыт, быстыбыт, ким да кыһаммат, аахайбат, ахсарбат буолбут) * Киһилии санаалаах (Үчүгэй киһи) * Киһини билбэт буолбут (1. Улахан ыарыыттан өйүн сүтэрбит. 2. Улахамсыйбыт) * Киһини билэр (өйдүүр) буолуоҕуттан (Олох кыратыттан) * Киһини былдьаабыт (Алдьархайга (уокка, ууга, адьырҕа кыылга) киһи түбэһэн өлүүтүн этэллэр (харыстаан этии) * Киһи сирэйин (хараҕын) таба көрбөт (Кыбыстар, саатар, дьулайар) * Киһи тыла хонор (Ким эрэ туһунан куһаҕан кэпсээн, хоп-сип тарҕанара) * Киһи тылга иҥниэ * Киһи тылын истэр * Киһи тылын уйбат ( Кэпсэтии кыра энчитин сөбүлээбэт, кыыһырар) * Киһитэ кини (мин, эн) буоллаҕа (Кини, (мин, эн) бэрт (куһаҕан) буолан, оннук буоллаҕа дии диэн этии * Киһи тэҥэ суох (Улаатымсыйбыт, киэбирбит) * Киһи=хара буол (Үчүгэй олоҕу олор, үчүгэй киһи буол) * Киһи эрэ аатын ылан (сылдьар) (Киһи сыппаҕын, мөкүтүн туһунан итинник этэллэр) * Киһи эрэ буоллар (Төһө да кинитин иһин, бэйэтэ баһыттарар түбэлтэҕэ түбэһэн) * Киһи эрэ буолларгын (Эр бэрдэ буоллаххына (оннук гын, биитэр оннук гыныма) * Киһи эрэ кырдьыктаммат диэн (Наһаалаабыт киһини сэрэтии, буойуу: кыыһырдахпына куһаҕан буолуо) * [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] re1sed8bputj6hhx8gxvo52g5bszzsi 0 136 3626 821 2018-09-01T03:36:53Z HalanTul 17 3626 wikitext text/x-wiki Киһиргэс быһыы, киһиргэнии, дэбдэҥ быһыы, чабыланыы * Халлаан хабарҕатынан, муора тобугунан киһи. * Чаба [[чабычах]] саҕа. [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gp60bi9ok170p6aovrm3kz4ymif6joy 0 137 7632 7631 2022-06-03T07:24:52Z HalanTul 17 7632 wikitext text/x-wiki '''Дьячковскай Константин Николаевич-Туйаарыскай''' (03.06.1915—20.03.1976) — оҕолорго анаан суруйбут бэйиэт, [[суруналыыс]], [[Саха АССР]] култууратын үтүөлээх үлэһитэ. {{Навигация|Тиэмэ=Константин Туйаарыскай|Бикипиэдьийэ=Дьячковскай Константин Николаевич-Туйаарыскай|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Дьячковскай Константин Николаевич - Туйаарыскай|}} * Сүөһү сүөһүтэ өтөөхтүүр. {{Q|Ийэтигэр күнү көтөҕөн биэрдэ Итиэннэ илиитин тэбэннэ. Иккитин туола илик Ньургустаан Ийэтигэр итинник, Күн көмүс кыырпаҕын Көтөҕөн-уунан турардаах.|Ааптар=}} {{Q|Кэри-куру, бааргын дуо? – Суохпун! Өһөс-чоҕой, бааргын дуо? – Суохпун! Атаах-тараах, бааргын дуо? – Суохпун!|Ааптар=}} {{Q|-- Үүкэй, Үүкэй, Үүкэй, Үүкэй, хантан кэллигит? -- Эбэбиттэн кэллибит. -- Эбэҥ тугу аһатта? -- Үүт, сүөгэй иһэттэ, -- Үөлбүт эти сиэттэ, Ытыспытынан тас-тас, Ыллыы-ыллыы охсон, Үчүгэйдээн биэрдибит. «Үүкэй, үүкэй», - диир эбэм.|Ааптар=}} {{Q|-- Эбээ, эбээ, Көтөх эрэ. -- Айа, сылайдым. Эн көтөх. -- Эбээ,эбээ, Кырдьык дуо? -- Төбөҕүн уур, Түһэхпэр уур.|Ааптар=}} {{Q|Сайыҥҥыны таптаан, Сайылыгы хайҕаан, — Арҕас төбөлөөх Алтан окко ыллааҥ!|Ааптар=Току-току, ньээм-ньээм!}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Оҕо суруйааччылара]] [[Категория:Бэйиэттэр]] eql4v23ezj6g4d93bg4xh8juk9j8wt7 0 138 7826 7825 2022-07-04T01:49:49Z HalanTul 17 7826 wikitext text/x-wiki '''Конфуций''' (Кон Фу-Цзы) — былыргы [[Кытай]] мындыра, бөлүһүөгэ. Кини үөрэҕэ чуолаан сиэр-майгы, этика, киһи киһилиин сыһыаннаһыыларын тустарынан. Ардыгар ону религияҕа холууллар. Ол эрээри таҥара үөрэҕин, теологияны Конфуций ырыппат. Кини үрдүкү майгылаах-сигилилээх, гармониялаах уопсастыбаны тутан таһаарарга идея киллэрбитэ. Кини үөрэҕин көмүс сиэрэ маннык буолар: "Атын киһиэхэ бэйэҕэр баҕарбатаххын оҥорума". Конфуций үөрэҕэ дьон-сэргэ быыһыгар киэҥник биһирэнэн судаарыстыба таһымыгар нуорма быһыытынан ылыллыбыта. Ол курдук 20 үйэ кэриҥэ дьон биһирэмигэр сылдьар. Кини сүбэлэрэ өйдүүргэ олус судургулар, ол да иһин дьону күүскэ көҕүлүүр буолуохтаахтар. {{Q|Тохтооботуҥ тухары бытааныҥ улахан буолбатах.|Ааптар=}} {{Q|Олох диэн олус судургу эрээри биһиги ону уустугурда сатыыбыт.|Ааптар=}} {{Q|Сөбүлүүр дьарыккын тал уонна кэлэр олоҕуҥ биир да күнүн үлэлиэҥ суоҕа.|Ааптар=}} {{Q|Туох барыта кэрэлээх эрээри бары ону көрбөттөр.|Ааптар=}} {{Q|Биһиги улуу албаммыт хаһан даҕаны бүдүрүйбэппитигэр сыппат, бүдүрүйдэхпит аайы өрө турарбытыгар сытар.|Ааптар=}} {{Q|Кыайарга дьулуур, ситиһэргэ баҕарыы, ис кыаҕы толору арыйарга дьаныар - бу бааллар киһи уһулуччу буолуутугар аан арыйар күлүүстэр.|Ааптар=}} {{Q|Ханна да бардаргын, туох баар сүрэххинэн бар.|Ааптар=}} {{Q|Чуумпу диэн хаһан да таҥнарбат доҕор.|Ааптар=}} {{Q|Дьиҥнээх билии диэн бэйэҥ төһө маалгыҥҥын билии.|Ааптар=}} {{Q|Иһиттим уонна умуннум. Көрдүм уонна биллим. Оҥордум уонна өйдөөтүм.|Ааптар=}} {{Q|Бэйэҕиттэн туох да үчүгэйэ суох киһилиин хаһан да доҕордоһума.|Ааптар=(Александр Евстегнеев кинигэтиттэн)}} {{Q|Үөрэхтээх тирэхтээх, тирэхтээх эрэллээх, эрэллээх эйэлээх.|Ааптар=Кэтириинэ Тарабукина нууччалыыттан тылбааһа. Образование рождает уверенность, уверенность рождает надежду, а надежда рождает мир}} [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кытай]] sp0caocox0uhrru75s5m83t0qa2vjwt 0 139 3841 3623 2018-09-18T02:41:58Z Maria.bogum 43 3841 wikitext text/x-wiki '''[[Протодьяконов Василий Андреевич]]-[[Кулантай]]''' (14.11.1912—04.05.1993) — [[саха]] сэбиэскэй суруйааччыта, уопсастыбаннай диэйэтэлэ. {{Навигация|Тиэмэ=Кулантай|Бикипиэдьийэ=Кулантай (Протодьяконов Василий Андреевич)|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] o66pnx4yda3wnzd9tmgh3onqvpy8st0 0 140 7919 5313 2022-10-05T16:39:17Z 89.223.104.107 7919 wikitext text/x-wiki '''Елена Васильевна Слепцова-Куорсуннаах''' - [[саха]] народнай [[суруйааччы]]та, [[бэйиэт]], [[Былатыан Ойуунускай|П.А.Ойуунускай]] аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] үтүөлээх [[артыыс|артыыһа]]. == Айымньыларыттан == {{Q|Туох барыта чуумпуга айыллар - [[Хоһоон]], [[таптал]], [[айылҕа]], [[өлүү]]... Ол таайыллыбат таабырынын Сүрэх эрэ чуумпутук сэрэйэр.|Ааптар=Хомуһуннаах хоһооннор. - Дьокуускай: Көмүөл, 2010, с.34}} {{Q|Иэс баайар идэлээхтэри Испэр олох киллэрбэппин, [[Киһи]]эхэ үтүөнү оҥорор - Хандалы кэтэрдэр буолбатах.|Ааптар=Хомуһуннаах хоһооннор. - Дьокуускай: Көмүөл, 2010, с.41}} {{Q|Дьону, олоҕу таптыахха, Чугас киһини үөрдүөххэ, [[Дьол]]у харах мичээринэн Манньытан ыҥыран ылыахха.|Ааптар=Хомуһуннаах хоһооннор. - Дьокуускай: Көмүөл, 2010, с.41}} {{Q|Ханна эрэ ырыых-ыраах хаҥыл тыыннаах дойдубар халлаантан сиргэ түспүт хаар тумараҕа сууламмыт кыымынан илгистэр үөлэстээх кыра [[дьиэ]] миигин күүтэр...|Ааптар=Сулустан тохтубут хоһооннор, Көмүөл, Дьокуускай, 2011, С.21}} “Бу Таатта эҥэр оҕону табан иитэр үтүө үгэстээхтэр. Биһиги курдук буорга-сыыска былаан көрбөттөр, тута үгэскэ, үөрэххэ сыһыараллар” (“Аан талҕа”, с.6); “Оруостар, бу эҥэр биллэринэн, үтүө сүүрүктэри утумнаахтык ууһаталлар уонна күндүтүк саныыр дьонноругар биирдэстэрин эмэ мүччү тутан бэлэхтиир үгэстээхтэр” (“Аан талҕа”, с.6); “...бу кэпсээбиппин өйдүү сылдьыҥ, туох барыта ырыттахха остуоруйалаах буолар” (“Аан талҕа”, с.26); “Ордук кэрэхсэбиллээҕэ туспа омук дьоно диэн атааннаабакка, кыалларынан судаарыскайдарга киһилии сыһыаннаһыылара этэ (“Аан талҕа”, с.31); “Оо, оҕо саас, оҕо саас... Оройго оҕустарыаххар диэри оҕо сааскыттан арахсыбаккын быһыылаах ээ...” (“Аан талҕа”, с.54); “...“Ат сүүрдүү бу күрэс былдьаһыы эрэ буолбатах, дьоҥҥо Дьөһөгөй оҕотун кэрэтин толору көрдөрүү эмиэ биир сүрүн көстүү” диирэ Балдьай” (“Аан талҕа”, с.61); “Сибиир маатыска улуу иэнин Арассыыйа хаһан даҕаны “Культурнай” даҕаны, “Федеративнай” даҕаны аптаныамыйа кыра омукка кэлэрин туһугар туран биэриэ суоҕа! (Котик тыла)” (“Аан талҕа”, с.119); “Хомуһуннаах ойуун курдук киһини абылаан кэбиһэр сэдэх дьоҕурдаах” (Ойуунускай туһунан) (“Аан талҕа”, с.136); “Дьэ ити, атас доҕорун, аҕа оҕотун, быраат убайын утары туруннахпыт. Ол эрээри хайа да балаһыанньаҕа икки лааҕырга тэҥинэн кыттыспыт суох, хайатын эрэ таларга тиийиллэр. Ону толкуйдаа” (Ойуунускай тыла) (“Аан талҕа”, с.141); “Көҥүл буолла диигин даа, көҥүл күлүгэ эрэ быһыылаах” (Хабырылла Силэпиэнтэп тыла) (“Аан талҕа”, с.145); “Романтиканы ыччат сэриигэ кытта көрдүүр” (Хабырылла Силэпиэнтэп тыла) (“Аан талҕа”, с.177); “Чэ, ким билиэ баарай, өрт уота куоттаҕына, бөдөҥ даҕаны мастары ордорбот” (Эдуард Троц тыла) (“Аан талҕа”, с.191); “Оччоҕо эн таҥараҥ тугуй? Ама, эн тапталлааххын кытта күннэри-түүннэри бассабыык баартыйа туһунан кэпсэтэн тахсыаҥ этэ дуо? Чуҥкук буолаарай” (Баһылай Оруоһун тыла) (“Аан талҕа”, с.247); “Оо, эдэр саас, таптал. Ханнык да үйэҕэ эдэр саас биир. Бараммат элбэх баҕа, ыһыллар элбэх ыра, инникигэ эрэл ситтэрбэт сыралын сырсыы. Таптал киһини туохха-туохха тиэрпэтэҕэй?” (“Аан талҕа”, с.295-296); “Доҕор диэн доҕор, оттон таптал – айылҕа киһиэхэ тус бэлэҕэ” (“Аан талҕа”, с.296); “Кини тоҕо тапталын туһугар дьонун, аймахтарын, бэйэтин аатын толук уурбут киһини абааһы көрүөй” (“Аан талҕа”, с.301); “Дойдубутугар биһигини ким да күүппэт. Ол эрээри дойду диэн дойду, муммут оҕолорун син биир бэйэтин күөнүгэр киллэрэ турар дьиктилээҕэр эрэнэбит” (Терентий аҕабыыт тыла) (“Аан талҕа”, с.332); “Саа уоһугар бэйэ киирэн биэрэрэ акаары быһыы, хайа сатанарынан тыыннаах буолар туһугар охсуһуохха. Тыыннаах эрэ киһи ону сатыыр, өлбүттэн туһа суох...” (Алампа тыла) (“Аан талҕа”, с.382); “Ытаа-ытаа... Ытыыр эмиэ туһалаах дииллэр. Эн курдук аһыныгас сүрэхтээх киһи бэйэҕэр куутуйаланарыҥ ордук куһаҕан” (Баһылай Оруоһун тыла) (“Аан талҕа”, с.389); “...олох төһө да кытаанах буоллар, эн курдук наһаа кэрэ. Эн эрэ баар буолаҥҥын...” (Баһылай Оруоһун тыла) (“Аан талҕа”, с.390); “Ким эрэ дьадаҥы, ким эрэ баай, ымсыырыы ханна барыай” (Биэрэ Дабыыдап тыла) (“Аан талҕа”, с.404); “Даа, саҥа былаас эдэрдэри ордорор, эн эмиэ онно умсан эрдэҕиҥ, оттон ол байҕалтан кырдьыгы булан күөрэйэр ыарахан” (Ылдьаана тыла) (“Аан талҕа”, с.409); “Чахчы даҕаны, ахсым аттарын уорҕатыгар олордоллор эрэ, кинилэр көҥүл буола түһэллэр эбээт” (“Аан талҕа”, с.429); “Икки ый хаайыыга бүтүн икки үйэҕэ тэҥнэһэр” (“Аан талҕа”, с.545); “Ол эрээри өлүү кини дууһатын ыларга тиэтэйбэккэ, тургутардыы аттыгар манаан олороро” (“Аан талҕа”, с.563); “Саҥа-иҥэ суоҕа, үрэх баһын дьоно үксүн итинник буолаллар, бүтэ тоҥон хаалбыт дьон” (“Аан талҕа”, с.595); “Өҥ буорга түспүт туораах аһа үчүгэй буолар” (“Аан талҕа”, с.605); “Дьиҥэр, бу үлүгэр тыйыс дойдуга саха дьахтара барахсан дьиэ холумтанын сойуппакка баччаҕа диэри норуоту тыыннаах аҕалбыт” (“Аан талҕа”, с.606); “Дьахтары өрө туппат омук сайдыыта бытаарар, олоҕо уустугурар, ыарыыр” (“Аан талҕа”, с.606); “Омук кыаҕа төһөҕө даҕаны олорор сирин иэниттэн көстөр” (“Аан талҕа”, с.606); “Мин араас омук оҕолорун үөрэппит киһибин, ол эрээри бу саха оҕолорун курдук үөрэххэ дьоҕурдаах, дьулуурдаах оҕолору көрбөтөҕүм. Оттон ахсаан аҕыйаҕа талаанын күүһүттэн, дьоҕурун баламатыттан буолар” (“Аан талҕа”, с.607); “Тоҕо сүрүкэтэй, эһиги Оруос буолбут кыһалҕаҕытыгар, биир да суох гына имири эстиэхтээх үһүгүт дуо? Биһиги крууук истэрбит, Оруоһуттар диэн саха саарыннара, улуу үөрэхтээхтэрэ, киһи тэҥнэспэт дьоно үһү диэн. Онтукаларбытын эһэн баран, бу хайдах саха буолабыт?” (Соппуруон тыла) (“Аан талҕа”, с.637) [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] a0rhctko3syk0vsevf58zqmu98mb5xn 0 141 8415 4017 2025-03-04T00:15:58Z HalanTul 17 8415 wikitext text/x-wiki Куттас, [[хоргус]] быһыы. * Куттас үйэтигэр сүүстэ өлөр. * Эмэһэтин тыаһыттан үргэр. * Хоргуһу кытта аргыстаһыма, кутталгыттан бэйэҥ хоргус буолуоҥ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Майгы]] bd1opwzcwkvl5yug3r394899s7mfdbj 0 142 3795 3533 2018-09-17T06:04:31Z Maria.bogum 43 3795 wikitext text/x-wiki [[Киһи]] киһиэхэ куһаҕан, мөлтөх сыһыанын көрдөрөр [[Сомоҕо домох|сомоҕо домохтор]], өс хоһоонноро, айымньылартан быһа тардыылар, улуулар этиилэрэ. {{Q|[[Киһи]] киһиэхэ - сур бөрө.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ciulrm94wv05g6xoxpof8s32sy03f10 0 143 7966 4434 2022-12-18T05:07:55Z Kwamikagami 720 7966 wikitext text/x-wiki '''Кымньыы''' — аты салайарга, [[сүөһү]]нү үүрэргэ туттуллар көмө тэрил. == Өс хоһооно == * Үтүө [[ат]] биир кымньыылаах, үтүө киһи биир тыллаах. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сэп-сэбиргэл]] 9bbyis4zo123un1oi0yfvrdle7uxb7y 0 144 4014 850 2018-12-09T02:55:06Z HalanTul 17 4014 wikitext text/x-wiki '''Кырдьык''' - [[дьиҥ]], [[сымыйа]] буолбатах. == Сомоҕо домох == Кылырыйар кырдьык == Өс хоһооно == Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4wadajbvf1nkch2xfp915h46c8h8xz5 0 145 4446 4445 2019-01-20T02:39:42Z HalanTul 17 4446 wikitext text/x-wiki '''Кырдьыы''' - [[эмэҕирии]], сааһырыы. == Өс хоһоонноро == *Түөһэйэн чөҥөчөгү үрбүт *Кырдьаҕастан ыйытыма, сылдьыбыттан ыйыт. *Эдэрбин диэн эрэнимэ, кырдьаҕаспын диэн түүнүмэ. *Кырдьар кырыыс муҥа, сорсуйар сор муҥа. *Дьадайан баран баайгын кэпсээмэ, кырдьан баран күүскүн кэпсээмэ. *Кырдьаҕас ыт сымыйанан үрбэт. *Үөһэттэн хаар баттаата, анныбыттан ханным сааҕа баттаата *Чөҥөчөгүн үрбүт, иинин өҥөйбүт. == Алгыстан == {{Q| Үүт маҥан төбөлөммүт, Күлгэтийбит көрүҥнэммит, Тоҥхогоркоон уҥуохтаммыт, Мас чабыгыарка тайахтаммыт...|Ааптар=[[Салама тойуга]], Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003. С.118}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hega4l50r0iobz84jnpxm4sipex66fu 0 146 857 856 2018-06-08T14:41:36Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 857 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кытай өһүн хоһооно]] slic9mz2bpvtggq0xo917qw0jt7w2fi 0 147 8200 4180 2023-07-08T06:47:37Z HalanTul 17 8200 wikitext text/x-wiki Манна [[кытай]] тылыттан тылбаастаммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр * Уота суох мас умайбат * Бүтүн сымыыты сахсырга ыспат * Ыраах айан таһаҕаһа ыарахан буолар * [[Бөрө]] элбэх, эт аҕыйах * Муҥургун билэр буол * Баай харчыта - дьадаҥы олоҕо * Баас осто - ыарыыта умнулунна * Сымыыкка уҥуох көрдөөбүккэ дылы * [[Тымтык]] бэйэтин сырдатыммат * Туох эрэ сатаммат дии саныыр киһи ону оҥоро сылдьар киһиэхэ мэһэйдиэ суохтаах. * Улахан өрүс чуумпутук устар, өйдөөх киһи намыыннык саҥарар. [[Категория:Кытай тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] 5sceyohvcpkddxc058cr5dv5atmpm98 0 148 3654 3653 2018-09-02T07:52:49Z HalanTul 17 3654 wikitext text/x-wiki '''[[Бурнашов Николай Петрович — Боодоҕос]]''' (1846-1950) олоҥхоһут хаалларбыт [[олоҥхо|олоҥхото]]. {{Q|Былыргы дьыл Былдьаһыктааҕын-быһылааннааҕын Быдан ынараа өттүгэр, Урукку күн Охсуһуулааҕын-оһоллооҕун Улаҕа өттүгэр, Ааспыт дьыл Алдьархайдааҕын-арасхааттааҕын Анараа таһаатыгар Саха киһи Санаата тиийэн Сабаҕалаан көрбөтөх Сарыал маҕан халлаана диэн, Сарыы таҥалай курдук, Таҥнары тардыллан, Тараадыйан-тарҕанан, Айыллыбыт эбит.|Ааптар=Кыыс Дэбилийэ, олоҥхоһут Н.П.Бурнашев, "Наука", Новосибирскай, 1993, С. 72}} [[Категория:Олоҥхо]] [[Категория:Кыыс Дэбилийэ]] 1u2lbr8yprz3frp8n8cp19tbc071hxd 0 149 8436 4181 2025-04-04T08:19:48Z Rachmat04 122 8436 wikitext text/x-wiki '''Кыыс Ньургун''' - [[олоҥхо]]ҕо бухатыыр кыыс. {{Q|Ойох ыла кэллим диэбити Оройун охсор буоларым|Ааптар=[[Дьулуруйар Ньургун Боотур]] ([[Олоҥхо]]), [[Ойуунускай]], 1932}} {{Q|Сиһим үөһүн Сэймэктии иликкинэ, Үрдүк мындаабар Үөмтэрбэтим буолуо...|Ааптар=[[Дьулуруйар Ньургун Боотур]] ([[Олоҥхо]]), [[Ойуунускай]], 1932}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Олоҥхо]] fb1wirkgaoazr00sqto37yhavpzzxnr 0 150 875 874 2018-06-08T14:41:36Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 875 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кыыс Дэбилийэ (олоҥхо)]] 9tm94ks9ymz7cqc63uv7gdno50jmw7b 0 151 4523 4522 2019-01-30T07:18:01Z Арчы Уола 36 /* Кэпсээнтэн быһа тардыылар */ 4523 wikitext text/x-wiki '''Кэм''' == Кэм туһунан сомоҕо домохтор == == Кэм туһунан өс хоһоонноро == * Балык ыамнаах, киһи [[кэм]]нээх. == Кэпсээнтэн быһа тардыылар == {{Q|Кэм-кэрдии барахсан тугу эмтээбэтэҕэ баарай, хайдахтаах да сырҕан бааһы оһорон кээһэр дууһа, сүрэх эмчитэ буоллаҕа.|Ааптар=[[Анна Саввинова|Анна Саввинова-Дабайа]]. Олох эриэнэ, Дьокуускай: Бичик, 2015, с.96}} == Хоһоонтон быһа тардыылар == {{Q|Кэрэдэх [[үйэ]]м кээнчэтэ Элэйиэҕин иннинэ, Кэхтэр [[кэм]]им кэҕэтэ Кэлэҕэйдиэн иннинэ...|Ааптар=[[Зинаида Архипова]]. Түлүк уум түүллэрэ, Дьокуускай: Түһүлгэ, 2018, с.6}} {{Q|Утуйан уһугуннах аайы Урукку олох, Уу-хаар курдук, Ууллан тохтор...|Ааптар=[[Алампа]] //}} {{Q|...[[Кэм]]-кэрдии, киэҥ куйаар, Өл-төрөө — кыһаммат, Басхайа да байаар, Бахтай да — аһыммат... Син тахса туруоҕа Үрүҥ күн — күн ахсын, Хаар түһэн ууллуоҕа, Кыс — бүгүн, саас — сарсын, Күөх сайын салаллыа, Чэлгитиэ сир кырсын... Эн кэмиҥ ааҕыллыа, Бүк бүгүн, сас сарсын...|Ааптар=[[Сэргэх Сэмэй]]. "Оһуор тыл симэхтээх хонуубар", Дьокуускай, ИП Иванова, 2012, 53 с.}} [[Категория:Кэм]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lkierhqf9m971gclao13aji9f6umkrq 0 152 8441 3553 2025-04-04T08:20:45Z Rachmat04 122 8441 wikitext text/x-wiki '''Кэпсээн''' - [[проза]] дьоҕус жанра. * Кэпсээн-ипсээн [[Категория:Проза]] gjtdd06cowu5150cy1ngr2vaveagxz4 0 153 885 884 2018-06-08T14:41:37Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 885 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кэриэй өһүн хоһооно]] 5cq89dyd2v2237qdn7bicpi3gho7byg 0 154 3590 893 2018-08-26T23:25:23Z HalanTul 17 3590 wikitext text/x-wiki Манна [[Кэриэйдэр|кэриэй]] омук өһүн хоһооннорун угабыт. 1.가는 말이 고와야 오는 말이 곱다. Эппит эйэҕэс тылыҥ үтүөнэн эргиллэн кэлиэҕэ. 2.남의 떡이 더 커 보인다. Туора киһи рис бөрүөгэ улахана сүрдээх буолар. 3.낮말은 새가 듣고 밤말은 쥐가 듣는다. Сарсыарда эппиккин чыычаах истэр, туун эппиккин кутуйах истэр. 4. 내일은 해가 서쪽에서 뜨겠다. Сарсын күммүт арҕааттан тахсар буолбут. 5. 단맛 쓴맛 다 보았다. Минньигэстэн минньигэһи да, аһыыттан аһыыны да барытын амтаһыйбытым. 6. 돌다리도 두드려 보고 건너라. Сымара таас күргэни туораары туран охсон холоон көр. 7.몸에 좋은 약이 입에 쓰다. Эккэр-сииҥҥэр туһалаах эмп амтана аһыы буолар. 8. 꾳이 고와야 나비 날아든다. Кэрэ сибэккигэ үрүмэччи да олорор. 9.여자 팔자는 남자 손끝에 달렸다. Дьахтар дьылҕата эр киһи илиитигэр. 10.여자는 아이 낳을 때가 한창이다. Дьахтар күөгэйэр күнэ – оҕо төрөтөр кэмэ. 11.가난해도 절개는 지켜야 한다. Эриҥ дьадаҥы да буоллар, кинини таҥнарыма. 12.길러 낸 부모 덕은 사람마다 있다. Иитэн таһаарбыт дьоҥҥор ытык иэстээххин умнума. [[Category:Өс хоһооно]] t93ag622sebyl2o9hkv57f8zlast3m9 0 155 4184 3412 2018-12-14T00:28:04Z Арчы Уола 36 4184 wikitext text/x-wiki Тахсыбыт күнэ: 2.02.2017 Киинэ жанра: мелодрама Уһуна: 90 мин. Режиссердара: [[Илья Портнягин]], [[Валентин Макаров]] Артыыстара: [[Айталина Лавернова]], [[Валентин Макаров]], [[Петр Баснаев]], [[Нюруяна Маркова]], [[Лена Маркова]], [[Айаал Аммосов]], [[Павел Ченянов]], [[Иннокентий Луковцев]], [[Изабелла Николаева]], [[Ванесса Ильина]] '''Кэрэл''' - эдэр уонна таланнах куорат кыыс аата. Айтал – дэриэбинэҕэ олорор уонна үлэлиир уол. Сотору буолан баран кинилэр бэйэ-бэйэлэрин көрсөллөр. http://kino.ykt.ru/index.php?r=films/view&id=43427308&name=43427308 [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Кэрэл]] 53tl9j1ozmdxzq7mnf118n1udgta435 0 156 4185 903 2018-12-14T00:29:48Z Арчы Уола 36 4185 wikitext text/x-wiki * [[Куорат]]тан кэлбит киһи дойдуҥ этин миинин иһиэҥ этэ буоллаҕа. * Эн тускар ыалдьабын дии * Чэ, мин кэллим, мин бардым * [[Сайын]] маннык кылгас буолбатах эбитэ буоллар, сайыны биьи ахтыа суох этибит * Бу, [[олох]]хо наар эн баҕарбытыҥ курдук буолбат * Мин дьиҥнээх ырыаһыт буолуохпун баҕарабын. Уонна буолуом * Чэ сөп, сыыһалаахпын мин, ону билигин кэлэн ыларыппат буоллаҕыҕ дии [[Category:Киинэ]] [[Category:Киинэлэр алпаабытынан]] 9gbmfgtg5i4ahs5nsuobxb7qp8wypxg 0 157 7974 7973 2022-12-18T05:11:18Z Kwamikagami 720 7974 wikitext text/x-wiki '''Харах [[быраас|бырааһыгар]]:''' [[Биригэдьиир]]: Тугуй бу ш? Кэскил: А? Биригэдьиир: Тугуй бу шш? Кэскил: Туох? Биригэдьиир: Шашлык! Кэскил: Аа, Ш? Биригэдьиир: Тугуй Б? Кэскил: Б? Биригэдьиир: Б! Молодиэс! '''Байаҥкамаакка:''' — Это что за безобразие? Хантан кэллиҥ бу эн? — Хореографическай... — Даа, манна эйиэхэ хореграфия игин буотах, сэптэ. Манна эйиэхэ армия, сэптэ! Манна эр дьоннор сылдьаллар! {{Q|— Хайа, доҕоор, кырыйтарбатыҥ дуо? — Кырыйтардым. Мин модельнай диэбитим.|"Кэскил": 2006 сыл, Кэскил}} [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Киинэ персонажтара]] lrgi0ayplmuve733j681kk19t0g4njb 0 158 3833 3832 2018-09-18T01:52:46Z Maria.bogum 43 3833 wikitext text/x-wiki '''"Кэскил"''' - көрдөөх [[киинэ]]. == [[Витек]] == Кэллибит, көрдүбүт, ыллыбыт, бардыбыт. [[Категория:Киинэлэр алпаабытынан]] mkcr8m9otbga22xzfds779b13ol9egi 0 159 8051 917 2023-02-04T02:56:02Z 80.83.239.45 /* Дыраама туһунан этиилэр */Зхзхзз 8051 wikitext text/x-wiki '''Күкүр Уус''' - [[Суорун Омоллоон|Суорун Омоллоон]] дыраамата. == Дырааматтан быһа тардыылар == === Күкүр Уус саҥата === Бу сааспыт тухары биирдии бэйэбит да иннибитин кыайан көрүммэт этибит, эгэ ол холбоһон баран, хаһан сатаһаары. Оннооҕор киһи лэппиэскэни тэҥ гына чиэппэрдээбэт. == Дыраама туһунан этиилэр == [[Category:Дыраама]] Huxyя не погял 3vychyd183wvw862trshedpi8ruiaon 0 160 5342 3689 2019-09-02T06:02:47Z Maria.bogum 43 5342 wikitext text/x-wiki '''[[Күлүк Сүөдэр]]''' — [[Алампа|А.И. Софронов-Алампа]] "Таптал" драматын персонаһа, резонер уобарас. * Үчүгэй куһаҕана суох, куһаҕан үчүгэйэ суох буолбат. Былыт быыһынан күн тыктаҕына, күлүк сири былдьаһа олороойоҕун. Бу аан дойдуга киһи [[дьол]]о ити күн тыган баран, былытынан сабылларын курдук буолар. Ону мүлчү түһүөҥ да, мэлдьи хараҥаҕа сылдьыаҥ. Дьол икки, сор икки бэйэ-бэйэлэрин эккирэтиһэ сылдьар быһылаахтар. : — "Таптал" (драма) Алампа [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] 4noghoyebvipsdpi597gqq2kb7l8iz6 0 161 6204 4331 2020-08-18T07:32:20Z HalanTul 17 6204 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Күлүмнүүр|Бикипиэдьийэ=Күлүмнүүр (Никифоров Василий Васильевич)|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Василий Васильевич Никифоров — Күлүмнүүр''' (18.05.[[1866]]—15.09.[[1928]]) — Саха Сирин уһулуччулаах общественнай, политическэй диэйэтэлэ, краевед-учуонай, суруйааччы, публицист, Сахалар сойуустарын салайааччыта, Саха Сиригэр земствоны киллэрии көҕүлээччитэ уонна тэрийээччитэ. == Күлүмнүүр туһунан == {{Q| Ньукулай Уус Күлүмнүүр ойуун туһунан толору кэпсээбитин, ону улаханнык биһирээбитин, Күлүмнүүр ойууну аҕа курдук туттубутун иһин Күлүмнүүр диэн суруйар ааты ылыммыта.|Ааптар=Березкин Иван Георгиевич В.В. Никифоров-Күлүмнүүр туһунан ахтыыта. Василий Васильевич Никифоров-Кюлюмнюр. Сост. [[Жирков Александр Николаевич|А.Н. Жирков]], [[Петров Пантелеймон Пантелеймонович |П.П. Петров]], Н.М. Черосов. Якутск, Бичик, 2016. С. 29-33}} == Манчаары (драма, Күлүмнүүр, 1908) == *...убаҕаһыгар хамыйахтаммытым аҕыйах буолуо, кытаанаҕар уһуктаммытым мөлтөх буолуо. *Ама тулаайаҕым иһин мин да тэбэр тымрдаахпын, ама дьадаҥым иһин мин да оонньуур хааннаахпын. *Соххор хараҕын уутун, доҕолоҥ сүһүөҕүн уутун супту оборон ылан байбытынан алыс киһиргээбэтин. *Сүрэҕим-быарым улллан тохторугар тиийдим. Эйигин санаатахпына, утуйар да уум уу буолбат, аһыр да аһым ас буолбат. *Билигин да кыайтарбатахтарын, хотторботохторун иһин хойуккутун хойут, кэнэҕэскитин кэнэҕэс, биһиги курдук санаалаах дьон элбээн истэхтэринэ, маннык хараҥа баттабыл, маннык муҥура суох атаҕастабыл мөлтүөҕэ, уурайыаҕа. == Публицистика == {{Q|Биһиэхэ, сахаҕа, сахалыы сурук үөскэтэр, ордук үчүгэй абыраллаах буолуохтаах. Ол кэннэ, оскуолаҕа үөрэх барыта сахалыы тылынан буоллаҕына, саха ортотугар үөрэх ордук түргэнник тэнийэн тэлгэниэ этэ.... Үчүгэй сахалыы кинигэлэр туһалара көһүннэҕинэ, үөрэх сахаларга сыстыа этэ буоллаҕа... Бу маны санаан, биһиги, күүспүтүн холбоон, сахалыы суруйан хаһыат диэни тэрийэбит. Урут хаһан даҕаны санаа булуллубатах суол улахаҥҥа турар, онтон антах, онон төрүттэнэн бэйэтэ бэйэтиттэн улаатан, кэҥээн иһиэхтээх.|Ааптар="От ыйын 1 күнэ", Саха дойдута, 1907}} [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Драматуурдар]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] b1011j6edd90lmhg84ru18g84shjj1s 0 162 926 925 2018-06-08T14:41:38Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 926 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Элэк]] 67cliiymr73kcnlqhxixhu87qdlc4fd 0 163 4973 3737 2019-04-21T07:38:47Z Арчы Уола 36 4973 wikitext text/x-wiki '''Алексей Андреевич Иванов-Күндэ''' - саха суруйааччыта, бэйиэт, учуонай. == Айымньыларыттан == {{Q|[[Марба]] сүрэҕэ аһыйа түстэ, сирэйэ кубарыс гынна, этэ-сиинэ тымныйталаата.|Ааптар=Марба, (Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ. Дьокуускай: Бичик, 2000, с.29)}} * Түүкэригэс Түүҥҥү туҥат Кытыылара Кыыһа оонньоон Көтөҕүллэн, Көтөн тахсан Ундаарыйа Унаарбыта. : Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1979, с.91. * Иһириктиир ойуурум Ибир самыыр курдук Илгэлэрдээх туҥата Тумарык маҥан сыһыыларга Тунаарталаан түспүтүн Эҕэрдэлээн этэбин. : Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1979, с.98. *Кылбайа тыган тахсар күннээх, Кыыһар туҥат былыттаах. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.97. *Харыйа мас Халанчалардаах, Хатыҥ ойуур Хаһаарымалардаах. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.99. *Тумарык маҥан халлаан Тураҕас күүгэһэ Күүгүнүү-күүгүнүү Күрүлүү оонньообута. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.101. *Тэтэгэркээн мутукча Тэлээхийдээн тахсыбыт. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.103. *Кэриэн ымыйалар кэккэлэспиттэр, Чороон ымыйалар Чуоҕуспуттар. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.104. *Кыыһар былыт Кырыыта Уот садарах буолан, Умайан таҕыста. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.107. *Иһирик ойуурум Сымала симэһинэ Ибир самыыр курдук Ибиириллэн таҕыста. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.112. *Кыһыл саһыл Кылбардыыр, Кэрэмэс саһыл Кэнтиктиир. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.116. *Кыһыл талах тамалҕаннардаах, Кыһыл буурай сэтиэнэхтээх. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.122. *Килэгир муус Килбиэннээх, Хара тордох буруолаах. :Күндэ Кыыһар туҥат, Дьокуускай, 1979, с.128. == Кини туһунан == “Күндэ дириҥ иэйиилээх дьиҥнээх поэт буолан, ханнык да чуор кулгаахтаах киһи истибэтин истэрэ, ханнык да кыраҕы харахтаах киһи көрбөтүн көрөрө...” [[Софрон Данилов]]; [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] qv30i971zxdhsjn4zzk1hgv5p1fpii0 0 164 7527 7523 2022-06-01T06:12:26Z Аанчык барахсан 682 /* Айымньыларыттан быһа тардыылар */ 7527 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Күннүк Уурастыырап|Бикипиэдьийэ=Күннүк Уурастыырап|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Новиков Владимир Михайлович — Күннүк Уурастыырап''' (09.05.[[1907]]—30.04.[[1990]]) - [[Амма улууһа|Амматтан]] төрүттээх саха норуодунай бэйиэтэ уонна биллиилээх тылбаасчыта. == Күннүк Уурастыырап бэргэн этиилэрэ == * Сааһыҥ тухары бар дьону кытары дьолгунан доҕордос, кыайыыгынан кыттыс. * Улуу нуучча тылыгар тылбаас — бу биһиги литэрэтиирэлэрбит бүтүн сойуус уонна аан дойду аренатыгар тахсар соҕотох эрэллээх уонна сатанар суоллара. == Күннүк Уурастыырап туһунан == * Уурастыырап – бэйэтин кэмин чаҕылхайдык ойуулаабыт поэт. …Бэйэтин көлүөнэтин, биир дойдулаахтарын, үөлээннээхтэрин үтүө дууһаларын, сырдык санааларын олоххо баарынан, таба көрдөрөн, итэҕэллээхтик ойуулаан. Литература ити саамай сүрүн ирдэбилин, кэскиллээх суолун поэт уһун үйэлээх айар үлэтигэр халбаҥнаабакка тутуспута… Иван Григорьевич Спиридонов * Күннүк Уурастыырап курдук сүдү, улуу талааннары биэрбит норуот – дьоллоох норуот, онтон төрөөбүт норуотун төлкөлөөх түөрэҕин түстэспит, ону ыллаабыт-туойбут поэт – дьоллоох поэт. Савва Тарасов == Айымньыларыттан быһа тардыылар == {{Q|Ырыам салгынна кѳрүлээн Ыраах быдан сатараа. Үлэ күүрээнин көҕүлээн Үрдүук кыайыыны албаа! Кэлэр кэмнэри айхаллаан Кэрэ тылгын кэрэхсэт, Үүнэр күннэри дьылҕалаан, Үгүс дьоҥҥо биhирэт.|Ааптар=[[Ырыабар]]}} {{Q|Аан дайды киэҥ иэнэ биһиэхэ Аһаҕас буолуоҕа мэлдьитин Саманнык, хаарыан сахтарга, Санааргыыр. хараастар сатаммат.|Ааптар=[[Манчаары отуута]] баллаада, 1946}} {{Q|Ырыаларым — ымыыларым, Ыраас сырдык ыраларым...|Ааптар=[[Ырыаларым]]}} {{Q|Баара дуо, сололоох киэһэҕэр Таптыыр кыыс күүлэйдии кэлбитэ, Эйиэхэ, соҕотох бэйэҕэр, Эрэнэн, эҥини эппитэ? Баара дуо, аттыгар олорон, Эн түөскэр төбөтүн уурбута, Сүрэххин дьолунан толорон, Моойгуттан ыксары кууспута?|Ааптар=[[Маайыстаан]]}} == Тылбаастарыттан быһа тардыылар == {{Q|Долгун, будул туманнарга Чомполонон ый устар, Санньы-курус хонууларга Санааргыы уотун кутар...|Ааптар=[[А.С. Пушкин]], Сквозь волнистые туманы Пробирается луна. На печальные поляны Льет печально свет она.}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] eeifoo99v43mjac5ytudja42hy9b32w 0 165 950 949 2018-06-08T14:41:40Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 950 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Күннүк Уурастыырап]] nxfderov97w0xsuasunfa4mc79milcm 0 166 5415 5414 2019-10-12T05:02:26Z HalanTul 17 5415 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Көҥүл көрүлээн * Көҥүл көт * Көҥүл [[тыын]] * Көҥүл көппүт [[киһи]] * [[Кулун]] босхо сырыт - ''дьиэ-уот көрүнүүтүн кыһалҕатыгар киирэ илик эдэрэ киһини, кыыһы этэргэ: туох да кыһалҕата [[түбүк|түбүгэ]] суох сырыт'' == Биллиилээх дьон көҥүл туһунан == {{Q|Биһигиттэн, музыкааннартан, хайабыт да былааска, судаарыстыбаҕа, официальнай ускуустубаҕа сыһыана суох этэ. Ол иһин биһиги көҥүл этибит. |Ааптар=[[Борис Гребенщиков]], [[Огонёк (сурунаал)]], №37, 2019, балаҕан ыйын 23, С.33}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] eq3gtxh77l11hf3ja1pw9yzl5xh4enk 0 167 959 958 2018-06-08T14:41:40Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 959 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Көҥүл боотурдар (киинэ, 2010)]] rkmq6fhweritot1c1435ecfh18ufx2w 0 168 3538 969 2018-08-26T00:21:05Z HalanTul 17 3538 wikitext text/x-wiki '''Көҥүл боотурдар''' - режиссердар [[Роман Дорофеев]] уонна [[Дмитрий Шадрин]] 2010 сыллаахха устубут киинэ кэмиэдьийэлэрэ. * Эһиги миигин билбэххит!? Эн, эн, эн! Миигин билбэккит уонна көрбөтөххүт дуо?! Оччотугар - кэтэҕэр кэрэчээн оһуордаах, иннигэр кэрэ бэлиэлээх... эһиги уолгут - Айар Баатыр буолабын! * Кэлэн ааспыт кэмнэр кэтэс кииннэригэр уоскээбит Кэрэмэн Бэргэн диэн буолабын * Тозус уон саьаан сиртэн тыаза дуораьыйаан иьиллэр, тохсус колуонэ боотура Дуораан Боотур диэн буолабын * 3) Урун тыыннытын ууруйуом, сырдык тыыннытым сарбыйыам * 4) Эн мин диэн буруйсубакка, ил - эйэ охсуьуоххайын * 5) Махтал киьигин ди эн * 6) Санныгар бас дуомнааххын * 7) Киьи эриэнэ иьигэр - суоьу эриэнэ таьыгар буолар * 8) Собо сордон озотун хаьан да ииппэт * 9) Чыычаах кэзэ озотун ииппитэ хаьан да учугэйгэ тиэрдибэт * 10) Туох барыта кэмнээх кэрдиистээх * 11) Иитиллэн улаатан бараннын мэктиэ тылын ити турар дуо? * 12) Мин эн курдук тон сурэхтээх буолбатахпын * 13) Солзолоох суол, дьоллоох олох буоллун! * 14) Эн иннигэр сэттэ костоох сиртэн сэьэнэ иьиллэр, алта костоох сиртэн айдаана биллэр, таптаабытын туойар, баьын иьэ бап-баллыгырас Чазаан Боотур диэн буолабын {{Q|- Баска ыттар баккы быта!!! - Өссө?! - ...Кэтинчэ быта...|Ааптар=}} [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Киинэлэр алпаабытынан]] iz46ncwy73c9ygucgdg3m6omnsxmtqj 0 169 7838 7837 2022-07-14T07:07:08Z HalanTul 17 7838 wikitext text/x-wiki Манна [[латыын]] тылыттан тылбаастаммыт [[өс хоһоонноро]] киирэллэр * ''A Deo rex, a rege lex'' :: Туруору тылбааһа: Ыраахтааҕы - [[таҥара]]ттан, сокуон - ыраахтааҕыттан. * ''A nullo diligitur, qui neminem diligit.'' :: Атын дьону таптаабат киһини туора дьон эмиэ таптаабат. * ''Ab aqua silente cave.'' :: Туруору тылбааһа: Чуумпу ууттан сэрэн. :: Нууччалыы көрүҥэ: Чуумпу уу абааһылаах буолар. * ''Abducet praedam, cui occurit prior.'' :: Туруору тылбааһа: Бастаан кэлбит баайы (булду) илдьэ барар. :: Сахалыы көрүҥэ: Урут турбут чыычаах тумсун соттор, хойут турбут хараҕын хастар. {{Q|Салаллары сатаабат бэйэтэ да сатаан салайбат.|Ааптар=Nemo autem regere potest nisi qui et regi.}} {{Q|Барыта ааһар. Бу эмиэ ааһыа.|Ааптар= Omnia transibunt. Et id transibit quoque. — [[Соломуон]], Израиль ыраахтааҕыта, б.э.и. 1011-931 сс. Биһилэҕэр маннык суруктааҕа диэн буолар.}} [[Категория:Латыын тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] braq8m05r3940ll9y8gdc9xn97e4hw6 0 170 974 973 2018-06-08T14:41:41Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 974 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Баишева-Федорова Людмила Алексеевна]] a762c0v8whzctoinxl54yfrc0j27aul 0 171 977 976 2018-06-08T14:41:41Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 977 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мааппа ("Мааппа", Н.М. Заболоцкай)]] 4pwd9qtafhb9fnunhsdw0s72qu9oj7w 0 172 3528 987 2018-08-25T23:28:21Z HalanTul 17 3528 wikitext text/x-wiki '''Мааппа''' - [[Заболоцкай Николай Максимович |Н.М. Заболоцкай]] "Мааппа" кэпсээнин сүрүн дьоруойа. * Бу күн сырдыга үчүгэйин, салгына ырааһын, сир ийэ киэҥин. Уонна киһиэхэ онтон туох наада? Киһи олох олороору төрүүр эбээт, олорбокко хаалар, олохтон матар кыһыыта бэрт буолбат дуо? : — Мааппа (кэпсээн) Н.М. Заболоцкай [Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] re54zf2rvkthd0b9drwceh8wu0y5gdv 0 173 989 988 2018-06-08T14:41:41Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 989 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Мааппа ("Мааппа", Н.М. Заболоцкай)]] 4pwd9qtafhb9fnunhsdw0s72qu9oj7w 0 174 3805 3804 2018-09-17T06:18:18Z Maria.bogum 43 3805 wikitext text/x-wiki '''Мандар Уус''' (Борис Фёдорович Неустроев) - [[саха]] аатырбыт [[тимир]] [[уус|ууһа]], саха [[үгэс|үгэһин]] тарҕатааччы, чинчийээччи. {{Q|Собус-соҕотох [[Айыы Итэҕэлэ]] эрэ үтүмэн үйэлэртэнбиһиги биэбэйдээн, киһи-хара оҥорбута, омугу биир сомоҕо гыммыта. Өбүгэлэрбит Айыы Итэҕэллээх буолан күн бүгүн биһиги баарбыт. Ол үтүөтүгэр умнууга хаалыа дуо, аньыыта бэрт буолаарай?!|Ааптар= "Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Онон, додоҕотторуом, Төрүт [[Итэҕэл]]битин сөргүтэн, атаҕар туруорар, сэниэлээх соҕустар хамсанар кэммит кэллэ. Хойутааһын - саха омук быһыытынан унаар буруотун кылгатарга биир сүрүн төрүөт буолсу...|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Омук, норуот дьоллоох, туруктаах олоҕун кэрэһитэ буолуох төүрт сүрүн Тирэх Өйдөбүллэр бааллар: -[[Ийэ Тыл]]а, -[[Төрүт Култуура]]та, [[Айылгы]]та, -Төрүт сирэ-уота, [[Төрөөбүт Дойду]]та, -[[Төрүт Итэҕэл]]э.|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Доҕотторуом, итэҕэллээх [[киһи]] - [[сүбэһит]]тээх; итэҕэллээх киһи - [[көнө сүрүн]]нээх; итэҕэллээх киһи - [[бөҕө тирэх]]тээх; итэҕэллээх [[омук]] - [[биир сомоҕо]]; итэҕэллээх омук - [[сайдар кэскил]]лээх; итэҕэллээх омук - [[уһун үйэ]]лээх.|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Өбүгэлэр бары инники кэскиллэригэр, кэнчээри ыччаттарыгар үтүөнү баҕараллар. Саха тугу барытын сиэллээн-кутуруктаан өйдүүр. Ол барыта ойууларга дьэҥкэтик көстөр.|Ааптар=Түмэллэри, ыаллары, өтөхтөрү кэрийэн..., [[Мандар Уус]] интервьютуттан, 2012, "[[Кыым]]ҥа" 2018 с., муус устар 5 к. бэчээттэммиттэн ылылынна}} {{Q|Омук - тыл, тыл - омук!|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Дьиҥинэн, Тыл уонна Итэҕэл биир төрүттээхтэр эбээт: итэҕэлин искэр "буһуута" - тылынан, таскар диэлийэн тахсыыта - тылынан, дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдиитэ - тылынан, киһи көннөрү күннээҕи тылынан да буолбатах - киһини итэҕэтэр тыл сүмэтинэн. Ол иһин омук бэйэтин Ийэ Тылынан ылыммыт Төрүт Итэҕэлиттэн ордук кини олоҕор сүдү көмөлөөх күүс суох.|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Онон үлэҕэ-үөрэххэ, Ийэ Тыл көмүскэлигэр норуот култууратын, айылгытын өрө сайыннарыыга, Айыы Итэҕэлин чэчирэтиигэ Ийэ Сир, Аан Айылҕа харыстабылыгар бигэ Түмсүүнү түстэниэхтээхпит.|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} {{Q|Ийэ Кут, Ийэ Өй, Ийэ Тыл Үс Ийэ - үс сүдү күүстэр - үс аҕас балыстар - киһи олоҕун үс сүрүн тирэхтэрэ...|Ааптар="Барҕа санаам, сүбэ тылым" кинигэттэн}} *Киһи үөрэҕи-билиини үйэтин тухары мунньунар. Ол эрэн үөрэҕи ылынар кэмэ – эдэр-сэнэх эрдэҕинэ. [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Уустар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] py559lss2otnbny0dd3wixok0ljin15 0 175 8105 8104 2023-02-20T00:30:00Z HalanTul 17 /* Манчаары ырыаҕа */ 8105 wikitext text/x-wiki '''Манчаары Баһылай''' (Федоров Василий Федорович) (1805—1870) — номоххо киирбит, ырыаҕа ылламмыт көҥүлүн үрдүктүк туппутунан норуокка биллибит сүдү киһи. Манчаары бэйэтэ айбыт айымньылара, уонна кини туһунан айымньыларга атын дьон кини "айаҕар укпут" тыллара тус-туһунаннар. == Манчаары (драма, [[Күлүмнүүр|Күлүмнүүр]], 1908) == *...убаҕаһыгар хамыйахтаммытым аҕыйах буолуо, кытаанаҕар уһуктаммытым мөлтөх буолуо. *Ама тулаайаҕым иһин мин да тэбэр тымрдаахпын, ама дьадаҥым иһин мин да оонньуур хааннаахпын. *Соххор хараҕын уутун, доҕолоҥ сүһүөҕүн уутун супту оборон ылан байбытынан алыс киһиргээбэтин. *Сүрэҕим-быарым улллан тохторугар тиийдим. Эйигин санаатахпына, утуйар да уум уу буолбат, аһыр да аһым ас буолбат. *Билигин да кыайтарбатахтарын, хотторботохторун иһин хойуккутун хойут, кэнэҕэскитин кэнэҕэс, биһиги курдук санаалаах дьон элбээн истэхтэринэ, маннык хараҥа баттабыл, маннык муҥура суох атаҕастабыл мөлтүөҕэ, уурайыаҕа. == Манчаары ырыаҕа == {{Q|Эйэҕэс майгыннаах эдэркээн Манчаары Эйээрэр куолаһа эймиирэ маардары. Эгэй дуо эгэйик, эгэй дуо эгэйик. Кыталык ырыата — манчаары күлүүтэ Кыргыттар куттарын долгутар да этэ. Эдэр саас, эдэр саас, эдэр саас уруйдан!|Ааптар=[[Тимофей Сметанин]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатыттан}} [[Category:Персонажтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] 3k8zg6pclqul24v2ntf15bt6lzi6qim 0 176 1028 1027 2018-06-08T14:41:42Z MF-Warburg 14 4 барылы уктубут: Importing from Incubator 1028 wikitext text/x-wiki '''Манчаары түөкүн''' - [[Күлүмнүүр|Күлүмнүүр]] 1908 сыллаахха суруйбут дыраамата. == Манчаары тыллара == *...убаҕаһыгар хамыйахтаммытым аҕыйах буолуо, кытаанаҕар уһуктаммытым мөлтөх буолуо. *Ама тулаайаҕым иһин мин да тэбэр тымрдаахпын, ама дьадаҥым иһин мин да оонньуур хааннаахпын. *Соххор хараҕын уутун, доҕолоҥ сүһүөҕүн уутун супту оборон ылан байбытынан алыс киһиргээбэтин. *Сүрэҕим-быарым улллан тохторугар тиийдим. Эйигин санаатахпына, утуйар да уум уу буолбат, аһыр да аһым ас буолбат. *Билигин да кыайтарбатахтарын, хотторботохторун иһин хойуккутун хойут, кэнэҕэскитин кэнэҕэс, биһиги курдук санаалаах дьон элбээн истэхтэринэ, маннык хараҥа баттабыл, маннык муҥура суох атаҕастабыл мөлтүөҕэ, уурайыаҕа. == Маарыйа эмээхсин (Манчаары ийэтэ) == * Тугу истиэмий, арай абаҕаҥ оҕонньор эн үтүө быһыыгын кэпсиэн сир сырайдаата, буор харахтаата. Хайдах гыныам баарай - халлааҥҥа көтүөхпүн кынатым суох, сиргэ тимириэхпин уһуга суох буолан хааллым. * Тыый, тукаам, туох тылын тылластаҥый, туох саҥаны саҥардаҥый. * Аҕаҥ өлбүтүн кэннэ түөрт киһи кэлэн ыйыта сатаан кээстэрэ, ону оҕобун аан дойдуттан араарымаарыбын, иэримэ дьиэтиттэн иэдэтимээйэбин диэн бу тоҥ модьоҕону кэтиэн олорор буолбаппын дуо. [[Category:Дыраама]] ky8gbpjfju5bpyr923uelkbs3fav8f7 0 177 3840 3130 2018-09-18T02:41:03Z Maria.bogum 43 3840 wikitext text/x-wiki '''[[Марк Жирков]]''' - Саха бастакы идэтийбит хампаһыытара. {{Q|Саха барыта ырыаһыт, олох ырыаһыта суохпун диэн мэлдьэһэр саха түүнүн утуйа сытан ыллааччы.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.28}} {{Q|Олоҕу дьиҥнээхтик, ис дууһаттан таптыахха наада.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.28}} {{Q|[[Муусука]] - бу биһиги дьоллоох олохпут арахсыспат аргыһа буолар.|Ааптар=Ыллыыр омук - кэскиллээх: Дьокуускай, 2017, с.28}} [[Категория: XX үйэ дьоно]] [[Категория: Мусукааннар]] [[Категория: Дьон алпаабытынан]] 1668an4qs08sn2yiudsalbl0axelka2 0 178 5444 5443 2019-10-25T22:06:24Z HalanTul 17 /* Ырыа тыллара */ 5444 wikitext text/x-wiki Махтаныы [[тыл]]лара. * Эн эппэтэҕиҥ – [[таҥара]] эппитэ буоллун. == Ырыа тыллара == {{Q|Махтанабын эйиэхэ, Кыратык да буоллар, Чаҕылхайдык олохпор Эн сандааран ааспыккар |Ааптар=[[Саргы Куо]], [[Виталий Андросов]] мелодиятыгар ырыа дьон биһирэбилин ылбыта}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] o0p632qez3fw4ktucw0vy5mizgrxbhb 0 179 4191 4151 2018-12-14T00:36:28Z Арчы Уола 36 4191 wikitext text/x-wiki '''Миитэрэй Наумов''' - [[саха суруйааччыта]], араас сылларга тыа хаһаайыстыбатын [[миниистир]]э, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин солбуйааччы, [[Ил Түмэн]] [[дьокутаат]]а, сис кэмитиэт бэрэстээтэлэ. {{Q|Туох айылааҕы сиэтэн бачча уһаты тартылар? Чолоруҥнаан уол оҕоҕун дии.|Ааптар=Дэриэбинэм барахсан // Биһиги былыргы уолаттар, 2009}} {{Q|Киһи кырдьыгын туоһулуур киһи да хаалбата.|Ааптар=Дэриэбинэм барахсан // Биһиги былыргы уолаттар, 2009}} {{Q|Оок-сиэ, киһи дууһата сүрэҕэр дииллэр да, арааһа хабаҕар быһыылаах...|Ааптар=Дэриэбинэм барахсан // Балыыһаҕа, 2009}} {{Q|Кыра кэҕэ силин саҕанан биир кири атын сир диэки эрэ сыҕарытыллар, сууй да, киһилии сууйуллуохтаах.|Ааптар=Дэриэбинэм барахсан // Муоста сууйуута, 2009}} {{Q|Эр киһи хараҕа кырдьыбат!|Ааптар=Дэриэбинэм барахсан // Эр киһи хараҕа кырдьыбат, 2009}} *Киһи олоҕо буоллаҕа-ыал барахсан, төһө элбэҕий да, соччо эгэлгэ. Тыа ыала барыта сүүһүн көлөһүнүн тобугар аҕаан, бу сиэдэрэй да, тыйыс да дойдубутугар олорор. Дьоллоох-кыһалҕалаах, үөрүүлээх -хомолтолоох тыа ыала барахсан тыа сирин баттаатар кэдэйбэт сиһэ, хатыйдар бүдүрүйбэт тирэҕэ. ::Тыа ыала барахсан. 2006 сыл. *Саха тураахха улаханнык бэһирбэт да, абааһы да көрбөт, көҥөммөт. Таптаан, сөбүлээн ымманыйбыта да иһиллибэт. Арай хараны, мөлтөҕү хара тураахха холуур. ...Хара дьахталлары тураахха холоотохторуна:"Хаар маҥан да -ыт ииктиир, буор хара да- бурдук үүнэр",- диэн куотуналларын истэрим. :: Өйдөөн көрбүтүм... 2015 сыл. *Биир үҥкүү. Биир түгэн, биир сүрэх арыл гыммыт кистэлэҥ көрүүтэ- мин эдэр сааһым мичээрэ. Дууһабын,эдэр сааспын, уолан сүрэхпин аспыт кэрэ түгэн. Тэтэркэй иэдэс, арылхай харах, муҥура биллибэт кэрэҕэ ыҥырбыт мичээр. Эдэр саас,эдэр саас... Биирдэ эрэ үҥкүүлээн ааспыт кэрэ кыыһым дьиктилээх мичээрэ... Оннук кэрэ мичээри көрдүү хаампытым таптал чараҥар. Булбутум олоҕум дьолун, ол кэрэ мичээр суһумугар тэҥнии. ::Тыа ыала барахсан.2006 сыл. *Дьыала туһугар олус туруу, чиккэ санаалаах киһи. Бэйэтигэр сүктэриллэр эппиэтиинэһи кимиэхэ эмит көлбөрүйбүтүн, бэйэтин оннугар эппиэттээччини була сатаабытын ончу өйдөөбөппүн. Кинини сорохтор куруубай соҕус дииллэрэ, ол сыыһа. Кини эппиэтинэһи дьоҥҥо соҥнуур, куотунан сатаабатаҕын атыҥҥа түһэрэ сатааччылары олох сөбүлээбэт салайааччы этэ. ::Өйдөөн көрбүтүм.2015 сыл. *Дьахталлар барахсаттар кимҥэ дууһаларын туттаралларын, кими ордук чорбото көрөллөрүн туох билиэ баарай? Дьахтар хараҕа атыннык көрөр эр бэртэрэ баар буолаллар. Онтон биирдэрэ Таллан буолуо, ол да иһин кыраһыабай кэргэннээх эбит диэн быһаарсыы буолбута. ::Өйдөөн көрбүтүм. 2015 сыл. * Ийэттэн тура төрүүр дьол элбэххэ бэриллибэт. Атах уйбат, күүс кыайбат буолуута - үгүстэр аналлара. : Дэриэбинэм барахсан. 2009 сыл. 111 стр. *Үөрэҕи үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрии да араастаах. Билии кимиэхэ хайдах киирэриттэн буоллаҕа. ::Стр 27. Электрик. * Биһиги дэриэбинэҕэ арыгы иһэргэ олох сөбө суох быраабыла баар. Субуотаҕа киһи аһыа этэ буоллаҕа, онтуҥ лааппы эрдэ сабыллар. Эгэ, өрөбүлгэ үлэлиэ дуо! Дьэ, ол иһин куһаҕанын дууһаҕынан билэ- билэ, оптуорунньуктан эбэтэр сэрэдэттэн саҕалыыгын. Маҕаһыын үлэтин баттаһа. Дьэ,сор! : стр 28. Мин олох буруйум суох. *- Дьэ,бэрт,балык,собо обургу салгынынан көтүөн кыната суох ини, аллара сири хаһан куотуон күрдьэҕэ суох буолуохтаах уонна бу бэйэлээх ийэттэн хайдах тахсыай. Муҥха да муҥха буолла. :Стр 73. Мөккүөр. *Эр киһи барахсан санаата да, хараҕа да кырдьыбат. Да, да, сорох органнар кырдьаллар, билиниэххэ наада... :Стр 75 Абаккалаах баҕайы. *Синньигэс биилэ суох, биэс бууттаах дьахтары туох хобулуга уйуой, намыһах да түүппүлэ сотору алдьанар ини. :Стр 79. Абаккалаах баҕайы. * Төрүт буор.2005. [[Дьокуускай]]. *** * Сааһыран истэҕин аайы эдэр кыргыттар элбэхтэрин, атахтара уһунун, харахтара кэрэтин өйдөөн көрөр буолбутун сөҕөр буолла. Хайыаҕай, кырдьыы эмиэ кэрэлээх. * Төрүт буор.стр 98. . [[Дьокуускай]].2005. ==Миитэрэй Наумов туһунан== Ил Түмэн бэрэстээтэлэ [[Жирков Александр Николаевич|А. Н. Жирков]]: Мин Сулҕаччыга тахса сылдьыбытым, Харачаас туппут дьиэтин көрбүтүм... Онно сылдьан сулҕаччылар олус көхтөөхтөрүн, тэрээһиннээхтэрин, Дьоруойдарын ааттарын тилиннэрэр дьулуурдаахтарын көрөн көмөлөһөргө санаммытым. Түгэнинэн туһанан, Харачаас үбүлүөйдээх сылын бэлиэтииргэ улахан көмөнү оҥоро сылдьар Дмитрий Федосеевичка махталбын биллэрэбин. :: - Сахалартан бастакы дьоруой бойобуой суолунан. Татьяна Павлова. САХА СИРЭ, 2018 с. муус устар 11 к. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 3o2jx54adf2zmr4pbsitfifyaaqs8ey 0 180 4192 3060 2018-12-14T00:38:15Z Арчы Уола 36 4192 wikitext text/x-wiki [[Саха]] омук [[олоҥхо]]лоруттан биир биллиилээхтэрэ, киэҥник тарҕаммыттара, [[тыйаатыр]] сыанатыгар турбуттара. [[Category:Модун Эр Соҕотох]] 8pkloes1v34nomvnr3zgtzswz63np6q 0 181 3831 3564 2018-09-18T01:51:55Z Maria.bogum 43 3831 wikitext text/x-wiki '''Монастырев Владимир Дмитриевич''' - тыл билимин хандьыдаата, [[ГЧИ]] [[тылдьыт]]ы оҥорор бөлөҕүн салайааччыта. {{Q|Улахан, 15 туомнаах тылдьыт саха тылын баайын төһө кыалларынан толорутук, норуот олоҕун-дьаһаҕын, култууратын, устуоруйатын киэҥник көрдөрөргө анаммыт тылдьыт. Ону тэҥэ литэрэтиирэ тылын сүрүннүүргэ, тылы билим өттүттэн көрүүгэ эмиэ олус киэҥ ис хоһоонноох.|Ааптар=Тылдьыт бүттэ! [[Кыым]], 2018 с. мууус устар 5 күнэ, 13№, с.15}} {{Q|Улахан Быһаарыылаах тылдьыкка быһа холоон, 90-тан тахса тыһыынча тыл киирдэ. Хас биирдии туом 500-тэн 600-кэ тиийэ сирэйдээх. Хас биирдии туомҥа 4-5-тии тыһыынча тыл уонна сомоҕо домох киирдэ. Туомнарбытын көрдөххө саха тылыгар саамай элбэх тыл "К" буукубаттан саҕалан. Ол курдук, аҥаардас "К" буукубаҕа төрдүс, бэһис туомнары анаатыбыт, барыта 10 тыһыынча тыллаах уонна сомоҕо домохтоох. Салгыы аҕыстыы тыһыынча тыллаах, "Т" уонна "С" буукубалар кэлэллэр, онтон "Б" - сэттэ тыһыынча тыллаах, онтон атын буукубалар ортотунан 4 тыһыынчалыы тыллаахтар.|Ааптар=Тылдьыт бүттэ! [[Кыым]], 2018 с. мууус устар 5 күнэ, 13№, с.15}} ==Монастырев туһунан этиилэр== [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7dyomnlj7ueo20pvvixss6e786tclpz 0 182 3652 3133 2018-09-02T07:51:16Z HalanTul 17 3652 wikitext text/x-wiki '''Мотуруона Боппуоба-Попова Матрена Алексеевна''' - саха биллиилээх учуутала, методиһа, [[Саха сирэ|Саха сирин]] "Учууталлар учууталлара". {{Q|Саха баарын тухары - Эһиги ааккыт Ааттаныа, Эһиги үтүөҕүт Үйэтитиллиэ! ДЬОННОР - ДЬЫЛҔАЛАР... ҮЙЭЛЭР - ДЬОННОР...|Ааптар=Сүгүрүйүү. - Дьокуускай: Сайдам, 2012, с.12}} {{Q|АЛАМПА КЫРДЬЫГА, АЛАМПА КӨҤҮЛЭ - Бүгүн да биһигини кытта...|Ааптар=Сүгүрүйүү. - Дьокуускай: Сайдам, 2012, с.17}} {{Q|АРБЫЫТА кыларыйар КЫРДЬЫГА, Хоһоонун хомуһуннаах дорҕооно - Курулҕан ырыа буолан, Куйаартан кутулла тохтор бу СИРГЭ - КӨМҮС КҮРҮЛГЭН буолан...|Ааптар=Сүгүрүйүү. - Дьокуускай: Сайдам, 2012, с.23}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] td99nwxw2ir9rficmds6i7it7mbadfz 0 183 4230 4229 2018-12-16T00:16:18Z HalanTul 17 4230 wikitext text/x-wiki '''Мария Дмитриевна Нартахова''' (25.01.1906—1987) — саха судаарыстыбаннай, общественнай уонна политическэй диэйэтэлэ. {{Q|1938 сылтан саҕалаан 1993 сылга диэри, САССР Үрдүкү Сэбиэтин 12 ыҥырыыта үлэлээн-хамнаан ааспыттара. Ити 52 сылтан 44-гэр өрөспүүбүлүкэбит Үрдүкү Сэбиэтин уһулуччулаах дьахталлар салайбыттара. Ол курдук, I уонна II ыҥырыылаах Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн [[Сидорова Софья Петровна|Софья Петровна Сидорова]] үлэлээбитэ, IV-V ыҥырыылаах САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн – Мария Дмитриевна Нартахова, VI-IX ыҥырыылаах САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн – [[Овчинникова Александра Яковлевна|Александра Яковлевна Овчинникова]], Х ыҥырыыга – [[Горохова Евдокия Николаевна|Евдокия Николаевна Горохова]]. XI ыҥырыыга САССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлинэн, биһиги уһулуччулаах дьахталларбыт бэртээхэй кэккэлэрин салҕааччынан ситиһиилээхтик уонна олус үтүө суобастаахтык [[Григорьева Люлия Николаевна|Люлия Николаевна Григорьева]] үлэлээбитэ|Ааптар=[[Жирков Александр Николаевич|Жирков А.Н.]], "Ил Түмэн", [http://news.iltumen.ru/sakha-post/parlamen-a/lyuliya-grigorevanyi-chiesteehin/ Люлия Григорьеваны чиэстээһин] }} [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] afcw2vu1nlm92v47exr0x42zwyhox30 0 184 8219 8218 2023-10-13T05:09:13Z HalanTul 17 /* Хоһоонноруттан */ 8219 wikitext text/x-wiki '''Сайа (Наталья Владимировна Михалева)''' — [[поэтесса]], суруналыыс, Саха тэлэбиидэнньэтигэр «Сайа кэпсиэ» биэрии ыытааччыта. === Хоһоонноруттан === {{Q|Ытыспынан толору Дьолу сомсон турарым, Бу кэлиэхтээх туох эрэ Дьикти кэмин күүтэрим… Олох кэрэ диэн этэ, Олох дьикти диэн этэ! Сандал сааһым күлэрэ, Самаан сайын кэлэрэ, Көмүс күһүн күүтэрэ, Кырыа кыһын бүтэрэ Чэпчэкитэ бэрт этэ!|Ааптар=}} {{Q|Санаа күүһэ төрүүр онтон Самныы ыарын ылынартан, Тохто турар кумах сыыртан Сатаан тирэх булунартан. |Ааптар=}} === Этиилэриттэн === {{Q|Суруйааччы буоларым быһыытынан, 100 сыл иһинэн уус-уран сурукпутунан аан дойдуга биллиэхпитин, улахан талааннаах, саха дьиҥ олоҕун көрдөрөр, уус-уран тылын күүһүнэн тахсыбыт биллэр-көстөр суруйааччылар баар буолуохтарын, айымньылар тылбаастанан, аан дойдуга тахсыахтарын баҕарабын.|Ааптар=}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] snvj1w0vug89dsjndw9cdhsgl0546ay 0 185 7914 7913 2022-09-01T00:58:15Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан */ 7914 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Наталья Харлампьева|Бикипиэдьийэ=Наталья Харлампьева|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Наталья Харлампьева|}} '''Наталья Ивановна Харлампьева''' - саха норуодунай бэйиэтэ, Саха сирин суруйааччыларын Сойууһун бырабылыанньатын бэрэсэдээтэлэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Ким эрэ кими эрэ харыстыахтаах, Онон үтүө тэнийиэхтээх.|Ааптар=Ыһыах кэннэ, 2012, с.44}} {{Q|Оо, [[Азия]] хотун! [[Түүр]] тылыҥ үлтүркэйинэн, [[Моҕол]] тылыҥ модунунан, Сахаҥ тылын сарбынньаҕынан Саҥардаҕым буоллун, Көрдөстөҕүм буоллун, Ааттастаҕым буоллун!|Ааптар=Ыһыах кэннэ, 2012, с.57}} {{Q|"Саха дьахтар таҥаралаах", - Өбүгэлэрбит этэллэрэ. Быстар дьадаҥы, үрдүк өһүөлээх Итиннэ тэҥҥэ итэҕэйэрэ.|Ааптар=Ыһыах кэннэ, 2012, с.61}} {{Q|Итэҕэйэбин Сахам айыыларыгар, Олох устун Араҥаччылаан илдьэ сылдьар Өбүгэлэрим үҥпүт Үтүө күүстэригэр.|Ааптар=}} {{Q| Олох - өрүс, улуу өрүс Умсугутар сүдү күүс!|Ааптар=}} {{Q|Олох диэн амтана биллибэт Биирдэ аһыы, биирдэ ньулуун, Биирдэ кэрэ, биирдэ дьулаан Күн ситимэ, хонук ситимэ, Сыл ситимэ, үйэ ситимэ...|Ааптар=Кыра хоһоннор}} {{Q|Кыыс Ньургун буолбатахпын мин. Мин арыый атын аналлаахпын. Суох мин санньыар былаахпар Күүһүнэн өртөйүү күлүгэ, Баар тыл илбиһин ситимэ, Бэйэбэр да кыайтарбат имэҥэ.|Ааптар=Кыра хоһооннор}} == Санаатын кэрчиктэрэ == *Ийэ дэнэр үрдүк ааты оҕону төрөтөөт да иҥэриммэккин. Күн аайы, хас чаас аайы, олоҕуҥ устатын тухары ити үрдүк ааты дакаастаһар ирдэнэр курдук. *Бүгүҥҥү олох холку, намыын, дьоһун, киэҥ көҕүстээх, уһун тыыннаах буолары эрэйэр. *Биир киһи баламат быһыытынан Буруйдуу санаама бар дьоҥҥун. [[Category:Суруйааччылар]] [[Category:Бэйиэттэр]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] 9et4jtm7prr7fv5axqspzz02rrly6hj 0 186 1075 1074 2018-06-08T14:41:44Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1075 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Миитэрэй Наумов]] 0umujwe5rt3wg70wpxodow2pyn5ebsx 0 187 1077 1076 2018-06-08T14:41:45Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1077 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Ньукулай Ностуруойап]] j2snbmjd6ljgbk0k4yn3gzk2kopddx7 0 188 4227 4226 2018-12-16T00:09:56Z HalanTul 17 4227 wikitext text/x-wiki '''Николаев Василий Игнатьевич''' (1938) - СӨ үтүөлээх учуутала, [[Куорунай улууһа|Куорунай улууһун]], Бэрдьигэстээх ытык киһитэ. *Дьол диэн — оҕо. Оттон толору дьол диэн — өй-санаа, майгы-сигили, сиэр-туом өттүнэн эргиччи доруобай оҕо. Тоҕо диэтэххэ, доруобай оҕо хара төрүөҕүттэн намыын-намчы, нарын-наҕыл, мээнэ ытыы-соҥуу сылдьыбат, хаппырыыстаабат. :Эн дьолуҥ — оҕо, 2012, [[Дьокуускай]], Бичик, 3 стр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] i7mnvtaoqhzp6d2btsyjchewxs0d4vh 0 189 3791 3330 2018-09-17T05:58:31Z Maria.bogum 43 3791 wikitext text/x-wiki '''[[Михаил Ефимович Николаев]]''' (1937, сэтинньи 13, Өктөм, Орджоникидзевскай оройуон, Саха АССР) — Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы президенэ (1992—2002). 2002 сылтан Арассыыйа Федерациятын Федеральнай мунньаҕын Федерация сүбэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта (2002—2010), СӨ Судаарыстыбаннай Сүбэһитэ (2010 сылтан), РФ Судаарыстыбаннай Дууматын VI ыҥырыытын дьокутаата (2011 сыллаахтан). [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 592lus6x4w61ed4kbkf5jqtyzfh0zci 0 190 5310 4237 2019-08-04T02:03:30Z Арчы Уола 36 5310 wikitext text/x-wiki '''Николай Иванович Максимов''' - саха биллиилээх [[суруналыыc|суруналыыһа]], [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] суруналыыстыкаҕа судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата. {{Q|Сахалар саҥаҕа сүрдээх дьоҕурдаах дьоммут.|Ааптар=Саха саҥата. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2010, с.5}} {{Q|Далан кэмэ - кэлэр үйэ.|Ааптар=Саха саҥата. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2010, с.147}} {{Q|Бастыҥтан бастыҥнар холбоһоллор, төрүөҕүҥ кэскилэ онтон быһаарыллар. Бэл үөн-көйүүр, көтөр-сүүрэр итини тутуһар.|Ааптар=Саха саҥата. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2010, с.189}} {{Q|Өбүгэбит биһиэхэ баай культураны хаалларбыта, ону сатаан, өйдөөхтүк туһанан аан дойду норуоттарын культуратыгар киллэрэр кылааппытын хаҥатан истэрбит омук быһыытынан үйэбит уһуо этэ.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.3}} {{Q|Дьиҥэр, народнай театрдар интеллигенцияҕа, эдэр ыччакка тирэҕирэн үлэлиэхтээхтэр.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.7}} {{Q|Далан кэмэ - кэлэр үйэ.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.147}} {{Q|Драматург булбут тиэмэтэ төһө да арылхайын, конфлига сытыытын иһин, манна көстөр персонажтар оруоллара быһаарар миэстэни ылбат буоллахтарына, пьеса суолтата сүтэр.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.11}} {{Q|Саха сиригэр театры таптыыллар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.12}} {{Q|Национальнай театр үөскээһинэ ханнык баҕарар омук духовнай олоҕор биир сүҥкэннээхэй событие, өрө көтүү буолар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.20}} {{Q|Дьаакып – норуот сырдык баҕатын түмэн көрдөрөр сүдү характер ([[Алампа]] "Дьадаҥы Дьаакып" драматын туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.62}} {{Q|Норуот олоҕун киэҥник уонна кырдьыктаахтык ылан түмэн көрдөрүү, бөдөҥ характердар, көрөөччү өйүгэр-санаатыгар чопчу туһаайыллыбыт ис хоһоон - саха эрдэтээҥи драматургиятын сүрүн күүһэ.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.64}} {{Q|[[Юрий Платонов]] ырыа ис хоһоонугар иҥэн-тоҥон киирэринэн, чахчы иэйиилээхтик ханнык баҕарар ырыаҕа бэйэтин сыһыанын биэрэн ыллыырынан уратылаах.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.65}} {{Q|[[Былатыан Ойуунускай|Ойуунускай]] тыла аҥардас истэргэ кэрэ, дьиҥнээх төрүт-уус саха норуотун тыла буоларын ааһан, бу охсуһар, айар-тутар тыл.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.71}} {{Q|[[Симон Федотов]] артыыс быһыытынан саамай сыаналанар өттө - кини ханнык да уобараска оонньоотор персонаж ис эйгэтин спектакль сүрүн ирдэбилигэр сөп түбэһиннэрэн айарга дьулуһар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.74}} {{Q|[[Харысхал|Баһылай Харысхал]] - эдэр ааптар. Норуот олорон ааспыт тыҥааһыннаах, өлөр-тиллэр охсуһууга сылдьыбыт сылларын була, оҥоро сатаабакка ис сүрэҕиттэн истиҥник этигэр-хааныгар иҥэрэн, дууһатыгар сөҥөрөн чиэһинэйдик суруйара махталлаах.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.82}} {{Q|[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Кулаковскай]], [[Алампа|А.Софронов]], [[Неустроев Николай Денисович|Н.Неустроев]] айымньылара профессиональнай театр үөскүүрүгэр төрүтү, бөҕө олоҕу биэрбиттэрэ.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.82}} {{Q|Саха театра силис-мутук тардан үөскээн-сайдан иһиитэ нуучча бөҕө, олохтоох-сиэрдээх баай реалистическай искусствотын кытта ыкса ситимнээх.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.82}} {{Q|Ханнык баҕарар театрга артыыс сүрүннүүр оруолу ылар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.83}} {{Q|Саха профессиональнай театрын дьиҥ төрдө саха норуотун баай фольклоругар сытар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.83}} {{Q|Саха киһитэ хайдахтаах курдук уус-уран кэпсээнньитий, хайдахтаах тулуурдаах истээччиний!|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.83}} {{Q|Саха артыыһа үчүгэйдик эбэтэр куһаҕаннык оонньуон сөп, ол эрээри кини хайаан да уобараһы айарга дьулуһуо.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.83}} {{Q|Дмитрий Федорович, кырдьык да, уһулуччулаах артыыс эрэ буолбакка гражданин, личность быһыытынан сүдү киһи этэ ([[Дмитрий Ходулов]] туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.84-85}} {{Q|Ханнык баҕарар артыыс классикаҕа да, аныгы репертуарга киэҥник туһаныллар буоллаҕына киниэхэ айан умсулҕан, бэйэ күүһүгэр, дьоҕуругар эрэл үөскүүр.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.87}} {{Q|Театрга кэлэн биһиги, көрөөччүлэр, бириэмэни тохтотон, бу маннык үлэлээн-хамсаан, айан-тутан улуу да кэмҥэ, кэрэ да дьон олорор эбиппит ээ, диэн сүөм үрдээн, санаалыын сайдан, сүрэхтиин сөбүлээн, үөрэн-көтөн тарҕаһабыт.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.88}} {{Q|Көрүҥнүүн-бодолуун, быһыылыын-майгылыын, өйдүүн-санаалыын [[Герасим Васильев]] дьиҥнээх саха артыыһа.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.119}} {{Q|Бассабыыктар саҥардыы былааһы ылан күннээн-күөнэхтээн эрэр кэмнэригэр маннык пьесаны суруйуу суруйааччы харса суоҕун, гражданскай иэһин үрдүктүк өйдүүрүн туоһута ([[Николай Неустроев]] "Тар" комедиятын туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.136}} {{Q|[[Андрей Борисов]] төрөөбүт норуотун улуу муудараһыгар, дириҥ улаҕалаах өйүгэр, баай философиятыгар тирэҕирбитэ, кини төрөппүт чулуу уолаттарын өйдөрүн-санааларын сахалыы тыыннаан үөһэ көтүтэн, өлбөт аналлаата.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.143}} {{Q|Киһи тус бэйэтин өйдөбүлэ общество сиэрин-майгытын кытта сөп түбэспэт буоллаҕына комедия түгэнэ үөскүүр ([[Николай Неустроев]] "Куһаҕан тыын" айымньытын туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.150}} {{Q|Суох, куһаҕан тыын иччигэ, абааһыга буолбатах, куһаҕан тыын - бары сиэри-майгыны кэһэн, оҕо-уруу, дьон-сэргэ диэн сырдык өйдөбүллэри тэпсэн киһилии сэбэрэни сүтэриигэ сытар диэн драматург этэр ([[Николай Неустроев]] "Куһаҕан тыын" айымньытын туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.150}} {{Q|Бырдаахап алдьархайа - саҥа олоҕу кытта саҥа сиэр-майгы үөскээһинин билбэтэ, билэргэ да кыһаммата ([[Николай Неустроев]] "Куһаҕан тыын" айымньытын туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.150}} {{Q|Революция иннинээҕи саха үөрэхтээх интеллигенцията төрөөбүт норуоттарын ааҥнаан иһэр аана суох алдьархайтан өрүһүйээри туруулаһан охсуспуттара.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.151}} {{Q|Кини спектакла притчевай ис хоһоонноох ханнык эрэ ытык дьайыыны санатар (режиссер [[Юрий Макаров]] туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.163}} {{Q|[[Алампа|А.И.Софронов]] драмалара бу үйэ саҕаланыытыгар суруллубуттара. Ол тухары Алампа драмаларын нөҥүө бүгүҥҥү биһиги олохпутун тыктаран көрөрбүт тохтообот.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.164}} {{Q|Народнай театрдар миэстэтигэр тугунан да кэмнэммэт улахан үлэни ыыталлар, кинилэр дууһа эмчиттэрэ буолаллар.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.168}} {{Q|[[Сиэн Өкөр]] пьесалара ураты эйгэлээхтэр, ону кини аҕыйах ремарканан да олус бэргэнник ойуулаан кэбиһэр дьоҕурдаах.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.170}} {{Q|[[Сиэн Өкөр]] пьесалара омос көрүүгэ төһө да курус тыыннаах курдук буоллар, киһини өрө көтөҕөр, чэбдигирдэр, ыраастыыр күүстээх.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.171}} {{Q|Классика диэн, ханарытан эттэххэ, нация духовнай сайдыытыгар сүҥкэн суолталаах, төһө да кэм ааспытын иһин күөрэйэн тахса турар, күндү кылаат буолар бастыҥ уус-уран айымньыларбытын ааттыыбыт.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.172}} {{Q|Классика хайа да кэмҥэ кырдьыбат, араас өҥүнэн күлүмүрдүү оонньоон, билиҥҥи олоххо сыһыаннаах саҥа ирдэбиллэри туруоран эдэригэр түһэн иһэр дьиктилээх.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.172}} {{Q|[[Алампа]] драматургията - саха олоҕун энциклопедията. Кини пьесаларынан атын омук дьоно саха норуотун туһунан толору өйдөбүлү ылыан сөп.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.172}} {{Q|[[Алампа|Алампаны]] Саха эрэ театра туруоруон, кини пьесаларыгар саха эрэ артыыһа оонньуон сөп. Кини сахата бэрт.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.174}} {{Q|Саха драматическай театрын историятыгар үйэни түмүктүү, саҥа үйэни көрсө, аан дойду таһымыгар хоруйдуур этапнай спектакль тахсан эрэр ("[[Кыыс Дэбилийэ]]" спектакль туһунан).|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.177}} {{Q|Оҕоҕун бэйэҥ тылгар-өскөр уһуй, үйэлэргэ муспут баай үгэскэр сыһыар, үтүөнү утумнаа - "[[Кыыс Дэбилийэ]]" спектакль сүрүн идеята.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.200}} {{Q|[[Андрей Борисов]] эт-хаан бэйэтин норуотун айымньыларын [[Саха театра|Сахатын театрын]] сценатыгар туруоран аатырда. Ол аата саха да суруйааччыта аан дойду таһымыгар хоруйдуур, киһи аймаҕы долгутар "чулуу айымньыны" айар кыахтаах эбит дэттэ.|Ааптар=Театр уонна олох. - [[Дьокуускай]]: [[Сайдам]], 2005, с.236}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] tol3pa8b1lch7cilpbm1l6wsw6ejfnv 0 191 4238 3135 2018-12-16T02:04:13Z Арчы Уола 36 4238 wikitext text/x-wiki {{Q|Маҥнайгы, иккис көлүөнэ [[суруйааччы]]лар тыыллан-хабыллан үлэлиир сылларыгар [[саха литературата]], сүнньүнэн эттэххэ, олоҕун булбута. Онуоха [[литературнай критика]] кырата суох суолталаах.|Ааптар="Тыыннаах айымньы", 2017}} {{Q|“[[Очеркалар]]” литературоведение сахалыы суруллуон сөбүн туоһулаабыттара ("Очерк истории якутской литературы" кинигэ суолтатын туһунан).|Ааптар="Тыыннаах айымньы", 2017}} {{Q|Уус-уран айымньы тылынан холустаҕа ойуу түһэрэргэ тэҥнэһэр. Ааптар айар үлэ ол уратытын өйдөөбүтэ – кини ситиһиитэ ([[Ангелина Васильева]] туһунан). |Ааптар="Тыыннаах айымньы", 2017}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 2gsgcin7hdhmk09tc88cruy2iopkbcm 0 192 1092 1091 2018-06-08T14:41:45Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1092 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ниэмэс өһүн хоһооно]] 2lv2xcfn1ctbjxdg9wsxasy1gnk47y7 0 193 4239 3164 2018-12-16T02:05:03Z Арчы Уола 36 4239 wikitext text/x-wiki Манна [[ниэмэс тыла|ниэмэс тылыттан]] тылбаастаммыт [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]] киирэллэр *Alle Gewässer fließen ins Meer. :: Туруору тылбааһа: Бары уу байҕалга түһэр. Нууччалыы көрүҥэ: Бары суол [[Рим]]ҥэ тиэрдэр. [[Категория:Ниэмэс тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] gmihsjiyxftuywjwzgyabkd0cz7sqav 0 194 1097 1096 2018-06-08T14:41:46Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1097 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Нуучча өһүн хоһооно]] gb1d3b01vdg16u7mfv8nq1045479syb 0 195 7181 7179 2021-12-08T03:58:21Z 94.245.132.136 7181 wikitext text/x-wiki Манна тылбаастаммыт [[нуучча]] [[Өс хоһооно|өһүн хоһоонноро]] киирэллэр. * Сүүс солкуобайдааҕар сүүс доҕор ордук * Сэттэтэ кээмэйдээ, биирдэ быс * Тыл чыычаах буолбатах, көттөҕүнэ тутуоҥ суоҕа * Харах - дууһа сиэркилэтэ * Харах куттанар, илии оҥорор * Биир төбө үчүгэй,икки төбө оннооҕор ордук * Холуодьаска силлээмэ уу туһалыа * Мээнэ балыктыаҥ суоҕа. * Ороһу харыстаабакка, мас да көстүбэт. * Сайын иккитэ суох буолар. * Сайын оттуоҥ суоҕа, кыһын аҕалыаҥ суоҕа. * Кыһынын билбэтим, саас. * Сайын-быыл, кыһын хаар кыыдамныыр. * Күһүн кэлэн, туох баар ыйытыы иһин. * Сайын төрүүр буоллаҕына, кыһын туһаланар. * Мохсоҕол дьиибэ буолбатах, кыһын бөрө үгэһин батыһа сылдьар. * Сайылыкка кыстыыр. * Кыһыҥҥы суол, убаҕас саас. * Куттаныма, кыһын, - саас кэлиэ. * Ким саас сытыйбат, сыл устата тот буолар. * Сайынын үүттээх, кыһынын үптээх. * Биир хараҥаччыта сааскыны оҥорбот. * Колодезников үрэҕин таһыгар куоппаттар. * Кыһыҥҥы күн хараҕын уута күлэр. * Хаардаах тибии иккилии. * Кыһын саас куттуур да, син биир ирэр. * Ходуһаҕа уу-оттооһун. * Уу баара буоллар, от үөскүө этэ. * Кыһыҥҥы тымныйбатын курдук, туох барыта баһыйар. * Кыһын үс хаайыылаах сиргэ олорбот. * Бэс ыйыгар аан бастакы отон айаҕар угаллар, иккитин ыалга илдьэ бараллар. * Ким сири биэрэр, ол сир иккис охсор * Төрөөбүт буор биһик * Хонууга буолбакка Ниваны аһатар * Сиртэн сыаналаах табаар улаатар * Ким сири тоҥхоҥнуурун ордорбот * Сиргэ тиийэ сүгүрүйүмэ тэллэй да көтөҕүөҥ суоҕа * Биир быыл өрө көтөҕүллэн кэллэҕинэ, биир сибэкки түстэҕинэ, бүтүн аан дойду арыллар * Үтүө сир-буор түөкүн, куһаҕан сир-дойду түөкүн * Эһэ олорор сирэ буолбатах, куурусса хаһыырар сиригэр * Сир-халлаан икки ардыгар саамай сыаналаах киһи * Булуус быттахха сир ходуһатынан буолар. * Уу аалсар. * Чуумпу уу дириҥ. * Ахсынньы - кыстык бэргэһэ, от ыйа-сайын макушката. * Саҥа дьыл-саас эргиллиитэ. * Тохсунньу-сыл саҕаланыыта, кыһын ортото. * Олунньуга саас аан бастаан көрсүөхтэрэ. * Байҕал кытыытыттан кыраһыабайдык, муораттан-кыраһыабай биэрэк. * Хонууга хаар хомуура - бурдук үүнүүтэ. * Кыһын оттоммут диэн ыйытта. * Кыһын бөрө куттаныма, сайын сахсырҕа. * Кыһыҥҥы күн хараҕын уута күлэр. * Тымныы, тимири алдьатар, көтөрү күөрэтэр. * Хаар элбэх - элбэх бурдук, уу элбэх - элбэх от. * Саас кыһыл, сут да, күһүн ардах да, тот да. * Саас сибэкки, күһүҥҥү түүтэх. * Саас уонна күһүн-аҕыс хонук. * Күһүҥҥү ардах үүнэн, күһүҥҥү ириҥэрэр. * Муус устар ыйга ханна баарый, онно лужина от ыйыгар баар. * Сайыҥҥы нэдиэлэ кыһыҥҥы күн быдан ыарахан. * Сайын-тыһы, оттон кыһын-силбии. * Сайын мунньар, кыһын кэлэр- барар. * Күһүн уонна воробей баай. * Күһүн сүөһү сиир, киһи үчүгэй. * Балаҕан ыйа саннын санныттан, тулунуттан. * Алтынньы биир да колесоһу сөбүлээбэт. * Алтынньыга күн сытыырхайан, оһох чугаһыгар хомун. * Сэтинньи ыйга күһүн тустар. * Сэтинньи - балаҕан ыйа, алтынньы- балаҕан ыйдара, төрөөбүт убайа. * Биир Тиит ойуур илик. * Улахан мас уонна тэллэй анныгар олорор. * Силиһэ суох эрбэһин уонна эрбэһин үүммэт. * Элбиир кутталлаахтар. * Үтүлүк иһигэр тыалы тутуоҥ суоҕа. * Ый сырдыга барыта сандаарар буолбатах: ый сырдыга да, сылааһа да суох. * Ыҥырыа да аһыа, мүөт да биэриэ. * Чаҕылҕан чаҕылҕан чаҕылыйар сиригэр чаҕылҕан чаҕылыйбат. * Ый курдук сырдык буолбатах, барыта күн уота буолбатах. * Тыа таһыгар олоруу-аччыктааһын суох. * Кымырдаҕас уонна сиик - уу. * Оломнору билбэккэ, ууга тимиримэ. [[Категория:Нуучча тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] o1ppc6ea1vype9oggl86g1wwgyelzj9 0 196 6921 6920 2021-02-25T01:39:28Z 188.244.191.137 /* Ньукулай Ностуруойап туһунан */ 6921 wikitext text/x-wiki '''Ньукулай Ностуруойап''' (Николай Денисович Неустроев) - саха уус-уран литэрэтиирэтин төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ. {{Q| Ээ, Сахаада! Эрэйдээх Сахаада! Уһуктан тураҥҥын, оруҥҥун булунуй! Аҕа дойдуо! Аһыныылаах дойдуо! Айгыстан тураҥҥын аналгын көрүнүүй! |Ааптар="Өлүөнэ сарсыардата", 1990, ахсынньы, №4}} {{Q| Улахан биистэр Оҥоһуу тылларын Уҕалдьылыырыҥ Ордук наһаа ночооттоох буолаарай? - Онтуккун олус умнума! Аҕас омуктар Аан албастарын Араас өйдөрүн Алгыырыҥ абалаах буолаарай? - Ааҥҥын алыс наһаа арыйыма. |Ааптар="Өлүөнэ сарсыардата", 1990, ахсынньы, №4}} == Ньукулай Ностуруойап туһунан == {{Q|Николай Неустроев саха тылын баайын сатаан туһанар дьоҕурдааҕа, дьон ис санаатын, психологиятын таба арыйар кыахтааҕа.|Ааптар=[[Г.К. Боескоров]]}} {{Q|Олох тиэрэ эргииригэр киирэн умсаахтаһар дьон майгыларын-сигилилэрин бэрт чаҕылхайдык ойуулаан норуотугар эппит, кэс тыл кэриҥнэммит айымньылардаах суруйааччы — Николай Денисович Неустроев|Ааптар=[[Поликарпова Евдокия Михайловна]], Н.Д. Неустроев "Куһаҕан тыын" кэмиэдьийэтэ — дьон олоҕун тиэрэ эргиирин тыыннаах дьүһүлгэнэ. Күрүлгэн, 2021. 1(78)}} [[Category:Суруйааччылар]] [[Category:Драматуурдар]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ньукулай Ностуруойап]] 39i2yhk4sic8rf69xj56ykwyotjsea7 0 197 1115 1114 2018-06-08T14:41:46Z MF-Warburg 14 4 барылы уктубут: Importing from Incubator 1115 wikitext text/x-wiki '''Ньургун Боотур''' - "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхо сүрүн дьоруойа {{Q|Ытаама, кукаам, Ытааҥҥын даҕаны Өлбүтү-өспүтү Өрүһүйүөҥ суоҕа...|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо), Ойуунускай, 1932}} [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Олоҥхо]] pav3mw1yjy4ns2d2koykubhimuy6cwh 0 198 3838 3756 2018-09-18T02:37:47Z Maria.bogum 43 3838 wikitext text/x-wiki '''Уткин Ксенофонт Дмитриевич — Нүһүлгэн''', [[бөлүһүөпүйэ]] дуоктара, бэрэпиэссэр, [[бэйиэт]] уонна литэрэтиирэ кириитигэ. [[Арассыыйа]] журналистарын холбоһуктарын чилиэнэ. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == === [[Саха]] [[толкуй]]а === * [[Олох]] олоруу халыҥ мууһунан хаамары санатар. Хас хардыыҥ ахсааҥҥа сылдьар. * [[Таптал]] диэн дьаралык буоллаҕа. Аастар эрэ ааһар [[майгы]]лаах. * Хайҕабыл диэн халаан уута. * [[Үтүө]] [[киһи]] хаһаас кэриэтэ өрүү туһалаах. * Төрүт сир ытыһы санатар. Сымнаҕас, сылаас, чугас сылдьар. * Соҕотох киһи - иннэ кэриэтэ. Саба суох тугу гыныаҕай? * Кырдьар - [[дьол]]. Баҕарбытыҥ туоларын күннэтэ көрөҕүн. * Тэбэр сүрэхтээх, күүрэрэ тымырдаах [[таптал]]га наадыйар. Тохтуор диэри. * [[Оһох]] оттулуннаҕына - [[ыал]] баар. *Олох олоруу халыҥ мууһунан хаамары санатар. Хас хардыыҥ ахсааҥҥа сылдьар. *[[Кыыс]] кэрэтэ сааһынан сапсынар, ийэ буоллаҕына сайынынан сапсынар. Көмүс күһүнүн оҕолорунуун көрсөр. [[Ийэ]] дьоло ол буоллаҕа. == Нүһүлгэн туһунан этиилэр == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 311gn55d6awi9o99pl6vmev6g4dleho 0 199 3724 1127 2018-09-15T00:30:32Z HalanTul 17 3724 wikitext text/x-wiki '''Огдо''' - суруйааччы, суруналыыс. == Интервьюттан быһа тардыылар == * Биһиэхэ кылаабынай эрэдээктэрбит [[Протопопова Нина Иннокентьевна |Нина Иннокентьевна Протопопова]], оҕолорго аналлаах кэпсээннэри, остуоруйалары, оҕо хаһыатыгар үлэлиир дьон эһиги суруйбатаххытына ким суруйуоҕай, диэн мэлдьи туруорсара, сүбэлиирэ. Ол да иһин, биһиги үгүспүт суруйар. ::Тохсунньу 13 күнэ – Арассыыйа Бэчээтин күнэ! Огдо оҕолорго суруйуутун биһирииллэр//edersaas.ru == Айымньылартан быһа тардылар == [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] 60zcs9bq73pdhy1b1p9c2wy9ipxrgn7 0 200 5312 3788 2019-08-04T03:40:13Z Арчы Уола 36 5312 wikitext text/x-wiki '''Ойуку-Харитонов Павел Николаевич''' - саха суруйааччыта, П.А.Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, бэйиэт, кириитик, кыраайы үөрэтээччи. == Айымньыларыттан == {{Q|Платон Ойуунускай поэтическай өрө күүрүүтэ, философията, лириката, ону ааһан сатирата, юмора, тылбаастарын араас көрүҥнэрэ кини талаана муҥура суох далааһыннааҕын көрдөрөллөр.|Ааптар=Саҥа тыынынан, Дьокуускай: 2016. с.24}} {{Q|[[Сэмэн Данилов]] поэт быһыытынан төрөөбүт норуотун кутун-сүрүн, өйүн-санаатын бэйэтин поэзиятыгар киллэрбит, этигэр-хааныгар иҥэриммит, чочуйан куппут киһи.|Ааптар=Саҥа тыынынан, Дьокуускай: 2016. с.30}} {{Q|Мин син элбэх киһи тыл этэрин, ол иһигэр ыпсаҕай да соҕустук кэпсээччилэри, сээркээн сэһэнньиттэри иһиттим, көрдүм буолуо да, [[Амма Аччыгыйа]], [[Суорун Омоллоон]], [[Күннүк Уурастыырап]] курдук ылыннарыылаахтык, муударайдык, киһи сүрэҕин сүүйэрдии экчи этэр дьону бэрт ахсааннааҕы көрүстүм. Ол иһин норуот кинилэр айымньыларын биирдэ аахпытын, истибитин мээнэҕэ да уоһуттан түһэрбэт.|Ааптар=Саҥа тыынынан, Дьокуускай: 2016. с.42}} {{Q|Оо, сүрэх, кыратык даҕаны Быысталы биэрбэккэ үлэлээ. Биир утах хаалыаҕар дылытын Быстары билбэккэ тэбиэлээ.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.16}} {{Q|Олоҥхо тылынан кэпсэтэн Сүүс омуктуун сэлэстим. Кинилэрдиин атах тэпсэн Кылыһахтаан ылластым.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.19}} {{Q|Уҥа хайыс, хаҥас хайыс Барылара биир Хаҥалас. Уокка да киир, ууга да түс, Халыҥ аймах Хаҥалас.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.25}} {{Q|Эдэр киһини баҕата Куорсун анньан көтүтэр. Кырдьаҕаһы абата Кыһалҕатын элбэтэр.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.64}} {{Q|Сэбирдэхтэр лыахтыы көтөн Сайылыгы симээтилэр. Көҕүспүттүү сылаастык Сылдьар суолбун тэлгээтилэр.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.67}} {{Q|Көмүс күһүн, көрдөһөбүн, Көмүһүнэн да буоллун, Кэлбит суолбун, хаалбыт суолбун, Көстүбэттии көмүмэ.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.67}} {{Q|Умнуллубут ааттара Күллэриттэн күөрэйдэ. Ытыллыбыт ыралара Ырыа буолан эргийдэ.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.74}} {{Q|Икки саха кэпсээнэ – Икки атах кыһалҕата. Инникитэ, иэдээнэ, Өрүһүллэр баҕата.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.77}} {{Q|Үс саха дьылҕатын Дьылҕа оҥостор, Түөрт саха төлкөтүн Төлкө оҥостор, Сындыыстыы олорор Саха дьонун Айааччы Айыыһыттарбыт Анаан тураннар Алҕыыллар эбит.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.81}} {{Q|Эн, чахчы, олоҥхо ньургунаҕын, Эмиэ да Туйаарыма куотаҕын, Орто дойду посолаҕын, Саха Далбар Хотунаҕын. ([[Наталья Харлампьева]] туһунан) |Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.86}} {{Q|Биһиги Сэмэн Тумаппыт – Уота-күөһэ олуһун. Туймаадаҕа умаппыт “Туундаратын оһоҕун”. ([[Сэмэн Тумат]] туһунан) |Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.94}} {{Q|Улуус ахсын урууларын Булан ылыа Уруукап. Хата онон Тиитэбис Хонор-өрүүр сирэ үгүс. Баартааҕынан, кэбис, Барыбытыттан бүгүс. ([[Сэмэн Руфов|Семен Руфов]] туһунан) |Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.95}} {{Q|Көҥүлгэ өрө көтүппүт Айыллыбыт аҕа тылым. Икки атаҕы тыыннаабыт Иитиллибит ийэ тылым.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.91}} {{Q|Доҕотторуом, ийэҕитин харыстааҥ, Үҥэр-сүктэр аанньалбытын. Кини баарыгар [[Дьиэ|дьиэбит]] сылаас, Ыалдьыт-хоноһо мэлдьи элбэх.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.110}} {{Q|Көмүөл устар сүүрүгү батан, Норуот [[көҥүл|көҥүлү]] батыһан.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.115}} {{Q|Ыраахтан ыраах – киһи баҕата, Чугастан чугас – быстах санаата.|Ааптар=Соргу көтөҕүүтэ, Дьокуускай: Бичик, 2016, с.117}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Кыраайы үөрэтээччилэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] tqa8bodce4lybvo4qceannj4yg1ytpe 0 201 8452 6058 2025-04-04T08:23:18Z Rachmat04 122 8452 wikitext text/x-wiki == Олоххо сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Олоҕо суоҕунан көрдө * Олоҕум аргыһа * Олоҕун биэрдэ * Олоҥхо олоҕо * Олорбуппут сыччах * Олорон биэр * Олох долгунугар оҕустарда * Олох очуругар оҕустарда * Олохтоох уутун утуйда == Олоххо сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Өрүс долгуннаах, олох очурдаах * Олох оҕо оонньуута буолбатах * Балык ыамнаах, киһи күннээх * Киһи иккитэ төрүөбэт * Күнүм буолла: күөнэҕим таҕыста * Күнэ да күөнэҕэ да буолбут * Күнүм буолла: күөрэгэйим ыллаата * Киһи аан дойдуга биирдэ төрүүр * Киһи үйэтэ аттаах киһи түннүгүнэн элэс гынан ааһарын курдук * Сыл диэн хонук * Мутугунан быраҕар муҥур үйэ * Саллар сааһым, үллэр үйэм * Үрүҥ күн сырдыга баҕалаах == Олоххо сыһыаннаах саха суруйааччыларын этиилэрэ == {{Q|Отон этим, оҕо этим, Олох диэн тугун билбэт этим.|Ааптар=[[Уйбаан Мигалкин]]}} {{Q| Олох - өрүс, улуу өрүс Умсугутар сүдү күүс!|Ааптар=[[Наталья Харлампьева]]}} == Саха бөлүһүөктэрэ олох туһунан == {{Q|Олох түптээх уонна түбэ суох буолар. Түп диэн бигэ төрүттээх буолуута ааттанар. Түптээх олох. Киһи бэйэтин кыаҕынан олоруохтаах. Ол аата сатыыр дьарыгынан, сөбүлүүр идэтинэн олоҕун оҥостуохтаах. Биир сиргэ-уокка, чопчу дойдуга тохтоон, онно тэнийэн, ууһаан иһиэхтээх.|Ааптар=[[Дабыл]]. Бырамаҥҥа быралыйыы. Дь. Бичик, 2009}} [[Категория:Олох| ]] [[Категория:Айылҕа]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nbajyt1fap46ib1g1nifb7jouf91jqg 0 202 4242 1138 2018-12-16T02:13:17Z Арчы Уола 36 4242 wikitext text/x-wiki '''Олох оонньуура''' - [[Алампа|Анемподист Иванович Софронов-Алампа]] [[дыраама]]та. {{Q|Уйбаан - сис [[уобарас|образ]]. Киһи – олоҕунан, олох – киһинэн оонньуура кини олоҕун иһинэн барар... Уйбаан оруолуттан бүтүн испиэктээх туруга тутуллан турар.|Ааптар=[[Василий Протодьяконов]]. Алампаны ааҕа-көрө олорон...//Саха сирэ. – 2001. – Кулун тутар 27 күнэ}} [[Category:Алампа]] [[Category:дыраама]] ixrfd2nv7s6fcjrzk0tgx2ngnajmf1w 0 203 4274 4243 2018-12-17T06:45:04Z HalanTul 17 4274 wikitext text/x-wiki '''Омук Уола''' - Виктор Хон – [[ырыа]] тылын уонна сытыы тиэмэлэргэ суруйарынан киэҥник биллибит аныгы бэйиэт. {{Q|Өскөтүн мин куттанан Этэрбин эппэт буоллахпына, Кубулунан куотунан Бэйэм санаабын таҥнарар буоллахпына, Өскөтүн мин өрөлөһөн Өнүйбэт буоллахпына, Өрөгөйбүн, өргөспүн Өрө туппат буоллахпына. Ол аата мин кимминий?|Ааптар=Мин кимминий?, [[Омук Уола]]. 24.01.2018.}} {{Q|Киһибин дуу? Киибин дуу? Кимминий дуу? Туохпунуй дуу?|Ааптар=Мин кимминий?, [[Омук Уола]]. 24.01.2018.}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jeup3cekfjrp04jfb5i6v5tdsgpagec 0 204 4628 4246 2019-02-25T00:32:16Z Арчы Уола 36 Арчы Уола [[Оттон Николаевич Бётлинг]] сирэй аатын маннык [[Оттон Николаевич Бётлингк]] уларыппыт: Аатын сөпкө суруйан биэрдим 4246 wikitext text/x-wiki Отто Николаевич Бётлингк – саха тылын бастаан үөрэтиигэ улахан өңөлөөх [[ньиэмэс]] академига. Отто Бётлингк саха [[алпаабыт]]ын 1851 сыллаахха оҥорбута. Бу [[алпаабыт]] 1917 сыллаахха диэри туттуллубут. Кылгас кэм иһигэр «[[Сахалар тылларын туһунан]]» кинигэни суруйар. [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 42gd9bz3ndkbt8rhmtvve1pg5vakohp 0 205 4247 1156 2018-12-16T02:24:05Z Арчы Уола 36 4247 wikitext text/x-wiki '''Павлов Иван Михайлович''' – [[Саха АССР]] үтүөлээх учуутала, [[Былатыан Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ|Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата]]. Мин билигин, аатырбыт буойун-учуутал [[Гавриил Дмитриевич Ефимов]] курдук хорсун дьон биһиги кэккэбитигэр суоҕуттан хараастабын. Кини баара буоллар, туруорсубун ылыннарбыт буолуох этэ... :-"Саха сирэ" хаһыат. Дьоруойу туруорсар бэтэрээн. 2018 сыл, ыам ыйын 10 күнэ. Ааптар: [[Татьяна Маркова]]. [[Category:Учууталлар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] 0hk9drtxr1he6g429k0tdwfoe6n768d 0 206 7016 4050 2021-10-10T01:41:39Z HalanTul 17 7016 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Пинигин Павел Павлович|Бикипиэдьийэ=Пинигин Павел Павлович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Павел Пинигин''' (1953 төр.) — [[Олимпиада]] [[чөмпүйүөн]]э. == Байбал Пинигин этиилэрэ == {{Q|Тустуук хаһан да судьуйаҕа саарбаҕалыыр санааны күөттүө суохтаах, ол инниттэн көбүөргэ утарылаһааччытыттан икки төбө үрдүк буоларын, баһыйарын итэҕэтиэхтээх.|Ааптар=Роман ПОПОВ, [https://edersaas.ru/pavel-pinigin-aryjaan-tyutrin-rd-k-ta-ymnaah-b-s-buolaryn-ite-ette/ Павел Пинигин: “[[Арыйаан Тютрин]] үрдүк таһымнаах бөҕөс буоларын итэҕэттэ”] “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru}} == Пинигин туһунан этиилэр == {{Q|Пинигин - көбүөр баабыра|Ааптар=Ихаку Гайдарбеков, "Саха сирэ" хаһыат, [http://sakha-sire.ru/2013/04/02/ixaku-gajdarbekov-pinigin-eto-tigr-na-kovre/ ИХАКУ ГАЙДАРБЕКОВ: «ПИНИГИН – ЭТО ТИГР НА КОВРЕ»]}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Спортсменнар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7z0efbgytc7pbsgrjpoxetj4zqzlxcc 0 207 1160 1159 2018-06-08T14:41:48Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1160 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Поляк өһүн хоһооно]] l7ulytdh7umtmj06oqn97qdlq4df5ze 0 208 3799 3166 2018-09-17T06:09:08Z Maria.bogum 43 3799 wikitext text/x-wiki Манна [[поляк]] тылыттан тылбаастаммыт өс хоһоонноро киирэллэр *Ani kura za darmo nie gdacze. :: Тылбааһа: Бэл, бөтүүк кураанахха хахаарбат. *Biada bez dzieci, biada i z dziećmi. :: Тылбааһа: Оҕолоох да, оҕото суох да - [[кыһалҕа]]. *Bogu świeczkę, a diabłu ogarek. :: Тылбааһа: [[Таҥара]] - чүмэчини, абааһы - чүмэчи тоһоҕоһун. *Broda nie czyni filozofa. :: Тылбааһа: Бытыктаах эрэ [[бөлүһүөк]] буолбат. [[Категория:Поляк тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] g221rx2144ebyu64bopnysrzhaqgo3z 0 209 1168 1167 2018-06-08T14:41:48Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 1168 wikitext text/x-wiki '''Попова Марина Константиновна (Марыына Попова)''' - аатырбыт саха ырыаһыта. {{Q|Үчүгэйи эрэ баҕарыахха, куруук инники диэки дьулуһуохха. Дьону-сэргэни таптаа - ол биһиги үлэбит.|Ааптар=Саха араадьыйата//"Кэпсээҥҥит, хайдах олороҕут?" биэрии, СӨ норуодунай артыыһа Марина Константиновна Попова, 1992}} [[Category:Артыыстар]] evtv75ly4404lo6vh5amafg4580z3gi 0 210 1172 1171 2018-06-08T14:41:49Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 1172 wikitext text/x-wiki {{Q|Санаабыттан арахпат Эйиигин атаарбыт Эдэр сааспыт таптала, Умуллубут уот кутаата. Уматаллар мин түөспүн Кэрэ, бэлиэ түгэннэр. Нүөлүтэллэр сүрэхпин Күүстээх таптал кыымнара.|Ааптар=}} [[Category:Дьон алпаабытынан]] e87r5x4v6vrzz9kjija8nf46rdwkpzp 0 211 1174 1173 2018-06-08T14:41:49Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1174 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ривиятааҕы Геральт]] 05b3htphzewuvcytqe4cjzribi4qpv5 0 212 4250 1180 2018-12-16T02:25:55Z Арчы Уола 36 4250 wikitext text/x-wiki '''Ривия Геральта''' (польск. Geralt z Rivii) — [[Анджей Сапковскай]] «Ведьмак» [[айымньы]]тын тутаах [[дьоруой]]а. == Сытааталар == '''Геральт из Ривии''': Мин куруук прициптэри тутуьар этим. Суох, кодексы кытары бутуйуман. Сорогор кодекс диэн харыстанар этим. Дьон ону себулуур. Кодекстаах уонна ол кодексын тутуьар киьини таптыыллар уонна убаастыыллар. Кодекс диэн суох, Иоля. Ведьмактарга анаан биир да кодекс суруллубатага. Мин бэйэбэр бэйэм айбытым. Ыллым уонна айдым. Ону тутуьааччыбын. Куруутун... Почти куруутун. '''— «Последнее желание», интерлюдия «Глас рассудка»''' '''Геральт''': [https://ru.wikiquote.org/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B1%D0%BE%D0%B2%D1%8C Таптал] уонно хаан. Бу манна улуу кYc баар. Аптаах уонно учёнайдар элбэх сыл толкуйдуллар, онтон бирии ойд88тYлэр. '''Нивелен''': Тугу, Геральт ? '''Геральт''': Таптал дьиннэх буолуохтаах. '''— «Последнее желание», рассказ «Крупица истины»''' '''Кальдемейн''': Мин дьэтигер дьахтар санарбат. Мин эйиэхэ табаарыс курдук этибин, киэhээ аhылыкка дьиктини онорума. '''Геральт''': Мин биирдэ эрэ кутуйахка бииккэни барахтым. Эн ону саныыгын дуо ? '''Кальдемейн''': Суох. Эн биирдэ кинини хараҥаga таптытын. '''Геральт''': Мин санаабар күлүех буолуохтаах этэ. '''— «Последнее желание», рассказ «Меньшее зло»''' [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Ведьмак]] [[Category:Анджей Сапковскай]] q7a884791fyz0awi7a9dhdny15m00zj 0 213 4052 4051 2018-12-11T00:36:47Z HalanTul 17 4052 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Роман Дмитриев|Бикипиэдьийэ=Дмитриев Роман Михайлович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Роман Михайлович Дмитриев''' (07.03.1949—11.02.2010) — [[көҥүл тустуу|көҥүл тустууга]] [[Олимпиада]] [[чөмпүйүөн]]э. == Этиилэрэ == == Роман Дмитриев туһунан этиилэр == {{Q|Аан дойдуга былыргыттан күн бүгүнүгэр диэри Олимпиадаҕа кыайбыт спортсменнара суох бүтүн государстволар бааллар, элбэхтэр. Сахалар Олимпиадаҕа кыайыыны ситиспит омуктар. Ити сүҥкэн ситиһиини биһиэхэ Роман Михайлович Дмитриев аҕалбыта. Биһиги бастакы олимпиецтарбыт Роман Дмитриев, Павел Пинигин, Александр Иванов ааттарын үрдүктүк тутабыт. Сахалар спортка Аан дойду чыпчаалыгар кыайыылаахтык тахсар суолларын тэлбит көрүҥүнэн тустуу буолар. Билигин оҕунан уонна буулдьанан (стендовай) ытыыга, боксаҕа, сүүрүүгэ, харбааһыҥҥа сыыйа атын да көрүҥнэргэ ситиһиилэнэргэ дьулуһабыт. Чуолаан оҕунан уонна стендовай ытыы кыраҕы булчут, тулуурдаах, кыраҕа ымыттыбат айылгылаах дьоҥҥо биһиэхэ хааммытыгар ордук чугас. Ону таһынан бэйэбит национальнай көрүҥнэрбитин Аан дойду таһымыгар таһаарарга үлэлэһэбит.|Ааптар=Жирков Александр Николаевич, Без формата. http://yakutsk.bezformata.ru/listnews/aleksandr-zhirkov-roman-dmitriev/18315121/}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Спортсменнар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] o6tna8g4m0j6jch36uacccsu0404pjh 0 214 3809 3808 2018-09-17T06:28:19Z Maria.bogum 43 3809 wikitext text/x-wiki {{Q|Тыаҕа үлэлии тахсарга Ыччаты ыҥырарга Кэлэр -барар, Тиритэр -хорутар. Оттон бэйэтэ - Куорат [[киһи]]тэ.|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. [[Бичик]]. 2006. С. 13}} {{Q|Быраһаай, күөх [[сайын]], Көттөҕүҥ дөбөҥүн, Кынаттаах буолуоҥ диэн Санаабат да этим !|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.25}} {{Q|Баҕардар, эйиэхэ тиийимиим, Эйигин, баҕардар, ситимиим - Күннэтэ эйигин сонордуур Түбүктээх буоламмын [[дьол]]лоохпун.|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.28}} {{Q|Дьулайбаппын кырдьыыттан, Күнүм кэлэн өлөртөн, Кыбыстабын атынтан - Сиргэ [[иэс]]тээх төннөртөн !|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.35}} {{Q|Эйиэхэ биллибэт күүс тардар, [[Доҕоччуок]], онуоха эн, хардар, Эн олус килбиккин, мин эмиэ... Бу курдук сылдьыахпыт -муҥ эмиэ!|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.48}} {{Q|Тэбиэлээмэ,эдэр киһиэ, Эргэ чабычах элээмэтин, Хаһан эрэ [[өбүгэ]]бит Ас куппут [[иһит]]ин! ... Элбэҕи да этиэ этэ, Болҕойор буоллар -бу иһит... Хата ылан, кулгааххар даҕай, Тугу эмит кэпсиэ, бу [[иһит]] !|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.49}} {{Q|[[Бэлэх]]пин сиргэ элиттиҥ, Бэлэхпин үлтү тэбистиҥ - Ити [[сүрэх]]пин элиттиҥ, Ити сүрэхпин мэлиттиҥ. .. Аһыйбаппын бэлэхпин, Аһынабын сүрэхпин!|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.52}} {{Q|Муоһуттан тутан охторбоккун - Кутуругуттан соһон тохтоппоккун...|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.53}} {{Q|Тумнастан, тууйуллан хаалбакка [[Хоһоон]]нор көҥүлгэ көттүннэр, Сырдыгы, сылааһы хаайбакка Аһаҕас турдуннар түннүктэр !|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.51}} {{Q|Өскө [[киһи]] буоллаххына - Өлөн иһэн өрүһүнүөҥ, Көнө суолгун көрдөнүөҥ! Өскө эн кии буоллаххына - Өссө эбии муунтуйуоҥ, Бэл бу үс тиит иһигэр Мунан хаалан муҥнаныаҥ. ..|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.60}} {{Q|Көстүбэккэ да эрэммин Ол курдук Эйигин ууруом, Эн сылааскын иҥэрэммин Сыа хаар буолан уоскар ууллуом...|Ааптар=[[Дьылҕа]]м маҥан ата. Бичик. 2006. С.61}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7wn3ep39yrqdr34xsbannh9c805gnrq 0 215 5787 3821 2020-01-08T12:38:22Z Арчы Уола 36 5787 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Саха тылын учууталларын I сийиэһэ 61.jpg|200px|thumb|right|Рустам Каженкин]] '''Рустам Николаевич Каженкин''' - саха суруйааччыта, бэйиэт, саха тылын учуутала. == Айымньыларыттан == {{Q|Саҥа дорҕооно, [[Өбүгэ]]м [[дорҕоон]]о Хара хааммар сүүрэлиир, Тойон сүрэхпин долгутар, "Аҕа халлааным..." - дэтэр...|Ааптар=Таас тойуга. – Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.14}} {{Q|Саха [[эдьиий]]дэрэ - бүгүн да бааллар... Боотур инилэрин сүүстэриттэн өйүү, Саха олоҥхотун кэбирин билиннэрбэт Түҥ дорҕоон түөрэҕин төлкөлүү...|Ааптар=Таас тойуга. – Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.26}} {{Q|Мин саас эбитим буоллар, Эн ньургуһун буолуоҥ этэ, Оччоҕо бу дойдуга [[Кэрэ]] Биһигиттэн саҕаланыа этэ...|Ааптар=Таас тойуга. – Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.73}} {{Q|[[Тыл]] өлбүт киһини Ииниттэн туруоруон сөп эбит! Тыл тыыннаах киһини Олохтон матарыан сөп эбит!!! |Ааптар= Олук тыл. — Дьокуускай: 2007}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jtlgdo882o1mdq9rtq2pv63r95nr0i4 0 216 1200 1199 2018-06-08T14:41:50Z MF-Warburg 14 7 барылы уктубут: Importing from Incubator 1200 wikitext text/x-wiki [[Амма Аччыгыйа|Амма Аччыгыйын]] арамаанынан уһуллубут сахалыы киинэ. == Микиитэ == Аҕаа, аҕаа! Ийэҕэ куһаҕан буолла! Иэдээн! == Даарыйа эмээхсин == [[Category:Амма Аччыгыйа]] [[Category:Киинэ]] [[Category:Киинэлэр алпаабытынан]] rp8jbz2wemhjvec55dozfsoxlk4ojvy 0 217 4053 1204 2018-12-11T00:39:49Z HalanTul 17 4053 wikitext text/x-wiki '''Саат''' - [[кыбыстыы]]га киирэр [[дьайыы]], [[дьон]] сүөргүлүүр дьайыылара. == Сомоҕо домохтор == *Саат-суут == Өс хоһооннор == *Сорукка кэлбит сааппат, тэҥсиккэ сылдьар килбигийбэт. *Саха сааппат, [[ыт]] харбат. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s6f7cupv3u0je4tnul9zf7bst4re1lh 0 218 4273 2418 2018-12-17T06:42:24Z HalanTul 17 4273 wikitext text/x-wiki Саах - тыыннаах [[харамай]] хойоҕо. == Манна сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Сааҕын саба хаппахтыыр - кэччэгэй киһи туһунан * Сааҕын харахалыыр - кэччэгэй киһи туһунан * Саах ис * Саах курдук итирбит * == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Физиология]] ov84qchem5j2fmfgjyol42h078qy72e 0 219 6785 5605 2020-12-02T07:09:32Z HalanTul 17 6785 wikitext text/x-wiki Салаҥ буолуу - тугу да сатаабат буолуу. * Салаҥ киһи хараҕа мындыр. * [[Ытыс]] тэһэҕэс киһи. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] jxp7y2pl5ah7vj0k6jq8nd4kfjk51r9 0 220 6182 6157 2020-07-30T01:11:21Z HalanTul 17 6182 wikitext text/x-wiki == Өс хоһоонугар == * Санаа сүрэҕи сиир, дьэбин тимири сиир. == Уус-уран айымньылартан санаа туһунан быһа тардыылар == === Санаа === {{Q|Санньы курус санааларбынан сыыйа [[Баай|байан]] эрэбин. Санньы курус санааларбынан сырдьыгыныы [[уот|умайабын]]. Умайдыннар, умайдыннар муунтуйбут санааларым Халлаан астыбытыныы көхсүм аһыллан дьайҕарыа. Умайдыннар, умайдыннар омуннаахтык өрүтэ салаан Киэмсийии, киһиргэнии күөх төлөнүн күл-көмөр оҥоро, Дьоһун санаа иэйиитинэн [[түөс]]пүн киэптии толоро.|Ааптар=[[Сиэн Кынат]], "Уматар чуумпу". 2011. C.8.}} == Алгыстар == {{Q|Оҕуруктаах санаа орооспотун, Уорба толкуй киирбэтин, Кэп тыл хоммотун, Хом санаа холбоспотун, Килбиэннээх кэскилгитигэр Кир-хох сыстыбатын.|Ааптар=[[Аныгы ыччакка алгыс (Кыыл Уола)]], "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Уйулҕа]] [[Категория:Өй-санаа]] qin3b6m8ruwqiu22mibn791179k8jpn 0 221 4275 3139 2018-12-17T06:45:38Z HalanTul 17 4275 wikitext text/x-wiki '''Саргы Куо-Гольдерова Саргылаана Васильевна''' - [[Амма улууһа|Амматтан]] төрүттээх саха суруйааччыта, бэйиэт, Россия суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Муударас отонун үүннэрээри, Олоҕум сайына чэлгийдэ!|Ааптар=Кэм айанньыта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.6}} {{Q|Эр киһи олох далааһына, Эр киһи эйгэ тулааһына Буоларын итэҕэттилэр, Эр киһи үйэтэ Үүммүтүн бигэргэттилэр|Ааптар=Кэм айанньыта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.18}} {{Q|Киһи көҥүлэ - кутугар, Мындыр буолбут суһумугар|Ааптар=Кэм айанньыта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.36}} {{Q|Олох ап-хомуһуна Таптал эбит. Олох Айыы сырдыга Таптал эбит.|Ааптар=Кэм айанньыта. - Дьокуускай: Бичик, 2014, с.56}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6s0o3decs2s4neeez1qx9ck3z904xzp 0 222 3801 3800 2018-09-17T06:11:26Z Maria.bogum 43 3801 wikitext text/x-wiki * [[Дабайыы]]ны сөбүлүүбүн, ити мин күүстээх өрүтүм. :- [[Кыым]], 2018, ыам ыйын 3, "[[Сардаана Трофимова]] - Арассыыйа чөмпүйүөүнэ", Ф.Рахлеев * [[Кыайыы]] иһин бириис - 150 тыһыынча солкуобай. Ити миэхэ олус соһуччу этэ, сүүрүктэр Арассыыйаҕа мэтээлинэн уонна махтал суругунан эрэ дуоһуйар буоллахпыт. :- [[Кыым]], 2018, ыам ыйын 3, "[[Сардаана Трофимова]] - Арассыыйа чөмпүйүөүнэ", Ф.Рахлеев [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Спортсменнар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7brmva9zcm56mvcfpb2ljrgx3068d1a 0 223 4518 3340 2019-01-30T07:12:23Z Арчы Уола 36 4518 wikitext text/x-wiki * Сарсын, сарсын, сарсыарда ([[Кыыл уола|С.А.Зверев-Кыыл Уола]] аатырбыт ырыатыттан). * Хара сарсын эрдэ туран (Хара сарсыарда эрдэ туран). [[Категория:Кэм]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] g343pkbygr7ksyzwr3cr03fu7qog3x5 0 224 5608 1242 2019-12-01T05:06:45Z HalanTul 17 5608 wikitext text/x-wiki '''Саха киинэтэ''' - [[сахалар|саха дьоно]] устубут [[киинэ]]лэрэ. == Саха киинэтин туһунан этиилэр == * Бүгүн киинэ сайдыыта хайа баҕарар норуот, судаарыстыба кыаҕын, сайдыытын көрдөрөр. Саха киинэтэ – М.Е. Николаев каадыры бэлэмнээһиҥҥэ саҕалаабыт бэлиитикэтин саамай табыллыбыт оҕото. * Оҕолорбут аҕыйах да буоллаллар, талааннарын, кыахтарын күүһүнэн судаарыстыба “субсидията” да суох, өрөспүүбүлүкэҕэ бүтүн киинэ индустриятын тэрийэн таһаарбыттарын сөҕөбүт эрэ. Талаан көҥүлү көрдүүр, мэһэйдээмиэххэ эрэ наада дииллэрэ бу сырыттаҕа. Үөрэхтээбит, ураты идэ биэрбит өрөспүүбүлүкэлэригэр дьиҥнээх махтаныы маннык буолара саарбахтаммат. * “Голливудка”майгыннатан биһиги киинэбитин “Сахавуд” диэн оонньоон кэриэтэ ааттаабыттара быйыл Москубаҕа Аан дойду киинэтин бэстибээлигэр, дьэ, улаханнык тоҕо тэбэн таҕыста. “Тойон Кыыл” киинэбит бэстибээл гран-притин кыайыылааҕынан ааттаммыт соһуччу дьолуттан устар ууну сомоҕолуур тыллаах-өстөөх “Сахафильм” салайааччыта Д.Шадрин, дэлэҕэ, тылыттан матыар диэри долгуйуо дуо? * Скептиктээн “киинэ аата “ыраахтааҕы” диэн тыллаах, Путин быыбарын кэннэ кини былааһын бөҕөргөтөөрү биэрэллэрэ сокуоннай” эҥин диэн “бэлиитикэ ыһаарыланар хобордооҕун” араастаан эргитэн-урбатан биэриэххэ сөп. Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлинэн “бэлиитикэ бырапагандыыһа” Никита Михалков олорбута эбитэ буоллар, ити куолуну итэҕэйиэххэ сөбө буолуо. * Саха киинэтин соһуччу кыайыыта элбэҕи эбээһинэстиир. Чахчытынан эттэххэ, Арассыыйа эрэ буолбакка, аан дойду киинэтигэр өрөбөлүүссүйэ оҥорор сабыытыйа таҕыста. Бастакытынан, урукку өттүгэр маннык бэстибээллэр кыайыылаахтарынан уонунан мөлүйүөн ахсааннаах сайдыылаах омуктар тахсаллара. Иккиһинэн, билиҥҥи киинэ дьиҥнээх оннугар ойууну олох диэн көрдөрөр аралдьытар көргө кубулуйда. Киһи, тыынар тыыннаах барыта айылҕа, Таҥара оҕолоро буолаллара умнуллубута сыыһатын саха киинэтэ санатта. Нуучча эспиэрдэрэ “саха киинэтэ норуоттан тирэхтээх, сахалар киинэлэрин өйөөн түмсэллэр” диэн уот харахха этэллэр. Билигин урукку саха суруйааччыларын ыччат аахпат буолбут, саха тыла үөрэххэ, олоххо кытта көйгөтүллэр буолбут кэмигэр (барыта саха олорор мунньаҕа нууччалыы ыытылларын туох диэххиний) суруйааччы В.Яковлев кэпсээнэ киинэ буолан, норуоппутун аатырта. Ити хайдах эрэ Үрдүк Айыылар “омук буолар уратыгытын харыстааҥ” диэн айдарыылаах илдьит ыыппыттарын курдук кэллэ. * Киинэбит кыайыытыттан “саха норуотун кыаҕа, талаана көрөөрүҥ да истээриҥ – өссө тыыллан-хабыллан туруо” диэн норуоппутугар итэҕэлбитинэн, норуоппутунан киэн туттарбыт өссө күүһүрэр. 2014 с. кэлэ сылдьыбыт ыалдьыппыт, дойду стратегическай инициативаларын ааҕыныстыбатын “эдэр профессионаллар” салааларын салайааччыта Д.Песков “саха култууратыгар миллиардынан дуоллар көмүллэ сытарын хостоотоххутуна, күрэстэһэр күүскүт арыллан, дойдугут, норуоккут аатырыа” диэн эппитин өрүү санатан суруйааччыбын, этээччибин. Ол кыахпытын арыйыыга киинэбит, чахчы, бастакынан кыһыл көмүс акылааты уурда. * Саха норуота тылын, култууратын, үгэстэрин, төрүт баайын илдьэ сылдьара тыыннаах ордорун, кэскилин мэктиэтэ. “Тойон Кыыл” киинэ сахалыы тахсыбыта мэһэйдээбэтэ, өссө кыайыыга “эбии очукуо” тэппитэ чахчы. Атын омуктар саха тылын мелодия, айылҕа муусукатын курдук иһиллэр диэччилэр. Мииринэйгэ “Алмаас” КСК үлэһиттэрэ саха киинэтигэр ордук элбэх дьон сөбүлээн сылдьар диэн этэллэрэ итини бигэргэтэр. Өбүгэлэрбит бу тымныы дойдуга айылҕалыын алтыһан үрдүк айыылардыын өйдөһөр таһымҥа чугаһыы сылдьыбыттара эмиэ усках кэпсээн буолбатах. ССРС НА дьиҥнээх чилиэнэ, киһи уонна айылҕа биллибэт ситимнэрин чинчийбит академик В.П. Казначеев саха ойууннарын саамай күүстээхтэр диэн билинэрэ. Оттон ассимиляцияҕа бас бэриннэхпитинэ, тылбытын, омукпутун умуннахпытына – туох кэлиэй, биир үйэ иһинэн тылларын, култуураларын сүтэрэн норуотунан да ааҕыллыбат буолан эрэр бүрээттэр курдук дьылҕаланыахпытын сөп. Тыал буолан сүппүт норуот элбэх. :- Кыым, 2018, ыам ыйын 3, "Сахавуд - норуот киинэтин кыһата", Владимир Степанов. [http://kyym.ru/sonunnar/kultura/742-sakhavud-noruot-kiinetin-ky-ata ВИДЕО “Сахавуд” – норуот киинэтин кыһата] [[Category:Киинэ]] [[Category:Киинэлэр алпаабытынан]] 51kux6k0rj4igrgw8us8iqmc9jk4tuj 0 225 8069 3828 2023-02-07T07:33:07Z HalanTul 17 8069 wikitext text/x-wiki Саха сирэ == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Ол көҥүл дойдуттан — Мин сахам сириттэн, От, бурдук быйаҥнаах Колхозтаах алаастан, Туундара дьулуурдаах Сонордьут дьонуттан Мин манна эһиэхэ Эҕэрдэ аҕаллым, Сахалыы ырыабар Уруйу, айхалы!|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] "Эҕэрдэ ырыата", Захар Винокуров музыкатыгар киэҥник биллибит ырыа буолбута, 1955 с. Ыччат аан дойдутааҕы бэстибээлигэр А. Лыткина толорбута}} {{Q|Мин [[дойду]]м - [[Саха]]м сирэ диэммин Киэн тутта дьоҥҥо кэпсиибин, Yөрэ, долгуйа сэһэргиибин. Ханна баарый маннык сырдык Күн эйэҕэс сарыалын кутаата, Хаһан, ханна билбитиэҥ Бу маннык долгураҥҥа сөтүөлүүр куйааһы? Манна... [[таптал]] сатыы дьаарбайар Ыраас чараҥ быыһынан, Кинини ситээри, тыал миигинниин Сыһыы устун сырсыалаһар...|Ааптар=[[Кутурҕан Куо]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] o32yv285omsran626k70kxtr4iyv0c3 0 226 7928 7926 2022-11-22T09:02:51Z Uncitoyen 457 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/213.129.49.240|213.129.49.240]] ([[User talk:213.129.49.240|talk]]): Non-constructive edit (TwinkleGlobal) 7928 wikitext text/x-wiki == А == * [[Абааһы]] ытык хараҕын кыайан аахпатаҕар дылы * Абааһы кыыһа тардыылыктааҕар дылы * Абааһы аһаабыт сириттэн арахпатыгар дылы * Абааһы кыыһа мэһэмээннээх арыыттан куттаммытыгар дылы * [[Аҕа]]тын туйаҕын хатарбыт * Аҕа баһын тосту олор * Аллараа [[сыҥаах]] буолар * Ала [[кулун]]у төрөтөр * Атахха биллэр == Б == * Бытыгын быhа үктүөр диэри * Бэлэһэ кытарар * Бэдэр мэйии * Бэдэр дүлүҥ уҥуоргутуттан аһыырыгар дылы * Быар куустан олорума Илин кэлин сиоэй буолар * Иһэ аһыйбыт * Иһигэр былас муостаах киирбит * Иэдэс биэрэр == К == * Кутуругун кумунар * Кулуннаах биэ курдук куодарыһаллар * Кулгаах-харах иччитэ буол * Кулгааҕын тыаһат * Кулгааҕын сымнат * Кулугур кулгаахтаа * Кыһыл тылынан кыырар * Кэҕэ силин саҕа == Л == * Лаҕычах курдук - Попов учуутал көрүҥүнэн кыра уҥуохтаах даҕычах курдук... киһи этэ. (С. Федотов). * Ласхах курдук - ласхах курдук намыһах уҥуохтаах тойон дьиэҕэ киирбитэ, хаҥас дьахталлар саҥардыы уһуктан сыыгынаһан эрэллэр эбит. (Софрон Данилов). * Лах гына олоро түстэ - атахха тэппитигэр лах гына олоро түстэ. Сөдүөччүйэ сыыр үрдүгэр таһааран оҕотун туруоран кэбиһээт, икки харатыттан ыга харбаабытынан сиргэ лах гына олоро түстэ. (А. Аччыгыйа). * Лоп бааччы - тугу эмэни төрүт билбэккин ыйыттаххына, кыратык тохтуу түһээт, лоп бааччы эппиэттиирэ. ХС. * Лоп курдук - лоп курдук икки чаас үлэлээтибит. * Лыык курдук - военкомат олбуорун иһигэр армияҕа ыҥырыллар саастаах уол аймах лыык курдук мустубут. Софрон Данилов * Лээби киһи - лээби киһи эбит, аны миэхэ илдьэ сылдьыбат буол. == М == * Муҥнаахтар мустан муоралаабыттар - * Маала буол - эмиэ маала буоллахпына, илдьэллэр ини. СТДТ. * Маар айах - балык айах. * Мааны баккы - ыраас ыстаан, мааны баккы. * Маар буол * Мааркаҕын түһэн биэримэ - атын сиргэ баран мааркаҕын түһэн биэримэ. * Мааһын тап - Бурдук үүннэриитин мааһын табар саҥа кадрдар үөскээн тахсан иһиэ этилэр. * Маат барда - көр маат ылла. * Маат ылла - Скептиктэр билигин да хас хардыы аайы маат ылаллар Н. Апросимов * Маҕай аллаах - бу накаастааһыҥҥа сылдьыбыт дьоннор Көнчөх күүһүн-уоҕун, тулуурун көрөн, олус сөхпүттэр. Онтон кулуба Көнчөҕү көрөн: "Бу маҕай аллаах абааһыта арахсыбатах" -диэн саҥа аллайан хаалбыт. * Маҕалайа туолбат - баай баҕата хаммакка, маҕалайа туолбакка эбии оботуран, ордук кырыктанан испит. Софр. Данилов. * Маҕыйа түһэн баран - Сиидэркэ маҕыйа түһэн баран оҕонньор олорор устуулун түөрэ тэптэ. И. Гоголев. * Маҕыччы бэрдэр - аппа үөһээ сирэйэ хойуу баҕайы ычыкын этэ, оҕонньор маҕыччы бэрдэрэн, ону кыайан туораабакка хаалбыта... ХС. * Майгыта-сигилитэ алдьанна - Ыччат кэрэ кэскилин кэҕиннэриэ суох баара. Мантан сылтаан, баҕар, майгыта-сигилитэ алдьаныаҕа, -диэбит. Манчаары нор ном. * Манан ахан буолбатах - кыһын сиргэ хонор манан ахан буолбатах. Манан ахан киһи буолбатах. * Маҥай аллаах - бу маҥай аллаах сабачча буолуор диэри тылын кыһыытын, айаҕын абатын көрүҥ эрэ. П. Ойуунускай * Маҥкы маһын курдук күөрэс гын - Аргыылап оҕонньор маҥкы маһын курдук, эмискэ күөрэс гына түһүөхтээҕэ. Софр. Данилов. * Маҥнайгы хараҥаччы - ити куруһуок чилиэннэрэ саҥа олох сааһын маҥнайгы хараҥаччылара буоллахтара. Софр. Данилов. * Маҥнайгы хардыылар - Французскай боксаҕа маҥнайгы хардыылар оҥоһулуннулар. Саха Сирэ. * Мас акаары - маска баппат балай акаары. == Ө == * Өлбүттээҕин быарын сиэн уойбут == С == * Суола сойбут * Сэрии үрдүгэр буор ыспат * Саҥа хараҕынан көр * Саҥа сирэйи арый * Саҥа аллаҋда * Сокуон хараҕынан хаамп == Т == * Таала кырыыламмыт * Тамыйах абааһыта кулуҥҥа чарапчыламмытыгар дылы * Тараҕайдар быттаспыттарыгар дылы * Тыас хомунар * Тараах иэннээ * Тумсун дулҕаҕа соттор * Тииһин сааҕын суунар * Тылгын минньит * Тыас биэрэр * Тыас хомунар * Тыынын иһиллээ Улар мэйии * Ууну омурпут курдук * Уйатыгар уу киирбит == Ү == * Үөһэ (өһө) тэстибит == Х == * Халлааны таhыйар * Хой баһын туойар * Халлааҥҥа ураҕастанар * Хараҕын баайбыт * Харыйаны таҥнары соспут курдук == Ч == * Чөккөөкү тугуттан эрэ иҥнибитигэр дылы == Ы == * Ыт баһа көмүс кытахтан төкүнүйбүтүгэр дылы * Ыт баһын саҕа * Ыт атаҕын туппут (туттарбыт) == Э == * Эмэһэтэ үөннүрбүт убаһаҕа дылы * Эмэһэтигэр чохтоох * Эрбэҕин үрдүгэр сэттэтэ эргитэр * Эһэ тириитэ тириилэммит [[Категория:Саха тыла]] [[Категория:Сомоҕо домох]] ma604i474f2vy5x57exemw5jdai9ngn 0 227 1301 1300 2018-06-08T14:41:54Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 1301 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Саха өһүн хоһооно]] 2v00khhnqau428ss6fcx2dnfz82ax0q 0 228 8137 8136 2023-02-28T01:21:17Z Lit polyarka 760 Биир өс хоһооно икки хос бэчээттэммит 8137 wikitext text/x-wiki Суон ойуур курдук дурда буол, халын тыа курдук хахха буол. == А == * [[Аан]] [[дойдуга]] туохтан да үчүгэй [[эйэ]], туохтан да куһаҕан [[иҥсэ]]. * Аан [[дойду]] ахтылҕаннаах, бар [[дьон]] санабыллаах. * Аан [[дойду]] дьонун ат гынан мииммит, орто дойду дьонун оҕус гынан көлүммүт. * Аан [[дойду]] көхсө киэҥ. * Аан тутааҕын тутан турда. * Аастахха [[аба]] да амтаннаах, утаттахха [[уу]] да минньигэс. * Аат бөҕө алдьанна, сурах бөҕө сууйулунна. * Ааттаһар да ахсааннаах, көрдөһөр да күттүөннээх. * [[Абааһы]] аһаабыт сириттэн арахпат. * Аҕыйах [[тыл]] минньигэс, элбэх [[тыл]] сымсах. * Аҕам [[киһи]] санаата улуу сыһыы уҥуоргу өттүн туоруур, дьахтар санаата аһын саҕатын ааспат. * [[Аҕал]] диэтэххэ, антах хайыһар, [[ыл]] диэтэххэ, [[ымах]] гынар, [[кулу]] диэтэххэ, [[курус]] гынар, [[мэ]] диэтэххэ, [[мичик]] гынар. * Айаҕын [[аба]]тын, [[тумсун]] тууһун. * Айаҕын [[бүөлээ]]тэ. * [[Айан]] киһитэ [[аргыс]]таах, [[суол]] киһитэ [[доҕор]]доох. * [[Айан]] ыта ардырҕас, [[көс]] ыта көҥөс * [[Айыы]] киһитэ [[ийэ]]тигэр [[мичээр]]дээбит күнүттэн олоҕо саҕаланар. * Акка [[иччи]]тин күҥҥэ түөрт уонна [[өлөрөр]] санаа киирэр {{Q|Арах диэхтээҕэр алакы буоллаҕа.}} * Арыы [[киһи]]тэ алаа, хаарты киһитэ харалҕан. * Арыы үрдүгэр уу дагдайбат, [[кырдьык]] үрдүгэр сымыйа ыттыбат. * [[Арыгы]]ттан алдьаммыт, испииртэн иэдэйбит. * Арай хаарга үктэммитэ кырдьык. * Аска аҕыйах үчүгэй, үлэҕэ үгүс үчүгэй. * Аска өһүм суох. * Атах балай барда. * Атахха биллэрдэ. * Ат сүүрдэҕинэ ыт хаалсыбат. * Ат күрүөнү намыһаҕынан көтөр. * Ат көһүннэҕинэ ыҥыыр көстүө, быһах көһүннэҕинэ кыын көстүө. * Атаҕастыыбын диэн атаххыттан ыллараайаҕын. * Атаҕын төбөтүгэр үстэ эргийэн,дьэ уол оҕото. * Атас туһугар атах тостор. * Аттаабыт ыт курдук :: Суолтата: дьыалатын эбэтэр кыдьыгын, үөрүйэҕин эмискэ бырахпыт киһини этэллэр * Аттаах ойбоно, сатыы тайаҕа. * Аттаах хонуга, сатыы өйүөтэ. * Аттаах сатыыны кытта аргыстаспат. * Аттаахтан кымньыытын ылар, сатыыттан тайаҕын ылар киһи. * Атырдьах маһын хайа тардыспыттар. * Атырдьах маһыныы арахсыбыттар. * Акаары аттыгар өйдөөх курдук көстөөрү. * Акаары ахсым, киһиргэс киэбиримтиэ. * Акаары төбө атаҕы иллэҥ оҥорбот. * Аһаан баран атаһын ахтыбыт диэбиккэ дылы. * Алгыс баһа сыалаах, кырыыс баһа хааннаах. * Алгыска оннооҕор абааһы ахсыыр. * Албын киһи үс күлүктээх дииллэр. * Албыннаан саһыл саҕаланыаҥ суоҕа. * Албын тыла мүөттээҕэр минньигэс. * Албыннаабакка сатаан атыылыан суоҕда. * Албан ааттаах, суон сурахтаах. * Албан аат, суон сурах түргэн кынаттаах. * Алдьатыы дөбөҥ, оҥоруу уустук. * Аҥаара таҥара маһа, аҥаара күрдьэх маһа буолбут. * Ааспыты аһат, тоҥмуту ириэр. * Аччык атас-доҕор буолбатах. == Б == {{Q|Баай дьадаҥыны аһыммат, дьадаҥы баайы аһыммат.}} {{Q|Баай дьадаҥыны кытта доҕордоспот.}} * Баартан туһаныллыбат буолуллубат. * Баар хаалбат, мал холлубат. * Баар тииһимтиэлээх. * Баайыллан маҥан ат ылыаҥ суоҕа. * Баай хараҕа туохха да туолбат. * Баастаах аттан ньаалаҕай арахпат. * Байҕал бааллаах, үлэ күүрээннээх. * Баскынан тур, атаххынан тур. * Баттаҕа турда, иэнэ кэдэрийдэ. * Барар сирэ баҕана үүтэ, кэлэр сирэ кэлии үүтэ. * Барыам диэн маскын бараама. * Бараммыт баһыллыбат, тохтубут туолбат. * Барбат киһитигэр барбат, биэрьэт киһитигэр биэрбэт. * Барбатах балык миинин курдук мэндээриччи көрдө. * Барбатах ыт сыгынаҕы үрэригэр дылы :: Суолтата: Эбээһинэһин толорбокко гынан баран, харах баайан толорбута буолар киһини этэллэр * Балык уу дириҥэр, киһи олох үчүгэйигэр талаһар. * Балык уудириҥин былдьаһар, киһи күн үтүөтүн (батыһар) көрдөһөр. * Балык ыамнаах, киһи күннээх * Баай оҕото бардам, тот оҕото дохсун * Баһа суох маанымсык, төбөтө суох үтүөмсүк * Баҕалаах баҕанаҕа ыттар * Баҕа куттанар баччыр оҕо * Баҕа силэ байҕалга баҕалаах * Баҕа бэйэтин бадараанын хайгыыр * Биир сымыыт ханна сытыйбатаҕай, уол оҕо ханна төрөөн өлбөтөҕөй * Биир мас аҥаара - таҥара маһа, аҥаара - күрдьэх маһа * Биир киһи - барыбыт туһугар, барыбыт - биир киһи туһугар * Биир мэник сүтэрбитин сүүс көссүө булбат * Бил баһыттан сытыйар * Биһикпин ыйаабыт сирим * Биэс уон икки күлэр эмэгэт кулута * Биэрэрин бэскэ ыйаабыт, уунарын умнан кэбиспит * Биэрэрин биэс тарбаҕыттан быстар кэриэтэ саныыр * Биэтэк билиэҕэ. * Бодорустахха бодоҥ биллэр, кэргэннэстэххэ кэмэлдьи биллэр * Быа синньигэһинэн быстар, быһах угунан тостор * Быар быһаҕас, түөс тоһоҕос * Быаргын тарбаама * Былыр күөс хоруота өҥөлөөхпүн диэбиккэ дылы * Былыргы киһи - ынаҕынан, аныгы киһи - үөрэҕинэн байар. * Былыргыны былыт саппыт, ааспыты ардах сууйбут * Былырыыҥҥы дьирики хараҕын эриэхсит диэбиккэ дылы * Быһах угун кыстыммат, суор хараҕын оҥуспат * Быһах хоппотоҕун булугас өй хотор. * Быт сиэтэҕинэ - тарбаныллыа * Бытыгын быһа үктүөр диэри өйдөммөтөх диэбиккэ дылы * Булуммута эрэ түптэ буруота. * Буор уйбат буруйдаах, сир уйбат сэмэлээх * Буруй эрэ Моттойоҕо диэбиккэ дылы * Буруолаах буруолааҕы муҥа суох саныыр * Буруону хааһахха хаайбыкка дылы. * Бүргэһи хабахха хаайбаккын * Бэҕэһээҥҥэ диэри ыт буутун ытыра сылдьарыҥ, бүгүн саһыл кутуругун тута сылдьаҕын * Бэлэнньигин оҕуруотун аахпыт * Бэлэһигэр силлээбит, куолайыгар хаахтаабыт. * Бэлэһигэр биэс иннэлээх * Бэйэ алҕаһын бэйэ билиммэт диэбиккэ дылы * Бэйэ тыыныгар бэйэ өһө суох * Бэйэтин иннигэр бэрэбинэ сытарын да көрбөт киһи. * Бэйэтиттэн ситиспэтэҕин бэдэриттэн ситиһиэ. == Д == * Доҕор доҕорун алдьархайга хаалларбат * Доҕору булар дөбөҥ, доҕордоһор уустук * Доҕордуу дьоҥҥо ыраах да чугаһыыр. * Дойду сурахтаах, алаас ааттаах * Дугдуруй да, оҕус * Дулҕаҕа тумсун соттон кээстэ. *Дуйдаах тааска дылы. == Дь == * Дьадьайан баран баайгын кэпсээмэ, кырдьан баран күүскүн кэпсээмэ * Дьадаҥы киһи үс хос куобах суорҕаҥҥа бүрүллэн утуйар, баай киһи иннэ-бүргэс үрдүгэр утуйар {{Q|Дьадаҥы байбат, баай аһыммат.}} {{Q|Дьадаҥы ыал уота сылаас, баай ыал уота кэмсиик.}} * Дьахтар санаата аһынааҕар кылгас * Дьахтар холумтаҥҥа тиийиэр дылы санаата түөрт уонна уларыйар. * Дьахтар уруута амарах, эр киһи уруута таһарах * Дьахтар амарах дууһата - дьиэ кэргэн тэбэр сүрэҕэ. * Дьиэ аайы баар дьүһүннээх дьахтар. * Дьиэм кэннин көрүмүнэ өллүм диэбиккэ дылы * Дьол хараҕа суох * Дьоллоох түөрэх курдук тиэрэ таһыллан сытар. * Дьолоҕойугар тохтотто. * Дьонноох киһи тутайбат * Дьоҥҥо үтүөнү оҥоруу - дьоллоох буолууну оҥостуу. * Дьэбиннээх тимир үлэҕэ күлүмүрдүүр. * Дьэргэлгэн өҥүнэн оонньоото. {{Q|Дьэ, ити - киһи тыла.}} * Дьэс-куос тутунна. * Дьүһүнүн көрөн киһини сэнээмэ * Дьыала сытыйбат * Дьэбин уоһуйан көрүстэ. * Дьэтин ылла. * Дьэргэстэй ыһыаҕын ыстылар. == И == * Иирии икки итирии икки аҕас-балыс * Иитиллэргэ тэриллибит ийэ сирим * Икки адьырҕа эһэ биир арҕахха кыстаабаттар * Икки атахтаах эриэнэ иһигэр, көтөр эриэнэ таһыгар * Икки ардыларыгар уу тэстибэт дьоно * Илии хамнаатаҕына айах хамныыр. * Иннин тымтыктанан көрбүт суох * Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбат * Илдьэ барар идэм, кытта төрөөбүт кыдьыгым, бииргэ кэлбит мэнигим * Иҥсэтэ бэйэтинээҕэр улахан * Иһигэр былас муостаах киирбит * Истибиттээҕэр көрбүт ордук. * Итирик киһи бөрөтөөҕөр кутталлаах * Итирик киһиттэн оннооҕор ыт куттанар * Итириккэ муора тобугунан, халлаан хабарҕатынан * Иттэннэри бырах, умсаннары уур - үүт үкчү буолбаат * Ир суолун ирдэстэ. == К == * Киирбит күн күөрэйиэ. * Ким доҕордоох, ол дьоллоох * Ким үлэлээбэт, ол аһаабат * Кимиэхэ хойуу, кимиэхэ убаҕас * Килбиэн көмүс киртийбэт, киһи бэрдэ кэхтибэт. * Киһи айаҕын саба туппаккын * Киһи буруйа ааспат - халлаан халлаан түргэн0ник көнөр * Киһи да сүөһү да айаҕынан * Киһи киэбэ хайдаҕа - көстөр кини хараҕар. * Киһи тыла – ох * Киһи иккитэ төрүөбэт * Киһи итэҕэһигэр төрөөбүт киһи {{Q|Киһи киһиэхэ - сур бөрө.}} * Киһи тыла уоттааҕар абытай * Киһи аан дойдуга биирдэ төрүүр * Киһи кэмнээх, балык ыамнаах * Киһи хараҕа туохха да туолбат * Киһи хараҕа иинин буоругар эрэ туолар * Киһи үйэтэ аттаах киһи түннүгүнэн элэс гынан ааһарын курдук * Киһи кэпсэтэн, сылгы кистэһэн, ынах маҥыраһан билсэр. * Киһи сырыттаҕына сырыттым диир * Киһи санаалаах, туу сүрэхтээх {{Q|Киһи эттэҕинэ, эмиэ да сөпкө дылы.}} * Киһи өллөҕүнэ үтүөтэ биллэр * Киһини үлэ киэргэтэр * Киһиргиибин диэн кирсин быстаарай * Киһиргээн кэтэҕэ тулларын кэрэйбэт * Киһиргэһэ бэрт киһи бэрдэ дэппэт. * Киэҥ иһит кэһиэхтээх. * Киэҥ үрэх чэлгиэннээх, уһун үрэх уорааннаах * Киэҥ көҕүс кыараата, уһун санаа кылгаата * Киэһээҥи аһыырдаах киһи чугаһаабат киһитэ * Күһүҥҥү киһи күлбүтүнэн, сааскы киһи салбаммытынан * Күлэр икки ытыыр икки аҕас балыстыылар. * Күөнэххэ быһахтаммыкка дылы. * Кыайыам суоҕа дэнии -кыаһыланан кэбиһии. * Кыайтарыы кыһыытын билбэккэ - кыайыыга кылыйан тиийбэккин. * Кыһалҕа кыһыл кымньыылаах * Кыһалҕа таһыйара талахтааҕар сытыы * Кыра да кыһарыйар * Кыра киһи кыһалҕаны билэр * Кыраҕа кыһаллыбат, улахаҥҥа уолуйбат * Кыталык кынатын төбөтүгэр кыырпахтааҕар дылы * Кыталык кыталыгы булсар, суор суору булсар. * Кырдьаҕас ыт сымыйанан үрбэт * Кырдьаҕас киһи сүбэтэ дьолго тиэрдэр * Кырдьаҕастан алгыһын ыл * Кырдьаҕастан алгыһын ыл, эдэртэн эйэтин ыл * Кырдьаҕаһы матаҕаҕа хаалаан сылдьан сүбэлэтиҥ * Кырдьаҕаһы хааһахха хаалаан сылдьан сүбэлэт * Кырдьан баран кылыыһыт буолбукка дылы * Кырдьык ууга да тимирбэт, уокка да умайбат * Кырдьык хаһан да кыайа турар * Кырдьыгы хайаа да - кылбайан тахса туруо. * Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат, арыы үрдүгэр уу дагдайбат * Кырыыс баһа хааннаах, алгыс баһа арыылаах * Кыыс оҕо ырыатыгар кыттыспыт, уол оҕо тойугар холбоспут * Кыс хаар ортото кыталык этинэн сүрэхтэппиккэ дылы * Кыhыл тылынан кыырар, кураанаҕы куолулуур {{Q|Кыһыл тыл - байҕалы оломнуур.}} * Кыыһыр да, доҕоор, оннооҕор халлаан тыалырар * Көмүс кытахтан төкүнүйдэ. * Көтөр өҥүнэн, киһи өйүнэн * Көтөр кынаттаах көтөргө, киһи дьолго ананан айыллыбыттар * Көҕөн көттөҕүнэ көппөх оргуйар * Көҕөнү тутаары чөркөйтөн маппыт * Көҕүлүн илбийэр, кэтэҕин кэрдэр * Көбүөхтүүрүн аанньа күөх киһиргэс * Көлүүрдээх оҕус от хаата, үлэ киһитэ ас хаатa. * Көрдөөбүт көһүйэ көмүһү булар * Көмүс харчы күүстээх, эттээх ат эрэмньилээх * Көмүскэтэрим эрэ көмүскэм уута, харыстанарым эрэ хараҕым уута * Көс ыта көҥөс * Куһаҕан киһи кулгааҕа кутуругун төрдүгэр * Куһаҕан киһи көрбүтүнээҕэр үчүгэй киһи сэрэйбитэ ордук * Куһаҕаны доҕордоспут куһаҕаҥҥа тиксибэт буолбат, хотоҥҥо киирбит саахха биһиллибэт буолбат * Кулуннаах биэ курдук куодарыһаллар * Кулгаах хаалыа, муос үүнүө * Кулгаах ырааҕы истэр, харах чугаһы көрөр * Кутуйах иинин кэҥэттэ. * Кутургуйаҕа бэл бухатыыр айа диэбит үһү * Кутургуйа талбытыгар тахсар, тойон талбытынан дьүүллүүр * Куттамсахха турбут барыта тойон * Куттас бэйэтин күлүгүттэн куттанар * Куттас үйэтигэр сүүстэ өлөр * Кус түспэтэх уута суох * Кус көттөҕүнэ, көппөх көтөр. * Куһаҕан ыт оннун булбат * Кутурук куйаар, тэллэх тэлээр киһи. * Кэччэгэйтэн кэлтэгэй хамыйахтаах басыһар * Күлүгэр ырдьыгынаабыт ыкка дылы * Күлүгүн туттаран кэбистэ. *** *Күлэр икки ытыыр икки аҕас балыстыылар. * Күнүм буолла: күөнэҕим таҕыста * Күнүм буолла: күөрэгэйим ыллаата * Күнүм туолла, кэмим-кэрдиим кэллэ * Күнүҥ иннигэр өлбөккүн * Күнүүлээтэххэ түүн уһун, көһүттэххэ күн уһун * Күнэ да күөнэҕэ да буолбут * Күн киһитэ көмүскэс, айыы киһитэ аһыныгас * Күн сири сырдатар, үөрэх - киһини * Күн сирэ күндү * Күн аайы эбиллибэт билии көҕүрүүр * Күн туллара, күһэҥэ быата быстара буолла * Күрүөтэ суох окко киирбит * Күөскүн эрдэттэн өрүнүмэ * Күөх далай, хара тыа иччитэ суох буолбат * Кэччэгэй кэриэһэ суох * Кэбирэх мастан үөн арахпат * Кэтэһэн-кэтэһэн кэлтэгэй буолбут, манаһан-манаһан маҥаас буолбут * Кэтээбитэ кэргэнэ, манаабыта балаҕана * Кэһиллибэт кэс тыл * Кырдьаҕас ыт күрдьүктэн арахпат * Кыһыл тылынан ыллыктанар * Киһи тыла уоттааҕар абытай * Кэрдиэҥ иннинэ кээмэйдээ, быһыаҥ иннинэ былааннаа. * Кээнчэ быта кэтэххэ ыттыбытыгар дылы. * Кыыс оҕо төрөөтөҕүнэ уот иччитэ үөрэр. == М == * Маҥнайгы үрүүмкэни киһи иһэр, иккис үрүүмкэ киһини иһэр * Моһоллору туораан модун санааланыаҥ. * Мөккүстэххэ, кырдьык көстөөччү * Мутугунан быраҕар муҥур үйэ * Муҥ маһы кэрийбэт, дьону кэрийэр * Муора тобугунан, халлаан хабарҕатынан * Муос -муоска, тиис -тиискэ . * Муус ураҕаһынан үүрбүт * Муус сүрэхтээх, тимир тириилээх. * Мин оҕом саары чуккулаах диэбиккэ дылы. * Миннэрин билсибит дьон * Миигин эйигинньик да абааһы сиэ суоҕа * Миигинниин биэс хааһах диэбиккэ дылы. * Мэкчиргэ үрдүк тиит төбөтүн былдьаһарыгар дылы == Н == * Наһаалаан эр, көрдөөбүккүн биэриэм ээ. * Наһаа быаргын тарбаама,бэйэҕэр тиийэн кэлээрэй. * Норуот күүһэ - көмүөл күүһэ * Нуучча күллэҕинэ саха күлэригэр дылы. == О == * Олох оҕо оонньуута буолбатах * Олох олоруу - Ийэ дойдуга иэһи толоруу * Олорор мутуккун кэрдимэ. * Олоруохтааҕар оҥорор ордук. * Олус кылгас олоххо олус иллээх буолуохха. * Оҕо - киһи дьоло, эрэлэ * Оҕолоох ыалтан уот иччитэ үөрэр * Оҕус күүстээх да, оһох төрдүгэр сытар, ыт ытырыык да, сыыска сылдьар * Ойоҕоскор хатырыкта хаалан * Ойуурдаах куобах охтон биэрбэт, дьонноох киһи өлөн биэрбэт * Ойуурдаах мас охтубат * Окко түспүт оҥоһуум, сиргэ түспүт сэрэбиэйим. * Оннооҕор ый-күн алтыһар * Оннооҕор ойуур (хара тыа) маһа үрдүктээх-намыһахтаах * Оҥхой сир уута суох турбат * Оҥойор айаҕын туһугар сылдьаахтыыр. * Оҥойон турар оҥоруугуттан ордуон кэриэтэ, ох сааттан ордуоҥ * Оройунан көрөн дьэ уол оҕото. * Отонноотоххо оннооҕор оҥоойук туолар, үлэлээтэххэ үлэ бүтэр * Оттон-мастан тутуһан,син дьылы туораатыбыт. * Отуутугар ыксаабыт оҕус курдук. == Ө == * Өйдөөх өйүнэн өлөртөн куотар * Өй -санаа өрүһүйүөхтээх - өһү -сааһы өһүлүөхтээх. * Өйө суох киһи, мэнэрик дьахтар курдук, санаата таһыгар * Өлбүт киһиттэн утурук эрэйбиккэ дылы * Өлбүтү кытта өлбүт суох * Өлүү быалаах, сор суоллаах * Өлөрсүбүтү өлөрөн кэбиһэр - өбүгэ үгэһэ * Өҥө өҥөнөн, үтүө үтүөнэн төлөнөр. * Өрүс долгуннаах, олох очурдаах * Өрүскэҕэр өрүскэ түһээйэххин. * Өс хоһооно - өбүгэ номоҕо * Өтөх төҥүргэстээх, уот кыымнаах * Өттүк харалаах, илии тутуурдаах . Өйдөөҕүмсүйүөҥ – күлүүгэ, элэккэ киириэҥ. Өйдөөх үтүөнү сатыыр, акаары алдьархайы сатыыр. Өйү өй, күүһү күүс баһыйар. Өлбүт ынаҕым үүттээх да этэ диэбит курдук. Өлбүт тиллибэт, барбыт эргийбэт. Өлөөрү гыммыт өлөңтөн тардыһар. Өлүөр эрээригин өлө сатаама. Өлүү суолун нэтээгинэн бүөлээбиккэ дылы. == С == * Саары баттаһар, саппай уопсар * Сааттааҕы оҥорума - саргыгын самнарыма. * Санаа баҕарар да, күүс тиийбэт * Санаалаах татыма, өйдөөх мөлтөҕө * Саҥа кэм - саҥа кыах * Саҥа кэлбит тураах курдук * Саҥа ыччат санаата күүстээх * Салыҥнаах балык курдук киһи * Сарсыарда эрдэ турбатаххына күҥҥүн сүтэриэҥ, оҕо сааскар үөрэммэтэххинэ олоххун сүтэриэҥ. * Саһыл курдук ньылаҥнас, ыт курдук ырдырҕас * Сатаабат сата баһын тардар, өйдөөбөт үөдэни хаһа * Сатаа да саhыл саҕалан. * Сатаан үөрэр идэлээх - саамай уһун үйэлээх. * Сатабыллаах саһыл саҕалаах. * Сатаммыт сап саҕаттан салҕанар * Салаҥ киһиэхэ хара тыа маһа ытыыр * Саллар сааһым, үллэр үйэм * Саха, оҕуһун мииннин да, ырыаһыт * Сахсырҕа саҥата да иһиллэр чуумпуга * Саһыл түүтүнэн, киһи баайынан * Сир быйаҥнаах, киһи сатабыллаах. * Сир түннүгэ киһи. * Сиргэ түспүт сэрэбиэй, окко түспүт оҥоһуу * Сирэйиттэн түүнүк үүммүт * Сирэйигэр суорат кутан салыаҥ буоллаҕай. * Силиһэ суох мас үүммэт. * Силлибэт сириттэн ылларда. * Сиэгэн сыыһа сиргэ быраһҕыллыбат, буобура сыыһа буорга хаалбат * Сокуон хараҕа - мэкчиргэ төбөтө * Солуута суох сонумсах, кэмэ суох киһиргэс. * Сото кылгас даҕаны, соло улахан * Сотору да көстүөх сордообут * Соххор хараҕын уутун, доҕолоҥ сүһүөҕүн уутун сүүрүгүрпүт * Соххортон солкуобайын, доҕолоҥтон торуоскатын көрдөөбүккэ дылы. * Сордоҥ өллөҕүнэ тииһэ хаалар, киһи өллөҕүнэ аата хаалар * Сөбүлээбит сүгэһэрдээҕи батыһар, таптаабыт тайахтааҕы батыһар * Суобас диэн сур соноҕос буолбатах, уларсыкка сылдьыбат * Суон ойуур курдук дурда, халыҥ ойуур курдук хахха * Суон тиити быһаҕынан кэрпиккэ дылы. * Суор суорун хараҕын оҥпот * Суор суорун хараҕын оҥпот, тойон тойонун түһэн биэрбэт * Суор оҕото - суор, тураах оҕото - тураах * Суоҕу суоруоҥ дуо * Суохтуу абааһыны балыйбыкка дылы * Сүгэ кыайбатаҕын, сүбэ кыайар * Сүгэ түһүөр дылы дүлүҥ сынньанар * Сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук * Сүүстэн биири талбыт курдук * Сүтүктээх сүүс айыылаах, уорбут биир айыылаах * Сүтүктээх сүүс айыылаах, ийэтин да хоонньун хаһан көрүөҕэ * Сүөһү тириитин үстэ сүлбэттэр. * Сүөһү эриэнэ таһыгар, киһи эриэнэ иһигэр * Сүөһү күрүөлээҕэ үчүгэй, киһи бастааҕа үчүгэй * Сүһүөхтээх бүдүрүйбэт буолбат, тыллаах кэлэҕэйдээбэт буолбат, харахтаах чыпчылыйбат буолбат * Сүрэхтээх киһи сүгүн буолбат. * Сүрэхтээх киһи туохтан да маппат * Сүрэх баҕарар да, сүһүөх тиийбэт * Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх * Сүрэҕэ суох киһи утуйумтуо * Сүрэҕэ суох үлэ чэпчэкитин, ас минньигэһин талар * Сэнээбиккиттэн сэттэҕин ылыан * Сэргэх хаһан да хаалбат * Сэрэн, сэттэҕин ылыахтара. * Сэттэ киһи биир анньыыны аҕала барбыттарыгар дылы * Сэттэ ыт тыһы биир кээнчэ буолбатаҕар дылы :: Суолтата: Ахсаанынан элбэх эрээри, туһата кыра * Сымнаҕас уостаах кулун икки биэни эмэр * Сымыйа туоһулаах диэбиккэ дылы * Сымыйаччы туоһулаах * Сыл диэн хонук * Сылдьар даа сылаалаах (эбэтэр сылдьар да сыа буолбат). * Сылдьыбыт сыа аһылыктаах, утуйбут уу аһылыктаах. * Сылдьыбыт сыыһы булар * Сылдьыбыт сыысхала сыыстааҕар элбэх, орто дойду оһоло оттооҕор элбэх * Сыылла сылдьан сыарҕа быатын быспыт. * Сыыһар сыыстааҕар элбэх, оһол оттооҕор элбэх * Сылгы кистэһэн, киһи кэпсэтэн билсэр * Сыалыһар быарыныы сымнаабыт * Сыптарыҥнаах ынах хотону бүтүннүү сутуйар. * Сыыр намыһахтыы миигинэн тиискин суунан эрдэҕиҥ. == Т == * Таала кырыыламмыт * Тарбаххынан тал, сөмүйэҕинэн сүүмэрдээ * Тапталы киһи булбат, таптал бэйэтэ булар * Таптаатаххына тайахтааҕы батыһыаҥ. * Тарбаххынан талан, сүрэххинэн сөбүлээн, хараххынан хайҕаан ыл * Тимир тириитин кэппит * Тимир илии, кытаҕас ытыс * Тимири дьэбин сиир, киһини санаа -оноо иэдэтэр. * Тиллиһэ тиэргэн, булкуһа буруо * Тииһин сааҕын киһинэн сууйар * Тиитин мин охтордум, тииҥин эн итигэстээтиҥ. * Тиэргэн ыта үрүгэнигэр дылы * Тэһэҕэс ыаҕаска дылы. * Тойон олоҕор тураах олорор * Тот бөҕө муҥнаах, аас бөҕө алдьархайдаах * Тот тоҥуй, аччык амарах * Тоттоххо тобук уйбат, аһаатахха атах уйбат. * Токко сыа да сымсах, ааска уу да минньигэс * Тоҕон ыт кутуругунан оонньуур * Төрөөбүт дойдугун хараҕыҥ харатын курдук харыстаа * Төрүт киһи төрүөҕэ, ытык киһи ыччата. * Тураах ойоҕун курдук ачаа * Туохха да ис буолбат киһи. * Тумсун дулҕаҕа сотунна * Туттуоҥ иннинэ толкуйдаа, кэрдиэҥ иннинэ кээмэйдээ * Туора киһи киэнигэр кыл саҕаны да көрөр, оттон бэйэтин иннигэр бэрэбинэ сытарын көрүммэт * Туу курдук судургу киһи. * Түргэн сырыылаах түптэ кутурук, тиэтэл сырыылаах тэлээр тэллэх * Түүҥҥү сырыылаах, түүлээх уллуҥах. * Түүн утуйбакка, күнүс олорбокко * Түөкүн киһи үс күлүктээх * Түөкүн мэлдьэҕэр, ыт тииһигэр эрэнэр * Түөкүн мэлдьэҕин эрэнэр, ыт тииһин эрэнэр * Түөкүн сүүс суоллаах * Түөкүн үрдүгэр түөкүн үөскүүр. * Түөһүн күүһүнэн, илиитин эрчиминэн * Түөһүгэр силлэнэ -силлэнэ сытар киһи. * Тыал курдук киһи. * Тыал хоту бара сорунума - уларыйарын умнума. * Тыалынан киирбит холоругунан тахсар * Тыала суохха мас хамсаабат * Тылгын эрэ биэрэр - тутах, толороруҥ -туйгун. * Тыынын хабахха үрбүт * Тыл уҥуоҕа суох * Тыл тылдьыттаах, ыал ыалдьыттаах. * Тылыттан хаптарда. * Тыыппалаах ыччат тахсыыһы. * Тыыннаах дьон тэбэр сүрэхтээх, саныыр санаалаах буолаллар * Тыыннаах киһи тапталтан ханна да куоппат * Тиэтэйбит сыарҕа сыыр анныгар хаалар, тиэтэйбэтэх - сыыр үрдүгэр тахсар. * Тэбэр сүрэхтээх, тардар тымырдаах, оонньуур хааннаах киһи * Тэбиэн саҕа хара санаатааҕар түөн саҕа үрүҥ санаа ордук * Тэллэҕэр тэстибит, суорҕаныгар холлубут * Тэҥнээххэр киирдэххинэ, тэллэх ыта буолуоҥ * Тэбэр атах, охсор илии оҥостубут. == У == * Улуу дойду оспуостаах, аан дойду аартыктаах, күөх далай оломноох, хара тыа ыллыктаах * Улуу дьон харахтара көрүгэс, кулгаахтара истигэн. * Уол оҕо дьоаллоох, соноҕос ат соргулаах * Уол оҕо дьолун туох да билбэт * Уол оҕо дьоло сир түөрт өттүгэр * Уол оҕо төрөөтөҕүнэ куруҥҥа суор үөрэр * Уол оҕо төрөөтөҕүнэ суор үөрэр, кыыс оҕо төрөөтөҕүнэ ыт үөрэр * Уол оҕо биир күн ат өрөҕөтүгэр, биир күн ат уорҕатыгар * Уол оҕо дьоллоох, таҥара баайдаах. * Уолугунан тыынан, бэлэһинэн тарбаан турда. * Уохтаах буору сиэмэ сөбүлүүр, үтүө санаалаах киһини дьон сөбүлүүр * Ууокка бырахтахха, кэҥсик тахсыбат, күөх окко суулаатахха, атыыр оҕус сыллаабат, сыаҕа былаатахха, ыт сымсайбат * Уруу ырааҕа, уу чугаһа ордук * Ураанай туоһахталаммытыгар дылы * Умнаһыт бурдугун тыал көтүппүтүгэр дылы * Умса түстэххэ сүүспүттэн өйүө, иттэнэ түстэххэ кэтэхтэн өйүө * Умсаннары уур, иттэннэри уур, үүт үкчү аҕатын курдук. * Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах * Уу диэбитэ - хаар, хаар диэбитэ - уу * Уу кыыһыгар дылы уруумсах. * Ууну омурдубут курдук ньимиликээн олордо. * Ууга түстэххэ ороспот сыганныылар * Ууга түспүт киһи оттон тутуһар * Уутааҕар чуумпу, оттооҕор намыһах . * Улахан айаҥҥатуруммут киһи ыт үрэригэр наадыйбат. == Ү == * Үгүс киһи хараҕа - таҥара хараҕа, үгүс киһи санаата - таҥара санаата * Үлэ ата - от хаата, үлэ киһитэ - ас хаата * Үлэ сыа кырбыыр буолбатах. * Үлэ үксэ, тыл аҕыйаҕа үчүгэй. * Үлэни хаһааныма, аһы хаһаан. * Үлэҕэ үлүһүйүү- үчүгэйгэ өксөйүү. * Үктээтэххэ, оннооҕор кутуйах оҕото чыыбыргыыр * Үҥсэҥҥин үүттэ ис, хобулааҥҥын хобордоохто салаа. * Үөрдүбүт киһиҥ хараҕа - үрдүктэн үрдүк хайҕабыл. * Үөрэнии - син биир сүүрүгү утары эрдинэр кэриэтэ * Үөрэх баар - бараммат баай * Үөрэҕэ суох киһи хараҕа суоҕун кэриэтэ * Үөрүнньэҥ киһилиин күн үөрсэр. * Үптээҕи көрдөҕүнэ - өлөрөр, харчылааҕы көрдөҕүнэ - халыыр * Үрүҥү хара, хараны үрүҥ диир киһи. * Үрдүлэринэн үрүҥ чыычааҕы көтүппэт,анныларынан сур кырынааһы аһарбат. * Үс өргөстөөх, аҕыс кырыылаах киһи * Үс саха куолута * Үтэһэтэ туолбут, чабычаҕа таһымнаабыт * Үтүлүгүн иһигэр кокуоскалаабыкка дылы. * Үтүө аат-суол баайдааҕар ордук * Үтүө доҕор - улуу баай. * Үтүө киһи биир тыллаах, үтүө ат биир кымньыылаах * Үтүө киһи үллүктээх, бэрт киһи бэриилээх * Үтүө тыл баайдааҕар күндү * Үүт испэтэх үнүгэс оҕотугар дылы * Үүтүн тохпут оҕоҕо дылы * Үүн тиэрбэһигэр дылы эриличчи көрбүт. * Үрүҥ күн сырдыга баҕалаах * Үчүгэй майгыҥ - көтөр кынатыҥ * Үчүгэй эмиэ доҕуһуоллаах, куһаҕан эмиэ содуллаах == Х == * Хаан-урууну өрүс да уутунан сууйуллубат * Хаана хойунна. * Хаахыныыр мас охтон биэрбэт * Хайдар суола биллибэт, хаһыырдар саҥата иһиллибэт * Хайыҥын охсунна * Халлаан хабарҕатынан, муора тобугунан киһи. * Халлааҥҥа туойан кэбистэ * Халлаантан ас түһүө диэн айаххын атыма. * Халыҥ хаһанан харчы кэбиһэр, суон саалынан мохсуо кэбиһэр * Халбаҕа дылы суохтан атыны билбэт * Хампыат мичиҥнэтэр, хайҕал киһиргэтэр. * Хантайан туран халлааҥҥа силлээмэ * Халыҥ хаһанан харчы кэбиһэр, суон саалынан мохсуо быраҕар * Халыҥ айыы, хара буруй * Ханнын сааҕа сылаас ынах төрүөхтээх буолар. * Хара үөһүн хаһыспыт. * Харайбатахха, тимир да дьэбиннирэр. * Харбаан көрдөҕүнэ хабыалыктаах, тутан көрдөҕүнэ тутуолуктаах. * Харыйаны таҥнары соспут курдук киһи * Харсыылаах оҕустар курдуктар * Харчы ахсааны сөбүлүүр * Харытыттан харбатта. * Хахай хаанын киллэрбит. * Хаҕыс сыһыантан харах ууланар. * Холоон эрээри хоноһомсуйар, барбах эрээри маанымсыйар * Хоргуһу кытта аргыстаһыма, кутталгыттан бэйэҥ хоргус буолуоҥ == Ы == * Ыалдьартан илии арахпат, таптыыртан харах арахпат * Ыалдьыты маанылыыр, тоҥмуту ириэрэр * Ыалга аһаабыт ас боруокка хаалар * Ый-күн ыһыаҕа оҥордо * Ынах эрэ муостаах, сылгы эрэ туйахтаах, ыт эрэ тиистээх * Ыраас мууска ууран биэрдэ. * Ыстаабыккын эрэнимэ, ыйыстыбыккын эрэн * Ыстыыр ыас оҥостубут. * Ыт аттаппыт киһитигэр бэрт буоларыгар дылы :: Суолтата: Куруук атаҕастанар киһигэр ньылаҥныыры этэллэр * Ыт аттаппыт киһитигэр бэрдигэр дылы * Ыт аһыыр иһитигэр кулгуйарыгар дылы * Ыт баһа көмүс кытахтан төкүнүйбүт диэбиккэ дылы * Ыт курдук ымсыылаах * Ыт кыыстаннахха кыпчыйар :: Суолтата: сөбүлээбэти биллэрии * Ыт саадахтаммытыгар дылы * Ыт сыҥсыйбытыгар дылы :: Суолтата: Дуона суох дьыала туһунан этэллэр * Ыт саһылы тутан баран ойуутун көрө сатыырыгар дылы * Ыт тииһиттэн ыт туох да буолбат * Ыт тииһиттэн ыт өлбөт, ынах муоһуттан ынах өлбөт * Ыттан тириитин ылыаҥ суоҕа * Ыт үрбэт, ымыы ыллаабат, тураах тохтообот, туруйа хаһыытаабат :: Суолтата: Чуумпу, киһи-сүөһү суох, иччитэх * Ыт үрэр, тыал үүрэр * Ыт хаалтыстаммытыгар дылы * Ыт ыксаан икки хараҕа суох оҕону төрөтөр. * Ытыс үрдүгэр түһэрдилэр * Ытыс тэһэҕэс киһи. * Ылар илии билбэт, биэрэр илии билэр * Ылбайга быһахтаммыкка дылы * Ынаҕы иккитэ сүлүллүбэт * Ыытар кыырт, тэбэр мохсоҕол * Ырбаахытын тэллэҕэр уон уоттаах дьахтар. * Ыттаах куоскаҕа дылы. * Ыт киһи доҕоро. * Ыт атаҕын туттарда. == Э == * Эмэһэтигэр муус купчуур киирбит * Эмэһэтин кирсэ быстыбыт * Эмэһэтин тыаһыттан үргэр * Эн эппэтэҕиҥ – таҥара эппитэ буоллун * Эн инниҥ туспа, мин инним туспа * Эдэрбин диэн эрэнимэ, кырдьаҕаспын диэн түүнүмэ * Эдэр саас, күөгэйэр күн * Эдэртэн эйэтин, кырдьаҕастан алгыһын * Эттэрин ыт сиэбэт буолла * Элбэҕи истэр киһи элбэх хобдоҕу билэр. * Элбэх тылтан элбэх сыыһа тахсар * Элбэхтэн элбэх охтуо, аҕыйахтан аҕыйах охтуо * Элийбити элиэ сиир, быралыйбыты бырдах сиир * Этэҥҥин эт сиэҥ суоҕа, хобулааҥҥын хоһуок саахар сиэҥ суоҕа * Этиллибит тыл иһиллибэт буолбат * Эппит тыл биир, санаабыт санаа төлөрүйбэт * Эйэҕэс киһи үгүс доҕордоох * Эриэн ыт элэгэ, күөт ыт күлүүтэ буолбут * Эрэ суох дьахтар хаппыт хатыҥ кэриэтэ. * Эрэй бөҕөтүн таныытынан тыырбыт киһи. * Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас * Эрэйдээхтэн эрэй арахпат, муҥнаахтан муҥ арахпат * Эргэ эстибит, саҥа сандаарбыт * Эрдэ турбут чыычаах тумуһун соттор, хойут турбут чыыаах хараҕын хастар * Эр киһи тыла биир * Эр бэрдэ, элик үтүөтэ * Эр киһи уһун санаалаах, киэҥ көҕүстээх * Эр киһи эһэ-бөрө сүрэхтээх * Эр сүрэҕинэн, эһэ тыҥыраҕынан * Эр сүрэҕинэн, дьахтар тапталынан* Балык ыамнаах, киһи күннээх * Эһэ кымырдаҕастаабытыгар дылы. * Этиттэн эрэ сиэҥ дуо,мииниттэн да иһистэҕиҥ ди. [[Категория:Саха тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] 6zd58czj0u8zi7iolma3nif28ke3fus 0 229 5018 1804 2019-04-22T08:26:21Z HalanTul 17 5018 wikitext text/x-wiki Сахалар тустарынан этиилэр. {{Q|Дьиэлэниэҕин баҕарар Саха кыыһы талар атын омук нэһилиэҕэр. Кини бэйэтин нэһилиэгиттэн хайтах да йахтар ылыаҕын хуолута суох|Ааптар=[[Убаарыскай|Убаарыскай]], "Ахтыылар", 1856. С.55, Дь, 2003}} {{Q|Аны Саха чайа суох тэһийбэт: бары ордук үбүн атыылаан чай сахар иккини ылар; мантан алдьанар.|Ааптар=[[Убаарыскай|Убаарыскай]], "Ахтыылар", 1856. С.54, Дь, 2003}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Омуктар]] 2lnksyi65o5n7gawyu696j9wqvfjqp0 0 230 5612 4854 2019-12-01T05:09:25Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сэмэн Данилов]] 5612 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Сэмэн Данилов]] qgy3jdrq1ar0qiteq7kmojvbcvg6v50 0 231 3850 3525 2018-09-23T03:21:34Z HalanTul 17 3850 wikitext text/x-wiki '''Сидорова Софья Петровна''' (07.08.1904—23.01.1951), 1938—1947 сыллардаахха [[Саха АССР]] Үрдүкү Сэбиэтин [[бэрэссэдээтэл]]э. {{Q|Кини Саха сиригэр тимир суол тутуутун боппуруоһун дойду салалтатыгар туруорар этэ. Чаҕылхай гынан баран кылгас олоҕу олорбута: 47 сыл олорбута. Маннык уникальнай дьахтар туһунан өйдүүр - биһиги иэспит.|Ааптар=Валентина Кириллина, Саха сирин дьахталларын тэрилтэлэрин Сойууһун бэрэстээтэлэ. 2013 сыл атырдьах ыйын 14 күнэ. Покровскайга буолбут [http://iltumen.ru/node/10328 үбүлүөй тэрийэр мунньах]}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6foezr5rs77l6a0afvf71kngynaci5d 0 232 3566 3565 2018-08-26T01:59:00Z HalanTul 17 3566 wikitext text/x-wiki Сиик - [[уу]] [[эттик]]кэ түһүүтэ, [[физика]]ҕа - уу атын эттиккэ (холобура, салгыҥҥа) таһыма. * Сиик буолан симэлий - ''суола суох сүтүү туһунан''. * Сиик гынан (сииккэ) симэлит. * Сиик-дабархай сүүрт. * Сииккэ симэлит. * Сииккэ сиэллэ, хаарга хаамта - соругун толорбокко таах эрэйдэннэ. * Сиик тахсыа. * Сиик тэстибэт гына. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 8khzzm2gvyv9oeal7eqbrg9qof8q2dr 0 233 4279 3301 2018-12-17T09:46:25Z HalanTul 17 4279 wikitext text/x-wiki '''Сир''' - == Сиргэ сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Сир [[быт]]а * Сир быттаҕа * Сир [[түннүк|түннүгэ]] (киһи) * Сир сиксигэ * Сир уһуга * Сир [[Харах|хараҕа]] * Сир-халлаан ыккардыгар * Сир ыла тур == Сиргэ сыһыаннаах өс хоһоонноро == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] jknc5fu878gax7yix30jr9dcohjdtmi 0 234 5041 5040 2019-05-07T01:36:22Z HalanTul 17 5041 wikitext text/x-wiki '''Сирии''' - [[мыыныы]], [[киһи]]эхэ сыһыаннаах буоллаҕына бэйэҕэ тэҥэнээбэт буолуу. Сирэн-сирэн сиргидэххэ тиксибит, талан-талан тайахтаахха тахсыбыт. - ''Сириксэн, талымастыыр [[Киһи|киһиэхэ]] туһаайан, эбэтэр оннук киһи туһунан этиллэр'' [[Категория:Майгы-сигили]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kd8gosntvv81ivy9ubb3pakjmbg4aho 0 235 4208 1831 2018-12-14T05:49:04Z HalanTul 17 4208 wikitext text/x-wiki Сор - эрэй, муҥ. ==Сор туһунан [[сомоҕо домох]]тор== *Сор суоллаах * [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] rki9dyhe4r2ociqla5quyw65tav0scm 0 236 4207 1834 2018-12-14T05:48:10Z HalanTul 17 4207 wikitext text/x-wiki == Өс хоһооннор == * Сорукка кэлбит [[Саат|сааппат]], тэҥсиккэ сылдьар килбигийбэт. * Соруктаах суурхамсыйара үчүгэй. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cq5rfyc7m86d9qf8yh0okv75hn3btz4 0 237 8085 8084 2023-02-15T01:44:58Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан */ 8085 wikitext text/x-wiki '''Степан Иванович Тимофеев''' — саха биллиилээх суруйааччыта, бэйиэт, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. == Айымньыларыттан == {{Q|Сэрии буолбатын, Хаан тохтубатын Сирэм күөх сиргэ! Өрүү чэлгийэ, Үүнэ-чэчирии Турдун күн сирэ!|Ааптар="Эйэ-дьол иһин", [[Никифоров Георгий Максимович |Георгий Никифоров]] мелодиятыгар суруллубут киэҥник биллэр ырыа бастакы строфата}} {{Q|Суох буоллун сэрии, Суох буоллун өлүү! Туругур, Эйэ! Эйэ! Эйэ!|Ааптар="Эйэ-дьол иһин", Георгий Никифоров мелодиятыгар суруллубут киэҥник биллэр ырыа күппүлүөтэ}} {{Q|Сатабыллаах да киһи доҕор: Сарыы сонноох дэһиэхпит, Сакалааттаһыах даҕаны: Саһыл саҕаттан мэлийдэхпит.|Ааптар=Өксүөннээх күннэр. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 1995, с.103}} {{Q|Өлбүттэргэ албан аат! - Өһүө суоҕа сурахтара. Үтүө дьыала, албан аат Өрүү сырдыы туруохтара|Ааптар=Өксүөннээх күннэр. - Дьокуускай: Бичик, 1995, с.28}} {{Q|Саллаат сатарыыр ураатын Саҥалыы хоһоонноон эргитиэх: Хонуу, тыа хотостор ырыатын Хоспут иһигэр ньиргитиэх.|Ааптар=Өксүөннээх күннэр. - Дьокуускай: Бичик, 1995, с.29}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8xdrj0jqz3v641slm4ga5czmmggbz3e 0 238 5341 5175 2019-09-02T05:59:58Z Maria.bogum 43 /* Сомоҕо домохтор */ 5341 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * [[Суол]]а сабыллар - [[Сорук|соругун]] сиппэтэх * [[Суол]]а сойбут (тоҥмут) - өлбүт, сүппүт. * [[Суол]]га тур (Айаҥҥа бар, аттан) * [[Суол]]га түбэһэн (1. Суут уурааҕынан буруйданыы, 2. Ханнык эбит түбэлтэҕэ түбэһэн, түбэлтэни көрсөн) * [[Суол]]ла биэр (Утары иһээччини аһараары, суолтан туораан биэр) * [[Суол]] төрдүгэр киллэр (Суол арахсыытыгар барар суолун ыйан биэр) * [[Суол]] туруута (Сир, уу тоҥон, кыһыҥҥы суолунан сылдьыһыы буолуута) * [[Суол]] (суолла) үктээ (үктэт) (Тоҥуу хаарынан (киһи сылдьыбатах сиринэн) сылдьан, суолла таһаар) == Өс хоһоонноро == * Суол доҕордоох, айан аргыстаах. == Уус-уран айымньыга == {{Q|[[Бэс ыйа|Бэс ыйын]], [[от ыйа|от ыйын]] [[кумаар|кумаардаах]] [[куйаас]] [[сарсыарда|сарсыардаларыгар]] Мутукчатыгар кэлэр [[дьол|дьоллоох]] суола төннөрүгэр [[сор]] суолугар кубулуйар. Оччоҕо балтараа [[көс|көстөөх]] суол уунан-уһаан [[үс]] көс буолар. [[Ойуур]] суолун силиһэ-мутуга элбиир, [[уу|уута]], [[оҥкучах|оҥкучаҕа]] дириҥиир. |Ааптар=[[Харитонов Афанасий Лазаревич|Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.36}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 80zfrsddpntlbo5psz443hf5nwovv3c 0 239 4077 4076 2018-12-12T08:29:25Z HalanTul 17 4077 wikitext text/x-wiki * [[Ыт]] [[Хаһаас|хаһааммат]], суор [[күөс]]тэммэт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көтөр]] ow3cnzblv24tmicyj9d95oucgev2sdm 0 240 8117 7535 2023-02-22T06:11:19Z Арчы Уола 36 8117 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Суорун Омоллоон|Бикипиэдьийэ=Суорун Омоллоон|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Суорун Омоллоон|}} '''Суорун Омоллоон''' (Дмитрий Кононович Сивцев, 14.09.1906—25.06.2005) - [[Таатта улууһа|Тааттаттан]] төрүттээх саха норуодунай суруйааччыта. == Суорун Омоллоон бэргэн этиилэрэ == {{Q|Олоҥхо – саха норуотун энциклопедията, бары күндүтэ мустубут музейа. Саха фольклорун бары жанрдарын синтеһэ, киһи билэр бары поэтическай ньыматын сиэркилэтэ.}} {{Q|айымньыны уһун үйэлээх, чэбдик туруктаах гына айан таһаарар син биир оҕону төрөтөр кэриэтэ күчүмэҕэй быһыылаах.}} * Хаһан даҕаны ким да суох диэмэ, күн эрэ уота баар диэ. == Бэйэтэ эмтиэкэ == {{Q|Макаар – балаҕан баһылыга, алаас ытык иччитэ, арҕахтаах эһэ бэйэтэ тахсан сылдьарын курдук оҕонньор. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Кырдьыга, атаҕын тэҥниэх киһини сарсыҥҥытыгар луохтуур кэлэн өрүһүйдэ. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Оо, өлүү эбит доҕоор! Ону мин хайа киһини дьөлө хастылар диэн кыыһыра олорбутум ээ. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Дьоллооҕуҥ кыранан толунна – барбатах бу түүнү быһа дьаам эрэ сүүрдэн таҕыста. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Макаар: "Хайа үөдэҥҥэ дьөлө түспүт киһини хаһыытыыллар, баар киһиэхэ биэрбэттэр", – диэн кыыһыра олордо. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Мин бэйэм эмтиэкэбин! |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Аата, кинини бодьуустаһан. Тиийэр буоллаҕына сотору тиийдин. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Киэһэ, үлэлээн баран, дьэ, эбии ахтан-бохтон киирдэ: "Төрүт туһалаабыта биллибэт". |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Эмп, үөрбүт-көппүт курдук, кылдьыгыраата, кыһыл арыгы курдук, кылбаҥнаата, сыта дьар гына саба биэрдэ. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} {{Q|Биэрэллэрэ кырата бэрт, саатар ньуосканан буоллар, оҕону албыннаабыкка дылы, таммаҕынан буола-буола. |Ааптар="Бэйэтэ эмтиэкэ". 1935.}} == Атын айымньылартан == {{Q|Талаан норуоттан үөскүүр |Ааптар="Слава талантам из народа". 1965.}} {{Q|Ийэ итии таптала, Эдьий нарын сүрэҕэ Эйиэхэ баар эбээт, Ийэ дойду биһиэнэ!|Ааптар="Ийэ дойду" ораторияттан. [[1965]].}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суорун Омоллоон‎‎]] 6rdzuh8zb0muj3bcp3nmf47rnyfe19m 0 241 3810 3548 2018-09-17T06:32:26Z Maria.bogum 43 3810 wikitext text/x-wiki * Суохтан сонун устуоҥ суоҕа. Суолтата -- Кураанахтан ыларыҥ да суох. * Халбаҕа дылы суохтан атыны билбэт. -- Наар мэлдьэһэр, туохха да сөбүлэспэт киһи. == Эбии маны көр == * [[Баар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] omusjaizy885z3ed09o4v147ua026mg 0 242 7074 7073 2021-11-29T22:56:07Z 89.113.101.40 7074 wikitext text/x-wiki Сурах. Сравни.бурятск.*һураг* весть,молва.Тувинск.*сураҕ*, уйгурск. *сорак*,алтайск.*сурак* вопрос,допрос,просьба,запрос,расспрос. == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Аат]] бөҕө алдьанна, [[сурах]] бөҕө сууйулунна. * [[Суол]] сурахтаах, Сурт кэриэстээх,[[өтөх]] төҥүргэстээх == Уус-уран айымньыга == {{Q|Соннук диэн дьоһун сурах Туруу-чаҕыл дойдуга, Суһал дьэргэл сырыылаах Соноҕос ат туйаҕа Чураадыйан тиийэринэн Чугдаарыйа тарҕаммыт.|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2lj8futx9aotntux6q6lsxbtqy6ancn 0 243 4202 4201 2018-12-14T05:40:06Z HalanTul 17 4202 wikitext text/x-wiki '''Сымыйа''' - [[кырдьык]], [[дьиҥ]] буолбатах, кырдьыга суох, кырдьык утарыта. == Сомоҕо домохтор == * Суос сымыйа == Өс хоһооно == * Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат. * Үрүҥү хара, хараны үрүҥ диир киһи. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 8exqr53fzcvm5s51dh1chig5d9trn0s 0 244 7444 7311 2022-04-25T02:17:12Z Арчы Уола 36 7444 wikitext text/x-wiki '''Сымыыт''' - [[көтөр]] ыамата. == Сымыыт ахтыллар өс хоһоонноро == *Бүтүн сымыыты сахсырга ыспат (кытай өс хоһооно) *Сымыыкка уҥуох көрдөөбүккэ дылы (кытай өс хоһооно) == Сымыыт туһунан уус-уран айымньыга == * [[Эрдэҕэс улар]] сымыыта куһаҕаҥҥа көстөр. Кини [[Уйа|уйатын]] [[Сор|соругар]] таба хаампыт киһи, кэннинэн хааман тиийэн сымыытын дэлби тэпсэн кэбиһиэхтээх. Оччоҕо туох да буолбат... [[Бочугурас]] сымыытын булбут киһи күн тахсыыта сирэйин хоруотанан баран, ол сымыыты аҕалан [[Хотон|хотонун]] аанын [[Модьоҕо|модьоҕотун]] анныгар көмүөхтээх, оччоҕо сотору кэминэн киниэхэ [[Тоҕус|тоҕус]] [[Мөҥүрүөн|мөҥүрүөн]] [[Сүөһү|сүөһү]] үөскүөхтээх. [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көтөр]] ls0yd85onld9rkapaojarhr48g43fsn 0 245 8371 8370 2024-11-14T00:27:07Z HalanTul 17 /* Сэмэн Данилов туһунан атыттар */ 8371 wikitext text/x-wiki '''Сэмэн Петрович Данилов''' — саха норуодунай бэйиэтэ. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == {{Q|Сүрэҕэлдьиэ суохтаах сүрэх! Сүрэххин сүрэҕэлдьитимэ. Үлэлииргэ өрүү үөрэт, Уоскутума, өрөтүмэ.|Ааптар=Сүрэх / [[Семен Данилов]]. Үһүс том. - [[Дьокуускай]] : [[Бичик]], 2012, с.57}} * Тыл — санаа. Тыл баайа — санаа баайа. {{Q|Көмүс күнүм санньыйа Киирэр сирин былдьаста, Маайа ынах хамыйа Барар кэмэ уолдьаста. Ыллыыр чыычаах утуйан — Айылҕабыт чуумпурда, Оттуур колхоз уурайан, Отуу уота умайда. Паарка ыллаан эрдэҕэ Маннык наамыын киэһэҕэ, Эдэр ыччат биэрэккэ Эһиэкэйин эттэҕэ... Намыын киэһэ дьаарбайа, Тахсыах эрэ Даарыйа, Сээкэй туһун аттара Сэһэргэһиэх таарыйа.|Ырыа // ТАЛЫЛЛЫБЫТ АЙЫМНЬЫЛАР, иккис том, 1977, 9 с.}} {{Q|Үрүмэччи үөрүн курдук, Арыы-дьэҥкир халлаан курдук, Көөнньөрүүлээх кымыс курдук, Көҥүл санаа кыымын курдук Дьоллоох саха кыргыттара Чороон тутан таҕыстылар. Ойуу-дьарҕаа тирэҥсэлэр Оһуор үктээн киирдилэр, Нуоҕай лабаа илиилэр Дьол ырыатын тистилэр... Үерэ сөхпүт санаабар Алаас тыала аҥыс гынар. Чуумпу Лена долгунунуу, Туундара үрүҥ кубатыныы, Алаас хотун хатыҥыныы, Атан эрэр ньургуһуннуу, Намыыннарын, наскылларын, Нарыннарын баҕастарын! Кэрэ бэлиэ кэпсээн курдук, Сэрэтиилээх сэһэн курдук, Ылбай чаҕаан ырыа курдук, Ыраас таптал тылын курдук Сахам намыын үҥкүүтэ Сахам сирин кэриэтэ!|Ааптар=Саха үҥкүүтэ/ Е. Степановаҕа наммыт хоһоон (ТАЛЫЛЛЫБЫТ АЙЫМНЬЫЛАР, иккис том, 1977, 353 с.)}} {{Q|Киһиэхэ - төрөөбүт дойдута Төрөппүт ийэтин кэриэтэ: Сүрэҕин ытатан, ыллатан, Норуот кырдьыгар үөрэтэр. Киһиэхэ - төрөөбүт дойдута Төрөппүт аҕаҕа холонор: Тоҥорон, буһаран, эрчитэн, Ньыгыл укулаат оҥорор.|Ааптар="Киһиэхэ - төрөөбүт дойдута" хоһоонтон.}} ===Кэс тыл хоһоонтон=== {{Q|Алааскар эн мас үүннэрэн хааллардаххына - Хас саас аайы сэбирдэх буолан тыллыаҥ, Күнүҥ сирин таптаан ыллаабыт буоллаххына - Күн аайы, күнү кытта эн тиллиэҥ.|Ааптар=[[Семен Данилов]]. [[Хоһоон]]нор. Бичик, 2008. С.94}} {{Q|Сылаас-сырдык сыдьаайдан Саха оһоҕунуу. Баай дууһалан, баай санаалан Саха тылыныы. Хаһан даҕаны кырдьыбат, Хаһан даҕаны өлөн сүппэт, Хаһан даҕаны баттаҕа аастыйбат Арай дьиҥнээх таптал эбит.|Ааптар=}} ===Олоҥхо оҕотобун хоһоонтон=== {{Q|Эн – олоҥхо оҕотоҕун, Омуннаах олоҥхо Ытык ыччатаҕын!|Ааптар=[[Семен Данилов]]. [[Хоһоон]]. Төрөөбүт литература, 5 кылаас, 2 чааһа. Бичик, 2017. С.19}} == Сэмэн Данилов туһунан атыттар == {{Q|Хотя не схожи мы были характерами и расхождений между нами бывало, может быть, немало, но всегда волнующе радовало нас вунтреннее духовное родство, близость общих взглядов на мир вещей, строго ответственное отношение к слову, к писательскому долгу|Ааптар=[[Заки Нури]], татаар бэйиэтэ, Литэрэтиирэ үрдүкү куурустарыгар бииргэ үөрэммит, өлүөр диэри доҕордоспут киһитэ. Сытаата Наталья Харлампьева "Семен Данилов" кинигэтиттэн ылылынна<ref>{{Кинигэ|автор=Наталья Харлампьева|заглавие=Семен Данилов|издание=2-е изд., испр.|место=Москва|издательство=Молодая гвардия|год=2021|страниц=285|серия=Жизнь замечательных людей|isbn=978-5-235-04489-0|тираж=1000}}</ref>}} {{Q|Кини салайара туспалаах, ылыннарыылаах күүстээх, сылаас сыһыаннаах чахчы кыахтаах киһи этэ. Өрүс сүнньэ дириҥ сиринэн ордук чуумпу, ордук наҕыл буолар эбээт, онтон чычаас сиринэн буоллаҕына, өрө дьигиһийэн, ньиргиитии тыаһаан дохсуна, бардама сүрдээх буолар эбээт. Дьон да оннуктар: дириҥнэрэ наҕыл, көрсүө, сымнаҕас буолааччылар, оннук этэ эбээт биһиги Сэмэммит, онтон чычаастара бардам, дохсун, аалбыт алтан курдук күлүмүрдэс буолааччылар.|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]], 1979 сыл кулун тутарыгар Саха тыйаатырыгар Сэмэн Данилов суох буолбута биир сылыгар ахтыы киэһэтигэр эппит тылларыттан}} {{Q|Сэмэн Данилов өтөрүнэн олох өһүллүбэт гына ииссэн хаалбыт литөратурабыт сайдыытын харгыстыыр моһоллору босхолуур, төлөрүтэр кэскиллээх үлэни саҕалаабыта.|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]], 1979 сыл кулун тутарыгар Саха тыйаатырыгар Сэмэн Данилов суох буолбута биир сылыгар ахтыы киэһэтигэр эппит тылларыттан}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] cfxylwa39s9q09wq6a9byqaypjb5mik 0 246 7942 7941 2022-12-12T01:50:06Z HalanTul 17 7942 wikitext text/x-wiki '''Сэмэн Руфов''' — саха норуодунай бэйиэтэ, тылбаасчыт. == Туһаайыы хоһооннор, эпиграммалар == === Гаврил Филипповка === {{Q|Билии хаатын быһыытынан - Бэрэпиэссэр Билиикэпкэ, Сирэйинэн маҥанынан - Силии курдук Силиикэпкэ...|Ааптар=Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007}} {{Q|Хабырылла уола Хабырылла! Арыт мөккүһэн хабырылла, Кырдьык иннигэр кыһарылла, Саха туһугар саҥарылла... Хагдарыйбат ааты-суолу ылла Хабырылла уола Хабырылла!|Ааптар=Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007}} === Кэргэнигэр === {{Q|Бэрт эмээхсин буолан баран, Бэйи, тугу иирэҕин - Оруо-маһы ортотунан Онон-манан киирэҕин?|Ааптар=Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007, "Бэйэҕиттэн", 191 с.}} {{Q|Истэҕиэн эн миигин, эмээхсиэн - Иэдэйдим дии кырдьан, эмэх сиэн...|Ааптар=Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007, "Күөрчэх ытыга", 197 с.}} {{Q|Өлбөт үөстээҕим миэнэ чуолкай, Оттон алҕаска өлөн хаалыым, арай...|Ааптар=Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007, "Эмиэ эмээхсиммэр", 1987 с.}} == Хоһоонноруттан == {{Q|Сир үрдүгэр,тыыннаах сааскар, Киһи буолан ааспыт ааккар- Төрөт төрөл уолаттарда, Ууһат уран кыргыттарда!|Ааптар=[[]]}} {{Q|Күөн туттабын сахабынан- Түҥ былыргы саҥабынан.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Быйылгы да сахаларга Былыргыттан ыла күндү, Туруорбах дьиэ аһылыга - Туругурдун Улуу Мунду!|Ааптар=[[]]}} {{Q|Киһи буолан олоруу- Айыы сиэрин тутуһуу: Туһалааҕы оҥоруу, Үтүө суолга дьулуһуу!|Ааптар=[[]]}} {{Q|Киһи туруйа буолбатах- Кими да, хаһан да таптыар сөп!|Ааптар=[[]]}} {{Q|Сурук диэн сиэркилэ кэриэтэ Сурукка киһи дууһата: Баайа, ырааһа, кэрэтэ, Баҕар, чычааһа, мөкүтэ- Барыта көстөр куолута!|Ааптар=[[]]}} {{Q|Быыкаа балаҕаным, мин өйбөр, Былыкка анньыллар хайа кэриэтэ - Онтон ордук сырдаан, чугаһаан көстөр Улуу дойдум киэҥ эргимтэтэ.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Ойуур үөһүгэр үүммүт мастар Орулуур тыалтан охтубаттар- Үтүөкэн доҕоттордоох дьоннор Өрүү дьулурҕа санаалаахтар.|Ааптар="Доҕоттоор киһи " хоһоонтон}} {{Q|Биэс уонча сыл бииргэ олорбут эмээхсинин саҥата суох сорудахтыыр көрүүтүн билээхтээбэт бэйэлээх буолуо дуо- суруйбутунан барар...|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик. Стр 29}} {{Q|Кырдьан истэҕиҥ ахсын баттаҕыҥ убаан киһи төбөтө улам -улам кууран -хатан иһэр,ол аайы төбөҥ уҥуоҕа сиигинэн аппайан биэрэр. Оттон киһи мэйиитин убаҕас дииллэр буолбат дуо? Буот, дьэ онтуҥ били аппайбыт сиигинэн улам-улам быһаҕас түһэн иһэр. Оҕонньоттор тоҕо түөһэйэллэр диэтэххиний- ол мэйиилэрэ уолан сордоноллор.|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик.стр 69.}} {{Q|Уйан сүрэх диэн хорҕолдьун кэриэтэ. Оттон хорҕолдьунунан тугу сатыыргын барытын оҥоруохха сөп -ититэ түһээт ууннары тардан кэбистиҥ да, баҕар, мөһөөччүккүн баай, баҕар,бачыыҥка сунуура оҥоһун :хайа тутарыҥ хоту хоолдьуктаах барахсан.|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик.стр 100}} {{Q|Түннүккэ сыстан бараммын Оҕо курдук көр да көр - Харахпынан барытын "Хааланабын төбөбөр."|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик. Стр 75.}} {{Q|Уҥа илиигинэн күөх маскын Олордо туран умнума : Хаҥаскынан батаскын Халты тутар буолума!|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик.стр 107.}} {{Q|Уйан чараас сүрэҕим, Умун уонна саараама : Көмнөх көмпүт ыллыгар Көрдөөн күҥҥүн бараама: Былыт саппыт былыргы Быыһын аһа сатаама...|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик стр 110.}} {{Q|Үүттэн уонна сүөгэйтэн Үллэн -баллан үөскээбит, Күөрчэх -күөрчэх барахсан Чээкэ -чээкэ да эбит !|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик.стр 151.}} {{Q|Кэрэтин кытта сэргэ - Үрдүк түөс, уһун суһуох: Түөһүттэн мээчик сиргэ Төкүнүйэн түһүө суох!|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик. Стр 184.}} {{Q|Нолуок бөҕө түс да түс ! Норуот мөҕүс да мөҕүс !|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик. Стр 188.}} {{Q|Сүүрбэ сыл сиэнэ уол эбиллэн Сүүс киилэ буолбутун да иһин, Күн аайы биэстии чаас эрчиллэн Көтөҕө сылдьыахтын эмээхсин!|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик. Стр 193.}} {{Q|Күөн туттабын сахабынан - Түҥ былыргы саҥабынан: Субу айан кылбаҥнатар, Дьиҥнээх саха эрэ өйдүүр - Сыллаҥнатар -быллаҥнатар, Накыҥнатар, такыҥнатар, Үүт -үкчү өҥнүүр -дьүһүннүүр Үтүөкэн ийэ тылбынан!|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 2002. Бичик.стр 199.}} {{Q|Мин курдук ортолор үгүстэр, Сир үрдүн тутааҕа -кинилэр...|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. 224 стр.2002. Бичик.}} {{Q|Бүргэһинэн астарбыттыы : Түүн да ойон туруоҕуҥ - Уртуут тылы тута сатыы Утуйбакка сордонуоҕуҥ...|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. Стр 226. 2002. Бичик.}} {{Q|Ыт эккэлиир, чыычаах ыллыыр - Тулам сырдык, элэккэй, Иэдэспиттэн сиккиэр сыллыыр- Тыыннааҕым тугун бэрдэй!|Ааптар=[[Зыр-зыр]].238 стр. 2002. Бичик.}} {{Q|Син хоһоон хоһоон курдук — бары "органа" барыта баарга дылы: тэҥ сүһүөхтээх, кириэстии-мараастыы рифмалаах таймалаах.|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. Бичик. Дьокуускай 2002. Стр 166.}} {{Q|Чойу кытта Чуордаах Чуукаар Чуо булсуһан -наарын наар Үһүөн Ньурба уолаттара Үөрүү -көтүү буолбуттара!|Ааптар=[[Зыр-зыр]]. Бичик. Дьокуускай 2002 стр 170}} {{Q|...улахан уҥуохтаах модьу, суон түөтэлэр аа -дьуо дылгыһан түһэллэр. Өлөксөөнүм улахан бинокллаах, онон көрө-көрө сөҕөр: -Оок-сиэ, доҕоор, түөтэлэрим окулярбар кыайан баппаттар ээ,-диир. Онуоха мин сүбэлээччи буолабын: -По частям көр, по частям,-диибин.|Ааптар=[[Зыр-зыр]] Бичик. Дьокуускай 2002.стр 204.}} == Сэмэн Уруукап туһунан атыттар == [[Категория:Тылбаасчыттар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 00p4hhvvfpsg1w9p83kitfme4oogspw 0 247 8417 8271 2025-03-04T00:18:33Z HalanTul 17 /* Сэниири бохсор тыллар */ 8417 wikitext text/x-wiki '''Сэнэбил''' - кими эрэ бэйэҕэ тэҥнээбэт буолуу, '''сэнээһин'''. == Сэнээн этэр тыллар == * Холоон эрээри хоноһомсуйар, барбах эрээри маанымсыйар. * Ураанай туоһахталаммытыгар дылы == Сэниири бохсор тыллар == *Дьүһүнүн көрөн, киһини сэнээмэ. *Тыһа кылгаһын көрүмэ == Өс хоһоонноро == * Сэнээбиккиттэн сэттэтин (сэттэҕин) ылыаҥ. * Атаҕастыыбын диэн атаххыттан ыллараайаҕын * Сэнээбитиҥ сиэҕэ == Айымньылартан == {{Q|Туохтан эрэ сүөм түстэхпинэ, Тулабар сэнэбили көрүстэхпинэ, - Санаабынан киэһэрэн барабын.|Ааптар=Р. Баҕатаайыскай}} == Биллиилээх дьон этиилэрэ == {{Q|Бэйэҥ сөбүлэспэтэххинэ, эйигин ким да итэҕэс сананарга күһэйэр кыаҕа суох.|Ааптар=Элеонора Рузвельт, «Никто не может заставить вас чувствовать себя неполноценным без вашего согласия».}} == Эбии көр == [[Элэк]] [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] b7p4z5l8da45eu2yft0x3yjnhu34344 0 248 3526 1919 2018-08-25T23:25:15Z HalanTul 17 3526 wikitext text/x-wiki '''Сэргэх Сэмэй''' - аныгы [[саха]] [[бэйиэт]]э, [[тылбаас|тылбаасчыт]]. {{Q|Оҕону сэнээмэҥ, киниэнэ – Санаата бэрт көнө, аһаҕас, Бу олох харата-эриэнэ Буолбат ээ кинииэхэ таһаҕас. Ол кэлин, эриллэн-мускуллан, Чэрдийиэ уйаҕас дууһата, Дьулайа муостуйа сабыллан Буолуоҕа эрэйтэн хаххата... |Ааптар=2011, "Оһуор тыл симэхтээх хонуубар" хомуурунньук, 2012}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] htbioi3s6i1j9zgyow9y6vig4r5775i 0 249 8108 1924 2023-02-20T02:34:01Z HalanTul 17 /* Сэрии ахтыллар айымньыларыттан быһа тардыылар */ 8108 wikitext text/x-wiki Сэрии == Сэриигэ сыһыаннаах сомоҕо домохтор == == Сэрии ахтыллар айымньыларыттан быһа тардыылар == * Сэрии буолбатын, хаан тохтубатын сирэм күөх сиргэ... {{Q|Ол этэ уот сэрии ынырык сыллара! Тыыннаахтар умнубат сыллара!|Ааптар=[[Петр Одорусов]] тылларыгар Николай Бойлохов мелодиятыгар киэҥник биллибит "Тыыннаахтар умнубат сыллара" ырыаттан хос ырыата}} == Эбии көр == [[Иирсээн]] [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] cm9tg43sx23hyd94h75xvqixh8g553g 0 250 4200 4199 2018-12-14T05:38:11Z HalanTul 17 4200 wikitext text/x-wiki '''Сэрэйии''', [[таайыы]]. == [[Олоҥхо]]ттон == {{Q|Хайа саҕаны Халты көрөр Харалҕан да буолларбын, Сыыр саҕаны Сыыһа көрөр Сыысхаллаах харахтаах да буолларбы-ын. Сүрэхпинэн-көхсүбүнэн Сэп гына сэрэйдэхпинэ, Дьар гына таайдахпына, Босхо хара тыаны Моойдоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох буолуо-уоҥ.|Ааптар=[[Модун Эр Соҕотох (олоҥхо)|Модун Эр соҕотох]], олоҥхоһут В.О.Каратаев, "Наука", Новосибирскай, 1996, С. 230}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] is81b7ymqnzaoyowyr2x3laha20aleq 0 251 4491 3634 2019-01-25T22:29:23Z HalanTul 17 4491 wikitext text/x-wiki Сэрэх, сэрэтии, сэрэнии, сэрэхтээх буолуу туһунан этиилэр. * Хантайан туран халлааҥҥа силлээмэ * Чарапчылаах көрүөҕэ, бэргэһэлээх истиэҕэ - ''сэрэн, туттун: [[быһыы-майгы|быһыыгын-майгыгын]], тэбэнэккин, чугас [[дьон|дьонуҥ]] буолуохтааҕар, көрүө суох көрүөҕэ, истиэ суох истиэҕэ диэн суолталаах''<ref>Саха тылы быһаарыылаах улахан тылдьыта, XIV туом, Новосибирскай, Наука, 2017</ref>. * Арбаҕас иһигэр [[абааһы]] баар буолар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gfog772btoo5iuu9ady091ukx8nef8r 0 252 3814 1944 2018-09-17T06:36:24Z Maria.bogum 43 3814 wikitext text/x-wiki * [[Киһи]] эттэҕинэ, эмиэ да сөпкө дылы. * Кыһыл [[тыл]] - байҕалы оломнуур. [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] gx2e1921ktbt255pkr3o83szt2e63ay 0 253 7540 5290 2022-06-01T06:22:30Z АдамоваАТ 684 7540 wikitext text/x-wiki "Таал-Таал эмээхсин" диэн саха [[остуоруйа]]тын сүрүн героя. Кини айымньы саҕаланыыта * Тыал-тыал, бэркин дуо? == Айымньылартан == {{Q|Арай баҕарабын суугунуур күөх тыаллыын силбэһиэхпин, нуолур-солко тыаллыын сиэттиһиэхпин. Баҕарабын кустуктуун мин куустуһуохпун, үрүйэлиин Таал-Тааллыы суустаһыахпын. |Ааптар=[[Варвара Потапова]], Ордугурҕаабаппын ураты нарын китаянкалары...}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] diura4ng9vrn04tqu1tqyoxmi8re882 0 254 8053 8052 2023-02-05T23:54:11Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан: */ 8053 wikitext text/x-wiki '''Сивцев Ефрем Степанович-Таллан Бүрэ''' (25.01.1909-01.03.1984) - [[Нам улууһа|Нам улууһуттан]] төрүттээх саха бэйиэтэ. Гражданскай сэрии кыттыылааҕа. СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ. СССР Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. == Айымньыларыттан: == {{Q|Күөрэгэйдиир ыллыыта, Күннэрикпит тахсыыта Көрүлүү-ыллыы испитим Күөгэл-нусхал хаампытым.|Ааптар=О. Гоголева мелодиятыгар ырыа буолбут Таллан Бүрэ "Марфа ырыата" диэн хоһоонуттан}} ::::::Маҥнайгы легенда :::::::(Өлүөнэ) :Ол кэмҥэ киниэхэ киһи кэлбитэ. :Киһи кыыл курдук умса түһэн, :Үрэх уолар ууларыттан иһэн, :Тиллэн туран, тула көрбүтэ, :Көрбүтэ анныгар көмүллэн сытар :Былыргы өлбүт өрүстэри, :Саҕах уҥуоргу көстөн сүтэр :Тоҥон сытар толомон сирдэри. :Уонна биллибэт былыргы киһи :Уһун субан болотун ылбыт, :Өрүскэ махталын ол үтүө киһи :Өрүһүмтэлээх хорууну хорбут. :Киһи болотунан таастары түөрбүт, :Харгы киэҥ кумахтары хаспыт, :Хаһан, харыы муустары киэр аспыт, :Уонна... Өлүөнэ диэн аат биэрбит. :Онтон ыла үүнэн-үөскээн бу үрүйэм :Улуу өрүс буолан түһэр эбит. :Утаппыт хочолору кэрийэн, :Угуттатан ааһар эбит. :Хас ааһар сиригэр үөскүүллэр үһү. :Үөскүүллэр баай хочолор, :Маҥнайгы фантастическай ачалар, :Маҥнайгы айар айынаат киһи. :Бу өрүһүнэн ол былыргы сахха :Элбэх норуоттар ааһаллара... :Үс үөһүнэн устара тыылаах саха, :Омуктарын уһуордаах ааллара. :Күөх хочолорун үөр сүөһү кэһэрэ, :Тыаларыгар сүгэ тыаһыыра, :Сырдык ууларын утаппыт иһэрэ, :Киһи-сүөһү диэн мааныта {{Q|Өлүөнэ Ити аат миигин тоҕо долгутар? Туох туһун кини миэхэ этэр? Кини дорҕоонор талба тыл баар дуу? Таайбат тыл муҥа сылдьар дуу?|Ааптар=Таллан Бүрэ "Өлүөнэ" диэн хоһоонуттан}} [[Категория:Таллан Бүрэ]] [[Категория:Хоһоон]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] d8led9hbfo6ydwjoyx9277ms0bnntwe 0 255 8149 8148 2023-03-20T01:46:22Z 46.48.247.41 /* Таптал туһунан уус-уран айымньылартан */ 8149 wikitext text/x-wiki Таптал туһунан [[бэргэн этии|бэргэн этиилэр]], [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]], айымньылартан быһа тардыылар. ==Тапталга сыһыаннаах өс хоһоонноро== *Тапталы киһи булбат, таптал бэйэтэ булар. *Таптыыр дьон таҥаралара биир. *Таптал баай хоту, аат сурах хоту буолбат. *Сөбүлээбит сүгэһэрдээҕи батыһар, таптаабыт тайахтааҕы батыһар. *Таптыыр сүрэх таайыгас (буолар). *Ыалдьартан илии арахпат, таптыыртан харах арахпат. *Сүрэҕэ сөбүлээбит сүгэһэрдээх умнаһыкка да сүктэр. *Таптал харахха баар. *Тарбаххынан талан, сүрэххинэн сөбүлээн, хараххынан хайҕаан ыл. ==Тапталга сыһыаннаах сомоҕо домохтор== *Сүрэҕин сүүйтэрбит *Кутун туттарбыт *Киниттэн күнэ тахсар *Сүрэҕин чопчута *Мурун бүөтэ == Таптал туһунан бэргэн этиилэр == * Таптал диэн эр киһи биир дьахтарынан дуоһуйарга холонуута. ( Поль Жеральди. "Таптал") * Таптал диэн икки киһи бэйэмсэҕэ. (Жермене де Сталь суруллар) * Таптал диэн сиэркилэ, тапталлаахтар бэйэ-бэйэлэрин көрсөннөр, бүтэр уһуга суоҕу көрөллөр. (Лео Бускалья. "Таптал") * Таптал диэн кыайтарбат баҕалаах буолуу, кыайтарбат баҕа санаа. (Роберт Фрост Сидни Кокстуун кэпсэтиитэ) * Таптал өлбөт үйэ кэриэтэ. (Жермена де Сталь "Коринна") * Таптыыр - сор, таптаабат - өлүү. (Мария Эбнер-Эшенбах "Афоризмы") * Таптал диэн дьахтар ытыгар, сороҕор эрэ эр киһиэхэ, сыһыана. (Джордж Джин Нейтан " Хадаар хонуу туһунан биир түмүк") * Таптал диэн күлбэккэ эрэ дьарыктаныахха сөптөөх көрүдьүөс. (Генри Луис Менкен "Саҥа цитата тылдьыта" 1942) * Таптал буорту гынар; муҥура суох таптал муҥура суох буортулуур (ааптара биллибэт) * Таптал сүрэххитигэр тыыннааҕын тухары эһиги модун күүстээх,самныбат санаалаах буолуоххут,ханнык баҕарар ыарахаттары кыайыаххыт.(Софр.Данилов.) Таптал сүрэххитигэр тыыннааҕын тухары эһиги модун күүстээх, самныбат санаалаах буолуоххут,ханнык баҕарар ыарахаттары кыайыаххыт(Семен Данилов). * Таптаһар дьоҥҥо таптал хаһан даҕаны бараммат.(Далан). * Таптал туһугар хорсуннук охсуһан өлөр үрдүк чиэс кимиэхэ баҕарар тиксибэт! (Иван Гоголев). * Кыыһы таҥара оҥостуу,киниэхэ үҥүү-сүктүү былыр-былыргыттан ордук үйэлээх, кини ордук күүстээх,кини ордук кэрэ!(Далан). == Таптал туһунан хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Таптала суох олоруохпун Мин сатаан санаабаппын, Уота суох оһох буолуохпун Букатын баҕарбаппын. |Ааптар=Таптал, [[Баал Хабырыыс|Баал Хабырыыс]], 1963.}} *Таптал - киһи дууһатын уостубат барҕа баайа, *Таптал - бу тыыннаах олохпут күнэ ыйа. *Таптал, Иннокентий Артаманов,1967. *Тапталы киһи булбат, таптал бэйэтэ булуо, *Оччоҕо эрэ эн үрдүк дьолунан туолуон. *Таптал, Иннокентий Артаманов,1967. {{Q|Аан бастаан таптаатым мин кыыһы, Аан бастаан ырыанан саҥардым, Аан бастаан мин мааны таҥаһы Таҥныахпын олустук баҕардым. |Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]. Аан бастаан таптаатым. Талыллыбыт айымньылар. Хоһооннор, поэмалар. I том. Якутскай, 1984. С.169}} {{Q|Таптал диэн сүүс сэттэ сомуоктаах, Сүрэх диэн кириэппэс уйалаах, Ол бары аһыллар биир тыллаах, Ол тылы дьоллоох уол булуохтаах! - Дьыала онно буолуохтаах - Ол биир тылы буларга! Ол сүүс сэттэ Сомуоктарддах Сүрэх аанын Арыйарга! |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]].Дьыала онно буолбатах. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.180}} {{Q|Атын ким да билэ илигэ Сүрэҕим бу курдук тэппитин, Атын ким да истэ илигэ "Эйигин таптаатым!" диэбиппин. |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]]. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.188}} {{Q|Үүннүлэр үөрүүлээх түгэннэр, Үүннүлэр өрөгөй түгэннэр - Сүрэхтэр кэпсэтэр кэмнэрэ! |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]].Сүрэхтэр кэпсэтэр кэмнэрэ. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.198}} == Таптал туһунан уус-уран айымньылартан == * ... Ол курдук кини (Сэмэнчик), Маайаны бэркэ диэн сүрэҕинэн сөбүлээтэ, хараҕынан таптыы көрдө. Ол күнтэн ыла кини түүн аанньа утуйбат, өйүттэн-санаатыттан Маайа тахсыбат: туой кинини көрүөн, кини саҥатын истиэн баҕарар буолан хаалла. <br />Н. Неустроев. Сэмэнчик * Уоллара Уйбааскы кырдьык таптыырын-сөбүлүүрүн билбит киһи, тоҕо да (кэргэн) тахсыбат буолуомуй?Тугуҥ да суох диэн сирэй-харах аньньыа дуо? Билэ-билэ ылан баран, таптыыр буоллаҕына, тоҕо сирэй-харах аньньыай? Ол эрээри, Уйбааскы таптыыра буоллар кэм эҥээттиэх этэ, кэм дьон көрбөтүнэн-билбэтинэн биирдэ-эмэтэ эйэлээхтик кэпсэтиэх, күлүөх-ооньньуох этэ... <br />П.А. Ойуунускай. Сэһэннэр, кэпсээннэр. Дьокуускай, Бичик: 2003. Дьэбэрэттэн тахсыы. С.162 {{Q|Мин санаабар, билигин даҕаны, холобур, сорох аҕыйах хонук, ый иһигэр таптаспыт аатыран, саахсалана сүүрэр кыыстаах уолу кибернетическэй массыына көмөтүнэн тэҥнээн көрөр, кэлэр кэмҥэ кинилэри туох күүтэрин бэйэлэригэр эр-биир көрдөртүүр буоллар, дьоло суох ыал, арахсыбыт кэргэнниилэр ахсааннара аҕыйыа этэ. Ол оннугар суох буолуо этилэр таптал уонна доҕордоһуу, киһи аймах кырдьары билбэт саамай алыптаах минньигэс кистэлэҥнэрэ, үрдүктэн үрдүк иэйиилэрэ.|Ааптар=Николай Габышев. Таптыыр харахпынан. Дьокуускай, Бичик: 2002. С.54}} {{Q|Таптыыргытыттан, доҕордооххутуттан үөрүҥ, бэлэм буолуҥ тапталга, доҕордоһууга, буллаххытына - кинилэри харыстааҥ.|Ааптар=Николай Габышев. Таптыыр харахпынан. Дьокуускай, Бичик: 2002. С.55}} {{Q|Данилтан билигин оннооҕор Сохсохо уонна Сөкү Күрүө [[алаас|алаастарыгар]] үүнэн турар от-мас, ити утары [[харыйа]] быыһыгар саһан олорор [[дьиэ]], ити үүнэн турар [[титирик|титириктэр]] бары ордук, быдан "дьоллоохтор". Кинилэр бары күн аайы (күн аайы!) Данил бу күн сиригэр [[Уол|уол оҕо]] буолан төрөөн [[сүрэх|сүрэҕинэн]] сөбүлээн. [[Харах|хараҕынан]] хайҕаан таба тайаммыт соҕотох [[таптал|таптала]], Мутукчата, чэпчэки-чэпчэкитик үктэнэн [[ынах|ынаҕын]] хомуйа кэлэн-баран, [[тиэргэн|тиэргэнигэр]], [[дьиэ|дьиэтигэр]] хааман-сиимэн, киирэр-тахсар күн киэргэлэ буолан сэгэлдьийэ сылдьарын көрөллөр, кини тыынар [[салгын|салгынынан]] тыыналлар, [[саҥа|саҥатын]] истэллэр!|Ааптар=Афанасий Харитонов. Тайахтаах таптал. Дьокуускай, Бичик: 2004. С.32}} {{Q|...Үөһэ [[дойду|дойдуга]] [[таҥара]] [[биир]] [[Киһи|киһини]] [[икки]] аҥыы арааран баран, [[Сир|сиргэ]] түһэрэр дииллэр эбит ээ. Ол аҥаардар [[үйэ|үйэлэрин]] тухары бэйэ-бэйэлэрин көрдөһөллөр уонна дэҥҥэ көрсөллөр, булсаллар эбит. Оннук булсубут дьон [[таптал]] улуу [[дьол|дьолун]] буолбатаҕына, улуу [[сор|сорун]] билэр ураты [[дьылҕа|дьылҕаланаллар]]. Мин билбитим курдук дьиҥнээх тапталы киһи барыта билбэт, билбэтэ да ордук. Сиргэ тапталы эрэ өрө туппакка, удьуору ууһатар уһун буруолаах нус-хас олохтоох [[ыал|ыаллар]] баар буолуохтаахтар, онтон [[омук]], [[судаарыстыба]] тутуллар. Оттон таптал... бэйэтин эрэ үрдүк [[чыпчаал|чыпчаалынан]] олох дьолун кээмэйдэтэр.| Ааптар=[[Наталья Михалева - Сайа|Сайа]]. Уйгур. Дьокуускай, Айар: 2021. С.120}} * Оо, таптал, таптал! Эн долгуппатах сүрэхтэриҥ бааллар дуо? Кырдьаҕас оҕонньор да [[Сүрэх|сүрэҕэ]] арыт ааспыт тапталын өйдөөн нүөлүйэн ылара буолуо... Эрэйдээх, [[Кыһалҕа|кыһалҕалаах]] киһи [[Маҥнайгы|маҥнайгы]] тапталын санаатаҕына сүрэҕэ дьэгдьийэн ылара буолуо... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]].Манчаары. Дьокуускай, Бичик: 2000. С.290 * ... Кырдьык, мин сүрэхпэр таптал аптаах [[Төлөн|төлөнө]] күөдүйбэтэҕэ эбитэ буоллар киһи кэбин сүтэриэм этэ. Миигин [[Хаайыы|хаайыы]] хардаҥ от тэллэҕин курдук кирдээх [[Иһэх|иһэхтэринэн]] дэлби тэпсиэхтэр этэ... Ону баара улуу тапталым миэхэ күн айыым буолбута, амарах [[Иэйиэхсит|иэйиэхситим]] буолбута. Ол иһин мин [[Кут-сүр|кутум-сүрүм]] билигин да [[Чэбдик|чэбдик]], [[Чэгиэн|чэгиэн]]! [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]].Манчаары. Дьокуускай, Бичик: 2000. С.5 * "... Ол [[күн]] мин [[Сүрэх|сүрэҕим]] аан маҥнай чахчы уһуктан, [[Дьол|дьолго]] таласпытынан барда быһыылаах этэ. Тоҕо эрэ олус үөрдүм, өрүкүйдүм, туохха эрэ дьулустум. Бэйэбиттэн ордук, ордук киэҥ өйдөөх, ыраас сүрэхтээх буолуохпун баҕардым..." [[Суорун Омоллоон|Дмитрий Сивцев]].Мотуо. Төрөөбүт литература. 9 кылааска үөрэх кинигэтэ. Дьокуускай, Бичик: 2016. С.79 [[Категория:Таптал]] [[Категория:Иэйии]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4fatp6cwogvdh08k1xbd3xx87b4uie4 0 256 8435 7402 2025-04-04T08:19:38Z Rachmat04 122 8435 wikitext text/x-wiki '''Таҥара''' — [[итэҕэл]]гэ тугу барытын айбыт уонна дьаһайар күүс == Сомоҕо домохтор == * [[Таҥара]] аһан (аһын) биэрдэр (биэрдэҕинэ) (Таҥара көмөлөстөр) * [[Таҥара]] аһын курдук тут (Аһы наһаа харыстаа, кэччэй) * [[Таҥара]] атаҕын кууһа сытар (Наһаа таҥараһыт) * [[Таҥара]] баарына (Кырдьыгы этэбин, сымыйалаабаппын) * [[Таҥара]] биэрбэтин (быыһаатын) (Оннук алдьархайы, куһаҕаны биһиэхэ (миэхэ) таҥара биэрбэтин, онтон быыһаатын) * [[Таҥара]] биэриэ (Таҥараттан көрдөһүү, эрэнии) * [[Таҥара]]ҕа мастаммыкка дылы (халлааҥҥа хардаҕастаммыкка дылы) (Мөлтөх, кыаҕа суох эрээри, күүстээххэ, кыайбатыгар утарылаһарын этэллэр) * [[Таҥара]]ҕа тигис (таҥара аһын ыл) (Таҥараны итэҕэйээччилэр былыр сылга биирдэ, хара аһынан хобдохтук аһаан, аҕабыкка айыыларын этэллэрэ, айыыларыттан быыһанаары. Ол таҥараҕа тиксии диэн ааттанара) * [[Таҥара]]ҕа тиксэр курдук (кэриэтэ) (1. Хаһан эмэ, дэҥ кэриэтэ сыл баһыгар-атаҕар; 2. Олус күндүтүк санаан) * [[Таҥара]] гынан үрэр (Наһаа ытыктыыр, куттанар, өрө көрбөт) * [[Таҥара]] көмөлөһөө ини (Куһаҕан, алдьархай буолуо суоҕа) * [[Таҥара]] көмөтүнэн (Туох эбит, холобур, олох үчүгэй, санаа хоту буоллаҕына, этэллэр. Ол былыргы саха саныырынан таҥара көмөтүнэн буолар) * [[Таҥара]] накааһа (Улахан сор, муҥ) * [[Таҥара]] өстөөххө да биэрбэтин (Ынырык быһыы, сор, муҥ (бэл өстөөххө куһаҕаны төһө да баҕарбыт киһи, маннык ынырык, ыар сору-муҥу баҕарар сүрэ бэрт) * [[Таҥара]] санаа биэрдэҕинэ (Бэйэтэ кыайан өйдөөбөт киһиэхэ үчүгэй санаа киирдэҕинэ) * [[Таҥара]] уон оччону биэриэ (Харыстаама, кэччэнимэ, биэр, ол биэрбиккин таҥара кэлин уон оччонон төлүөҕэ диэн этии) * [[Таҥара]] үҥүүтүгэр ыыт (анаа) (Аҕабыт аньыыны оҥорбут киһини буруйдаан, таҥараҕа үҥэргэ уураахтаан ыытар) * [[Таҥара]] [[таба]]та. * Үҥэр [[таҥара]] оҥоһун. == Өс хоһоонноро == * Киһи саныыр — таҥара аныыр * Норуот хараҕа — таҥара хараҕа [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lsjittqjbfh5wewu1tg1chna6x7hzr9 0 257 4125 4124 2018-12-12T23:01:37Z HalanTul 17 4125 wikitext text/x-wiki '''Тиис''' - ыстыырга аналлаах *Тиис анньар мас суох - ''оттук [[мас]] суох'' *Тиис бэргэһэтэ оҥоһун - ''[[Элэк|күлүү гынар]] киһи оҥоһун'' *Тиискин көрдөр *Тиискин-тыҥыраххын көрдөр *Тиискинэн сүөр (сүөрүн) *Тиискэр диэри сэбилэн *Тиискэр тиийэ (диэри) сэбилэн *Тиис тиискэ, муос муоска *Тиис тиискэ, хаан хааҥҥа *Тиис тоһоҕос, быар быһаҕас *Тиис-тыҥырах тиийэринэн *Тиис хоппот *Маар айах - ''тииһэ суох'' *Балык айах - ''тииһэ суох'' [[Категория:Анатомия]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7ebw9lsk8mm400jta4788rufd9cso9e 0 258 1997 1996 2018-06-08T14:42:32Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 1997 wikitext text/x-wiki Бөрө элбэх, эт аҕыйах ([[Кытай өс хоһооно]]) [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] pr79qfixo83yt61tj98mfa7at2npqkj 0 259 3577 3392 2018-08-26T05:36:04Z HalanTul 17 3577 wikitext text/x-wiki Тиэрэ [[өй]]дүүр туһунан этиилэр. * Куһаҕан киһи кулгааҕа кутуругун төрдүгэр [[Категория:Өй]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ln9be2b29f2w5vr6yyoxlm7mnj4lyto 0 260 3794 3574 2018-09-17T06:04:04Z Maria.bogum 43 3794 wikitext text/x-wiki [[Яковлев Василий Васильевич |Василий Васильевич Яковлев]] "Тэҥҥэ кырдьыбыт тэҥкэ тиит" айымньытыгар олоɧуран 2018 сыллаахха тахсыбыт киинэ. Киинэ режиссёра: [[Эдуард Новиков]] Сынаарый ааптара: [[Сиэн θкөр|[[Семен Ермолаев-Сиэн θкөр]]]] Сүрүн оруолларга: Зоя Попова, Степан Петров Уhулааччы хамаанда: [[Сахафильм]] Киинэ жанра: драма Уһуна: 80 мүнүүтэ Тахсыбыт күнэ: 29.04.2018 Үбүлүөйдээх 40-с Москватааҕы норуоттар икки ардыларынааҕы киинэ фестивалын (ММКФ) кыайыылааҕынан буолбута. https://www.vokrug.tv/product/show/toyon_kyyl/ == Киинэ персонажтарын тыла == == Киинэ туһунан этиилэр == [[Категория:Киинэлэр алпаабытынан]] 80mpos4piu9c3kfz06vb23jktazm0qi 0 261 8439 2014 2025-04-04T08:20:25Z Rachmat04 122 8439 wikitext text/x-wiki '''Туйаарыма Куо''' - олоҥхо кыыһа. {{Q|Охсуһууҥ хаһан уурайан Ойох-эр буоламмыт, Алаһа дьиэбитин тэринэн, аал уоппутун оттунан, Сыта-олоро Сыллаһыахпыт буолла?!!|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо), Ойуунускай, 1932}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Олоҥхо]] 4dm5wf5og8b8p5hixdi1rljuraww447 0 262 4111 2044 2018-12-12T21:46:09Z HalanTul 17 4111 wikitext text/x-wiki '''Тулаайах оҕо''' - саха биллиилээх суруйааччыта [[Далан]] [[арамаан]]а. == Бастакы олук == === ХААННААХ ИЛКЭЭНИ === Монголлар улаханнык кыргыhан тумат диэн биис уустарын бэриннэрбиттэрэ. Туматтар иирсээннээх уонна куhаҕан санаалаах биис уустара буолалларын иhин, монголлар үгүстэрин кыдыйбыттара. (Рашид-ад-дин) Саха төрдө буолбут Омоҕой Өлүөнэ өрүскэ кэлиэн инниттэн ыла тумат омук диэн бэрт элбэх ахсааннаах, кыргыhылаах (өлөрсүүлээх, охсуhуулаах) туспа омук дьон олорбуттара эбит. (Саха былыргы сэhэнэ) Мастаах былыргыта тоҥус уонна тумат сирэ эбит. Тоҥус уонна тумат ѳстѳѳхтор, кыргыhаллар эбит. (Саха былыргы сэьэнэ) == Ортоку олук == === БҮТЭЙ БҮЛҮҮ, СЫА БҮЛҮҮ === Орхон Болодой: "Бу үрэх диэкиттэн бэрт сылаас салгын билиннэ, онон кэнэҕэс бэрт баай-тот, киһи-сүөһү үөскүүр, бэрт дьоллоох олохсуйар үрэҕэ буолуо. Бэрт бүтэй дойду эбит, онон бу сир аата Бүтэй Бүлүү, Сыа Бүлүү диэн буоллун". (Саха былыргы сэьэнэ) Арҕаа тыа, Бүлүү сахалара туой тумат омугу кытта былыр бэркэ кыргыспыттара үһү. (Сэһэн Боло) == Тиһэх олук == === ТЫАЛ БУОЛБУТТАР === Туматтар сахалартан үтүрүйтэрэн кэнники Бүлүү өрүһүнэн Өлүөнэни таҥнары баран муора кытыытыгар киирэн олохсуйбуттара. (Саха былыргы сэһэнэ) Кини өлбүтүн кэннэ "тыал буолбут" удьуора сыта да суох буола биһиги дойдуга эстибитэ. (Сэһэн Боло) [[Категория:Арамаан]] [[Категория:Далан]] 78hbuv01az1k0ryiocdk0dqbxj5q2bz 0 263 5920 4107 2020-03-20T01:26:38Z HalanTul 17 5920 wikitext text/x-wiki Тулуурдаах буолуу. * Хаахыныыр [[мас]] охтон биэрбэт (Кыыкыныыр мас охтубат). [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] mf7xk20mqs55yps45fcqxlayko9in0o 0 264 4109 4104 2018-12-12T21:17:26Z HalanTul 17 4109 wikitext text/x-wiki Туурак өс хоһоонноро - [[туурак]] омук өһүн хоһоонноро. * Damlaya damlaya göl olur - Таммалаан-таммалаан күөл буолар * Ağır kazan geç kaynar - Ыарахан казан хойут оргуйар * Ölmüş koyun kurttan korkmaz - Өлбүт хой (бараан) бөрөттөн куттаммат * Kambersiz düğün olur mu? - Камбера суох уруу буолар дуо? (барытыгар кыттыһан иһэр киһи туһунан) * Bir koyundan iki post çıkmaz - Биир хойтон (бараантан) икки тирии тахсыбат * Kuş uçmaz, kervan geçmez bir yer - Чыычаах көппөт, караван ааспат сирэ * Akıl yaşta değil, baştadır - Өй сааска буолбатах, төбөҕө баар * Delik büyük, yama küçük - Дьөлөҕөс улахан, абырах кыра ([[үп]] тиийбэтэ) * Her horoz kendi çöplüğünde oter - Хас биирдии бөтүүк бэйэтин балбааҕыгар хаһыытыыр (бэйэмсэх буолуу) * Her kozun kendi bacağından asılır - Хас биирдии бараан бэйэтин атаҕыгар ыйанар (бэйэтин буруйугар бэйэтэ эппиэттиир) * Körler mahallesinde ayna satmak - Балайдар кварталларыгар сиэркилэ атыылаа * Bayramdan sonra şekeri nidem? - Бырааһынньык кэннэ саахар туохханый? * İyi dost kara günde belli olur - Үтүө доҕор хара күҥҥэ биллэр * Körle yatan şaşı kalkar - Балайдыын сыппыт кылар буолан турар * Son gülen iyi güler - Тиһэх күлбүт үчүгэйдик күлэр * Acele yürüyen yolda kalır - Тиэтэйэн сүүрээччи суолга хаалар * Açık yaraya tuz ekilmez - Аһаҕас бааска туус ууруллубат * Acele işe şeytan karışır - Тиэтэллээххэ абааһы булкуһар * Çürük iple kuyuya inilmez - Сытыйбыт быанан холуодьаска түһүллүбэт * Acıkmış kudurmuştan beterdir - Аччыктаабыт киһи иирбиттээҕэр куһаҕан * Aç kalmak borçlu olmaktan iyidir - Аччык хаалыы иэскэ киирииттэн ордук * Adamın yüzü değil, özü güzel olsun - Киһи сирэйэ буолбакка иһинээҕитэ кэрэ буоллун * Acınmaktansa haset edilmek evladır - Аһыммыттарынааҕар ымсыырбыттара ордук * Adam adamı bir defa (kere) aldatı - Киһи киһини биирдэ (биир төгүл) албынныыр * Ağladım başaramadım, güldüm günümü geçirdim - Ытаатым - сатаабатым, күллүм - күммүн бараатым * Ağlamakla yar ele girmez (geçmez) - Ытабылынан таптал илиигэр киирбэт * Ağrısız baş yastık istemez - Чэгиэн бас сыттыгы баҕарбат * Akıllı düşününceye kadar deli oğlunu everir - Өйдөөх толкуйдуоҕар диэри акаары оҕотун кэргэнниир * Akıllı züğürt kara gün görmez - Өйдөөх дьадаҥы хара күнү көрбөт * Akıllı tez kocar - Өйдөөх түргэнник кырдьар * Akıllı bildiğini söyler, deli söylediğini bilmez - Өйдөөх билэрин саҥарар, акаары саҥарбытын билбэт * Ağlama ölü için ağla diri için - Ытаама өлбүт туһугар, ытаа тыыннаах туһугар * Ağaç sevgisi olmayanda evlat sevgisi olmaz - Маска таптал суоҕар оҕоҕо таптал суох [[Категория:Туурак тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] q0yxh7yuggmchue81a8w3rli2lhziei 0 265 8118 6788 2023-02-23T08:45:24Z HalanTul 17 8118 wikitext text/x-wiki '''Тыал''' - [[салгын]] хамсыыра. ==Өс хоһооно== *Тыала суохха мас хамсаабат. *Тыалынан киирбит холоругунан тахсар. == Бэргэн этиилэр == {{Q|Барыта эн утары буоллаҕына, сөмүлүөт утары тыалга өрө көтөн тахсарын саныыр буол.|Ааптар=[[Генри Форд]]}} ==Тыалга сыһыаннаах айымньылартан быһа тардыылар== *Тыал-тыал, бэркин дуо? :::-[[Таал-Таал эмээхсин]] тыллара. == Тыал ырыаларга == {{Q|Сөрүүн тыал кэлэрэ Ол киэҥ алаастан, Самыырдаан ааһара Быстах былыттан.|Ааптар=Бэрт Хара тылларыгар, Алексей Попов мелодиятыгар "Майа сайына"}} [[Категория:Айылҕа көстүүтэ]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2dsanegle3rwqqbkm5xlh44cbzsjnav 0 266 4097 4096 2018-12-12T08:46:42Z HalanTul 17 4097 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Тыаһыт|Бикипиэдьийэ=Тыаһыт|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Тыаһыт (Павлов Николай Николаевич, 1904-1974)''' - [[сэбиэскэй]] кэмҥээҕи саха суруйааччыта, кэпсээнньит, тылбаасчыт, литератураны ырытааччы. {{Q|Сиипсэп уол таҥастыын-саптыын, сирэйдиин-сэбэрэлиин, ытыстыын биһиги киһибит ([[Суорун Омоллоон]] туһунан).|Ааптар=Копырин Н.З. Тыаһыт. - Дьокуускай: 1999, с.196}} {{Q|Киһи чааһынай олоҕо - дууһатын сиэркилэтэ диир сөп буолуоҕа.|Ааптар=Копырин Н.З. Тыаһыт. - Дьокуускай: 1999, с.200}} {{Q|Уус-уран айымньы олоҕу батыһар.|Ааптар=Копырин Н.З. Тыаһыт. - Дьокуускай: 1999, с.204}} {{Q|Кини үтүө ууһут этэ (Степан Саввин туһунан).|Ааптар=[[Копырин Николай Захарович|Копырин Н.З.]] Тыаһыт. - Дьокуускай: 1999, с.214}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fx2m2m1k3081i4622fbqrajyn4aqli7 0 267 3713 3370 2018-09-13T05:16:04Z Maria.bogum 43 /* Тыгын Дархан */ 3713 wikitext text/x-wiki ==Тыгын Дархан== Дьоллоох [[Туймаада]] [[аҕа]] баһылыга [[Эллэй Боотур]] удьуора, [[Дойдуһа Дархан]] ытык ыччата, [[Мунньан Дархан]] уола [[Тыгын Дархан]] ===[[Мэҥэбил Бөҕө]] ыччаттара=== [[Орулаа Талгый]] уола [[Буох Диэхсин]], [[Мэҥнээх Мэлдьэхси]] уола [[Босхоҥ Боруохал]], [[Нөндөл ойуун]] уола [[Быйаҥ Төҥүлгү]] ойуун [[Категория:XVI үйэ дьоно]] [[Категория:XVII үйэ дьоно]] [[Категория:Баһылыктар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] i6g3snefwk9z6yyqa4tivtohnom96k1 0 268 8383 8305 2024-12-22T02:17:33Z HalanTul 17 /* Тыл туһунан бэргэн этиилэр */ 8383 wikitext text/x-wiki быралыйар == Тылга сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Аҕыйах тыл минньигэс, элбэх тыл сымсах. * Быhах сытыыта, тыл чобуота ордук. * Киһи тыла – ох * Киһи тыла уоттааҕар абытай. * Кыһыл тыл - байҕалы оломнуур. * Сиэрдээх тылы утарар кытаанах. * Тыл барда – бас барда * Тылы тыалга бырахпаттар. * Үтүө ат биир кымньыылаах, үтүө киһи биир тыллаах. * Үтүө тыл баайдааҕар күндү * Эппит эйэҕэс тылыҥ үтүөнэн эргиллэн кэлиэҕэ. * Элбэх тылтан элбэх сыыһа тахсар. * Эр киһи тыла биир. * Эн эппэтэҕиҥ – таҥара эппитэ буоллун. * Киһи кэпсэтэн, сылгы кистэһэн, ынах маҥыраһан билсэр. * Кэһиллибэт кэс тыл. * Өс хоһооно - өбүгэ номоҕо. * Саха оҕуһун мииннэ да ырыаһыт. * Кыыс оҕо ырыатыгар кыттыспыт, уол оҕо тойугар холбоспут. * Устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах. * Тыл уҥуоҕа суох. * Кулгаах ырааҕы истэр, харах чугаһы көрөр. * Этиллибит тыл иһиллибэт буолбат. {{Q|Биир тылы билэр киһи — соҕотох киһи, үс тылы билэр — үс киһи.|Ааптар=Цхьа мотт ховр цьха саг ва, кхоъ мотт ховр кхоъ саг ва. [[Ингуш өһүн хоһооно]]}} ==Сомоҕо домохтор== *тыл ааҕыс *тыла айаҕар баппат, атаҕа суолга баппат *тыла бара турар *тыла бөлүөһүннэ (булдьуйда) *тыла кыһыйар *тыла өҕүллүбэт *тыла-өһө тобуллар *тыла өһүлүннэ (сөлүннэ) *тыла суох барда *тыла суох ыыт *тыла тарпыт *тыла тахсыбат *тыла тиийэр *тыла уҥуохтана илик *тыла уһуктаммыт *тыла халыҥ *тылбай-өспөй буол *тылбытын аҥардаһыах *тылга иҥнэр (түбэһэр) *тылга киллэр *тылга олорт *тылгар тур *тылга тиис *тылгын тылбыылаа == Хоһоонтон быһа тардыылар == {{Q|Сүүрбэһис үйэ муммут Куһун оҕотун Санатар ийэ тылын Сүтэрбит киһи.|Ааптар=[[Умсуура]]}} {{Q| Тэйэ-тэлэһийэ, ыраата түстэрбин эрэ, Атын дойдуга, атын эйгэҕэ өөр буолларбын эрэ — Соҕотох тылбын, төрөөбүт тылбын бүтэйдии ахтабын. Сахалыы сыыйа, наллаан сэһэргэһии минньигэһин, Урааҥхайдыы уран, уус тыл уйанын, хатанын, Ийэ тыл эккэ киирэн ититэрин, имэҥирдэрин Санаан кэллэрбин эрэ — санньы-курус уостабын, умуллабын. Майгым-сигилим маратыйа уларыйар. [[Ыарыы]] суоҕар [[ыарыы]] ынчыгынан тыынабын. Тылбын, төрөөбүт тылбын, сахалыы саҥабын суохтуубун.|Ааптар=[[Сиэн Кынат]]}} {{Q|Куту-сүрү кууһар тылы, Сүрэхтэри аһар тылы, Иэйии буолан иҥэр тылы Ис дууһаҕын аһан саҥар.|Ааптар=К.Васильева}} {{Q| Уу устар, уларыйар Үрэх сүүрүгүрэр, сүүдүйэр, Киһи кэхтэр, кэбэлийэр, Тыл сытыйбат, сыттаммат, Сурук сууйуллубат, суодуйбат.|Ааптар=[[Алампа]]}} == Тыл туһунан бэргэн этиилэр == {{Q|Өскө төрүт тылгын умнуоҥ — Өнүйбэккэ ииниэҥ-хатыаҥ, Силис тардыах сиргин тумнуоҥ — Симэлийэн сүтэн барыаҥ. |Ааптар=[[Сэмэн Руфов]]}} * Ханнык тыл этиллибитэ суолтата суох, ол тыл хайдах этиллибитэ суолталааҕа кырдьык эбит. * Бэл диэтэр, туох да кэтэх санаата суох алҕас төлө ыһыктыллыбыт тыл саҕа сытыы, ыарыылаах туох баар үһүө. * Оо, дьон киһи сүрэҕин саамай уйан бааһын холуон тылынан таарыйаргытыттан тоҕо сэрэммэккит буолуой? * Дарбааннаах тыл бэрт дөбөҥнүк этиллэр даҕаны, ол курдук бэрт дөбөҥнүк күдэн кэриэтэ көтөр даҕаны. * Ардах уута хотоол сиргэ мустарын кэриэтэ, тыл хонноҕуна хонон барааччы. * {{Q|Өйдөммүт өй, этиллибит тыл барыта туолан истэр, орто дойду олоҕо олус да судургу буолуох этэ. |Ааптар=[[Софрон Данилов]]}} {{Q|Уу устар, уларыйар, Үрэх сүүрүгүрэр, сүүдүйэр, Киһи кэхтэр, кэбэлийэр, Тыл сытыйбат, сыттаммат, Сурук сууйуллубат, суодуйбат. |Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|Төрөөбүт тылы таптааһын төрөөбүт норуоту таптааһыны, киниэхэ ис сүрэхтэн бэриниилээх буолууну кытта быстыспат ситимнээх. Күүстээх,көдьүүстээх тыл кэмигэр,сөпкө,ис сүрэхтэн этиллиэн наада.Оннук тыл кулгаахха иһиллибэт,сүрэххэ иҥмэт буолуон сатаммат.Кини судургу,туруору буолааччы. Дьулааннаах суол туһунан саҥарары киһи хойутата сатыыр үгэстээх. Киһи үөрүүтүнээҕэр эрэйин ордук сатаан кэпсиир.|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} {{Q|Ийэ тылгыттан абыралы булуоҥ, Кини баай байҕалыгар тиксэҥҥин Баай дууһаланыаҥ, Өлбөт өйдөнүөҥ. |Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]}} {{Q|Наассыйа бастыҥ бас билиитэ - кини тыла |Ааптар=[[Иосиф Бродскай]]}} {{Q|Саха тыла! Саха омук тылын сүмэтэ — Кулаковскай, Ойуунускай тыллара! Түҥ былыргы соҕурууҥҥу уордаах сахтары уонна хоту тымныы-тыйыс дьыбарын бииргэ ыпсаран сатаан холбообут, ону ойуулаан-оһуордаан, уустаан-ураннаан хомоҕой хоһоон, ыллам ырыа, кэрэ кэпсээн гыммыт мин төрөөбүт сахам тыла кэнэҕиһин-кэнэҕэс кэхтэн-эстэн хаалбакка, аан дойду норуоттарын муудараһыгар кыттыстар, киһи аймах культуратын фондатыгар аналлаах миэстэтин буолар...|Ааптар=[[Далан]]}} === Тыл туһунан этиилэр === {{Q|Этэр тыл эриэккэһэ уонна сүрэх иэйиитин эрчимэ тус-туспа төрүттээх буолуохтарын сатаммат.|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} Киһи тылын олус ылыннарыан баҕардаҕына,ардыгар,тыла-өһө мөлтөөн-сыппаан хаалааччы.Софрон Данилов. Туора киһи баарыгар кэпсэтии атын,итэҕэйсэр бэйэ дьонун ыккардыгар атын.Н.Лугинов. Киһи дьиҥнээхтик сөбүлүүр,ытыктыыр,эрэнэр киһитигэр эрэ кичэм санаатын кэпсиэн сөп.Софр.Данилов. == Эбии маны көр == * [[Саха тыла]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] f8f22vf8gq3kd6xenq9n75f2xfa4yk1 0 269 4093 2118 2018-12-12T08:41:26Z HalanTul 17 4093 wikitext text/x-wiki ==Сомоҕо домохтор== *түһээн да баттаппат *түһээн көрбөтөх ([[дьикти]]) *түүл-бит курдук *Түүлүгэр да суоҕа *Түүллээх киһи [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] r2h0ntjj12q4r0jvbck3myv8cyihlug 0 270 3706 3705 2018-09-13T05:12:31Z Maria.bogum 43 /* Сытааталар */ 3706 wikitext text/x-wiki '''Убаарыскай''' (1800—1861) — [[саха тыла|сахалыы]] бастакы тиэкистэри суруйбут киһи. {{Навигация|Тиэмэ=Убаарыскай|Бикипиэдьийэ=Уваровскай Афанасий Яковлевич|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} == Сытааталар == {{Q|[[Саха]] дойдута мин төрүөбүт сирим, [[Саха]] тыла мин төрүөбүт [[тыл]]ым <…>|Ааптар="Үтүөлээх тойон Отто Ныкалайабыс!", [[Саха]] аахсыытынан сэтинньи ый аҕыс саҥата}} {{Q|Иэс хаалбыта аҕыс тоҕус муҥ, оччоҕо бу улахан харчынан ааҕыллара.|Ааптар="Ахтыылар", 1856}} {{Q|Үт турар Үт диэн ааттаах өрүс хаҥас кытыытыгар үрдүк хайа намтаан балай эрэ киэҥ апка буолан турар сиригэр. Бу сиртэн Лаамы байаҕалыгар диэри тоҕус көс.|Ааптар="Ахтыылар", 1856. С.30, Дь, 2003}} {{Q|Дьиэлэниэҕин баҕарар [[Саха]] кыыһы талар атын омук нэһилиэҕэр. Кини бэйэтин нэһилиэгиттэн хатах да йахтар ылыаҕын хуолута суох|Ааптар="Ахтыылар", 1856. С.55, Дь, 2003}} {{Q|Аны [[Саха]] чайа суох тэһийбэт: бары ордук үбүн атыылаан чай сахар иккини ылар; мантан алдьанар.|Ааптар="Ахтыылар", 1856. С.54, Дь, 2003}} {{Q|Өлүү күлүгэ имил дьимил көстөр майгыламмыта, оол да гыннар бу мийигин куттаабатаҕа. Мийигин тэҥник куттаабатаҕа бу дойдуга эрэйгэ хаалар кэргэн: кини миэхэ суоҕа. Мин аһыммытым соҕотох туһата суох бэйэм да, киһилэрим да, эрэйбитин бачча сир уһугар тийэн төннөр кэмим учугаһаабытын гэннэ тутаах сирбэр туох да туһалааҕы көрбүппүн истибиппин этимнэ эрэн өлөрбүн.|Ааптар="Ахтыылар", 1856. С.42, Дь, 2003}} == Убаарыскай туһунан сытааталар== {{Q|Ханнык баҕарар тылынан бастакы айымньыны суруйбут киһи аата норуотун историятыгар үйэ-саас тухары мэҥэ өйдөбүнньүк буолан киирэр.|Ааптар=Ю.И.Васильев-Дьаргыстай, Л.В. Жожикова <ref>А.Я. Уваровскай уонна кини "Ахтыылара" // Ахтыылар/А.Я. Уваровскай; Хомуйан оҥордулар Ю.И.Васильев, Л.В. Жожикова. Дьокуускай: Бичик, 2003. - 208 с., ISBN 5-7696-1554-0</ref>}} {{Q|Ийэтэ Екатерина Егоровна уолун төрөөбүт ийэ тылын бары баайыгар, эгэлгэ сиэдэрэй өҥүгэр, уус-уран айымньытыгар үөрэппитэ.|Ааптар=Ю.И.Васильев-Дьаргыстай, Л.В. Жожикова}} ==Быһаарыылар== [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] [[Категория:XIX үйэ суруйааччылара]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] cjasq094q1izpjgmyv4ewrvfut57mji 0 271 2133 2132 2018-06-08T14:42:38Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2133 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Убаарыскай]] liqlek9bja0ovhyjr5tw7eoe35720tc 0 272 4989 4609 2019-04-22T07:20:03Z Арчы Уола 36 4989 wikitext text/x-wiki '''Мигалкин Иван Васильевич''' - саха норуодунай бэйиэтэ, [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһа|Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун]] бэрэссэдээтэлэ. {{Q|Сир ийэни сырдыгынан күндүлүүр Отон этим - оҕо этим, Олох диэн тугун билбэтим. Бэл түүлбэр көрбөтүм ким миигин Бүөбэйдээн үүннэриэҕин биитэр үргүөҕүн.|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с. 138}} {{Q|Табыллыбыт хоһоон - кымыһынан дьалкыйар тупсаҕай оһуордаах чороон кэриэтэ.|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с. 169}} {{Q|Күндүттэн күндү, Көмүстэн күндү - Киһи, Киһи барахсан.|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с. 67}} {{Q|Дуоһунас диэн - ырбаахы, Кини киртийдэҕинэ - сууйуллар, онтон өтүүктэнэр... Кэлин тиһэҕэр, эргэрдэҕинэ - быраҕыллар...|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с. 75}} {{Q|Бэрт былдьаһыы - баар дииллэр, сахаларга, Бэрт былдьаһыы - баар кыра ычалаахтарга. Улуустаһан атааннаһыы - бу бытархайдаһыы!|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с. 75}} {{Q|Эдэр эрдэххэ - Барыта судургу, Саныыр санааҥ дохсун, Таптаабыт кыыһыҥ - аанньал, Тапсыбатах киһиҥ - өстөөҕүҥ.|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с.88}} {{Q|Күүттэриилээх хоноһо - Буолар мааны хоноһо, Соһуччу кэлбит хоноһо Буолуохтун эмиэ - Мааны хоноһо!|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с.89}} {{Q|Түспүт алтан ыйы сүрэҕэр туттан, Турар ойдом үүммүт соҕотох хатыҥчаан...|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с.117}} {{Q|Хоһоонунан киһини ытатыы – бу буолар поэт сүдү күүһэ, чаҕылхай талаана|Ааптар=Күн таммаҕын ыһыспыт дьылҕалар, Бичик, 2000, с.6}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8vo5mb6b1kkhqymqo6dnmjvuur3tjt2 0 273 4225 4224 2018-12-16T00:09:00Z HalanTul 17 4225 wikitext text/x-wiki Бу тутуу-хабыы Өрөспүүбүлүкэ күнэ буолаары турдаҕына оҥоһуллубута сэрэхэдитэр. Мин итиннэ Өрөспүүбүлүкэ дьокутааттарын саба баттыы, куттуу сатааһыны көрөбүн. :- [[Кыым]], 2018, ыам ыйын 3, "Дьокутааттар дьыалалара", Н. Герасимова У. Самаайабы кытта кэпсэтиититтэн. == Уйбаан Самаайап туһунан этиилэр == Мин саныахпар, Иван Шамаев кэлэр быыбарга турбатаҕына эбэтэр дьокутаат буолбатаҕына, Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтэ барыта да ыарахан, өрүттүбэт охсууну ылыаҕа. :- Кыым, 2018, ыам ыйын 3, "Биһиги дьокутааппыт", [[Ылдьаа Куолаһап]], Мэҥэ Хаҥалас, [[Майа]]. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] i8vw4k098nbf9u1diptkgratqf3y00p 0 274 3843 3144 2018-09-21T02:26:57Z HalanTul 17 3843 wikitext text/x-wiki '''Аркадий Максимович Дорофеев-Улдьаа Харалы''' - саха суруйааччыта, РФ суруйааччыларын сойууhун чилиэнэ, РФ үөрэҕириитин бочуоттаах үлэhитэ. == Айымньыларыттан == {{Q|"Күhүҥҥү киhи күлбүтүнэн" диэн өбүгэлэрбит сөпкө да эппиттэр эбит. Ол эрээри күhүҥҥү нүөл дьадаҥы [[ыал|ыалга]] уhааччыта суох. Бастаан тууга [[мунду]] киирбэт буолбута. Кус-хаас [[соҕуруу]], ичигэс дойдуга көппүтэ. Күөллэр мууhунан бүрүллүбүттэрэ. Онтон күннээх түүн сыарҕа хаара түhэн үллүктээбитэ. [[Халлаан]] көннөрөөтүн тоҥорон чачыгыраппыта. Бүттэҕэ ол. Кыhын тойон урут хайдах кэлэрэй да, сол оннук ыксаан-тыҥаан, ыган-түүрэн тиийэн кэлэн, "тиҥ" гына тиҥилэхтээбитэ, "лүҥ" гына сутуруктаабыта.|Ааптар=Киhи-хара буолаары. - Дьокуускай: Бичик, 2015, с.6}} {{Q|Балаҕаҥҥа киирбитэ, оhох тигинэччи оттуллубут. Найгы били кыыhын кытта балык хатырыктаан эрэллэр. Кыыс мылас гынан, Кынаты көрөн алаарыс гыннараат, умса туттан, балыгын үөстуур. Төгүрүк маҥан сирэйдээх, киэҥ сандаархай харахтаах мыс курдук эттээх кыыс эбит. Оттуллан турар оhох уотугар кыыс сирэйэ ордук тэтэрэн көстөр. Кынат кыыhы одуулаан турарыттан кыбыстан, сонун устан көхөҕѳ ыйыыр.|Ааптар=Киhи-хара буолаары. - Дьокуускай: Бичик, 2015, с.15}} {{Q|Биир киэhэ килэриччи салгын сиэбит Өөкө уол көтөн түhэр, мичээрдээн, үп-үрүҥ тиимтэрэ кэчигирэhэллэр. - Һок, үрдүк айыыларбыт бөҕө Өөкөнү үөрдэн-көтүтэн түhэрдилэр! - Чомой хоноhону айхаллыы көрсөр. Саха ыалыгар хоноhо хоноро куруук даҕаны солун, үѳрүүлээх. Кэлин кэмнэргэ Чомойдортон арахпат буола сылдьар Кылас кыыс тигэ олорор ииhин туппутунан хаҥас диэки түhэр. Сотору Туллук киирэн кыргыттары ыҥыртаан таhаартыыр. Бу киэhэ кыргыттар хайдах эрэ уратытык туттан сылдьаллар, туспа дугуйданаллар.|Ааптар=Киhи-хара буолаары. - Дьокуускай: Бичик, 2015, с.67}} {{Q|- Кыыс хайдах сүппүтүн удумаҕалаан эрэбин, - диир тардына соҕус Ньээппиит. - Хайдах буолуой? Чучунаа илтэҕэ дии, - Ханай малтаччы этэр. - Мин даҕаны оннук быhыылаах диибин, - Ньээппиит кэтэҕин тарбанар. - Бииргэ мунаарабын: кыыспытын Дьааҥы диэкиттэн кэлэн илтилэр буолла, Учур диэкиттэн кэлэн былдьаатылар буолла?.. - Учур диэкиттэн манна тиийэн кэлэллэрэ саарабыл, Күп-Эдьээн, Бууйаҕа тоҥустарын уҥуордууртан туттунуохтара. Ол дьонуҥ көрөр харахтара сытыыта, истэр кулгаахтара чуора сыттаҕа дии, - Ханай сыҥааҕырдаан ылар. - Бары утуйбуттар дуо? Уолаттар баран чуҥнаан кэлиҥ эрэ.|Ааптар=Киhи-хара буолаары. - Дьокуускай: Бичик, 2015, с.149}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Учууталлар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] j2vk1ijfr1r63wo6mrt3jqaa18zu3mc 0 275 4090 3145 2018-12-12T08:38:52Z HalanTul 17 4090 wikitext text/x-wiki '''Умсуура''' (Корякина Ольга Николаевна) - [[Таатта улууһа|Тааттаттан]] төрүттээх саха бэйиэтэ. {{Q|Сымыыт хаҕын дьөлө охсон, Хотой оҕолуу дьорҕооттук Босхоломмут санаабынан Ийэ дойдубун кууһуохпун...|Ааптар=}} {{Q|Мин - сүүрбэһис үйэ Сайдыылаах кыыһын - Айааһана илик кындыа ат санаам Халлаан сиигин бачымах сулустарын Турута тэбиэлии, тэбиэһиргии...|Ааптар=}} {{Q|Сүүрбэһис үйэ муммут Куһун оҕотун Санатар ийэ тылын Сүтэрбит киһи |Ааптар=}} == Умсуура туһунан == *Эдэр поэт санаа уобараһын таба туттар, ити үксүгэр сиппит-хоппут ааптарга көстөөччү. Бу үчүгэй. Кини булумньулара сонун... Умсуура өссө да умсугутуоҕа. - Н.Дьяконов {{Q|Умсуураны сүрдээҕин ытыктыыбын. Аан бастаан саха дьахтарын хорсуон-хоодуот тылларынан, оччотооҕу улугуран сыппыт уопсастыбаны соһуппут, уһугуннарбыт кини буолар. |Ааптар="Көҥүл куттаах поэттар" Барыыс Павлов, "Көмүөл" кинигэ кыһатын дириэктэрэ // Сулустан тохтубут хоһооннор / Б.И. Павлов - Дьокуускай : Көмүөл, 2011, С.3}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] tso7f8cqxvezdusfafv885kuz0vr5mj 0 276 8456 3817 2025-04-04T08:24:15Z Rachmat04 122 8456 wikitext text/x-wiki '''[[Уой]]уу''' - тыынар тыыннаах аһаан ыйааһынын эбиитэ, төлөһүйүүтэ, [[сыа]]та халыҥыыра. == Сомоҕо домохтор == * Мороччу [[уой]] - аһара уой, хос сыҥаахтан * Мотоҕоно курдук - улахана суох уҥуохтаах, төгүрүк, [[тот]] көрүҥнээх, үксүн эдэр киһиэхэ сыһыаннаан этэллэр * Мотооччох курдук - [[кыра]] уҥуохтаах, [[толору]] эттээх. * Мотуой курдук - сымнаҕас эттээх, молтоҕор [[кыыс]], эдэр [[дьахтар]] * Мохсорҕоно курдук - төкүнүк, эмис [[ыт оҕото]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Ас-үөл]] rjle1h5sjcl9v2w1f448msnp2h68nbr 0 277 3824 2171 2018-09-17T06:51:37Z Maria.bogum 43 3824 wikitext text/x-wiki '''Уот Урбалдьын''' - "[[Модун Эр Соҕотох]]" [[олоҥхо]]ҕо [[абааһы бухатыыра]]. {{Q|Хайа саҕаны Халты көрөр Харалҕан да буолларбын, Сыыр саҕаны Сыыһа көрөр Сыысхаллаах харахтаах да буолларбы-ын. Сүрэхпинэн-көхсүбүнэн Сэп гына сэрэйдэхпинэ, Дьар гына таайдахпына, Босхо хара тыаны Моойдоох баһынан куотар Моҕул кугас аттаах Модун Эр Соҕотох буолуо-уоҥ.|Ааптар=Модун Эр соҕотох, олоҥхоһут [[В.О. Каратаев]], "Наука", Новосибирскай, 1996, С. 230}} [[Category:Модун Эр Соҕотох]] inmx69n8zbwnibi3owakiloc7x4cumb 0 278 8463 2176 2025-04-04T08:26:06Z Rachmat04 122 8463 wikitext text/x-wiki '''Уот Уһутаакы''' - олоҥхоҕо абааһы уола. {{Q|Аарт-татай! Алаатаҥ! Алтан түөстээх далбарайым, Ахтыбыт даа эбиккин... Көмүс түөстээх күөрэгэйим, Көһүппүт даа эбиккин...|Ааптар=Дьулуруйар Ньургун Боотур (Олоҥхо), Ойуунускай, 1932}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Олоҥхо]] 8622l7jqgd4gvo2vf90yj0d9huicwdk 0 279 5289 4084 2019-07-11T23:02:05Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 5289 wikitext text/x-wiki Уруу - [[аймах]]. ==Өс хоһоонноро== * Уруу ырааҕа, [[уу]] чугаһа ордук * Урууну ууннан сууйбаккын [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6q1i394za2ds0ncdvahy8iaq160wnnt 0 280 3818 2182 2018-09-17T06:46:04Z Maria.bogum 43 3818 wikitext text/x-wiki [[Хаан-уруу]]ну өрүс да уутунан сууйуллубат. [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] kl07r65rx2ftigf86gkjhknpveto0p8 0 282 2187 2186 2018-06-08T14:42:40Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2187 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Филиппов Гаврил Гаврильевич]] dqhi38ac0oj0vdg4jsur73x9hkxaliw 0 283 3798 3797 2018-09-17T06:08:09Z Maria.bogum 43 /* Киниэхэ анаммыт туһаайыы хоһооннор, эпиграммалар */ 3798 wikitext text/x-wiki '''Филиппов Гаврил Гаврильевич''' - тыл үөрэхтээҕэ, бэрэпиэссэр. == Этиилэрэ == {{Q|Норуот төһөннөн баттанан-үктэнэн олорор да соччоннон кини билиигэ-көрүүгэ тардыһыыта, улахан омугу кытта биир муостаҕа турарга дьулуһуута күүстээх буолар.|Ааптар=Дьолуо : Хоһооннор / [[Борис Павлов]]. - Дьокуускай : Көмүөл, 2017, С. 82}} == Киниэхэ анаммыт туһаайыы хоһооннор, эпиграммалар == {{Q|Билии хаатын быһыытынан - Бэрэпиэссэр Билиикэпкэ, Сирэйинэн маҥанынан - Силии курдук Силиикэпкэ...|Ааптар=[[Сэмэн Уруукап]], Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007}} {{Q|Хабырылла уола Хабырылла! Арыт мөккүһэн хабырылла, Кырдьык иннигэр кыһарылла, Саха туһугар саҥарылла... Хагдарыйбат ааты-суолу ылла Хабырылла уола Хабырылла!|Ааптар=[[Сэмэн Уруукап]], Тыыннаах киһи тыыппалаах хомуурунньук, 2007}} [[Category:Учуонайдар]] alyx0s3jvy2o6wupkmahf1nk7k1vml2 0 284 8473 2196 2025-04-04T08:28:16Z Rachmat04 122 8473 wikitext text/x-wiki '''Хаан Сарахайдаан удаҕан''' - Бүөтүр Оҕотоойоп. "Элэс Боотур" олоҥхо. {{Q|Иһилигим-таһылыгым, Иирээнигим-иэдээнигим, Эҥнэлигим-таҥналыгым Эминэ туомуй!|Ааптар=96 с., 2002 сыллааҕы таһаарыы, Дь.}} [[Категория:Персонажтар алпаабытынан]] [[Категория:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Категория:Олоҥхо]] [[Категория:Элэс Боотур]] lksnvvc4683gbk00ldqwh4n5zmczwew 0 285 3674 2199 2018-09-11T08:27:00Z HalanTul 17 3674 wikitext text/x-wiki * Кэриэхэ [[кэриҥ|кэриҥиттэн]] тахсыбат, торуоха торуҥуттан тахсыбат. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6al0xj9vzbana3zlyhbeyq74bki4yud 0 286 2203 2202 2018-06-08T14:42:41Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 2203 wikitext text/x-wiki Хайҕабыл, хайҕаан саҥарыы. {{Q|Дьэ, ити - киһи тыла.}} {{Q|Хайҕалгытын хаппарбар хатыыбын,өйөбүлгүтүн өйбөр иҥэринэбин.}} [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] sti953go4xwihrk06es3fr4qa10soof 0 287 2210 2209 2018-06-08T14:42:41Z MF-Warburg 14 6 барылы уктубут: Importing from Incubator 2210 wikitext text/x-wiki *Халан - саха учуонайа, уопсастыбанньыга. *Биһиэхэ саха омук туохха дьулуһуохтааҕын, ыччата тугу гыныахтааҕын, хайа диэки хайыһыахтааҕын ырытыы суоҕун тэҥэ. Тоҕо эрэ мин оннугу түбэһэн көрө иликпин. Баҕар Сэбиэскэй кэмҥэ ырыппыт да буоллахтарына, национализымтан толлон дириҥник хоруппатах буолуохтаахтар. Онон билигин “саха оҕото тугу гыныахтаҕый, ханнык суолу тутуһуохтааҕый, туохха дьулуһуохтааҕый, бэйэтин Саха сирин, Арассыыйа олохтооҕун быһыытынан хайдах сананыахтааҕый?” диэн ыйыыга хоруй наада. Онуоха омукпут тумус дьоно, бөлөһүөктэрэ кыттыахтаахтар. Кинилэр өйдөрүн-санааларын биһиги салгыы тарҕатыах этибит. Ити туһунан туспа улахан кэпсэтии тахсара буоллар олус үчүгэй буолуо этэ. {{Q|"Кыым" хаһыат, 2016, бэс ыйа}} [[Category:Учуонайдар]] adi9b242spsh29v94nfdlg13bcxek29 0 288 4082 3338 2018-12-12T08:33:12Z HalanTul 17 4082 wikitext text/x-wiki ==Сомоҕо домохтор == *Халлаан бэлиэтээтэ *халлаан [[киһи]]тэ *халлааннаан да көппүтэ, сирдээн да тимирбитэ биллибэт *халлааннаан көтүөҕүн - халлаан ыраах, сирдээн тимириэҕин - сир кытаанах *халлаан [[сурук|суруга]] *халлаан суруксута *халлаан сырыыта *халлаантан аста кэтэс *халлаантан ыл *халлаан тойуга (тыла) *халлаан уола *халлаан хабарҕатынан, муора тобугунан *халлаан хара сааппаһа *халлааны дайбатыма *халлааным хараҥарда *халлааны саҥарыма *халлааны саппаҕырдан, сири киртитэн сырыт *халлааны туойар (тыллаһар, эрдэр) *халлааны харбаан, хайыһары миинэн, хаары ытыһан хаалбыт *халлааны хастыыр *халлаан эрэйэ *халлааҥҥа туойан кэбистэ *халлааҥҥа хаалла [[Категория:Айылҕа]] 827abco0xqsjlbk74isb0wuejiy5f4w 0 289 3915 3146 2018-10-20T06:48:23Z HalanTul 17 3915 wikitext text/x-wiki '''Хара Лааҥкы''' - [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүүттэн]] төрүттээх саха бэйиэтэ, [[Бүөтүр Тобуруокап]] үөрэнээччитэ. {{Q|Соҕотох сырдыгы ый кууһан Тыаһа суохтук сыбдыйда.|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары"хомуурунньук. 2015}} {{Q|Кынат тыаһын тутаары Тымныы түүнү бараатым|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары" хомуурунньук//Сааскы түүҥҥэ сэгэрдэриэм... 2015}} {{Q|Ийэкэм алаадьытыныы Саһара буһан күһүн кэллэ.|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары" хомуурунньук. 2015}} {{Q|Эмис собо долгуннар Кыдьымаҕы кырбыыллар.|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары" хомуурунньук// Кыһын кэлиитэ. 2015}} {{Q|Саҕахха кыһыл күнүм Кылыйа охсон ааста, Санааҕа ситэр түүлүм Кыламанын санатта.|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары" хомуурунньук. 23 с. 2015}} {{Q|Үөһэ - халлаан Аллара - халлаан Бүлүү эбэ мууһун ааллаан, Күрүлүү устар тыаһаан-ууһаан.|Ааптар="Сүгүрүйүөм үйэм тухары" хомуурунньук. 2015}} {{Q|Кырдьар сааска кынатым, Кыанан сиэлэр кыым атым - Сиэним, сиэним барахсан - Сиэтэн сүүрэр күнү сырсан.|Ааптар="Сүрэҕим симик суһума" хомуурунньук // Сиэним, сиэним барахсан! 2012}} {{Q|Көссүү курдук көстө түһээт...|Ааптар="Сүрэҕим симик суһума" хомуурунньук // Син биир төннүөҥ. 2012}} {{Q|Хойуу оттоох ходуһаҕа Холум, буутум аһыллар, Хонуктаабыт хойох санаам Ханна эрэ ыһыллар|Ааптар="Сүрэҕим симик суһума" хомуурунньук // Кытаат, кытаат, хотуурум. 2012}} {{Q|Тыал тоҕо ытыйар? Тыал тоҕо ыттыйар? Тойон дьону буккуйар? Туохха, туохха уккуйар?|Ааптар="Сүрэҕим симик суһума" хомуурунньук // Тыал хантан тыалырар. 2012}} *** * Тобуруокап хатыыс хаара, * Хаарыаныа, сурукка хааллаҕа, * Турбалар хап-хара тыыннара * Хабарҕа тыынынан хаайдаҕа. .. *** * Хонук сирим бу диэбиччэ * Хоһум иһин сырдата, * Ыйым күлэн мичээрэн * Ыйыппакка киирэн кэллэ... *** * Сирэйдиин сырдыыбын, * Сэбэрэлиин тупсабын * Сылаас тылтан, * Сырдык Тылтан. *** * Мэлдьи эдэр сылдьар * Медикамент булуохха, * Оҕонньор диэни ууратар * Олох сокуонун олохтуохха. * Дууһам саһарҕатын көрүстүм. 1993. Дьокуускай. *** *Тыал тоҕо ытыйар? *Тыал тоҕо ыттыйар? *Тойон дьону буккуйар? *Туохха, туохха уккуйар? Таптыам ,өссө таптыам. Дьокуускай. 1998. *** *Сиппит сааһым *Сирдьигинии сиэлэ хаамта, *Сиэбит хааһым *Сиргэ иҥпитэ быданнаата. *Таптыам, өссө таптыам. Стр 10. *Дьокуускай. 1998. *** *Эдэрсийбит эдэр дьахтар *Элэк гыммыта абатыан, *Олох маһыттан ойон туран *"Олор",- диэбитэ абатыан. *Дьокуускай. 1998. Таптыам, өссө таптыам. *** *Күлэр сааһым *Күнэ, ыйа *Күлүгүрбүт оһоҕум күлүгэр *Көлбөҕүрэн сыттаҕа. * Таптыам, өссө таптыам. 1998.Дьокуускай. стр 12. *** *Бу улуукан киэһэҕэ *Бар дьоммор, эһиэхэ, *Аҕаллым -аҕам алгыһын, *Ахтар ийэкэм илдьитин, *Эһэм оҕонньор эйэтин, *Эбэм эмээхсин мичээрин. * Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай. 1998. Стр 16. *** *Санаам сырдык, сайаҕас, *Дьылҕам дьураа, быһаҕас, *Сирдьит суолум кырдьаҕас, *Айаным суола аһаҕас. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай. 1998. Стр 18 *** *Күнү көрдөрбүт, *Күөххэ көтүппүт *Күндү киһибин - *Көссүү аҕабын *Алыстаабыт, *Атаҕастаабыт *Диэбэппин, *Диэн да бэппин. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай 1998. Стр 19. *** *Туохтаах буолан тоотоҥноотуҥ, *Туора-таары мунньаҥнаатыҥ- *Сирэйгэр арыы биһэн *Салыыр чахчыта биллибэт. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай.1998.стр 21. *** *Кууһуом диэбит туустаах санаам *Кураан тыалыгар сууралынна, *Имэрийиэм диэбит үүттээх санаам *Иэдьигэйгэ кубулуйда. Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай. 1998.стр 23. *Мэник илии, *Мээнэ илии *Түөһү тутта, *Төлө тутта. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай 1998. Стр25. *** *Табан эппит өбүгэм - *Таптыыртан харах арахпат, *Ыпсаран эппит өбүгэм - *Ыалдьартан илии арахпат. Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай 1998. Стр 29. *** *Хаарыан кыыс оҕо кэрэтин *Хаппахчыга хаайбаккын, *Халыан сүрэх баҕатын *Хатыс быанан баайбаккын. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай. 1998. Стр 31. *** *Тэйэн -ойон мичийэн *Тэлгэһэҕэр тиийиэҕим, *Төлөнүрбүт сүрэхпин *Төлө тардан биэриэҕим ! *Таптыам, өссө таптыам. *Дьокуускай 1998 стр 32. *** *Күн иэдэһин суоһуттан *Көмүрүө хаар сырылыы уулунна, *Кырдьыбат тапталым уоҕуттан *Кырдалга ньургуһун тылынна. *Таптыам, өссө таптыам. Дьокуускай 1998 Стр 40. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 43x1q185zmura9tua68qd1q7k399owf 0 290 8121 8120 2023-02-27T00:07:44Z HalanTul 17 /* Харах туһунан уус-уран айымньыларга */ 8121 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Buddhuza's Eye.jpg|400px|раамка|Харах]] Харахха сыһыаннаах [[сомоҕо домох|сомоҕо домохтор]], [[Өс хоһооно|өс хоһоонноро]], [[бэргэн этии|бэргэн этиилэр]], айымньылартан быһа тардыылар. == Харахха сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Чолбон харах * Уоттаах чолбон (курдук) харах *хара харахпар көстүмэ *хара харахтаах көрбөтүн, хаптаҕай кулгаахтаах истибэтин *харах баайыыта *харах бэс - ордук санаатахха, ордугурҕаатахха туттуллар *харах бэстээх *харах дала *харах дьүккэтинии харыстаа *харах-көс буол - кэтээ *харахпар көстүмэ *харахтаах көрбөтүн, кулгаахтаах истибэтин *харахтаах кынчарыйыа, илиилээх охсуо, тыллаах этиэ *харахтан сыыһы ылбыт курдук *харахтара ирэн барда *харахтарын аллара көрдүлэр *харахтарын хааннааҕынан көрдө *харах таһаарын - барыс киллэрин, туһан *харах тэстэринэн *харах тэстэр хараҥата *харахха быраҕыллар *харах халтарыйар - наһаа элбэх эбэтэр олус кэрэ *харах харамыгар *харах харатын курдук харыстаа *хараххар өл *хараххар үүт ыгыахтара суоҕа == Харахха сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Кулгаах ырааҕы истэр, харах чугаһы көрөр. * Чарапчылаах көрүөҕэ, бэргэһэлээх истиэҕэ. * Баай хараҕар харчы кыбыллыбыт. * Байар киһи хараҕа дириҥ. * Нуучча хараҕын уута эрэ суох. == Харах туһунан этиилэр == * Таптыыр харах көннөрү харах көрбөтүн көрөр дииллэр. * Харах – киһи дууһатын сиэркилэтэ. Куһаҕан, кирдээх, кэтэх санаалаах киһи хараҕа сырдыы оонньуу сылдьарын хаһан да көрүөҥ суоҕа. * Сонун харах ордук кыраҕы, көрө үөрэммит киһи көрбөтүн көрөр дииллэрэ кырдьык. * …киһи хараҕа эмискэ арылла түһэр, урут аахайбатах ла суолларгын саҥалыы көрөр түгэннэриҥ баар буолаллар. [[Софрон Данилов]] * Харах уута арыт үөрүүнү кытта эмиэ аргыстаһар. * Ытыыр киһини “уйан киһи” дииллэр. Суох, сымыйа, харах уута үксүгэр, хатан санаа ыраас сүрэҕи саҕан таһаарар тыыннаах уота буолар. Харах уута – уот! Төлөннүү салыыр ээ, дууһаны ыраастытар, көхсүн дьэгдьитэр. Хомолтоттон, үөрүүттэн ытаабат сүрэх диэн – умайбат сытыньаҥ, ыалдьыбат искэн буоллаҕа дии. [[Амма Аччыгыйа]] * Киһи өһүөннээх хараҕыттан куһаҕан бу аан дойдуга туох да суох… [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]] == Харах туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|Хаамтаҕына намылхай Хара долгун суһуохтаах, Халлаан курдук арылхай Хара ыраас харахтаах.|Ааптар=[[Леонид Попов]] тылларыгар Алексей Попов мелодиятыгар киэҥник биллэ сылдьыбыт "Ханна көрдүм этэй мин?" ырыаттан}} [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] nvrvr7v81jg6ug6up93cjc1ucmr8nrk 0 291 3147 3015 2018-07-16T05:16:57Z HalanTul 17 3147 wikitext text/x-wiki '''Харитонов Лука Никифорович''' (1901-1972) - билэлиэгийэ билимин дуоктара, бэрэпиэссэр. ==Харитонов туһунан этиилэр== *1939 с. Л. Н. Харитонов "Саха тылыгар сыһыат категорията" диэн тиэмэҕэ диссертация көмүскээбитэ. Бу саха грамматикатын чопчу биир боппуруоһун ырытар маҥнайгы монографическай үлэни специалистар олус үрдүктүк сыаналаабыттара. Ол кэмҥэ маннык хабааннаах үлэлэр түүр тылларыгар суохтара. ::-[[Слепцов Петр Алексеевич|П. А. Слепцов]], академик [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 0um5t5okqo6jbromphm1fqc7bd5iz0i 0 292 4078 2256 2018-12-12T08:30:28Z HalanTul 17 4078 wikitext text/x-wiki '''Харыстар''' - Норуот итэҕэлиттэн үөскээбит сүдү күүстээх үөрэх. [[Үгэс]]тэн, [[итэҕэл]]тэн, сиэртэн-туомтан харыс тыллар үөскүүллэр. Харыс тыл (эфвемизм) - тугу эмэ сирэйинэн ааттырыы, этэри тумнар туһугар туттуллар тыллар бааллар. Оннук тыллары харыс тыллар дэнэр. Тылы тумнуу бииринэн, урукку кэмҥэ итэҕэлтэн тэптэрэн, куттаныыттан, айыырҕааһынтан тахсар. Туох эмэ аатын тумнуу сиэри тутуһан кыбыстыыттан эбэтэр харыстааһынтан тахсар. Сорох харыс тыллар, харыс тыл буолаллара умнулуннаҕына, иккистээн-үһүстээн тумнуллаллар. Холобур, сорох сирдэргэ, ордук Дьааҥы, Булуҥ диэки, тугэх диэн тылы тумнан, туох эмэ түгэҕин уллуҥаҕа ( иһит уллуҥаҕа, күөл уллуҥаҕа ), сэп диэни тумнан, тэрил ( ат тэрилэ ) дииллэр. Оттон ити тумнуллар түгэх, сэп диэннэр төрүт суолталарыттан ураты сахаларга өртөн ыла харыс тыл курдук туттуллар суолталаахтара биллэр. Бүттүүн тылга биллэр тыллартан ураты олохтоох говордарга эрэ туттуллар харыс тыллар үгэстэр. Сирэйинэн ааттааһыны тумнан, наар харыс тылларынан саҥарыы булчуттар тылларыгар ордук бэлиэ. Булчуттар кыылы бэйэтин эрэ буолбакка, кыыл үгүс миэстэлэрин, булт сэбин-сэбиргэлэрин, булт өйдөбүллэрин харыс тылларынан ааттыыллар. Итэҕэлтэн төрүөттэнэн үөскээбит харыс тыллар билигин улам умнуллан сүтэн иһэллэр, оттон сиэри тутуһууттан, мараны тумнан туһуттан олоҕурбут харыс тыллар умнуллубаттар. Харыс тыллар барымта дьиҥнээх аатыгар синоним курдук сыһыаннаахтар ( стилистическэй синонимнар ) . Ол гынан баран литературный лексикаҕа киирбэттэрин быһыытынан кэпсэтии тылын иһинэн эрэ көрүллүөхтэрин сөп. == Айылҕаҕа сыһыаннаах харыстар == * Улахан эбэлэри аатын ааттаммат. * От-мас киһи курдук тыыннаах, алдьатыма. * Чыычаах, тураах, чаччыгыныар уйатын, оҕотун тыытыма. * Хатыҥ туоһун алдьатыма. * Оҕо айылҕаҕа сылдьан харыстанньаҥ буолар. * Айылҕаны алдьатар оҕо киһини да харыстаабат. * Аһыыр күөлүҥ уутугар сөтүөлээмэ. * Уу кырсын тааһынан тамнаама. * Балыга ырыганнаабыт күөлгэ кураан дьылга үүт куталлар. * Өтөҕү кэрийимэ, тыл эппит буолуохтарын сҥп. * Сорох кырдьаҕастар өтөххө тэптиргэ уураллара, өтөххө киирбэтиннэр диэн. * Киэһэ үөгүлээмэҥ, хаһыытаамаҥ, айдаарымаҥ. * Өкөгөр, аччахтаах тиити тумнан аас. * Ньукуолуҥҥа ойуурга тахсыбаттар. 7 саастаах уол оҕо маска ас уурар. Уол маһы кууһан тура, ийэ айылҕаттан көрдөһөр. * Чыычаах уйа туттубат күнүгэр, муус устар 7 күнүгэр, ойуурга тахсыллыбат. * Хаарга суруйбаттар, хаары мээнэ тырааппайдаама, бааһырдаҕыт. * Өтөх төҥүргэстэригэр оонньоппоттор. * Алаас кэрии тыатыгар оонньоомо. * Айан аартыгар оҕо оонньообот, араас санаалаах киһи ааһар. * Соҕотох турар бэһи, тиити, этиҥ охсубут маһын тыыппаккын. * Ытык мас, оруктаах мас, кэрэх мас – айылҕа туругун түмэн көрдөрөр мастар. Маннык мастартан толлоҕун, кинилэр айыылартан ураты күүһү ылар, тулалыыр эйгэни иитэ тураллар. * Аарыма маска тохтоон тугу эмэ бэрсэн ааһаллар. * Оҕону иччитэх өтөххө соҕотохтуу хаалларбаккын, айдаардыбаккын. * Өтөх малын оннуттан сыҕарыппаккын, этиилээх, кырыыстаах буолуон сөп. * Сааскы халлаан албын тыаллаах, искин-үөскүн дьөлө үрэр, ыарытыннарар. Бас сыгынньах сылдьыма – ыарыһах буолуоҥ. * Холоругу көрбөккүн, үстэ силлиигин, тыл этэҕин. * Сылгы чыычааҕа куһаҕан биттээх, батыһыннарар. * Кукаакы иннигэр-кэннигэр, суол икки өттүгэр көтөрө куһаҕаҥҥа. * Кэҕэ сатаан олоруо суох ыалга кэлэн сарайга, баҕанаҕа, хаппыт тииккэ этэрэ – киһи өлүөн-сүтүөн биллэрэр. Куһаҕан биттээх көтөр. == Тыатааҕыны бултуурга харыстар == * Эһэ этин сиэхтэрин иннинэ үстэ суордуу хаһыытыыллар. * Эһэни бултуу барарга туттар сэптэрин, сааларын аатынан ааттаабаттар. * Эһэни өлөрдөхтөрүнэ, үстэ суордуу хаһыытаан баран сүлэллэр-астыыллар. Бу эйигин суордар таарыйаллар дииллэр. * Эһэ маска тыҥыраҕын суолун хаалларбытын үөһээ өттүнэн күрэс былдьаһан бэлиэ хаалларбаккын, ситиһэн эйигин сиир. * Оҕолоох эһэ оҕотун өлөрдөххүнэ билэн иэстэһэр. * Эсэһит киһини сирэйин тырыта тыытан, илиитин мукулай оҥорбута баар. * Эһэни арҕахха өлөрдөхтөрүнэ эдэр киһини киллэрэллэр. Икки аһыытыгар мас кыбытан баран быанан соһон таһаараллар. Эһэ арҕаҕын тэллэҕин көтөҕөн, ыраастаан маска ыйыыллар. * Эһэкээни мээнэ саҥарбаккын, кини туһунан кэпсэппэккин. == Сүөһү иитиитигэр сыһыаннаах харыстар == * Күһүн сүөһү хотоӨӨо киирэригэр талах минньиги, хотон күрдьэҕин атыллатан киллэрэллэр. * Саас, күһүн хотон муннуктарыгар, күкүрүгэр хотон иччититтэн көрдөһөн аһатаҕын, кыһыл чоххо сиэл, алаадьы биэрэҕин. ЭтэӨӨэ кыстаатын, сүөһү төннүбэтин диэн. * Оҕоҕо сүөһү тылын этиһиик буолуо диэн сиэппэттэр. Сүөһү таалын, кулгаах төрдүн, сис этин сиэппэттэр – оҕо итинтикилэрэ ыалдьыа диэн. * Сүөһү тулаайах быарын сиэппэттэр. Сүһүөҕүн сыатын сиэппэтээр – атаҕа суох буолуо диэн. * Муҥур түгэҕин холумтаҥҥа ууран биттэнэллэр. Ууланара - үчүгэйгэ, кураанаҕа – куһаҕаҥҥа. * Ынах уоһаҕыттан муннукка, күкүргэ куталлар. * Сүөһү төрөөтөҕүнэ үс хонон баран кытыаннаан, чохтоон, алаадьынан сиэл быраҕан хотону аһаталлар. * Сылгы ыал тиэргэнини араҥаччылыыр. * Сылгы иһин өҥүрүн кыратык сууйуллар, эмтээх. * Сылгыны туттаргар хараҕын сабыллар. Айыыһыиа үөһээ дойдуга көрдөһө үстэ тахсар, онон ыксаабакка тутталлар. Урут дьиэҕэ киллэрэн астыыллар эбит. * Сылгы баһын уҥуоҕун үөһээ кураанах тииккэ ыйыыгын, атыллаабаккын. [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 5aabt5pnirzexoln4xmkttdtgqj5cv3 0 293 4073 2259 2018-12-12T08:27:43Z HalanTul 17 4073 wikitext text/x-wiki [[Ыт]] хаһааммат, [[суор]] күөстэммэт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6znfdnutsf0i9xn5pnf9lpjc6u7g2x7 0 294 4069 3061 2018-12-12T08:24:55Z HalanTul 17 4069 wikitext text/x-wiki Хоту - [[хайысха]] == Хоһооннор == {{Q|Хоту, тус хоту, Санаам хоту Мин көтөбүн! Ырыа тылынан Ыраах ыҥырар Хоту көһөбүн!|Ааптар=Кутурҕан Куо}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] g2u3yzach1yuhokuxnimd0eotvgcny6 0 295 3723 2277 2018-09-15T00:28:32Z HalanTul 17 3723 wikitext text/x-wiki *'''Дьолу таҥараттан көрдөө, [[Өй|өйү]] - бэйэҥ ситис.''' Счастье следует просить у бога, мудрость — приобретать самому. * '''Буолар кыаҕа суох буолбат, буолар кыахтаах - дьикти көстүү буолбатах. Ол аата дьикти көстүү диэн суох.''' То, что не может произойти, никогда не происходит; то, что может, — не чудо. Следовательно, чуда вовсе не бывает. *'''[[Өҥө|Өҥөннөн]] туһаммыт киһи ону умнуо суохтаах. Өҥөнү оҥорбут киһи ол туһунан санатыа суохтаах.''' Тот, кому она [услуга] оказана, должен о ней помнить, а оказавший — не напоминать о ней. *'''[[Ас-үөл|Аһы]] күүс эбиллэрин курдук аһаа, өһүллэрин курдук аһаама.''' Есть и пить нужно столько, чтобы наши силы этим восстанавливались, а не подавлялись. * '''Ханнык баҕарар киһи сыыһар, [[акаары]] эрэ алҕаһын билиммэт.''' Каждому человеку свойственно ошибаться, но только глупцу свойственно упорствовать в своей ошибке. * '''Киһиргэс тыл - мөлтөх киһи көстүүтэ. Кыахтаах мээнэ саҥарбат.''' Хвастливые речи — первый признак слабости, а те, кто способен на большие дела, держат язык за зубами. * '''Доҕоро кырдьыгы этэрин сатаан истибэт киһини туох да абыраабат.''' Чьи уши закрыты для правды и кто не в силах выслушать её из уст друга, того не спасёт уже ничто. *'''Иллэҥ кэммэр отой солото суохпун.''' Я никогда не бываю так занят, как в часы своего досуга. * '''Уус тыллаах көннөрүнү судургутук этэр, улууну - өрө көтөҕүүлээхтик, ортону - намыратан саҥарар.''' Истинно красноречив тот, кто обыкновенные предметы выражает просто, великие — возвышенно, а средние — с умеренностью. * '''Улуу араатар этиллиэхтээҕи эрэ этэринэн аатырбат, этиллиэ суохтааҕы эппэтинэн аатырар.''' Величайшее из достоинств оратора — не только сказать то, что нужно, но и не сказать того, что не нужно. * '''Кэпсииргин билэр буоллаххына саҥаҥ тахсар. Билбэт буоллаххына уус тылыҥ халтайга хаалар.''' Речь должна вытекать и развиваться из знания предмета. Если же оратор не изучил его, то всякое красноречие является напрасным, ребяческим усилием. * '''Быраабылаттан туорааһын быраабылаттан туораабат түгэннэргэ эрэ быраабыланы бигэргэтэр.''' Исключение подтверждает правило для неисключительных случаев. Марк Туллий Цицерон. Три трактата об ораторском искусстве. Под редакцией М. Л. Гаспарова. Москва, Издательство «Наука», 1972. [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 39qk28ayo6tdh3hdv2ogq3r1pz8s8f7 0 296 8100 8061 2023-02-15T07:28:53Z HalanTul 17 /* Ыарыыга сыһыаннаах эҕэрдэлэр, алгыстар */ 8100 wikitext text/x-wiki == Ыарыыга сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * == Ыарыыга сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Ыарыһах [[таҥараһыт]], [[дьадаҥы]] [[уруу]]мсах. == Ыарыы туһунан этиилэр уус-уран айымньыга == {{Q|Барыта харчыга турар, Босхо арай ыарыы булар.|Ааптар=[[Оһуохай Уола]]}} {{Q|Ыалдьар күммэр мин аттыбар Эн хатыҥыҥ санаарҕаатын, Үөрэр күммэр мин тулабар Эн чыычааҕыҥ ыллаатын.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]], "Сахам сирэ барахсан"}} == Ыарыыга сыһыаннаах эҕэрдэлэр, алгыстар == {{Q|Ыарыы-сүтүү сыстыбатын, Тумуу-сөтөл булбатын|Ааптар=[[Аныгы ыччакка алгыс (Кыыл Уола)]], "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} * Дьаҥ-дьаһах дьайҕардын ( эбэтэр, сыстыбатын) ыарыы ыалласпатын! == Эбии маны көр == * [[Ыарыһах]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9q2igmt63gyoroysyh69dhhx3sj1huj 0 297 3985 2292 2018-12-05T00:49:00Z HalanTul 17 3985 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == == Өс хоһоонноро == * Тиэтэйбит сыарҕа сыыр анныгар хаалар, тиэтэйбэтэх - сыыр үрдүгэр тахсар. * Ыт ыксаан икки хараҕа суох оҕону төрөтөр. == Эбии көр == * [[Ыксал (муҥурданыы)]] [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] myn07jt438fos388szjqrsafh5n1o10 0 298 8419 7015 2025-03-04T00:22:43Z HalanTul 17 /* Өс хоһооно */ 8419 wikitext text/x-wiki Ынах - дьиэ сүөһүтэ. == Сомоҕо домох == * Ынаҕы ыҥыырдаабыкка дылы. * Мин өлбүт ынаҕым үүттээх этэ диэбиккэ дылы. * Ынах үүтэ - тылыгар. * Алаатыка, үүттээх ынах өлбүтэ буоллаҕай... == Өс хоһооно == * [[Муос|Муоһа]] суох ынахтан [[тирбэҕэ|тирбэҕэлэспиккэ]] дылы. * Тарбаабыт ынах курдук. * Сытар ынаҕы туруорбат киһи * Үүтэ суох ынах ыҥарымтаҕай. * Ынаҕы [[икки]]тэ сүлүллүбэт. * Ынах көрүстэр эрэ харсарыгар дылы. * Ынах маҕыраһан, сылгы кистэһэн, Киһи кэпсэтэн билсэр. * Ынах эриэнэ таһыгар, [[киһи]] киэнэ - иһигэр. * Ынах маҥыраабат, [[ыалдьыт]] сылдьыбат [[Ыал|ыала]]. * Ынах үүтэ — айаҕар. * Ынах тыла уһун даа тугу даа гыммат. * Ынах эрэ муостаах, сылгы эрэ туйахтаах, ыт эрэ тиистээх. * Ыт тииһиттэн ыт өлбөт, ынах муоһуттан ынах өлбөт. == Саха ынаҕар сыһыаннаах этиилэр == {{Q|Саха сүөһүтүн ииттэн баран, хайдах барыс аахсыбат буолуоҥуй. Мин, холобур, сайыҥҥы өттүгэр - үүттэн, күһүнүн эт атыылаан дохуоттанабын. Холобур, ааспыт 2017 сыл түмүгүнэн, быһа холуйан, 1,5 сөлүйүөн солкуобай тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын атыылаатым. Итинтэн 900 тыһыынчата - эттэн уонна алта сүүсчэкэ тыһыынча үүттэн киирдэ. "Олохпут ыарахан, туохпут да табыллыбат" дии-дии, тугу да гыммакка төһө баҕарар олоруохха сөп. Ол эрээри хайдах оннук сатаныай?! Төһө да, бэл, Эбээн Бытантай курдук суола-ииһэ суох, оттуур-мастыыр чааһыгар ыарахан дойдуга сүөһү-сылгы ииттэн, үлэлии-хамсыы сырыттахпыт дии. Туох да халлаантан түспэт, барыта үлэттэн-сыраттан тахсар. |Ааптар=Бочкарева Лена Дмитриевна, Кыым, 2018 с. кулун тутар 22 к., кэпсэттэ Татьяна Захарова}} * Былыргы сахаҕа ынах сүөһүттэн атын дьоллоох, эрэйэ-буруйа суох ас-үп, сынньалаҥ ичигэс баай суоҕа. Икки-биир ынахтаах киһи ынаҕын "тыыным" диэн ааттыыра. Онон ынах сүөһү сахаҕа бастыҥ баайа, иитимньитэ буолара урут.<br> Андросова-Ионова М.Н. Олоҥхолор. Ырыалар. Этнографическай бэлиэтээһинэр. Ыстатыйалар. Дьокуускай, 1993,С.270 == Уус-уран айымньыларга ынахха сыһыаннаах == {{Q|Хотон-хотон муҥунан Хоноҕор муостааҕы Хото холбооттоо!|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|Өксөкүлээх Өлөксөй]], Оттоку олук алгыһа, 1912 с. }} {{Q| "Кыдьыктаах, кырыктаах буолума, бу муоһунан кэйиик ынах буолума дуу, туйаҕыҥ, тэбиик, тэпсиик буолума", - дии-дии ынаҕын муоһун, туйаҕын аргыый аҕай сүгэнэн охсуталаата, ыҥырана-ыҥырана оҕотун салыы турар ынаҕы.|Ааптар=[[Гаврилов К.О.]], Эрдэ ынах төрүүр кэмэ буолла / - Дьокуускай : Бичик, 1993, С. 21}} == Болкулуорга == {{Q| Үөрбэ чаҕаан муостаах үөрэ Үөрдүһэн үмүөттээн мунньустар, Мөҥүрээн ньиргитэр бөлүөҕэр Бөтөрөҥ биэрэн холоруктаан оонньуур, Харса оонньоон муоһун охсор...|Ааптар=[[Салама тойуга]], Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003. С.112}} * Түҥ-таҥ [[саллаат|саллааттаах]] айҕаарыма [[куорат]] баар үһү (хотон иһигэр турар ынах сүөһү). [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сүөһү]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] seor39mdab6luyv61goa3dpab9x3jgk 0 299 5212 4066 2019-06-24T02:21:29Z HalanTul 17 5212 wikitext text/x-wiki Ыра санаа, баҕа санаа == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Уостубатах [[таптал]]ынан, Уохтаах түүҥҥү утаҕынан Угуттаммыт уран тылым Утуппата бүгүн миигин...|Ааптар=Түүҥҥү Сунтаар, [[Наталья Михалёва - Сайа]]}} {{Q|Кэрэ, эмиэ таптал курдук, Сүрэхтэри долгутар, Кэрэ, эмиэ таптал курдук, өркөн өйү да сүүйэр|Ааптар=Кэрэ, Наталья Михалева, [[Сайа]].}} {{Q|үөлээннээх доҕоруом, умнума Эдэриҥ төлөннөөх баҕатын, Эдэриҥ быһымах дьайыытын, Эдэриҥ иэйиитин умнума.|Ааптар=үөлээннээхпэр, [[Сэмэн Данилов]]}} {{Q|Доҕоор, киһи олоҕо, Киһи өйө, дууһата үөскүүр кэрэ туһугар Кэрэни айа, тута.|Ааптар=Кэрэ, [[Сэмэн Данилов]].}} [[Категория:Иэйии]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s03v9e4earmsiuwqrqulenjllgv0rq9 0 300 5375 4825 2019-10-01T01:51:16Z Maria.bogum 43 5375 wikitext text/x-wiki == Ырыа туһунан хоһоонтон быһа тардыылар == {{Q|[[Ырыа]] үөрүүлээх үлэ доҕуһуола.|Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап|Бүөтүр Тобуруокап]].}} *[[Ырыа]] - [[сүрэх]] төлөнө, *Ырыа - [[санаа]] көҥүлэ. :: - Семен Данилов {{Q|[[Ырыа]], мин санаабар, итэҕэл биир салаата эбит: киһини турукка киллэрэр, кутун-сүрүн эмтиир. |Ааптар=[[Анастасия Варламова]], К.Б. Ксенофонтова кинигэтиттэн: "Бэргэн этиилэр", Бичик, 2015}} == Сомоҕо домохтор == * [[Ырыа]]та ылланна (Нууччаттан киирбит. Бүттэ, баранна, буорайда, өллө-сүттэ). [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] s6qqg1wa6yptq9ey4kff1xfe9jwlln7 0 301 3733 2327 2018-09-15T05:28:51Z HalanTul 17 3733 wikitext text/x-wiki '''Ыстапаан Кустуктаанап''' - [[Куорунай улууһа|Куорунай улууһун]] бэйиэтэ. {{Q|Ытарҕа ый сырдыыра Ыраас сырдык уотунан Долгуйара, ыллыыра Сүрэх таптал дьолунан Таптал кэрэ киэһэтэ Дьоллоох буолуҥ диэбитэ|Ааптар=Таптал киэһэтэ}} {{Q|Тойон, хотун оҕото Буруйу оҥордоҕуна, Сокуон киһитэ хото Бэриги уоптаҕына, Суут эриэн мэкчиргэ Баһыныы эргичиҥниир Күлүгээн, түөкүн көҥүлгэ Күлэн-үөрэн күүлэйдиир.|Ааптар=Тойон оҕото мэниктээтэҕинэ, кулут оҕото таһыллар}} {{Q|Үтүөнү оҥорботоххуна — Үс үйэ үөҕүллүөҥ, Кэччэнэн ооордоххуна — Кэлтэгэй кэскиллэниэҥКим эрэ кими эрэ харыстыахтаах, Онон үтүө тэнийиэхтээх.|Ааптар=}} {{Q|Биэрэрин билбэт буолбут Биһиги эдэр уолбут, Илиитэ икки күлүүстээх, Ыларга олус күүстээх.|Ааптар=Биэрэрин бэскэ ыйаабыт, уунарын умнан кэбиспит}} == Кустуктаанап туһунан == Норуот сөбүлүүр поэтын айымньылара тыыннааҕар [[Саха сирэ|Саха сирин]] үрдүнэн тарҕанар гына бэчээттэммэтэҕэ олус хомолтолоох. Мас хайдыбытын курдук көнө киһи С.И.Кустуктаанап, кимтэн да үҥэн-сүктэн көрдөспөтөҕө, ааттаспатаҕа. Биирдэ эмэтэ айымньыларын мунньан, кинигэ бэлэмнээн ыытара эрээри, ол араас биричиинэнэн болҕомтоҕо ылыллыбат этэ. Онтон улаханнык хомойоро, кэлин эрэммэт да быґыылааҕа. Туохтан эбитэ буолла, биирдэ Орто Сурка суруйааччылар тиийбиттэригэр, көрсүһүүлэригэр да кэлбэтэх үһү. Өйдөспөт буолуу онно арыый сылыйан хаалыан, бэйэтинэн өссө дириҥэтэн биэрбит сурахтааҕа… Билигин атын кэм, биһиги, биир дойдулаахтара, хайаан да саатар, улууспутугар Духуобунас сыла биллэриллибитинэн кини биир эттээх-сииннээх кинигэтин бэчээттэтэр ытык эбээһинэстээхпит. - Василий Алексеев. [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] h5m82n2gcuits7234gsmjps1hbsps3a 0 302 3542 3541 2018-08-26T00:47:24Z HalanTul 17 3542 wikitext text/x-wiki '''Ыт''' - [[дьиэ]] кыыла. [[Харабыл]], [[булт]]уурга көмөлөһөөччү, [[доҕор]], [[киэргэл]] уо.д.а. быһыытынан туһаныллар. == Өс хоһооно == * Ыт аһыыр иһитигэр кулгуйарыгар дылы * Ыт баһа көмүс кытахтан төкүнүйбүт диэбиккэ дылы * Ыт хаалтыстаммытыгар дылы * Ыт ыксаан икки хараҕа суох оҕону төрөтөр. * Ыттаах куоскаҕа дылы. * Ыт киһи доҕоро. * Ыт атаҕын туттарда. * Ыт хаһааммат, суор күөстэммэт. * Саха сааппат, ыт харбат. * Эттэрин ыт сиэбэт буолла. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] qv6rrmhhv8vxvd1aqedjerxk1yk4pi6 0 303 4064 3169 2018-12-12T08:18:45Z HalanTul 17 4064 wikitext text/x-wiki *Бэе удялин ŋэнэкэл. -[[Киһи|Киһини]] батыс (Киһи курдук үтүө буол). [[Категория:Эбэҥки тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] ifbx88uvgl76d08b0qiosl8huqyq7co 0 304 4063 3300 2018-12-12T08:18:10Z HalanTul 17 4063 wikitext text/x-wiki Эдьигээн - [[Саха сирэ|Саха сирин]] улууһа уонна сэлиэнньэтэ. *Эдьигээнтэн эриэн таба эргийбит (таабырын) [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] oi1684c933v38ybt8rou2l0ifr48vwx 0 305 7931 7930 2022-11-29T01:44:44Z Арчы Уола 36 7931 wikitext text/x-wiki '''Эллэй''' (Серафим Романович Кулачиков) - [[саха]] [[бэйиэт]]э. Сахаттан бастакы үрдүк үөрэхтээх суруналыыс, саха бастакы норуодунай суруйааччыта. {{Q|Туман буолбут хонуктар Тумулларын кэтэҕэр Кыһыл буурҕа аттаахтар Ньиргиэрдэрэ иһиллэр.|Ааптар=Буурҕа буулдьа дьылыгар ([[Бэйиэмэ]])}} {{Q|Халлаан диэки хайыһыҥ - Хара суордар көтөллөр, Эмиэ хааннаах ыһыаҕы Тэрийээри көбөллөр...|Ааптар=Буурҕа буулдьа дьылыгар (Бэйиэмэ)}} {{Q|Эмтээн биэриэ - бааһырдахха, Эдэр сааһы - кырыйдахха Эргитиэ- диэн эрэнэрим Мин эйиэхэ, Ийэ сирим.|Ааптар=Эллэй}} {{Q|Төрүөхпүттэн үтүө түүлүм, Үрдүк үөрүүм, өспөт күнүм, Төрүөбүт сирим барахсан, Эйиэхэ мин кэллим ахтан.|Ааптар="Ийэ сиргэ эргиллии" хоһоонтон.}} {{Q|Баҕардар кэм хаара баттаатын, Хап-хара баттахпын маҥхаттын – Мин куруук комсомол уол буолуом, Комсомол, Эйиигин мин туойуом.|Ааптар="Мин куруук комсомол уол буолуом" хоһоонтон.}} {{Q|Биир кэргэн сүүс омук сүрэҕэ Эн түөскэр тэбэрин курдуга, Эн үтүөҥ үйэттэн үйэҕэ Өлбөккө ахтылла туруоҕа.|Ааптар="Максим Аммосов" хоһоонтон.}} {{Q|Өргөйүө күнүс, түүн, Өстөөх үлтү охсуллуо,— Инньэ диэн, халлаан сырдаан, Күммүт ойор кэмигэр Ойуунускай Былатыан Ырыа ыллыыр, тыл этэр.|Ааптар="Былатыан Ойуунускай" хоһоонтон.}} {{Q|Сүүрбэһис үйэ! Эн кэлэр кэрэҕин Сирэй тиийэн көрбөтөрбүн даа, Кэрэ бэйэҕин бэлэмнэспиттии – миигин, Барыбытын баар курдук санаар!|Ааптар="Сүүрбэһис үйэҕэ" хоһоонтон.}} {{Q|Иитиллибит ийэ тылларым — Нууччам, сахам этэр тыллара! Үчүгэйиэн көҥүл саҥара, Өрүү эһигинниин сылдьарым, Сир, халлаан кистэлин арыйар Наука чыпчаалын ыларым. Алмаас тыллары аттаран, Айымньы кэрэтин айарым!|Ааптар="Иитиллибит ийэ тылларбар" хоһоонтон.}} {{Q|Үрдүк күн соҕотох, Аан дойдуҥ эмиэ биир, Ийэ сир оҕото, Эн ийэҥ эмиэ биир.|Ааптар="Таптыаҕыҥ ийэни" хоһоонтон.}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6vuspdkwqvs0jq5kwc1onnrs8wnm5wm 0 306 3766 3765 2018-09-17T02:45:43Z Sardanga23 92 /* Сомоҕо домох */ 3766 wikitext text/x-wiki Элэк, күлүү гыныы == Сомоҕо домох == *[[Тиис]] [[бэргэһэ]]тэ оҥоһун - [[күлүү]] гынар киһи оҥоһун *Эриэн [[ыт]] элэгэ, күөрт [[ыт]] күлүүтэ (оҥоһун) == Өс хоһооно == * Ыт хаалтыстаммытыгар дылы [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] pyekgp2kbkhupcny53kr2ek8iglvdf8 0 307 4298 4297 2018-12-18T22:49:44Z HalanTul 17 4298 wikitext text/x-wiki '''Эмэһэ''' * '''Эр бэрдэ, эмэһэ төрдө (бүөтэ)!''' - суолтатын араастык быһаараллар, үксүгэр [[элэк]] гыныы курдук өйдөнөр, ол эрээри атыннык тойоннуур дьон эмиэ бааллар, холобура, "Эр бэрдэ эмэһэ бүөтэ киһи!" диэн саҥа туһалаан эрэр, ону маны ылан биэрэр, илии-атах буолар уол [[оҕо|оҕону]] таптаан хайгыыр этиилэрэ диэччилэр бааллар. * [[Бөрө]] эмэһэтэ - ''истибитин иҥиннэрбэт, эбэн кэпсиир киһи, аһаҕас айах.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] [[Категория:Анатомия]] 996yvllmxx4swvh9guh7996vgjzrghs 0 308 2365 2364 2018-06-08T14:42:47Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2365 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Николаев Василий Игнатьевич]] dg61yyhsi6nvlspjs55g8tsxbnu1qal 0 309 2367 2366 2018-06-08T14:42:47Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2367 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Николаев Василий Игнатьевич]] dg61yyhsi6nvlspjs55g8tsxbnu1qal 0 310 5451 4914 2019-11-05T04:34:56Z Maria.bogum 43 5451 wikitext text/x-wiki Манна [[киһи уҥуоҕа|киһи уҥуоҕар]] суруллубут [[сурук]]тары угабыт. {{Q|Үчүгэйиэн тыыннаах буолар Үөрүҥ-көтүҥ тыыннаахтар!|Ааптар=}} == Омук эпитафиялара == === Латыынныы === * Abiit ad plures - Элбэхтэргэ барда * Abiit non obiit - Барда, ол эрээри сүппэтэ * Ave anima candida - Ыраас кут үөр-көт! * Ave atque vale - Туругур уонна быраһаай * Bene quiescat - Этэҥҥэ сынньаннын * Credo certe ne cras - Сарсыҥҥым суоҕун билэбин * Felix morte sua - Өлүүтүнэн дьоллоох * Fuimus, non sumus - Биһиги баар этибит, суохпут * His depositum est, quod mortale fuit Isaaci Newtoni - Манна харалла сытар Исаак Ньютон өлбүт сорҕото ''(И.Ньютон уҥуоҕа, Вестминстер аббатствота)'' * Letum non omnia finit - Өлүүннэн барыта бүппэт * Mors etiam saxis nominibusque venit - Ааттары уонна таастары эмиэ өлүү кэтэһэр * Mors nos non disjungit - Өлүү биһигини араарыа суоҕа * Mortui sunt, ut liberi vivamus - Кинилэр өллүлэр биһиги көҥүл олохпут туһугар (Львов куораты 1918-1920 сс. көмүскээбит поляктар мемориалларын үрдүнээҕи ааркаҕа сурук) * Quod sum, eris - Мин курдук буолуоҥ * Sit tibi terra levis - Буор эйиэхэ чэпчэки буоллун * Sta, viator - Тохтоо, айанньыт! === Ааҥыллыы === [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2bvvwfc1rsalnq1o29q1oginsi7a5zq 0 311 4062 2376 2018-12-12T08:14:52Z HalanTul 17 4062 wikitext text/x-wiki * [[Эрдэ]] турбут [[чыычаах]] тумуһун соттор, хойут турбут чыыаах [[Харах|хараҕын]] хастар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9w21jeye4jwjjele49hh8rajjfr4ur5 0 312 8026 8025 2023-01-23T23:39:18Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан */ 8026 wikitext text/x-wiki '''Семен Степанович Яковлев-Эрилик Эристиин''' - [[Чурапчы]]ттан төрүттээх саха суруйааччыта, [[олоҥхоһут]]. == Айымньыларыттан == {{Q|Дьадаҥы диэн сор да буолар эбит.|Ааптар=Хачыгыр, (Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ. Дьокуускай: Бичик, 2000, с.37)}} {{Q|Кур оту кэбиһэн эрэрдии Ахсынньы тымныыта сырылыыр. Онуоха күүһүрдэн биэрэрдии, Айанньыт сыарҕата кыыкыныыр.|Ааптар=}} [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Олоҥхоһуттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] p7qg4h7145voy4ryssjb9kkc8rrqsdf 0 313 7524 7522 2022-06-01T06:08:53Z Натааһа кыталык 683 7524 wikitext text/x-wiki '''Шестаков Егор Петрович — Эрчимэн''' (31.05.1927—07.03.1996) — [[бэйиэт]], литэрэтиирэни ырытааччы. {{Навигация|Тиэмэ=Эрчимэн|Бикипиэдьийэ=Шестаков Егор Петрович|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=}} {{Q|Сахалыы уус-уран литература саҕаланыыта сахалыы сурук-бичик үөрэх-билии үөскээһинин историятын кытта быстыспат ситимнээх.|Ааптар=Алгыс тылынан саҕаламмыт литература / Арай мин умайбат буолуум. - Дьокуускай: Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1973. - С.23}} {{Q|“Ойуун түүлэ” – интеллектуальнай поэма.|Ааптар=Ойуун түүлүн проблематиката / Өксөкүлээх өрүү тыыннаах. - Дьокуускай: Бичик, 1995. С.129}} {{Q|Николай Егорович айар үлэтин саамай күүстээх өттүнэн ордук-хоһу тыла суох, ыпсаран-хопсорон итэҕэтиилээхтик сэһэргиир ньымата буолар (Амма Аччыгыйын туһунан)|}} {{Q|Саха норуотун сээркээн сэһэнньитэ диэн кини буолар(Амма Аччыгыйын туһунан)|}} {{Q|«Кириитикэ суоҕар туох эрэ тиийбэтин курдук буолааччы»|}} {{Q|“Сэмэн, мин Иван Гоголев “Хара кыталык” диэн арамааныгар оҥорбут чинчийиибин обкомнар бобон таһаартарбатахтара. Эн ону хайаатар даҕаны таһаартар уонна бу 70 сааспын туолар кинигэбэр ол улахан ыстатыйабын киллэр”|}} {{Q|«…Бу Эрчимэн эрбиитэ, бу Эрчимэн сүгэтэ диэн киһи араарар суоллаах-иистээх киһитэ. Кини ыстатыйалара ньулуун буол­батахтар, кычыгылатыылаах буолаллар, кырдьыгынан мөккүһэрин сөбүлүүр» (Владимир Михайлович Новиков-Күннүк Уурастыырап литературнай кириитик, эстет быһыытынан, Егор Петрович Шестаков-Эрчимэн 50 сааһын туолбутун бэлиэтиир мунньаҕар эппит тыллара)|}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ffcc27qphsxk47w7wbs9oho4r6oxns8 0 314 4061 2384 2018-12-12T08:14:00Z HalanTul 17 4061 wikitext text/x-wiki == Эрэйгэ, муҥҥа, сорго сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Эрэй-буруй == Эрэйгэ-муҥҥа сыһыаннаах өс хоһоонноро == * [[Дьол]]о суохха [[сото]] таһа түбэһиэ диэбиккэ дылы. * Сордоохторго сото таһа түбэһэр, эрэйдээхтэргэ эт таһа түбэһэр. * Сордооххо сото уҥуоҕа баҕалаах. * Муҥнаах муҥнааҕы муҥа суох саныыр. * Буруолаах буруолааҕы муҥа суох саныыр. * Муҥ маһы кэрийбэт, киһини кэрийэр. * Эрэйдээхтэн эрэй арахпат, муҥнаахтан муҥ арахпат. * Эрэйдээҕи эрэй ситэр, муҥнааҕы муҥ ситэр. * Эрэйи эҥэриттэн, сору сонуттан тутуспут. * Сорт оттооҕор элбэх, муҥ сыыстааҕар элбэх. * Сордоммут-муҥнаммыт киһиэхэ үрүҥ да күн өлбөөдүйэн көстөр. * Эрэйдээх этигэс, буруйдаах булугас. * Эрэйдээх-буруйдаах киһи санаата дириҥ, киэҥ буолааччы. * Муҥнаах муҥатыйарын таптыыр, эрэйдээх иһиллэтэрин таптыыр. * Эрэйдээҕи таҥара аһынан. * Муҥнаахтар мустан муоралаабыттарыгар дылы. * Муҥнаахтар мустан "муоралыах" диэьиттэригэр дылы. * Сатыыны биэс эрэй тоһуйар, аттаахтан биир эрэй куотар. * Эрэйдээх эмэх маһы эргитэр. == Эрэй туһунан этиилэр уус-уран айымньыга == * [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s03da9zj18e7t7mpys003lmim7kd136 0 315 8188 8187 2023-06-05T00:40:42Z HalanTul 17 /* Ырыалартан */ 8188 wikitext text/x-wiki '''Эрэл''' - тугу эмэ эбэтэр кими эрэ бигэ санааһын. == Өс хоһоонугар == * [[Ойо]]ххун эрэнимэ, [[эркин|эркиҥҥин]] эрэн. * Истибиккин-көбүккүн эрэнимэ, туппуккун эрэн. * [[Эр]]гин эрэнимэ, эркиҥҥин эрэн. * [[Эт]]тээх [[ат]] эрэллээх. == Бэргэн этиилэр == {{Q|Киһини кыһалҕа көхсүттэн үтэр, оттон эрэл санаа илииттэн сиэтэр.|Ааптар=[[Дабыл]]}} == Ырыалартан == {{Q|Саппаҕырбыт санааны Сардаҥанан толорор, Күлүгүрбүт халлааны Күлүм-мичил оҥорор Күнү – күнү таптыыбын, Күнү олус таптыыбын.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lurebberdsdoflg6gh1czcs621g8gq7 0 316 7439 7438 2022-04-25T01:33:55Z Арчы Уола 36 7439 wikitext text/x-wiki '''Яна Ербулатовна Байгожаева''' - саха суруйааччыта, бэйиэт, суруналыыс, [[Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһа|Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун]] чилиэнэ. [[Уус Алдан улууһа|Уус Алдаҥҥа]] төрөөбүтэ. == Айымньыларыттан == {{Q|Ситэ этиллибэтэх тыллар Сибэкки дьөрбөтүн курдуктар.|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.5}} {{Q|Мин таптыыр, эрэнэр Эрэлим, Үгүстүк санааргыыр Эрэйим, Хомотор, хоргутар Тойонум, Эйэҕэс-сайаҕас Сэгэрим.|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.25}} {{Q|Мин эйиигин таптыыбын Үгүс тыла суох, Тыллаах бэйэм.|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.34}} {{Q|Хотойдор соҕотох көтөллөр, Үөһэнэн кыырайа дайаллар. Кинилэр көҥүлү таптыыллар, Хаайыыны, хаарчаҕы уйбаттар.|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.44}} {{Q|Этиллиэхтээх тыллар Кэмигэр этиллибэккэ хааллахтарына, Күн саҕахха киирэн саһарыныы, Сарсыҥҥытыгар суолталара сүтэр.|Ааптар="[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]" сурунаал, 2022, с.40}} == Яна Байгожаева туһунан == {{Q|Яна Байгожаева айылҕаны кытта дьиҥ-чахчы ситимнээх, дириҥ хорутуулаах, инникитин элбэҕи эрэннэрэр поэт ([[Наталья Харлампьева]]).|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.3}} {{Q|Олоҕу таптыыр, айар-тутар аналыгар кини төрөөбүт норуотун философиятыгар тирэҕирэр ([[Наталья Харлампьева]]).|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.3}} {{Q|...кинини оннооҕор тымныы кытта чэбдигирдэр, олоххо дьулуурун күүһүрдэр, хайа да ыарахан түгэнтэн кини мичээрдээбитинэн тиллэн кэлэр ([[Наталья Харлампьева]]).|Ааптар=Сырыы аайы саҥаттан. - [[Дьокуускай]]: Бичик, 2007, с.3}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] eelq87ec2061s77xsad380jwz9rbxai 0 317 2394 2393 2018-06-08T14:42:48Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2394 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьылҕам миэнэ (Далан)]] 24htx3m5c1pup4n9omyvo8bryl2otyj 0 318 2397 2396 2018-06-08T14:42:48Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2397 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Дьылҕам миэнэ (Далан)]] 24htx3m5c1pup4n9omyvo8bryl2otyj 0 319 2400 2399 2018-06-08T14:42:48Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2400 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ривиятааҕы Геральт]] 05b3htphzewuvcytqe4cjzribi4qpv5 0 321 2873 2864 2018-06-11T19:14:29Z Dcljr 13 revert last 3 edits; all moved to [[Ырытыы:Саха өһүн хоһооно]] 2873 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Саха өһүн хоһооно]] 2v00khhnqau428ss6fcx2dnfz82ax0q 0 322 3865 3820 2018-10-03T04:17:38Z HalanTul 17 /* Хоһооннортон быһа тардыылар */ 3865 wikitext text/x-wiki [[Учуутал]] - үксүгэр [[оскуола]]ҕа оҕону [[үөрэтии|үөрэтэргэ]] идэтийбит, анал үөрэҕи бүтэрбит киһини ааттыыллар, киэҥ өйдөбүлгэ - [[үөрэтээччи]]. == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|[[Учуутал]] - ийэ, аҕа, Учуутал - доҕор, атас, Уһун сааска умнубакка Учууталы ытыктыахха!|Ааптар=Учууталга үөрэммиттэр, [[Бүөтүр Тобуруокап]].}} {{Q|Үрдүккэ кэрэҕэ уһуйар Мин ийэм учуутал идэлээх, Үтүөҕэ-сырдыкка такайар Оҕону үөрэтэр үлэлээх.|Ааптар=[[Ильина Надежда Ивановна]], Ийэбэр // Баҕа санаа баарыһа : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32.}} [[Категория: Идэ]] [[Категория: Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3zmdhydw05tjw8aqfi2u605dcdkghdp 0 323 7957 7920 2022-12-18T05:03:29Z Kwamikagami 720 7957 wikitext text/x-wiki '''Үлэ''' — тугу эрэ гыныы, оҥоруу. ==Үлэ туһунан өс хоһоонноро== *[[Ас-үөл|Аска]] аҕыйах үчүгэй, үлэҕэ үгүс үчүгэй. *[[Байҕал]] бааллаах, үлэ күүрээннээх. *[[Отон]]ноотоххо [[оҥоойук]] туолар. *Үлэ [[куобах]] буолбатах, куотан хаалыа буоллаҕа. * [[Алаадьы]] арыылааҕа үчүгэй, үлэ көхтөөҕө ордук. * Хаһан [[олох]] көрдөөх, үлэ эмиэ көхтөөх. == Бэргэн этиилэр == {{Q|Төһө да байдаргын-тотторгун оҕону үлэҕэ сыһыар, олоҕу оҥосторго үөрэт, оччотугар эрэ кэнэҕэски ыччатыҥ киһи кэбин сүтэриэ суоҕа|Ааптар=[[Дабыл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] mjhdxwzdhis6wmxosaewtz1doi0mk70 0 324 4035 2453 2018-12-10T07:45:40Z HalanTul 17 4035 wikitext text/x-wiki '''Үлүһүйүү''' *'''Тэллэйдээбит ынах курдук''' - тугунан эрэ үлүһүйэн атыны барытын умнубут [[киһи]]ни инньэ диллэр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gz8icj0w3pf7xu3je8l0jv9pkc5ep8r 0 325 2455 2454 2018-06-08T14:42:50Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2455 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Былатыан Ойуунускай]] edc7bce6h4zffatw6g2e4dwbi5hw3xb 0 326 7505 7504 2022-05-22T23:24:47Z HalanTul 17 7505 wikitext text/x-wiki Үтүө [[киһи]]эхэ сыһыаннаах этиилэр. === Өс хоһоонноро === * [[Үтүө]] [[ат]] биир кымньыылаах, [[үтүө]] [[киһи]] биир тыллаах. * Үтүө киһи үтүөтүн [[үс]] [[үйэ]] тухары умнуллубат === Биллиилээх дьон үтүө киһи туһунан === {{Q|Туох да диэбиттэрин иһин, үтүө санаалаах акаарылар диэн суохтар. Акаары үтүө санааламмат, үтүө киһи акаары буолбат...|Ааптар=[[Шарль Перро]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сиэр-майгы]] on51bglrroyeehb6sn4yxsgjwy02yji 0 327 2460 2459 2018-06-08T14:42:51Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2460 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ас-үөл]] qm8z9h1lcqfatwmvrbialz6wfxeq6yn 0 328 3815 3313 2018-09-17T06:37:35Z Maria.bogum 43 3815 wikitext text/x-wiki Куһаҕаннык өлбүт киһи сүрэ [[үөр]] буолар. Бу - [[хара тыын]]. :Дабыл. Бырамаҥҥа быралыйыы. Бичик,2009 [[Категория: [[Итэҕэл]]]] ne16l87kcuotci5polzfdo2g72afesd 0 329 5171 4913 2019-06-09T03:59:18Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньыга */ 5171 wikitext text/x-wiki '''Үөрэх''' - билиини, сатабылы ылыы, үөрэнии. == Үөрэххэ сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Акаары абытайтан, өйдөөх [[сүбэ]]ттэн үөрэнэр. * Күн - сири, үөрэх киһини сырдатар. * Үөрэх баар - бараммат баай. * Үөрэҕэ суох киһи хараҕа суох кэриэтэ * Күн аайы эбиллибэт билии көҕүрүүр. * Үөрэнии син биир сүүрүгү утары эрдинэр кэриэтэ. * Билбэтэххиттэн кыбыстыма, үөрэммэтэххиттэн кыбыһын. * Оҕо сааскар үөрэммэтэххинэ, олоххун сүтэриэҥ. * Күн сири сырдатар, үөрэх - киһини. * Былыргы киһи ынаҕынан баай, аныгы киһи үөрэҕинэн баай. == Биллиилээх дьон үөрэх туһунан == {{Q|Хаарыан эдэркээн отон курдук кыргыттар, оҕо-уруу төрөппөккө, манна кэлэн кумааҕы быыһыгар хатан олороору гынаҕыт? |Ааптар=[[Антонов Николай Климович]] (ылыллыбыт сирэ: СС-90 аатыттан Татьяна Лоһуура // Самныбат саргылаах сахабыт салаата, Дь. Бичик, 2014, С.142)}} {{Q|Норуот төһөннөн баттанан-үктэнэн олорор да соччоннон кини билиигэ-көрүүгэ тардыһыыта, улахан омугу кытта биир муостаҕа турарга дьулуһуута күүстээх буолар.|Ааптар=[[Филиппов Гаврил Гаврильевич]], Дьолуо : хоһооннор / Борис Павлов. - Дьокуускай : Көмүөл, 2017, С. 82}} == Уус-уран айымньыга == {{Q| Үөрэхтээҕим эбитэ буоллар, сулуһунан, суругунан суолланыам этэ, ол үөрэммэтэх айыыбар хааттынан харахтанным.|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]], Сэһэннэр, кэпсээннэр. Иирбит Ньукуус / - Дьокуускай : Бичик, 2003, С. 145}} {{Q| "Эбэккээм! Көрдөһөр күттүөннээх, ааттаһар ахсааннаах... Үөрэхтэн матарым дьэ кэллэ - үтэлээ! Үөрэнэн үрүҥ күн сырдыгын көрөргө бу үтэ булаары сордоно турабын...|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]], Сэһэннэр, кэпсээннэр. Оҕо куйуурдуу турара / - Дьокуускай : Бичик, 2003, С. 112}} {{Q|Урут Өндүрэй "Биһиги [[хамначчыт|хамначчыттарбыт]] бары акаарылар, ол иһин үөрэммэттэр уонна үөрэхтэрэ суох!" диэн саныыра. Онто ити баар, [[хотон|хотоннорун]] ыраастыыр [[уол|уоллара]] аатын бэркэ диэн үтүгүннэрдэ буолбат дуо! Үөрэнэрэ буоллар, миигиттэн быдан ордук үөрэниэ эбит!" - дии санаабыта.|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.6}} {{Q| Үүнэр, эдэр киһи киэнэ Үрдүк дьоло, кэскилэ Үөрэниигэ эрэ буолар. Үтүө суолу тумнубатын...|Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 88}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lk09x3l3n0iisua3dgsf6sb2v4e57vh 0 330 4034 2845 2018-12-10T07:44:23Z HalanTul 17 4034 wikitext text/x-wiki '''Үөрүү''' - эмоция. Утарыта: [[хомойуу]] * Үөрүнньэҥ киһилиин күн үөрсэр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] tojvwe6buyduyeyi9105rikcjcxwn0q 0 331 6081 3678 2020-05-12T01:00:09Z HalanTul 17 6081 wikitext text/x-wiki '''Өй''' == Манна сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Өй аҥаардаах * Өйбөр киирбэт * Өй булан (булунан) * Өйбүттэн көтөн хаалла * Өй былдьас * Өй бэрт - үгэргээн этии * Өйгө да суох * Өйгөр (төбөҕөр) иҥиннэр * Өйгөр тут * Өйгөр түһэр * Өйгөр хатаа * Өйгүн бул * Өйгүн-төйгүн бул (булун) * Өйгүн тутӨйгүн Үөйдөөх санааҕын) тута сыт * Өйдөөх хааҥҥын киллэрэн * Өй киирдэ * Өй киллэрдэ * Өй көтөн туста * Өй-мэй буол * Өй мэйдээх тулуйбат * Өйө баайыллар (бааллар) * Өйө барбат * Өйө көттө * Өйө кылгаан биэрдэ * Өйө мастыйбыт * Өйө өйүнэн * Өйө өһүллүбүт * Өйө-санаата алдьанна * Өйө-санаата иирбит * Өйө суох буолбут * Өйө сынньылынна * Өйө сытыйбыт * Өйө тобуллар * Өйө туймаарда * Өйө (мэйиитэ, төбөтө) хамсаабыт * Өйө хоппот * Өй-санаа өттүнэн сытыйбыт * Өй-төй буол * Өй-төй өйдүүр - [[Кэннибиттэн кэлэн [[Орой|оройго]] охсубуттара. Ол кэнниттэн туох буолбутун өй-төй өйдүүбүн.]] * Өй уган биэр * Өйүгэр баппат * Өйүгэр (да) оҕустарбат * Өйүгэр көтөн түстэ * Өйүгэр түһэр * Өйүкү-төйүкү буолла * Өйүм сыстыбат * Өйүн баай == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро == * Биир өй үчүгэй, икки өссө үчүгэй * Күүс өйгө бэринэр * Бэйэҥ өйгөр эрэн, атынныын сүбэлэс * Дьону иһит, ол гынан баран бэйэҥ өйдөөх буол * Өйдөөх [[киһи]] [[Сүүс (ахсаан)|сүүс]] төбөнү аһатыа, акаары – бэйэтин да аһатыа суоҕа * Атын киһи өйүнэн аатырыаҥ суоҕа * Төбөлөөх эрэ барыта өйдөөх буолбат * Өйү харчыга атыылаһан ылбаккын * Өй күүһү биэрэр, күүс эр санааны аныыр * Күүскүнэн ылыма, өйгүнэн ыл * Күүскэр эрэнимэ, өйгөр эрэн * Көтөр кынатынан, киһи өйүнэн күүстээх * Үөрэх – ыалдьыт, өй - хаһаайын * Өйдөөх үтүөнү саныыр, акаары алдьархайы саныыр * Өйдөөх [[Өлүү|өлөртөн]] өйүнэн куотар == Өй туһунан этиилэр == {{Q|Өйдөөхтөр уһуннук олороллор|Ааптар=[[Наталья Бехтерева]], нейрофизиолог}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] 9qd86mo39ko4zmowho7r9euy4krxrzj 0 332 8146 8145 2023-03-16T00:36:21Z HalanTul 17 /* Өксөкүлээх Өлөксөй туһунан */ 8146 wikitext text/x-wiki '''Өксөкүлээх Өлөксөй''' (Алексей Елисеевич Кулаковскай) - саха уус-уран литэрэтиирэтин төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ, суруйааччы, бэйиэт, бөлөһүөк, уопсастыбаннай дьайыксыт. {{Навигация|Тиэмэ=Өксөкүлээх Өлөксөй|Бикипиэдьийэ=Өксөкүлээх Өлөксөй|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=Өксөкүлээх Өлөксөй|}} == Айымньыларыттан == {{Q|Нуучча ньургунун кытта Туруулаһар доҕор буол, Саха талыытын кытта Самдайдаһар атас буол|Ааптар=Оттоку олох алгыһа}} {{Q|Үрдүк үтүө аатыҥ Үйэттэн үйэҕэ диэри Үрүҥ күн анныгар Өһүккэ-омукка Үргүлдьү сүүрэн, Өс хоһоонугар киириэхтин...|Ааптар=Оттоку олох алгыһа}} {{Q|Үгүс үөрүүлээх күннэн, Уһун уруйдаах олохтон,Салпат саргылаах саастан!|Ааптар=Оттоку олох алгыһа}} {{Q|Үс үллэр үөстээх Өрүскэннээх сүүрүктээх Өрөгөйдөөх Өлүөнэ өрүс хотун|Ааптар=Өрүс бэлэхтэрэ, Хачыкаат, 1909}} {{Q|Үпкэ үлүһүйэн Үтүө быһыыларын,Үҥэр таҥараларын, Үҥсэр сууттарын Өйдүөбэт буоллулар, Үлүмнэһии турда, Өлөрсүү үксээтэ...|Ааптар=Өрүс бэлэхтэрэ, Хачыкаат, 1909}} {{Q|Аны биирдэ дьүһүн кубулунан, Быста-быста салҕанан, Тимирэ-тимирэ күөрэйэн, Өлө-өлө тиллэн көрүөҕүҥ.|Ааптар=Ойуун түүлэ, 1910}} *Сэттэ кэрэх этиттэн маппыт Тэлээһэйгэ дылы. {{Q|Айыҥат хаан аймаҕа Аан ийэ дайдыны Айар күнүгэр, Икки атахтааҕы Ийэ сиргэ Кэскиллиир күнүгэр, Урааҥхай дьону Орто дойдуга Олохтуур күнүгэр, - Хохуоралаах тыллаах Хоҥкунас тыастаах, Холобура суох хоһоонноох [[Хомус]] барахсаны Хомуһуннаан айбыта үһү...|Ааптар=А.Е. Кулаковскай, Ырыа-хоһоон/[[Хомус]].- Якутскай, 1978, С. 216}} == Өксөкүлээх Өлөксөй туһунан == * Алексей Елисеевич Кулаковскай…Саха литературатын саҕалаабыт киһи…Кини историческай өҥөтө уонна суолтата уһулуччу улахан. Ол туһугар киниэхэ биһиги ытыктабылбыт уонна махталбыт муҥура суох буолуох тустаах… [[Амма Аччыгыйа]] * Саха норуотун суругунан айар тылын уотун аан маҥнай оттубут, уус-уран тыл имэҥнээх илбиһин төлөнүн күүдэпчилэтэ күөртээбит Алексей Елисеевич Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй буолар… Алексей Кулаковскай ийэ дойдутугар, төрөөбүт норуотугар бүтүн олоҕун биэрэн туран айбыт поэзиятын, научнай-чинчийэр үлэтин географията оччотооҕу кэм кыаҕар холобура суох киэҥ уонна баһархай далааһыннаах. Алексей Кулаковскай нуучча литературатын дьоһуннаах айымньыларын этигэр-хааныгар, өйүгэр-санаатыгар, сүрэҕэр-быарыгар иҥэриммит сүгүрүйээччи, ытыктааччы, нуучча уонна саха норуоттарын историческай сибээстэрин итиэннэ үтүө үгэстээх тулхадыйбат доҕордоһууларын төлөннөөх пропагандиһа этэ… [[Василий Протодьяконов – Кулантай]] * Суруйааччы норуокка оруолун Кулаковскайдыы толоруохха наада. Норуот олоҕунан олорон, норуот наадатын толкуйдаан, норуот өйдүүр, ылынар тылынан саҥаран, суруйааччы буолар сыччах соҕотох суоллаах. Ол суолу Өксөкүлээх оҕонньор биһиэхэ аспыта, кэрбэҥ анньыбыта… [[Петр Тобуруокап]] * Өксөкүлээх Өлөксөй … Кини мин айар үлэбэр сабыдыала диэн баар буоллаҕына – ол төрөөбүт төрүт норуотум уус тылын умсугуйа таптыырга уруттаан уһуйбута буолар. Леонид Попов * Өксөкүлээх Өлөксөй – аан маҥнайгы бүтүн Саха сирин үрдүнэн биллибит саха ырыаһыта-хоһоонньута, айар тыл аҕата…Кэнники кэлэр дьылларга саха үөрэҕин, саха тылын үөрэтэр дьоннор Өксөкүлээх Өлөксөй үйэтэ оннук этэ диэн, туспа бэлиэтээн ааһыахтара. Сурукка суруллубут тыл үгэһэ, тыл хоһооно, айар санаа илбиһэ Саха сиригэр Өксөкүлээх үйэтиттэн ыла үөскээбитэ диэн бары этиэхтэрэ. [[Былатыан Ойуунускай|Б. Ойуунускай]] * …Алексей Елисеевич төрөөбүт норуотун тылынан киэҥ социальнай уонна философскай ис хоһоонноох айымньылара олохтоох саха эрэ норуотугар сыһыаннаах буолбатаҕа. Ити эвенкилэргэ, эвеннэргэ, юкагирдарга уонна чукчаларга барыларыгар сыһыаннаах этэ… [[Платон Ламутскай]] * …А.Е. Кулаковскай – хайа да киһи туохтан да бастатан Ийэ дойдутун, бар-дьонун, норуотун иннигэр бэйэтин олоҕун олорчутун аныах тустаах диэн, тус бэйэтин, кылгас гынан баран, улахан олоҕунан толору бэриниилээхтик холобурдаан, биһиэхэ ытык кэриэһин хаалларбыта… [[Суорун Омоллоон]] * Өксөкүлээх Өлөксөй – саха маҥнайгы национальнай поэта, сүдү ырыаһыта… [[Күннүк Уурастыырап]] {{Q|Кулаковскай хоһооннорун тылбаастыыр дьиҥнээх үөрүү этэ... |Ааптар=Истинной радостью было работать на стихами Кулаковского... [[Солоухин Владимир Алексеевич]], Өксөкүлээх бастакы тылбаасчыта}} {{Q|Кулаковскай айар үлэтэ олоччу сахатын омуга сайдан көхтөөх олоххо киирэригэр, омук быһыытынан бэйэтин билинэригэр ис сүрэҕиттэн иэйэн-куойан ыҥырыы буолар. |Ааптар=[[Солоухин Владимир Алексеевич]], Вся поэзия Кулаковского — это страстный призыв к просвещению якутов к их общественной активности, к национальному самосознанию.}} {{Q|Кулаковскай: омук омугу ахсаан өттүнэн симэлитэр куттала революция да кэнниттэн бэрт өр ааһыа суоҕа диэбит тыла билигин да тиллэ турар... Кулаковскай тыыннаах!|Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} {{Q|Өксөкүлээх Өлөксөй “Ойуун түүлэ” поэмаҕа киллэрбит өтө көрүүлэрэ өссө хас үйэни уҥуордуохтара биллибэт. |Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} {{Q|А.Е.Кулаковскай норуотум иннэ диэн олорон ааспыт киһи. Олоҕун сүнньэ — ити. Ити суолтан кини олоҕун биир да мүччүргэннээх түгэнигэр туораабатаҕа.|Ааптар=Саха суруйааччылара, 1994}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] qrr3skaqlhn0c0t2d2a4k6yq79r3xl8 0 333 7010 6135 2021-08-29T09:58:03Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньылартан өлүүгэ сыһыаннаах быһа тардыылар */ 7010 wikitext text/x-wiki '''Өлүү''' - өлүү-сүтүү, орто дойдуттан барыы, суох буолуу. == Өлүүгэ сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * аан дойдуттан араҕыс * анараа дойдуга айаннаа (аттан) * анараа дойдуга бар * атаҕын тэҥнээбит * баһа быһынна * баһа хатта * буору уоп * дууһатын таҥараҕа биэрдэ * ииҥҥэ киирбит * ийэҕэр-аҕаҕар бар * кириэһэ килбэйдэ * чардаата сырдаата (сандаарда) * куһаҕан буолла * күн сириттэн сүттэ * күн сырдыгыттан (сириттэн) матта * кыламын сапта (симтэ) * ол дойдуга аттан (ол дойдуну бул) * Өлбүт киһиттэн утурук эрэйбиккэ дылы * Өлөр киһини ыт тэбэригэр дылы * Өлүү айаҕын нэтээгинэн бүөлээбиккэ дылы * сайылыккар таҕыс * суола сойбут (тоҥмут) * суох буолла * тыына быһынна * тыына тымныйда * умса түс * уһуктубат уһун (олохтоох) уутун (уутугар) утуйда * үрүҥ күнтэн матта * халдьаайыга таҕыста * хоруоба хончойдо * [[чардаат]]а сырдаата * чардаатын сандаарт - ''уҥуоҕун тут'' == Уус-уран айымньылартан өлүүгэ сыһыаннаах быһа тардыылар == {{Q|Өлүү күлүгэ имил дьимил көстөр майгыламмыта, оол да гыннар бу мийигин куттаабатаҕа. Мийигин тэҥник куттаабатаҕа бу дойдуга эрэйгэ хаалар кэргэн: кини миэхэ суоҕа. Мин аһыммытым соҕотох туһата суох бэйэм да, киһилэрим да, эрэйбитин бачча сир уһугар тийэн төннөр кэмим учугаһаабытын гэннэ тутаах сирбэр туох да туһалааҕы көрбүппүн истибиппин этимнэ эрэн өлөрбүн.|Ааптар=[[Убаарыскай|Убаарыскай]], "Ахтыылар", 1856. С.42, Дь, 2003}} {{Q|Өлүүнү ханнык баҕарар киһи, ордук [[эдэр]] өттө, бэйэтигэр сыһыарбакка, өрүү тэйиччи тутан, атын дьоҥҥо эрэ ааҥныыр [[алдьархай]] курдук өйдүүр идэлээх. Ол курдук мин эмиэ өлүү суоһар тыына сир үрдүгэр кэлиэххиттэн субу чугас, кэтэххэр үрэ сылдьар улуу дьаалы эбитин саҥа куойабар-маҥкыбар оҕустаран өйдөөтөҕүм. Тахсыылаах хаарты курдук табыллыбыт да олох, өлөр өлүү дэгиэ тыҥыраҕынан ыйда да, ыһыллан хаалар кутталлааҕын билбитим. Өлүү улуу тапталы да, улуу аатталы да аахсыбакка, кими баҕарар эн таскыттан туура харбаан барар кыахтааҕыттан саллыбытым. Эһэтэ, эбэтэ, атын кырдьаҕаһа суох ыал этибит, ол иһин урукку өттүгэр өлөр өлүүлүүн утары көрсүбэккэ сылдьыбыт буоламмын дуу, ол курдук өйүм-санаам улаханнык айгырыар, уйулҕам хамсыар диэри аймаммытым.| Ааптар=[[Наталья Михалева - Сайа|Сайа]]. Уйгур. Дьокуускай, Айар: 2021. С.37}} {{Q|Өлбүт киһи буор түгэҕэр сытарын курдук, Мин төрөөбүт аан ийэ дойдум Халыҥ хаарынан Саҥата суох сабыллан сытар... Сүүрүктээх үрэҕим Сүүнэ үлүгэр мууһунан Сөллүбэт гына сүгэһэрдэнэн турар...|Ааптар=[[Алампа|Алампа]], "Төрөөбүт дойду", 1912}} {{Q|Өлбөт үөстээҕим миэнэ чуолкай, Оттон алҕаска өлөн хаалыым, арай...|Ааптар=[[Сэмэн Руфов|Сэмэн Уруукап]], "Тыыннаах киһи тыыппалаах" хомуурунньук, 2007, "Эмиэ эмээхсиммэр", 1987 с.}} {{Q|Күн-дьыл мин дууһабар Кырыа хаары илдьэ иһэр, Ханна тиийэн суол баһыгар Үрүҥ күммүн мэлитэр? Билбэппин.|Ааптар=[[Бүлүүйүскэй|Бүлүүйүскэй]]}} == Эбии көр == * [[Эпитафиялар|Эпитафиялар]] * [[Өлбөт тыын]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Өлүү-сүтүү]] [[Категория:Айылҕа]] d6vp5tzcxra2u9o7moy26d6aclgjn88 0 334 5771 3803 2020-01-06T11:35:02Z Этигэн 326 5771 wikitext text/x-wiki * Халлаан диэки силлээмэ, бэйэҕэр кэлэн түһүө. Суолтата - [[Куһаҕан]]ы оҥорума, бэйэҕэр төннүө. * Этиттэн эрэ сиэҥ дуо, мииниттэн эмиэ ис. Хантайан туран хаахтаама, хараххар кэлэн түһүө. cv3nkjdhhxkq2f9xyq38hj37nl2peqn 0 335 3845 3822 2018-09-21T02:28:34Z HalanTul 17 3845 wikitext text/x-wiki [[Өчөс]] ([[өһөс]]) [[быһыы-майгы]]. * Харыйаны таҥнары соспут курдук [[киһи]]. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dexjl3ocgd85qj9iqg5hn2cyl2pg4aa 1 336 2516 2515 2018-06-08T14:43:06Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2516 wikitext text/x-wiki Далан "Дьыл5ам миэнэ" Улахан охсуу "Урдук уорэ5и бутэрэр эрэ туьунан саныы сылдьар конул киьиэхэ эмискэ хаайыллан хаалыы - олус улахан охсуу этэ" (27). "Надзиратель миигин ис турмэ уу-чуумпу камератыгар киллэрэрэр уган кэбиспитигэр олус да куттанным этэ!"(26). "Урут, эдэр эрдэхпинэ даганы, билигин даганы "мин куттагаспын дуо?" диэн бэйэм бэйэбиттэн ыйытарым. Ол гынан мин коннору, нормальнай киьибин - атын дьон курдук, куттаныах айылаахтан куттанабын, куттанымыах айылаахтан куттаммаппын" (27). "Сана улэьит буолан, дьонум эрэйдээхтэргэ комолоьуох-харыьыйыах киьилэрэ сиэмэх кыыл курдук хайыы иьигэр киирэн сытарбыттан харахпыттан уу-хаар баспытым" (29). "Маннайгы колонияга кэлэрбитин кытары "фашистары агаллылар" диэн буолбута уонна 58 ыстатыйалаахтар землянка бараактарыгар олохтообуттара. Биьиги, фашистары сааспытыгар корботох, оссо сааспыт тухары абааьы корор уорэммит дьон, эмискэ "фашистар" буолан хаалбыппыт" (185). == Далан-Чурапчы дьонун туьунан уонна ыарахан кэмнэ дьон уларыйарын туьунан. == Далан Чурапчы дьонун туьунан: Аччыктааьын, хоргуйуу, олуу сутуу Саха сирин урдунэн колхозтар тэриллиилэрин кытта сибэстээх. Сут-кураан ордук улаханнык мин торообут оройум ур, Чурапчыны хаппыта. (42) 1942 сыллаах куьун Чурапчы 81 колхуоьуттан 41 колхуос хоту коьоруллубуттэрэ. <<Эдэр ыччат>> колхозка 35 хаьаайыстыба, 114 киьи, 161 ынах, 55 сылгы баара. Онтон туорт эрэ дьиэгэ дьуккаахтаьан олорор дьон ордон хаалбыппыт. << Эдэр дьон>> колхозтан барыта 13 киьи хоргуйан олбутэ. (42) Далан олох- дьаьах ыарахан кэмнэ уларыйарын туьунан: урукку олох дьаьах огдолуйуута майгы- сигили уларыйыыта догуьуолламыта. Саха киьитин сытыары сымнагас патриархальнац ойун санаатын кырык имэнэн солбуйан испитэ. (123) Оскуола биьиэхэ эьэ-эбэ буобэйдээр агалбыт эйэгэс, сымнагас сылаас сыьыанын хабыр, аьынары билбэт майгынан солбуйан испитэ.(125) Утуокэн да майгылаах-сигилилээх дьону уларытар кэмнэр кэлэн ааспыттара. Ол саха норуотун дууьатытттан суола-ииьэ суох сотуллубатага эрэбил. (125) з sjog0dayglcg8ma2qeacm0r2d9ue59q 1 337 2519 2518 2018-06-08T14:43:06Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2519 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1 338 2521 2520 2018-06-08T14:43:06Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2521 wikitext text/x-wiki == Чопчулаа == Киинэ туһунан кылгастык суруйар буоллар. Уонна бу кимнээх саҥалара буоларын чопчулуур буоллар. --[[User:HalanTul|HalanTul]] ([[User talk:HalanTul|talk]]) 22:52, 20 May 2018 (UTC) kgvjocc4kaqr33v6mwq3j9h6kldvoon 10 339 2525 2524 2018-06-08T14:43:07Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 2525 wikitext text/x-wiki <includeonly>|</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> 0brw44uhhl4bx4qc0z4im4awwdye1c9 10 340 2527 2526 2018-06-08T14:43:07Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2527 wikitext text/x-wiki <includeonly>{| cellspacing="0" style="background-color:transparent;text-align:left;" {{!}}- {{!}} valign="top" style="width:1em;" {{!}} <ul style="margin-top:-0.5ex;"><li>&nbsp;</li></ul>|| {{#tag:poem|{{{1|{{{Цитата}}}}}} {{#if: {{{3|{{{Быһаарыы|}}}}}} | — ''<small>{{{3|{{{Быһаарыы}}}}}}</small>'' | }}|style="margin-top:-1ex;margin-bottom:-1ex"}} {{#if: {{{4|{{{Оригинал|}}}}}} | {{!}}- {{!}} &nbsp; {{!}} style="color:#666666;font-style:italic;padding-left:5ex" {{!}} {{#tag:poem|{{{4|{{{Оригинал}}}}}}|style="margin-top:-1ex;margin-bottom:-1ex"}}|}} {{#if: {{{2|{{{Ааптар|}}}}}} | {{!}}- {{!}} &nbsp; {{!}} style="padding-left:5ex;padding-bottom:1ex" {{!}}— {{{2|{{{Ааптар}}} }}}|}}</table></includeonly><noinclude> {{doc}} </noinclude> achwf5brupaaykyg4n1xc2rkko5hs24 10 341 2529 2528 2018-06-08T14:43:07Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2529 wikitext text/x-wiki <div class="reflist <!-- -->{{#if: {{{1|}}} {{{colwidth|}}} | columns references-column-width }}" style="<!-- -->{{#if: {{{1|}}} | {{#iferror: {{#ifexpr: {{{1|1}}} > 1 }} | {{column-width|1={{{1}}}}} | {{#switch:{{{1|}}}|1=|2={{column-width|1=30em}}|#default={{column-width|1=25em}}}} }} | {{#if: {{{colwidth|}}} | {{column-width|1={{{colwidth}}}}} }} }} list-style-type: <!-- -->{{{liststyle|{{#switch: {{{group|}}} | upper-alpha | upper-roman | lower-alpha | lower-greek | lower-roman = {{{group}}} | #default = decimal}}}}};"> {{#tag:references|{{{refs|}}}|group={{{group|}}}|responsive={{#if:{{{1|}}}{{{colwidth|}}}|0|1}}}}</div>{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using reflist with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Reflist]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| 1 | colwidth | group | liststyle | refs }}<noinclude> {{Documentation}} </noinclude> 2k096ppl7lxbcjqmfluu9x2sc91rmzl 10 342 2531 2530 2018-06-08T14:43:07Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2531 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#if:{{{nodiv|}}}|&nbsp;<span|<div}} class="noprint plainlinksneverexpand"<!-- --> style="{{#if:{{{nodiv|}}}||background:transparent;padding:0;color:#000000;}}white-space:nowrap;font-size:xx-small<!-- -->{{#if:{{{fontcolor|}}}|<nowiki>;</nowiki>color:{{{fontcolor}}}}}<!-- -->{{#if:{{{fontstyle|}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{fontstyle}}}}}<!-- -->{{#if:{{{style|}}} |<nowiki>;</nowiki>{{{style}}}}}"><!-- -->{{#if:{{{mini|}}}{{{plain|}}}||Халыып:&nbsp;}}<!-- -->[[template:{{{1}}}|<span style="color:{{#if:{{{fontcolor|}}}|{{{fontcolor}}}|#002bb8}}<!-- -->{{#if:{{{fontstyle|}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{fontstyle}}}}}" title="Бу халыыбы көрүү"><!-- -->{{#if:{{{mini|}}}|к|Көрүү}}</span>]]<!-- -->{{#if:{{{mini|}}}|·|<nowiki> • </nowiki>}}<!-- -->[[template talk:{{{1}}}|<span style="color:{{#if:{{{fontcolor|}}}|{{{fontcolor}}}|#002bb8}}<!-- -->{{#if:{{{fontstyle|}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{fontstyle}}}}}" title="Бу халыыбы ырытыы"><!-- -->{{#if:{{{mini|}}}|ы|Ырытыы}}</span>]]<!-- -->{{#if:{{{mini|}}}|·|<nowiki> • </nowiki>}}<!-- -->[{{fullurl:template:{{{1}}}|action=edit}} <span style="color:{{#if:{{{fontcolor|}}}|{{{fontcolor}}}|#002bb8}}<!-- -->{{#if:{{{fontstyle|}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{fontstyle}}}}}" title="Бу халыыбы уларытыы"><!-- -->{{#if:{{{mini|}}}|у|Уларыт}}</span>]<!-- --></{{#if:{{{nodiv|}}}|span>&nbsp;|div>}}</includeonly><noinclude> {{doc}}<!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --> </noinclude> 7xf002uayxil0m8e5t679wt2q20gyno 10 343 3068 2940 2018-07-13T14:51:07Z Kaganer 173 3068 wikitext text/x-wiki {| style="background:none; border:0; margin:5px auto auto auto;" | style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;" | <div class="tleft" style="clear:none">[[File:Aquote1.png|30px|«|link=]]</div> | <span style="font-style:italic"><cite>{{{1|Тугу уга сатаатыҥ?}}}{{#if:{{{2|}}}|<br /> {{{2|}}} }}{{#if:{{{3|}}}|<br /> {{{3|}}} }}{{#if:{{{4|}}}|<br /> {{{4|}}} }}{{#if:{{{5|}}}|<br /> {{{5|}}} }}{{#if:{{{6|}}}|<br /> {{{6|}}} }}{{#if:{{{7|}}}|<br /> {{{7|}}} }}{{#if:{{{8|}}}|<br /> {{{8|}}} }}{{#if:{{{9|}}}|<br /> {{{9|}}} }}{{#if:{{{10|}}}|<br /> {{{10|}}} }}{{#if:{{{11|}}}|<br /> {{{11|}}} }}{{#if:{{{12|}}}|<br /> {{{12|}}} }}{{#if:{{{13|}}}|<br /> {{{13|}}} }}{{#if:{{{14|}}}|<br /> {{{14|}}} }}{{#if:{{{15|}}}|<br /> {{{15|}}} }}{{#if:{{{16|}}}|<br /> {{{16|}}} }}</cite></span>{{#if:{{{ааптар|}}}|<div style="clear:both;"><!-- Внимание:BR здесь использовать нельзя - конфликтует с шаблоном "oq" --></div><div style="float:right">{{{ааптар|}}}</div> }} | style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;" | <div class="tright" style="clear:none">[[File:Aquote2.png|30px|»|link=]]</div> |}<noinclude> [[Category:Биики Домох:Халыыптар]] </noinclude> frmfpk08gfasne0kcxmgi0yh67zov0g 10 344 3217 2541 2018-07-20T08:16:11Z Kaganer 173 3217 wikitext text/x-wiki <span id="add-custom-section" style="display:none">[{{fullurle:{{FULLPAGENAME}}|action=edit&section=0{{{1|}}}}}]</span><noinclude> Будучи добавленным в любое место страницы, этот сам по себе невидимый шаблон с помощью JavaScript’а в [[MediaWiki:Common.js]] меняет ссылку сверху в кнопке «+» таким образом, что она ведёт на редактирование нулевой секции. Используется на страницах обсуждений с системой [[Биики Домох:Саҥа кэпсэтии үөһэ|«новые сверху»]]. [[Category:Халыыптар:Ырытыы сирэйдэрин тас көстүүтэ|{{PAGENAME}}]] </noinclude> q1mtoeour6l7fojft02lt3p7b2blaha 10 345 2543 2542 2018-06-08T14:43:07Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2543 wikitext text/x-wiki {{ #if: {{{2|}}} | <tr><th class="highlight">{{{1}}}</th></tr> <tr><td style="padding-bottom: 8px;">{{{2}}}</td></tr> }} gg5w10oq93zr3h06ffuge41irpo0jb7 10 346 3230 2549 2018-07-20T08:23:11Z Kaganer 173 3230 wikitext text/x-wiki {{Навигация табылыыссата |имя = Биики Домох сиэрэ |state = uncollapsed |заголовок = [[:Категория:Wq/sah/Биики Домох:Сиэр уонна ыйыылар-кэрдиилэр|Биики Домох сиэрэ уонна ыйыылар-кэрдиилэр]] |стиль_четных = background:#f0f0f0 |заголовок1 = Официальнай бэлиитикэ |список1 = [[Биики Домох:Туһунан‎|Биики Домох]]{{*}} [[Көмө:Ис хоһооно|Ис хоһооно]]{{*}} [[Биики Домох:Отказ от ответственности|Отказ от ответственности]]{{*}} [[Биики Домох:Чем не является Викицитатник|Чем не является Викицитатник]] |заголовок2 = Функционирование |список2 = [[Көмө:Ааптар бырааба|Ааптар бырааба]]{{*}} [[:foundation:Политика конфиденциальности|Политика конфиденциальности]]{{*}} [[Көмө:Атын тылынан|Атын тылынан]]{{*}} [[Биики Домох:Көрдөөһүн|Көрдөөһүн]]{{*}} [[Көмө:Бэлиэтэнии|Бэлиэтэнии]] |заголовок3 = Механизмы |список3 = [[Көмө:Утаарыы|Утаарыы]]{{*}} [[Көмө:Интервики|Интервики]]{{*}} [[Көмө:Викиданные|Викиданные]]{{*}} [[Көмө:Халыып|Халыып]] |заголовок4 = Ис хоһооно |список4 = [[Көмө:Ыстатыйа|Ыстатыйа]]{{*}} [[Ыстатыйа:Ыстатыйа тутула|Ыстатыйа тутула]]{{*}} [[Көмө:Суолта|Суолта]]{{*}} [[Көмө:Ыстатыйа омооно|Ыстатыйаҕа ирдэбиллэр]]{{*}} [[Биики Домох:Төрүт|Источники информации]] |заголовок5 = Тас көстүүтэ |список5 = [[Көмө:Сирэйи ааттааһын|Сирэйи ааттааһын]]{{*}} [[Көмө:Биикилээһин|Биикилээһин]]{{*}} [[Көмө:Ис сигэлэр|Ис сигэлэр]] |заголовок6 = Ньыматык |список6 = [[Көмө:Уларытыы устуоруйата|Уларытыы устуоруйата]]{{*}} [[Көмө:Кэтиир испииһэк|Кэтиир испииһэк]]{{*}} [[Көмө:Соторутааҥы уларытыылар|Соторутааҥы уларытыылар]] |заголовок7 = Кыттааччылар бөлөхтөрө |список7 = [[Биики Домох:Кыттааччылар|Кыттааччылар]]{{*}} [[Биики Домох:Аптамаатынан бигэргэммит кыттааччылар|Аптамаатынан бигэргэммит кыттааччылар]]{{*}} [[Биики Домох:Дьаһабыллар|Дьаһабыллар]]{{*}} [[Биики Домох:Бүрүкүрээт|Бүрүкүрээттэр]]{{*}} [[Биики Домох:Боттар|Боттар]] }}<noinclude>[[Категория:Навигация халыыптара]]</noinclude> 59g3vvax4o056k360rgjan05cavpklb 10 347 8384 3071 2025-01-22T00:33:30Z Minorax 374 fix lint 8384 wikitext text/x-wiki {|class="transparent" style="margin-top:3px" |[[File:Nuvola apps personal.png|25px|Дьон]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Дьон алпаабытынан|Дьон]]''' |- | ''[[:Category:Артыыстар|артыыстар]] — [[:Category:Бөлөһүөктэр|бөлөһүөктэр]] — [[:Category:Бэйиэттэр|бэйиэттэр]] — [[:Category:Бэлиитиктэр|бэлиитиктэр]] — [[:Category:Кириитиктэр|кириитиктэр]] — [[:Category:Мусукааннар|мусукааннар]] — [[:Category:Режиссёрдар|режиссёрдар‎]] — [[:Category:Спортсменнар|спортсменнар]] — [[:Category:Суруйааччылар|суруйааччылар]] — [[:Category:Суруналыыстар|суруналыыстар]] — [[:Category:Учуонайдар|учуонайдар]]'' / [[:Category:Дьон|бары…]] ---- |- |[[File:Noia 64 apps kword.png|25px|Уус-уран айымньы]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Уус-уран айымньы алпаабытынан|Уус-уран айымньы]]''' |- | ''[[:Category:Проза|проза]] — [[:Category:Хоһоон|хоһооннор]] — [[:Category:Олоҥхо|олоҥхо]] — [[:Category:Дыраама|пьесалар]]‎'' / [[:Category:Уус-уран айымньылар|бары…]] ---- |- |[[File:User with smile.svg|30px|Персонажтар]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Персонажтар алпаабытынан|Персонажтар]]''' |- | ''[[:Category:Литэрэтиирэ персонажтара|литэрэтиирэттэн]] — [[:Category:Киинэ персонажтара|киинэттэн]]'' / [[:Category:Персонажтар|бары…]] ---- |- |[[File:Crystal locale.png|25px|Өс хоһоонноро уонна номохторо]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Өс хоһооно|Өс хоһооно]]''' |- | ''[[Саха өс хоһоонноро|саха]] — [[Ааҥыл өс хоһоонноро|ааҥыл]] — [[Грузин өс хоһоонноро|грузин]] — [[Дьэбириэй өс хоһоонноро|дьэбириэй]] — [[Казаах өс хоһоонноро|казаах]] — [[Кытай өс хоһоонноро|кытай]] — [[Кэриэй өһүн хоһооно|кэриэй]] —[[Латыын өс хоһоонноро|латыын]] — [[Ниэмэс өс хоһоонноро|ньиэмэс]] — [[Поляк өс хоһоонноро|поляк]] — [[Нуучча өс хоһоонноро|нуучча]] — [[Боронсуус өс хоһоонноро|боронсуус]] — [[Дьоппуон өс хоһоонноро|дьоппуон]] — [[Эбэҥки өс хоһооно|эбэҥки]]'' / [[:Категория:Өс хоһооно|бары…]] ---- |- |[[File:Mplayer.svg|25px|Киинэ]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Киинэлэр алпаабытынан|Киинэ]]''' |- | ''[[:Category:Киинэ персонажтара|киинэ персонажтара]] — [[:Category:Киинэлэр дойдуларынан|киинэлэр дойдуларынан]] — [[:Category:Киинэлэр сылларынан|киинэлэр сылларынан]] — [[:Category:Киинэ жанрдара|киинэ жанрдарынан]] — [[:Category:Сериаллар|Сериаллар]]‎'' / [[:Category:Киинэ|бары…]] ---- |- |[[File:Noia 64 apps kfm.png|25px|Тиэмэлээх ыстатыйалар]]&nbsp;&nbsp;'''[[:Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар|Тиэмэлээх ыстатыйалар]]''' ''[[доҕордоһуу|доҕордоһуу]] — [[Дьахтар уонна эр киһи|дьахтар уонна эр киһи]] — [[Дьол|дьол]] — [[Олох|олох]] — [[Киһи|киһи]] — [[Көҥүл|көҥүл]] — [[Муусука|муусука]] — [[Өлүү|өлүү]] — [[Саха сирэ|Саха сирэ]] — [[Сахалар|сахалар]] — [[Сэрии|сэрии]] — [[Таптал|таптал]] — [[Түүл|түүл]] — [[Тыл|тыл]] — [[Халлаан|халлаан]] — [[Ыра санаа|ыра санаа]]'' / [[:Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан|барыта…]] |}<noinclude> <!----------------------------------- Саҥа ыстатыйалар --------------------------> {| cellpadding="2" cellspacing="5" style="width:100%; vertical-align:top; background:none;" ! <h2 style="margin:0; background:#CEDFF2; font-size:120%; font-weight:bold; border:1px solid lightblue; text-align:left; color:#000; padding:0.2em 0.4em;">[[File:Exquisite-kalarm.png|20px|Саҥа ыстатыйалар]]&nbsp;[[Аналлаах:NewPages|<span style="color:blue">Саҥа ыстатыйалар</span>]]</h2> |- |style="color:#000;"|{{Иһинээҕитэ/Саҥа ыстатыйалар}} |- |}<noinclude> [[Category:Халыыптар:Сүрүн сирэй‎ ]] </noinclude> 2mcbu1o5x7mdh5p8zucth8gpsce2fz6 10 348 3232 2592 2018-07-20T08:24:31Z Kaganer 173 3232 wikitext text/x-wiki <noinclude><table width="100%" style="border:1px solid #CD2626; margin-bottom:1em; padding:0.2em;"><tr><td> <big>'''Угуу быраабылата'''</big> * Төһөнү үөһэ эбэҕит, оччону аллараттан көҕүрэтэҕит. 25 ыстатыйаттан тахсыбакка буола сатааҥ. </table></noinclude> [[File:Exquisite-kalarm.png|60px|center]] <DynamicPageList> namespace=Wq/sah/ count=25 mode=inline notcategory=Сотуллуохтаах ыстатыйалар </DynamicPageList> <div align="right" style="font-size:xx-small;">[[Template:Иһинээҕитэ/Саҥа ыстатыйалар|Халыып]]|[[Special:NewPages|Саҥа ыстатыйалар]]</div><noinclude>[[Category:Халыыптар:Сүрүн сирэй]]</noinclude> 7hgeyls3qphuiejhy6f5yhpm9lv9mbz 10 349 3212 2596 2018-07-20T08:10:22Z Kaganer 173 3212 wikitext text/x-wiki <div style="background:AliceBlue; border:solid 1px {{{border|#afcff2}}}; margin-bottom:1em; clear:right" class="plainlinks"> {|style="background-color:#E8F5FF; width:100%" |style="text-align:left;font-size:150%; padding-left:1em; padding-top:0.2em; padding-bottom:0.3em;"|[[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сир]] — {{{1}}} |style="text-align:right;font-size:smaller;white-space:nowrap"|[[Биики Домох:БД|Сигэ]]: '''{{{3}}}''' |} [[File:Crystal_128_three.png|70px|left]] [[File:Wikiforum.svg|79px|left|лат. «форум»]] <div style="margin-top:8px; text-align:center">{{{2}}}</div> <div style="text-align:right; padding-right:50px"> <big><u>'''[{{SERVER}}{{localurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit&section=0&preview=no&editintro=template:Тема_сверху}} Саҥа кэпсэтиини саҕалааһын]'''</u></big> · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/{{{1}}}/FAQ|FAQ]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Архыып/{{{1}}}|Архыып]] </div> <div style="text-align:center; font-size:11px; padding:0.5em;clear:both;background:#F6FBFF" > [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Уопсайынан кэпсэтии|Уопсайынан кэпсэтии]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Сонуннар|Сонуннар]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Этии киллэрии|Этии киллэрии]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Сиэр-туом|Сиэр-туом]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Ыйытыылар|Ыйытыылар]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Кыттааччылар болҕомтолоругар|Кыттааччылар болҕомтолоругар]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Техническэй|Техническэй]] · [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир/Омук тылынан|International]] </div></div><includeonly> __NEWSECTIONLINK__ {{modifynewsectionlink|1=&preview=no&editintro=template:Тема_сверху}} [[Category:Биики Домох:Кэпсэтэр сир|{{{1}}}]] </includeonly><noinclude> [[Category:Навигация халыыптара|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 82xlspx2o6kvuzj7f3a6ctel357mudb 10 350 2600 2599 2018-06-08T14:43:10Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 2600 wikitext text/x-wiki <table class="navbox collapsible {{#switch:{{{state|}}} ||autocollapsed|autocollapse=autocollapse |collapsed|collapse=collapsed}} nowraplinks" style="margin:auto;{{{стиль|}}};{{{стиль_тела|}}}"> <tr><!-- ---Основной заголовок--- --><th colspan="{{#if:{{{ойуу|}}}|3|2}}" style="text-align:center;width:100%;{{{стиль_основного_заголовка|}}}"><!-- -->{{#if:{{#ifeq:{{{navbar|}}}|plain||{{{имя|<noinclude>Навигация табылыыссата</noinclude>}}}}}<!-- -->|{{Tnavbar-view|{{{имя<noinclude>|Навигация табылыыссата</noinclude>}}}|style=float:left;text-align:left;width:3.8em}}<!-- -->|<div style="float:left;width:3em">&nbsp;</div>}}<!-- --><span style="font-size:110%">{{{заголовок}}}</span></th></tr><!-- ---Необязательная дополнительная строка под заголовком--- -->{{#if:{{{вверху|}}}|<tr><td style="text-align:center;{{{стиль_вверху|}}}" colspan="{{#if:{{{ойуу|}}}|3|2}}"> <!-- разрыв строки необходим для корректной обработки аргументов, начинающихся с заголовка таблицы {| -->{{{вверху}}}</td></tr>}}<!-- 1-я строка + изображение -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок1|}}}|{{{список1|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}|<!-- -->{{#if:{{{ойуу|}}}|<td rowspan="{{#expr:{{#if:{{{список1|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список2|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список3|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список4|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список5|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список6|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список7|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список8|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список9|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список10|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список11|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список12|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список13|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список14|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список15|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список16|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список17|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список18|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список19|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список20|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список21|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список22|}}}|1|0}}+{{#if:{{{список23|}}}|1|0}}}}" <!-- -->style="vertical-align:middle;padding-left:7px;width:0%;{{{imagestyle|}}}">{{{ойуу}}}</td>}}<!-- -->}}<!-- Остальные строки -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок2|}}}|{{{список2|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок3|}}}|{{{список3|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок4|}}}|{{{список4|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок5|}}}|{{{список5|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок6|}}}|{{{список6|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок7|}}}|{{{список7|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок8|}}}|{{{список8|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок9|}}}|{{{список9|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок10|}}}|{{{список10|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок11|}}}|{{{список11|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок12|}}}|{{{список12|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок13|}}}|{{{список13|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок14|}}}|{{{список14|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок15|}}}|{{{список15|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок16|}}}|{{{список16|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок17|}}}|{{{список17|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок18|}}}|{{{список18|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок19|}}}|{{{список19|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок20|}}}|{{{список20|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок21|}}}|{{{список21|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок22|}}}|{{{список22|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_четных|}}}}}<!-- -->{{навигация табылыыссата/субурҕа|{{{заголовок23|}}}|{{{список23|}}}|{{{стиль_заголовков|}}}|{{{стиль_списков|}}}|{{{стиль_нечетных|}}}}}<!-- ---Необязательная дополнительная строка внизу--- -->{{#if:{{{внизу|}}}|<tr><td style="text-align:center;{{{стиль_внизу|}}}" colspan="{{#if:{{{ойуу|}}}|3|2}}"> <!-- разрыв строки необходим для корректной обработки аргументов, начинающихся с заголовка таблицы {| -->{{{внизу}}}</td></tr>}}<!-- --></table><noinclude> {{doc}}<!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --> </noinclude> sgr787mb3kc7x8pbpav11zo5yrhkk3f 10 351 3073 3066 2018-07-13T14:55:04Z Kaganer 173 3073 wikitext text/x-wiki <div style="background:{{{2|#F2F5FD}}}; border:1px solid {{{3|#C7D0F8}}}; margin:0; padding:2px; font-size:95%; text-align:center; border-radius:10px; -webkit-border-radius:10px; -moz-border-radius:10px;">{{{1}}}</div><noinclude> [[Category:Халыыптар:Сүрүн сирэй‎ ]] </noinclude> klbob8sbabhtgtoggzwqb5jx5jaznul 10 352 3198 3197 2018-07-20T06:31:34Z HalanTul 17 3198 wikitext text/x-wiki __NOEDITSECTION__ {| style="width:100%; border-top: 1px solid #ddcef2; border-bottom: 1px solid #ddcef2; margin:20px 0;" |style="width:60%; text-align:right; font-size: 100%;background:LightSteelBlue; color: white; padding-left: 3px; padding-right: 10px;"| <span style="font-size:230%; font-family:'hoefler text','times new roman',serif; font-variant:small-caps;">[[БД:Туһунан|Биики Домох]] диэн сиргэ киирдиҥ,</span><br /> <span style="padding:5px 0 0 0; font-size:90%;">Бу [[БД:Суолта|суолталаах]] '''өс хоһоонноро, сомоҕо домохтор уонна сытааталар''' хомуурунньуктара, ким баҕарбыт уларытар кыахтаах.<br /> <p style="text-align:right;font-size:80%;line-height:1.3em;font-weight:normal;margin-bottom:0;">Саха тылынан билигин '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}} ыстатыйа]]''' баар.</p> <div style="white-space: nowrap; font-size:90%"> [[:Special:NewPages|Саҥа сирэйдэр]] | [[Биики Домох:Көмө|Көмө]] | [[Биики Домох:Кэпсэтэр_сир|Кэпсэтэр сир]] </div> |style="width:40%; padding-left: 10px; padding-top: 15px;"| <div style="min-width: 600px;"> {| style="border-collapse: collapse; width: 100%;" |- | style="text-align: right; vertical-align: top; width: 50%;" | <div style="margin-right: 25px;">[[File:Feder Fueller.png|150px]]</div> | style="width: 50%;" | [[File:Flag of Sakha.svg|150px|Биики Домох]] |}</div> <span style="font-size: 90%;"> <br/><div>'''Саҥаны эп''' Саҥа ааптары / ыстатыйаны угарга, манна аатын суруйан баран "Оҥор" тимэҕи баттаа. <inputbox> type=create width=40 bgcolor=#ffffff preload=Template:Standard content for new page editintro=Template:Instructions default= buttonlabel= Оҥор </inputbox> </div> <!--{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAMEGEN}} {{CURRENTYEAR}} | {{CURRENTTIME}} UTC--></span> |}<noinclude> [[Category:Халыыптар:Сүрүн сирэй‎ |Үрдэ]] </noinclude> fx5tsbvcd2jsuv12m9fd2xyi293o04q 10 353 3209 3064 2018-07-20T08:06:25Z Kaganer 173 3209 wikitext text/x-wiki <!-- С 01.03.2017 по 31.03.2017 --><div class="tleft" style="clear:none"></div> {{cquote|Иэс хаалбыта аҕыс тоҕус муҥ, оччоҕо бу улахан харчынан ааҕыллара.|ааптар=[[А. Убаарыскай|А. Убаарыскай]]}}<!-- --><span style="font-size:xx-small; float:right; clear:right;">[[Template:Талым|Көрүү]]&nbsp;·&nbsp;[[Биики Домох:Талымҥа хандьыдааттар|Хандьыдааттар]]&nbsp;·&nbsp;[[Template:Талым/Архыып|Архыып]]</span><noinclude>[[Категория:Халыыптар:Сүрүн сирэй|{{PAGENAME}}]]</noinclude> r93nlwcjqzuxtxahvm9eof3tokgbbw9 10 354 2807 2643 2018-06-09T00:05:58Z Dcljr 13 adjust prefixes, now that this has been moved from the Incubator 2807 wikitext text/x-wiki {| class="transparent" cellpadding="3" style="align:center; float:right; font-size:90%; text-align:right; width:125px;" |- valign="center" | [[m:Заглавная страница|'''Мета-вики''']]<br />''Биики бырайыактары сүрүннүүр сир'' | [[File:Wikimedia-logo.svg|50px|Мета-вики|link=m:Заглавная страница]] |- style="border-top:1px solid #DDDDF7;" | [[w:|'''Бикипиэдьийэ''']]<br />''Аһаҕас энциклопедия'' | [[File:Wikipedia-logo.png|50px|Википедия|link=w:]] |- | [[wikt:|'''Биики Тылдьыт''']]<br />''Тылдьыт, тезаурус'' | [[File:Wiktionary-logo-ru.png|50px|Викисловарь|link=wikt:]] |- | [[b:|'''Викиучебник''']]<br />''Үөрэх кинигэлэрэ, ыйыылар-кэрдиилэр'' | [[File:Wikibooks-logo.svg|50px|Викиучебник|link=b:]] |- | [[s:|'''Бикитиэкэ''']]<br />''Бибилэтиэкэ'' | [[File:Wikisource-logo.svg|50px|Викитека|link=s:]] |- | [[wikispecies:Заглавная страница|'''Викивиды''']]<br />''Биология көрүҥнэрэ'' | [[File:Wikispecies-logo.svg|50px|Викивиды|link=wikispecies:Заглавная страница]] |- | [[commons:Заглавная страница|'''Биики Хааһах''']] <br />''Билэни харайар сир'' | [[File:Commons-logo.svg|50px|Викисклад|link=commons:Заглавная страница]] |- | [[n:|'''Биики Сонун''']]<br />''Сонуннар'' | [[File:Wikinews-logo.png|50px|Викиновости|link=n:]] |- | [[v:|'''Бикибэрсиэт''']]<br />''Үөрэх'' | [[File:Wikiversity-logo.svg|50px|Викиверситет|link=v:]] |- | [[voy:|'''Биики Айан''']]<br />''Айанньыттарга аналлаах'' | [[File:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg|50px|Викигид|link=voy:]] |- | [[d:|'''Биики Тиһик''']]<br />''Билии олоҕо'' | [[File:Wikidata-logo.svg|50px|Викиданные|link=d:]] |- |}<noinclude>[[Category:Халыыптар:Сүрүн сирэй|Уруулуу бырайыактар2]]</noinclude> 987kk1jgnfmt0jzukrquisxcymwq2a1 10 355 3211 2646 2018-07-20T08:10:11Z Kaganer 173 3211 wikitext text/x-wiki <div style="width:18em; {{float-right}};"> {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="width:100%; background:none;" |- valign="middle" | style="text-align:left; width:20%;" | [[File:Nuvola apps klipper.png|32px|Актуально]] | style="text-align:center; font-weight:bold; font-size:130%;" | Актуально | style="text-align:right; width:20%" | {{Tnavbar|Актуально|mini=1|nodiv=1}} |} {| cellspacing="0" cellpadding="2" style="width:100%; border:{{{border|lightgrey}}} solid 1px;" {{Актуально/s | [[Биики Домох:Сиэри-туому ырытыы|Сиэри-туому ырытыы]] | * [[Биики Домох:Сиэри-туому ырытыы/Холобур|Холобур]] }} |} </div> <noinclude> При внесении в шаблон ссылок, добавляйте, пожалуйста, новые сверху. [[Category:Навигация халыыптара|{{PAGENAME}}]] </noinclude> q2ks0vfxwkj7qwrdnnslgt8lf1a3r6p 10 356 2648 2647 2018-06-08T14:43:12Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2648 wikitext text/x-wiki <!-- параметры: 1=заголовок-n 2=список-n 3=стиль_заголовков 4=стиль_списков 5=стиль_четных/стиль_нечетных 6=доп.ячейка -->{{#if:{{{1}}}{{{2}}}|<tr><!-- -->{{#if:{{{1}}}|<th style="white-space:nowrap;{{#if:{{{2}}}|{{{3}}}|text-align:center;{{{3}}}" colspan="2}}">{{{1}}}</th>}}<!-- -->{{#if:{{{2}}}|<td style="width:100%{{#if:{{{4}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{4}}}}}<!-- -->{{#if:{{{5}}}|<nowiki>;</nowiki>{{{5}}}}}"<!-- -->{{#if:{{{1}}}||<nowiki> </nowiki>colspan="2"}}> <!-- разрыв строки необходим для корректной обработки аргументов, начинающихся с заголовка таблицы {| -->{{{2}}}</td>}}<!-- -->{{#if:{{{6|}}}|{{{6}}}}}<!-- --></tr>}} hu6w3y7mqgr9upfc2bd6oikh36vvjbe 14 358 3184 3024 2018-07-20T04:52:34Z HalanTul 17 HalanTul [[Категория:Wq/sah:Аналлаах сирэйдэр]] сирэй аатын маннык [[Категория:Аналлаах сирэйдэр]] уларыппыт 3184 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 359 6918 4982 2021-02-25T01:31:51Z 188.244.191.137 6918 wikitext text/x-wiki Анемподист Иванович Софронов-Алампа - саха уус-уран суругунан литературатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, бэйиэт, прозаик, драматург, [[саха тыйаатыра|саха тыйаатырын]] бастакы дириэктэрэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 30kvj6qverwui6ciwnnmbnqhi6hs5p4 14 360 2658 2657 2018-06-08T14:43:13Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2658 wikitext text/x-wiki [[Category:Проза‎‎]] 2hyqlyjcv8curado9ol4fq5zqd8fb5f 14 361 3077 3025 2018-07-14T04:02:43Z HalanTul 17 3077 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 362 3026 2663 2018-07-13T10:41:30Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3026 wikitext text/x-wiki Category:Wikiquote administration Категория:Викицитатник:Служебные [[Категория:Барыта]] brz5ji0n09sf8narkll20p34nqjnggb 14 363 3027 2665 2018-07-13T10:42:05Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3027 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 364 3076 3028 2018-07-14T04:02:26Z HalanTul 17 3076 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 365 3074 3029 2018-07-14T04:01:44Z HalanTul 17 3074 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 366 4505 4504 2019-01-27T23:36:44Z Арчы Уола 36 4505 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суорун Омоллоон]] [[Категория:Кэпсээн]] tl2h81gzga34r08oe0x91hjhicx3l11 14 367 3078 3030 2018-07-14T04:02:57Z HalanTul 17 3078 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 368 3171 3031 2018-07-20T04:47:05Z HalanTul 17 3171 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 369 2682 2681 2018-06-08T14:43:14Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2682 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[:Category:Бөлүһүөктэр]] 8p1zpwu9by1p6vkp3bqz4wtaahu6fme 14 370 2684 2683 2018-06-08T14:43:14Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2684 wikitext text/x-wiki [[Category:Суруйааччылар‎‎]] 2z0vkvf4lbiw7ar4ic5olj6a1yociim 14 371 2686 2685 2018-06-08T14:43:14Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2686 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Даҕанча]] 7fnw0cx21k23yzaqr4zj0zogpv824cz 14 372 3079 3032 2018-07-14T04:03:11Z HalanTul 17 3079 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 373 3188 3187 2018-07-20T04:54:27Z HalanTul 17 3188 wikitext text/x-wiki [[Категория:Проза]] [[Категория:Тыйаатыр]] av9953rj0shpjiyvuiks10ah77vuq7o 14 374 3034 2694 2018-07-13T10:43:06Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3034 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 375 2697 2696 2018-06-08T14:43:14Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2697 wikitext text/x-wiki [[Category:Дьон]] mri9vjbaqq493zii92lifo21h7c41au 14 376 2699 2698 2018-06-08T14:43:14Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2699 wikitext text/x-wiki [[Category:Олоҥхо]] ip88ozs0h27loh5t6b17nr6c4bvjmgh 14 377 3035 2701 2018-07-13T10:43:10Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3035 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 378 3309 3308 2018-08-11T12:40:43Z HalanTul 17 3309 wikitext text/x-wiki Манна киинэ персонажтара угуллаллар [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Персонажтар]] 2vrmb1roy08wa1ewd0khybqgjnl2vdm 14 379 3191 3036 2018-07-20T06:18:01Z HalanTul 17 3191 wikitext text/x-wiki [[Категория:Киинэ]] 8y9cm5omnezp11bg1n6kszdvehdp8fg 14 380 3080 3037 2018-07-14T04:03:25Z HalanTul 17 3080 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 381 2710 2709 2018-06-08T14:43:15Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2710 wikitext text/x-wiki [[Category:Проза]] dakhtgg4ol41u9k9bwhr2rgrj8ln28n 14 382 3038 2712 2018-07-13T10:43:52Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3038 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 383 3189 3039 2018-07-20T06:16:04Z HalanTul 17 3189 wikitext text/x-wiki Манна аан бастаан уус-уран литэрэтиирэҕэ айыллыбыт персонажтар этиилэрэ киирэр. [[Категория:Персонажтар]] [[Категория:Литэрэтиирэ]] bfjblhy17wxxx4htexwncago6ocgxcl 14 384 2716 2715 2018-06-08T14:43:15Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2716 wikitext text/x-wiki [[Category:Олоҥхо]] ip88ozs0h27loh5t6b17nr6c4bvjmgh 14 385 3081 3040 2018-07-14T04:03:40Z HalanTul 17 3081 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 386 3192 3041 2018-07-20T06:19:17Z HalanTul 17 3192 wikitext text/x-wiki [[Категория:Литэрэтиирэ]] rqc15fxxkk25tniwtytdbwr4m6utfbx 14 387 3082 3042 2018-07-14T04:04:05Z HalanTul 17 3082 wikitext text/x-wiki [[Категория:Олоҥхо]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] nkt8vdnw604phhgbgmu3877v9r6p31o 14 388 3043 2724 2018-07-13T10:44:45Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3043 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 389 2728 2727 2018-06-08T14:43:16Z MF-Warburg 14 3 барылы уктубут: Importing from Incubator 2728 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 14 390 2731 2730 2018-06-08T14:43:16Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2731 wikitext text/x-wiki [[Category:Уус-уран литэрэтиирэ]] fv3kn5nbu81jeuj58s9qig29m1botze 14 391 3083 3044 2018-07-14T04:04:20Z HalanTul 17 3083 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 392 2736 2735 2018-06-08T14:43:16Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2736 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[:Category:Режиссердар]] mf0ru88o6dteugcxzwwpb5bjo74g1pe 14 393 2739 2738 2018-06-08T14:43:16Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2739 wikitext text/x-wiki * Ыаллыыллар/Соседи, кэмиэдьийэ, режиссер - Анатолий Кириллин, сценарий - Юрий Харбанов, продюсер - Сардаана Петрова-Слепцова, оператор - Ариян Колодезников, Сахафильм устуута, дойдута - Арассыыйа уһуна - 1 чаас 24 мүнүүтэ, 2016 сыл 3bc347emj7c207hkwqgfdpne1099gmc 14 394 3045 2741 2018-07-13T10:44:53Z TheStoneBot 174 /* top */re-categorisation using [[Project:AWB|AWB]] 3045 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 395 2746 2745 2018-06-08T14:43:17Z MF-Warburg 14 4 барылы уктубут: Importing from Incubator 2746 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 14 396 6917 2748 2021-02-25T01:31:22Z 188.244.191.137 6917 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] 5uo1u4ny0nmwnx08awcvabo5pw83hpx 14 397 3084 3046 2018-07-14T04:04:47Z HalanTul 17 3084 wikitext text/x-wiki [[Категория:Литэрэтиирэ]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] d7f0y45aq3krkvsiwezoqpcmjvuefjq 14 398 3085 3047 2018-07-14T04:05:16Z HalanTul 17 3085 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 399 3207 2769 2018-07-20T06:37:58Z HalanTul 17 3207 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] mzw1rc5a7ykfnv8td18wnxgu8j6jx8p 14 400 2860 2821 2018-06-09T12:23:20Z Stryn 105 ([[User talk:Sahwi|Ырытыы]]) көннөрүүлэрэ: [[Special:Contributions/Sahwi|Sahwi]] бу торумҥа: [[User:MF-Warburg|MF-Warburg]] төннөрүлүннүлэр 2860 wikitext text/x-wiki [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] oym1ykf570urck7vr1zdy3jm3l1ukfs 14 401 3086 3048 2018-07-14T04:05:41Z HalanTul 17 3086 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тылбаас]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] d3348hxfpoeh5ieous4xn4iwhe13c4i 14 402 3087 3049 2018-07-14T04:06:08Z HalanTul 17 3087 wikitext text/x-wiki [[Категория:Урбаан]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] ky1ib25v25ifdocxlhrf7wxk2lmut1c 14 403 2778 2777 2018-06-08T14:43:18Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2778 wikitext text/x-wiki [[Category:Уус-уран айымньылар]] l8ey867ml1g7sa7u8y7n8wjkddrdui0 14 404 3190 3050 2018-07-20T06:17:15Z HalanTul 17 3190 wikitext text/x-wiki [[Категория:Литэрэтиирэ]] rqc15fxxkk25tniwtytdbwr4m6utfbx 14 405 2782 2781 2018-06-08T14:43:18Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2782 wikitext text/x-wiki [[Category:Литэрэтиирэ]] skfmomp4l2cfkqr13s3tuhgstr4nc1v 14 406 3090 3051 2018-07-14T04:07:17Z HalanTul 17 3090 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] kr5f3jhbduofnj8zed6x9d4zvfc3ua8 14 407 3088 3052 2018-07-14T04:06:31Z HalanTul 17 3088 wikitext text/x-wiki [[Категория:Билим]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] raatxp35n79zd6utzgbsm97pdd96laf 14 408 3089 3053 2018-07-14T04:06:51Z HalanTul 17 3089 wikitext text/x-wiki [[Категория:Оскуола]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] 1smx1cr7zwemeyjp272ul4ocvs4r56k 14 409 3069 3054 2018-07-13T14:52:17Z Kaganer 173 3069 wikitext text/x-wiki [[Category:Биики Домох:Халыыптар]] rreh31fo64yzh561lprwdbg8f80dwsw 14 410 2792 2791 2018-06-08T14:43:19Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2792 wikitext text/x-wiki [[Category:Уус-уран литэрэтиирэ]] fv3kn5nbu81jeuj58s9qig29m1botze 14 411 3091 3055 2018-07-14T04:07:36Z HalanTul 17 3091 wikitext text/x-wiki [[Категория:Ырыа]] [[Категория:Дьон идэлэринэн]] lrwhn49k1v1ma1pfz7cxlj9ldf42zbz 14 412 2796 2795 2018-06-08T14:43:19Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2796 wikitext text/x-wiki [[Category:Олоҥхо]] ip88ozs0h27loh5t6b17nr6c4bvjmgh 14 413 2799 2798 2018-06-08T14:43:19Z MF-Warburg 14 2 барылы уктубут: Importing from Incubator 2799 wikitext text/x-wiki [[Category:Өс хоһооно]] pfjrn20lj4b0uzc8a5s7fkrlgkksgk0 14 414 3466 3056 2018-08-17T11:04:51Z 80.83.238.61 3466 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]]Салаҥ киһи хараҕа мындыр bdhsts7fmzt8rogcfhd49i4ayspz7xm 15 415 2803 2802 2018-06-08T14:43:19Z MF-Warburg 14 1 барыл угулунна: Importing from Incubator 2803 wikitext text/x-wiki Далан "дьылҕам миэнэ" айымньытыгар саха тылын,тулуур туьунан этиитэ. Төрөбүт тыл ( соҕотохсуйуу) 1.Саха тыла нуучча тылын куустээх сабыдыалынан олон эрэр.Ол биричиинэтэ кинилэр иккиэн тус-туһунан сокуоннаах, тус-туһунан историческай усулуобуйаларга уөскээбит тыллар.Ол Иһин хардарыта хайдах да батыһар кыахтара суох.Араас өйдөбуллэр көннөру терминнэр эрэ быһыыларынан киирэлэр. Нууччатан оннук терминнэр хото киириилэрэ саха тылын тутулун алдьатта, алдьатта да турар. 2.Биир тыллаах нууччалары ылан көр - тыллара -өстөрө ыраһын, санааларын сааһылах этэллэрэ учугэйн!Оттон икки тыллаах саха киһитин киниэхэ тэҥнээн көрдөххө,сатаан санаатын сайа эллэтэ-хайдах эрэ кинилэртэн ой-санаа өттүнэн тэҥэ суох сайдыылаах курдук өйдөбулу хаалларар. 3.Ыкса куһун таҥнайгы колонияҕа тиийэн сахалары көрсөн кэпсэппитим наһаа даҕаны учугей этэ.Ол курдуук тириим тэнийэ кэпсэппиппин билбэппин.Дьиҥнээх сурөҕиҥ-быарыҥ танньыйыыта, дууһаҥ уоскуйуута диэн ол этэ.Мин билигин ону туохха тэҥниэм эбитэй? Тыл барахсан ийэ тыл эккэр -хааҥҥар иҥмит кууһэ!(Төрөбут тыл туһунан этиллиэҕин да этиллибит эбит!) 4. Уонунан сылларга араастаан уөрэтэн такайан миигин итэҕэппит өйддөбуллэрин аҕыйах нэдиэлэ иһигэр ньылбы соппуттара:Саха диэн олус аҕыйах ахсааннаах норуота аһынан тыыннаах олордор,тарбаҕын хатсатыа эрэ кэрэх, чыпчылыйах тугэнэ мэлитэр кыахтаах.(оннук балаһыанньаҕа олорон чолоҥноспут буола-буола) Тулуур 1.Сэрии кэминээҕи,сэрии кэнниннээҕи хаайыы ынырык,киһи киһиэхэ сатаан кэпсээ бэт ыар усулуобуйатын барытын икки аттаҕа суох саха уолчаана тулуйбут!Киһи бэккиһиэҕэ ол гынан киһилии,сахалыы диэм этэ,быһыытын-тайгыттын сутэрбэтэх этэ.Дьэ кытаанах санаа,дьэ улахан тулуур! 2.Мин санаатын туһэрбэтин ордук соҕөрум.Данил биир кэм мичээрдии сылдьар,наар учугэй өттүн эрэ саҥарар этэ.Кини курутуйарын хоморойун, кини суланарын-кэлэнэрин хаһан даҕаны истибэтэҕим.Эгэ ытыыра-соҥуура диэн кэлиэ дуо?Оттон дьыҥэнэн киниттэн ордук кэрэгэй дьылҕаламмыт киҕи аҕыйах булуо-ытаатаҕына-соҥоотоҕун даҕаны ким боруоктуой? 3.Аччыктааһын баар-мин сурэхпин аспыт суол: олорбут олохпор уон сэттэ сыл аччыктаабытым да алдьас киниэхэ уөрэммэтим.Билигин даҕаны куттанабын урукку сэрии,сут кэмин, хаайыы сыллардар курдук аччыктааһын аны кэлиэҕэ диэн уона кэлбэтин туһугар таҥараттан көрдөҕөбүн.Мин онон ордук Данилы хайдах кини сэрии сылларынааҕы, ол да кэнниттэн хаайыы аһыгар тулуйбутун бэккиһибин. 4.18 саастаах саха уола сэриигэ баран Советскай Союһу таҥнаран биэрбит диэни киһи соччо-бачча итэҕэйбэт суола.Туох диэн таҥнарыан сөбуй?Олөр куттал билиэн бэринэргэ кими баҕарар куһэйиэн соп.Былыр-былыргыттан ханнык баҕар сэрии билиэннэйэ суох буолбатын история кэрэһиллэр.Өлөрсүү курдук ол эмиэ сэрии сокуонун айылгыта. 3eefy8ri64821monlneld2tbtjdyxku 0 416 8161 8160 2023-03-28T22:49:47Z HalanTul 17 8161 wikitext text/x-wiki '''Алдан''' — [[Өлүөнэ]] өрүс бөдөҥ салаата. {{Q|Сайыҥҥы киэһэ [[Бүлүү]] Түҥ былыргыны түһүүр, Долгун устун күлүмүрдүү Устар санньыар :::музыка - ::::::блюз.|Ааптар=Бүлүү эбэ туһунан блюз, Борис Павлов //"Дьолуо", Көмүөл, Дьокуускай, 2017, С.9 }} {{Q|Аатырар Өлүөнэм Айгыстар уораана, Көмүстээх Алданым Көмүөлүн чаҕыла, Үүт Бүлүүм илгэлээх Сиккиэрэ буоламмын — Хотугу дойдубут Күн дьолун кэпсиибин, Көҥүл сир кэхтибэт Өрөгөй мичилин.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Эҕэрдэ ырыата"}} {{Q|Мин өрүү эйигин түһүүбүн, Мин өрүү эйигин көрөбүн — Төрөөбүт тапталлаах Бүлүүбүн, Мин кэрэ, мин талба өрүспүн! Харахпар хатыҥыҥ наскыйар, Санныбар сыа хаарыҥ налыйар. Иннибэр сүүрүгүҥ дьэргэйэр, Үрдүбэр чыычааҕыҥ битийэр.|Ааптар=[[Дадаскинов Степан Егорович]], Мин өрүү эйигин түһүүбүн}} [[Категория:Өрүстэр]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Өрүс]] [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] jukaoehzeycznys8p6wtkmkfwd3rk0o 0 418 4163 3507 2018-12-13T23:53:38Z Арчы Уола 36 4163 wikitext text/x-wiki [[Анастасия Бурнашева]] [[хоһоон]]норуттан. {{Q|Урукку хойукку да буоллун, Сырсаллар, хомуйсан,хоһуйсан Санаалар, ыралар, чахчылар Кырылас [[кумах]]тыы саккырыы|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] r2xkd9o51tscdqut42wwyh8jhvnljvo 1 421 2872 2018-06-11T19:13:41Z Dcljr 13 Possible additions 2872 wikitext text/x-wiki ==Possible additions== The following entries were moved from [[Саха өһүн хоһоонноро]], which redirects to here (Саха өһүн хоһооно). {{Q| Күтүр дьахтар күөһүн күүппүккэ дылы.}} {{Q| Түптүрдээх күөстэммит, түҥнэри хайыспыт.}} {{Q| Иҥсэтэ бэйэтинээҕэр улахан.}} {{Q| Урукку иҥсэ - убаҕас, хойукку иҥсэ - хойуу.}} {{Q| Иҥсэтигэр иэдэйбит, акаарытыгар алдьаммыт.}} {{Q| Түктүйэлээх үөр торбос сааҕа буруолаатар эрэ эрэйэригэр дылы.}} {{Q| Силин быһа ыйыстар.}} {{Q| Былырыыҥҥы дьирики хараҕын эриэхсит диэбиккэ дылы.}} {{Q| Ыт сыамсаҕар дылы.}} {{Q| Уот иччитигэр дылы маппакка бараҥҥын.}} {{Q| Оҕус сымыыта түһэрин саһыл кэтэспитигэр дылы.}} These should be merged into this content page, if appropriate, by someone who reads the language. - [[Кыттааччы:Dcljr|dcljr]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Dcljr|ырытыы]]) 04:13, 12 Бэс ыйын 2018 (YAKT) kz65sbhpokmd8nrce1zyo0bpm7dk898 10 422 6523 6093 2020-11-01T14:00:35Z Leonel Sohns 515 75px Gnome icon. 6523 wikitext text/x-wiki <div name="Deletion notice" class="boilerplate metadata" id="delete" style="background-color: #fee; margin: 0 2.5%; padding: 0 10px; border: 1px solid #aaa;"> [[File:Dialog-warning.svg|75px|left]] '''This page is a candidate for speedy deletion (Бу сирэйи уһаппакка-кэҥэппэккэ сотуллуохтаах диэбиттэр){{#if: {{{1|}}}|, because: <span style="background:transparent;padding:2px">''{{{1}}}''</span>|.}}''' If you disagree with its speedy deletion, please explain why on [[{{NAMESPACE}} talk:{{PAGENAME}}|its talk page]]. If this page obviously does not meet the criteria for speedy deletion, or you intend to fix it, please remove this notice, but do not remove this notice from articles that you have created yourself. ''Stewards: Remember to check [[Special:Whatlinkshere/{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|if anything links here]] and [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=history}} the page history] before deleting.'' </div><includeonly> {{#ifeq:{{{categories}}}|no||[[Category:Candidates for speedy deletion]]}}</includeonly> tmrq8jxsxhmsz86hbw4htcc4c5d7e86 11 423 2878 2018-06-13T21:42:52Z Dcljr 13 Temporary template 2878 wikitext text/x-wiki ==Temporary template== This template was created so pages here can be marked for deletion in a way that [[m:Stewards|stewards]] can notice and deal with, until the wiki gets [[Special:UserList/sysop|some local admins]]. Once the wiki has at least one local admin, a local version of this template can be created and this template title can be redirected to that one. - [[Кыттааччы:Dcljr|dcljr]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Dcljr|ырытыы]]) 06:42, 14 Бэс ыйын 2018 (YAKT) hljmg72bstitgezo9nrelp1te6l065h 4 424 2890 2889 2018-06-24T12:26:55Z HalanTul 17 /* Тиһэх */ 2890 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {| style="cellspacing:6px" | style="width:65%; border:1px solid #6688aa; background-color:#f0fff1; padding:0.5em;" valign="middle" | [[Билэ:Crystal_help_index.png|right|30px|Көмө]] == Саҕалааччыларга == [[Көмө:Ис хоһооно|Көмө]]&nbsp;— [[Биики Домох:Кумах|«Кумах»]] |- | style="width:65%; border:1px solid #6688AA; background-color:#fbfffb; padding:0.5em;" valign="middle" | [[Билэ:Nuvola apps edu miscellaneous.svg|30px|right|Кыттыы]] == Бырайыакка кыттыы == {| style="background-color:#fbfffb" |- valign="top" ! style="text-align:right" | Алтыһыы: | [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сир]]&nbsp;— [[w:Бикипиэдьийэ:IRC|IRC]]&nbsp;— [[w:Бикипиэдьийэ:Биики-көрсүһүү|Биики-көрсүһүү]] |- valign="top" ! style="text-align:right" | Оҥоһуллуохтаах: | [[Аналлаах:Спецстраницы|Аналлаах сирэйдэр]]&nbsp;— [[Аналлаах:Свежие_правки|Соторутааҥҥы&nbsp;уларытыылар]]&nbsp;— [[Аналлаах:Новые_страницы|Саҥа&nbsp;сирэйдэр]]&nbsp;— [[Аналлаах:Изолированные_страницы|Тулаайах сирэйдэр испииһэктэрэ]]&nbsp;— [[Аналлаах:Короткие_страницы|Кылгас сирэйдэр]] |- valign="top" ! style="text-align:right" | Ырытыылар: | [[Биики Домох:Соторго|Түргэнник&nbsp;сотуллуохтаах&nbsp;ыстатыйалар]] |- valign="top" ! style="text-align:right" | [[:Категория:Барыта|Категориялар]]: | [[:Категория:Барыта|Барыта]] | [[:Категория:Биики Домох:Аналлаах|Аналлаах]]&nbsp;— [[:Категория:Култуура|Култуура]]&nbsp;— [[:Категория:Айылҕа|Айылҕа]]&nbsp;— [[:Категория:Итэҕэл|Итэҕэл]]&nbsp;— [[:Категория:Техника|Техника]]&nbsp;— [[:Категория:Бөлүһүөпүйэ|Бөлүһүөпүйэ]]&nbsp;— [[:Категория:Киһи|Киһи]]&nbsp;— [[:Категория:Экэниэмикэ|Экэниэмикэ]] |} |- | style="width:65%; border:1px solid #6688aa; background-color:#fbfffb; padding:0.5em;" valign="middle" | [[Билэ:Nuvola apps chat.png|30px|right|Кыттааччылар]] == Кыттааччылар == {| style="background-color:#fbfffb" |- valign="top" ! style="text-align:right" | Дьаһалта: | [[Биики Домох:Дьаһабыллар|Дьаһабыллар]]&nbsp;— [[Биики Домох:Бүрүкүрээттэр|Бүрүкүрээттэр]] |- valign="top" ! style="text-align:right" | Испииһэктэр: | [[Аналлаах:Listusers|Толору, алпаабытынан]] |- valign="top" ! style="text-align:right" | [[w:БП:Биики-көрсүһүү|Көрсүһүүлэр]]: | <span class="plainlinks">[http://wikimania2008.wikimedia.org/wiki/Main_Page/ru Викимания-2008]&nbsp;— [[w:ВП:Вики-конференция 2008|Вики-конференция 2008]]&nbsp;— [[w:ВП:Вики-конференция 2009|Вики-конференция 2009]]&nbsp;— [[w:ВП:Вики-конференция 2010|Вики-конференция 2010]]</span> |} |- | style="width:65%; border:1px solid #6688aa; background-color:#f0fff1; padding:0.5em;" valign="middle"| [[Билэ:Wikimedia Community Logo.svg|30px|right|Викимедиа]] == Аан дойду == {| style="background-color:#f0fff1" |- valign="top" ! style="text-align:right" | Бырайыактар: | [[meta:Wikimedia projects|«Викимедиа» пуондатын бырайыактара]] |} |- | style="width:65%; border:1px solid #6688aa; background-color:#fbfffb; padding:0.5em;" valign="middle" | [[Билэ:Wikimedia Community Logo.svg|30px|right|Викимедиа]] == Тиһэх == {{#lst:Биики Домох:Туох буолара|last}} <div style="text-align:right">[[Биики Домох:Туох буолара|Бары түгэннэр]]</div> |} [[Категория:Биики Домох|Түмсүү сирэ]] c7h6yh4l8njs6l6jez2rkyia3ikosri 14 425 2891 2018-06-24T12:40:29Z HalanTul 17 '{{Commonscat|Topics}} ''Бу атын [[Биики Домох:Категориялааһын|категориялары]] түм…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 2891 wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Topics}} ''Бу атын [[Биики Домох:Категориялааһын|категориялары]] түмэр соҕотох категория * [[Аналлаах:Categories|Аптамаатынан оҥоһуллар категория тиһигэ]] * [[Аналлаах:Allpages/Category|Туттуллар категориялар (оҥоһулла иликтэри кытта)]] 3xoq4mtfwz2weemfrwaqkbqe51iebb0 10 426 6092 3218 2020-05-31T11:29:54Z Samuele2002 463 fix [[Special:LintErrors]] 6092 wikitext text/x-wiki <div class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: left; float: right;"> <div style="float: left;">[[Image:Commons-logo.svg|50px|none|Wikimedia Commons]]</div> <div style="margin-left: 60px;">'''[[Commons:Category:{{{1}}}|{{{2|{{PAGENAME}}}}}]] Биики ыскылаакка'''</div> </div><noinclude> [[Категория:Халыыптар:Сигэлэр]] </noinclude> czmyne3rc3hiue11jzne4g0i7qyejgd 0 427 4235 3390 2018-12-16T01:59:11Z Арчы Уола 36 4235 wikitext text/x-wiki Муусука диэн [[киһи]] долгуйуутун, чуубустубатын уонна саныыр санааларын [[тэтим]] уонна интонация, [[доҕуһуол]] көмөтүнэн дьоҥҥо-сэргэҕэ тиэрдии, оннук айыллыбыт [[айымньы]], [[ускуустуба]] сорҕото. Эбэтэр айымньыны муусука үстүрүмүөнүгэр оонньооһун. [[Категория:Муусука]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cgbf9qvmpvrz7ocm51b2em0gbxuspos 0 428 4092 4091 2018-12-12T08:40:16Z HalanTul 17 4092 wikitext text/x-wiki {{Q|Киһиэхэ төрөөбүт дойдута Төрөппүт ийэтин кэриэтэ: Сүрэҕин ытатан, ыллатан, Норуот кырдьыгар үөрэтэр |Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]}} [[Категория:Дойду]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nu962dfy31acwcysm2i7voqwf80tld2 0 429 7951 7950 2022-12-18T05:00:42Z Kwamikagami 720 7951 wikitext text/x-wiki '''Саас''' — [[кыһын]]наах [[сайын]] ыккардынааҕы [[дьыл]] [[кэм]]э. == Саас туһунан сомоҕо домохтор == * Сааскы сандал маҥан күнүм сардаҥатын курдук — ''уус уран тэҥнэбил''. == Саас туһунан өс хоһоонноро == * Күһүҥҥү киһи күлбүтүнэн, сааскы киһи салбаммытынан. * Сааскы тураахха дылы. == Саас туһунан бэргэн этиилэр == == Саас туһунан фольклорга == {{Q|Саһарҕалаах күннэрим Саҕах үөһээ дьэ ойон Сардаҥалаах сырдыгын Сахам сиригэр ыыттаҕына Саастыыр тыган сандаарыа!|Ааптар=[[Н.К.Шамаев-Чопчухаан]] "Саас кэлиитэ" (оһуохай)}} == Саас туһунан уус-уран айымньыга == ... Саас кэлэн, хара тыа көҕөрбүт, киэҥ толоон устатын тухары иэнэ биллибэт күөх солко таҥаһы тиирэ тардан кэбиспит курдук буолбут. <br> Төрдө-төбөтө биллибэт күүстээх сүүрүктээх өрүс эбэ хотун, кырыалаах-кыыдааннаах кыһын обургу халыҥ мууһунан хаппахтаан хаайан турбутун үлтү күөрэлээн тахсан, унаарыйан көстөр киэҥ хочотун икки хара ии хайатынан ыла, сырдык дьүһүннээх тымныы уунан толорон кэбиспит.<br> Саас кэлэн, тыаҕа таҕыстаххына - чыычаах ыллыыр, ууга киирдэххинэ - балык оонньуур, көҕөрбүт күөх тыам баһын кэрэ дьүһүннээх кэҕэ кыылым киэһэлэри, сарсыардалары этэн чоргуйан сатарытар буоллаҕа. <br> Күн анныгар үөскээн-төрөөн сылдьар сүүрэр атахтаах, көтөр кынаттаах, сааһын тухары сүүһүн көлөһүнүн уллуҥаҕар аҕаан, уллуҥаҕын көлөһүнүн сүүһүгэр аҕаан үөскээн олорор саха урааҥхай, саас кэлбитигэр көҥүл баран, үөрэр-көтөр үгэстээх. <br> Куһаҕан сигилилээх сигилитэ көнөргө дылы гынар, сүрэҕэ суох сүрэхтэнэр, ыалдьыбыт тиллэргэ дылы буолар, санаата түспүт - көтөҕүллэр. [["Сэмэнчик"]], [[Неустроев Николай Денисович|Николай Неустроев]] {{Q|Саас этэ. Хаар ууллан, сир харааран, күөх от саҥардыы бытыгыраан эрэрэ. Уһун кыһын устата хам тоҥон сыппыт айылҕа, уһуктан, ирэн, дьэ саҥардыы хамсаан-имсээн кылыбырайан, саҥаран-иҥэрэн чуопчааран эрэрэ.|Ааптар=[[Соппуруон Данилов]], "Оҕо саас туманнаах сарсыардата" кэпсээниттэн}} == Эбии көр == * [[Саас (олох кээмэйэ)]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 0caou8mpfnzr35mv0mmu93b7pyccj77 0 430 6811 6810 2020-12-18T01:31:46Z Soppuruon 32 /* Өйөөһүн / Support */ 6811 wikitext text/x-wiki {{shortcut|БД:Дь}} {{Биики Домох:Дьаһабыллар тиһиктэрэ}} Манна дьаһабыллар быыбардара буолар. Страница, на которой происходят выборы администраторов. Быыбар сиэрэ (ссылка на правила выборов): [[Биики Домох:Дьаһабыллары уонна бүрэкирээттэри талыы сиэрэ]] '''Дьаһабыл''' [[Биики Домох:Туһунан|Биики Домох]] — бырайыак тупсаҕайдык үлэлиирин хааччыйар ураты аналлаах кыттааччы. Дьаһабыл бырааба уонна эбээһинэһэ: * Бандааллар уларытыыларын түргэнник суох гынар кыахтаах (откат). * Сирэйдэри сотуу. * Сотуллубут сирэйдэри сөргүтэр кыахтаах. * Сирэйи уларытыллыбат гынар кыахтаах. Маннык дьаһал мөккүөр таҕыстаҕына, мөккүһээччилэр биир тылга киирэллэригэр уонна куруук бандаалланар ыстатыйаларга туттуллар. * [[MediaWiki]] аат далыгар уларытыы оҥорор кыахтаах. * Быраабыланы кэһэр дьону хааччахтыан сөп. * Атын дьаһабыл алҕаһын көннөрөр. * Сирэйдэри бэрэбиэркэлээһин (патрулирование страниц). Дьаһабыллар Биики Домох атын кытааччыларыттан туох да эбии привилегиялара суох, дьаһабыл дуоһунаһын туһанан атын дьоҥҥо бэйэлэрин санааларын соҥнуур бырааптара суох. Дьаһабыл стаатуһун [[Биики Домох:Бүрүкүрээттэр|Биики Домох бүрүкүрээттэрэ]] аныыллар. Куоластыыргар киһиҥ турбут сылын көрө-көрө куоластаар. Икки сыл тугу да гымматах дьаһабыл былааҕын устуохха сөп. Сиһилии манна көр: [[:meta:Admin_activity_review/ru|Дьаһабыллар көхтөөх буолууларын туһунан быраабыланы уларытыы (нууччалыы)]]. == Дьаһабылга куоластааһын (быыбар). == Хандьыдааты куоластааһыҥҥа туруоруу холобура: <pre> === [[User:Хандьыдаат аата|Хандьыдаат аата]] === Быһаарыы, наада буоллаҕына. ==== Өйөөһүн / Support ==== # Быһаарыы. — ~~~~ ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== </pre> == Хандьыдааттар == Манна дьаһабыллары талабыт. === [[User:HalanTul|HalanTul]] === Аналлаах сирэйдэри, холобур [[MediaWiki:Edittools]] уларытарбар, тупсарарбар дьаһабыл буолуохтаахпын. Болдьоҕо суох былаах биэрэргэ эмиэ сөбүлэҥҥитин биэрэргит туһунан этинэргит буоллар, сырыы аайы быыбар ыытыа суох этибит. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 11:36, 11 Ахсынньы 2020 (+09) ==== Өйөөһүн / Support ==== #өйүүбүн,болдьоҕо суох дьаһабыл буоллун--[[Кыттааччы:Архаадьы2|Архаадьы2]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Архаадьы2|ырытыы]]) 18:42, 11 Ахсынньы 2020 (+09) #Өйүүбүн, болдьоҕо суох дьаһабыл буоллун --[[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 10:31, 18 Ахсынньы 2020 (+09) ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== {{Closed}} === [[User:HalanTul|HalanTul]] === Аналлаах сирэйдэри, холобур [[MediaWiki:Edittools]] уларытарбар, тупсарарбар дьаһабыл буолуохтаахпын. Болдьоҕо суох былаах биэрэргэ эмиэ сөбүлэҥҥитин биэрэргит туһунан этинэргит буоллар, сырыы аайы быыбар ыытыа суох этибит. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:41, 21 Сэтинньи 2019 (+09) ==== Өйөөһүн / Support ==== #Өйүүбүн [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 09:59, 23 Сэтинньи 2019 (+09) #өйүүбүн [[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 10:02, 23 Сэтинньи 2019 (+09) #Өйүүбүн [[Кыттааччы:Maria.bogum|Maria.bogum]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Maria.bogum|ырытыы]]) 22:07, 24 Сэтинньи 2019 (+09) Maria.bogum #Өйүүбүн --[[Кыттааччы:Сур Бөрө|Сур Бөрө]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Сур Бөрө|ырытыы]]) ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== 4 киһи өйөөтө. Утарбыт суох. [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] талыллыбытынан ааҕыллар. Куоластааһын усулуобуйатынан болдьоҕо суох дьаһабыл буоларга сөбүлэҥ биэрдилэр. Сиэри кэһиллибэтэ. Self-nomination. 4 people voted for the candidacy. Against no. Election rules are met. [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] elected administrator. According to the voting results there were no votes against unlimited administration privileges. === [[User:Арчы_Уола|Арчы_Уола]] === Күрэстэри тэрийэр киһибит. Онон дьаһабыл буолара туһалаах. Куоластыыр түгэҥҥэр болдьоҕо суох дьаһабыл буоларыгар эмиэ сөбүлэһэргин биллэрэҕин. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:41, 21 Сэтинньи 2019 (+09) ==== Өйөөһүн / Support ==== # Өйүүбүн. Болдьоҕо суох дьаһабыл буоларын утарбаппын. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:41, 21 Сэтинньи 2019 (+09) #Өйүүбүн [[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 14:12, 26 Сэтинньи 2019 (+09) #Өйүүбүн --[[Кыттааччы:Сур Бөрө|Сур Бөрө]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Сур Бөрө|ырытыы]]) ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== 3 киһи өйөөтө. Утарбыт суох. [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы_Уола]] талыллыбытынан ааҕыллар. Куоластааһын усулуобйуатынан больдьоҕо суох аныырга бары сөбүлэстилэр. Сиэр кэһиллибэтэ. 3 people voted for the candidacy. Against no. Election rules are met. [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы_Уола]] elected administrator. According to the voting results there were no votes against unlimited administration privileges. === [[User:HalanTul|HalanTul]] === Дьаһабыллыыр уопуттаахпын. ==== Өйөөһүн / Support ==== # Дьон үлэтин чэпчэтэргэ, суруйар судургу соҕус буоларыгар үлэлиэм. — [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:28, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Maria.bogum|Maria.bogum]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Maria.bogum|ырытыы]]) 11:54, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Sardanga23|Sardanga23]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Sardanga23|ырытыы]]) 14:14, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Tumarca|Tumarca]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Tumarca|ырытыы]]) 14:18, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 18:00, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) #өйөөн бөҕө. [[Кыттааччы:Быыкаа|Быыкаа]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Быыкаа|ырытыы]]) 11:16, 15 Ахсынньы 2018 (YAKT) ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== 6 киһи куолаһын биэрдэ. Утарбыт уонна туттуммут суох. Бэйэтэ туруоруммут. Быыбар сиэрин кэһии суох. [[User:HalanTul|HalanTul]] дьаһабылынан талылылынна. Self-nomination. 6 people voted for the candidacy. Against no. Election rules are met. [[User:HalanTul|HalanTul]] elected administrator. -[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:36, 4 Тохсунньу 2019 (YAKT) === [[User:Арчы_Уола|Арчы_Уола]] === Дьаһабыллыыр уопутум суох. ==== Өйөөһүн / Support ==== # Ылсан көрүөхпүн, инникитин үлэлэһиэхпин саныыбын. — [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 11:36, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Maria.bogum|Maria.bogum]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Maria.bogum|ырытыы]]) 11:52, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Sardanga23|Sardanga23]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Sardanga23|ырытыы]]) 14:13, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Өйүүбүн [[Кыттааччы:Tumarca|Tumarca]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Tumarca|ырытыы]]) 14:18, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) # Уопут суоҕа харгыс буолбатах. Үчүгэй дьаһабыл буолуо, бырайыагы сайыннарарга үлэлиэ диэн эрэнэбин. -[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 11:36, 16 Ахсынньы 2018 (YAKT) -[[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 12:25, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== 5 киһи куолаһын биэрдэ. Утарбыт уонна туттуммут суох. Бэйэтэ туруоруммут. Быыбар сиэрин кэһии суох. [[User:Арчы_Уола|Арчы_Уола]] дьаһабылынан талылылынна. Self-nomination. 5 people voted for the candidacy. Against no. Election rules are met. [[User:Арчы_Уола|Арчы_Уола]] elected administrator. -[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:37, 4 Тохсунньу 2019 (YAKT) === [[User:Арчы_Уола|Арчы_Уола]] (уһатыы)=== ==== Өйөөһүн / Support ==== # Оскуолатыгар Биики Кулууп тэрийэргэ үлэ ыыта сылдьар. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:37, 28 Кулун тутар 2019 (YAKT) # Өйүүбүн. --[[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 10:01, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) # [[Кыттааччы:Ньукулай88|Ньукулай88]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Ньукулай88|ырытыы]]) 10:08, 29 Кулун тутар 2019 (YAKT) Өйүүбүн {{сабыллыбыт манан бүтэр}} ==== Утарыы / Oppose ==== ==== Түмүк / Result ==== == Биики Домох дьаһабыллара == ''эбии маны көр [[Аналлаах:Listusers/sysop|аптамаатынан оҥоһуллар испииһэк]]''<div style="border:1px solid black; float:right; font-size:x-small; padding:5px;">'''Дьаһабыллар көхтөрө''' * [https://xtools.wmflabs.org/adminstats/sah.wikiquote/{{#time: Y-m-d | -30 days }}/{{#time: Y-m-d}} мантан {{#time: d.m.Y | -30 days}} (ыйга)] * [https://xtools.wmflabs.org/adminstats/sah.wikiquote/{{#time: Y-m-d | -91 days }}/{{#time: Y-m-d}} мантан {{#time: d.m.Y | -91 days}} (3 ыйга)] * [https://xtools.wmflabs.org/adminstats/sah.wikiquote/{{#time: Y-m-d | -182 days }}/{{#time: Y-m-d}} мантан {{#time: d.m.Y | -182 days }} (6 ыйга)] * [https://xtools.wmflabs.org/adminstats/sah.wikiquote/{{#time: Y-m-d | -365 days }}/{{#time: Y-m-d}} мантан {{#time: d.m.Y | -365 days }} (сылга)] * [https://xtools.wmflabs.org/adminstats/sah.wikiquote/{{#time: Y-m-d | -730 days }}/{{#time: Y-m-d}} мантан {{#time: d.m.Y | -730 days }} (икки сылга)]</div> # [[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] # [[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ; Бот-дьаһабыллар # ; 6 ый тухары көхтөрүн көрдөрбөтөх дьаһабыллар # ; Урукку дьаһабыллар # == Эбии көр == * [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга ирдэбиллэр]] * [[Биики Домох:Дьаһабылларга көрдөбүллэр]] == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} {{Биики Домох быраабылата}} [[Категория:Биики Домох:Туһунан]] [[Категория:Биики Домох:Анал сирэйдэр|*]] [[Категория:Биики Домох:Көмө]] lkqxd9inurhncrg2bxcbf2plrxfkkoc 0 431 3363 3358 2018-08-12T22:52:14Z HalanTul 17 3363 wikitext text/x-wiki {{shortcut|БД:ДБК}} <big>'''Болҕой:''' Бу сирэй онуоха-маныаха диэри үлэлээбэт! По техническим причинам эта страничка пока не работает!</big> Билигин Биики Домоххо [[Аналлаах:Listusers/sysop|{{NUMBEROFADMINS}} {{plural:{{NUMBEROFADMINS}}|дьаһабыл|дьаһабыл}}]] баар, онтон [[Служебная:Listusers/bureaucrat|(хаһа эрэ) бүрүкүрээт]]. ''Дьаһабылга хандьыдаат маннык ирдэбилгэ барытыгар хоруйдуохтаах:'' *''Сахалыы Биики Домоххо 4 ый кыттыбыт буолуохтаах,'' *''Сахалыы Биики Домоххо 300-тэн тахса көннөрүүлээх буолуохтаах (бүтэһик 4 ый хас ый аайы 30-тан аҕыйаҕа суох),'' *''хандьыдаат бүтэһик 6 ый тухары быраабыланы кэһии иһин хааччахтамматах буолуохтаах, оттон бүтэһик 9 ый иһигэр - биирдэ эрэ хааччахтаммыт буолуон сөп (муҥутаан 7 хонукка),'' == Көрдөбүл оҥоруу (сайаапка түһэрии) == Дьаһабыл буоларга көрдөбүл биэриэх иннинэ маны аах: [[Биики Домох:Дьаһабыллар]], [[Биики Домох:Дьаһабылга өйдөбүнньүк|Дьаһабылга өйдөбүнньүк]]. Хандьыдаат аатын суруй уонна «Көрдөбүл сирэйин оҥор» диэни баттаа: <inputbox> type=create editintro= preload=БД:Дьаһабыл буоларга көрдөбүллэр/Халыып prefix=БД:Дьаһабыл буоларга көрдөбүллэр/ default=Хандьыдаат аата buttonlabel=Көрдөбүл сирэйин оҥор width=70 break=no </inputbox> Көрдөбүл тиэкиһин көҥүл форманнан суруллар. Халыыпка бэриллибит ыйытыыларга хайаан да хоруйдаа. Уонна бэйэҥ билиигэр, уопуккар уонна дьоҕургар олоҕуран чопчу ханнык үлэни оҥоруоххун сөбүн ыйаар дуу. Онтон сирэйи бигэргэт уонна саҥа көрдөбүлү аллара баар табылыыссаҕа '''эп''' (бу халыыпка {{tl|ДБК/list}}). == Көрүллэр көрдөбүллэр == <div style="border:1px solid black; float:right; clear:right; font-size:small; padding:5px;">'''Дьаһабылларга''': былаах иҥэриллибитин кэннэ кыттааччы аатын манна ук [[MediaWiki:Gadget-markadmins.js|ҕааддьыт]].</div> {{ДБК}} <small>Табылыысса бэйэтэ саҥардыллар.</small> === Архыып === Дьаһабылга көрдөбүл биэрии архыыба '''[[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга көрдөбүллэр/Архыып|манна баар буолуоҕа]]'''. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Биики Домох:Аналлаах]] [[Категория:Биики Домох:Көрдөбүллэр]] bt85nslci38dmglz9ke6swq7jg0f7q0 10 432 2918 2018-07-08T23:06:25Z HalanTul 17 '<span style="color:#9098A0" class="wp-templatelink">&#123;{[[Халыып:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude>' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 2918 wikitext text/x-wiki <span style="color:#9098A0" class="wp-templatelink">&#123;{[[Халыып:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> 2e5dl7cvye3d2ndp3xi52uhalb07zu1 10 433 3223 2919 2018-07-20T08:19:03Z Kaganer 173 Kaganer [[Халыып:ЗСА]] сирэй аатын маннык [[Халыып:ДБК]] уларыппыт 3223 wikitext text/x-wiki {| class="standard" style="font-size:95%; white-space:nowrap;" ! Хандьыдаат ! [[Билэ:Symbol support vote.svg|15px|«Сөп» куолас ахсаана|alt=(+)]] ! [[Билэ:Symbol oppose vote.svg|15px|«Утары» куолас ахсаана|alt=(-)]] ! [[Билэ:Symbol neutral vote.svg|15px|«Туттуммут» куолас ахсаана|alt=(=)]] ! Рейтинг ! Куоластааһын туруга {{#invoke:Transclude|cycle|ЗСА/row|20}} |}{{кээһи ыраастаа|чаас аайы}}<noinclude> [[Категория:Халыыптар:Аналлаах]] </noinclude> exf1f5hr6l62xau1pydrg3f6q1l9slp 10 434 2920 2018-07-08T23:12:22Z HalanTul 17 '<includeonly><nowiki />{{#switch: {{lcfirst: {{{1|}}} }} | hourly | чаас аайы = Категория:Биики Домо…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 2920 wikitext text/x-wiki <includeonly><nowiki />{{#switch: {{lcfirst: {{{1|}}} }} | hourly | чаас аайы = [[Категория:Биики Домох:Кээстэрэ чаас аайы ыраастанар сирэйдэр]] | daily | күн аайы | = [[Категория:Биики Домох:Кээстэрэ күн аайы ыраастанар сирэйдэр]] | null edit | нулевой правкой = [[Категория:Биики Домох:Страницы с ежедневно совершаемой нулевой правкой]] | [[Категория:Биики Домох:Страницы c нераспознанным значением параметра шаблона «Очищать кэш»]] }}<nowiki /></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> hjk0snetjvyhqmzrjkj4sgxxssy702e 10 435 3228 3221 2018-07-20T08:21:49Z Kaganer 173 3228 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{{1|}}}<!-- новые строчкой НИЖЕ последней заявки сайаапка сирэйэ |куоластааһын ТҮМҮКТЭНЭР күнэ (UTC) yyyy-mm-dd 19:00:00 |статус consent/progressing/successful/failed/withdrawn--> |1= |d1 = |q1 = successful |2= |d2 = |q2 = }}<noinclude> {{doc-inline}} {{t|ДБК}} халыыпка сайаапка (көрдөбүл) испииһэгэ: {{ДБК}} {{doc-end}} </noinclude> abf56cboqkv6ym005g9swi6ootwre4z 10 436 3216 2922 2018-07-20T08:15:48Z Kaganer 173 3216 wikitext text/x-wiki </div><noinclude> {{doc-inline}} Шаблон закрывает блок документации — {{tl|doc-inline}} {{doc-end}} [[Категория:Халыыптар документацияларын халыыптара|{{PAGENAME}}]] </noinclude> c51zt2w5qz2klzl7mfgr5mpj46txc1a 10 437 3215 2923 2018-07-20T08:11:28Z Kaganer 173 3215 wikitext text/x-wiki <div style="background:#F0F8FF; border:1px dotted #8BCBFF; padding:10px; margin-top:10px; clear:both;"><span style="font-size:11pt;line-height:11pt;">[[Билэ:information.svg|20px|Документация|link=|alt=(i)]]&nbsp;Документация</span> ----<noinclude> Шаблон для визуального отделения «документации» от остальной части страницы. Цвет фона аналогичен шаблону {{[[template:doc|doc]]}}. Туттуу холобура: <pre> {{doc-inline}} Бу документация </div> = Ырытыы = </pre> </div> [[Категория:Халыыптар документацияларын халыыптара|{{PAGENAME}}]] </noinclude> p74jb130mf3onf7hw9ap01zn11u6d33 828 438 2924 2018-07-08T23:21:13Z HalanTul 17 'local M={} --------------------------------------------------------- -- Функции для работы с параметра…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 2924 Scribunto text/plain local M={} --------------------------------------------------------- -- Функции для работы с параметрами вызвавшего шаблона -- --------------------------------------------------------- function M.uni(f)-- Унификация имён параметров; псевдонимы. local tf, cs=f:getParent(), {}; local findcs=function(a) cs[a]=f.args[a] end; (f.args['|фиксрег'] or f.args['|fixreg'] or ''):gmatch(' *([^%n]+) *', findcs); -- {{!}}фиксрег = список разделённых новыми строками аргументов, регистр которых не менять local args,am={}; for a,v in pairs(tf.args) do am = a:lower():gsub('[_ ]+',' '); args[ cs[a] and a or ( f.args[am] or am ) ] = v end return tf:expandTemplate{title=f.args[1]; args=args} end M['forall'] = function(f)-- Итератор по аргументам вызывающего шаблона. -- f.args[1] — имя вызываемого шаблона. local tf,ac,res,tln,sep,gl=f:getParent(),{},{},f.args[1]:match('^%s*([^#]-)%s*#(.*)$'),tonumber(f.args[2]) or 1; if not tln then tln,sep=f.args[1]:match('^%s*(.-)%s*$'),'' end for p,k in pairs(f.args) do if type(p)=='string' then ac[p]=k end end local ans,i,ablk={},1; while tf.args[i] do if gl==1 then ans[i] = tf:expandTemplate{ title=tln; args={tf.args[i], unpack(ac)} } else ablk={}; for j = 0, gl-1 do ablk[j] = tf.args[i*gl+j] end; for k,v in pairs(ac) do ablk[k]=v end; ans[i] = tf:expandTemplate{ title=tln; args=ablk } end i = i+1 end return table.concat(ans,sep) end function M.escapeparams(f)-- Нормализация -- (обезопасивание) значений параметров. local i,ac,acn=0,{},{}; local function repl(s) return s:gsub('{{','{{Х'):gsub('}}',"{{ЪЪ}}"):gsub('{{Х','{{ХХ}}')--: --замена фигурных скобок :gsub('=','{{=}}'):gsub('|','{{!}}') end for k,v in pairs(f:getParent().args) do if type(k)=='number' then ac[k]=repl(v); i=i+1 else acn[repl(k)]=repl(v)end end if i ~= #ac-1 then --нумерованные параметры не сплошные for k,v in pairs(ac) do if k>i then acn[tostring(k)] = v; ac[k]=nil end-- удалять в pairs можно end end for k,v in pairs(acn) do table.insert(ac, table.concat(f.args[2] or "\n ", k, f.args[3] or ' = ', v, f.args[4] or '') ) end return table.concat(ac,'|') end function M.npc(f)-- Итератор по именованно-нумерованным параметрам. local tf, ac, ns = f:getParent(), {}, {}; for k,v in pairs(tf.args) do local b,n = string.match(k,"^(.-)%s*(%d*)$"); n = tonumber(n); if n then if f.args[b] then if not ac[n] then ac[n] = mw.clone(f.args) setmetatable( ac[n], nil ) -- metatable ломает expandTemplate table.insert(ns,n) end ac[n][b] = v end--if f.args[b] end--if n end--for table.sort(ns); local tmod = #f.args-1 for n,i in ipairs(ns) do ns[n]=tf:expandTemplate{ title=f.args[n % tmod+1]; args=ac[i] } end return table.concat(ns) end function M.call(f)-- Просто вызывает шаблон с аргументами вызывающего. return f:getParent():expandTemplate{ title=f.args[1]; args=f:getParent().args } end function M.join(f)-- Версия forall с разделителем вместо шаблона. -- f.args[1] — разделитель. local t, tf, i = {}, f:getParent(), tonumber(f.args.from) or 1 local k,j,m = tonumber(f.args.to),i,f.args[3] while k and i<=k or tf.args[i] do if ( ({ ['_']=function(s)return s~=''end; ['s']=function(s)return not tostring(s):match("^%s*$")end })[m] or function() return true end )(tf.args[i]) then t[j]=tf.args[i]; j=j+1 end; i=i+1 end return mw.text.listToText(t,f.args[1],f.args[2] or f.args[1]) end ------------------------------------------------------- -- Функции для работы с параметрами шаблона в invoke -- ------------------------------------------------------- --[[ function M.split(f)-- Разрезает строку f.args[3] -- указанным в f.args[2](?) разделителем -- и передаёт куски шаблону f.args[1]. local tf, ac, oldi, i, e =f:getParent(), {}, 1, f.args[3]:find(f.args[1],1,true) -- «f.args[1]» в строке выше — точно не ошибка? --Incnis Mrsi while i do table.insert( ac, f.args[3]:sub(oldi, i-1) ); oldi=e+1 end table.insert( ac, f.args[3]:sub(oldi, #f.args[3]-1) ) return f:getParent():expandTemplate{ title=f.args[1]; args=ac } end ]] function M.cycle(f)-- Действует аналогично forall по числовой переменной, -- изменяющейся (по умолчанию, от 1) до f.args[2]. local tf,ac=f:getParent(),{}; for p,k in pairs(f.args) do if type(p)=='number' then if p>2 then ac[p-1]=k end else ac[p]=k end end local s,fh = f.args[2]:match('^%s*(%-?%d+)%s*%.%.') or 1, f.args[2]:match('%.%.%s*(%S.*)%s*$') or f.args[2] or ''; fh=tonumber(fh) or fh:match('^%s*(.-)%s*$'); local acr={}; if not tonumber(s) then error('Начало цикла «'..s..'» — не число') end local function dc() local r=tf:expandTemplate{ title=f.args[1]; args={s,unpack(ac)} } s=s+1; if r~='' then table.insert(acr,r); return r end end if type(fh)=='number' then while s<fh do dc() end elseif fh~='' then while tf:expandTemplate{ title=fh; args={s,unpack(ac)} } do dc() end else while dc() do end end return table.concat(acr) end --[[Функция не пашет как можно ждать — пробелы отсекаются после передачи параметров в expandTemplate function M.pass(f)-- Передаёт шаблону параметры без подрезки. local ac,i={},1; while f.args[2*i] do ac[ tonumber(f.args[2*i]) or f.args[2*i] ] = f.args[2*i+1]; i=i+1 end; return f:getParent():expandTemplate{ title=f.args[1]; args=ac } end ]] return M ljtcf95cimc04z7imae840gaptmydqp 10 439 3226 3225 2018-07-20T08:21:00Z Kaganer 173 Kaganer [[Халыып:ЗСА/row]] сирэй аатын маннык [[Халыып:ДБК/row]] уларыппыт 3226 wikitext text/x-wiki {{#if:{{ЗСА/list|{{{1}}}}}|{{#invoke:Votes|count|page=БД:Дьаһабыл буоларга көрдөбүллэр/{{ДБК/list|{{{1}}}}}|template=Халыып:ДБК/format row}}}}<noinclude> {{doc-inline}} Внутренний шаблон подсчёта голосов на страницах выборов [[БД:ДБК]] Шаблон использует {{tl|ДБК/format row}} для форматирования вывода. Единственный неименованный параметр определяет номер строки в {{tl|ДБК/list}}. {{doc-end}} [[Категория:ДБК халыып сирэйдэрэ]]</noinclude> oqj8nj5gfbziegxbojcup8q761ucz63 10 440 4361 2926 2019-01-11T01:59:04Z HalanTul 17 4361 wikitext text/x-wiki {|class="noprint" style="float:right;clear:right;margin-left:0.75em;border:1px solid #AFCFF2;font-size:smaller" cellspacing=0 |style="background:#F0F8FF;padding:4px;"|[[Билэ:Gtk-redo-ltr.svg|17px|link=БД:БД{{!}}Кылгас утаарыы сигэ]] |style="padding:4px;vertical-align:middle;line-height:1.25em;font-weight:800"|{{{1}}}{{#if:{{{2|}}}|<br/>{{{2}}}}}{{#if:{{{3|}}}|<br/>{{{3}}}}}{{#if:{{{4|}}}|<br/>{{{4}}}}}{{#if:{{{5|}}}|<br/>{{{5}}}}}{{#if:{{{6|}}}|<br/>{{{6}}}}}{{#if:{{{7|}}}|<br/>{{{7}}}}}{{#if:{{{8|}}}|<br/>{{{8}}}}} |}<noinclude><br style="clear:both" />{{doc}}<!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --></noinclude> cok0g7v1z7emhw5chgafdwpqunehxct 10 441 2927 2018-07-08T23:25:59Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Халыып:Быһаарыылар]] 2927 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Халыып:Быһаарыылар]] 7m3wvm9a0mwswglybgjv0qexp2qqmpy 10 442 2929 2928 2018-07-08T23:27:05Z HalanTul 17 2929 wikitext text/x-wiki <div class="references-small <!-- -->{{#if: {{{colwidth|}}} | columns | {{#if: {{{1|}}} | {{#ifeq: {{{1}}} | 1 || columns }} | }} }}" <!-- -->style="<!-- -->{{#if: {{{colwidth|}}} | column-width:{{{colwidth}}};<!-- -->-moz-column-width:{{{colwidth}}};<!-- -->-webkit-column-width:{{{colwidth}}}; | {{#if: {{{1|}}} | {{#iferror: {{#ifexpr: {{{1}}} > 1 }} | column-width:{{{1}}};<!-- -->-moz-column-width:{{{1}}};<!-- -->-webkit-column-width:{{{1}}}; | column-count:{{{1}}};<!-- -->-moz-column-count:{{{1}}};<!-- -->-webkit-column-count:{{{1}}}; }} }} }}"> {{#tag:references|{{{refs|}}}|group={{{group|{{{бөлөх|}}}}}}}} </div><noinclude>{{doc}}</noinclude> eftghwjdhblyyjpbrpf9kxtle6w6h9s 0 443 5888 5228 2020-03-09T05:48:46Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 5888 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Сэттэ сирэй * Сэттэ бэрэкэй буолар - быһаарыныытын уларыт да уларыт буолар киһи туһунан * Сэттэ көлөһүнүн ык * Сэттэтин ыл - кэһэт, тугу эрэ [[күһэйии|күһэйэн]] ыл диэн суолталаах. "Сэттэ төбө сүөһүнү халыым быһыытынан күһэйэн ылыы" диэнтэн тахсар<ref>Сомоҕо домох сахалыы нууччалыы тылдьыта. [[Нелунов Анатолий Гаврильевич|А.Г. Нелунов]]. Новосибирскай, 2002</ref> * Сэттэ үүккүнэн ситэри иһит - сүрдээх [[болҕомто]]лоохтук иһит. == Өс хоһоонноро == * Сэнээбиккиттэн сэттэҕин ылыаҥ * [[Эрбэх]] үрдүгэр сэттэтэ эргийбит * Сэттэ ыалы биир сүгэлэлээбит диэбиккэ дылы == Айымньыларга == [[Категория:Ахсаан]] hs4ez1qorz3gtqk67kx15pcr93svzz5 0 444 6177 5614 2020-07-30T01:02:18Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 6177 wikitext text/x-wiki '''Сирэй''' (түөлбэ ''сырай'') - [[киһи]] төбөтүн илин өттө. == Сомоҕо домохтор == *Сэттэ сирэй *Сирэй барда *Сирэйгэ-харахха ас *Сирэйигэр суорат кутан салыаҥ суоҕа *Сирэйин кэтээ *Сирэйин саралаа *Сирэйин саатырт *Сирэйин тириитэ халыҥаабыт *Сирэйин хоту *Сирэй көрбөх *Сирэй көрсүһүннэр *Сирэй кэтэх ылла *Сирэй сабыылык оҥостор *Сирэй сирэйдэрин көрүстүлэр *Сирэй-харах кэтэс *Сирэйэ кытарда *Сирэйэ суулбут *Сирэйэ түүлэммит *Сирэйэ-хараҕа алдьанар *Сирэйэ-хараҕа суох *Сирэйэ-хараҕа сырдаабыт *Сирэйэ-хараҕа турбут == Өс хоһоонноро == * Илин сирэй кэлин буолуоҕа, кэлин сирэй илин буолуоҕа. == Айымньыларга == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] kci9sw4a1w0r8xxdqwrpevd49t9sbed 0 445 2939 2018-07-10T23:33:22Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сирэй]] 2939 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сирэй]] 34h3ot459t0xywjgt0zfgsnx8urod6j 14 446 3070 2018-07-13T14:52:23Z Kaganer 173 '[[Категория:Барыта]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3070 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 14 447 3075 2018-07-14T04:02:01Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3075 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон]] 1a36pfkq4pr4hiu8321vqeutifq8iyr 0 448 3118 2018-07-16T05:00:42Z HalanTul 17 HalanTul [[Д.П. Коркин]] сирэй аатын маннык [[Коркин Дмитрий Петрович]] уларыппыт 3118 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Коркин Дмитрий Петрович]] f9o5fhn2n16d1f1r0piu7nl425tm5xs 2 450 3152 2018-07-19T13:04:10Z Meno25 178 Creating 3152 wikitext text/x-wiki * You can contact me using [[:en:User:Meno25|my English Wikiquote userpage]]. ap2g4hoeeaa1e5ue4cxt2c6jrmdx3zr 3 451 3153 2018-07-19T13:04:40Z Meno25 178 talk 3153 wikitext text/x-wiki Please leave messages at [[w:en:User talk:Meno25]]. erhueog4jh9i02hvabsirfst0yl7g0j 2 452 3154 2018-07-19T13:07:08Z MenoBot 179 Creating 3154 wikitext text/x-wiki This is an interwiki bot operated by [[w:en:User:Meno25|Meno25]]. [[af:Gebruiker:MenoBot]] [[am:አባል:MenoBot]] [[ar:مستخدم:MenoBot]] [[az:İstifadəçi:MenoBot]] [[be:Удзельнік:MenoBot]] [[bg:Потребител:MenoBot]] [[br:Implijer:MenoBot]] [[bs:Korisnik:MenoBot]] [[ca:Usuari:MenoBot]] [[cs:Uživatel:MenoBot]] [[cy:Defnyddiwr:MenoBot]] [[da:Bruger:MenoBot]] [[de:Benutzer:MenoBot]] [[el:Χρήστης:MenoBot]] [[en:User:MenoBot]] [[eo:Uzanto:MenoBot]] [[es:Usuario:MenoBot]] [[et:Kasutaja:MenoBot]] [[eu:Lankide:MenoBot]] [[fa:کاربر:MenoBot]] [[fi:Käyttäjä:MenoBot]] [[fr:Utilisateur:MenoBot]] [[gl:Usuario:MenoBot]] [[gu:સભ્ય:MenoBot]] [[he:משתמש:MenoBot]] [[hi:सदस्य:MenoBot]] [[hr:Suradnik:MenoBot]] [[hu:Szerkesztő:MenoBot]] [[hy:Մասնակից:MenoBot]] [[id:Pengguna:MenoBot]] [[is:Notandi:MenoBot]] [[it:Utente:MenoBot]] [[ja:利用者:MenoBot]] [[ka:მომხმარებელი:MenoBot]] [[kn:ಸದಸ್ಯ:MenoBot]] [[ko:사용자:MenoBot]] [[ku:Bikarhêner:MenoBot]] [[ky:Колдонуучу:MenoBot]] [[la:Usor:MenoBot]] [[li:Gebroeker:MenoBot]] [[lt:Naudotojas:MenoBot]] [[ml:ഉപയോക്താവ്:MenoBot]] [[mr:सदस्य:MenoBot]] [[nl:Gebruiker:MenoBot]] [[nn:Brukar:MenoBot]] [[no:Bruker:MenoBot]] [[pl:Użytkownik:MenoBot]] [[pt:Utilizador:MenoBot]] [[ro:Utilizator:MenoBot]] [[ru:Участник:MenoBot]] [[sa:योजकः:MenoBot]] [[sk:Redaktor:MenoBot]] [[sl:Uporabnik:MenoBot]] [[sq:Përdoruesi:MenoBot]] [[sr:Корисник:MenoBot]] [[su:Pamaké:MenoBot]] [[ta:பயனர்:MenoBot]] [[te:వాడుకరి:MenoBot]] [[th:ผู้ใช้:MenoBot]] [[tr:Kullanıcı:MenoBot]] [[uk:Користувач:MenoBot]] [[ur:صارف:MenoBot]] [[uz:Foydalanuvchi:MenoBot]] [[vi:Thành viên:MenoBot]] [[wo:Jëfandikukat:MenoBot]] [[zh:User:MenoBot]] [[zh-min-nan:User:MenoBot]] 14q7qc9hszvb4d1zri24va580k3b24c 3 453 3155 2018-07-19T13:07:30Z MenoBot 179 talk 3155 wikitext text/x-wiki Please leave comments in English [[w:en:User talk:Meno25|here]]. 71i1b2lidd8zeajwxudf0mudmfh1lfr 14 454 3185 2018-07-20T04:52:34Z HalanTul 17 HalanTul [[Категория:Wq/sah:Аналлаах сирэйдэр]] сирэй аатын маннык [[Категория:Аналлаах сирэйдэр]] уларыппыт 3185 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[:Категория:Аналлаах сирэйдэр]] 9yjgz5s4u5tazkysr3wnq1897numnrr 0 455 3195 2018-07-20T06:28:26Z HalanTul 17 HalanTul [[Чаҕылҕан]] сирэй аатын маннык [[Чаҕылҕан (киһи)]] уларыппыт 3195 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Чаҕылҕан (киһи)]] 3krh5nyw6hfavnnl6xjj3ccd9bk3r85 0 456 3200 2018-07-20T06:33:16Z HalanTul 17 HalanTul [[Александра Яковлевна Овчинникова]] сирэй аатын маннык [[Овчинникова Александра Яковлевна]] уларыппыт 3200 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Овчинникова Александра Яковлевна]] 9ff7zjhjmpinuhbvp90z1stj7606ki7 0 457 3203 2018-07-20T06:35:09Z HalanTul 17 HalanTul [[Алтайдар]] сирэй аатын маннык [[Алтаайдар]] уларыппыт 3203 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Алтаайдар]] m9ftisrc9ct1xqtpebnmhzxxc551m5q 0 458 3206 2018-07-20T06:36:39Z HalanTul 17 HalanTul [[Ааспыт ааспат амтана]] сирэй аатын маннык [[Ааспыт ааспат амтана (сериал)]] уларыппыт 3206 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Ааспыт ааспат амтана (сериал)]] 0a8fgvkke062ut9tax6zaxvs1qmgj0z 14 459 3213 3210 2018-07-20T08:10:31Z Kaganer 173 Kaganer [[Категория:Биики Домох:Навигация халыыптара]] сирэй аатын маннык [[Категория:Навигация халыыптара]] уларыппыт 3213 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Халыыптар]] 7oww988qa6niq4f7ej2asml4kaoqslr 14 460 3214 2018-07-20T08:10:31Z Kaganer 173 Kaganer [[Категория:Биики Домох:Навигация халыыптара]] сирэй аатын маннык [[Категория:Навигация халыыптара]] уларыппыт 3214 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[:Категория:Навигация халыыптара]] c9csvsh5f2t0i4dcicfr7tk3zzp586d 10 461 3222 2018-07-20T08:18:47Z Kaganer 173 Kaganer [[Халыып:ЗСА/list]] сирэй аатын маннык [[Халыып:ДБК/list]] уларыппыт 3222 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Халыып:ДБК/list]] s6kxjp2h6h19okfdstnqcj79hqrefsd 10 462 3224 2018-07-20T08:19:03Z Kaganer 173 Kaganer [[Халыып:ЗСА]] сирэй аатын маннык [[Халыып:ДБК]] уларыппыт 3224 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Халыып:ДБК]] 2kae4dx1deezhh0ut8w240j9cgf74xt 10 463 3227 2018-07-20T08:21:00Z Kaganer 173 Kaganer [[Халыып:ЗСА/row]] сирэй аатын маннык [[Халыып:ДБК/row]] уларыппыт 3227 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Халыып:ДБК/row]] owq7nuum039rggnjgc4r0qcardkd6il 14 464 3233 2018-07-20T14:13:17Z Kaganer 173 '[[Категория:Халыыптар:Халыыптарга аналлаах]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3233 wikitext text/x-wiki [[Категория:Халыыптар:Халыыптарга аналлаах]] 32q7az3so52yajcr53ky01ofucaxpni 14 465 3234 2018-07-20T14:14:48Z Kaganer 173 '[[Категория:Биики Домох:Халыыптар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3234 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Халыыптар]] 7oww988qa6niq4f7ej2asml4kaoqslr 2 466 3237 2018-07-28T05:31:16Z Быыкаа 87 'Бэрдьигэстээххэ олоробун.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3237 wikitext text/x-wiki Бэрдьигэстээххэ олоробун. caz3zl7nmpa3r84ig6af0kat37e3pwu 0 467 3786 3244 2018-09-17T05:43:39Z Sardanga23 92 3786 wikitext text/x-wiki '''Мохначевская Мария Васильевна''' - саха муусука үнүстүрүмүөннэрин оҥорооччу, мусукаан, кэргэнинээн [[Мохначевскай Василий Авксентьевич |Василий Авксентьевич Мохначевскайдыын]] Бэрдьигэстээххэ муусука үнүстүрүмүөнүн оҥорор мастарыскыайы төрүттээбитэ. {{Q|Биһиги музыкальнай үнүстүрүмүөннэргэ айар үлэбитин [[Эллэй (бэйиэт)|Эллэй]] "[[Чурум-Чурумчуку (поэма)|Чурум-Чурумчуку]]" диэн поэматынан Александра Егоровна режиссердаан туруорбут пьесата олук уурсубута. Арай декорациялары, көстүүмнэри, атрибуткалары оҥорон бүтэн, оонньоон көрөн баран: "Бэйи эрэ туох эрэ,тыас-уус наада эбит буолбат дуо?" - дэһэн Баһылайбынаан хомуһу туһанныбыт, онно да сөпсөспөккө,толкуйдаан-толкуйдаан кырыымпа оҥоро оҕустубут... Дьэ, бу пьесабытынан Бүлүү эҥэр 4 оройуон тыйаатырдарын улахан көрүүтүгэр ыыттылар... бэркэ табыллан оонньоон, көрөөччүлэргэ биһирэтэн, бастакы миэстэҕэ тиксэн, дойдубутугар үөрэн-көтөн, ыллаан-туойан тоҥорбутун, нэксиэбитин да билбэккэ, айаннатан кэллэхпит үһү. Мантан эрдийэн кырыымпабытын Баһылайым улам сайыннаран, ылсан барбыта, күнтэн күн аайы маһы кытта тустан, бэрт боростуой үнүстүрүмүөннэринэн туттан, күөнүн улаатыннаран, тыаһын тупсаран, нөҥүө сылбытыгар уонча киһилээх ырыаһыттардаах Магадаан куоракка Дальнай Восток уонна Сибиир норуоттарын ускуустубатын Күннэригэр лауреат аатын ылан, улахан ситиһиилэнэ кэлбиппит. "[[Кыым]]" хаһыакка ким эрэ "Горнайдар маһы ыллаппыттар" диэн ыстатыйата тахсыбыта. Мантан өссө санаабыт көтөҕүллэн, аҥардас кырыымпанан дуоһуйумуна, Марк Жирков кинигэтин булан, өрөспүүбүлүкэ маастардарын кытта билсэн, үөрэтэн, араас көрүҥнээх, араастаан тыаһыыр, оонньуур үнүстүрүмүөннэри оҥорон барбыппыт...|Ааптар=Олоҕум аргыһынаан Баһылайбынаан. М. Мохначевская, "Үлэ күүһэ" хаһыат, 1999.07.17, // Маһы ыллаппыт Мохначевскайдар. Хомуйан таһаарааччылар Алексеев В.И., Пономарева Е.А., Бэрдьигэстээх, 2016, с.25-28}} [[Категория:Уустар]] [[Категория:Мусукааннар]] srg9ojvy5brh3fcbryzjtzratliloxx 0 468 3248 3247 2018-07-28T06:40:18Z Быыкаа 87 3248 wikitext text/x-wiki '''Мохначевскай Василий Авксентьевич''' - саха муусука үнүстүрүмүөннэрин оҥорооччу, мусукаан, кэргэнинээн [[Мохначевская Мария Васильевна|Мария Васильевна Мохначевскайалыын]] Бэрдьигэстээххэ муусука үнүстүрүмүөнүн оҥорор мастарыскыайы төрүттээбитэ. {{Q|Омук айар дьоҕурун тэтимэ, ол иэйиитин үрдүк чыпчаала бэйэ эрэ музыкальнай тэриллэрин күүһүнэн-кыаҕынан ситэриллэн, киһиэхэ тиэрдиллиэн сөп.|Ааптар=Саха музыкальнай тэриллэрин оҥорор экспериментальнай мастарыскыай. В.А. Мохначевскай рукопиһыттан // Маһы ыллаппыт Мохначевскайдар. Хомуйан таһаарааччылар Алексеев В.И., Пономарева Е.А., Бэрдьигэстээх, 2016, с.28-30}} [[Категория:Уустар]] [[Категория:Мусукааннар]] 4fy9ohnlz8pjsiy4dbdykag81h3kww7 0 469 4396 3790 2019-01-13T09:39:57Z HalanTul 17 4396 wikitext text/x-wiki *[[Хаанньаҕар]]а хараҥаҕа туох буолуой? == Хараҥа туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q| Күлүмүрдүүр хараҥаттан Көстүбэти булаарыбын, Дьолломмут сорбун кытта Мичээрдии мунчаарабын.|Ааптар=[[Арбита]], Муҥурданыы. сир. 73. 1993 Дьокуускай}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] heq3wd7udp4qww348udfxu7lvr72olf 0 470 4016 3251 2018-12-09T02:57:44Z HalanTul 17 4016 wikitext text/x-wiki '''Кыараҕас''' - [[киэҥ]] утарыта. *Лыык курдук - кыараҕас сиргэ элбэх мустубута, мунньуллубута *Муҥха соботун курдук [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ol0nv10ip2tx5li8bhk4i21setvxrpx 0 471 7965 4198 2022-12-18T05:07:41Z Kwamikagami 720 7965 wikitext text/x-wiki *Мааһын тап — ''кимиэхэ эмит сөбүлэт, [[көрдөбүл]]үгэр сөп түбэс''. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3z6euvvqkudmv05upqs6n9plyrgw1zs 14 472 3254 2018-08-02T01:34:10Z HalanTul 17 '[[Категория:Барыта]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3254 wikitext text/x-wiki [[Категория:Барыта]] e358vfr8624qak8pgyslr6yc9y53q2r 0 473 4023 3263 2018-12-10T00:13:36Z HalanTul 17 4023 wikitext text/x-wiki '''Бас''' - [[төбө]]. Көспүт бастакы суолтатыгар [[салайааччы]], иккис суолтатыгар - сурукка, тиэкис аата. == Сомоҕо домохтор == * Бас-көс - ''баһылык, салайааччы диэн суолталаах. Холобур: Кини биһиги бас-көс киһибит.'' ==Өс хоһоонноро== * Баскынан тур, атаххынан тур - ''хайаа да, син биир туох да уларыйбат диэн суолталаах.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] 60b1mqszxubdhelsv6ei25dhm5hij3e 10 474 3259 3258 2018-08-03T04:30:40Z HalanTul 17 3259 wikitext text/x-wiki == Аламай күн сыламынан! == Эн [[Биики Домох:Туһунан|Биики Домох]] сахалыы салаатыгар киирдиҥ. Бу сытааталар уонна ох тыллар хомуурунньуктара. Саҕалааччыларга туһалаах буолуон сөп: * [[Биики Домох:Биики Домоҕу туһаныы]] * [[Биики Домох:Биики Домох туох буолбатаҕый?]] * [[Көмө:Иһинээҕитэ|Биики Домох сиэрдэрэ, ыйыылара-кэрдиилэрэ]] Кыттыы сүрүн тосхоллоро: [[w:Бикипиэдьийэ:Харса суох көннөр|харса суох көннөр]] уонна [[w:Бикипиэдьийэ:Үтүө санаалаах буол|үтүө санааны түүй]]. Биики Домох иһинээҕитэ (ол иһигэр Эн суруйууҥ) Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, ол аата ким баҕарар ааптарын ыйан туран туһанар уонна уларытар кыахтаах. [[Билэ:NewSignatureButton.png|thumb|Маннык илии баттыахха сөп]] Ааптар быраабын кэһэр көҥүллэммэт. Угар сытаатаҥ билиини тарҕатар соруктаах угуллубут буолуохтаах уонна ааптар быраабын күөмчүлүө суохтаах. Ол аата өскөтө атыыланар айымньыттан быһа тардыы буоллаҕына, кылгас, ааптар айымньытын атыылыыр кыаҕын кыччаппат буолуохтаах. Сиһилии — [[Биики Домох:Ааптар бырааба]]. Биики Домох ыстатыйаларыгар суруйбут киһи аата суруллубат, ол эрээри [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сиргэ]] эбэтэр дьон тус сирэйдэригэр кэпсэтэргэ түөрт тильда бэлиэтин туруоран илии баттыахтааххын — (<span>~~</span><span>~~</span>), эбэтэр тэрил хапталыгар анал тимэҕи баттаан. Ыйытыы үөскээтэҕинэ [[:Категория:Биики Домох:Көмө|көмөлөһөр тиһиккэ]] киирэн туһааннаах быһаарыыны булуоххун сөп. Өскөтө хоруй булбатаххына [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|кэпсэтэр сиргэ]] ыйыт. ---------- Hello and welcome to the Russian Wikiquote! We appreciate your contributions. If your Russian skills are not good enough, that’s no problem. We have an [[Викицитатник:Форум|Community portal]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!<noinclude> [[Категория:Биики Домох:Халыыптар]]</noinclude> aqgae3kk8w8v3t30s8h4f4fdxk0k2w1 0 475 3268 3267 2018-08-08T07:03:43Z HalanTul 17 /* Кыттыы */ 3268 wikitext text/x-wiki == Ааҕыы == [[Биики Домох:Туһунан|Биики Домох]] туох баар сирэйдэрэ маннык '''аадырыстаахтар''' <nowiki>http://sah.wikiquote.org/wiki/Аат</nowiki>, онно ''sah'' — '''тыл куода''' (sah сахалыы), оттон '''Аат''' — ыстатыйа тус аата. Биики Домоххо туһааннаах ыстатыйаны буларга үөһээ баар «Биики Домох иһигэр көрдөөһүн» диэн түннүкчээни туһаныаххын сөп. Өскөтө этиини эбэтэр ааптарынан көрдүүр буоллаххына суруйан баран луупа ойуутун баттаа. Тиэмэннэн көрдүүргэ [[Сүрүн сирэй|Сүрүн сирэйтэн]] саҕалыахха сөп. Ыстатыйа урукку торумнарын [<u style="color:green">Устуоруйатын көрүү</u>] кыбытыкка көрүөххэ сөп. Онно хас биирдии уларытыы ааптара уонна хаһан уларыппыта көстөр. Сороҕор, ыстатыйа сиэри кэһэр буоллаҕына, урукку торумугар түһэрэн кэбиһэр ордук судургу буолар. === Тиэмэлээх ыстатыйалары булуу === Биики Домох ыстатыйалара сигэлэринэн (гиперссылка) ситимнэһэллэр, ону тэҥэ категорияларынан наарданаллар. Сигэ курдук бэлиэтэммит тылтан тута ол ыстатыйаҕа көһүөххэ сөп. Сурулла илик, ол гынан баран суруллуохтаах ыстатыйа [[кыһыл сигэ]] курдук көстөр. Оннугу көрдөххүнэ, суох ыстатыйаны суруйарга (саатар саҕалыырга) кыһалын. Ханнык эрэ тиэмэҕэ ыстатыйалары көрүөххүн баҕардаххына «[[:Категория:Барыта|категорияларынан]]» көрүөххүн сөп — бу Биики Домоҕу наардыыр, сааһылыыр тиһик. Туох баар ыстатыйалар ханнык эмит категорияҕа, эбэтэр тэҥҥэ хас да категорияҕа киирэллэр. Ханнык эмит ыстатыйаны көрө олорон кини категорияларынан киниэхэ майгынныыр ыстатыйалары булуоххун сөп. Ыстатыйа тиэмэтинэн атыны булуоххун баҕардаххына эбии биир ньыма баар — '''«Манна сигэнии»''' диэн сигэ, онно көрө олорор ыстатыйаҕар сигэнэр ыстатыйалар испииһэктэрэ баар. === Кэтэбил === Ханнык баҕарар [[#Бэлиэтэнии|бэлиэтэммит]] кыттааччы ханнык баҕарар ыстатыйаны кэтииргэ бэлиэтиэн сөп. Туох баар кэтиир ыстатыйаларыҥ уларыйыылара күнүнэн-ыйынан наарданан [[Аналлаах:Watchlist]] сирэйгэ испииһэктэниэхтэрэ. Ити испииһэккэ киирбит ыстатыйалар ону тэҥэ [[Аналлаах:RecentChanges|саҥа уларытыылар испииһэктэригэр]] хараардыллан көстүөхтэрэ. == Атын бырайыактар уонна салаалар == Биики Домох элбэх тылларынан суруллар. Көрө олорор ыстатыйаҥ омук тылынан суруллубутун көрөргө уҥа холуоҥкаҕа «Атын тылынан» диэн салааны көр. «Викимедиа» пуондата дьоҥҥо туһалаах эгэлгэ бырайыактардаах: [[w:Сүрүн сирэй|энциклопедия]], [[b:Заглавная страница|учуобунньуктар]], [[s:Сүрүн сирэй|аһаҕас айымньылар]], [[wikt:Заглавная страница|тылдьыт]], [[n:Заглавная страница|сонуннар]]. «[[commons:Заглавная страница|Биики Хааһах]]» диэн сиргэ хаартыскалар, диаграммалар, аудио уонна видео роликтар наарданан сыталлар. Маны барытын көҥүл-босхо туһаныахха сөп; ханнык баҕарар киһи бэйэтэ эбиэн-сабыан, суруйуон сөп. == Кыттыы == Биики Домоххо, атын биики бырайыактарга курдук анал биики-бэлэтээһин (вики-разметка) туттуллар. Ол туһунан манна ааҕыаххын сөп: [[Биики Домох:Ыстатыйаны уларытыы туһунан]]. Бырайыак туох соруктааҕын билэриҥ уонна тутуһарыҥ ирдэнэр. Соруга судургу, көстөн турар, ол эрээри [[Көмө:Иһинээҕитэ|сиэрдэри уонна ыйыылары-кэрдиилэри]] ааҕарыҥ ордук. === Ыстатыйа суруйуу === Придумайте статье подходящее название и зайдите на её будущий адрес (Какой? см. [[#Чтение|выше]]). Вам могут пригодиться «шаблоны», позволяющие вставить в статью блок уже готового текста. Всё остальное — так же, как и при редактировании. Не забудьте сослаться на новую статью в связанных существующих статьях и присвойте ей категории. В Викицитатнике можно помещать только материал, разрешённый к бесплатному распространению и изменению. Если статья не дописана — держите её при себе, пока не напишете что-то достаточно законченное. Если статья неполна, поставьте особую пометку <tt><nowiki>{{stub}}</nowiki></tt>. === Ырытыы уонна ыйытыылар === Если назначение и польза вносимых вами правок неочевидны, можно оставить комментарий; вводите его в поле «описание изменений» после окна редактирования. Развёрнутое обсуждение статьи проводится на соответствующей странице «Обсуждение:''<Название статьи>''». После каждого высказывания участники должны подписываться (<tt><nowiki>~~~~</nowiki></tt>), а ответы на предыдущие высказывания ставятся после них с увеличением отступа. === Бэлиэтэнии === Биики Домоххо [[Биики Домох:Бэлиэтэнии|бэлиэтэннэххинэ]] оҥорбут уларытыыларгын бэйэҥ да көрөр кыахтанаҕын, атыттар да көрөллөр. Ону таһынан бэйэҥ тускунан суруйар тус сирэйдэнэҕин уонна тус ырытыы сирэйэ баар буолуо - онно эйиэхэ атын дьон суруйар кыахтаналлар. Бэлиэтэммит киһи Биики Домох алтыһаанын бэйэтигэр сөп түбэһиннэрэн уларытар кыахтанар. [[Категория:Биики Домох:Туһунан]] 9d101sj2tl1tjmj89grf02zjak5trpg 0 476 3272 2018-08-08T22:51:07Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сэнэбил]] 3272 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Сэнэбил]] 98otj62v7lpokfb044hxrw18y18b2da 0 477 8454 6909 2025-04-04T08:23:45Z Rachmat04 122 8454 wikitext text/x-wiki '''Рафаэль Баҕатаайыскай''' - [[Мэҥэ Хаҥалас]] улууһун [[Моорук]] нэһилиэгиттэн төрүттээх саха народнай бэйиэтэ, суруйааччыта ,П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата. 1987-93 сылларга «[[Чуораанчык]]» уонна «Колокольчик» оҕо сурунаалларын кылаабынай редакторынан үлэлээбитэ, {{Q|Туохтан эрэ сүөм түстэхпинэ, Тулабар сэнэбили көрүстэхпинэ, - Санаабынан киэһэрэн барабын.|Ааптар=Р. Баҕатаайыскай}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Бэйиэттэр]] hi8p4lgsxfwotg6bkjm5q6v1kggyfxz 0 478 3813 3278 2018-09-17T06:35:52Z Maria.bogum 43 3813 wikitext text/x-wiki [[Сүөм]] - уста кээмэйэ. * Сүөм түһүү - [[санаа]] алдьаныыта, [[саппаҕырыы]]та, [[сэнэнии]] == Айымньылартан == {{Q|Туохтан эрэ сүөм түстэхпинэ, Тулабар сэнэбили көрүстэхпинэ, - Санаабынан киэһэрэн барабын.|Ааптар=Р. [[Баҕатаайыскай]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Кээмэй]] anvkbnlu21pyxhzpt0grrn29mz9f2cu 14 479 3277 2018-08-08T22:57:04Z HalanTul 17 'Бу категорияҕа кээмэйгэ сыһыаннаах ыстатыйалар киирэллэр. Категори…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3277 wikitext text/x-wiki Бу категорияҕа кээмэйгэ сыһыаннаах ыстатыйалар киирэллэр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 9hspo7pw6tqdkc8re8k5andk962vb77 0 480 3650 3649 2018-09-02T07:42:41Z HalanTul 17 3650 wikitext text/x-wiki '''Бобуу, хааччах''' *Кэлэри [[Кэтэх|кэтэҕиттэн]] туппут, барары [[Бас|баһыттан]] туппут - ''тугу барытын бопсо-хаайса сылдьар киһини этэллэр.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] duqc9ytr6kjm58ae3mrmttl63glvkns 0 481 5026 3835 2019-04-25T00:48:53Z HalanTul 17 5026 wikitext text/x-wiki '''[[Кэтэх]]''' - [[төбө]] кэлин өттө, көспүт суолталара элбэх, эгэлгэ. * Иттэнэ түстэххэ [[кэтэх]]тэн өйүө, умса түстэххэ сүүстэн өйүө - эрэллээх [[киһи]] (үксүн чугас доҕор, төрөппүт оҕо) туһунан * Кэлэри кэтэҕиттэн туппут, барары баһыттан туппут - тугу барытын бопсо-хаайса сылдьар [[киһи]]ни этэллэр. * Кэтэҕинэн оонньуур - туохха да кыһаллыбат * Кэтэҕинэн тиэйэр - тугу да ылыммат, батынар * Кэтэҕиттэн ыл - кимиэхэ эмэ сорунуулаах, кытаанах ирдэбили туруор * Кэтэҕэ тулунна - кэтэх, хос санаатын быраҕан көнө, үтүө суолга туруу * Кэтэҕэ тыаһаата - охсулунна, кимтэн эрэ тоһун ылла * Кэтэҕэ чонойбут - киһиргээбит, улахамсыйбыт * Кэтэх аанынан - кистии-саба * Кэтэх тардыстан (олорор, сытар) - икки илиитин тарбаҕын хатыйан тиэрэ түһэн олоруу/сытыы. Үксүн холкутук, ону-маны эргитэ саныы-саныы сынньанар эр дьоҥҥо сыһыаннаах. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] r5svw7131tl11vxzo4p8d6qsaiy8oai 0 482 5490 5489 2019-11-17T05:55:04Z 188.244.136.8 5490 wikitext text/x-wiki '''Сыҥаах''' - ыстыырга аналлаах, чөмчөкө [[уҥуох]]тарыттан биирдэстэрэ. * Хос сыҥаах - ''кими эрэ өйүүллэрин сөбүлээбэккэ этэллэр'' *Сыҥааххын ылыам (ылан кэбиһиэм) - ''саныы. Охсуом, [[кэһэтии|кэһэтиэм]] диэн суолтаҕа туттуллар'' *Сыҥааҕын тыаһат - сыҥаахха оҕус, кырбаа * Сыҥааҕа ыпсыбат буолбут - улаханнык тоҥмут. *Сыҥааҕын хоҥнор - бэлэх-туһах биэрэн тылга киллэр *Сыҥааххын хоҥнор - өр саҥарбакка буолан баран саҥар [[Категория:Анатомия]] tgree4z9fsdx46c7xzacel2qb9yiw97 0 483 4088 4087 2018-12-12T08:37:33Z HalanTul 17 4088 wikitext text/x-wiki '''Уон''' - [[ахсаан]]. *Уон аҥы барда *Уон араас буолума *Уон [[көс]] *Уон оччонон төлүө *Уон [[тарбах]] уунуута [[Категория:Ахсаан]] plmddlj81im16boswm1ogw3a53i302b 14 484 3285 2018-08-10T22:08:02Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3285 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 485 5617 5241 2019-12-01T05:18:57Z HalanTul 17 5617 wikitext text/x-wiki '''Тоҕус''', '''9''' - [[ахсаан]]. * Тоҕус муҥунан * Тоҕус муора улаҕатына * Тоҕус халлаан улаҕатынан * Тоҕус сорунан * Тоҕус түрүлүөн * Тоҕус үүккүнэн толору болҕой - сүрдээх болҕомтолоохтук иһит. * Тоҕуһун үйэҕэ - түҥ [[былыр]], тохсус [[үйэ]]ҕэ * Тоҕус төгүл тоҕо\ * Тоҕус халлаан == Алгыстан == {{Q| Тоҕус үйэҕэ тохтообокко Торҕо түптэ унаардын!|Ааптар=[[Аал уот алгыһа]], Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003. С.220}} == Эбии көр == * [[Тоҕус (нэһилиэк)]] [[Категория:Ахсаан]] 64s7tcnteql0ae7lsy2l3iw37ztsjro 14 486 3291 2018-08-11T09:26:46Z HalanTul 17 '[[Категория:Ас-үөл]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3291 wikitext text/x-wiki [[Категория:Ас-үөл]] fzgck64zoz88m4myny28s7s5a0zsriz 14 487 3292 2018-08-11T09:27:32Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3292 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 488 3296 2018-08-11T09:36:29Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3296 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 489 3298 2018-08-11T09:44:40Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3298 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 490 3299 2018-08-11T09:44:54Z HalanTul 17 '[[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3299 wikitext text/x-wiki [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] dx13oer7tcztqu3tqcie5x0a8xi7moc 14 491 3304 2018-08-11T09:48:12Z HalanTul 17 '[[Категория:Уу]] [[Категория:География]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3304 wikitext text/x-wiki [[Категория:Уу]] [[Категория:География]] as1uxqg85ne7rh7umqq4peqtbkddzue 14 492 3305 2018-08-11T09:48:39Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3305 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 493 3315 3314 2018-08-11T12:47:56Z HalanTul 17 3315 wikitext text/x-wiki [[Категория:Култуура]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] nch3niu8m0dklieqg2whrymom6atyl3 14 494 3316 2018-08-11T12:48:25Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3316 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 495 3326 2018-08-11T13:03:31Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3326 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 496 3336 2018-08-11T13:12:17Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Анатолий Слепцов]] 3336 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Анатолий Слепцов]] ie4yrnfku1j0wuncynimkys5p41jhra 14 497 3339 2018-08-11T13:14:38Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3339 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 14 498 3341 2018-08-11T23:21:45Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3341 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 499 4182 3346 2018-12-14T00:24:06Z Арчы Уола 36 4182 wikitext text/x-wiki * [[Тимир]] [[тирии]]тин кэппит * Мээнэҕэ кыыһырыма, эрдэ кырдьыаҥ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s3aoonq1i5xr4to0yqknr5ln6q548dm 0 500 4119 4118 2018-12-12T21:51:56Z HalanTul 17 4119 wikitext text/x-wiki * Тимир тириитин кэппит - [[Кыыһырыы|кыыһырбыт]] * Тиийбэт тирии, тарпат тараһа [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 26m0ejgmt80t0mp9bifz49nlxqati9a 0 501 4120 3345 2018-12-12T21:52:38Z HalanTul 17 4120 wikitext text/x-wiki * Тимир тириитин кэппит - ''[[Кыыһырыы|кыыһырбыт]]'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] b6lxwvs7nkjxd7l1raqg2dlpyoz7c8m 0 502 5336 5333 2019-08-26T08:29:37Z Maria.bogum 43 5336 wikitext text/x-wiki '''Биир''' - 1 [[ахсаан]], [[соҕотох]]. == Сомоҕо домохтор == * [[Биир]] эрэ [[собо]] тыастаах * [[Биир]]-[[биэс]] диэбэккэ * [[Биир]]-[[биэс]] тыла суох * [[Биир]]и-биэһи билбэт (Дуол акаары, тугу да билбэт (буолан хаалбыт)) * [[Биир]] [[мутук]] үрдүк * [[Биир]] [[муоста]]нан хаамтар * [[Биир]] [[өлүү]]гэ өлө сылдьар (Биир эрэйгэ-муҥҥа сылдьар дьону этэллэр) * [[Биир]] [[тыл]]а суох * [[Биир]] [[тыын]]ынан * [[Биир]] гына (Тугу да ордорбокко, бүтүннүү, тилийэ) * [[Биир]] да [[харчы]]га уурбат (Олох сыаналаабат) * [[Биир]]дэ [[абааһы]]ламмытым диэбиккэ дылы (Хаһан да оҥорботох суолу оҥоруу, үгэстэн атыннык быһыыланыы) * [[Биир]]дэ баран эттэххэ (Тугу да кистии, килбигийэ барбакка, сирэйинэн, аһаҕастык эттэххэ) * [[Биир]]дэ баар буол (Эмискэ, соҕотохто баар буола түс) * [[Биир]] куомуннаах (Биир санаалаах, бииргэ сүбэлэһэн сылдьар) * [[Биир]] [[күн]] [[ат]] [[уорҕа]]тыгар, [[биир]] [[күн]] [[ат]] [[өрөҕө]]түгэр (Үчүгэй да буолуу, куһаҕан да буолуу дөбөҥ диэн этии) * [[Биир]] [[кэм]] (Мэлдьи тохтообокко, аҥардастыы, наар) * [[Биир]] [[муннук]]ка ык (Куоппат, быыһаммат оҥор, ханна да ыытыма) * [[Биир]] [[муоста]]ҕа туруохпут (Тэҥҥэ эппиэттиэхпит, тэҥҥэ буруйданыахпыт) * [[Биир]] [[санаа]]нан (Бары сөбүлэһэн, мөккүспэккэ, этиспэккэ) * [[Биир]] [[санаа]]ны ылын (Халбаҥнаабат кытаанах быһаарыыны ылын) * [[Биир]] [[таммах]] [[хаан]] хаалыар диэри (Тыыннааҕын тухары, быстыар (өлүөр) диэри (утарылаһыы)) * [[Биир]] [[тыл]]ынан эттэххэ (Кылгастык эттэххэ) * [[Биир]] [[тыын]]ынан (Тохтообокко, тыын ылбакка, биирдэ) * [[Биир]] угунньаҕа укта (Барыларын кыайталаата, ыксаталаата; мөхтө, сэмэлээтэ) * [[Биир]] үксүн (Онуоха (онно) эбии) * [[Биир]] ылбайы [[сэттэ]]тэ уоппукка дылы (Үтүөмсүйэн кыратык аһыыр буола сатыыр дьахтары күлүү гынан этии) * [[Биир]] эрэ [[собо]] тыастаах (Элбэх дьонтон биир эрэ киһи өйүнэн-санаатынан, саҥатынан-иҥэтинэн уһулуччу чорбойор буоллаҕына этэллэр) [[Категория:Ахсаан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gtrs8ljd3ljzwxdjb6trkoj4tfnl8x0 0 503 4106 3852 2018-12-12T21:02:53Z HalanTul 17 4106 wikitext text/x-wiki Биир эрэ собо [[тыас]]таах. ==Собо туһунан биллиилээх дьон этиитэ== * [[Собо]] - күннэтэ кэриэтэ аһыыр аһылыкпыт. Собо - төрөөбүт аспыт. Ол иһин, холобура, собомсох диэн этиилээхпит. Ол курдук этимсэх эбэтэр балыгымсах диэхпитин сөп. Оттон атын балыктары итинник үрдэтэ туппаппыт: алыһарымсах дуу, сордоҥумсах дуу, билимсэх дуу диэбэппит. Бэл диэтэр, мундумсах диэбэтэхпит! [[Багдарыын Сүлбэ]]. "Дойду сурахтаах, алаас ааттаах". 1982, С. 87-88. [[Категория:Балык]] 1d2cxhbtp6hhmst49vcganx1ydk9ijd 14 504 3349 2018-08-12T07:26:33Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3349 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 505 4105 3351 2018-12-12T21:02:18Z HalanTul 17 4105 wikitext text/x-wiki Биир эрэ [[собо]] тыастаах. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] tozhc588dthll2cm0qnecgk6jx9s57p 0 506 7172 3354 2021-12-07T02:17:39Z EmausBot 636 Бот: исправление двойного перенаправления на [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга көрдөбүл суруйуу]] 7172 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга көрдөбүл суруйуу]] 76xwxpk5aocpxabntpyaz0rhir8saei 0 507 3357 2018-08-12T22:34:23Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] 3357 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] fex8ll37m9v5nw7k0mw8utiozeiuaud 0 508 3359 2018-08-12T22:36:13Z HalanTul 17 HalanTul [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга ирдэбиллэр]] сирэй аатын маннык [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга көрдөбүл суруйуу]] уларыппыт 3359 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Биики Домох:Дьаһабыл буоларга көрдөбүл суруйуу]] eaub8i8lft7ckfx9gv56vof50c30qhl 0 509 8450 3994 2025-04-04T08:22:58Z Rachmat04 122 8450 wikitext text/x-wiki Дьаһабылга хандьыдаат маннык ирдэбилгэ барытыгар хоруйдуохтаах: * Сахалыы Биики Домоххо 4 ый кыттыбыт буолуохтаах, * Сахалыы Биики Домоххо 300-тэн тахса көннөрүүлээх буолуохтаах (бүтэһик 4 ый хас ый аайы 30-тан аҕыйаҕа суох), * хандьыдаат бүтэһик 6 ый тухары быраабыланы кэһии иһин хааччахтамматах буолуохтаах, оттон бүтэһик 9 ый иһигэр - биирдэ эрэ хааччахтаммыт буолуон сөп (муҥутаан 7 хонукка) == Ким куоластыан сөбүй. Кто может голосовать == Биир ыйтан ордук Биики Домох сайдарыгар кыттыбыт, 10-тан тахса көннөрүүнү <!--- оҥорбут, куоластааһын буолуон 15 хонук иннинэ гынан баран 60 хонук иһигэр саатар биир көннөрүүнү ---> оҥорбут кыттааччы куоластыыр бырааптаах. К участию в голосовании допускаются участники, имеющие на день выдвижения соответствующего кандидата стаж в проекте не менее одного месяца, сделавшие вклад в количестве не менее 10 правок<!----- в основном пространстве статей и не менее одной правки за период не позднее 15 и не ранее 60 суток до момента выдвижения кандидата---->. == Хандьыдааттары туруоруу бэрээдэгэ. Порядок выдвижения кандидатов == Хандьыдааттары ханнык баҕарар куоластыыр бырааптаах кыттааччы туруоруон сөп. Киһи бэйэтин туруорунара көҥүл. Эбиитин бэйэ туруорунуута ордук, ол кини эппиэтинэһи толору сүгүөхтээҕин өйдүүрүн көрдөрөр. Туруоруллубут хандьыдаат куоластыыр сирэйгэ дьаһабыл эбэтэр бюрокраат эбээһинэһин толорорго бэлэмин бигэргэтиэхтээх. Кандидатов могут выдвигать любые участники, имеющие право голосовать на выборах согласно настоящим правилам. Кандидат также может самовыдвигаться. При этом самовыдвижение является более предпочтительным, поскольку демонстрирует, что кандидат полностью осознаёт налагаемую этой должностью ответственность. Выдвинутый кандидат на странице голосования должен подтвердить своё согласие принять на себя обязанности администратора или бюрократа Викицитатника в случае избрания. == Быыбар хаамыыта. Порядок выборов == Куоластааһыҥҥа уонна ырытыыга кыттааччы биир эрэ аатынан кыттыахтаах. Ол эрэ аат куоластааһын түмүгэр ааҕыллар. Куоластааһын кэмигэр Биики Домох сүрүн быраабылаларын кэһэр табыллыбат. Быраабыла кэһиилээх куолас сотуллар (ол төрүөтэ быһаарыллыахтах). Куоластааһын хандьыдаат сөбүлэҥин биэрбит кэмиттэн быыбар биллэриллибитэ 7-с хонугар аан дойду бириэмэтинэн 19:00 чааска дылы буолар. Туттунуу көрүллүбэт. Быыбарга хас киһи кыттыбыта оруолу оонньообот. Быыбар түмүгүн ким баҕарар ааҕар бырааптаах. Куоластааччылар '''2/3''' (66,6 %) ордуктара куоластаабыт киһилэрэ дьаһабыл буолар. Куоластааччылар биэс гыммыт түөртэрэ ('''4/5''') ол эбэтэр 80 % куоластаабыт киһилэрэ бүрэкирээт буолар. Түмүгү дьаһабыл (эбэтэр бүрүкүрээт) бигэргэтэр. Мөккүөрдээх балаһыанньа буолар түбэлтэтигэр (биир эрэ киһи куолаһа түмүк хайдах буоларын быһаарыах курдук буоллаҕына, эбэтэр быһаарыы түмүгэ ыйыллыбыт боруокка 5 % иһинэн тиийбэт буоллаҕына) түмүктээччи дьаһабыл (эбэтэр бүрэкирээт) быһаарыы ыларыгар атыны болҕомтоҕо ылар: куоластаабыт дьон этиилэрин, хандьыдаат урукку үлэтин, атын дбаһабыллар санааларын. Дьаһабыл (эбэтэр бүрэкирээт) Биики Домох кыттааччыларын санаатын утары дьаһабылы да бүрэкирээти да аныыр бырааба суох. В голосованиях и обсуждениях кандидатов каждый участник Саха Викицитатника может принимать участие только одной учётной записью, и только данные этой учётной записи учитываются при квалификации голосующего или кандидата. При голосовании запрещается нарушать общепринятые правила Вики движения. Голосование по выборам бюрократа или администратора начинается с момента получения согласия кандидата и заканчивается в 19:00 UTC (по международному координированному времени) на 7 день после начала голосования. При голосовании вариант «воздержался» не предусмотрен. При этом голосование считается состоявшимся при любом количестве голосов участников. Итоги голосования подводит любой участник. Кандидат в администраторы считается избранным, если набирает не менее '''2/3''' (66,6 %) голосов «за» от общего количества проголосовавших, а кандидат в бюрократы — не менее '''4/5''' (80 %) голосов «за» от общего количества проголосовавших, имеющих право голоса. Решение подтверждается бюрократом (администратором) Мета-вики, который принимает решение в соответствии с установленным процентным соотношением голосов «за». В случаях «на грани» <ref name="multiple">Ситуацией «на грани» считается ситуация, при которой, после вычёркивания бюрократами голосов участников, не соответствующих критериям для участия в голосовании, количество голосов «за» кандидата отклоняется от установленного порога не более чем на 5 % в ту или иную сторону (то есть находится в диапазоне [2/3 плюс/минус 5 %], а также ситуация, когда вычёркивание либо добавление 1 голоса «за» или «против» в окончательный список может изменить исход голосования. </ref> бюрократ принимает во внимание другие факторы — в частности, аргументацию голосующих «за» и «против», предшествующую деятельность кандидата, оценку бюрократами его пригодности для этой должности. При выявлении сложных обстоятельств, связанных со слишком большим количеством «виртуалов», либо с обнаружением действий кандидата, несовместимых с соответствующим статусом, бюрократ может принять решение об отказе в присвоении статуса (с чётким описанием причин). Бюрократ не может назначить администратора или бюрократа без консенсуса сообщества. ==== Хос быһаарыылар ==== <references/> == Өссө маны көр == * [[Биики Домох:Бүрүкүрээттэр]] * [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] [[Категория:Биики Домох:Дьаһабыллар]] [[Категория:Биики Домох:Сиэр]] [[Категория:Биики Домох:Туһунан]] [[Категория:Биики Домох:Анал сирэйдэр|*]] q4rxili9wxp5xgy9ydpogjqn66vc0en 0 510 3362 3361 2018-08-12T22:48:46Z HalanTul 17 3362 wikitext text/x-wiki Биики Домох '''Бүрүкүрээтэ''' — дьаһабыл уонна бүрүкүрээт аатын иҥэрэр кыахтаах [[Биики Домох:Дьаһабыллар|дьаһабыл]]. Дьаһабылтан устар бырааба суох. Он таһынан кыттаачыга [[Биики Домох:Оруобат|оруобат]] (бот) ыстаатыһын иҥэрэр уонна сотор бырааптаах. == Сахалыы Биики Домох бүрүкүрээттэрэ == ''[[Служебная:Listusers/bureaucrat|аптамаатынан оҥоһуллар испииһэк]]'' # Бүрүкүрээт талылла илик == Эбии көр == * [[Биики Домох:Бүрүкүрээт буоларга көрдөбүл суруйуу]] {{Биики Домох сиэрэ}} [[Категория:Биики Домох:Туһунан]] 2bpymrqshpvsack2tlyfiayrtwjzro9 14 511 3367 2018-08-12T22:56:27Z HalanTul 17 '[[Категория:Биики Домох]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3367 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох]] pucobp6o31rwqi19bmyt4tgy64qh2xy 0 512 3748 3675 2018-09-15T09:44:35Z Maria.bogum 43 3748 wikitext text/x-wiki * Чуҥкуйбут [[киһи]]эхэ [[оҕо]] да ытыыра минньигэс [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] qslqk30t30uvupyhh934i02nbfge7jw 3 513 4654 3369 2019-03-14T02:49:20Z 37.29.41.208 /* Киирбиккинэн! */ саҥа сиэксийэ 4654 wikitext text/x-wiki == Киирбиккинэн! == Уйан Кут, аламай күн сыламынан! Манна киирэн элбэҕи оҥоруоҥ, онтон бэйэҥ да астыныаҥ дии саныыбын! --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 17:23, 13 Атырдьах ыйын 2018 (YAKT) == Киирбиккинэн! == Манна киирбиккинэн! [[Аналлаах:Суруйуу/37.29.41.208|37.29.41.208]] 11:49, 14 Кулун тутар 2019 (YAKT) avemcuh5nfsbp351f3789cph0b9eexk 0 514 8332 8331 2024-05-14T01:15:12Z HalanTul 17 /* Хоһоонноруттан быһа тардыылар */ 8332 wikitext text/x-wiki '''Леонид Попов''' (14.08.1919, Арыылаах нэһилиэгэ, Сунтаар улууһа — 01.04.1990) — саха норуодунай бэйиэтэ (1989), ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1944). {{Навигация|Тиэмэ=Леонид Попов|Бикипиэдьийэ=Попов Леонид Андреевич|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} == Хоһоонноруттан быһа тардыылар == {{Q|Саныыбын төрөөбүт алааспын, Онно [[саас]] сандааран эрдэҕэ, Күн [[көмүс]] толбоно сылаастык Түннүккэ дьиримнээн түстэҕэ.|Ааптар=}} {{Q|[[Дьол]]уҥ баар – Дьоҕус ытыскар. [[Илии]]ҥ чэринэн Эн [[дьол]]уҥ кэмнэнэр. |Ааптар=}} *Ким [[баай]] дууһалаах – ол бараммат [[баай]]даах! {{Q|Илиибэр эн илииҥ баар курдук, Сүрэхпэр — сүрэҕиҥ сылааһа. |Ааптар=Илиибэр эн илииҥ баар курдук...}} {{Q| Илиибэр эн илииҥ суох буолла Бырастыы, бутэһик бырастыы, Быданнаах арахсыы туһаайда. Арахсыах баар этэ атастыы...|Ааптар=Илиибэр эн илииҥ суох буолла...}} == Эппит этиилэрэ == {{Q|Төһө күүстээхтик, тирииҥ тэнийэ үлэлиигин да, соччонон үөрүүлээхтик, дууһаҕар чэпчэкитик олороҕун.|Ааптар=Чолбонтон}} == Айымньыларын туһунан == {{Q|Икки ардылара сүүрбэ сыл арыттаах «Илиибэр эн илииҥ баар курдук» уонна «Илиибэр эн илииҥ суох буолла» диэн икки кылгас хоһооннорун аахтахпына - мин икки туомнаах бөдөҥ драматическай, ону ааһан трагическай айымньыны аахпыт тэҥэ буолабын. |Ааптар=[[Сэмэн Руфов]]}} {{Q| - Слышите – какая наивность, сила, не знаю, удастся ли мне (перевести).|Ааптар=[[Анна Ахматова]], Леонид Попов хоһооннорун тылбааһыгар киирэн иһэн, подстрочнигын Лидия Корнеевна Чуковскаяҕа ааҕан биэрэн баран 1952 сыллаахха эппит тыллара. Ахматова Л. Попов 9 хоһоонун тылбаастаабыт («Земля якута», «Москвичи в якутской тайге», «Весна в Якутии», «Утро на Лене», «Поэту», «Ночь простерла покрывало…», «Вечерняя Лена», «Свет над тайгой», «Грядущее»). «Свет над тайгой» диэн тылбааһы 1965 сыллаахха тылбаастарын хомуурунньугун былааныгар киллэрбитэ биллэр (онно олоҕуран, ордук сыаналыыр хоһооно эбит дииллэр).}} [[Категория:Леонид Попов]] [[Категория: Суруйааччылар]] [[Категория: Бэйиэттэр]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория: Дьон алпаабытынан]] ga1s402yozwtwnz5f5voj0vqz0qdwuo 0 515 3380 2018-08-14T23:13:54Z HalanTul 17 HalanTul [[Wq/sah/Леонид Попов]] сирэй аатын маннык [[Леонид Попов]] уларыппыт 3380 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Леонид Попов]] hcseeo2sc1mdgwagnp1cjwlbmw134oa 14 516 3385 2018-08-15T23:58:17Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3385 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ln8w3mo9flnsb5ak3pircmee9tf25zw 14 517 3389 2018-08-16T00:00:12Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3389 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ln8w3mo9flnsb5ak3pircmee9tf25zw 14 518 3391 2018-08-16T00:00:56Z HalanTul 17 '[[Категория:Култуура]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3391 wikitext text/x-wiki [[Категория:Култуура]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] aa3wupbtb4kv6wf667glwwk9f8kh0dh 14 519 3393 2018-08-16T00:02:02Z HalanTul 17 '[[Категория:Киһи]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3393 wikitext text/x-wiki [[Категория:Киһи]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7tvdcsne94tfeh4jt326f40j9joaolk 14 520 3394 2018-08-16T00:02:21Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3394 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ln8w3mo9flnsb5ak3pircmee9tf25zw 0 521 3397 2018-08-16T00:04:01Z HalanTul 17 HalanTul [[Wq/sah/k]] сирэй аатын маннык [[Төрөөбүт дойду абылаҥа (Далан)]] уларыппыт 3397 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Төрөөбүт дойду абылаҥа (Далан)]] 8bis5afez3yfdcjxqkkohmu231byerj 2 522 3403 2018-08-16T00:11:01Z HalanTul 17 'улэни толордо Хотугулуу-Илинни федеральнай университет, Химия салаат…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3403 wikitext text/x-wiki улэни толордо Хотугулуу-Илинни федеральнай университет, Химия салаатын 1 курсун устуодьуона Алексеева Луиза nhyxa3xk889ncvmgyv7v9nz6ghwhik7 2 523 3404 2018-08-16T00:11:43Z HalanTul 17 'Бояров Александр Алексадрович СВФУ ИЕН БА-БО-17-1' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3404 wikitext text/x-wiki Бояров Александр Алексадрович СВФУ ИЕН БА-БО-17-1 4arqa0dqhl9runzkm9scxn01os3gp0b 1 524 3407 2018-08-16T00:15:15Z HalanTul 17 '== Алҕас угуллубут == Манна Далан айар үлэтин туһунан суруллубат. Кини б…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3407 wikitext text/x-wiki == Алҕас угуллубут == Манна Далан айар үлэтин туһунан суруллубат. Кини бэйэтин этиилэрин уонна кини туһунан атыттар этиилэрин суруйабыт. Бу ыстатыйа Бикипиэдьийэҕэ көһөрүллүөхтээх. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:15, 16 Атырдьах ыйын 2018 (YAKT) f6xwgck77c8jrktvqeq4d8i85x2rhbk 0 525 3510 3417 2018-08-24T23:46:16Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Нүһүлгэн]] 3510 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Нүһүлгэн]] 9xd6gfuruyci77e0edoapzh9vas53os 3 526 3421 2018-08-16T06:56:13Z HalanTul 17 '== Киирбиккинэн! == Ууруй-айхал! Туһалааҕынан да дьарыктаныаҥ, бэйэҥ да а…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3421 wikitext text/x-wiki == Киирбиккинэн! == Ууруй-айхал! Туһалааҕынан да дьарыктаныаҥ, бэйэҥ да астыныаҥ дии саныыбын! --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 15:56, 16 Атырдьах ыйын 2018 (YAKT) ls8ubjoly163t3g5hxy4t6w3sfacmfn 0 527 4624 4623 2019-02-25T00:26:04Z Арчы Уола 36 4624 wikitext text/x-wiki '''Аламов Гаврил Иннокентьевич - Кынат''' - [[Чурапчы улууһа|Чурапчы улууһуттан]] төрүттээх саха методист учуутала. {{Q|Сир Ийэҕэ иэстээх кэлбиккин умнума: Айылҕа айыыһыккар, төрөппүттэргэр, Төрөөбүт түөлбэҕэр, улааппыт алааскар, Маанылаан, үтүөнү баҕарбыт бар дьоҥҥор...|Ааптар=}} {{Q|Төрүттэрбит кэриэстэрин умнумуохха, Төлкөбүт биир дьайыҥын куруук саныахха, Түөн саҕа үтүөнү – көмүскэс санааны!|Ааптар=}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] ovw7tgxhwzjtpz5452jzoa0l4xejzg6 3 528 3425 2018-08-16T06:59:58Z HalanTul 17 '== Бэлиэтэнии == Бэлиэтэммэккэ да суруйуохха сөп. Ол эрээри, бэлиэтэннэх…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3425 wikitext text/x-wiki == Бэлиэтэнии == Бэлиэтэммэккэ да суруйуохха сөп. Ол эрээри, бэлиэтэннэххинэ үлэлииргэ ордук табыгастаах буолуо. Күрэскэ кыттарга, эмиэ, суруйбуккун дакаастыырга бэлиэтэнэр куолу. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 15:59, 16 Атырдьах ыйын 2018 (YAKT) 5nse4vfqfwkk36fjjqv3xjsu6nwepce 0 529 3508 3426 2018-08-24T23:44:40Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Далан]] 3508 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Далан]] n31sjaqza1z0omw7zr705yx5m3l2nr9 0 530 3739 3738 2018-09-15T09:30:51Z Maria.bogum 43 3739 wikitext text/x-wiki [[Сардаана Амгинская]] - [[бэйиэт]]. {{Q|[[Киһи]] барыта үчүгэйдээх, Хайаан да туох эрэ кэрэлээх, Ханнык даҕаны бүтэйбиккэ Туох эмэ да кыламныыр эбээт.|Ааптар=}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rwmtgsbjiin7illvpeybvxck5ovab3v 0 531 6077 6076 2020-05-05T05:25:12Z Луиза Петрова 459 /* Кини туһунан этиилэр */ 6077 wikitext text/x-wiki '''[[Алексеев Михаил Андреевич]]''' (05.05.1917, [[Илбэҥэ]], [[Бүлүү улууһа]] — 18.09.1995, [[Дьокуускай]]) — педагог, методист, ССРС норуодунай учуутала. {{Навигация |Тиэмэтэ = Алексеев Михаил Андреевич |Бикипиэдьийэ = Алексеев Михаил Андреевич |Бикитиэкэ = Алексеев Михаил Андреевич |Биики Хааһах = Алексеев Михаил Андреевич }} == Бэйэтин этиилэрэ == *[[Учуутал]] – оҕо аймаҕы улуу сыалга хайыһыннаран, үөрэтэн, иитэн иһээччи, оҕо дууһатын инженерэ. *[[Ийэ]] – биһиги олохпут тирэҕэ, тыаллаах күҥҥэ дурдабыт, ардахтаах күҥҥэ – хаххабыт, тымныы күҥҥэ сылааспыт. == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] Балтыбын Таняны кытары, Михаил Андреевич кынатын анныгар үөрэммит дьоллоохпут. Аҕабыт:"Биһиги - отчут-масчыт дьон оҕолорбут үөрэхтээх буолар дьоллоругар төрөөбүт киһи"- диэн махталынан ахтааччы. Мухоплева Валентина Гаврильевна p0r798xhvfis0xgk2vo153d2g401pvz 0 532 4249 4248 2018-12-16T02:25:13Z Арчы Уола 36 4249 wikitext text/x-wiki *[[Доҕор]] барахсан – [[оҕо саас]]ка эрэллээх аргыс, тумаҥҥа муннахха, хараҥаҕа хаайтардахха – суолдьут [[сулус]], кырдьар сааска – күндү баай. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:учуонайдар]] bhkgyum1t5batmuskij0b1j7gbzmxz9 0 533 3470 3440 2018-08-20T23:04:45Z HalanTul 17 3470 wikitext text/x-wiki Кырачаан күрэс ыытан эрэбит. Бүгүҥҥүттэн, ол аата '''атырдьах ыйын 16''' күнүттэн, '''атырдьах ыйын 20''' күнүгэр түүн 12 чааска диэри '''ордук элбэх ыстатыйаны''' суруйбут киһи кыайыылаах аатырыаҕа! ''Быһыы Киинэ'' диэн тэрилтэ '''Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьытын''' саҥа тахсыбыт 14-с туомун туттарыаҕа. Күрэскэ ким баҕалаах кыттар. Бэлиэтэнэр (регистрация) ордук, оччоҕо суруйбуккутун дакаастыырга да табыгастаах, кыайыылааҕы да быһаарарга судургу буолуо. '''Болҕой!:''' Саҥа ыстатыйалар эрэ ааҕыллаллар! Баар ыстатыйаны тупсарыы биһирэнэр эрээри, бу күрэскэ ааҕыллыбат, түмүгэр дьайбат. == Күрэс түмүгэ == Биэс хонукка күрэс иһинэн саҥа 7 ыстатыйа саҕаланна ([[Кытай]], [[Борис Попов]], [[Алексеев Михаил Андреевич]], [[Сардаана Амгинская]], [[Василий Яковлев – ДАЛАН]], [[Гаврил Адамов - КЫНАТ]], [[Ксенофонт Уткин-НҮҺҮЛГЭН]]). Ону тэҥэ күрэс кэмигэр 24 ыстатыйа тупсарылынна. Кыайыылаах 4 саҥа ыстатыйаны суруйбут [[Кыттааччы:Күндэли]] буолла. Эҕэрдэлиибит! Бирииһи тоҕоостоох кэмҥэ туттарыахпыт. [[Категория:Биики Домох:Күрэс]] ew93hufgxbvcysqqn9ghowpdn4sre5u 0 534 3438 2018-08-16T07:17:31Z HalanTul 17 HalanTul [[Биики Домох:Күрэс:Бастакы]] сирэй аатын маннык [[Биики Домох:Күрэс:2018.08.16]] уларыппыт 3438 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Биики Домох:Күрэс:2018.08.16]] 67q5c7c187znooldq9246kfsstcy0yz 3 535 3447 2018-08-16T22:39:23Z HalanTul 17 '== Күрэс == Бырайыакпытыгар иккис күрэһи ыытан эрэбит. Саҥа ыстатыйата с…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3447 wikitext text/x-wiki == Күрэс == Бырайыакпытыгар иккис күрэһи ыытан эрэбит. Саҥа ыстатыйата суруйан кытын дуу. Көх-нэм буол. Бэнидиэнньиккэ диэри буолар. Саҥа ыстатыйалар эрэ кытталлар. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 07:39, 17 Атырдьах ыйын 2018 (YAKT) 56rvb7ml94v48mjndzm055kbkl7bywj 0 536 3450 2018-08-16T22:41:05Z HalanTul 17 HalanTul [[Михаил Алексеев]] сирэй аатын маннык [[Алексеев Михаил Андреевич]] уларыппыт 3450 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Алексеев Михаил Андреевич]] o0bacwhx10kuaccbjvme339dud96enx 10 537 3452 2018-08-16T22:55:45Z HalanTul 17 '{| class="metadata plainlinks navigation-box" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid #aaa 1px; background:#f9f9f9;…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3452 wikitext text/x-wiki {| class="metadata plainlinks navigation-box" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid #aaa 1px; background:#f9f9f9; padding:1ex; font-size:90%; float:right;" |- {{#if: {{{Бикипиэдьийэ|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Бикипиэдьийэҕэ сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Wikipedia-logo.svg|link=w:{{{Бикипиэдьийэ}}}|30px|alt=w:]] {{!}} <span class="wikiquote-ref">[[w:{{{Бикипиэдьийэ}}}|{{{Тиэмэтэ|{{{Бикипиэдьийэ}}}}}}]]</span> Бикипиэдьийэҕэ{{?|Бикипиэдьийэ}}}} |- {{#if: {{{Биики Тылдьыт|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Биики Тылдьыкка сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Wiktionary-logo-ru.png|link=wikt:{{{Биики Тылдьыт}}}|30px|alt=wikt:]] {{!}} <span class="wikidict-ref">[[wikt:{{{Биики Тылдьыт}}}|{{{Тиэмэтэ|{{{Биики Тылдьыт}}}}}}]]</span> Биики Тылдьыкка{{?|w:Биики Тылдьыт}}}} |- {{#if: {{{Викиучебник|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Статьи со ссылками на Викиучебник]]}} ! [[Билэ:Wikibooks-logo.svg|link=b:{{{Викиучебник}}}|30px|alt=b:]] {{!}} <span class="wikibooks-ref">[[b:{{{Викиучебник}}}|{{{Тема|{{{Викиучебник}}}}}}]]</span> в Викиучебнике{{?|w:Викиучебник}}}} |- {{#if: {{{Викиверситет|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Статьи со ссылками на Викиверситет]]}} ! [[Билэ:Wikiversity-logo.svg|link=v:{{{Викиверситет}}}|30px|alt=v:]] {{!}} <span class="wikiversity-ref">[[v:{{{Викиверситет}}}|{{{Тема|{{{Викиверситет}}}}}}]]</span> в Викиверситете{{?|w:Викиверситет}}}} |- {{#if: {{{Бикитиэкэ|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Бикитиэкэҕэ сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Wikisource-logo.svg|link=s:{{{Бикитиэкэ}}}|30px|alt=s:]] {{!}} <span class="wikisource-ref">[[s:{{{Бикитиэкэ}}}|{{{Тиэмэтэ|{{{Бикитиэкэ}}}}}}]]</span> Бикитиэкэҕэ{{?|w:Бикитиэкэ}}}} |- {{#if: {{{Викивиды|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Статьи со ссылками на Викивиды]]}} ! [[Билэ:Wikispecies-logo.svg|link=wikispecies:{{{Викивиды}}}|30px|alt=wikispecies:]] {{!}} <span class="wikispice-ref">[[wikispecies:{{{Викивиды}}}|{{{Тема|{{{Викивиды}}}}}}]]</span> в Викивидах{{?|w:Викивиды}}}} |- {{#if: {{{Биики Хааһах|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Биики Хааһахха сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Commons-logo.svg|link=commons:{{{Биики Хааһах}}}|30px|alt=commons:]] {{!}} <span class="wikicommons-ref">[{{localurl:Commons:{{{Биики Хааһах|{{{Биики Хааһах}}}}}}}}?uselang=ru {{{Тиэмэтэ|{{{Биики Хааһах}}}}}}]</span> Биики Хааһахха{{?|w:Биики Хааһах}}}} |- {{#if: {{{Метавики|}}} | ! [[Билэ:Wikimedia-logo.svg|link=m:{{{Метавики}}}|30px|alt=m:]] {{!}} <span class="wiki-meta-ref">[[m:{{{Метавики}}}|{{{Тема|{{{Метавики}}}}}}]]</span> в Мета-вики{{?|w:Википедия:Мета-вики}}}} |- {{#if: {{{Биики Сонун|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Биики Сонуҥҥа сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Wikinews-logo.svg|link=n:{{{Биики Сонун}}}|40px|alt=n:]] {{!}} <span class="wikinews-ref">[[n:{{{Биики Сонун}}}|{{{Тиэмэтэ|{{{Биики Сонун}}}}}}]]</span> Биики Сонуҥҥа{{?|w:Биики Сонун}}}} |- {{#if: {{{Биики Айан|}}} | {{#if:{{NAMESPACE}}||[[Категория:Биики Айаҥҥа сигэнэр ыстатыйалар]]}} ! [[Билэ:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg|link=voy:{{{Викигид}}}|30px|alt=voy:]] {{!}} <span class="wikivoyage-ref">[[voy:{{{Викигид}}}|{{{Тиэмэтэ|{{{Викигид}}}}}}]]</span> Биики Айаҥҥа{{?|w:Викигид}}}} |}{{#if:{{NAMESPACE}}||<!-- -->{{#if:{{#invoke:Wikibase|id}}||[[Категория:Биики Домох:Биики Тиһиккэ ыйыллыбатах ыстатыйалар]]}}<!-- -->{{#if:{{#invoke:Wikibase|iwikiall|sahwiki}}||[[Категория:Биики Домох:Бикипиэдьийэҕэ сигэммэт сирэйдэр]]}}<!-- -->}}<noinclude>{{doc}}</noinclude> e09hpgvmg949hkodyjslg34uxi2nk7h 10 538 3464 3463 2018-08-16T23:28:00Z HalanTul 17 3464 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{doc/begin|{{SUBJECTSPACE}}:{{PAGENAME:{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/Документация}}}}}|editsection={{{editsection|}}}}} {{#if:{{{1|}}}|{{#ifexist:{{{1}}}|{{{{{1}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}}}}|{{#ifexist:{{SUBJECTSPACE}}:{{{1}}}|{{{{{1}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}}}}|{{Докумуоннаа|{{{1}}}}}}}}}|{{#ifexist:{{SUBJECTPAGENAME}}/Документация|{{{{SUBJECTPAGENAME}}/Документация}}|{{Докумуоннаа|{{SUBJECTPAGENAME}}/Документация}}}}}} {{doc/end}}</includeonly><noinclude> {{doc}} <!-- [Sah]: Категориятын уонна интервикитин /doc сирэйигэр суруй, манна буолбатах! [Rus]: Добавляйте категории и интервики на подстраницу /doc, не сюда! [Eng]: Please add categories and interwiki links to the /doc subpage, not here! --> </noinclude> q38ho5udqg2zqyt9gdcpy18rvp5sefn 10 539 4363 3454 2019-01-11T02:06:51Z HalanTul 17 4363 wikitext text/x-wiki <includeonly><templatestyles src="Халыып:Doc/styles.css" />{{#if: {{{editsection|}}} || __NOEDITSECTION__ }}{{clear}}{{якорь|Документация|doc}} <div class="ts-doc-doc"> <div class="ts-doc-header"> {{#if: {{{inline|}}} || {{tlinks|lc={{{1}}}|nowatch=yes}} }} <div class="ts-doc-heading">Документация</div> </div></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> ntp312p6n6x5hmhd007g1wdsd3mfv1r 10 540 3455 2018-08-16T23:00:08Z HalanTul 17 '<includeonly><span style="float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;" class="plainlinks"><!-- -->{{#ifexist…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3455 wikitext text/x-wiki <includeonly><span style="float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;" class="plainlinks"><!-- -->{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{lc|}}}}}|<!-- -->{{#ifeq:{{{dislooklink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[[{{{lc}}}|көрүү]]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;}}<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=edit}} уларыт]<nowiki>]</nowiki><!-- -->&nbsp;<!-- -->{{#ifeq:{{{dishistlink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=history}} устуоруйата]<nowiki>]</nowiki>}}<!-- -->|<!-- --><nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=edit&redlink=1}} оҥор]<nowiki>]</nowiki><!-- -->}}<!-- -->&nbsp;<!-- -->{{#ifeq:{{{diswatchlink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki>[{{fullurl:{{#rel2abs:{{{lc}}}}}|action=watch}} кэтииргэ]<nowiki>]</nowiki>&nbsp;}}<!-- -->{{#ifeq:{{{disupdlink|}}}|yes||<nowiki>[</nowiki><span class="purgelink">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} саҥарт]</span><nowiki>]</nowiki>}}<!-- --></span></includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> pma73pznkgswjs7ncdacnue0gzfcq2c 10 541 3456 2018-08-16T23:02:55Z HalanTul 17 '</div><div style="background:#eaf3ff; border:1px dotted #8dbeff; padding:10px; margin-top:10px;"> ''Бу {{#ifeq: {{NAMESPACE}} |…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3456 wikitext text/x-wiki </div><div style="background:#eaf3ff; border:1px dotted #8dbeff; padding:10px; margin-top:10px;"> ''Бу {{#ifeq: {{NAMESPACE}} | модулу | модулу | халыыбы }} туһанар сирэйдэр алдьамматтарын туһугар, саҥа саҕалыыр буоллаххына {{#ifeq: {{NAMESPACE}} | Модуль | [[Модуль:Песочница|Модуль кумаҕар]] | бэйэҥ [[w:БП:ТС|тус далгар]] эспэримэннээ }}.'' </div><noinclude>{{doc}}</noinclude> fte016zibehn4l6q2xlgi3m1jhiqv3h 828 542 3457 2018-08-16T23:05:56Z HalanTul 17 'local M={}; local function tabletostr(t,fmt,s,o,c)--не для использования на страницах if type(t…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3457 Scribunto text/plain local M={}; local function tabletostr(t,fmt,s,o,c)--не для использования на страницах if type(t)=="table" then local f={}; for k,v in pairs(t) do table.insert(f,string.format(fmt or '%s = %s',k,tabletostr(v,fmt,s,o,c))) end; table.sort(f); return (o or '')..table.concat(f, s or '')..(c or '') else return tostring(t) end end function M.wbview(ref,id)--вспом. функция для подписи с викиданных local l=mw.wikibase.label(id); return l and ( l==ref and l or ref..'|'..l..(mw.ustring.lower(l)==mw.ustring.lower(ref) and '' or '^*') ) or ref end function M.id(f)-- Элемент текущей страницы на Викиданных --Если вызван с параметром, достаёт id значения данного свойства, иначе возвращает id страницы --Второй параметр - разделитель, если значений несколько ("; " по умолчанию), -- либо можно указать номер параметром n. Третий параметр - формат для строкового свойства, -- по умолчанию "%s" local function try() local e = mw.wikibase.getEntityObject(); if f.args[1] then local function gv(i) local z=e.claims[f.args[1]][i].mainsnak.datavalue; if z.type == 'wikibase-entityid' then return 'Q'..z.value['numeric-id'] else return string.format(f.args[3] or '%s',tabletostr(z.value,"%s",'; ','{','}')) end end if f.args['n'] then return gv(tonumber(f.args['n'])) end local p,h = e.claims[f.args[1]],{} for n,v in pairs(p) do h[n+1] = gv(n) end return table.concat(h,f.args[2] or "; ") else return e.id end end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end function M.struc(f)-- Отладочная функция, будет перенесена в отдельный модуль --Структуру см. [[mw:Extension:WikibaseClient/Lua#Entity table and data structure]] local function try() local i,e = 1,mw.wikibase.getEntityObject(); while f.args[i] do e = e[ f.args[i] ] or e[ tonumber(f.args[i]) ]; i = i+1 end return tabletostr(e,f.args['f'],f.args['s'] or '; ','{','}') end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end function M.label(f)--Комментарий к элементу Викиданных в 1-м параметре local function try() local id=f.args[1] or mw.wikibase.getEntityObject().id; -- error, если нет элемента return mw.wikibase.label(id) end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end function M.iwiki(f)-- Интервики для указанного языка (только с ВД) local function try() if f.args[1] then return mw.wikibase.getEntityObject().sitelinks[f.args[1]..'wiki'].title else-- список интервик local r={}; for k,v in pairs( mw.wikibase.getEntityObject().sitelinks ) do table.insert( r, string.format(f.args['f'] or "* [[:%s:%s]]\n", v.language, v.title) ) end return table.concat(r) end end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end function M.iwikiall(f)-- Все ссылки, привязанные к элементу на ВД, в т.ч. викигид и склад local function try() if f.args[1] then return mw.wikibase.getEntityObject().sitelinks[f.args[1]].title else-- список интервик local r={}; for k,v in pairs( mw.wikibase.getEntityObject().sitelinks ) do table.insert( r, string.format(f.args['f'] or "* [[:%s:%s]]\n", v.language, v.title) ) end return table.concat(r) end end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; end end function M.page(f)-- страница Рувики для данного элемента local function try() return mw.wikibase.sitelink(f.args[1]) end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end function M.wdprops(f)-- список всех свойств с ВД в человеко-читаемом виде local function try() local e,r = mw.wikibase.getEntityObject(),{}; for p,a in pairs(e.claims) do local label = mw.wikibase.label(p) or string.format([[d:%s]],p); local vals = {}; for n,v in pairs(a) do local w=v.mainsnak.datavalue; vals[n]=( w.type=='wikibase-entityid' and '[['.. M.wbview( mw.wikibase.sitelink('Q'..w.value['numeric-id']) or 'd:Q'..w.value['numeric-id'], 'Q'..w.value['numeric-id'] )..']]' or M.tabletostr(w.value) ) end table.insert(r, string.format( f.args['f'] or '\n|-\n|rowspan=%i|%s\n|%s', #vals, label, table.concat(vals,f.args['s'] or '\n|-\n|') ) ) end--for return table.concat(r) end local r, result = pcall(try); if r then return result; else return ''; --'<strong class="error">В Викиданных нет записей для текущей страницы</strong>'; end end return M 0nbfa69cl4fg21dn4wz3wujmfv0rgsg 10 543 3458 2018-08-16T23:09:01Z HalanTul 17 '<includeonly><sup style="line-height:0;font-weight:bold">[[{{{1}}}|?]]</sup></includeonly><noinclude>{{doc}}Категория:…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3458 wikitext text/x-wiki <includeonly><sup style="line-height:0;font-weight:bold">[[{{{1}}}|?]]</sup></includeonly><noinclude>{{doc}}[[Категория:Халыып халыыптара]]</noinclude> ouqbdp828osdaiky9c40qqnys9mc1ke 10 544 3461 3460 2018-08-16T23:11:23Z HalanTul 17 3461 wikitext text/x-wiki <div style="clear:{{{1|both}}};"></div><noinclude> {{doc-inline}} Шаблон отменяет обтекание предшествующих ему плавающих элементов страницы, состоит из HTML кода<br /> <code><nowiki><br style="clear: both" /></nowiki></code> [[Категория:Халыыптар:Формааттааһын|{{PAGENAME}}]] [[en:Template:-]] [[he:תבנית:-]] </noinclude> r7eb7jnbwctq0iiz9q1aqc0yh691tnp 10 545 3462 2018-08-16T23:14:16Z HalanTul 17 '<!-- -->{{#if: {{{1|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{1|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{2|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{2|}}}}}">…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3462 wikitext text/x-wiki <!-- -->{{#if: {{{1|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{1|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{2|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{2|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{3|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{3|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{4|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{4|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{5|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{5|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{6|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{6|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{7|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{7|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{8|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{8|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{9|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{9|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{10|}}}|<span id="{{anchorencode:{{{10|}}}}}"></span><!-- -->{{#if: {{{11|}}}|<span style="background:#FFDD80;padding:0.2em 0.5em"> [[Халыып:Якорь]]: задано более 10 названий метки </span><!-- -->}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}<noinclude>{{Doc}} <!-- категории и интервики пишите в документацию ‼ --> </noinclude> 1sdop3uvkyo8fkrlcy5uglgvwuktjt8 10 546 3465 2018-08-16T23:28:19Z HalanTul 17 'Этот шаблон необходимо документировать, чтобы участники знали, как ег…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3465 wikitext text/x-wiki Этот шаблон необходимо документировать, чтобы участники знали, как его использовать. Для создания документации нажмите кнопку <small><span style="color:#4169E1">[оҥор]</span></small> в левом углы этого уведомления. e3xb6ns64f7rin2z6k3ztsaklbzywnj 0 547 3944 3496 2018-10-28T01:47:52Z HalanTul 17 3944 wikitext text/x-wiki Кытай - [[дойду]] уонна [[омук]]. *Кытай курдук айаннаа - ''биир сиргэ барар эрээри тус туһунан айанныыр, эбэтэр бииргэ олорор эрээри биир ыалга утуу-субуу ыалдьыттыы киирэр дьон туһунан'' [[Категория:Омуктар]] [[Категория:Дойду]] pxdt2vxduf43yj0g0x0ojgnzs10d0yl 0 548 4621 4159 2019-02-25T00:24:29Z Арчы Уола 36 4621 wikitext text/x-wiki *[[Доҕор]] барахсан – [[оҕо саас]]ка эрэллээх аргыс, тумаҥҥа муннахха, хараҥаҕа хаайтардахха – суолдьут [[сулус]], кырдьар сааска – күндү баай. [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 4kcwmnyajtpxpym3lv3ikkgmn0a5nzm 0 549 3523 3477 2018-08-25T23:18:28Z HalanTul 17 3523 wikitext text/x-wiki '''Тутаах''' - [[мал-сал]], [[тэрил]], [[массыына]], [[аан]] тутуһар/тутар сирэ. * Туллар тутааҕа - ''туох эрэ олоҕо, сүнньэ''. * Туллар тутааҕыттан ыл - ''тута ордук [[суолта]]лааҕыттан саҕалаа'' [[Категория:Мал-сал]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 8dhhvr715z53tvdk1y8cm0hbiq4bfm2 0 550 3811 3479 2018-09-17T06:34:06Z Maria.bogum 43 3811 wikitext text/x-wiki * Туллар тутааҕа - ''туох эрэ олоҕо, сүнньэ''. * Туллар тутааҕыттан ыл - ''тута ордук [[суолта]]лааҕыттан саҕалаа'' * Туллубат [[тулааһын]], өҕүллүбэт [[өһүө]] - ''тугу эрэ өйүүр сүрүн [[күүс]]''. [[Категория:]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2j2g9bbfn1yx95qy1q9ul0lrauts7pa 0 551 3842 3480 2018-09-21T02:25:29Z HalanTul 17 3842 wikitext text/x-wiki * Туллубат [[тулааһын]], өҕүллүбэт өһүө - ''тугу эрэ өйүүр сүрүн [[күүс]]''. [[Категория:Дьиэ]] [[Категория:Тутуу]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9byuxzrsgkk69xyrsqzx3dfj7fhghkt 0 552 4110 3481 2018-12-12T21:44:40Z HalanTul 17 4110 wikitext text/x-wiki * Туллубат тулааһын, өҕүллүбэт [[өһүө]] - ''тугу эрэ өйүүр сүрүн [[күүс]]''. [[Категория:Дьиэ]] [[Категория:Тутуу]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 18cz48hbma0zvrn95ocz6gdyu8iayy1 14 553 3482 2018-08-21T22:50:59Z HalanTul 17 'Дьиэҕэ сыһыаннаах ыстатыйалар угуллар категориялара Категория:Тиэм…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3482 wikitext text/x-wiki Дьиэҕэ сыһыаннаах ыстатыйалар угуллар категориялара [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] ljba8czmwj90s6pwnwt56oq20y4um93 14 554 3483 2018-08-21T22:51:18Z HalanTul 17 'Тутууга сыһыаннаах ыстатыйалар угуллар категориялара Категория:Тиэ…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3483 wikitext text/x-wiki Тутууга сыһыаннаах ыстатыйалар угуллар категориялара [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 7ygnttv73zr0fxjk2ngqjsp2u89e3sr 0 555 8281 8280 2024-03-11T02:04:52Z 188.244.191.137 8281 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Тарасов Савва Иванович|Бикипиэдьийэ=Тарасов Савва Иванович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=Тарасов Савва Иванович|}} '''Савва Иванович Тарасов''' — саха народнай бэйиэтэ. {{Q|Ол тиһэх бырастыылаһар хаһыыны Истэ-истэбин, ::инньэ сир түгэҕигэр - Ким да иккистээн эргиллибэт сиригэр - Ол уулаах-хаардаах ::харахтары көрөбүн... Оо, Тойон Дьылҕа, ::эн аһыммаккын сөҕөбүн...|Ааптар=Ол уулаах-хаардаах харахтары... Мин сырдык санньыарым. (Хоһооннор, ахтыылар, суруктар) / [[Варвара Потапова]]. С. 193}} {{Q|“Баҕарарым мин эһиэхэ түмүөхпүн Күн аннын симиир бары кэрэлэри – Дьулуһарым онтон бэрсэ түһүөхпүн Дьон-сэргэ уйан дууһатын үөрдээри.”;|Ааптар=[[]]}} {{Q|Саха ылар сииктээх буору. Саҥата суох имэрийэр: Ити кини Ийэ дойду Ийэ кутун иҥэринэр. Кини этиэ: "Ийэ тылым… Ийэ кутум… Ийэ дойдум…"- Өйдөбүлүн булбутум.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Сааскылыы Мичээрдии сылдьаары, Сааскылыы Сайаҕас буолаары Саастарын Сахалар Сааскыга дьүөрэлии саныыллар, Саастарын сааһынан ааҕаллар.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Үс тулааһын тураллар буолбаат Олоҥхо түөлбэтигэр: Алаһа дьиэ, :аал уот, Алтан сэргэ диэннэр.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Мин хаары суохтуубун, Мин хаары күүтэбин, Хаарынан суунаммын Харахтыын сырдыыбын.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Иэйиилээх, Эҥсилгэннээх, Илбистээх Ийэ тылбынан, Сахалыы Саҥа таһааран Көхсүбүн кэҥэтэбин, Күөмэйбин чөллөрүтэбин...|Ааптар=[[]]}} “Саха литературата биэс тылынан айыллар. Олортон субу бүгүн саамай улахан болҕомтону, кыһамньыны, ... хотугу норуоттар – эбээннэр, эбэҥкилэр, юкагирдар литературалара эрэйэллэр. Ити литературалар уһулуччулаах суруйааччылара бэйэлэрин кэмнэригэр урукку Союз үрдүнэн киэҥ биһирэбили, билиниини ылбыттара”; “Эн үгүстэргэ холобур буолар курдук дьулуурдаахтык үлэлээтиҥ. Кэлэр да өттүгэр сылайбат сындааһыннаах, элэйбэт иҥиирдэнэн, самныбат санааланан саха омугун уус-уран литератураҕын байытыһа, барҕарда сырыт!” ([[Сэмэн Тумат]] туһунан) == Савва Тарасов туһунан атын дьон этиилэрэ == [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Тылбаасчыттар]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ne1gh742wwdfd9iblf591j3vv0mj2fb 0 556 3837 3492 2018-09-18T02:14:13Z Maria.bogum 43 3837 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == *Туустаан-тумалаан [[кэпсээ]] - ''эбэн-сабан, тупсаран кэпсиир туһунан'' *Туустаах [[тумус]] - ''соруйан дьону өһүргэтэ сатыыр сытыы тыллаах киһи туһунан'' == Эбии көр == * [[Туус (хаарты)]] [[Категория:Ас-үөл]] 0yw3oe5s1wnzsfkbfd57tulgblq5zo4 0 557 3491 3488 2018-08-24T22:28:51Z HalanTul 17 3491 wikitext text/x-wiki * Туус куоһур буол - ''ордук күүстээх аргумент'' * Туус куоһур тутун - == Эбии көр == * [[Туус]] [[Категория:Оонньуу]] tpi912uhhl0t1e51h60l4xvktvg7r56 14 558 3489 2018-08-24T22:22:08Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3489 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 559 3503 2018-08-24T23:40:31Z HalanTul 17 HalanTul [[Борис Николаевич Попов]] сирэй аатын маннык [[Попов Борис Николаевич]] уларыппыт 3503 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Попов Борис Николаевич]] l1syuazr15xsc91kew0pjgq362sojpi 0 560 5004 4996 2019-04-22T08:10:48Z HalanTul 17 5004 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Чысхаан|Бикипиэдьийэ=Заболоцкай Николай Максимович (Чысхаан)|Биики Хааһах=|Бикитиэкэ=}} '''Чысхаан (Заболоцкай Николай Максимович)''' (21.11.1908—01.04.1987) — [[проза|прозаик]], литератураны ырытааччы, [[ССРС]] суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1944). “Кини олохтон ылбыт матырыйаалын, чахчыларын өр ырытан, толкуйдаан баран, уус-уран литература тылыгар таһаарарын, сыл-хонук өрөөн, сыыйа-сыппайа суруйарын таптыыр художник этэ... Хас биирдиилэрэ ис хоһоон уонна форма өттүнэн бэркэ кичэллибит боччумнаах айымньылар буолаллар. ...суруллубут кэмнэрэ ааһан истэҕин аайы эбии дьэҥкэрэн, эбии улаатан баай ис номохтонон иһэллэр ([[Николай Неустроев]] туһунан)”; “Айымньы күүстээх тылынан, киһи хараҕар быраҕылла түһэр хойуу кыраасканан күүрээннээхтик, өрө көтөҕүллүүлээхтик суруллуута, кини героическай ис хоһоонуттан төрөөн тахсар. Манна хас биирдии тыл, уобарас поэма ис хоһоонун арыйар... ([[Былатыан Ойуунускай|Ойуунускай]] “Кыһыл Ойуун” айымньытын туһунан)”; “Улуу Кудаҥса” диэн сэһэҥҥэ патриархальнай-родовой олох суулларын саҕана олоро сылдьыбыт аҕа ууһун баһылыгын трагическай дьылҕата ойууланар. ...Кудаҥса үрдүк халлаан ыйааҕын утары үс суол улахан аньыыны оҥостор. Бииринэн, кини чолбон сулуһу быһа кэртэрэн түһэрэргэ сананар... Иккиһинэн, “Үөһээ дойду өлүүтэ” диэн дьаҥ турбутугар Улуу Кудаҥса бар дьонун өлүүттэн-сүтүүттэн быыһыыр наадатыгар үөһээҥҥи абааһылары, Улуутуйар Улуу Суорун тойону кытта уруурҕаһарга санаа булар. Кудаҥса дьонун-норуотун иннигэр төрөппүт оҕолорун даҕаны сиэртибэ биэрэрин кэрэйбэт... Үсүһүнэн, дьоҥҥо туһалаары аны аллараа дойдуттан бэйэтэ санаабытынан быһа охсор аптаах сытыы кылыһы оҥотторон ыларга сананар...”; “Тимофей элбэх айымньылара киһини тардар эмоциональнай күүстээхтэр, оннук айымньылары кини эҥэрдээн, хайдах эрэ ыллаан эрэрдии долгуйан, ис сүрэҕиттэн ааҕара истээччи киһиэхэ ордук тиийимтиэ буолара. Тимофей, дьиҥэр, саҥа суруйан иһэн өлбүтэ. Суруйааччы табаарыстара да билиниилэринэн, мин да санаабар, кини саха литературатыгар сүүнэ улахан талаан үөскээн иһэн, хомойуох иһин, эрдэ өлөн туораабыта” ([[Тимофей Сметанин]] туһунан); [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] juqf8noalhf7xzjvnxv5tuluep03jpt 0 561 3537 3536 2018-08-25T23:53:05Z HalanTul 17 3537 wikitext text/x-wiki '''Бурнашов Николай Петрович — Боодоҕос''' (1846-1950), (Бороҕон улууһа, Сыҥаах нэһилиэгэ). Төрөөбүт сирэ Сыҥаах нэһилиэгэ. Кэлин I Лөгөйгө көспүт. Ийэлэрэ уран тарбахтаах иистэнньэҥ уонна үчүгэй ырыаһыт, кэпсээнньит. Онон оҕолоро ийэлэрин утумнаан бары кэпсээнньит, остуоруйаһыт буолбуттара. Боодоҕос айылҕаттан бэриллибит, ийэтиттэн үөрэммит кэрэ куоластаах ырыаһыт, олоҥхоһут. Кини киэҥ сиринэн сылдьыбыт. Бодойбо бириискэтигэр 9 сыл, Муустаах муора кытыытыгар 3 сыл, Алдаҥҥа 2 сыл, Дьокуускайга 10 сыл, Киллэмҥэ 7 сыл былаһын тухары хамнаска сылдьыбыт. (ф.5, оп.7, Ед.хр. 854. Норуот айар идэлээхтэрин паспордара). 40 сааһыттан дьиҥнээх олоҥхоһут аатырбыт. Куоракка бастаахтарга ыҥырыыга сылдьан олоҥхолообут. Боодоҕос хатыҥыр, улахана суох уҥуоҕар сөбө суох кэтит түөстээх, нүксүгүр улахан көҕүстээх оҕонньор эбитэ үһү. Иккитэ кэргэннэммит. Оҕолоро өлбүттэр. Бороҕонтон 15 биэрэстэлээх Хампа диэн сиргэ көмүллүбүт. Оҕонньор 104 сааһын туолан өлүөр диэри ыллаабыт-туойбут. "Кыыс Дэбилийэ бухатыыр" олоҥхото "Саха былыргы сэһэннэрэ уонна кэпсээннэрэ" диэн серияҕа туспа кинигэнэн бэчээттэммитэ. Саха Академическай театрыгар А.С.Борисов бу олоҥхону туруорбута. 2002 с. Россия театральнай критиктэрин уонна журналистарын көрүүтүгэр ситиһиилээхтик кыттан "Көмүс мааска" номинациятын бирииһинэн наҕараадаламмыта. Олоҥхолуурга үөрэппит дьоно: [[Чохдоруйа уола Мэхээлэ]] — Нам. [[Олоҥхоһут Маайа]] — Таатта. [[Наара Суох]] — Бороҕон. == Олоҥхолоро == # Орто дойду буойуна Оҕо Дуолан Бухатыыр. # Үс курдаах Үөлэн Хардааччы. # Тумул тыа кэтэҕинэн быстан түһэн эрэрин курдук туус маҥан аттаах Туоллар Баай Тойон. # Үтуө киһи көхсүн хаана үктэллээх Өттүк Молдьой Бухатыыр. # Күлүгүнэн оонньуур көҕөн элэмэс аттаах күүстээх-уохтаах Күскэм Даадар. # Бэрт мыраан кэтэҕинэн быһа ыстаммыт курдук мэгэлгэннээх бэкир сиэр аттаах Бэрт киһи Бэриэт Бэргэн. # Күннүк усталаах, көс туоралаах Көрүлүүр Көр Дьэллэк Бухатыыр. (5 ф., 7 уоп., 51 дь.) # Баай киһи Баһымньы Баатыр. (5 ф., 7 уоп., 146 дь.) # [[Кыыс Дэбилийэ (олоҥхо)|Кыргыска мииниллэр кыһыл буур аттаах Кыыс Дэбилийэ Бухатыыр]]. Дьяконов С.Н. 1941 с. суруйбут. (5 ф., 7 уоп., 51 дь.) [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Олоҥхоһуттар]] d25l52se1kf7wp7st4ygmwe5zpnasej 14 562 3552 2018-08-26T01:39:06Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Харамай]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3552 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] [[Категория:Харамай]] stw4gjznppyudu3d5yr7qsmi5t4bbvm 0 563 3571 2018-08-26T05:06:04Z HalanTul 17 HalanTul [[Эрчимэн]] сирэй аатын маннык [[Эрчимэн - Шестаков Егор Петрович]] уларыппыт 3571 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Эрчимэн - Шестаков Егор Петрович]] 5u3cn5q9jeypn7xlsm4m9aeb73d6ukx 0 564 4990 3719 2019-04-22T07:23:43Z Арчы Уола 36 4990 wikitext text/x-wiki '''[[Спиридонов Иван Григорьевич]]''' (1930-2003) - [[саха]] [[литэрэтиирэ]]тин чинчийээччи, филология билимин хандьыдаата, РФ суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, [[Саха]] [[Өрөспүүбүлүкэ]]тин Духуобунаска акадьыамыйатын чилиэнэ, СӨ Ойуунускай аатынан бириэмийэтин лауреата, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын [[үтүө]]лээх [[үлэһит]]э, САССР көҥүл тустууга бэдэрээссийэтин бэрэстээтэлэ, 1975-83 сс. СГУ проректора, 1983-87 сс. устуоруйа-тыл факультетын декана. {{Навигация|Тиэмэ=Спиридонов Иван Григорьевич|Бикипиэдьийэ=Спиридонов Иван Григорьевич|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=}} == Үлэлэриттэн == “Уус-уран образ өрүү урукку уонна бүгүҥҥү олохтон үөскээн таҕыстаҕына, итэҕэтиилээх, кырдьыктаах буолар”; “[[Былатыан Ойуунускай|Ойуунускай]] дириҥ өй-санаа дьиҥнээх литература төрдө буоларын дакаастаан туран “өйүнэн өлүүнү кыайарга” (“Кыһыл Ойуун”) киһи барахсан өйүн, санаатын-оноотун эмиэ поэзия ойуулуур уобараһыгар кубулуппута”; “[[Амма Аччыгыйа|Н.Е.Мординов]] саха литературатыгар эрэ буолбатах, бүтүн советскай литератураҕа киллэрбит сүдү кылаатынан “Сааскы кэм” романа буолар... Роман саха литературата улаханнык сайдыбытын туоһулаабыта ([[Амма Аччыгыйа]] “Сааскы кэм” айымньытын туһунан)”; “Туох да үлүннэриитэ суох репрессия сыллара саха үгүс суруйааччыларын үрдүнэн көппүтэ, литературабыт сайдыытыгар уһулуччулаах кылааты киллэрбит, ону сэргэ элбэҕи эрэннэрэр, саҥа саҕалаан эрэр автордары олохтон, айар үлэттэн туораппыта” (репрессияламмыт суруйааччылар тустарынан); “Кини саха прозатыгар аҕыйах ахсааннаах да буоллар биир маҥнайгынан холоммут автор. Кини кэпсээннэрэ саха тыатын олоҕун чопчу көстүүлэрин балачча кэрэхсэбиллээхтик, кырдьыктаахтык көрдөрөннөр проза кыра жанрдара сайдарыгар үктэл буолбуттарын бигэргэтиэххэ сөп” ([[Кузьма Гаврилов|К.О.Гаврилов]] туһунан); “[[Савва Тарасов]] бэйэтин кэмин олус күттүөннээх проблемаларын сэргэ күн аайы көрсүллэр суоллары поэзиятыгар тэҥҥэ тутар. Онно тыа киһитин күннээҕи кыһалҕатыттан сүҥкэн политическай боппуруостарга тиийэ тохтоон ааһар. Олору араастаан ырытан көрөр, бу орто дойдуга киһи туох аналлааҕын өйдүүргэ кыһанар. Ол иһин олорбут олоҕун, билбитин-көрбүтүн, сөбүлүүрүн-сирэрин хоһооннорун төрүттэрэ оҥостор” ([[Савва Тарасов]] туһунан). == Кини туһунан == {{Q|И.Г. Спиридонов сыанабыллара литература национальнай тыынын, философскай-социальнай ис дьиҥин сырдаталлар... Кини [[Арбита]] ураты истиилин сырдатан, поэзия ойуулуур-дьүһүннүүр ньымаларыгар, уус-уран наарданыыларын уустуктарыгар тэҥнээһиннэри, ырытыылары оҥорон, кырдьык да, сонун сыанабыллары киллэрбитэ.|Ааптар="И.Г. Спиридонов - аҕа табаарыспыт, учууталбыт." П.В. Максимова // Литературабыт ааспыт үйэтээҕи түбүктэрэ уонна түмүктэрэ, Дьокуускай, ХИФУ кинигэ кыһата, 2012, С.9}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] hxahnouiao1ihmifimuti5zzk95i6mn 2 565 4101 3605 2018-12-12T08:49:24Z HalanTul 17 4101 wikitext text/x-wiki <nowiki>{{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=|}}</nowiki> <nowiki><!-- --> <></> <u></u> <s></s> <small></small> <big></big>   <blockquote></blockquote> <poem></poem> <math></math> <gallery></gallery> <tt></tt> <code></code> <syntaxhighlight lang=""></syntaxhighlight> <pre></pre> <includeonly></includeonly> <noinclude></noinclude></nowiki> <nowiki><nowiki></nowiki></nowiki> <nowiki>{{Q||Ааптар=}}</nowiki> 073yv3f2ksouvk3ssiuf35malw599n6 14 566 3601 3600 2018-08-29T07:06:33Z HalanTul 17 3601 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суруйааччылар]] jpsrtk8lnriznbtfqb36libeu2finzn 0 567 7173 3606 2021-12-07T02:17:49Z EmausBot 636 Бот: исправление двойного перенаправления на [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] 7173 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] hfw0zibgx15l7c8lj1ox8jnfgfqllq7 0 568 4928 4702 2019-04-03T13:14:36Z Soppuruon 32 4928 wikitext text/x-wiki '''Үүт''' - үүтүнэн иитээччилэр уонна дьахтар саҥа төрөөбүт оҕолорун эмтэрэллэригэр эмиийдэригэр үөскүүр маҥан өҥнөөх убаҕас. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * Эн хараххар ким даа үүт ыгыа суоҕа. == Үүт туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|-- Үүкэй, Үүкэй, Үүкэй, Үүкэй, хантан кэллигит? -- Эбэбиттэн кэллибит. -- Эбэҥ тугу аһатта? -- Үүт, сүөгэй иһэттэ, -- Үөлбүт эти сиэттэ, Ытыспытынан тас-тас, Ыллыы-ыллыы охсон, Үчүгэйдээн биэрдибит. «Үүкэй, үүкэй» - диир эбэм.|Ааптар=[[Көстөкүүн Туйаарыскай]]}} {{Q| "Үүт испит киһи өйө-санаата элбиэ этэ, бука... Үүт баар эбит икки атахтаахха өлбөт мэҥэ уута, үрүҥ илгэ, тыын уһатааччы, күүс эбээччи".|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]], Сэһэннэр, кэпсээннэр. Иирбит Ньукуус / - Дьокуускай : Бичик, 2003, С. 147}} *"Бу оҕолоругар (Бэйбэлдьин-куоҕа)<br> Хара анах үүтүн хаарыйан аһатан<br> Ханаҕаркаан оҥорбуттар,<br> Эриэн ынах үүтүн эҥсэн иһэрдэн<br> Эригиркээн гына ииппиттэр,<br> Үрүҥ ынах үүтүн<br> Үрүмэлээн сиэтэннэр<br> Үөһэҕиркээн өттүктээбиттэр,<br> Дьаҕыл ынах үүтүн<br> Чаччаҕалаан аһатан<br> Ласпаҕыркаан самыылаабыттар,<br> Лаглаҕыркаан быһыылаабыттар,<br> Кугас ынах үүтүн <br> Хойнорон иһэрдэн<br> Хончоҕор уҥуохтаабыттар,<br> Ходьоҕуркаан быһыылаабыттар эбит". <br> [[Андросова-Ионова М.Н.]], Олоҥхолор. Ырыалар. Этнографическай бэлиэтээһиннэр. Ыстатыйалар. Күлкүл-бөҕө оҕонньор Силирикээн эмээхсин икки / - Дьокуускай, 1998, С. 39}} == Үүт туһунан ыстатыйалартан == * ...Ийэ үүтэ оҕо куртаҕар уонна оһоҕоһугар чэпчэкитик иҥэр белоктан турар. ...Араас битэмииннэринэн, минеральнай эттиктэринэн, микроэлеменнэринэн, мэйии уонна көрөр орган салгыы сайдалларын хааччыйар аминокислоталарынан баай. Ийэ үүтүгэр баар селен диэн микроэлэмиэн сүрэх-тымыр ыарыытыттан харыстыыр, вируска уонна бактыарыйаҕа хаптарар кутталы аҕыйатар. Кальций уонна фосфор уҥуох ыарыытыттан (рахиттан) сэрэтэллэр. <br />Кыыс куо, Далбар хотун энциклопедията. Бичик, 2019 [[Категория:Ас-үөл]] [[Категория:Утах]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3w1u1jw3k2gbeysg3zxdf55ocd0f2bm 0 569 3613 2018-08-29T07:53:30Z HalanTul 17 HalanTul [[Константин Туйаарыскай]] сирэй аатын маннык [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] уларыппыт 3613 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] 3kyxh7vh58n3q64gzczedhkmn0qnixn 0 570 3618 2018-08-31T00:38:16Z HalanTul 17 HalanTul [[Дмитрий Таас]] сирэй аатын маннык [[Миитэрэй Таас]] уларыппыт 3618 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Миитэрэй Таас]] ct3bdpgnqt92mjnwfh56kakwmu498lx 0 571 3721 3627 2018-09-15T00:25:33Z HalanTul 17 3721 wikitext text/x-wiki * Чаба чабычах саҕа - [[Киһиргэс|киһиргээн]] чабыланар [[Киһи|киһини]] этэллэр [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Иһит-хомуос]] f65xyqrd0j6uklmyi14rusxdz25aa7u 14 572 3628 2018-09-01T03:38:47Z HalanTul 17 'Бу категорияҕа иһиккэ-хомуоска сыһыаннаах ыстатыйалар киирэллэр. Ка…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3628 wikitext text/x-wiki Бу категорияҕа иһиккэ-хомуоска сыһыаннаах ыстатыйалар киирэллэр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 8btg02d0fpktmrz8mrhuougm9bvyz2x 0 573 3636 3635 2018-09-01T22:10:30Z HalanTul 17 3636 wikitext text/x-wiki * Чарапчылаах көрүөҕэ, бэргэһэлээх истиэҕэ - ''сэрэн, туттун: [[быһыы-майгы|быһыыгын-майгыгын]], тэбэнэккин, чугас [[дьон|дьонуҥ]] буолуохтааҕар, көрүө суох көрүөҕэ, истиэ суох истиэҕэ диэн суолталаах''<ref>Саха тылы быһаарыылаах улахан тылдьыта, XIV туом, Новосибирскай, Наука, 2017</ref>. [[Категория:Таҥас-сап]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gq8d96w27wy04d1is77v4omr0ppr98s 14 574 3637 2018-09-01T22:10:54Z HalanTul 17 ' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3637 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] hmakg2uco5pzfjwjhb9y96nr9fwfmu1 0 575 3643 2018-09-02T01:44:36Z HalanTul 17 'Хас да өйдөбүллээх тыл. * [[Чардаат (киһи уҥуоҕа)]] * [[Чардаат (ойбон)]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3643 wikitext text/x-wiki Хас да өйдөбүллээх тыл. * [[Чардаат (киһи уҥуоҕа)]] * [[Чардаат (ойбон)]] 7m94nyhsw08i757suergmsd34pgs7rt 0 576 4692 3644 2019-03-15T12:20:53Z Soppuruon 32 4692 wikitext text/x-wiki == Уус-уран айымньыга == * [[Таҥара дьиэтэ|Таҥара дьиэтин]] [[аҕыраада|аҕыраадатын]] иһигэр маҥан кырааскалаах элбэх [[киһи уҥуоҕа|киһи уҥуоҕун]] таастара кылбарыһан көһүннүлэр. Кинилэр Өргөннөөх [[дэриэбинэ|дэриэбинэтин]] бастыҥ [[киэргэл|киэргэлинэн]] буолар этилэр. Оттон таҥара дьиэтин аалтыырын туһунан, били биир сааттаах дьыаланы оҥостон баран, ыйанан өлбүт Анастасий [[Аҕабыыт|аҕабыт]] чардаата бэйэтэ туспа [[чочуобуна]] курдук логлойон олорорун көрөн, аҕабыт дьиикэй быһыытын санаан, Уулаах ымаҥнаата.{{Q| |Ааптар=[[Эрилик Эристиин]]. Кэриэс туолуута. 10 кылааска үөрэнэр хрестоматия. Дьокуускай: Бичик, 2009, С.228}} == Сомоҕо домох == * чардаата сырдаата - ''өллө, уҥуоҕа тутуллунна'' * чардаатын сандаарт - ''уҥуоҕун тут'' == Эбии көр == * [[Чардаат (ойбон)]] [[Категория:Тутуу]] [[Категория:Үгэс]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9pom1wj14j1syokje5507scb9bftot2 0 577 3691 3690 2018-09-13T05:04:01Z Sardanga23 92 /* Айымньыларга */ 3691 wikitext text/x-wiki '''Чардаат''' - улахан [[ойбон]], [[муҥха|муҥхалыырга]] туһаныллар эбэтэр [[өрүс|өрүстэн]], [[күөл|күөлтэн]] [[муус]] ылбыт кэннэ хаалар. Муҥхаҕа тахсыы уонна түһүү чардааттары араараллар: биирэ муҥханы түһэрэргэ, иккиһэ - таһаарарга аналлаахтар. == Айымньыларга == {{Q|Нырыыһыттар [[чардаат]] диэки үмүрүччү сэлэлээн, чугаһаан эрэллэр.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]]}} {{Q|[[Муҥха]] тахсара чугаһаан, дьон чардаат тула үмүөрүстүлэр.|Ааптар=[[Степанов Прокопий Егорович]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] r31c2unudqtwyn356ppxkmkde5jm0a0 0 578 3859 3657 2018-09-29T00:03:45Z HalanTul 17 /* Сомоҕо домохтор */ 3859 wikitext text/x-wiki '''Акаары''' - тугу да өйдөөбөт, ылыммат [[киһи]]. == Сомоҕо домохтор == * Мас акаары * Чой [[орой]] - ''тугу да өйдөөбөт, ылыммат киһи туһунан'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 483yr7s0xjrvsrxkvngxgyrz9fi1f86 0 579 4534 4245 2019-01-31T07:18:44Z Maria.bogum 43 4534 wikitext text/x-wiki '''Орой''' - [[төбө]] үөһэ өттө. == Сомоҕо домохтор == * Чой [[орой]] - ''акаары, тугу да ылыммат [[киһи]].'' * [[Орой]]унан көрбүт - ''мэник-тэник [[оҕо]].'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:сомоҕо домох]] aziucifcgctq0f1g3d66ic2s3xs3a0j 2 580 7315 7286 2022-02-16T19:46:37Z Base 659 [[Кыттааччы:Vanished user jfyedt7]] сирэй аатын Base маннык [[Кыттааччы:Brubaker610]] уларыппыт, утаарыы-сирэй хаалларбатах: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/Vanished user jfyedt7|Vanished user jfyedt7]]» в «[[Special:CentralAuth/Brubaker610|Brubaker610]]» 3661 wikitext text/x-wiki {{#babel:sah-0}} ohauuo54w70kruhc8o3oz7x4app0hxa 0 581 3667 2018-09-04T04:45:16Z HalanTul 17 ''''Чолбон''' - планета, сороҕор Венераны ааттыыллар. * Чолбон [[сулус]] сүү…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3667 wikitext text/x-wiki '''Чолбон''' - планета, сороҕор Венераны ааттыыллар. * Чолбон [[сулус]] сүүрүүтүн курдук * Чолбон [[харах]] * Уоттаах чолбон (курдук) харах [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] qhw57bvf997sxallgzxfmhv8nmonsbt 0 582 3672 3671 2018-09-04T04:50:42Z HalanTul 17 3672 wikitext text/x-wiki '''Чокуур''' - [[хатат]]ынан саҕан [[уот]] ыларга эбэтэр [[саа|сааны]] эһэргэ туттуллар саһархайдыҥы дьэҥкир кытаанах [[таас]]. == Айымньыларга == {{Q|Чокуурум уота мөлтөөбөтөх, хататым сирэйэ дьэбинирбэтэх буоллахтарына, уот биэриэхтэрэ.|Ааптар=Рафаэль Баҕатаайыскай}} [[Категория:Сэп-сэбиргэл]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 5ozsi1zzuyedjign4n4jxn07c1tbvpy 0 583 4068 3680 2018-12-12T08:24:23Z HalanTul 17 4068 wikitext text/x-wiki Чахчы - [[сыһыат]] уонна [[аат тыл]] суолталаах, бастакытыгар дьиҥн бэйэтинэн, дьиҥнээхтик, чопчу диэн, иккиһигэр - олоххо буолбут, баар суол, дьиҥ көстүү. * Ала чахчы [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6qfrg69grnizgnh4s7hvcjwb6dv6j8d 3 584 3720 2018-09-15T00:24:30Z HalanTul 17 '== Бэрт! == Аламай! Манна эйиэхэ дьон суруйар. Тус сирэйиҥ. --~~~~' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3720 wikitext text/x-wiki == Бэрт! == Аламай! Манна эйиэхэ дьон суруйар. Тус сирэйиҥ. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:24, 15 Балаҕан ыйын 2018 (YAKT) 7o1p62f5wfe1z4hlas2gwwf16p6ioq4 0 585 3726 3725 2018-09-15T00:32:14Z HalanTul 17 3726 wikitext text/x-wiki '''Протопопова Нина Иннокентьевна''' - суруйааччы, суруналыыс. == Кини туһунан == * Биһиэхэ кылаабынай эрэдээктэрбит Нина Иннокентьевна Протопопова, оҕолорго аналлаах кэпсээннэри, остуоруйалары, оҕо хаһыатыгар үлэлиир дьон эһиги суруйбатаххытына ким суруйуоҕай, диэн мэлдьи туруорсара, сүбэлиирэ. Ол да иһин, биһиги үгүспүт суруйар. ::Тохсунньу 13 күнэ – Арассыыйа Бэчээтин күнэ! [[Огдо]] оҕолорго суруйуутун биһирииллэр//edersaas.ru == Айымньылартан быһа тардылар == [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] 5o4kg38lcymzty6tqs35808us89rs36 0 586 7171 3728 2021-12-07T02:17:29Z EmausBot 636 Бот: исправление двойного перенаправления на [[Айыы уола (киинэ)]] 7171 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Айыы уола (киинэ)]] gg7xzn5i5iq1a37j4cy1fnn7pdz36h2 0 587 3731 2018-09-15T00:37:13Z HalanTul 17 HalanTul [[Айыы уола (ккинэ)]] сирэй аатын маннык [[Айыы уола (киинэ)]] уларыппыт 3731 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Айыы уола (киинэ)]] gg7xzn5i5iq1a37j4cy1fnn7pdz36h2 14 588 3734 2018-09-15T05:30:05Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3734 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]] c7ozbw1rq5czoiylblatdzd93dsfbys 14 589 3735 2018-09-15T05:30:27Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3735 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]] c7ozbw1rq5czoiylblatdzd93dsfbys 14 590 3736 2018-09-15T05:30:42Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3736 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон]] 1a36pfkq4pr4hiu8321vqeutifq8iyr 0 591 4179 3862 2018-12-14T00:20:55Z Арчы Уола 36 4179 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * [[Чооруос]] саҕа - ''олус кыра (мыынар дэгэттээх [[этии]])'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1xrx7ql1zdr07s1hubd461ecxrzyifq 0 592 3868 3867 2018-10-03T04:20:44Z HalanTul 17 3868 wikitext text/x-wiki '''Ильина Надежда Ивановна''' - [[1985]] с. [[Мэҥэ Хаҥалас улууһа|Мэҥэ Хаҥалас улууһун]] [[Тиэлиги нэһилиэгэ|Тиэлиги нэһилиэгэр]] төрөөбүтэ. 2008 с. [[СГУ]] СФКФ литературнай үлэһит салаатын бүтэрбитэ. {{Q|Үрдүккэ кэрэҕэ уһуйар Мин ийэм учуутал идэлээх, Үтүөҕэ-сырдыкка такайар Оҕону үөрэтэр үлэлээх.|Ааптар= Ийэбэр // Баҕа санаа баарыһа : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] tlysokhng8qczti2xk0x13pri1j63tp 0 593 3874 3873 2018-10-03T04:27:30Z HalanTul 17 3874 wikitext text/x-wiki {{Q|Былыт быыһыгар саспыты, Былаҕайга быралыйбыты Быыһыы-көрдүү сатаама, Баас оннун хастаама... Барбыт бардын...|Ааптар=[[Долгуура]], Аата суох хоһоон // Сурук : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32. С.4}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9ljv4nq06cpbg0rziqzk1qnaqiukhuz 0 594 5845 3878 2020-01-24T22:03:04Z HalanTul 17 /* Хоһооннорон быһа тардыылар */ 5845 wikitext text/x-wiki '''Сэмэн Маайыһап''' (Маисов Семен) - 1973 с. [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] [[III Күүлэт нэһилиэгэ|III Күүлэт нэһилиэгэр]] төрөөбүтэ. 2004 с. [[СГУ]] саха салаатын кэтэхтэн үөрэнэн бүтэрбитэ. == Хоһооннорон быһа тардыылар == {{Q| Хоойго сытар доҕорбун Булбаккабын эрэтин, Уохтаах таптал имэҥин Билбэккэбин даҕаны - Олох олорон бүтэрим Сүрэ бэркэ дылы дии...|Ааптар= Туоххаһыйыы // Үрүҥ өҥ : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32. С.5}} {{Q|Хара күннэр ардыгар - Эрчим эбэр эбиттэр, Дьэбир күннэр сороҕор - Бойум күүһү бэрсэллэр. |Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 9l1bag7a9kb05clwq1mi4hh8u3qra91 0 595 3879 2018-10-03T04:44:14Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сэмэн Маайыһап]] 3879 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сэмэн Маайыһап]] iyrnvvdl0ho5kysj21eqz29t05sgy0c 0 596 4960 4686 2019-04-19T13:18:40Z Soppuruon 32 /* Хоһооннортон быһа тардыылар */ 4960 wikitext text/x-wiki Хаар - кыһынын маҥан кыырпаҕынан түһэр кырыатыҥы сөҥүү, ол сөҥүү сири бүрүйбүтэ. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * Хаарга хаамта, сииккэ сиэллэ. * Хаар баттаан. * Хаарга үктэммитэ эрэ кырдьык. * Хаар курдук хаамар. * Хаары-буору бааһырдан. * Хаары ытыһан хаалбыт. * Чөҥөчөгүн хаардаабыт. * Хаардыы хаамп. * Уу диэбитэ хаар, хаар диэбитэ уу. == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Кырыбынньык кырпа хаар Кылабачыйа тоҕунна, Кырымахтаах кыраһа Кырынаастыы тэлгэннэ...|Ааптар=[[Ангелина Васильева]], Бэлэх // Оһуордаах хоһоон : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32. С.8}} {{Q| Сындааһыннааҕы сыыйбыт Сыа хаар баҕадьы Сылбыйатыйан барда, Күүстээҕи күлкэдиппит Көмүрүө хаар күтүр Көлбөрүйэн барда, Сотолооҕу солбонуппут Солуо хаар обургу Солбонуйан барда..|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Сайын кэлиитэ.- Якутскай, 1978, С. 225}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа көстүүлэрэ]] b8xn5retpy994ufigi7xogm7t9oq9wd 0 597 4977 3888 2019-04-22T06:48:35Z Арчы Уола 36 4977 wikitext text/x-wiki '''Ангелина Васильева''' - [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһун]] [[Уһун Күөл (Сунтаар улууһа)|Уһун Күөлүттэн]] төрүттээх. [[СГУ]] суруналыыстыка салаатын бүтэрбитэ. Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, 2003 с. РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. == Хоһооннортон быһа тардыылар == {{Q|Кырыбынньык кырпа [[хаар]] Кылабачыйа тоҕунна, Кырымахтаах кыраһа Кырынаастыы тэлгэннэ...|Ааптар= Бэлэх // Оһуордаах хоһоон : хоһооннор, Дь., Бичик, 2009. - 32. С.8}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] arq8k9o9cafulse40ymb0t95kzi8a5i 0 598 4162 4157 2018-12-13T23:53:01Z Арчы Уола 36 4162 wikitext text/x-wiki Учуутал күнүгэр анаан '''кырачаан күрэс''' ыытан эрэбит. Бүгүҥҥүттэн, ол аата '''алтынньы 5''' күнүттэн, '''алтынньы 7''' күнүгэр түүн 12 чааска диэри Учуутал диэн ыстатыйаҕа '''ордук элбэх тиэмэтигэр сөп түбэһэр быһа тардыыны''' суруйбут киһи кыайыылаах аатырыаҕа! Кыайыылаах суруйааччы [[Миитэрэй Наумов]] кинигэтин тутуоҕа. Күрэскэ ким баҕалаах кыттар. Бэлиэтэнэр (регистрация) ордук, оччоҕо суруйбуккутун дакаастыырга да табыгастаах, кыайыылааҕы да быһаарарга судургу буолуо. '''Болҕой!:''' Тиэмэҕэ сөп түбэһэр быһа тардыылар, ол аата учууталга аналлаах эрэ быһа тардыылар ааҕыллаллар! == Күрэс түмүгэ == [[Категория:Биики Домох:Күрэс]] 0v398v1mi53ybsmseyfc9a16xdjm44m 0 599 3893 2018-10-05T08:15:16Z HalanTul 17 HalanTul [[Биики Домох:Күрэс:Учуутал 2018.10.18]] сирэй аатын маннык [[Биики Домох:Күрэс:Учуутал 2018.10.05]] уларыппыт 3893 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Биики Домох:Күрэс:Учуутал 2018.10.05]] p6a6y4bkvx9pxgsce0saky0mfeo462q 0 600 4428 3899 2019-01-18T07:49:55Z HalanTul 17 4428 wikitext text/x-wiki '''Соҕотохсуйуу''' - соҕотох буолартан, чугас, өйдүүр [[киһи]] суоҕуттан туоххаһыйыы. == Сомоҕо домохтор == * Чороҥ соҕотох [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ljyak8uqsdwmmv7e6fc3n5vmyjfovmi 0 601 4079 3901 2018-12-12T08:31:00Z HalanTul 17 4079 wikitext text/x-wiki '''Халтараан''' == Сомоҕо домохтор == * [[Чоху]] көхсүн курдук - ''олус халтархай''. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4rbpgsihth3kktk2dujg10ognfpit96 0 602 3904 3903 2018-10-15T23:10:41Z HalanTul 17 3904 wikitext text/x-wiki Саха норуодунай суруйааччыта [[Далан]] арамааныгар үрдyк уөрэх кыhaтын устудьуоннарын олоҕо ойууланар.  *"Каток киллэркэй иэнигэр сүүhүнэн лаампа ча5ыла- кундээрэн олус да сырдык! Ньургун көтүө5эр кыната суох, хаҥкыта лыҥкыныы сыыйыллар... Иннигэр Лена5а маарынныыр дьулугур уҥуохтаах кыысчаан ыраах уоттар диэки элээрэр, маҥан шарфига салгыҥҥа охсуллар. Ньургун кыыhы сибилигин ситэн, кимин билиэм дии саныыр да, кыыс ситтэриэхчэ ситтэрбэт. Эмискэ кинилэр ыккардыларыгар үрдүк уҥуохтаах уол быhа көтөр...- Раз-Два! Оп-па! Раз-Два! Оп-па!-дьукаа5а Никитин зарядка онорон ынчыктыыр. Алыптаах туул мэлис гынар.- Бириэмэ ырааппыт. Туруҥ-туруҥ, до5оттоор!"                                                *"Ньургун тумбаттан курсуйбут килиэби ылан хачыгырата олордо5уна Уйгуурап киирбитэ, кини бүгүҥҥү сырыытынан чахчы дуоhуйбут этэ, "саhaaн охсон кэллим, дэлби сылайдым" диэбитэ. Уолан киоска5а үлэлиир Зинаны кытта билсэрэ, онно күүлэйдээн кэлэрин "саhaaн охсобун" диэн ааттыыра...- До5оор, мин эйиигин сатаан өйдөөбөппүн, кыыстаах буолан баран хайдах итинниккиний?- Тугу этэрин буолла, өйдөөбөтүм ээ... Ол кини миэхэ кэргэн үhү дуо?- Кэргэн буолбата5ын иhин, оттон таптал?- Таптал диэннэрин мин билбэппин".                                *"- Абсолютнай истина диэн баар буолуохтаах!- кыара5ас харахтаах, сылластыгас уостаах, харса суох көрүҥнээх уол ыйыталаhaр.- Хайдах суох буолуой? Чэ, холобур мин, Солук Быканов, 1930 сыллаахха төрөөбүтүм. Ол абсолютнай истина буолбат үhү дуо?- Суох, буолбат. Айыл5а бириэмэтигэр 1930 диэн сыл суох. Ону биhи ханнык эрэ Христос төрөөбүтүттэн аа5абыт.- Ба5ар эн төрөөбөтө5үн буолуо?- Оттон оччо5о хантан кэлэн турабын бу?- Ба5ар, эн атын киhи буолаайыккыный?- Атын киhи кубулунан кэлэн турара буолуо дуо?- Ким билэр, араас буолуон сөп.   Күлсүүттэн хос иhэ титирэстиир."                              *" Быкановтаах Уйгуурап эрийсэн туран саахыматтаабыттара ыраатта. Оонньуу интэриэстээх, ол аата сүүйсүүлээх этэ, онон ким да5аны сүбэлии соруммата.- Хоруолуҥ гамбита туhaлаабытыгар тиийдэ, чэ, бэрин.- Бука, тохтоон баран кыайарын буолуо ээ.- Слонунан туhээхтиирин, дуу? Ол эйиэхэ көмөлөспөтө буолуо.- Көрүөхпүт.- Көрүөхпүт.- Кэбис, бэрин маннык балаhыанньа5а Ботвинник да бэриниэ этэ.- Эн кыайтар, киhини мэнээн эрэйдээмэ".          *"Бу киэhэ Тулааhынаптаах хосторо бэhис куорпуска үҥкүлүү тахсаары сүпсүгүрбүтэ. Уолаттар тэбэнии- сахсыныы бө5ө буолбуттара... Yөрэн- күлэн, кирилиэhинэн лиhигирэhэн аллара түспүттэрэ...                                            *Сып-сырдык, ып-ыраас киэhээҥи им куораты иилээн турар үрдүк мырааннар кэтэхтэригэр килбэйэ толбоннура сүтэн эрэрэ. Соҥуора сөҥөдүспүт мырааннар күлүктэрэ барыйа халыйан, куораты сып- сылааhынан кууспута. Аhа5ас түннүгүнэн хантан эрэ баян эҥээркэй дор5ооно, кыыс о5о хатан күлүүтэ иhиллэрэ. Эмньик эдэр сүрэх туох эрэ үөрүүлээ5и күүтэр, ханнык эрэ дьол тосхойор кэрэ киэhэтэ үүммүтэ".    *"Шурик Елизаров куоракка төрөөбүтэ уонна куоракка олорбута. Никитиннээх Тулааhынап курдук сут дьыллар хаарыйбатах, тиийиммэт- түгэммэт диэн тугун кулгаа5ынан эрэ истибит буолуохтаах. Институкка үөрэнэрин устатыгар уопсайга олорбото5о, субуоталарга уҥкуугэ эрэ кэлэн барара. Аллар атаhа Аркадий Антонов этэ, кини эмиэ куоракка олороро".                                                        *"Уопсайынан, Елизаров, Антонов курдук о5олор туох интэриэстээхтэрин, тугунан тыыналларын Ньургун билбэт эбит. Бу киэhэ толкуйдаан көрдө5үнэ, кинилэртэн букатын атын эйгэ дьоно быhыылаахтар. Семинарга, уопсайга күүдэпчилэнэн тахсар мөккүөрдэргэ истэригэр кинилэр туох дии саныылларын сэрэйэр кытаанах". [[Категория:Далан]] 9x20cvmhtgz25iq4pasjp6eqjvr0tdl 0 603 4499 4183 2019-01-27T23:32:19Z Арчы Уола 36 4499 wikitext text/x-wiki {{Q|Сылайыахпар дылы [[суланыы|сулан]]ным, Суудайыахпар дылы сууралынным, Ууллуохпар дылы уйадыйдым, Ыһыллыахпар дылы ытаатым, Иэдэйиэхпэр диэри иэнигийдэнним, Элэйиэхпэр диэри эрэйдэнним... [[Иэдэс|Иэдэһим]] устун Хараҕым уута халыс, Көмүскэм уута көҥүл... Өрө сыҥа-сыҥа субурутуу, Тохтоон ыла ыла тоҕуу... Иэнэ суох иэдээнтэн Эт бэйэм элэйдим, Санаа баттыга кыһалҕаттан Сыа киһи сылайдым... Кыбыйан олорон кымньыылыыр Кылыс кыһалҕаттан Куота көтөр ыйааҕым [[Кырдьык]] суох эбит! Кыпчыйан олорор чыпчаххай Курбуулуу сырбатарыттан Мүччү туттарар чааһым Чахчы суох эбит! Амарах санаабын аһытар, Аһаах бэйэбин алдьатар Адьарай тыына айааһаабытыгар Ама мин буруйум буоллаҕай?!... Алыс диэн бэринэн, Эрэй эрэ эҥээрдэнэн, Сор эрэ суолланан, Алдьархай аартыгынан Аас-туор олоҕум Ааһан эрэр дуу, Ирбэт тоҥнуу Чоҥкуйа тоҥон эрэр дуу... Аанай туонай абабын... Аата алҕас Айыыһытым Анараа дайдыттан Атарахсытан аҕалбыт эбит дуу... Биитэр эрдэ Иэйэхситим Битэ билгэтэ тардан Бэттэх диэки эргилиннэрбит эбит дуу... Орто дойду оҕуруктаах Оһуор курдук олоҕун Оҥхоҕоругар Ончу чорбойума диэн Оройдотон олохтуур Одурууннаах оҥоһуум эбитэ дуу... Айыы сиригэр анаммакка, Адьас анараанан Аттанар айылгылаах Ыйааҕым-чааһым эбитэ дуу?..|Ааптар=Умсулҕан Хотун, бассаап туонатыттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Хоһоон]] [[Категория:Умсуура]] c87cmbk05ieffgbbnxv6dxpbd1be8qa 0 604 3914 3913 2018-10-19T23:24:15Z HalanTul 17 3914 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Бүөтүр Тобуруокап]] 9x834ohn3q1j039xc8d14omrcn247hd 0 605 3920 3919 2018-10-25T01:04:11Z HalanTul 17 3920 wikitext text/x-wiki '''Утурук''' - хамсыыр харамай очоҕоһун иһиттэн [[салгын]] (гаас) тахсыыта. * Өлбүт киһиттэн утурук эрэйбиккэ дылы * Утурук курдук үтүктэн иһэр - ''толкуйдаабакка үтүктэри ааттыыллар'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] krbvkiwn1t78hl9z46aragkv6m94fse 0 606 3922 2018-10-25T19:08:38Z Visem 93 Visem [[Анастасия Варламова]] сирэй аатын маннык [[Варламова Анастасия Николаевна]] уларыппыт 3922 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Варламова Анастасия Николаевна]] czubpabucnl0dgj2t3cp00slii2dtt0 0 607 5924 3939 2020-03-20T03:27:32Z Суордаайы сиэнэ 391 5924 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Максимов Христофор Трофимович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Киристэпиэл Махсыымап''' ('''Максимов Христофор Трофимович''', 08.04.1917—23.03.1980) - [[Амма]]ттан төрүттээх саха аатырбыт ырыаһыта, ырыа айааччыта. == Ахтыылартан == {{Q|Христофор Трофимович биһиги дьиэҕэ элбэхтик сылдьар, хонор, мин аҕа кынным [[Бүөтүр Тобуруокап|Бүөтүр Ньукулаайабыс Тобуруокап]] истиҥ доҕоро этэ. Ону таһынан Христофор Трофимовичтыын биһиги биир [[Сулҕаччы]]ттан төрүттээх буоламмыт, мин аҕабын үчүгэйдик билэрэ, онон аммалар буолан олус истиҥник санаһарбыт... Кини хас ырыата араадьыйаҕа кэллэҕинэ олох чуумуран истэрбит уонна бу араадьыйаҕа ылланар кыахтаах ол кэмнээҕи дьон уоһуттан түспэт ырыалары Киристэпиэл Махсыымап, биһиги дэриэбинэбит киһитэ ыллыырын, мин олус сөҕө саныырым. Ол миэхэ, оҕо киһиэхэ, тугунан да быһаарыллыбат санаа, киэн туттуу үөскэтэрэ...|Ааптар=[[Миитэрэй Наумов]]. Кини кырыымпата ураты куоластааҕа // Өйдөөн көрбүтүм... Кэпсээннэр, ахтыылар. Дь. Дани-Алмас, 2015}} ырыа [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Мелодистар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] qryp4e06jlr96rphifyvvwmekj0ks1w 0 608 3936 2018-10-26T23:49:34Z HalanTul 17 HalanTul [[Максимов Христофор Трофимович]] сирэй аатын маннык [[Киристэпиэл Махсыымап]] уларыппыт 3936 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Киристэпиэл Махсыымап]] hd8ey284rumtrvlg99azsgqueaogj2p 0 609 7983 7982 2022-12-21T00:22:01Z HalanTul 17 7983 wikitext text/x-wiki '''Устуоруйа''' — [[билим]] салаата. {{Q|Биллэрин курдук, билигин устуоруйаны кыайбыт дьон суруйаллар. Ол түмүгэр, кыралар-кыайтарбыттар кырдьыктара туора сотуллуон, суох — баар оҥоһуллуон, кыра — улаатыан, улахан — кыччыан сөп. Мин саныахпар, ханнык баҕарар устуоруйаҕа саамай тиһэх туочуканы дьиҥнээх билим: устуоруйа, тыл үөрэҕэ (лингвистика), этнография уонна генетика — туруораллар.|Ааптар=Зоя Ивановна Иванова, биология билимин дуоктара, Вашингтон университетын (АХШ) Биологияҕа департаменын ДНК-лабораториятын генетик-учуонайа // [[Альберт Капрынов]], "[[Кыым]]", Сахалар хантан хааннаах дьоммутуй? 05.11.2013}} {{Q|Устуоруйа сууттуо суохтаах, сууттаабакка быһаарыахтаах. Устуоруйа судьуйа буолбатах, устуоруйа албакаат. |Ааптар=[[Бенедетто Кроче]]}} {{Q|Устуоруйа кэпсиэхтээх, дакаастыа суохтаах. |Ааптар=[[Марк Фабий Квинтилиан]]}} {{Q|Устуоруйаны билбэт буолуу ол аата куруук оҕо курдук буолуу. |Ааптар=[[Марк Туллий Цицерон]]}} {{Q|Устуоруйа сүдү суолталаах буолан кинини устуоруктарга эрэ итэҕэйэр сатаммат. |Ааптар=[[Йан Маклеод]]}} {{Q|Устуоруйа туохха да үөрэппэт. Кини билбэттэри буруйдуур эрэ. |Ааптар=[[Игнатий Лойола]]}} {{Q|Устуоруйа хатыланарын сөбүлүүр. |Ааптар=[[Фукидид]]}} {{Q|Устуоруйа — олох уһуйааччыта (олоххо уһуйааччы) |Ааптар=[[Марк Туллий Цицерон]]}} {{Q|Устуоруйа (билимнэртэн) саамай куһаҕан үөрэнээччилэрдээх саамай үчүгэй учуутал. |Ааптар=[[Индира Ганди]]}} {{Q|Устуоруйа диэн өлбүттэр, тыыннаахтар уонна төрүү иликтэр ситимнэрэ. |Ааптар=[[Эдмунд Берк]]}} {{Q|Төһөнөн эргэ аһыы да, оччонон аныгы минньигэс. |Ааптар=[[Уильям Шекспир]]}} {{Q|Кэннин көрүммэт киһи иннин өҥөйбөт. |Ааптар=[[Эдмунд Берк]]}} {{Q|Өбүгэлэри ытыктаабат буолуу диэн сиэрэ суох буолуу бастакы сибикитэ. |Ааптар=[[А.С. Пушкин]] Неуважение к предкам есть первый признак безнравственности}} {{Q|Биһигиттэн аҕыйах улуу киһиэхэ устуоруйа сүгүрүйэр, ол эрээри хас биирдиибит үлэлээн устуоруйаны кыратык да буоллар уларытар кыахтаах... |Ааптар=[[Роберт Кеннеди]]}} {{Q|Ааспыты билбэккэ эрэ аныгы ис дьиҥин уонна кэскил сыалын-соругун билэр сатаммат. |Ааптар=[[Максим Горькай]]}} [[Категория:Билим]] [[Категория:Устуоруйа]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ryzf743ype7g74nzglxabqt2wvc918a 0 610 3943 3942 2018-10-28T00:32:13Z HalanTul 17 3943 wikitext text/x-wiki '''Иванова Зоя Ивановна''' - [[биология билимин дуоктара]], [[Вашингтон]] университетын ([[АХШ]]) Биологияҕа департаменын ДНК-лабораториятын [[генетика|генетик]]-учуонайа. {{Q|Биллэрин курдук, билигин устуоруйаны кыайбыт дьон суруйаллар. Ол түмүгэр, кыралар-кыайтарбыттар кырдьыктара туора сотуллуон, суох - баар оҥоһуллуон, кыра - улаатыан, улахан - кыччыан сөп. Мин саныахпар, ханнык баҕарар устуоруйаҕа саамай тиһэх туочуканы дьиҥнээх билим: устуоруйа, тыл үөрэҕэ (лингвистика), этнография уонна генетика - туруораллар.|Ааптар=Альберт Капрынов, "Кыым", Сахалар хантан хааннаах дьоммутуй? 05.11.2013}} [[Категория:Билим]] [[Категория:Генетика]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] r230xa3t6hvffp7cptrs5oc66a6t5wj 0 611 3955 2018-10-28T22:04:49Z HalanTul 17 HalanTul [[Анегина Ильина - Дмитриева]] сирэй аатын маннык [[Анегина Ильина-Дмитриева]] уларыппыт 3955 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Анегина Ильина-Дмитриева]] 8rlcdh2xs04kn9d30hyr4qjy0hh0a61 0 612 3956 2018-10-28T22:05:39Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Анегина Ильина-Дмитриева]] 3956 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Анегина Ильина-Дмитриева]] 8rlcdh2xs04kn9d30hyr4qjy0hh0a61 0 613 8306 3964 2024-04-01T21:53:09Z HalanTul 17 8306 wikitext text/x-wiki Черниговская Татьяна — нейробиолог. {{Q|Биир тылтан элбэҕи билэр дьон [[мэйии]]тэ атын дьон мэйиитинээҕэр ордуктаах. [[Тыллар]]ы үөрэтэр мэйии сайдыытыгар туһалыыр, ону таһынан бу "Альцгеймеры хойутатыы" биир ньымата.|Ааптар=}} {{Q|Төһөннөн оҕо эрдэ икки тылланар да, оччоннон үчүгэй. Дьиҥэр, оҕо ийэ тылын да бастаан үөрэтэригэр биллибэт дьиҥ наборун билэр, онон өссө биир тыл-өс набора эбилиннэҕинэ туох да ынырык буолуо суоҕа. Мин биир коллегам этэринэн, оҕо 3 сааһыгар диэри икки тыллаах эйгэҕэ улаатара улахан суолталаах.|Ааптар=}} {{Q|Акаары кинигэлэри ааҕан, мааргылары кытта алтыһан, куһаҕан муусуканы истэн бүтүҥ – туох барыта мэйиигитигэр хаалан иһэр. |Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] 4kb4ldn52ey87629zrqfvb0phj7tgse 0 614 3961 3960 2018-10-31T22:51:27Z HalanTul 17 3961 wikitext text/x-wiki '''Мэйии''' — [[өй]] "хаата". {{Q|Биир тылтан элбэҕи билэр дьон мэйиитэ атын дьон мэйиитинээҕэр ордуктаах. Тыллары үөрэтэр мэйии сайдыытыгар туһалыыр, ону таһынан бу "Альцгеймеры хойутатыы" биир ньымата.|Ааптар=[[Черниговская Татьяна]], нейробиолог.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Өй]] npk3ejt82rwlkzlljotpv3p6v7mzp32 3 615 3966 2018-11-07T11:24:58Z Sam Sailor 177 Start 3966 wikitext text/x-wiki * '''Welcome!''' Feel free to leave me a message here, but you will get a quicker response if you visit my [[:w:en:User talk:Sam Sailor|English Wikipedia user talk page]]. fi9wjp7qmcy4n57vz97lci5qdrwywn6 0 616 3976 3970 2018-12-02T00:10:29Z HalanTul 17 3976 wikitext text/x-wiki '''Гилад Цукерман''' - [[лингвист]]. {{Q|Мин санаабар омукка тыл сирдээҕэр ордук суолталаах.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] kbmbfxd922lh5zh98hf1yvloptwl7iv 0 617 3973 3972 2018-11-29T02:32:47Z HalanTul 17 3973 wikitext text/x-wiki '''Уһуннук быһаарыллыбатах [[кыһалҕа]]''' - сиэрэ суох өр кэмҥэ быһаарыллыбатах кыһалҕа. ==Сомоҕо домохтор== * ааспат-арахпат төбө ыарыыта * айах ыстала буол... * айахтан арахпат... * иннэ-кэннэ биллибэт * көһүйүөххэ диэри күүт... * Кыычыкын оҕуһун баһыгар дылы... * Күөрт ыт күлүүтэ, эриэн ыт элэгэ... * кэҕэлии кэҕийии буолла ... * Кэлбит-барбыт аайы кыһалҕабытын кэпсии сатаатыбыт да кэм да кыайтарбата... * кэтэх көһүйэр... * кыайтарбат (кыайтарбатах) кыһалҕа * тиис ыарыыта буол... * тылтан түспэт... * соһулла сылдьар сонун * уос номоҕо буол... * уһаан-кэҥээн хаал... * уһун унньуктаах кыһалҕа буол... * ыас ыстала буол... * ыанньырык быата буол... * ыаһах буол... * хонон тура-тура биир тойук... [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] rnim29ys4ak1scnwz1sin25s9qmwijh 0 618 3981 3974 2018-12-02T00:38:51Z HalanTul 17 3981 wikitext text/x-wiki '''Хорсун буолуу''' - кытаанах, [[Куттас|куттаммат]] [[эр санаа]]ланыы *Өрө көр [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] on5zx4xf696zt7h20e9mttxx6671ggo 0 619 3980 3975 2018-12-02T00:37:21Z HalanTul 17 3980 wikitext text/x-wiki '''Утарылаһыы''' - тугу эрэ кытта сөбүлэспэккэ туорайдаһар [[дьайыы]] оҥоруу Өрө бар - ''утарытын оҥор, төттөрүтүн оҥор'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] h4qi4ok9td0ovqo2l8b45jwr9n1yckn 0 620 4187 3978 2018-12-14T00:31:27Z Арчы Уола 36 4187 wikitext text/x-wiki * [[Көҕөн]] көттөҕүнэ [[көччөх]] көҕүйэр [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] d44nn2iy13u7lm69hzxuphc1g1miep9 0 621 4071 4070 2018-12-12T08:26:24Z HalanTul 17 4071 wikitext text/x-wiki * Хойутаан [[хобо]] тыаһатыы - ''кэмэ ааспытын кэннэ [[туһа]]та суохха тугу эрэ гыныы'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7yqziifbhqpknhnt0aq3sjz8bvb4nsb 0 622 3986 2018-12-05T00:50:26Z HalanTul 17 ' == Сомоҕо домохтор == * Барыах кэлиэх сирин булбата (ыксаата, муҥурданна…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3986 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Барыах кэлиэх сирин булбата (ыксаата, муҥурданна) == Өс хоһоонноро == * == Эбии көр == * [[Ыксал-тиэтэл]] [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 4zl04h2ni4s650ux4d3mff5mr1no5uy 0 623 3989 3987 2018-12-05T00:54:15Z HalanTul 17 3989 wikitext text/x-wiki '''Элбэх саҥа''' - элбэхтик [[саҥарыы-иҥэрии]] == Сомоҕо домохтор == Айаҕа хам буолбат (саҥата суох олорбот, тугу эрэ саҥара, кэпсии сылдьар) == Өс хоһоонноро == * == Эбии көр == * [[Саҥа]] [[Category:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] 29w587f9zx61vyxslhdvm4d44uxtbzx 0 624 6844 5309 2021-01-08T09:30:44Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 6844 wikitext text/x-wiki [[Киһи]], [[кыыл-сүөл]] айаҕа. == Сомоҕо домохтор == *Айаҕа хам буолбат (саҥата суох олорбот, тугу эрэ саҥара, кэпсии сылдьар) *Айаҕар ас киирбэт (Ыалдьан, санаарҕаан аһаабат) *Айаҕа суох (1. Саҥарыа суоҕу саҥарар 2. Ас баар буоллаҕына, астаах сиргэ киирдэҕинэ кыайан аһаабат буолан хаалар) *Айаҕа хайдыаҕынан (Аһара улаханнык) *Айаҕа хам буолбат (Саҥата суох олорбот) *Айаҕа хараарар (Мэлдьэһэр, букатын билиммэт) *Айаҕын абатын, тумсун тууһун (Өһүргэнэн, абарбыт киһи тыла) *Айаҕын биэрбэт (Салайыыга кыайтарбат (ат)) *Айаҕын булунар (Аһыыр аһын булунар) *Айаҕын бүөлээ (Бэлэҕинэн, бэригинэн толунан, саҥарыллартан сэмэлэнэртэн быыһан) *Айаҕын ииттэр (Айаҕын булунар курдук) *Айаҕын муҥунунан (Улаханнык айдааран) *Айаҕыҥ хатаарай *Айаҕыттан таһаарарыгар харбат (Быдьар тыллаах) *Айах адаҕата (Көдьүүһэ суох иитиллээччи) *Айах көҕүрүүр (Көдьүүһэ суох иитиллээччи өлөн биитэр баран, иитийэх ахсаана аҕыйыыр) *Айах тарҕатар (Тиийиммэт-түгэммэт киһи кэргэнэ ыалга хонон-өрөөн, арыт өр бириэмэҕэ олорон иитиллэрин этэллэр) *Айахтааҕы атыппат (Уус тыллаах, мөккүһэн кими да тулуппат, саҥарбат) *Айах тут (Ытыктаа, күндүлээ) *Айахха астарда (Саҥата суох, ах барда) *Айахха киирбиччэ (Түбэһээрэй, толкуйдаабакка саҥарар) *Айахха тиийэр (Киһи, сүөһү аһылыгар үп-ас, от-бурдук тиийэрин-тиийбэтин туһунан этии) *Айах үрдүн охтор (Ыһыахха кымыһы иһэргэ бастакы айаҕы иһэн саҕалыыры этэллэр) *Айах ыла аҕа (Кыранан аҕа) == Өс хоһоонноро == * Илии хамнаатаҕына айах хамныыр. == Эбии көр == * [[Айах (чороон)]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] 0iq9fhdx39fc6xvhd4sufuul01tv1y7 1 625 4129 4026 2018-12-13T01:11:30Z HalanTul 17 /* Түмүк */ 4129 wikitext text/x-wiki == Сиэри ылыныы == Манна бэлиэтэммит кыттааччы куоластыыр. Куоластааһын 05.12.2018 саҕаланар уонна 12.12.2018 24 чааһыгар (UTC кэминэн) түмүктэнэр. Сиэр куолас элбэҕинэн ылыныллар эбэтэр ылыныллыбат. Хас киһи куоластаабыта суолтаны ылбат. Куоластыырга көннөрү илиитэ баттаа, эбэтэр тоҕо өйөөбүккүн эбэтэр утарбыккын суруйан баран, илиитэ баттаа. === Өйүүбүн === * Сиэри ылына охсон, дьаһабылы талыахха. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 16:22, 5 Ахсынньы 2018 (YAKT) * Өйүүбүн --[[Кыттааччы:Egerman|Egerman]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Egerman|ырытыы]]) 15:49, 6 Ахсынньы 2018 (YAKT) * Өйүүбүн --[[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]]([[Кыттааччы ырытыыта:Soppuruon|ырытыы]]) 20:16, 6 Ахсынньы 2018‎ (YAKT) === Утарабын === === Түмүк === Сиэр ылылынна. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:11, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) eudsqf0efy8t2y9rt0i93dx763xn04i 3 626 3998 2018-12-06T11:02:15Z HalanTul 17 '== Махтал == Сиэргэ куоластаабыккар махтанабын! --~~~~' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 3998 wikitext text/x-wiki == Махтал == Сиэргэ куоластаабыккар махтанабын! --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 20:02, 6 Ахсынньы 2018 (YAKT) b5qtlneqpm1wuvkvzksvpsi9lezno0b 0 627 5251 5222 2019-06-25T02:50:46Z 84.237.111.226 5251 wikitext text/x-wiki Сүүс - 100 [[ахсаан]]. == Өс хоһоонноро == * Биир мэник сүтэрбитин сүүс көрсүө булбат * Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх == Айымньыларга == {{Q|Сүүс киһиэхэ сүгүрүйэн тоҥхороҥнуох кэриэтэ Бэргэн буулдьа аһылыга буолбут быдан ордук, быдан ордук. Сүүс омукка үтүрүллэн хам баттаныах кэриэтэ Кырыктаахтык кыргыспыппыт быдан ордук, оннук ордук.|Ааптар=[[Аскалон Павлов]] "[[Көҥүл]]"}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] rnzijzwdtw9xngovcy2qpoldmpkbdyi 3 628 4027 2018-12-10T01:04:10Z HalanTul 17 '== Махтал == Куоластаабыкка махтанабын! Аны дьаһабылга куоластыахпыт. --~~~~' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4027 wikitext text/x-wiki == Махтал == Куоластаабыкка махтанабын! Аны дьаһабылга куоластыахпыт. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:04, 10 Ахсынньы 2018 (YAKT) mwktzlc5t5m776omtvr2w5fbebbmkz2 0 629 7055 4037 2021-11-24T04:14:51Z 37.29.41.213 7055 wikitext text/x-wiki '''Куобах''' - [[дьон|дьоҥҥо]] куттаһынан аатырар [[ойуур]]га үөскүүр дьоҕус кэрбээччи [[кыыл]]. * Ойуурдаах куобах охтубат * [[Үлэ]] куобах буолбатах, [[куотуу|куотан]] хаалыа буоллаҕа. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] Куобах Европа, Азия хоту оттугэр: туундара5а, ойуур уонна ойуурдаах истиэп былыhатыгар барытыгар киэнник тэнийэн уоскээбит харамай. Ону таhынан Казахстаанна, Монголия5а Кытай хотугулуу-идин оттугэр, Япония5а кытта баар. Со5уруу Америка5а усулуобуйатыгар уорэтэн Чилигэр, Аргентина5а кытта олохсусппуттар.(Баай байанай бэлэ5э: Дьокуускай, Кытыл, Cалама, 2014сыл,294с). Саха сиригэр уоскуур ма5ан куобах улаха суох, уhунан 44-70 см, ыйыыhына 2,5-3 кг (ардыгар 4-5 кг) кэриннэ буолар. Кулгаахтара уhуттара (7,5-10 см), кутуруга уылгас, туу мээчик курдук.(Баай байанай бэлэ5э: Дьокуускай, Кытыл, Cалама, 2014сыл,295с). p0g86m30sju3ylf156xhjgp8yh7vfze 0 630 4041 4040 2018-12-10T07:54:45Z HalanTul 17 4041 wikitext text/x-wiki == Өс хоһоонноро == * Эттээх [[ат]] эрэллээх. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fi5tjk0sek6iswwe5559fnjy47ve8j9 0 631 4055 4054 2018-12-11T02:50:02Z HalanTul 17 4055 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Маатта (үрэх)|Бикипиэдьийэ=Маатта (үрэх)|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Маатта''' - [[Сиинэ (үрэх)|Сиинэ үрэх]] салаата, [[Горнай улууһа|Горнай улууһугар]] устар. Маатта үрдүгэр [[Бэрдьигэстээх]] турар. {{Q|Күлүмнүү тыгаҕын, сүрэхпин үөрдэҕин Күhүммүн куоттара сааскыбын сирдиигин Маатта үрэх мөhүүрэ долгунун санатан Оhуордаах ойуулуу кэрэҕин|Ааптар="Горнай кыыhа" (А. Горохов т., м.) Анатолий Горохов }} {{Q|Харыйалаах – бэстэрдээх Ыраас Маатта үрэхтээх Сайдыылаах сайаҕас ыччаттаах, Үлэһит, үтүөкэн дьоннордоох, Сымса быһый уолаттардаах, Горнай күүстээх уоланнара Чыпчаал, горнай улууһун эдэр ыччатын түмсүүтэ!|Ааптар=}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] te7pp38x6f0l7len93jkr1s87wzp1aq 14 632 4058 2018-12-11T10:01:19Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4058 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]] c7ozbw1rq5czoiylblatdzd93dsfbys 0 633 4072 2018-12-12T08:27:00Z HalanTul 17 '* [[Хойут|Хойутаан]] хобо тыаһатыы - ''кэмэ ааспытын кэннэ [[туһа]]та суохх…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4072 wikitext text/x-wiki * [[Хойут|Хойутаан]] хобо тыаһатыы - ''кэмэ ааспытын кэннэ [[туһа]]та суохха тугу эрэ гыныы'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] r17syh4crzty8szmjp3290ulxre2nyr 0 634 6566 4075 2020-11-16T07:30:24Z HalanTul 17 6566 wikitext text/x-wiki * Күстээх уокка ууруллубут күөс түргэнник уолар ([[Дьэбириэй өһүн хоһооно]]) * [[Ыт]] [[Хаһаас|хаһааммат]], [[суор]] күөстэммэт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] n992g6nqh37k3gnwxsu0fhtv87euxl4 0 635 4193 4080 2018-12-14T05:30:53Z HalanTul 17 4193 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Чоху көхсүн курдук - ''олус [[халтархай]]''. [[Категория:Кыыл-сүөл]] c5dze3hetq0kpdt4um7k9r8oydsk592 14 636 4081 2018-12-12T08:32:19Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4081 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 637 6181 4086 2020-07-30T01:09:29Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 6181 wikitext text/x-wiki ==Өс хоһоонноро== *Аастахха аба да амтаннаах, утаттахха уу да баҕалаах. *[[Уруу]] ырааҕа, уу чугаһа ордук [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hvkeh3yyaz7zcdnzxq4mkba025472p0 0 638 8409 5892 2025-03-03T23:24:10Z HalanTul 17 8409 wikitext text/x-wiki '''Тарбах''' - [[илии]], [[баппаҕай]], [[атах]] (уу кыылларыгар - [[лаапчаан]]) сорҕото. *Уон тарбах уунуута *Тарбахха ааҕыллар - аҕыйах. *Такыр тарбах - кэччэгэй киһи. === Өс хоһоонугар === * Тарбаҕыттан быстар кэриэтэ саныыр (кэччэгэй киһи туһунан, тугу эрэ биэрээри гыннаҕына) [[Категория:Киһи]] [[Категория:Анатомия]] swdpkhptqh2v3d8rlo8lrxlnlcn6dmw 0 639 4094 2018-12-12T08:42:34Z HalanTul 17 '==Сомоҕо домохтор== *[[Түүл|түһээн]] көрбөтөх дьиктим Категория:Тиэмэ…' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4094 wikitext text/x-wiki ==Сомоҕо домохтор== *[[Түүл|түһээн]] көрбөтөх дьиктим [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] t4tz0f0022hs3flfp6ng33r9mt99fws 0 640 4210 4103 2018-12-14T07:20:36Z HalanTul 17 4210 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Копырин Николай Захарович|Бикипиэдьийэ=Копырин Николай Захарович|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Копырин Николай Захарович|}} '''Копырин Николай Захарович''' - литэрэтиирэни ырытааччы. {{Q|Мин кэпсиир икки этээстээх мас дьиэм классическай прогимназияҕа ананан оччотооҕу олохтоох уопсастыба сириэстибэтигэр саха уустарынан тутуллубут. Бу дьиэ барахсан Саха Сиригэр бастаан тэриллибит орто үөрэх кыһата 20-чэ сыл устата балачча элбэх ыччаты (олор истэригэр сахалары) ииппит-үөрэппит үтүөлээх. Бастакы революционер К.Г. Неустроев ([[Урсик]]), бастакы сырдатааччы, суруйааччы [[Күлүмнүүр|В.В. Никифоров-Күлүмнүүр]], бастакы аатырбыт учууталлар В.Г. Монастырев, Д.Д. Сивцев, Г.П. Помин, [[Староватов Птер Хрисанфович|П.Х. Староватов]], бастакы быраастар Е.Н.Слепцов, [[Сокольников Прокопий Нестерович|П.Н. Сокольников]], прогрессивнай өйдөөх диэйэтэллэр Николаевтар, Слепцовтар, Поповтар, Афанасьевтар, Говоровтар о.д.а. Саха бастакы көлүөнэ интеллигеннэрэ бу дьиэҕэ үөрэммиттэрэ. Кинилэртэн Россия бастакы революциятын саҕана «Сахалар Сойуустара» диэн босхолонуулаах хамсааһыны тэрийээччилэр үөскээбиттэрэ. Бу дьиэҕэ 1890 с. прогимназия оннугар реальнай училище тэриллэн үйэ чиэппэрин кэриҥэ үлэлээбитэ. Манна өссө элбэх ахсааннаах интеллигенцийэ иккис көлүөнэтэ иитиллибитэ. Национальнай уус-уран суругунан литератураны, суругу-бичиги төрүттээччилэр [[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй]], [[Новгородов Семен Андреевич|С.А. Новгородов]], уһулуччулаах историк ученай [[Ксенофонтов Гаврил Васильевич|Г.В. Ксенофонтов]], кини быраата конфедералистар партияларын баһылыга [[Ксенофонтов Павел Васильевич|П.В. Ксенофонтов]], талааннаах экономист, «Холбос» сойууһу тэрийбит К.О. Гаврильев, «Сырдык», «Саха аймах», «Саха омук» диэн культурнай-сырдатар уопсастыбалары үөскэтэн үлэлэппит бүтүн аармыйа дьон манна үөрэнэн-иитиллэн тахсыбыттара.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] 9ygtcjcgp8q5l08i3wy3p1i5f5vzjjk 0 641 4834 4108 2019-03-25T22:36:19Z HalanTul 17 4834 wikitext text/x-wiki '''Мас''' * Хаахыныыр мас охтон биэрбэт - ''[[тулуур]]даах буолуу туһунан.'' * Оннооҕор үүнэр мас үрдүктээх-намыһахтаах - ''барыта тэҥ, эриэ-дэхси буолбат''. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] m4d171i28jk2puqxkllcez9bn73il1k 0 642 4573 4115 2019-02-03T23:48:50Z HalanTul 17 4573 wikitext text/x-wiki *Тоҕуһун үйэҕэ - түҥ былыр, тохсус [[үйэ]]ҕэ. [[Категория:Кэм]] r68yszc70uzncjwy31twvk64ai4gr4v 0 643 4796 4117 2019-03-23T13:15:31Z Soppuruon 32 4796 wikitext text/x-wiki *Тоҕуһун үйэҕэ - түҥ [[былыр]], [[Тоҕус|тохсус]] үйэҕэ == Үйэ уларыйыытын туһунан == {{Q|Тимир үйэ кэхтэр кэмэ, Тимир үйэ көтөр күнэ Син биир үтэн-үллэн кэлиэҕэ, Син биир тимир үйэ өлүөҕэ. |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Кыһыл Ойуун}} {{Q|Эн бэйэҥ билэн олороҕун - Эрэллээх-эҕэрдэлээх эргэ үйэбит Тиэрэ тэптэрэр, тилэх бэрдэрэр Тиксиилээх күчүмэҕэй күнэ кэлбитин... |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Кыһыл Ойуун}} [[Категория:Кэм]] bpzr0qi6sz2j9vc4eculcf6wgsyd61n 0 644 4122 4121 2018-12-12T21:57:55Z HalanTul 17 4122 wikitext text/x-wiki *Арыы киһитэ алаа, хаарты киһитэ харалҕан - ''тот киһи ([[харчы]]га) [[болҕомто]]то суох, харчыны сырсар киһи хас кэпиэйкэтин ааҕар.'' [[Категория:Ас-үөл]] p8osd2yjhz6m1ekrcvk0oi65qbt8q1s 0 645 4128 4127 2018-12-12T23:06:28Z HalanTul 17 4128 wikitext text/x-wiki [[Таҥара]] табата. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fxeie90pts0tsvwpuzjokbef7w50pyz 3 646 4139 2018-12-13T08:58:49Z Арчы Уола 36 '--~~~~' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4139 wikitext text/x-wiki --[[Кыттааччы:Арчы Уола|Арчы Уола]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Арчы Уола|ырытыы]]) 17:58, 13 Ахсынньы 2018 (YAKT) rm05jbj8ksvvm6fle3as2nsd8n6wimk 3 647 4222 4146 2018-12-16T00:06:40Z HalanTul 17 4222 wikitext text/x-wiki == Дьаһабыл == Бэрт! Бу испииһэги кыччаппыт киһи: https://sah.wikiquote.org/w/index.php?title=Аналлаах:Бүтэй_сирэйдэр&limit=250&offset=0 Иллэрээ күн 120-ттэн тахса этэ, бүгүн 81 гынным. Кытаат эрэ, дьаһабыл элбэх көннөрүүлээх буолуохтаах. [[Аналлаах:Бүтэй_сирэйдэр]] --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:21, 14 Ахсынньы 2018 (YAKT) :Элбэҕи уларыппыккын сурунаалтан көрдүм. Махтал!!! 50-ча эрэ хаалла. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:06, 16 Ахсынньы 2018 (YAKT) b5oru9upbea1w7nbi37d9kv4am4wt4q 3 648 4209 2018-12-14T06:24:23Z HalanTul 17 '== Махтал == Tumarca, куоластаабыккар махтанабын! Доҕоор, интервьюларгыттан...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4209 wikitext text/x-wiki == Махтал == Tumarca, куоластаабыккар махтанабын! Доҕоор, интервьюларгыттан быһа тардыылары уган ис ээ. Манна. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 15:24, 14 Ахсынньы 2018 (YAKT) c5rpczzkbbypov274ufqriioa46e4n5 0 649 4216 4215 2018-12-15T22:56:03Z HalanTul 17 4216 wikitext text/x-wiki {{Q|"Бүлүү" федеральнай суолунан Куорунай улууһун нөҥүө айаннааччылары барыларын ааҕан көрдөххө, сылга биир мөлүйүөн киһи таарыйан ааһар эбит. Кинилэртэн улуус хайаан да тугу эрэ туһаныахтааҕын туһунан, бастакы бэрэсидьиэн [[М.Е.Николаев]] кэллэҕин аайы этэрэ. |Ааптар=Василий Алексеев. Горнайынан биир мөлүйүөн айанньыт ааһар. Үлэ күүһэ. 2018, ахсынньы 8 күнэ.}} [[Категория:Куорунай улууһа]] [[Категория:Улуустар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] blkv1qb0knyp490es6edzder9bx9pa8 0 650 7322 7297 2022-02-18T04:19:29Z 94.245.130.187 /* Баай, байар туһунан уус-уран айымньыларга */ 7322 wikitext text/x-wiki '''Баай''' - [[үп-харчы]], [[мал-сал]], [[ас-таҥас]] дэлэйэ, үгүһэ (дьоҥҥо). == Өс хоһоонноро == * Баай [[дьадаҥы|дьадаҥыны]] аһыммат, дьадаҥы баайы аһыммат. * Баай [[мэник]] иккигэ халлаан хабарҕатынан,муора тобугунан. * Баай [[оҕо|оҕото]] бардам, тот оҕото дохсун. * Баай санаата [[уу]] [[күүс|күүһүн]] курдук. * Баайы кытта [[мөккүөр|мөккүһүмэ]], быһыйы кытта сырсыма. * Баайы баһынан тумнуоҥ дуо? * Баайбын диэн бардамсыйыма, дьадаҥыбын диэн сэнэнимэ. * [[Саһыл]] түүтүнэн, киһи баайынан. * Дьадьайан баран баайгын кэпсээмэ, кырдьан баран күүскүн кэпсээмэ.<br> * Дьадаҥы байбат, баай аһыммат.<br> * Дьадаҥы ыал уота сылаас, баай ыал уота кэмсиик.<br> * Дьадаҥы киһи үс хос куобах суорҕаҥҥа бүрүллэн утуйар, баай киһи иннэ-бүргэс үрдүгэр утуйар. == Баай, байар туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|(Дудников атыыһыт Дьөгүөрсэҕэ ) "... билигин эйигин, баай киһини, үгүс тойоттор тэҥнээхтэрин курдук көрүөхтэрэ уонна "Егор Петрович!" диэн ыҥырар буолуохтара. Олох сокуона оннук, киһини баайыттан, дьадаҥытыттан көрөн ааттыыллар...".|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.71}} {{Q| Хара харах харахтаабатах, Хаптаҕай кулгаах истибэтэх Халыан элбэх харчылаах, Икки атахтаах Ситэн сэрэйбэтэх Иирбит элбэх харчылаах киһи.|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Кэччэгэй баай.- Якутскай, 1978, С. 68}} {{Q| (Чоочо):"Эһиги да бааргыт эбээт, тоҕо байбаккыт-топпоккут, киһи эрэ бэлэмигэр бэрт буолаҕыт. Баайы да киһи эрэйинэн байар, үбү да киһи кыһалҕанан булар".|Ааптар=[[Күлүмнүүр|В.В. Никифоров]], Манчаары.}} {{Q| (Лэгиэнтэй атыыһыт)"- Баай, баай... Истиэххин баҕарар буоллаххына - баай курдук куһаҕан суох быһыылаах... Биир солкуобайыҥ икки буоларыгар дьулуһаҕын. Биир харчыны барыстнар иһин - ийэлээх аҕаҕын атыылыах курдук буолаҕын... Кини эйигин сүгүн утутара, олордоро диэн кэлиэ баар дуо?! Төһө байан иһэҕин да - соччонон өйгүн киниэхэ сүүйтэрэн, былдьатан иһэҕин...".|Ааптар=[[Николай Якутскай]], Төлкө}} * Эйиэхэ төрөппүт ийэҕинээҕэр, кырдьык иннигэр өлөн эрэр бырааккынааҕар ити туора топпут, кытаччы уойбут баай ыамалара ордук буоллахтара дии!... [[С. Ефремов]].Ини-бии [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] == Алампа "Олох оонньуура" драматыгар баай, байар туһунан == * "... (Дьэкиим) Көнө [[сүрэх|сүрэҕинэн]] сылдьан бэйэ иннин көрүнэн, [[кыһалҕа|кыһалҕата]] суох иитинэн олорор да үчүгэй. Баай да эрэйдээх буолара буолуо ээ, ким байан көрөн билэр". * " ... (Уйбаан) Байары биллэххэ, хайдах баҕарар буолуохха сөп. Мин, байарбын биллэрбин, тугу баҕарар оҥоруом этэ. Бу күҥҥэ баайтан ордук [[дьол]] суох буолуохтаах". * " ... (Уйбаан) [[Таҥара]] кимиэхэ да илэ баһан, кутан биэртэ диэн суох ээ. [[Дьон]] кэм тугунан эмэнэн сылтаан байаллара буолуо". * " ... (Уйбаан) [[Ыал]] буолтум тухары күн тура-тура үлэлиибин да байан-тайан кэлбэтим. Сорох [[дьон]] тугу гынан, [[күөс]] үллэрин курдук, байаллара буолуой? ... Баай диэн үчүгэй да суол ээ. Баайым буоллар, бу курдук ыкса түүҥҥэ дылы үлэлээн муҥнана турар этиэм. Дьаһайан, мөҥөн кэбиһэ-кэбиһэ, сытыам, эбэтэр талбыт сирбэр сылдьыам этэ.." [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cfivfs1sydmv9m4s3h97eao7mkjj7xz 0 651 4258 4255 2018-12-16T21:55:00Z HalanTul 17 4258 wikitext text/x-wiki * Саһыл [[түү]]түнэн, [[киһи]] [[баай]]ынан. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] 7svakj6uehxxgcvdpjl08mquvg8fo0v 0 652 4257 4256 2018-12-16T21:54:24Z HalanTul 17 4257 wikitext text/x-wiki * [[Саһыл]] түүтүнэн, киһи [[баай]]ынан. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3gecggnbeho2irts6x6d32ty1slmlhx 0 653 4260 4259 2018-12-16T21:59:51Z HalanTul 17 4260 wikitext text/x-wiki {{Q|Ханнык да баттыгас-атаҕастабыл [[баай]]тан үөскүүр, баайдар баар буоланнар, баттыгас баар.|Ааптар=[[Доҕордуурап Михаил Федосеевич|М. Доҕордуурап]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] [[Категория:Түмэт]] 4ppqpe9p7ma0xkxluh4gabxvncn3lv3 0 654 4261 2018-12-16T22:00:53Z HalanTul 17 '{{Q|Ханнык да баттыгас-атаҕастабыл [[баай]]тан үөскүүр, Баай (киһи)|баайд...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4261 wikitext text/x-wiki {{Q|Ханнык да баттыгас-атаҕастабыл [[баай]]тан үөскүүр, [[Баай (киһи)|баайдар]] баар буоланнар, баттыгас баар.|Ааптар=[[Доҕордуурап Михаил Федосеевич|М. Доҕордуурап]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] 42mxucms9dwmydmpepsyqhhs745tvk1 0 655 5884 4271 2020-02-05T21:55:33Z HalanTul 17 5884 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Дапсы (Алексеев Михаил Петрович)|Бикипиэдьийэ=Дапсы (киһи)|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=|}} '''Дапсы, Дапсы Мэхээлэ, Михаил Петрович Алексеев''' — саха тылын биллиилээх чинчийээччитэ, тыл үөрэҕин билимин хандьыдаата, Саха [[араадьыйа]]тыгар 25 сыл устата тахсыбыт "[[Биһирэм тыл]]" биэрии ааптара. {{Q|Саҥарыы тылыттан сурук сокуонун ирдээмэҥ.|Ааптар=Ааҕааччыбар//Алексеев-Дапсы, Михаил Петрович. Биһирэм тыл: саха тылын дьиҥнээх таптааччыларга, харыстааччыларга. Дьокуускай, Бичик, 2013. - 368 с.}} {{Q|Мурун ЫЙ-ын бэлиэтиир буукуба алпаабыкка суох. Бу дорҕоон саха тылыттан сүттэҕинэ, тыл иэйиитэ, сүрэ суох буола түһэр. Ол өйбүтүгэр, сүрэхпитигэр кытта сабыдыаллыыр.|Ааптар=Ааҕааччыбар//Алексеев-Дапсы, Михаил Петрович. Биһирэм тыл: саха тылын дьиҥнээх таптааччыларга, харыстааччыларга. Дьокуускай, Бичик, 2013. - 368 с.}} {{Q|Эр үтүөтэ ойоҕо, оҕото-уруута суох буоллаҕына, дьиэтэ-уота хобдохсуйар, кэскилэ кэрэгэй дьылҕаланар.|Ааптар=}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] cqpg2z71adejon97ui2zxk556gwg9i7 0 656 4269 2018-12-17T00:44:06Z HalanTul 17 HalanTul [[Дапсы (Алексеев Михаил Петрович)]] сирэй аатын маннык [[Дапсы Мэхээлэ]] уларыппыт 4269 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Дапсы Мэхээлэ]] 8ggv7n8p47rdujqrp6vl9ca3ftkeb63 0 657 7962 4277 2022-12-18T05:06:26Z Kwamikagami 720 7962 wikitext text/x-wiki '''Сиэн Кынат''' — саха бэйиэтэ. === Айымньыларыттан === {{Q|Санньы курус санааларбынан сыыйа [[Баай|байан]] эрэбин. Санньы курус санааларбынан сырдьыгыныы [[уот|умайабын]]. Умайдыннар, умайдыннар муунтуйбут санааларым Халлаан астыбытыныы көхсүм аһыллан дьайҕарыа. Умайдыннар, умайдыннар омуннаахтык өрүтэ салаан Киэмсийии, киһиргэнии күөх төлөнүн күл-көмөр оҥоро, Дьоһун санаа иэйиитинэн [[түөс]]пүн киэптии толоро.|Ааптар="Уматар чуумпу". 2011. C.8.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] iewgj6k7ltgja0y5nrsc9ixthavvz1s 0 658 4281 4280 2018-12-17T09:48:16Z HalanTul 17 4281 wikitext text/x-wiki '''Быт''' - паразит [[үөн]]. == Быкка сыһыаннаах сомоҕо домохтор == * Сир быта * Сир быттаҕа == Быкка сыһыаннаах өс хоһоонноро == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Үөн-көйүүр]] [[Категория:Ыарыы]] jc2lahduuriejrohcc49l0rr5ko0qx6 0 659 4284 4283 2018-12-17T23:07:06Z HalanTul 17 4284 wikitext text/x-wiki '''Кулун''' - [[сылгы]] оҕото, [[убаһа]] буолуор диэри. * [[Кулун]] босхо сырыт - ''дьиэ-уот көрүнүүтүн кыһалҕатыгар киирэ илик эдэрэ киһини, кыыһы этэргэ: туох да кыһалҕата [[түбүк|түбүгэ]] суох сырыт'' [[Категория:Кыыл-сүөл]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3i9grv587zzy4xhc9ke5c6id58gdi4g 0 660 4286 4285 2018-12-17T23:12:15Z HalanTul 17 4286 wikitext text/x-wiki '''Болдьох''' туох эмэ буолуохтаах [[кэм]]ин эрдэттэн ыйыы эбэтэр [[кэпсэтии]]. * Бото болдьох - ''бигэ болдьох диэн хоһуйан этии'' [[Категория:Кэм]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] aov7xxuiagbc9m8dpoau3osoc83w1m3 14 661 4288 2018-12-18T00:46:44Z HalanTul 17 '[[Категория:Олох]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4288 wikitext text/x-wiki [[Категория:Олох]] 60ulbqyn4swcgds6de6vavp3iky1smp 14 662 4289 2018-12-18T00:47:18Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4289 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 663 4498 4296 2019-01-27T23:30:57Z Арчы Уола 36 4498 wikitext text/x-wiki '''Бөрө''' - [[сиэмэх]] [[кыыл]]. * Сур бөрө * Торҕон бөрө * Бөрө (бөрөҥ) тириитин кэт - ''кырыктаах буол'' * Бөрө [[эмэһэ]]тэ - ''истибитин иҥиннэрбэт, эбэн кэпсиир киһи, аһаҕас [[Айах|айах]].'' [[Категория:Кыыл-сүөл]] 13jz1ufo2v6tmkqwbxng2tlymoad6pd 0 664 4304 4303 2018-12-19T01:31:42Z HalanTul 17 4304 wikitext text/x-wiki '''Нулгынэт''', Мария Прокопьевна Федотова (Голикова), [[1946]] с.т. - [[Уус Дьааҥы улууһа|Уус Дьааҥы улууһуттан]] төрүттээх [[эбээн]] суруйааччыта. == Кини туһунан == {{Q|Баҕардым, эмискэ баар буолуон, Аттыбар тиэхэлээх Нулгынэт. Тэбэнэт күлүүттэн, үөрүүттэн Уучаҕым өрүтэ ыстаныан.|Ааптар=Ньурба олохтооҕо С.Н. Попова. Эбээн норуотун уһулуччулаах кыыһа // Нулгынэт айар үлэтэ. [[Окорокова Варвара Борисовна|В.Б. Окорокова]]}} == Айымньыларыттан == {{Q|Бу умайа турар [[оһох]] саҕа [[таарбаҕан|таарбаҕаны]] бултаатым... - Мин аҕам тыыннааҕар, былыр, кырдьык улахан таарбаҕаны бултаан турардаах. [[Тирии]]тин тиирбитим, балаакка оннун саҕа этэ. Истиэххин иккитэ баҕардаххына, тириитэ аҕабар [[суорҕан]]наах [[тэллэх]] буолбута... |Ааптар="Тэбэнэттээх Нулгынэт" арамаан, Дьокуускай, Бичик, 2007, С. 273}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Эбээннэр]] eji7coy9v3w87kiroq5v284cwhvbuuy 0 665 4307 4306 2018-12-19T01:34:25Z HalanTul 17 4307 wikitext text/x-wiki '''Таарбаҕан''' == Айымньыларга таарбаҕан ахтыллыыта == {{Q|Бу умайа турар [[оһох]] саҕа таарбаҕаны бултаатым... - Мин аҕам тыыннааҕар, былыр, кырдьык улахан таарбаҕаны бултаан турардаах. [[Тирии]]тин тиирбитим, балаакка оннун саҕа этэ. Истиэххин иккитэ баҕардаххына, тириитэ аҕабар [[суорҕан]]наах [[тэллэх]] буолбута... |Ааптар=[[Нулгынэт]], "Тэбэнэттээх Нулгынэт" арамаан, Дьокуускай, Бичик, 2007, С. 273}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] cby3ky7x8dm0pv6z6tuhxgy8a0hqyoa 0 666 4310 4309 2018-12-19T01:41:10Z HalanTul 17 /* Маҥан айымньыларга */ 4310 wikitext text/x-wiki == Дьүөрэлээн күүһүрдүү == * Туус маҥан. * Кырса маҥан * Куба маҥан * Муус маҥан * Үүт маҥан * Туос маҥан == Маҥан айымньыларга == {{Q|Чоочо баай олбуора харааран көстөрө, туус маҥан атынан Манчаары көтүтэр|Ааптар=[[Тимофей Сметанин]]}} {{Q|Кырса маҥан, куба маҥан куоратым санадаарыйар|Ааптар=Н. Босиков}} {{Q|Кини кэргэнэ, отуччата буолбут муус маҥан сирэйдээх дьахтар|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} {{Q|Туос маҥан хабдьылар, туруук таас хайалар тунаара субуллан аастылар|Ааптар=[[Михаил Тимофеев]]}} [[Категория:Өҥ]] 4l7ptih98c1vlaxtrf7bblfymiy18je 0 667 4324 4321 2018-12-19T02:20:15Z HalanTul 17 4324 wikitext text/x-wiki '''Хара''' == Дьүөрэлээн күүһүрдүү == * Суор хара. * Көмөр хара * Чох хара * Буор хара * Ыас хара == Маҥан айымньыларга == {{Q|Хаан билик буолбут суор хара [[оҕус]] хараҕын муҥунан көрбүтүнэн уун-утары сүүрэн иһэр эбит.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]]}} {{Q|Көмөр хара [[баттах]]пыт күрэҥсийиэн иннинэ көрсүспүччэ көрүлүөҕүҥ!|Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|[[Чох]] хара түүммүт уһунуон, [[силлиэ]] [[тыал]] ытыыр-ыллыыр.|Ааптар=[[Эллэй (бэйиэт)]]}} {{Q|Киһи [[буор]] хара баттаҕын [[уон]] [[Тарбах|тарбаҕынан]] батары харбаата.|Ааптар=[[Амма Аччыгыгыйа]]}} {{Q|Тус [[хоту]] үөскээбит буоламмын, ыас хара баттахтаах эбиппин.|Ааптар=[[Леонид Попов]]}} [[Категория:Өҥ]] sofv0mq6jk7vbpr9vit8qyykv96oj2n 0 668 7368 4316 2022-03-11T23:46:00Z 213.129.45.49 7368 wikitext text/x-wiki '''Баттах''' {{Q|Көмөр хара баттахпыт күрэҥсийиэн иннинэ көрсүспүччэ көрүлүөҕүҥ!|Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|Тус хоту үөскээбит буоламмын, ыас хара баттахтаах эбиппин.|Ааптар=[[Леонид Попов]]}} {{Q|...үрүмэ маҥан баттаҕа сиккиэр тыалга үрэллэҥниир.|Ааптар=[[Николай Габышев. Төрөөбүт буор.]]}} [[Категория:Анатомия]] [[Категория:Киһи]] 6fghxizup55tlfhyqax3emu6e8ucjt9 0 669 6132 6131 2020-06-25T21:38:47Z HalanTul 17 6132 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Кындыл Уйбаан|Бикипиэдьийэ=Кындыл Уйбаан|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Кындыл Уйбаан|}} '''Кындыл Уйбаан''', Гоголев Иван — [[Бүлүү улууһа|Бүлүүттэн]] төрүттээх саха норуодунай суруйааччыта. {{Q|Хаан билик буолбут суор [[хара]] [[оҕус]] хараҕын муҥунан көрбүтүнэн уун-утар сүүрэн иһэр эбит.|Ааптар=Кындыл Уйбаан}} {{Q|Киһини туох өлбөт тыынныыр? Өлбөт мэҥэ буолбатах, Уордьан, мэтээл буолбатах, Кырдьык иһин мөккүһүүтэ, Хотой курдук өлүүтэ.|Ааптар=[[Киһини туох?]]}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кындыл Уйбаан‎‎]] te3k85rmmx86tfpwvhvcgyu95xz1nnh 0 670 7959 6176 2022-12-18T05:05:23Z Kwamikagami 720 7959 wikitext text/x-wiki '''Оҕус''' — [[ынах]] [[сүөһү]] [[атыыр]]а. == Өс хоһоонугар == * Атыыр оҕус тириитин иккитэ сүлбэттэр. * Оҕуһу кымньыылаабатахха сыарҕа хамсаабат, баай хамначчытын мөхпөтөҕүнэ үлэтэ тахсыбат. == Оҕус туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Хаан билик буолбут суор хара оҕус хараҕын муҥунан көрбүтүнэн уун-утары сүүрэн иһэр эбит.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] s5zflrysndr0a2hlxvfbrbxvb76y4zd 0 671 4326 4325 2018-12-19T02:21:40Z HalanTul 17 4326 wikitext text/x-wiki '''Чох''' {{Q|Чох хара [[түүн|түүммүт]] уһунуон, [[силлиэ]] [[тыал]] ытыыр-ыллыыр.|Ааптар=[[Эллэй (бэйиэт)]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0i7wyltqb4c07blji6tex7swcv51xsn 0 672 4346 4345 2018-12-20T21:55:39Z HalanTul 17 4346 wikitext text/x-wiki Эбээннии өс хоһооннор. * Хякитанюн гяматча, нёчэнюн учэнмэтчэ. - Мастыын доҕордоһор, оттуун кэпсэтэр (кэпсэтэрин сөбүлүүр киһи туһунан) * Алик игэн эгден оча. - [[Иһит]] тыаһа улаатта (ол аата ас бүттэ). * Екэ хэрэн ичулчэ. - [[Күөс]] түгэҕэ көһүннэ. (ас бүттэ) * Уникандулий илракан курэкинукэнни бэю. - Тарбаҕын тула үстэ эргитиэ. * Тог мэддэн. - [[Уот]] биллэ (ол аата сотору [[ыалдьыт]]тар кэлиэхтэрэ). * Н,ин ок-та этэн олэкчир. - [[Ыт]]ыҥ хаһан да албынныа суоҕа. * Коритан чолбэку. - Тэһэҕэс [[кулгаах]] (хобу-сиби тарҕатааччы). [[Категория:Эбээн тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] aoq1qfrfyyqpembjggk0l64mhjz2ydh 0 673 4341 4339 2018-12-20T08:54:49Z HalanTul 17 4341 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Сахаачча|Бикипиэдьийэ=Захаров Николай Семенович|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=|}} '''Сахаачча''' (Захаров Николай Семенович) (20.12.1948—1969) - [[Амма улууһа|Амматтан]] төрүттээх чаҕылхай тустууну көрдөрбүт саха бөҕөһө, Дмитрий Коркин үөрэнээччитэ. {{Q|Коля Захаровы бииргэ үөрэнэр табаарыстара таптаан, истиҥник судургу – Сахаачча диэн ааттаабыттара. Тустуу туһунан аахпыт, көбүөргэ кинини көрбүт, оннооҕор радионан биэриини эрэ истибит барыта – Сахаачча диэн аатынан ааттаабыта. Маннык билиниини, ытыктабылы, бука, чахчы талааннаахтар эрэ ситиһэн эрдэхтэрэ.|Ааптар=[[Кычкин Иван Семенович]], “Саха уһулуччулаах тустууга”. “Эдэр коммунист” хаһыат, [[1971]]. // “Сахаачча сырдык сулуһа”, (С. 66-67)}} {{Q|Захаров ити хапсыһыы кэнниттэн аан бастаан зонаҕа баран Сахатын сирин чиэһин көбүөргэ көмүскээбитэ. Бастакы хапсыһыыларыгар наар ыраас кыайыылары ситиспитэ. Бүтэһиккэ Читаҕа сулууспалыыр биир дойдулааҕа Максим Тихонов уонна Бурятия ааттааҕа Виктор Баймеев хаалбыттара. Сахаачча убайа М.Тихоновы 5:2, оттон В.Баймеевы 2:0 ахсааннарынан сабырыйбыта. Бу РСФСР-ы ааһан, дойду түһүлгэлэригэр тиийэ тахсыталаабыт маастардар, оскуола үөрэнээччититтэн итинник “ытыспытын соттуохпут” дии санаабатах буолуохтаахтар. Итинтэн ыла Россия, Советскай Союз, Болгария, Польша куораттарын түһүлгэлэригэр саха талааннаах тустуугун аата дорҕоонноохтук иһиллэн барбыта. Сахатын сиригэр Сахаачча элбэх үчүгэй хапсыһыылары көрдөрбүтэ. Тыһыынчанан дьон онно эппиэттээн радионан: “Николай Захаров тустар – казах Аманжол Бугубаевтыын, карагандинец Геннадий Трунинныын, Петр Алексеевтыын, Алексей Ермолаевтыын, Анатолий Габышевтыын, Владимир Даниловтыын…”, — диэтэхтэринэ маҥан баттахтааҕыттан кыра оҕотугар, учуонайыттан үөрэнээччитигэр тиийэ ойон туран уруйдууллара, “Ураа!” хаһыытыыллара. Стадионнар, спортивнай саалалар трибуналарыгар олорооччулар адьас “оҕолор курдук” үөрсэрбит.|Ааптар=[[Кычкин Иван Семенович]], “Саха уһулуччулаах тустууга”. “Эдэр коммунист” хаһыат, [[1971]]. // “Сахаачча сырдык сулуһа”, (С. 66-67)}} [[Категория:Тустууктар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] cep4eskngaut9qntz8lq09lzkn9g83q 14 674 4337 2018-12-20T08:50:31Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон идэлэринэн]] [[Категория:Тустуу]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4337 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон идэлэринэн]] [[Категория:Тустуу]] 99vrzdeadeeohsyw2kxzzf3pc8wvqqd 1 675 4344 2018-12-20T21:53:44Z HalanTul 17 '== Суруйуу устуоруйатыттан == Бастакы сэттэ өс хоһоонун Хабаровскай кыр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4344 wikitext text/x-wiki == Суруйуу устуоруйатыттан == Бастакы сэттэ өс хоһоонун Хабаровскай кыраай Аарка бөһүөлэгэр олорор Марина Безносова бассаабынан ыытта. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:53, 21 Ахсынньы 2018 (YAKT) jxzum26ti4oi9352v9weo1bb2fo17f8 3 676 5542 4347 2019-11-24T03:56:53Z Billinghurst 282 5542 wikitext text/x-wiki {{interwiki redirect|m:user talk:billinghurst}} o2pq1a41guwz66g65tgo2nlmty6emon 0 677 4353 4352 2019-01-06T02:48:22Z HalanTul 17 4353 wikitext text/x-wiki '''Сордоҥ''' - сиэмэх [[балык]]. * Сордоҥ өллөҕүнэ тииһэ хаалар, киһи өллөҕүнэ аата хаалар [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0nr3etqc7mavj23gmkz0hrgrsnwohw1 0 678 7127 7125 2021-12-01T03:52:51Z 46.48.172.199 7127 wikitext text/x-wiki '''Балык''' - [[уу]] [[харамай]]а. * Балык айах - тииһэ суох * Көмүс хатырыктаах == Өс хоһоонноро == * Булт аһа көр аһылыга, балык - дьыл аһылыга *{{Q|Балык ыамнаах, [[киһи]] [[күн|күннээх]]|Ааптар=Саха өһүн хоһоонноро. Дьокуускай, 2005, 43 сирэй}} * {{Q|Балык [[уу]] дириҥин былдьаһар, киһи [[күн]] үтүөтүн (батыһар) көрдөһөр|Ааптар=Саха өһүн хоһоонноро. Дьокуускай, 2005, 43 сирэй}} == Балык туһунан кинигэлэргэ ахтыллыы == {{Q|1889 сыллаахха [[Серошевскай Вацлав Леопольдович|В.Л. Серошевскай]] барыллаан ааҕыытынан, орто саха ыала сыл устата 10-15 [[буут (кээмэй)|буут]] [[мунду]]ну, биир оччо [[собо]]ну уонна өрүс балыгын сиир эбит. Манна арааһа кыһынан эрэ сиэнэр балык туһунан этиллэрэ чахчы. Уопсай бултанар 1 мөлүйүөн кэриҥэ буут балыктан 191 570 эрэ буут атыыга барбыта диэн мыынан суруйар. Ити аата 3000 тонна атыыламмыт балыгы мыынар.|Ааптар=[[Яковлев Афанасий Нифонтович]], [[Петров Анатолий Егорович]], Балыксыкка сүбэ (күөл балыгын булда, тэрилэ, астааһына), Дьокуускай, Триада. 2002 - 104 с., С. 10}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа]] 943b5a9gho4sf8anptxdkpq5t29xw4w 0 679 4408 4407 2019-01-15T04:48:58Z Soppuruon 32 /* Аҕабыыт туһунан сомоҕо домохтор, өс хоһоонноро */ 4408 wikitext text/x-wiki '''Аҕабыыт''' - христианскай [[таҥара]] дьиэтин үлэһитэ (таҥара үөрэҕин тарҕатар, таҥараны итэҕэйэргэ үөрэтэр, дьону [[бэргэһэлэнии|бэргэһэлиир]], оҕону [[сүрэхтээһин|сүрэхтиир]], [[мэлиибэн]] ыллыыр эҥин). #[[СТБТ, 1 т., стр. 254]] == Аҕабыыт туһунан сомоҕо домохтор, өс хоһоонноро == * Кэриим аҕабыытыгар дылы * Иирбит аҕабыыт дьыалатын курдук - туох да иилэн ылбат гына булкуллубут туох эрэ. * Иирбит аҕабыт кинигэтин курдук. * Аҕабыт сиэбэ дириҥ. * Аҕабыт ойоҕо аакка түһэр. == Аҕабыыт туһунан уус-уран айымньыга == * (Бүөтүр) - Аҕабыыт кыайан таба хаампакка, аҕыс сааһыгар да сырыттар сүрэхтээбэккэ, Быытык диэн таптал аатынан ыҥырабыт. ::[[Иннокентий Иванов]]. "Чуумпу Бүлүү". 2018, С. 48. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] ll9ylshx5x2levzpuevhvelzs2bol9c 2 680 4360 4359 2019-01-11T01:51:16Z Арчы Уола 36 4360 wikitext text/x-wiki Рустам Каженкин — идэтинэн саха тылын учуутала, Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. 1985 сыллаахха Саха сиригэр төрөөбүтэ. Саха государственнай университетын 2007 сыллаахха бүтэрбитэ. Билигин "Айыы Кыһата" оскуолаҕа үлэлиир. Үс хоһоон кинигэтин ааптара. Rustam Kazhenkin, born 1985, graduated from The Sakha State University 2007, a teacher of Sakha (Yakut) language at "Aiyy Kyhata" school, a member of Russia Writers Union, an author of three poems books. {{#babel:sah-N|ru-4|en-1}} 2muq9lq5r0sdje6s2nq9w14rbcxry5g 10 681 4362 2019-01-11T02:03:49Z HalanTul 17 '.ts-doc-doc { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; margin-top: 1em; padding: .714286em 1em; } .ts-doc-doc .ts-tli...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4362 sanitized-css text/css .ts-doc-doc { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; margin-top: 1em; padding: .714286em 1em; } .ts-doc-doc .ts-tlinks-tlinks { margin-top: .153846em; } .ts-doc-header { background-color: #cce2ff; margin: -.714286em -1em .714286em; padding: .714286em 1em .5em; } .ts-doc-heading { display: inline-block; padding-left: 30px; background: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/OOjs_UI_icon_info.svg/24px-OOjs_UI_icon_info.svg.png) center left/24px 24px no-repeat; height: 24px; line-height: 24px; font-size: 13px; font-weight: 600; letter-spacing: 1px; text-transform: uppercase; } .ts-doc-footer > *:first-child { margin-top: 0; } .ts-doc-doc > *:last-child, .ts-doc-footer > *:last-child { margin-bottom: 0; } .ts-doc-footer { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; padding: .714286em 1em; margin-top: .214286em; font-style: italic; } pfxoc4p4eqexseycwgaic8l8t63jqtc 10 682 4364 2019-01-11T02:07:25Z HalanTul 17 '.ts-doc-doc { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; margin-top: 1em; padding: .714286em 1em; } .ts-doc-doc .ts-tli...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4364 sanitized-css text/css .ts-doc-doc { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; margin-top: 1em; padding: .714286em 1em; } .ts-doc-doc .ts-tlinks-tlinks { margin-top: .153846em; } .ts-doc-header { background-color: #cce2ff; margin: -.714286em -1em .714286em; padding: .714286em 1em .5em; } .ts-doc-heading { display: inline-block; padding-left: 30px; background: url(//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/OOjs_UI_icon_info.svg/24px-OOjs_UI_icon_info.svg.png) center left/24px 24px no-repeat; height: 24px; line-height: 24px; font-size: 13px; font-weight: 600; letter-spacing: 1px; text-transform: uppercase; } .ts-doc-footer > *:first-child { margin-top: 0; } .ts-doc-doc > *:last-child, .ts-doc-footer > *:last-child { margin-bottom: 0; } .ts-doc-footer { background: #eaf3ff; border: 1px solid #a7d7f9; padding: .714286em 1em; margin-top: .214286em; font-style: italic; } pfxoc4p4eqexseycwgaic8l8t63jqtc 0 683 4986 4365 2019-04-22T07:14:44Z Арчы Уола 36 4986 wikitext text/x-wiki Окорокова Варвара Борисовна - тыл билимин дуоктара, [[Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет]] бэрэпиэссэрэ. *[[Саха литературата]] үйэ саҕаланыытыгар күүстээх киэптээх, өркөн өйдөөх литература быһыытынан төрүттэммитэ. [[Өксөкүлээх Өлөксөй|Кулаковскай]], [[Алампа|Софронов]] киһи, олох, норуот, сайдыы тустарынан дириҥ философскай санааларын уус-уран айымньы көмөтүнэн толору эппиттэрэ. *Талааннаах суруйааччылар уус-уран нэһилиэстибэлэрэ сыл-хонук ааһан истэҕин аайы ордук кэрэтийэн иһэр. *[[Егор Неймохов]] айар үлэтигэр буола турар быһыы-майгы уонна киһи утарсыыларыгар уһулуччулаах күүстээх характер хайаан да кыайыылаах тахсыахтаах диэн санааны үгүстүк этэр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Кириитиктэр]] hb6itj7fctctn4yp98r541xjbyzuakj 0 684 4366 2019-01-11T02:24:41Z Арчы Уола 36 ''''Гавриил Гаврилович Окороков''' - тыл билимин хандьыдаата, дассыан. ==Г...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4366 wikitext text/x-wiki '''Гавриил Гаврилович Окороков''' - тыл билимин хандьыдаата, дассыан. ==Гавриил Окороков этиилэрэ== *“[[Сүрэх тэбэрин тухары]]” – билиҥҥи кэми, билиҥҥи дьон хатыламмат ураты мөссүөннэрин көрдөрүүгэ анаммыт, билиҥҥи кэмнээҕи өй-санаа мөккүөрдэрин тула кииннэнэн сайдар тутуллаах бөдөҥ айымньы. *[[Чысхаан (суруйааччы)|Николай Заболоцкай]] айар стилин сүрүн уратытын туохха көрөҕүн дииллэрэ буоллар – кини суруйууларыгар күннээҕи олох уонна остуоруйа омунун холбоһуутугар, алтыһыыларыгар диэм этэ. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] esyg8r1pz0t9uyf4daxsw44yoz1ufjt 0 685 4367 2019-01-11T02:28:24Z Арчы Уола 36 ''''Георгий Митрофанович Васильев''' (27.12.1908—23.09.1981) - литературовед, кирии...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4367 wikitext text/x-wiki '''Георгий Митрофанович Васильев''' (27.12.1908—23.09.1981) - литературовед, кириитик, тылбаасчыт, тыл үөрэҕин хандьыдаата. 1938 сылтан ССРС Суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. ==Георгий Васильев этиилэрэ== *[[Эллэй]] поэзиятыгар лирическай ырыа, гражданскай [[публицистика]], [[эпос]] уонна [[драма]] бииргэ холбонон, олбу-солбу сайдыылара поэт биир суол уратыта уонна күүстээх өттө буолар. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] b87o8t4r2ywv9iqycle7bd67d24zr4a 0 686 7832 7831 2022-07-05T02:52:32Z HalanTul 17 /* Хомус туһунан публицистикаҕа */ 7832 wikitext text/x-wiki '''[https://sah.wikipedia.org/wiki/Хомус Хомус]''' - икки тимир сыҥаах ыккардынан олордуллубут тылын охсон тыаһатан оонньонор саха норуотун музыкальнай тэрилэ. #[[СТБУТ, Т. XIII, С. 567]] == Хомус туһунан уус-уран айымньыларга == * "Хомус тыаһа бастаан утаа наҕыллык-намыыннык сыыйыллымахтаата, онтон улам-улам улаатан, тэтимирэн, күөрэгэй чыычаах көй тойугар кубулуйан дьирибинии дьирилээтэ, түөрэм үктэл туйахтаахтар кистии-кистии сүүрэр дохсун тыастара буолан тарҕыы көттө, итиэннэ балай да уһуннук энэлийэ-сыналыйа куһуйбахтаата, устунан илбистэнэн иэйэн-куойан барда". ::[[Иннокентий Иванов]]. "Чуумпу Бүлүү". 2018, С. 88. * "Оо, хомус барахсан! Омоҕой, Эллэй саҕаттан улуу уус сиэҕин ньыппарынан туран, кытыастар кыһатыгар хат-хат кытардан ыла-ыла таптайан, эргитэ сылдьан эллээн, оргууй аҕай аалан, сүрэҕин сылааһын иҥэрэн, илигириир имигэс тыллаан айан кэбиспит тупсаҕай оҥоһуулаах хомуһа икки атахтаах, иннинэн сирэйдээх, босхо бастаах бороҥ урааҥхай ууһугар сүрэҕэр-быарыгар, өлөөрү да сыттаҕына өндөтөрдүү үйэлэр тухары дириҥник иҥмитэ аата сүрүүн!..." диэн сөҕө саныы-саныы, Боккуойа олоппоһуттан туран кэллэ. ::[[Иннокентий Иванов]]. "Чуумпу Бүлүү". 2018, С. 89. {{Q| Айыҥат хаан аймаҕа Аан ийэ дайдыны Айар күнүгэр, Икки атахтааҕы Ийэ сиргэ Кэскиллиир күнүгэр, Урааҥхай дьону Орто дойдуга Олохтуур күнүгэр, - Хохуоралаах тыллаах Хоҥкунас тыастаах, Холобура суох хоһоонноох Хомус барахсаны Хомуһуннаан айбыта үһү...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Хомус.- Якутскай, 1978, С. 216}} {{Q| Хомус – лирика, Хомус – поэзия, Норуот сүрэҕин өспөтөх мөҥүлгэнэ|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], Семен Данилов. Үһүс том.- Дьокуускай, 2014, С. 95}} == Хомус туһунан публицистикаҕа == * "Биһиги, сахалар, уратылаах омукпут. Онтубут бэйэбит испитигэр, өйбүтүгэр-санаабытыгар, дууһабытыгар иҥэн сылдьар. Айар дьоҕур аан дойдутааҕы ирдэбилигэр сөп түбэһэр ускуустуба араас көрүҥнэрин холбуу түмэн улуу [[олоҥхо|олоҥхолору]] айыталаабыппыт ыраатта, хомуһунан сирэйдээн чыҥкыныыр [[ыстаал|ыстаалы]], тоҥ [[Тимир|тимири]] сахалыы саҥардабыт, истиҥ иэйии иэйэр-куойар дууһа чыпчаал [[кылыһах|кылыһаҕа]] оҥордубут, үйэлээх тапталбытын этэр, биллэрэр киһилии кэпсэтиннэрэр, саҥа, дороон таһааран ытатабыт, ыллатабыт. Маны орто дойдуга хайа да омук ситиһэ илик". ::[[Дмитрий Зверев]]. Саха сирэ. - 1997. - Балаҕан ыйын 30 к. {{Q|Варган киһиттэн туһунан сылдьар гитара да, скрипка да, рояль да буолбатах, манна тыас айах, тыл, тыын — ис кут — көмөтүнэн тахсар. Ол иһин варган сомоҕолуур.|Ааптар=[[Франц Кумпл]], Аан дойду варганистарын тэрилтэтин бэрэсидьиэнэ, Австрия. Ылыллыбыт сирэ: Кюннэй Еремеева, Варган объединяет. "Якутия", 23.06.2022}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] h1b32kph35xxsomepcp8l8wluzz7rxc 4 687 4370 2019-01-11T08:30:26Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] 4370 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Биики Домох:Дьаһабыллар]] 81e208pqdhcqhi9oiks9kodbqruxs6d 0 688 4387 4386 2019-01-11T09:00:19Z HalanTul 17 4387 wikitext text/x-wiki {{/Төбө}} <!-- Бу субураҕаны сотумаҥ. Не удаляйте эту строку. АЛЛАРАА ӨТТҮГЭР СУРУЙУҤ! Үрдүгэр эмиэ суруйумаҥ! И НЕ ПИШИТЕ ВЫШЕ ЭТОЙ СТРОКИ! Суруйуугутун төбөлүүргүтүн умнумаҥ! И НЕ ЗАБЫВАЙТЕ ПРО ЗАГОЛОВОК!--> == Холобур == Холобур маннык. 0r5aulogxhtpp2twyjq97e1lgjw3lvh 10 689 4385 4384 2019-01-11T08:58:11Z HalanTul 17 4385 wikitext text/x-wiki <onlyinclude>{{#if: {{{shortcut|<noinclude>shortcut</noinclude>}}} | <indicator name="shortcut">[[File:Gtk-redo-ltr.svg|15px]] <strong style="color: #54595d;">{{{shortcut}}}</strong></indicator> }} {| {{BoxStyle|border={{{border-color|{{{border|#8BCBFF}}}}}}|background-color={{{background-color|#F0F8FF}}}|style={{{style|}}} }} {{#if: {{{header|{{{баһа|<noinclude>header</noinclude>}}}}}} | {{!}} <strong style="font-size: 150%; color: #54595d;">{{{header|{{{баһа}}}}}}</strong>{{#if: {{{image|}}} | {{!!}} <div style="float: right;">[[File:{{{image}}}|{{{image-size|50}}}px|right]]</div> }} {{!-}} }} {{#if: {{{subheader|<noinclude>subheader</noinclude>}}} | {{!}} <div style="padding: 0.5em 0 0.5em;"><strong style="font-size: 120%; color: #54595d;">{{{subheader}}}</strong></div> {{!-}} }} {{#if: {{{description|<noinclude>description</noinclude>}}} | {{!}} <span style="color: #72777d;">{{{description}}}</span> {{!-}} }} | {{{1|<noinclude>{{{1}}}</noinclude>}}}{{#if: {{{2|}}} | {{!}} {{{2}}} }}{{#if: {{{3|}}} | {{!}} {{{3}}} }}{{#if: {{{4|}}} | {{!}} {{{4}}} }}{{#if: {{{5|}}} | {{!}} {{{5}}} }}{{#if: {{{6|}}} | {{!}} {{{6}}} }}{{#if: {{{7|}}} | {{!}} {{{7}}} }}{{#if: {{{8|}}} | {{!}} {{{8}}} }}{{#if: {{{9|}}} | {{!}} {{{9}}} }}{{#if: {{{10|}}} | {{!}} {{{10}}} }}<!-- -->{{#if: {{{ойуулааһын|}}} | style="vertical-align: top;" {{!}} <div style="float: right; text-align: center; margin-top: 0.5em;"> <div class="plainlinks" style="padding: 0.5em 1em 1em;">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit{{{exturl|&section=new}}}}} <span class="mw-ui-button mw-ui-progressive {{{class|}}}">{{{саҥа ырытыы|Саҥа ырытыыны саҕалаа}}}</span>]</div> {{#if: {{{nosearch|}}} || {{манна көрдөөһүн|break=yes|width=25|background=transparent|placeholder={{{placeholder|}}}}} }}</div> {{{ойуулааһын}}} }} |}</onlyinclude> {{doc}} qwqndy0gc5a27wwbqne7tg874yblrmq 10 690 4373 2019-01-11T08:37:03Z HalanTul 17 '|-<noinclude> {{doc}} <!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страни...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4373 wikitext text/x-wiki |-<noinclude> {{doc}} <!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --></noinclude> 99crqca4imzmqvo92job8v4uxyz8drx 10 691 4374 2019-01-11T08:38:02Z HalanTul 17 'style="box-shadow: 0 0 .2em {{{border-color|{{{border|#a2a9b1}}}}}}; border-radius: 2px; padding: 1em 1.6em 1em; width: 100%; bac...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4374 wikitext text/x-wiki style="box-shadow: 0 0 .2em {{{border-color|{{{border|#a2a9b1}}}}}}; border-radius: 2px; padding: 1em 1.6em 1em; width: 100%; background-color:{{{background-color|white}}}; {{{style|{{{1|}}} }}}"<noinclude> [[Категория:Халыыптар:Формааттааһын]] </noinclude> q97fknlep3sfu25bhc92otjrog65wd6 14 692 4375 2019-01-11T08:39:00Z HalanTul 17 '[[Категория:Биики Домох:Халыыптар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4375 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Халыыптар]] 7oww988qa6niq4f7ej2asml4kaoqslr 0 693 4381 4377 2019-01-11T08:52:38Z HalanTul 17 4381 wikitext text/x-wiki __NEWSECTIONLINK__ <div style="margin-bottom:1em;"> {{Төбө |заголовок = Дьаһабылларга көрдөбүллэр |описание = Эта страница предназначена для запросов к [[БД:Дьаһабыллар|администраторам]], заключающихся в пресечении очевидного [[ВЦ:Вандализм|вандализма]], спама, выдаче блокировок за явно рекламные имена учётных записей, а также для жалоб на других участников, нарущающих правила, и запросов, касающихся защиты страниц или скрытия их содержимого. Эта страница '''не предназначена''' для: * вопросов о цитатах — обсуждайте на форуме [[ВЦ:Форум/Цитаты|цитат]] или на странице обсуждения статьи; * технических запросов — обсуждайте на форуме [[ВЦ:Форум/Организационные вопросы|организационных вопросов]]; * запросов на удаление — используйте [[ВЦ:КБУ|шаблоны быстрого удаления]] или станицу обсуждения [[ВЦ:КУ|к удалению]]; * запросов на изменение статуса участника — используйте [[ВЦ:ЗНС]]; в некоторых очивидных случаях статус может быть присвоен по запросу на этой странице; * Запросов, требующих поиск консенсуса — используйте нужный раздел [[ВЦ:Форум|форума]]. <div style="font-size:80%; text-align:center;"> <hr style="border:0; color:#d0e6f6; background:#d0e6f6; width:82%; margin:0 auto;"> <b>Эргэ көрдөбүллэр архыыптара<b>: [[Биики Домох:Дьаһабылларга көрдөбүллэр/Архыып/2019|2019]] {{#tag:inputbox| type=fulltext prefix={{FULLPAGENAME}} searchbuttonlabel=Архыыпка көрдөөһүн break=no width=33 }} <hr style="border:0; color:#d0e6f6; background:#d0e6f6; width:82%; margin:0 auto;"> '''Көрдөһүү''': саҥа тиэмэ оҥорор буоллахха, төбөлөөн суруйуҥ дуу (== ==) уонна бу сүбэ анныгар, ол эрээри урукку тиэмэлэр үрдүлэригэр суруйуҥ. </div> |начать обсуждение = Көрдөбүлү&nbsp;эбэргэ |class = mw-ui-big |exturl = &section=0&preload=t:preload/ЗКАБ |nosearch = 1 |shortcut = <code>БД:ДьК</code> }} </div> qwk3a63edbnr19kz1bkbbw12lyfyaq8 10 694 4380 4379 2019-01-11T08:51:44Z HalanTul 17 4380 wikitext text/x-wiki <onlyinclude>{{#if: {{{shortcut|<noinclude>shortcut</noinclude>}}} | <indicator name="shortcut">[[File:Gtk-redo-ltr.svg|15px]] <strong style="color: #54595d;">{{{shortcut}}}</strong></indicator> }} {| {{BoxStyle|border={{{border-color|{{{border|#8BCBFF}}}}}}|background-color={{{background-color|#F0F8FF}}}|style={{{style|}}} }} {{#if: {{{header|{{{заголовок|<noinclude>header</noinclude>}}}}}} | {{!}} <strong style="font-size: 150%; color: #54595d;">{{{header|{{{заголовок}}}}}}</strong>{{#if: {{{image|}}} | {{!!}} <div style="float: right;">[[File:{{{image}}}|{{{image-size|50}}}px|right]]</div> }} {{!-}} }} {{#if: {{{subheader|<noinclude>subheader</noinclude>}}} | {{!}} <div style="padding: 0.5em 0 0.5em;"><strong style="font-size: 120%; color: #54595d;">{{{subheader}}}</strong></div> {{!-}} }} {{#if: {{{description|<noinclude>description</noinclude>}}} | {{!}} <span style="color: #72777d;">{{{description}}}</span> {{!-}} }} | {{{1|<noinclude>{{{1}}}</noinclude>}}}{{#if: {{{2|}}} | {{!}} {{{2}}} }}{{#if: {{{3|}}} | {{!}} {{{3}}} }}{{#if: {{{4|}}} | {{!}} {{{4}}} }}{{#if: {{{5|}}} | {{!}} {{{5}}} }}{{#if: {{{6|}}} | {{!}} {{{6}}} }}{{#if: {{{7|}}} | {{!}} {{{7}}} }}{{#if: {{{8|}}} | {{!}} {{{8}}} }}{{#if: {{{9|}}} | {{!}} {{{9}}} }}{{#if: {{{10|}}} | {{!}} {{{10}}} }}<!-- -->{{#if: {{{описание|}}} | style="vertical-align: top;" {{!}} <div style="float: right; text-align: center; margin-top: 0.5em;"> <div class="plainlinks" style="padding: 0.5em 1em 1em;">[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit{{{exturl|&section=new}}}}} <span class="mw-ui-button mw-ui-progressive {{{class|}}}">{{{саҥа ырытыы|Саҥа ырытыыны саҕалааһын}}}</span>]</div> {{#if: {{{nosearch|}}} || {{манна көрдөөһүн|break=yes|width=25|background=transparent|placeholder={{{placeholder|}}}}} }}</div> {{{ойуулааһын}}} }} |}</onlyinclude> {{doc}} mgtythwiskn6l9evqxt1cg3ihzkpi0a 0 695 5169 5168 2019-06-09T03:43:22Z Soppuruon 32 5169 wikitext text/x-wiki Ыйдаҥа - [[ый]] тыгар түүнэ. {{Q|Таптыыбын оһуордаах ыйдаҥа Тыла суох имэҥнээх ырыатын Сулустан сулуска кыйданар Сүрэҕим дьиктилээх ыратын.|Ааптар=[[Арбита]], Таптыыбын оһуордаах ыйдаҥа...}} {{Q| [[Биэдэрэ|Бээдэрэлээх]], [[ыаҕайа|ыаҕайалаах]] Муммут кыыһын көөчүктүү, Бэртээхэй диэн туолбут [[ый|ыйбыт]], Бу [[сир]] [[муҥ|муҥун]] билиммэттии, [[Ыраах]] [[халлаан]] [[куйаар|куйаарыттан]] Ыйдаҥатын кутар этэ. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 84}} {{Q| ...[[Тума]] курдук туналыйар [[Тумарык|Тумарыктаах]] ыйдаҥаҕа... |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 84}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] g60kxn56g3omxq03ufm9qmdk9a9skoa 0 696 4691 4413 2019-03-15T12:06:49Z Soppuruon 32 4691 wikitext text/x-wiki Ойох - [[эр киһи]] кэргэнэ, [[дьахтар]]. Дьахтар кэргэнэ - [[Эр (кэргэн)|эр]]. == Манна сыһыаннаах өс хоһоонноро, сомоҕо домохтор == * Ойоҕостон ойох көрдөөбүккэ дылы - ''кыттыгаһа суох эрээри, туораттан орооһор, тылга тииһэр киһи туһунан этиллэр'' * Одуулууруҥ эрэ ойоҕуҥ, кыҥырыыҥ эрэ кыыһыҥ - ''кэргэттэрин тылынан батарбат дьиэ баһылыгын туһунан'' * Ойоҕор айах туппукка дылы - ''ыалдьыты күндүлүүргэ сиэри кэһэн үгэһи тутуспакка, кырдьаҕаһы-мааныны бастатан күндүлээбэт киһини этэллэр'' * Ойоҕо хараҕа суох буолтун туһунан үс сыл буолан баран билбиккэ дылы - ''туох эрэ куһаҕаны өргө диэри өйдөөн көрбөккө билбэккэ сылдьан баран билбит киһини күлүү гынан этэллэр'' * Ойуун ойоҕо дьохтоох, уус ойоҕо - дархан. * Бэйэм ойохпор бэйэм ымсыырдым диэбиккэ дылы. * Аҕабыт ойоҕо аакка түһэр. * Ойуун ойоҕо улаҕалаах. == Ойох туһунан уус-уран этиилэр (эпитеттар) == * Хоойго сытар холоонноох доҕоро * Үрүҥ дьиэм үрүмэччитэ, хара дьиэм хараҥаччыта == Уус-уран айымньыга == * (Оруос Баай) Икки атахтаах эрэйин аччатаары, <br />Икки атахтаах [[Дьол|дьолун]] тупсараары, <br />Кыра [[кыыс|кыыспын]], Айыы Куону, <br />Кыырай халлаан кылаан бэрдигэр, <br />Орой-буурай Орулуос Дохсуҥҥа <br />Ойох биэрэн атааран эрэбин. <br> [[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Кыһыл Ойуун. 10 кылааска үөрэнэр хрестоматия. Бичик: 2009, С.182}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] bsjj46pxvyz71nn7wa0nnlxxs0vnjlv 0 697 4966 4965 2019-04-21T07:19:54Z Арчы Уола 36 4966 wikitext text/x-wiki '''Варвара Потапова''' - саха [[бэйиэт]] [[дьахтар]]а. == Айымньыларыттан == {{Q|Олох тугу анаабытын Барытын билэ сатаабытым Доҕор эрэллэх сарынын Таптал дьикти таабырынын.|}} {{Q|Үһүйээннэргэ сүгүрүйэбин, Үс өһүөлээх итэҕэлим Бүдүрүйбэт эрэлин күүһүнэн...|}} {{Q|Мин сибэкки буолбатахпын, Суох, мин арыый атыммын – Тымныы халлааны таламмын, Ойдон үүммүт хахыйахпын...|}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] gv6ce7nokflnvp9jumhrwfdwp8p88j7 8 698 5855 5854 2020-01-26T05:32:01Z HalanTul 17 5855 wikitext text/x-wiki <!-- Манна суруллубут сурук уларытыы уонна эбии пуормаларын анныгар суруллуо. --> <div id="editpage-specialchars" style="margin-top:1px;border:1px solid #aaa;padding:2px"> <small>Саха ураты бэлиэлэрэ:</small> <charinsert>Ҕ ҕ Ҥ ҥ Ө ө Һ һ Ү ү </charinsert> <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:help" title="Бу сигэлэр разметка бэлиэлэрин түргэнник туруорарга аналлаахтар"> <small>Түргэн угуу</small></span>: '''<span style="font-size:1.3em"><charinsert> «+» „+“ — … |</charinsert></span>''' <charinsert>&#123;{+}} [+] [[+]] [[|+]]</charinsert> <charinsert><nowiki> <br /></nowiki> &nbsp;</charinsert> <small> &nbsp;<charinsert><nowiki>{{Q|+|Ааптар=[[]]}}</nowiki>+</charinsert> &nbsp;<charinsert> [[Категория:+]] <nowiki>[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]</nowiki> [[Кыттааччы:+]] &#123;{Hello|--~~~~}} &#123;{unsigned|аата|күнэ-дьыла}} &#123;{аноним}} </charinsert> &nbsp;<charinsert><nowiki>{{Навигация|Тиэмэ=+|Бикипиэдьийэ=|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}}</nowiki></charinsert> </small> <div style="font-size:smaller;"> Тиэктэр: <charinsert> <nowiki><!-- +--></nowiki> </charinsert> <charinsert><>+</> <nowiki> +</nowiki> <small>+</small> <big>+</big> ₊ ⁺ <blockquote>+</blockquote> <poem>+</poem> <tt>+</tt> <code>+</code> <pre>+</pre> &lt;nowiki>+</nowiki> <includeonly>+</includeonly> <noinclude>+</noinclude></charinsert> Салаалар: <charinsert> <nowiki>== + ==</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>=== + ===</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Түмүк ==</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Эбии маны көр ==</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Быһаарыылар ==&#10;&#123;{быһаарыылар}}</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Туһаныллыбыт сирдэр ==</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Литэрэтиирэ ==</nowiki></charinsert> &nbsp; <charinsert><nowiki>== Сигэлэр ==</nowiki></charinsert> Халыыптар: <charinsert>&#123;{tl|+}} &#123;{cl|+}} &#123;{lang-en|+}} &#123;{ref-en}} &#123;{lang-ru|+}} &#123;{ref-ru}} &#123;{unicode|+}} &#123;{омоон}} &#123;{хас_да_суолта}} &#123;{биикилииргэ}} &#123;{ыраастыырга}} &#123;{итэҕэтиилээҕэ}} </charinsert> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{категорията суох}}</nowiki></charinsert></span> <charinsert>&#123;{rq|cat|img|wikify|style|translate|sources|stub|grammar}}</charinsert> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{Ааптар быраабын күөмчүлээһин|url=+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{subst:Соторго этии}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{Түргэнник соторго|+}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{Сытаата саҕаланыыта}}</nowiki></charinsert></span> <span style="white-space:nowrap"><charinsert><nowiki>&#123;{Сытаата бүтүүтэ|источник=+}}</nowiki></charinsert></span> Источниктар: <charinsert> <ref>+</ref> <nowiki><ref name=""></nowiki>+</ref> <nowiki><ref name="" /></nowiki> &#123;{төрүтэ?}} <nowiki>&#123;{төрүтэ суох}}</nowiki> <nowiki>&#123;{салааҕа төрүтэ суох}}</nowiki></charinsert> </div> <small>Бэлиэлэр:</small> <charinsert> ~ # @ § № • · \ ≈ ± € £ ¥ $ © ® ™</charinsert> <span title="Охсуулаах аһаҕас дорҕоон, буукуба кэнниттэн туруоруллар"><charinsert> &#123;{subst:охсуу}}</charinsert></span> </div> <div style="margin-top:1em" id="editpage-copywarn2"> <div style="font-weight: bold; font-size: 120%">Уларытыыҥ атын дьоҥҥо тута көстүө.</div> * Ыстатыйалары харса суох оҥор уонна тупсар. Алҕас баар да буоллаҕына атын кыттааччылар сыыһаҕын көннөрүөхтэрэ. ---- * Ыстатыйа бары эбиилэрэ уонна уларытыылара [[GFDL]] лицензия усулуобуйатынан оҥоһуллубут курдук көрүллэллэр (1.2 эбэтэр оннооҕор хойукку барыл), таһыгар баар уларытыллыбат салаалара уонна тиэкистэрэ суох ([[:w:Бикипиэдьийэ:Ааптар бырааба|Ааптар бырааба]]) ''(GNU Free Documentation License, Version 1.2 or any later version published by the Free Software Foundation; with no Invariant Sections, with no Front-Cover Texts, and with no Back-Cover Texts)''. Эн эбиилэриҥ уонна уларытыыларыҥ GFDL лицензияҕа сыһыаннаах "Анааһын" ("Dedications" уонна "Acknowledgements") салаалара суох диэн сөбүлэһэҕин. * '''Суруйар суруйууҥ көҥүл тарҕаныан, туттуллуон баҕарбат буоллаххына манна угума.''' </div> hdbded1n5uxflu1ydpj024bfp1mrmq3 10 699 4421 4417 2019-01-17T01:05:56Z HalanTul 17 4421 wikitext text/x-wiki [[Ааҥыл тыла|ааҥл.]]&nbsp;{{langi-en2|{{{1}}}}}<noinclude> [[Категория:Тыллар халыыптара|en]] </noinclude> gwby7w5jtw36om3yqvykc1j3zzlsadp 10 700 4418 2019-01-17T01:03:56Z HalanTul 17 '''{{lang|en|{{{1}}}}}''<noinclude> [[Категория:Тыллар халыыптара|en]] </noinclude>' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4418 wikitext text/x-wiki ''{{lang|en|{{{1}}}}}''<noinclude> [[Категория:Тыллар халыыптара|en]] </noinclude> ry1zfba11on2lzoddo0jgio8x5y8umx 10 701 4419 2019-01-17T01:04:28Z HalanTul 17 '<span class="lang-{{{1}}}" lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude>' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4419 wikitext text/x-wiki <span class="lang-{{{1}}}" lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> h8u0u319o15wjyvb6volrcmvx4dfthu 14 702 4420 2019-01-17T01:05:25Z HalanTul 17 '[[Категория:Биики Домох:Халыыптар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4420 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Халыыптар]] 7oww988qa6niq4f7ej2asml4kaoqslr 0 703 5015 4423 2019-04-22T08:23:41Z HalanTul 17 5015 wikitext text/x-wiki '''Ааҥыл тыла''' - [[аҥылычааннар]] [[тыл]]лара, английскай тыл. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cn23y3l9k9a7s424p0jhhac81si9maf 0 704 4424 2019-01-17T01:08:20Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Биики Домох:Суолта]] 4424 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Биики Домох:Суолта]] gvm514uhoxzbxzgp0rvxg96cdrx89bt 0 705 7002 4425 2021-08-10T12:50:54Z 2001:8F8:183D:907F:1CB5:D21B:CB58:8D37 7002 wikitext text/x-wiki == Сирэй суолтата == Аан бастаан сирэй тиэмэтин суолтатын көрөбүт (киһи, айымньы эбтэр тиэмэ). Суолтатын тас төрүттэринэн (источниктарынан) бигэргэтэр ирдэнэр. «Биики Домох» кыттааччыларын биир санааҕа кэлиилэрэ тиэмэни суолталаах гынар кыаҕа суох. * Сирэй «Бикипиэдьийэҕэ» суолталаах буоллаҕына, манна эмиэ суолталаах. * Ааптар суолталааҕынан билиниллэр буоллаҕына айымньыта эмиэ суолталааҕынан билиниллэр, ол аата онтон быһа тардыылар эмиэ суолталаахтар. * Сирэй тиэмэтэ «Бикипиэдьийэҕэ» суолтаны ылбат буоллаҕына, манна эмиэ суолтаны ылбат. ''Быһаарыы''. Сирэй «Бикипиэдьиэйэҕэ» суоҕа, ол тиэмэ «Биики Домоххо» булгуччу суолтата суох диэн буолбат. Баҕар, оннук сирэй Бикипиэдьийэҕэ айылла илигэ буолуо, эбэтэр суолтаттан атын төрүөтүнэн сотуллубута буолуо (холобур, ааптар быраабын кэһии, энциклопедияҕа сөп түбэспэт курдук суруллубут буолан эҥин). meixjgnsrhwyc6i74938vz64y8h98gy 10 706 4426 2019-01-17T01:21:37Z HalanTul 17 '{{#if:{{{1|}}} | {{shortcut|{{{1|}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}}|{{{6|}}}|{{{7|}}}|{{{8|}}} }} }}{{ambox |image=Бил...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4426 wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}} | {{shortcut|{{{1|}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}}|{{{6|}}}|{{{7|}}}|{{{8|}}} }} }}{{ambox |image=[[Билэ:B-check.svg|30px]] |text='''Бу сирэй Сахалыы Биики Домох [[:Категория:Биики Домох:Сиэр-туом уонна ыйыылар-кэрдиилэр|ыйыыларын-кэрдиилэрин]] сорҕото.''' |text-small=Манна суруллубуту тутуһаргар сүбэлиибит. Ол эрээри манна суруллубут — ончу кэһиллибэт сиэр буолбатах. [[Биики Домох:Быраабылаҕа хаайтарыма|Эт мэйиигинэн салайтар]]. Бу сирэйи уларытар буоллаххына, онтуҥ [[Биики Домох:Консенсус|консенсуска]] сөп түбэһиэхтээҕин умнума. Саарыыр-саарбахтыыр буоллаххына [[{{TALKPAGENAME}}|ырытыытын сирэйигэр]] суруй. }}<includeonly>[[Категория:Биики Домох:Ыйыылар-кэрдиилэр]]</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> rbyfa3dtm9m920y4wc1pnrrctqfcezk 10 707 4427 2019-01-17T01:22:19Z HalanTul 17 '<includeonly>{|class="metadata plainlinks ambox {{#if:{{{mini|}}}|ambox-mini}} {{#switch:{{{type|}}}|delete|serious|content|style...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4427 wikitext text/x-wiki <includeonly>{|class="metadata plainlinks ambox {{#if:{{{mini|}}}|ambox-mini}} {{#switch:{{{type|}}}|delete|serious|content|style|good|discussion|notice|merge=ambox-{{{type}}}|ambox-talk}}" {{#if:{{{style|}}}|style="{{{style}}}"}} {{#if:{{{id|}}}|id="{{{id}}}"}} {{#if:{{{data-label-1|}}}|data-{{{data-label-1|}}}="{{{data-value-1}}}"}} {{#if:{{{data-label-2|}}}|data-{{{data-label-2|}}}="{{{data-value-2}}}"}} {{#if:{{{data-label-3|}}}|data-{{{data-label-3|}}}="{{{data-value-3}}}"}} {{#ifeq:{{{image|}}}|none||{{!}}class="ambox-image"{{!}}<div>{{#ifeq:{{{image}}}|blank|<span style="visibility:hidden;">&nbsp;</span>|{{#switch:{{{image|{{{type}}}}}}|delete|serious=[[File:Stop hand nuvola.svg|40px|Критические проблемы]]|content=[[File:Emblem-important.svg|40px|Ыстатыйа иһинээҕитэ туох эрэ моһоллоох]]|style=[[File:Broom icon.svg|40px|Стиль моһоллоро]]|good=[[File:Green star boxed.svg|40px|Ыстатыйа статуһа]]|discussion=[[File:Nuvola apps ksirc.png|40px|Ырытыы]]|merge=[[File:Merge-split-transwiki default.svg|40x40px|Иһинээҕитин көһөрүү]]|notice=[[File:Information.svg|40px|Информация]]|#default={{{image|[[File:Information.svg|40px|Информация]]}}}}}}}</div>}} |class="ambox-text"|{{{text|<span style="font-size:smaller;color:#AAAAAA">Параметр&nbsp;''text'' ыйыллыбатах</span>}}}{{#if:{{{text-small|}}}|<div class="ambox-text-small">{{{text-small}}}</div>}} {{#if:{{{imageright|}}}|{{!}}class="ambox-imageright"{{!}}<div>{{{imageright}}}</div>}} |class="widthhack"|<!-- a hack for some cases to keep the box wide --> |}</includeonly><noinclude>{{doc}}</noinclude> nscf6bbzxwc34lybv6ql0nhrd5vyp35 0 708 4437 4436 2019-01-20T00:29:35Z HalanTul 17 4437 wikitext text/x-wiki '''Кыым''' - умайа турар [[уот]] кыырпаҕа. {{Q|Кыһыл кытыай кыым |Ааптар=[[Уот алгыһа]], Саха сиэрин-туомун айымньылара. Новосибирскай, Наука, 2003}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 54v5m0ydtxzwfrtdbx3bz3948tsbmhr 0 709 7882 7881 2022-07-27T01:18:13Z HalanTul 17 7882 wikitext text/x-wiki '''Хатыҥ''' — Саха сиригэр үүнэр сэбирдэхтээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. *Хан дугуй хатыҥ — туспа турар хатыҥ *Хан далбар хатыҥ == Хатыҥ айымньыларга == {{Q|Халаатаан саҥарар Хатын дьахталлар Ханна эрэ бараары Харыһыктаах таҥастарын хаттанан Хаҥкыр-иҥкир кэпсэтэ Хаамсан иһэллэрин курдук Хампа ньаассын Хатыҥ мастар Ханыылаһан үүммүттэр.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] mnvu9zzerlq77qwkn753ky436nn2cv8 0 710 5627 4453 2019-12-01T05:47:41Z HalanTul 17 5627 wikitext text/x-wiki Уйгу - . * Уйгу-быйаҥ * Уостубат уйгу эйигиттэн тумнаннын! [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] o6z1izv0hjd2zimi3ovl5hrf16fmcsn 0 711 5631 4455 2019-12-01T05:51:45Z HalanTul 17 5631 wikitext text/x-wiki '''Халҕан''' - [[аан]] сабыыта. Суон сүлдьүгэскин төлөрүтүмэ, Халыҥ халҕаҥҥын халбарытыма! [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] itr6n3yh52lwtg40p1tpl5t3lpv1r1k 0 712 4459 4458 2019-01-20T04:49:05Z HalanTul 17 4459 wikitext text/x-wiki '''Кыламан''' - [[халтаһа|халтаһаҕа]] үүнэр түү. * Төгүрүйэ түөс :Чүүччү кыламан, :Бытарас баттах, :Харчы сото... [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0buvgwjw7d2nqm7reb56bd6ionxu8du 0 713 4477 4476 2019-01-22T23:26:27Z Харах 34 4477 wikitext text/x-wiki '''Санаайа (Галина Семеновна Попова)''' - саха культуролог учуонайа, үнүбэрсиэт уһуйааччыта, суруналыыс, [[Саха араадьыйата|Саха араадьыйатыгар]] биэрии ааптара. * Үөрэхтэммэтэхпитинэ олохтон туоруубут диэн санаа утутар да, туруорар да бокуойа суох оҕо да, ийэ-аҕа да өйүн буккуйда. Олоҥхо муҥхата, Дь., Бичик, 2010, С. 6 *Үчүгэй да аһары барара үчүгэйгэ тиэрдибэт буолар эбит. Олоҥхону ааҕыы//Олоҥхо муҥхата, Дь., Бичик, 2010, С.21 *Мөһүлгэни хайаан да баардылыыр тустаахпыт - Күн аннын дьоно күн эргиирин бата олорорбутун туох да уларыппат. Олоҥхону ааҕыы//Олоҥхо муҥхата, Дь., Бичик, 2010, С. 23 [[Категория:Дьон алпаабытынан]] sxo53a9mdho7r7yfwp6yrydl4auaoev 0 714 4795 4512 2019-03-23T12:48:14Z Soppuruon 32 4795 wikitext text/x-wiki {{Q|Былыт - халлааҥҥа устар мууһурбут уу паара. Ырыам иччитэ ыпсан, Хоһоонум иччитэ холбоһон,... Хаппахтыыр хара былыты Халбарыччы хаһыытаатарбын...|Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|Эбир былыттар элбээтилэр, дьаҕыл былыттар наардастылар, куба кыыл буутун өрүкүччү таппыт курдук кубархай былыттар куоталаһан таҕыстылар. сыыйа-баайа сыстаҥ былыттар сырсыалаһан тахсан, кылбараҥ маҕан халлаан кырсын кыыйыта көттүлэр... Араҕас маҕан халлаан алын кырыытыттан ахсааннара биллибэт адаар-хара былыттар, алаас муҥунан анах сүөһүлэр ааллаан иһэллэрин көрдүк, аргыый аҕай ааҥнаан таҕыстылар.|Ааптар=[[Алтан Сарын]]. Этиҥнээх ардах}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Алампа]] [[Категория:Хоһоон]] fmxha11auwax149ngvh7hfo42kn6lrj 0 715 8128 8127 2023-02-27T00:37:23Z HalanTul 17 8128 wikitext text/x-wiki '''Мичээр''' — киһи уоһа-тииһэ [[Үөрүү|үөрүүтүн]] көрдөрөр сирэй бэлиэтэ {{Q|Мичээргэр иттэммин Мичилийэ үөрүөм... |Ааптар=Николай Егоров, "Миэхэ эрэннэххинэ"}} {{Q|...Эмээхсин мичээрдээбитигэр көрбүтүм - били мырчыстаҕас хара сирэйэ сырдаан ыларга дылы гынна, сорох киһи кырдьан да баран тупсар курдук, итинник ис киирбэхтик мичээрдиир буолааччылар, ол үксүн үтүө майгылаах, амарах сүрэхтээх кырдьаҕастар буолаллар.|Ааптар=[[Николай Габышев. Төрөөбүт буор.]]}} {{Q|Түүлэй түүнү сырдатан, Сулустары санатар Мичилийэр мичээриҥ Эймэнитэр сүрэхпин. Күндү сэгэрим, Таптыыр доҕорум, Истиий тойукпун.|Ааптар=[[Шестаков Афанасий Федорович]] "Доҕорбор" ырыатыттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 8facmrh0oeks9l4pcfyev82y5xppizi 0 716 4482 2019-01-25T08:37:23Z HalanTul 17 ''''Сурук''' - суруллубут [[бэлиэ]], суруллубут [[биллэрии]]. {{Q| Уу устар, ула...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4482 wikitext text/x-wiki '''Сурук''' - суруллубут [[бэлиэ]], суруллубут [[биллэрии]]. {{Q| Уу устар, уларыйар Үрэх сүүрүгүрэр, сүүдүйэр, Киһи кэхтэр, кэбэлийэр, Тыл сытыйбат, сыттаммат, Сурук сууйуллубат, суодуйбат.|Ааптар=[[Алампа]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gpkxtztmq4n1zo3l0048qqnqf7xcfux 0 717 4485 2019-01-25T08:41:32Z HalanTul 17 ''''Уларыйбат буолуу''' - оннунан хаалыы. Сүппэти, бэриммэти кытта ситимнэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4485 wikitext text/x-wiki '''Уларыйбат буолуу''' - оннунан хаалыы. Сүппэти, бэриммэти кытта ситимнээх. {{Q| Уу устар, уларыйар Үрэх сүүрүгүрэр, сүүдүйэр, Киһи кэхтэр, кэбэлийэр, Тыл сытыйбат, сыттаммат, Сурук сууйуллубат, суодуйбат.|Ааптар=[[Алампа]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] jlktkwdvi52sl04oabyjg9crszbm9z7 0 718 4488 4487 2019-01-25T08:46:53Z HalanTul 17 4488 wikitext text/x-wiki '''Иҥии''' - туох эрэ иҥэн хаалыыта, көспүт суолтатыгар - [[аат-суол]] иҥиитэ. * Тыл хоммут - ким эрэ туһунан санаа (үксүн алҕас, сыыһа) олохсуйан хаалбыт. == Айымньыларга == {{Q|Ардах уута хотоол сиргэ мустарын кэриэтэ, тыл хонноҕуна хонон барааччы. |Ааптар=[[Соппуруон Данилов]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2izx426n4p8mzwglxcypggyp6wh1khe 0 719 7944 7405 2022-12-15T02:31:08Z HalanTul 17 /* Айымньыларга */ 7944 wikitext text/x-wiki '''Төрөөбүт тыл''' - ийэҥ-аҕаҥ тыла. == Айымньыларга == {{Q|Өскө төрүт тылгын умнуоҥ - Өнүйбэккэ ииниэҥ-хатыаҥ, Силис тардыах сиргин тумнуоҥ - Симэлийэ сүтэн барыаҥ. |Ааптар=[[Сэмэн Уруукап]]}} {{Q|Саха тыла сайдыан баҕарабын, сайдыа диэн бэркэ эрэнэбин.|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай]]}} {{Q|Уонна эн өрүү өйдөө: аан дойдуга биир даҕаны дьадаҥы, сыппах тыл диэн суох. Ким этиэй олоҥхо тылын намыhах таhымнаах, куhаҕан тыл диэн. Ити улуу тыл.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]}} {{Q|Cаха омук тыла үрүйэ уутун курдук сэргэх, сир симэҕин курдук сиэдэрэй.|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} {{Q|Биhиги ийэ тылбыт - … дууhаны долгутар, өйү үлүhүтэр күүстээх- кыахтаах, имэҥнээх- илбистээх кэрэ-дьикти тыл! |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]]}} {{Q|… Төрөөбүт тылга болҕомто - төрөөбүт тыллаах дьон кыhалҕалара, түбүктэрэ. Атын ханнык да таҥара, герой онно көмөлөhөр кыаҕа суох. Төрөөбүт тылын төрөппүт оҕотугар бэйэтэ биллэрбэккэ, оҕо саадыгар, оскуолаҕа сэлээнниир буоллаҕына, кини төрөөбүт тыла сайдарыгар баҕарбат, дьулуспат… |Ааптар=[[Г.Г. Филиппов]]}} {{Q|Төрөөбүт тыл киhи үөрэҕи-билиини кэбэҕэстик ылынар, өйө -санаата туругурар, майгыта-сигилитэ ситэр, иhирэх иэйиитэ уhуктар, өлбөт үйэлээҕи айар-тутар дьоҕура тобуллар айылҕаттан бэриллибит эйгэтэ буолар. |Ааптар=[[Национальнай оскуола кэнсиэпсийэтэ]]}} {{Q|Хотонум сүөһүтэ быччары Хоройон турарын тухары Тыам сирэ барахсан барҕарыа, Төрүт тыл доргуччу дуорайыа! |Ааптар=[[Оһуохай Уола]]}} {{Q| Д.С.Лонгинов диэн [[Аҕа Дойду сэриитэ|Аҕа Дойду сэриитин]] кыттыылааҕа, учуутал суруйбута баар: "Саҥа тылланар оҕо, ханнык омугуттан тутулуга суох, төрөөбүт тылын истэ-билэ, саҥара үөрэннэҕинэ, өйдүүр өйө, майгыта-суобаһа, сайдыыта ордук үчүгэй буоларын наука дакаастаабыта өр буолла. Оҕо атын тыллары үөрэтэригэр төрөөбүт тылын билиитэ тирэх буолар. Мин үйэм тухары төрөөбүт тылларын тумнубут, үрдүк да үөрэхтэммит дьон хомойоллорун, төрөппүттэригэр хомнуулларын элбэҕи истибитим... Төрөөбүт тыл - оҕоҕо ийэ үүтүн тэҥэ, тыынар салгын, иһэр уу, аһыыр ас. Быһатын эттэххэ, киһи буоларга күүс-уох биэрэр өлбөт мэҥэ уута. Киһи аймах улуу дьоно бука бары төрөөбүт тылларынан уйэлээҕи, кэрэни айбыттара. Дьэ ол иһин мин сахалыы саҥа хаһан да сүппэтэр диэн баҕа санаабын суруйдум". Дмитрий Семёнович Лонгинов оҕонньор "иинин өҥөйө сытан" суруйбут кэриэс тыллара бар дьонун кулгааҕар иһиллиэн, сүрэҕэр тиийиэн баҕарабын. |Ааптар=[[Софрон Данилов]]}} {{Q|Төрөөбүт Төрүт тыл Сөрүҥ Сүөгэй курдук Сүрэҕи – быары Сөрүүргэтэр. |Ааптар=[[Күндэ]]}} {{Q|Дьоҥҥо харыс санаа, кэрэҕэ умсулҕан суох буолла. Ол туохтан диир буоллаххына, төрөөбүт тылыттан дии саныыбын. Төрөөбүт тылынан саҥарбат, төрөөбүт тылын суолтатын өйдөөбөт киһиэхэ туох харыс санаа, иэйинньэҥ дууһа баар буолуо диэтэҥий...|Ааптар=[[Николай Босиков]] "Тыа" сэһэниттэн}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тыл]] 7725q5o0lvnxg39fb46zan260xrcm1b 14 720 4501 4500 2019-01-27T23:34:21Z Арчы Уола 36 4501 wikitext text/x-wiki [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] bm0zegmyfybw55viklkiryi4u8e33ge 14 721 4503 2019-01-27T23:35:17Z Арчы Уола 36 Арчы Уола [[Категория:Бэйэтэ Эмтиэкэ]] сирэй аатын маннык [[Категория:Бэйэтэ эмтиэкэ]] уларыппыт 4503 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[:Категория:Бэйэтэ эмтиэкэ]] lvgr3k309l0dvvnop0uyimg0xa1bdmn 3 722 4515 2019-01-28T03:41:43Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4515 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 12:41, 28 Тохсунньу 2019 (YAKT)}} d798eu5afcmgklbx7dyz8cfax2n5rca 10 723 4516 2019-01-28T03:46:20Z HalanTul 17 '{| width="100%" | style="background: #E0F0FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft: 18px; -moz-border-radius-topri...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4516 wikitext text/x-wiki {| width="100%" | style="background: #E0F0FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft: 18px; -moz-border-radius-topright: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Help-browser.svg|18px]] [[Биики Домох:Түргэнник саҕалыырга көмөлөһөр ыстатыйа|Түргэнник саҕалыырга көмөлөһөр ыстатыйа]] | style="background: #6495ED; border:1px solid silver; -moz-border-radius-topleft: 0px; -moz-border-radius-topright: 18px;" width="80%" height=30|&nbsp;&nbsp;<font style="color: white; padding: 0.5em; text-align:center; font: 120%;" ><big>[[User:{{BASEPAGENAME}}|<span style="color:white;">{{BASEPAGENAME}}</span>]], нөрүөн нөргүй!</big></font> |- | style="background: #E0E6FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Crystal_Clear_app_ktip.png|18px]] [[Биики Домох:Бастакы хардыылар|Бастакы хардыылар]] | rowspan=7 style="background: #FFFFF0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft: 0px; -moz-border-radius-bottomright: 18px; padding: 0.5em; font: 90%;" valign="top" width="80%" | Биики Домох кыттааччыларын аатыттан эйигин сахалыы салааҕа киирбиккинэн! Манна кыттыбыккыттан астыныаҥ уонна элбэх туһаны ылыаҥ дии саныыбыт. Суруйуу сүрүн сиэрдэрэ манныктар: харса суох суруйан ис уонна үтүөнү оҥорорго дьулус. Биики Домох иһигэр баар ыстатыйалар, матырыйаал барыта (ол иһигэр эн суруйбутуҥ эмиэ) туспа, анал лиссиэнсийэнэн тарҕанар/туһаныллар. Ол лиссиэнсийэ аата [[:ru:GNU Free Documentation License|GNU Free Documentation License]]. Маннык лиссиэнсийэлээх суруйуулары ким баҕарар көҥүл туһаныан (суруйбут дьону ааттаан туран) уонна уларытыан сөп. Саҥа манна кэлбит дьон сороҕор бас билии быраабын кэһээччилэр. Бас билээччиттэн көҥүлэ суох тиэкистэри уонна ойуулары Биики Домоххо киллэрэр табыллыбат. Сиһилии манна көр — [[:ru:Википедия:Авторские права|Авторские права (нууччалыы)]]. Өссө биир алҕас бырайыак сыала-соруга өйдөммөтөҕүнэ тахсааччы. Биики Домох диэн сытаата хомуурунньуга. Биики Домох ыстатыйаларыгар илии баттаммат (суруйбут дьон испииһэктэрэ тутатына атын сиргэ — көннөрүү историятыгар суруллан иһэр). Ол гынан баран ыстатыйалары ырытыыга, эбэтэр аналлаах [[forum|кэпсэтии сирдэригэр]] кэпсэтиэххин баҕардаххына бука диэн илиитэ баттыыр буолаар. Ол маннык — түөрт тильда бэлиэтин субуруччу туруораҕын (<nowiki>~~~~</nowiki>), эбэтэр үстүрүмүөн хапталыгар анал тимэҕи баттыыгын ([[Билэ:Insert-signature.png]]). Бэйэҕин [[User:{{BASEPAGENAME}}|кыттааччы тус сирэйигэр]] билиһиннэриэххин сөп. Бу Эн тус бэйэҥ бас билэр кыракый сириҥ буолар. Холобур онно [[Template:Babel|омук тылларын билииҥ]] туһунан суруйуоххун сөп. Харса суох суруйан ис, хайдах сөпкө сурулларын сүбэлиэхпит, сыыйа-баайа бэйэҥ да билсэн иһиэҥ. Туох эмэ өйдөммөт буоллаҕына манна [[Биики Домох:Ыйытыылар]] тугу баҕарар ыйытыаххын сөп. Тугу эрэ тупсарыаххын, бэйэҥ этиигин киллэриэххин баҕардаххына [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сиргэ]] киирээр, эбэтэр бу киһиэхэ ([[User:HalanTul|HalanTul]]) нууччалыы да сахалыы да суруйаар. Өссө төгүл нөрүөн нөргүй! {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}}} </div> <div style="border-bottom:1px solid #eeeeee;padding-top:0.17em;padding-bottom:0.5em;"></div> <div style="font: 85%;">''Hello and welcome to the Sakha Wikipedia! We appreciate your contributions. We hope you enjoy your time here!''</div> |- | style="background: #E5E0FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Nuvola apps kmessedwords.png<!--Icona de la Pluja d'Idees de la Taverna de la Viquipèdia.png-->|18px]] [[Биики Домох:Ыстатыйаны ааттааһын|Ыстатыйаны ааттааһын]] |- | style="background: #F9E0FF; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:View-refresh.svg|18px]] [[:ru:Википедия:Как править статьи|Как править статьи]] |- | style="background: #FFE0F1; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Accessories-text-editor.svg|18px]] [[:ru:Википедия:Правила и указания|Правила и указания]] |- | style="background: #FFE0E6; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Crystal_Clear_app_lphoto.png|18px]] [[:ru:Википедия:Изображения|Изображения]] |- | style="background: #FFE5E0; border:1px solid silver; -moz-border-radius: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Green_copyright.svg|18px]] [[:ru:Википедия:Авторские права|Авторские права]] |- | style="background: #FFEFE0; border:1px solid silver; -moz-border-radius-bottomleft: 18px; -moz-border-radius-bottomright: 0px; font: 90%;" width="20%" height=30 align=left | &nbsp;&nbsp; [[Билэ:Nuvola apps bookcase.svg|18px]] [[:ru:Википедия:Глоссарий|Глоссарий]] |}<noinclude>{{doc}}</noinclude> <noinclude>[[Категория:Биики Домох:Халыыптар]] [[Категория:Биики Домох:Кыттааччылар]] </noinclude> lzmzb9hfnts40zh1zwc0un32lge83k4 0 724 5597 4517 2019-12-01T03:06:11Z HalanTul 17 5597 wikitext text/x-wiki Нуоралдьыма - [[Сиинэ (өрүс)|Сиинэ өрүс]] салаата. {{Q| Кинилэр Нуоралдьыма эбэ хотун диэн дьонноро туой аайы оргууй саҥаран кэпсэтэр, туох даҕаны сүрдээхтик ытыктыыр күүстээх сүүрүктээх, көҥкүстээх үрэхтэрэ олорор сирдэрин аннынан дуу, аттынан дуу күһүҥҥү хараҥа киэһэлэргэ хайдах эрэ суостаах баҕайытык тыаһаан-ууһаан, сааскы сарыаллаах сарсыардаларга сандаарыйа сырдаан ханна эрэ ырыых-ыраах харса суох иннин диэкидьулуруйа устарын, тохтообокко бара турарын үйэ-саас тухары өйдөөн хаалбыттар быһыылаах этэ. |Ааптар=[[Уйбаан Горнай]]}} [[Категория:Өрүстэр]] tib11ia6j8qehh6wwqa00afcmvl81q5 3 725 4524 2019-01-30T21:40:10Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4524 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:40, 31 Тохсунньу 2019 (YAKT)}} fdjvcd2vic9fk7pdk1p7nvznk9in6wp 0 726 4526 4525 2019-01-30T21:49:42Z HalanTul 17 /* Эбии сигэлэр */ 4526 wikitext text/x-wiki <center><u>Биики Домоххо саҥа киирбит дьоҥҥо аналлаах сирэй.<br />Бу бырайыакка кыттаҥҥыт бэйэҕит да улаханнык астыныаххыт, дьоҥно да көмө буолуоххут диэн эрэнэбит </u></center> Бастаан киирбит киһи вики-разметкаҕа буккуллааччы, холобур хайдах модьу бичигинэн суруйабын, саҥа устуруоканы хайдах оҥоробун диэн мунаарар түгэннэрэ баар буолааччы. Бу сирэй онно көмө буолуо. == Эрчиллэр сир == Бастатан туран ону маны көннөрөргө үөрэнэргэ, ыстатыйа харатын (черновигын) оҥорорго Тус бэйэ сирэйин оҥоһун. Ону оҥорорго <tt>[[Special:Mypage/Ыстатыйа харата|маны баттаа]]</tt>, онтон тахсыбыт түннүккэ ''маннык ааттаах саҥа ыстатыйаны суруйуоххун сөп'' диэни баттаа, оччоҕо <tt style="white-space:nowrap">/Ыстатыйа харата</tt> диэн сирэй оҥоһулуо. Бу тус бэйэҥ сирэйиҥ. Биики Домох сүрүн ыстатыйаларын аатын далыгар киирбэт (статистикаҕа эмиэ). Онон манна тугу баҕарар гыныаххын сөп. Ыстатыйа омоонун суруйуоххун сөп, араас разметка тэриллэрин туһанан эспэримиэн ыытыаххын сөп. Бэйэҥ көҥүлүҥ. Кэлин наадата суох буолла диэтэххинэ дьаһабылга этэҥҥин соттороор, эбэтэр маннык бэлиэни туруораар: {{tl|Db-owner}} == Разметка туһунан == Ыстатыйаны көннөрөн биэрэргэ '''Уларыт''' диэн кыбытыгы (вкладканы) баттанар. Үөһэ баар. Модьу бичигинэн суруйарга модьуратыахтаах тылгын чыскынан (мышкаҕынан) бэлиэтээн (хараардан) баран үөһэ баар тэрил хаптаһыныгар (панель инструментов) бастакы турар Ж буукубаны баттаа. Саҥа (кыһыл) устуруокаттан саҥа абсааһы саҕалыаххын баҕардаххына абсаастар ыккардыларыгар кураанах устуруоканы кыбыт. Атын ыстатыйаҕа сигэнээри гыннаххына ол тылгын квадратнай ускуобкаҕа угуохтааххын, судуругутук угарга тылгын хараардан баран тэрил хаптаһыныгар сыап ойуулаах тимэҕи баттаа. Салгыыта өйдөнүө дии саныыбын. Салаа баһын оҥорорго бас тыллар (салаа аатын) икки өттүн икки эбэтэр үс тэҥнэһии бэлиэтин туруораҕын. Маннык <nowiki>=== Олоҕун олуктара ===</nowiki> Суруйан-үлэлээн киирэн бардаххына атын да бэлиэлэри билэн иһиэҕиҥ. Барытын сатыаҕыҥ диэн эрэнэбит! Харса суох түһүнэн кэбис! == Эбии сигэлэр == '''Бу ролигы көр: [[Көмө:1-кы уруок]]''' ''Эбии маны көр:'' * [[:w:Сахалыы таба суруйуу быраабылалара|Сахалыы таба суруйуу сиэрэ]] * [[Биики Домох:Ыстатыйаны ааттааһын|Ыстатыйаны ааттааһын]] * ''[[:Категория:Биики Домох:Көмө|Көмө]] — Биики Домох көмөлөһөр матырыйаалларын тиһилигэ'' * ''[[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сир]] — Биики Домохһиттэр алтыһар сирдэрэ,'' * ''[[:ru:w:Википедия:ЧАВО]] — cписок часто задаваемых вопросов,'' * [[Көмө:Уларытыы устуоруйата|Уларытыы устуоруйата]] * [[Биики Домох:Бэлиэтэнии|Бэлиэтэнии]] * ''[[Биики Домох:Дьаһабыллар|Дьаһабыллар]] — дьаһабыллар тиһиктэрэ, кинилэртэн ону-маны ыйытыаххытн сөп.'' ''Биики Домоҕу сэргээбит буоллаххына доҕотторгор, аймах-билэ дьоҥҥор кэпсээ!'' [[Категория:Биики Домох:Көмө]] [[Категория:Биики Домох:Ыйыы-кэрдии]] rjdb4arpp1ldzlthoirbwqxqu66s5my 0 727 5580 4530 2019-11-30T21:46:48Z HalanTul 17 5580 wikitext text/x-wiki Ыстатыйа аата төрүт [[түһүк]]кэ туруохтаах (ким? туох? диэн ыйытыыга хоруйдуохтаах). Улахан буукубаттан суруллар, атын буукубалара (аббревиатураттан уонна хас да тыллаах ааттан ураты) кыра буолуохтаахтар. Киһи туһунан ыстатыйа аатыгар бастаан араспаанньата, онтон аата уонна аҕатын аата суруллар. Бу быраабылаттан туорааһыннар бааллар. Псевдонимынан биллибит киһи буоллаҕына псевдонима хайдаҕынан барар (аата инники буоллаҕына - инники, араспаанньата суох буоллаҕына - суох), холобур: <blockquote>Таллан Бүрэ<br> Бүөтүр Тобуруокап</blockquote>. Омук ааттарыгар эмиэ, саха киһитэ хайдах истэ үөрэммитинэн барар: <blockquote>Ромен Роллан</blockquote> Өскөтө мунаахсыйыы тахсыах курдук буоллаҕына (холобур, [[омоним]]нарга, хас да суолталаах тылларга) ускуопка иһигэр быһаарыы суруйуохха сөп. Талар кыах баар буоллаҕына, быһаарыыта кылгас буолара ордук. Холобур: <blockquote>Ньургун Боотур ("Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхо)</blockquote> gyn53s4lx1tw3z5md5qqt4r5owqsml8 0 728 7969 5625 2022-12-18T05:08:56Z Kwamikagami 720 7969 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Төбө абыраҕа — элбэхтик арыгылаан төбөтө ыалдьыбыт киһиэхэ кутуллар [[арыгы]]. * Төбөбөр киирбэт (түспэт) — өйдөммөт * Төбөҕөр иҥиннэр — өйдөө, умнума * Төбөҕөр тут — элбэҕи долоҕойго тутуу, умнубакка сылдьыы * Төбөҕүн (баскын) үлтү сыс — уһуннук улахан түмүгэ суох толкуйдаа == Өс хоһоонноро == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 5oyn2td8qxvdd2b4di4wjcdeut7rt13 0 729 4542 4541 2019-02-01T01:33:19Z HalanTul 17 4542 wikitext text/x-wiki == Дойду туһунан сомоҕо домохтор == * [[Киһи]] ааттаах, [[дойду]] сурахтаах. == Эбии көр == *[[Төрөөбүт дойду]] *[[Сир]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] 8d6itov25a3y9bi4cyai5ejdidyhz4m 3 730 4540 2019-02-01T01:30:48Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4540 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:30, 1 Олунньу 2019 (YAKT)}} hgebog2mm4lwv02kr7qed66cc3j9gmt 0 731 5630 5629 2019-12-01T05:50:46Z HalanTul 17 5630 wikitext text/x-wiki '''Уот''' - == Сомоҕо домохтор == * Уот ааныттан - ''аан бастакыттан, саҕаланыытыттан'' * Уот айах - сытыы тыллаах [[киһи]] == Өс хоһоонноро == == Уус-уран айымньыга == {{Q|Аҕыс-сэттэ ыйы быһа бытархан тымныыны, сирилэс силлиэни кытта күрэстэһэр булчут, отчут-масчыт саха киһитигэр уот мэлдьитин эрэллээх доҕор, арахсыспат аргыс буолара... Кырдьыга да, уот суоҕа буоллар, саха киһитэ эрэйдээх бу чэҥ муус дойдуга хайаан иитэр сүөһүнү күрүөлүө, төрөтөр оҕону төлкөлүө, уостубат олоҕу ууһатыа этэй... Махтаммыт саха абыраллаах уот барахсаны сиэдэрэй оһуор-дьарҕаа тылларынан сиэллээн-кутуруктаан ойуулаан хоһоонугар холбуура, ырыатыгар ыпсарара. Кини алаһа дьиэни сылаас тыыннаабыт аал уоту, син биир сир-дойду кэриэтэ, анал иччилээх дии саныыра... Амарах быһыы, аһыныгас санаа түмүллэрэ бу көмүлүөк оһоххо күһүгүрэччи күлэр, кулуһун төлөнүгэр кууһугуруу оонньуур Хатан Тэмиэрийэҕэ. Быһата, сахаҕа уот - өлбөт тыын, уот - уостубат олох, уот - истиҥ доҕор. |Ааптар=[[Софрон Данилов]], Олох тыгыалас тымыра. Талыллыбыт сэһэннэр//Уот. Дьокуускай, Бичик: 1994, С.387}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1kbgcjtpf7x8iihp2eh94ver4rbd8az 0 732 5374 4910 2019-09-30T10:15:04Z Soppuruon 32 /* Ыал буолуу туһунан уус-уран айымньыга */ 5374 wikitext text/x-wiki == Сомоҕо домохтор == * Ыал ийэтинэн. == Өс хоһоонноро == * Ыал аһа холумтаҥҥа хаалар. * Балыктаах күөлгэ кус бултуур,дьон таптыыр ыалыгар дьон тохтуур. == Ыал туһунан бэргэн этиилэр == * Ыалыҥ дьоро киэһэтигэр<br> Ыһыырынньык буолуохтааҕар,<br> Алдьархайдаах күннэригэр<br> Аал уот буола сатаар.<br> [[ Айталын|Н. Герасимов – Айталын]] == Ыал буолуу туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|(Бүөтүр) "Хата, биир эмэ кыыһы булан кэргэннэн. Ыал буол, оҕото-уруута төрөт. Ол буолар киһи кэскилэ, уол оҕо дьоло. Оҕото суох киһи син муҥурах мас кэриэтэ, силис тардыбат, сиэмэтин ыспат. Сотору кырдьыаҥ, эмэҕирэн охтуоҥ. Олоҕуҥ бүттэҕэ ол! Кэннигэр хаалар кимэ да, туга да суох... Оннук олоруох кэриэтэ - олоҕу олорботох ордук. Ол баар кырыыстаах кыраабыт олоҕо".|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.73}} {{Q|(Дьөгүөрсэ Тырыҥкаайап "Оҕолонуоххун-урууланыаххын баҕарар буоллаххына, өр [[огдообо]] буолан олорума. Кэргэннэн", - диэн баай ыал [[эмээхсин|эмээхситтэрин]] тылларын ылынар. Бу иннинэ икки кэргэнэ иккиэн өлөөхтөөбүттэрэ). Дьөгүөрсэ бэйэтэ даҕаны кэргэн ылыан мээнэ баҕарара. Сааһа отут биэһин ааспыта, сотору түөрт уончата буолуоҕа. Түөрт уонугар тиийэн оҕолонноҕуна, хаһан кинини улаатыннарар, үөрэттэрэн киһи оҥорон бэйэтин оннугар хаалларар. Ол эрээри кыргыттары да, дьахталлары да талымастыыра, бэркэ сирийэн көрүтэлиирэ. Түмүгэр тиийэн, дьон үөйбэтэҕин-санаабатаҕын, уонтан тахса оҕолоох Саппыйаан Сааба сүүрбэ иккитин туола илик кыыһын, Татыйаананы ыйыттарбыта. Саппыйаан Саабалаах нэһилиэктэрин үрдүнэн биллэр [[дьадаҥы]] ыаллар. Элбэх оҕо тэпсэн аһыылларыгар астара тиийбэтэ, таҥналларыгар таҥастара татыма. Ол курдук олорор ыал, оҕолорун улуус [[кулуба|кулубата]] тойон, баай киһи Тырыҥкаайап, ыйыттарбытын дьоллорунан аахпыттара уонна кыыстарын күүстэринэн кэриэтэ эргэ биэрбиттэрэ.|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.121}} {{Q| Кэргэнниилэр... Эр-ойох дьон... Кинилэр интимнэй олохторун бары боруҥуй муннуктарын, бары ымпыктарын-чымпыктарын, кинилэр күлүмүрдэс дуу, күлүгүрбүт дуу күннэрин, сыралҕаннаах дуу, дьыбарсыйбыт дуу түүннэрин бэйэлэрэ иккиэйэҕин эрэ билиэхтээхтэр. Бэл бу күн сиригэр бэйэлэринээҕэр да күндүркэтэр, саамай-саамай чугас дьонноро - оҕолоро ону билиэ суохтаахтар. Атын дьон - эгэ эрэ. Туора тумус ол эйгэҕэ букатын өҥөҥнүө суохтаах. Кэргэннии дьон сыһыаннарыгар ойоҕостон орооһуу төһөнөн оччугуй да, соччонон ордук. |Ааптар=[[Софрон Данилов]]. Сарсын эмиэ күн үүнүө. Олох тыгыалас тымыра. Талыллыбыт айымньылар. Дьокуускай,1994 С. 194}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] i006r3sgb5ehiwcvuxu1hhc6c6o1cn2 0 733 8098 6186 2023-02-15T07:21:00Z HalanTul 17 8098 wikitext text/x-wiki '''Сүрэх''' - [[харамай]] [[хаан]]ы хачайдыыр уоргана. == Сомоҕо домохторо == * Кус [[сүрэх]] (Куттас) * Сүрэҕин-быарын сымнат (Үөрт, манньыт, санаатын көтөх, уоскут) * Сүрэҕин ытарҕата, быарын тулаайаҕа (Баар-суох күндү, тапталлаах киһитэ, соҕотох оҕото) * Сүрэҕин-быарын ортотунан киирдэ (Сөбүлээтэ, таптаата) * Сүрэҕин быата уһун (Ыксаабат, тиэтэйбэт, долгуйбат, холку) * Сүрэҕи эрийэр (Хотуолатаары гынар, сүрэҕи мөҥүһүннэрэр) * Сүрэҕэ айаҕар таҕыста (Сүрдээхтик куттанна) * Сүрэҕэ аһы ылбат (Улаханнык ыалдьар киһи аһаабат буолтун этэллэр) * Сүрэҕэ бар гынна (Киһи улаханнык куттанан, сүрэҕэ эмискэ тохтуурун этэллэр) * Сүрэҕэ баас буолбут (сүрэх баастаах) (Ыар сүтүктээх аһыыны аһыйбыт (хас да төгүл), саллыбыт, кэһэкэнэ буолбут) * Сүрэҕэ-быара (санаата) бөҕөх (Бүтэйдии эрэнэр, улаханнык эрэнэр (ол-бу тахсыа, куһаҕан буолуо суоҕа диэн) * Сүрэҕэ-быара сымнаата (Манньыйда, уоскуйда, үчүгэй майгыланна, үөрдэ) * Сүрэҕэ көбөр (Сүрэҕэ эриллэр, күүскэ тэбэр) * Сүрэҕэ өлөхсүйэр (олохсуйар, эриллэр) (Сүрэҕэ өрүкүйэн хотуолуох курдук буолар) * Сүрэҕэ өрүкүйэр (көбөр) (Сүрэҕэ эриллэр, күүскэ тэбэр) * Сүрэҕэр түһэр (Сытыы, сыалаах, арыылаах аһы, сүрэҕэ сэлибирээн, кыайан сиэбэт) * Сүрэҕэр ыттарда (Туох эрэ куһаҕан буолуоҕун сэрэйэн, дьиксиннэ) * Сүрэҕэ суох (Үлэлиэн баҕарбат, сүрэҕэлдьиир киһи) * Сүрэҕэ таайар (Сэрэйэр) * Сүрэҕэ тэппэт (Баҕарбат, буолуганнаабат) * Сүрэҕэ хайдыбыт (1. Урут алдьархайга, дэҥҥэ-оһолго түбэһэн, куттас буолбут, саллан хаалбыт, кэһэйбит. 2. Куттанан, соһумар иэдээнтэн өлбүт.) * Сүрэҕэ халыҥ(Аһыныгаһа суох) * Сүрэҕэ ытырбахтыыр (Куһаҕан буолуон сэрэйэн сүрэҕэ ыалдьар, дьиксинэ саныыр) * Сүрэҕэ ыалдьар (1. Кыһанар, көмөлөһүөн, үтүөнү оҥоруон баҕарар) == Өс хоһоонноро == * Ийэ сүрэҕэ — оҕоҕо, оҕо сүрэҕэ — тааска. * Сүрэх билэр, сүһүөх билбэт. * Таптыыр сүрэх таайыгас (буолар). * Эр сүрэҕинэн, дьахтар тапталынан. == Сүрэх уус-уран айымньыларга == {{Q|Эмньик да сүрэххэ Эйэҕэс куолаһы, Ыарыһах киһиэхэ Ымыылаах ырыаны Дугунан тахсаҥҥын Дьири, дьири-дьир, Дьири, дьири-дьир Дьиримнии көтөҥҥүн, Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру Дьурулуу сылдьаҥҥын, Дьыры, дьыры-дьыр Дьири, дьири-дьир, Дьыры, дьыры, дьыры. Дьири, дьири, Дьири-дьир ыллааҥҥын, Дьырылат, дьырылат.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Күөрэгэй" ырыа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] e5d72j8zubcmft8ozpcpjajr8mju7mh 0 734 8416 5320 2025-03-04T00:16:58Z HalanTul 17 /* Өс хоһооноро */ 8416 wikitext text/x-wiki '''Ойуун''' диэн өй-санаа үөрэҕин баһылаабыт, "Туох барыта икки өрүттээх" диэн этиини тутуһар киһи ааттанар. == Өс хоһооноро == * Икки ойуун иирсээнэ суох олорбот * Ойуун ойоҕо ырайга тахсар, аҕабыт ойоҕо аакка түһэр. (Емельянов хомуурунньугуттан) == Сомоҕо домохтор == * Киирбэтэх ойуун абааһытыгар дылы (Сөбүлэниэ буоллар сөбүлэммэккэ, "ээх" диэн биэрбэккэ, кэтэмэҕэйдээн эрэйдиир киһини этэллэр) == Ойуун туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|Ханна ойуун элбэҕий да, онно [[өлүү-сүтүү]] үксүүр, ханна [[суут-сокуон]] баарый да, онно [[сымыйа]] элбиир баҕайыта диэни истибэт этиҥ дуо?|Ааптар=Дьэкиим, А.И. Софронов-[[Алампа]]. Олох оонньуура.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Идэ]] r8tpqcu0nq5swg5kk72o4bopjlw6u9b 0 735 4564 2019-02-02T04:29:01Z 94.245.128.70 'Аньыы - таҥараҕа буруйу оҥоруу, сиэртэн туораан куһаҕаннык быһыыланыы....' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4564 wikitext text/x-wiki Аньыы - таҥараҕа буруйу оҥоруу, сиэртэн туораан куһаҕаннык быһыыланыы. == Аньыы туһунан уус-уран айымньыларга == "(Уйбаан) ...Аньыы диэн [[саат]], саат диэн [[суобас]]". 1. А.И. Софронов-Алампа. Олох оонньуура. epvzeiyi9gil796sac9sg6g009k4uwi 0 736 4571 4570 2019-02-03T07:21:37Z HalanTul 17 4571 wikitext text/x-wiki {{Q| Venenum in auro bibitur |Ааптар=''[[Сүлүһүн]]ү (дьааты) [[көмүс]]кэ (көмүс иһиккэ) куталлар (кутан биэрэллэр)'', «Фиест» дыраама (III көстүүтэ)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jnp94l7toyp3kqg4mmkmt5qqzdidka7 0 737 4690 4650 2019-03-15T11:39:02Z Soppuruon 32 /* Идэлээх буолуу туһунан */ 4690 wikitext text/x-wiki '''Идэ''' - киһи аналлаах үөрэх көмөтүнэн баһылаабыт уустук дьарыга, соруга - дьоҥҥо туһалаах үлэни хамнас эбэтэр атын төлөбүр иһин оҥоруу. == Идэлээх буолуу туһунан == * Хата Бэрт улаханнык <br> Бэйэбиттэн кэлэнэрим <br> Биир суол баар. <br> Бачча сааспар дылы <br> Олорор олоххо <br> Ордук туһалаах, <br> Биир эмэ бэйэбэр <br> Иитиллэр идэни <br> Иҥэриммэтэх эбиппин. ::[[Алампа|А.И. Софронов-Алампа]]. "Аҕабар сурук". * Таптаатахха, сөбүлээтэххэ идэ барыта, дьоҥҥо туһалыыр идэ барыта үчүгэй. Кылаабынайа — үчүгэйдик үлэлиэххэ наада. Куһаҕаннык үлэлиир буоллаххына, ханнык да бэйэлээх үтүө идэ быыһыа cyoҕа. <br> ::[[Софрон Данилов]] * Хас биирдии идэҕэ аат-суол, чиэс диэн баар. ::[[Эдьиий Дора]] {{Q|Уулаах (Уйбаан), төһө да дьүдьэх буолбутун иннигэр, акаары киһи буолбатах, хата кини [[Өй|өйтөн]] тахсар биир дьоһун идэлээх. Бу идэ - [[олоҥхо|олоҥхоһут]] идэ буолар.|Ааптар=[[Эрилик Эристиин|Эрилик Эристиин]]. Кэриэс туолуута. 10 кылааска үөрэнэр хрестоматия. Бичик: 2009, С.224}} == Идэ, идэлээх буолуу туһунан өс хоһоонноро == * Идэлээҕи кытта олоруоҥ - идэлээх буолуоҥ.<br> * Идэлээх идэтиттэн өлөр.<br> * Илдьэ барар идэм, кытта төрүөбүт кыдьыгым. l0w0zor99dzfxn2w6fcqoc0sv2mte9f 0 738 4605 4604 2019-02-22T00:52:13Z HalanTul 17 4605 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Тэрис|Бикипиэдьийэ=Тэрис (Афанасьев Лазарь Андреевич)|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} '''Тэрис (Афанасьев Лазарь Андреевич)''' - [[Бүлүү улууһа|Бүлүүттэн]] төрүттээх учуонай, [[Айыы үөрэҕэ|Айыы үөрэҕин]] түһэ. {{Q|Туох туһалааҕый итэҕэл? Бастаан мин саарбахтыыр этим. Былыргы итэҕэлбит аныгы сахаларга туһаны аҕалыа дуо, диэн. Онтон үөрэтэн истэҕим аайы билэн испитим — биһиги итэҕэлбит үчүгэйдик ырытыллыбыт эбит. |Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] 2hygcxpelmbs9kfe20nnclxyo9s0dki 0 739 7954 5097 2022-12-18T05:01:21Z Kwamikagami 720 7954 wikitext text/x-wiki '''Дьадаҥы''' — [[баай]]а суох, тиийиммэт-түгэммэт олохтоох киһи. {{Q|Дьадаҥылар дьадаҥы буолар төрүөттэрэ кинилэр алҕаһы оҥорботторугар сытар. Наһаа сэрэнэн олороллор, алҕаһаабакка буола сатыыллар, кинилэри оскуолаҕа оннук үөрэтэллэр. Ол аата туохха да үөрэммэттэр. |Ааптар=[[Роберт Кийосаки]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4p38qtam96iv5a0nfntsh5upk49ens6 3 740 4586 2019-02-10T20:48:43Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4586 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 05:48, 11 Олунньу 2019 (YAKT)}} e080vvki1p1u54kqh7cne7467gq2rq7 3 741 4587 2019-02-10T20:48:57Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4587 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 05:48, 11 Олунньу 2019 (YAKT)}} e080vvki1p1u54kqh7cne7467gq2rq7 0 742 5618 4589 2019-12-01T05:19:32Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Тоҕус]] 5618 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Тоҕус]] odmofxassck37jt16qwogj67u8f97ip 0 743 4970 4592 2019-04-21T07:36:26Z Арчы Уола 36 4970 wikitext text/x-wiki '''Уһуктуу''' - саха норуодунай суруйааччыта Василий Сергеевич Соловьев-Болот Боотур (1975-1987) суруйбут арамаана. == Роман туһунан == {{Q|Суруйааччы көрдөрөр дьонун ис дууһаларын, олохторун араас мучумааннарын сиһилии, араас өттүнэн сыныйан көрдөрөн, кинилэр психологическай, социальнай мэтириэттэрин толору арыйарга дьулуһар, оччотооҕу историческай кэми кырдьыктаахтык көрдөрөр.|Ааптар=Саха литературатыгар тирэх өйдөбүллэр. - [[Дьокуускай]]: 2001. с.66}} [[Category:Арамаан‎‎]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Category:Болот Боотур]] [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Болот Боотур "Уһуктуу" персонажтара]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Category:Суруйааччылар]] osubp05sj75zdleffdaez9cevq18odf 0 744 5587 4593 2019-11-30T22:25:25Z HalanTul 17 5587 wikitext text/x-wiki '''Киһи биирдэ олорор''' - саха норуодунай суруйааччыта [[Софрон Петрович Данилов]] суруйбут [[арамаан]]а. ССРС суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын, [[ССРС]] [[КГБ]]-тын бириэмийэлэринэн бэлиэтэммитэ. [[Категория:Арамаан‎‎]] [[Категория:Софрон Данилов]] [[Category:Персонажтар алпаабытынан]] [[Category:Литэрэтиирэ персонажтара]] [[Category:Софрон Данилов "Киһи биирдэ олорор" персонажтара]] cqgvh1b2yn6q4jw7ot93vws34cvrkxg 0 745 4596 4595 2019-02-15T03:48:33Z Maria.bogum 43 /* Сахалыы сурунааллар */ 4596 wikitext text/x-wiki == Сахалыы сурунааллар == * Байдам - тыа ыалын суолдьут сурунаала. 2010 сыллаахтан "Ситим" медиа бөлөх оҥорон таһаарар. * Күрүлгэн - уус-уран литэрэтиирэ сурунаала. 2006 сыллаахтан "Ситим" медиа бөлөх оҥорон таһаарар * Хатан - ыччат сурунаала. 2008 сыллаахтан "Ситим" медиа бөлөх оҥорон таһаарар * Чолбон - уус-уран сурунаал. * Илин - история, география уонна культурология сурунаала. 1991 сыллаахтан тахсар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ou65we5ci3uvaicfqedicbr8jm5lw5c 0 746 4598 2019-02-22T00:37:42Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Тэрис]] 4598 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Тэрис]] fpwy1p9fzauga4fl9j0hg1957wiqrx6 3 747 4606 2019-02-23T22:56:05Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4606 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 07:56, 24 Олунньу 2019 (YAKT)}} tcpjm6mrb3ztlrzbt61opm7vvwu0b58 0 748 8314 8313 2024-04-19T02:08:54Z HalanTul 17 8314 wikitext text/x-wiki '''Софрон Данилов''' (19.04.1922, [[Мытаах нэһилиэгэ]], [[Горнай улууһа|Арҕаа Хаҥалас улууһа,]] [[Саха губернията]] — 07.09.1993) — саха норуодунай суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1949). {{Навигация|Тиэмэ=Софрон Данилов|Бикипиэдьийэ=Данилов Софрон Петрович|}} == Эппит этиилэрэ == “Хайа баҕарар норуокка кини туох-баар үтүөтүн, үчүгэйин, кэрэтин – өркөн өйүн, самныбат санаатын, чаҕылхай талаанын, сырдык ыратын, холобура суох хорсунун, модун волятын иҥэриммит уһулуччулаах дьон баар буолаллар”; “[[Күндэ]] дириҥ иэйиилээх дьиҥнээх поэт буолан, ханнык да чуор кулгаахтаах киһи истибэтин истэрэ, ханнык да кыраҕы харахтаах киһи көрбөтүн көрөрө...”; == Айымньыларыттан == {{Q|Үөрэн өрөгөйдүүр күммэр Мунчааран тумнастар күммэр Тахсыбаппын биир санаа иититтэн Биир санаа арахпат миигиттэн...|Ааптар=}} == Кини туһунан == {{Q|Кинилэр уота суох oxcyhyyra охтубуттара. Норуоттарын иһин охсуhyyгa. Кини тупсарын, туругурарын тyһугap.|Ааптар=[[Далан]]}} [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1922 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1993 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Category:Суруйааччылар]] qe5essq5mikio0glj4dp521x81cyb3m 14 749 4627 2019-02-25T00:30:22Z Арчы Уола 36 'Саха сирин норуодунай суруйааччылара уонна бэйиэттэрэ' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4627 wikitext text/x-wiki Саха сирин норуодунай суруйааччылара уонна бэйиэттэрэ 6pnafvvksajlhwswlzpykkw3ww4352n 0 750 4629 2019-02-25T00:32:16Z Арчы Уола 36 Арчы Уола [[Оттон Николаевич Бётлинг]] сирэй аатын маннык [[Оттон Николаевич Бётлингк]] уларыппыт: Аатын сөпкө суруйан биэрдим 4629 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Оттон Николаевич Бётлингк]] dwbx3c7mk42oss38qx2h261sie3f5y2 0 751 4631 2019-02-25T08:24:35Z Арчы Уола 36 [[Долгуура]] сирэйи Арчы Уола диэн кыттааччы манныкка [[Долгура]] уларыппыт (утаарыы үрдүнэн) 4631 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Долгура]] 7pcjay2309s2fibeatrvw70irwyddpz 0 752 8458 7436 2025-04-04T08:24:53Z Rachmat04 122 8458 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Сэмэн Тумат |Бикипиэдьийэ=Сэмэн Тумат |Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Сэмэн Тумат|}} '''Сэмэн Тумат''' (Семен Андреевич Попов) – саха норуодунай суруйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата, [[Булуҥ]] уонна [[Чурапчы]] улуустарын бочуоттаах гражданина, СӨ Ил Түмэнин А.П.Илларионов аатынан премия лауреата, СӨ Н.Е.Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата. == Сэмэн Тумат бэргэн этиилэрэ == {{Q|Саха литературатын бөҕөргөтүү биир улахан суолталаах хайысхатынан Дьокуускайга литература Киинин – П.А.Ойуунускай аатынан музейы тэрийии буолбута.|}} {{Q|Саха норуотун уус-уран литературатын төрүттэспит, кини атаҕар туруутугар көмөлөспүт сурунааллааххыт дуо диэн ыйыттахтарына, күөн туттуулаахтык “Чолбон” сурунаал баар диэх этим.|}} {{Q|Мин санаабар, “[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]” сурунаал саха норуотун чулуу интеллигенциятын үтүөҕэ дьулуурун өйөөбүт уонна кини историческай кырдьыгын булунуутугар сүҥкэн суолталаах көмөнү оҥорбут сурунаалынан буолар.|}} {{Q|Уус-уран айымньыны суруйуу, суоллааҕы бэлиэтээһиннэр, тылбаастар, общественнай-публицистическай ыстатыйалар, көрдөөһүннэр, чинчийиилэр, араас хайысхалаах түмүүлэри оҥоруу, айаннааһыннар, ааҕааччылардыын көрсүһүүлэр, кинигэлэри оҥоруу – мин олоҕум арахсыспат аргыстарынан буоллулар...|}} {{Q|Доҕор, аргыс дьон тустарынан өйдөбүл баар эрэ буоллаҕына, бигэтик олохсуйдаҕына эрэ, суруйааччы олоххо тутуһардаах буолсу быһыылаах...|}} {{Q|Олох будулҕаннаах суолун тутуһан айбыт-туппут үлэбит омооно тибиллибэккэ көстө-биллэ, бэйэтин үйэтин кырдьыгын кэпсии-ипсии, чаҕаара сылдьыахтын дуу бу курдук, күндү ааҕааччым, ситиниэхэ сытара буолаарай суруйааччы киһи дьоло-соргута.|}} {{Q|Саха литературатын историятын көмүскээһин уонна кырдьыгы булунарга туруулаһыы бары эрэйин-кыһалҕатын, сорун-муҥун даҕаны 1934 сылтан ыла күн бүгүнүгэр диэри Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын салалтата уона кини чилиэннэрэ чиэстээхтик толорон кэллилэр.|}} {{Q|Ыллык суол кэми-кэрдиини ыпсарар, Ыллык суол дьолго-соргуга тардыһан, Ыллыктаах санаа аартыгар кубулуйар!|Ааптар="[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]", 2022 сыл тохсунньу, с.35}} == Сэмэн Тумат туһунан этиилэр == {{Q|Кини сүрдээх сайаҕас, билиэн-көрүөн баҕалаах, сорудаҕы толоругас, кэлиитэ-барыыта сылбырҕа, үлэҕэ сыстаҕас уол буолан биэрбитэ. Буруо таһаарынан, дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэн, маассабай информация эйгэтигэр ахтыллар буолан барбыппыт.|Ааптар=[[Кулантай (Протодьяконов Василий Андреевич)|Василий Протодьяконов-Кулантай]]}} {{Q|Сэмэн Тумат айымньылара ааҕааччылар уонна критиктэр кэрэхсэбиллэрин ылбыт, киэҥник биллэр суруйааччы буолла. Биһиги көлүөнэ суруйааччылартан литератураҕа дьулурҕатык киирбит уонна дьулурҕатык үлэлии сылдьар аҕыйах дьон баар буоллахтарына, олортон биирдэстэринэн мин кинини ааттыах этим.|Ааптар=[[Ойуку|Павел Харитонов-Ойуку]]}} {{Q|Сэмэн Тумат Чурапчыттан төрүттээх суруйааччылар нэһилиэстибэлэрин үйэтитиигэ уһулуччу улахан өҥөлөөх. Аҥардас, таһаартарбыт, киирии тылларын суруйбут, хомуйан оҥорбут кинигэлэрин ахсаана уонтан таҕыста. Тумат үтүөтүн-өҥөтүн билигин ситэ сыаналаабатахпыт иннигэр, кэлиҥҥи көлүөнэлэр куруук махталынан ахтыахтара.|Ааптар=[[Тумарча|Василий Егоров-Тумарча]]}} {{Q|Киһи кимэ-туга үлэтигэр уонна дьоҥҥо сыһыаныгар көстөр. Сэмэн Тумат көннөрү сырыттаҕына, дьиэ эргиннээҕи киһи, барыбыт курдук. Хоһоон айан, ыстатыйа суруйан, кэпсээн-ипсээн бардаҕына, эбэтэр күннээҕи түбүгү үмүрү-хомуру тутан истэҕинэ кини дьонтон ураты дьоҕурдааҕын, киһиттэн таһынан киэптээҕин өйдүүгүн. Ол бу “күн бытархайа” хоһоонноругар биллитэлиир.|Ааптар=[[Гаврил Филиппов]]}} {{Q|Сэмэн Тумат аатын төрдүгэр баар үтүмэн, үтүмэт үлэни тэрийэ-айа сылдьар, бэйэтин 30-тан тахса кинигэтин тэҥэ, 70-ча атын суруйааччылар кинигэлэрин хомуйан оҥорбут үтүөлээх-өҥөлөөх. Кини нэһилиэгин аатын ылынарыгар учуутала Вениамин Миронов поэт сүбэлээбит.|Ааптар=[[Урсун|Николай Винокуров]]-[[Урсун]]}} {{Q|Эн үгүстэргэ холобур буолар курдук дьулуурдаахтык үлэлээтиҥ. Кэлэр да өттүгэр сылайбат сындааһыннаах, элэйбэт иҥиирдэнэн, самныбат санааланан саха омугун уус-уран литератураҕын байытыһа, барҕарда сырыт!|Ааптар=[[Савва Тарасов]]}} {{Q|Сэмэн Тумат айымньыларыгар киһи духовнай эволюциятын уустук процеһа арыллар. Кини айымньыларыттан духовнай эволюция үс хаттыктааҕын көрөбүн: 1). Киһи ис эйгэтин түгэх араҥаларыгар; 2). Дьон икки ардынааҕы сиэр-майгы; 3). Духовность үрдүкү араҥалара. Духовность ити үс араҥатын таптал философията диэн түмүллүбүт өйдөбүлүн Сэмэн Тумат айымньылара толору арыйаллар.|Ааптар=[[Елисей Иевлев]]}} {{Q|Сэмэн Тумат “Оҕо сааһым хоптото” сэһэнигэр Киһи уонна Айылҕа, Аҕа Үөрэҕэ, Олох иһин охсуһуу, булт уонна булчут темалара араастаан арылланнар, хамсыыр хартыыналар буоланнар тэниччи тардыллаллар. Оҕолорго да, улахаттарга да сыһыаннаах толкуйдаах санаалар иитэр, харыһыйар суолтаҕа суруллубуттара өтө сэрэйиллэр.|Ааптар=[[Нүһүлгэн|Ксенофонт Уткин-Нүһүлгэн]]}} {{Q|...олус омуннаах-төлөннөөх, бараммат кэпсээннээх-ипсээннээх Сэмэн кыраттан да хомойор уйан дууһалаах, кими баҕарар кытары бэрт кэбиҕэстик билсэ-көрсө охсор ураты дьоҕурдаах.|Ааптар=[[Егор Неймохов]]}} {{Q|... онон, Сэмэн Тумат ааҕааччыларын төрөөбүт айылҕаларын кэрэтин таптыырга, кининэн киэн туттарга, киниттэн дуоһуйарга иитэр, айылҕа киһини аһатар эрэ буолбакка, иитэр суолталааҕын көрдөрөр.|Ааптар=[[Зоя Башарина]]}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nd6wbaswb9mtiwf9mx8ye2cryfju0rk 1 753 4635 2019-02-25T10:13:49Z 94.245.134.229 'венец, венок, венчанная диэн тыллар тылбаастара' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4635 wikitext text/x-wiki венец, венок, венчанная диэн тыллар тылбаастара 2darl499a1el8kke56p0j5xj2g35gvh 3 754 4636 2019-03-04T18:39:28Z Guy Macon 311 Creating page -- page copied from meta doesn't have the site-specific "you are viewing a mirror site" message that I want. 4636 wikitext text/x-wiki == Wrong Place? == I prefer that messages be posted to [ https://en.wikipedia.org/wiki/User_talk:Guy_Macon ] instead of here, but if you post here I will get a weekly email notice and will eventually get back here to respond. This may take a week or two so please be patient. If you find this page on any site other than sah.wikiquote.org you are viewing a mirror site. Be aware that mirror pages may be outdated, and that I have no affiliation with or control of mirror websites. The original page is located at [ https://sah.wikiquote.org/w/index.php?title=Кыттааччы_ырытыыта:Guy_Macon ]. 4z7bj548h5pldthaxg7p6wuyto0flk9 2 755 4637 2019-03-05T03:50:49Z Guy Macon 311 Creating page -- page copied from meta doesn't have the site-specific "you are viewing a mirror site" message that I want. 4637 wikitext text/x-wiki == Guy Macon == <div style="width:100%; height:1em; clear:both;"> </div> [[File:500 x 500 SMPTE Color Bars.png|thumb|center|250px|alt=Guy Macon created this 724 byte SMPTE Color Bar image and released it to the public domain under a Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication.|<span style="font-size: xx-small; float:right;">[https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/deed.en CC0] Guy Macon</span>]] <div style="width:100%; height:1em; clear:both;"> </div> <div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"> <code> <span style="font-size: large;">'''Guy Macon's Webpage:'''</span> <span style="font-size: large;">'''&nbsp;'''</span> <span style="font-size: large;">'''http://www.GuyMacon.com/index.html'''</span> </code> </div> <div style="width:100%; height:1em; clear:both;"> </div> <div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"> <code> <span style="font-size: large;">'''Guy Macon's Wikipedia Page:'''</span> <span style="font-size: large;">'''&nbsp;'''</span> <span style="font-size: large;">'''https://en.wikipedia.org/wiki/User:Guy_Macon'''</span> </code> </div> <div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"> <code> <span style="font-size: large;">'''Guy Macon's Wikipedia Talk Page::'''</span> <span style="font-size: large;">'''&nbsp;'''</span> <span style="font-size: large;">'''https://en.wikipedia.org/wiki/User:Guy_Macon'''</span> </code> </div> <div style="width:100%; height:1em; clear:both;"> </div> <span style="font-size: small;">If you find this page on any site other than sah.wikiquote.org you are viewing a mirror site. Be aware that the page may be outdated, and that I have no affiliation with or control of mirror websites. The original page is located at [ https://sah.wikiquote.org/w/index.php?title=Кыттааччы:Guy_Macon ].</span> <!-- Unless otherwise specified, everything I (Guy Macon) write on Wikipedia or anywhere else on the Internet is released under the Creative Commons CC0 "No Rights Reserved" license. See http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/ and https://en.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons_license#Zero for details. To the extent possible under law, I waive all copyright and related or neighboring rights to my work. You are free to use them for any purpose. I do NOT require you to give me credit. I would prefer that if somebody asks where you got it, you tell them, but that is up to you. You are even free to pretend you wrote it, just as everyone else is free to mock you when they find out what you did. --> <!-- Committed identity: c0c5e71bca550e99a8ae6641e66c428e232051bade39cd47355634ff159c9475fffa1d12eee339aa401bfe5b31ff7fc352c2b9c6f002bfe82d03a6b3f9e40047 is a SHA-512 commitment to this user's real-life identity. See https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedia_Signpost/2007-05-14/Committed_identity --> 9hufdmkqft3b2x7rr5d3xhoin3fyywq 0 756 4638 2019-03-05T07:21:27Z Арчы Уола 36 '{{Q|[[Мария Обутова-Эверстова]] Сааскы айылҕа тиллэн, күөх хампатын кэттэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4638 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Мария Обутова-Эверстова]] Сааскы айылҕа тиллэн, күөх хампатын кэттэ.|Ааптар=Мария Обутова-Эверстова}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] psdrdxgbzkv7594xb7ykg7ilyeomwvz 0 757 4754 4753 2019-03-20T01:21:23Z HalanTul 17 /* Түмүк */ 4754 wikitext text/x-wiki '''Күрэс түмүктэннэ.''' Биики Домох Ийэ тыл күнүгэр анаан (хойутаан да буоллар😉) күрэс ыытар. '''Күрэс ис хоһооно кылгастык:''' 4 хонук иһигэр ким ордук элбэх саҥа ыстатыйаны суруйбут кыайыылаах буолар. 2 номинациялаах: Биирэ саҥа бэлиэтэммит, урут суруйа илик дьоҥҥо, иккиһэ - уопуттаахтарга. :Бириис: Гуманитарнай чинчийии института (ГЧИ) туруорбут Быһаарыылаах тылдьытын 14-с туома. :Болдьоҕо: '''2019 сыл кулун тутар 12 күнүттэн 16 күнүгэр, түүн 12 чааска диэри''' оҥоһуллубут ыстатыйалар ааҕылаллар. === Быраабылата: === Ыстатыйа саҥа буолуохтаах, Биики Домох сиэрин (быраабылатын) кэһиэ суохтаах, сотулларга ууруллубут ыстатыйа аахсыллыбат. Ыстатыйа толорута, уһуна-кылгаһа, таба суруйууга алҕастааҕа (ол иһигэр сахалыы буукубалар атын буукубанан солбуллубуттара) суолтаҕа ылыллыбат. Ахсаан эрэ суолтаҕа ылыллар. Кыттар киһи хайаан да бэлиэтэммит буолуохтаах, аатын суруйбакка псевдонимынан суруйара көҥүллэнэр, ол эрээри кыайар түгэнигэр тэрийээччилэргэ дьиҥнээх аатын этиэхтээх (баҕарбат буоллаҕына, аата киэҥ эйгэҕэ таһаарыллыбат). === Тэрийээччилэр: === Халан уонна Рустам Каженкин (Арчы Уола). Инфопартнер: "Кыым" суруналыыһа Альберт Капрынов. Кытаатыҥ! Саха тыла интэриниэт киэҥ киэлитин толороругар көмө буолуҥ! Бу суругу тарҕатарга көмөлөһүҥ! Аттар түстүлэ-эр! == Түмүк == Күрэскэ 6 киһи кытынна: [[Кыттааччы:Soppuruon|Soppuruon]], [[Кыттааччы:Дэгиэ|Дэгиэ]], [[Кыттааччы:Баай Барылаах|Баай Барылаах]], [[Кыттааччы:Ayanivanov|Ayanivanov]], [[Кыттааччы:Уйулҕан|Уйулҕан]]. 25 саҥа ыстатыйа баар буолла: [[Аартык]], [[Эмээхсин]], [[Ходуһа]], [[Сэмсэ]], [[Таман]], [[Хомурах]], [[Уһурбах]], [[Кытыйа]], [[Былаат]], [[Хоноһо]], [[Үтэһэ]], [[Орон]], [[Бэргэһэлэнии]], [[Роберт Пенн Уоррен]], [[Пьер Верон]], [[Сэмюэл Голдвин]], [[Черчилль Уинстон]], [[Холорук]], [[Дьылҕа]], [[Тирбэҕэ]], [[Талыы]], [[Кыыс]], [[Алдьархай]], [[Виталий Очиров]]. Ону таһынан күрэс кэмигэр [[Тыл]], [[Идэ]], [[Ыал]], [[Ынах]], [[Үөрэх]], [[Үүт]], [[Ойох]], [[Чардаат (киһи уҥуоҕа)]], [[Аат]], [[Таптал]] диэн ыстатыйалар тупсарылыннылар. Урут бэлиэтэммит кыттааччыларга кыайыыны ситистэ [[Кыттааччы:Soppuruon]]. Саҥа бэлиэтэммит кыттааччыларга кыайда [[Кыттааччы:Ayanivanov]]. Кыайыылаахтары эҕэрдэлиибит! Бары кыттыбыттарга махтанабыт, дьолу-соргуну баҕарабыт! Кыайыылаахтар бириискитин тоҕоостоох кэмҥэ туттарыахпыт. [[Категория:Биики Домох:Күрэс]] 96clb1xhd2iaibfj4ev5rb5suggkpnb 0 758 5873 4771 2020-01-26T23:44:45Z Luv Yoo-Ri 71 5873 wikitext text/x-wiki '''Роберт Пенн Уоррен''' (1905-1989) — [[АХШ]] бэйиэтэ, суруйааччыта, литэрэтиирэ кириитигэ * Эн үтүөнү куһаҕантан оҥоруохтааххын, тоҕо диэтэххэ, атынтан оҥороруҥ суох. (Үтүө хантан да оҥоһуллубатаҕын иһин, өстөөхтөн (куһаҕантан) оҥоруохтааххын.) [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Кириитиктэр]] bzp6l3gpuugra7h7krwsghr9tr17zeq 0 759 5600 5599 2019-12-01T04:22:59Z HalanTul 17 5600 wikitext text/x-wiki '''Пьер Верон''' (Véron) — Франция суруналыыһа, [[1833]] с. [[Париж]]ка төрөөбүт. [[Сатира]] сурунаалларыгар үлэлээбитэ, "Charivari" сүрүн эрэдээктэрэ этэ. * Үксүгэр иэстэрин уонна зонтиктарын умналлар. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] pa1k3rs8jbxplj9uu2hjimzji9izeb3 0 760 4768 4767 2019-03-21T09:01:03Z HalanTul 17 4768 wikitext text/x-wiki '''Сэмюэл Голдвин''' — [[Голливуд]] төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, [[АХШ]] устуоруйатыгар саамай ситиһиилээх [[киинэ]] продюсердартан биирдэстэрэ. * Киинэ тыйаатыра хараҥатын тухары киинэ өлүө суоҕа. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Киинэ]] reox9hbuvmj4xhpbpbqjql350sx8vso 0 761 7927 7479 2022-11-17T22:26:20Z Kihti-Sami 731 7927 wikitext text/x-wiki [[File:Churchill-in-quebec-1944-23-0201a.gif|244px|thumb|right|Черчилль Уинстон (1943)]] '''Черчилль Уинстон''' - [[Улуу Британия]] салайааччыта. * Генерааллар куруук ааспыт сэриигэ бэлэмнэнэллэр. * Үөдэн түгэҕинэн иһэр буоллаххына тохтообокко айаннаа. * Мохсоҕол тыалы утары көттөҕүнэ ордук үрдүккэ тахсар. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] tb4gmjb5v3pa3adfordjt8e6qqzg786 3 762 4648 2019-03-13T09:36:54Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4648 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:36, 13 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} 7n2ca8obnasuuypm3araad8f7qt679u 0 763 5214 4794 2019-06-24T02:22:52Z HalanTul 17 5214 wikitext text/x-wiki '''Холорук''' - [[тыал]] ону-маны күүскэ өрө ытыйан хамсааһына. == Холорук туһунан өс хоһоонугар == * Тыалынан киирбит холоругунан тахсар. == Холорук туһунан уус-уран айымньыга == * Сэтинньи сэттистиир күүрээннээх күнүгэр,<br> Сэриинэн сэтэрэн, уотунан умайан,<br> Сир ийэ үрдүнэн силлиэлээх холорук<br> Силлиэрэн-боллоорон ытыллан таҕыста... [https://sah.wikisource.org/wiki/%D0%91%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D2%BB%D1%8B_-_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D0%B0_(%D0%9E%D0%B9%D1%83%D1%83%D0%BD%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9) Ойуунускай] * Холорук Уйбааскылаах бугулларыгар тиийэн, биир субурҕа бугулу бурайда. * Ол кэлин өттүттэн уохтаах холорук, уоска бэрдэрбит көрдүк, уостан хаалла, сиккээһиннээх тыал симэлийэн барда...{{Q| |Ааптар=[[Алтан Сарын]]. Этиҥнээх ардах}} [[Категория:Айылҕа көстүүтэ]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dd9cjq3rk5af2frdu6frrjtjju1ncl4 0 764 7960 4951 2022-12-18T05:05:46Z Kwamikagami 720 7960 wikitext text/x-wiki '''Талыы''' — дьахтар оҕолонор ыарыыта. == Болкулуорга == * Өһөс дьахтар талыыта үлүгэр буолар. == Дьахтар талыытын туһунан уус-уран литератураҕа == * "Уйбаан, урут дьахтар төрүүрүн көрбөтөх-билбэтэх буолан, ойоҕо төрөөрү ыалдьыбытыттан бэркэ соһуйда. Итиитигэр кэлиэх-барыах сирин булбата. Ол ыккардыгар, ойоҕо туой өрө аҕылыыр, ынчыктыыр, абытайдыыр буолан барда".{{Q| |Ааптар=[[К.О. Гаврилов. Аата, уол даҕаны буолбат. Дьокуускай, Бичик:1993, С. ]]}} {{Q|Онус ыйыгар тиийэн Олорор кэмэ кэлэн Эдэр дьахтар барахсан Этэ ыалдьан эймэнийэн барда, Самыытын уйбата, Саҥата элбээтэ... Кутаа талыыта Кургумунан кутта, Ийэ талыыта Иһинэн киирдэ, Хороҥ талыыта Ходьоҥнотон барда: Айыыһыт ийэтин ыҥырар Абытай халахайа буолла, Эдьээн ийиэхситин эргитэр Энэлгэн тойуга буолла, Торумтуйбут бытыктаах Тойон эрин диэки Тобулута көрбөхтөөтө... Ыксал буолла - Ытамньыйан ылла, Үрүҥ күнэ өлбөөдүйдэ - Үөһээ тыыммахтаата... |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Дьулуруйар Ньургун Боотур. Дьокуускай, 2003. С.33}} {{Q| Онтон - Бото-болдьоҕу толорон, Кэм-кэрдиини ситэрэн, Тэргэн ыйы иэччэхтэтэн, Ийэм эрэйдээххэ Айан талыыны Арҕаһынан киллэрэн Абытайдатан барбыттааҕым, Хоро талыыны Кургумунан киллэрэн Ходьороҥнотон барбыттааҕым... |Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон. - Якутскай, 1978, С. 61}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] p4b54zdzzloex8yinfcqc38pf70qk3f 0 765 4659 4658 2019-03-14T12:31:26Z Soppuruon 32 4659 wikitext text/x-wiki '''Хомурах''' - тыал типпит халыҥ хаара. == Хомурах туһунан өс хоһоонноро == * Хомурах хоммотох сирэ суох, [[кыыл]] сылдьыбатах [[симилэх|симилэҕэ]] суох. == Хомурах туһунан уус-уран литератураҕа == * Бу күннэргэ күүскэ [[Тыал|тыалыран]] дэлби [[тибии|типпит]], сорох сиринэн хомурах кытаатан, [[Таба|табалар]] [[өрөҕө|өрөҕөлөрүгэр]] диэри батарыта түһэн бадылҕахтаан [[эрэй]] бөҕөнү көрдүлэр. ::[[Иннокентий Иванов]]. "Чуумпу Бүлүү". 2018, С. 29. * Кыһыны быһа сытыы тыал быһыта кымньыылаабыт от үрэҕин хомураҕа хайыһардаах киһини холкутук уйара. ::[[[https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87 В. Титов]]] * Тыалтан уонна күн уотуттан чиҥээбит хомурахтарынан [[наарта|наарталар]] чэпчэкитик элээрэллэрэ. ::[[[[Далан]]]] * [[Халыма]] [[тоҥ]] хомураҕа, ытыллар [[буурҕа|буурҕата]] бу куугунуу сытар. ::[[Сергей Васильев (поэт)|С. Васильев]] * Мин кэллим<br> Хомурах таптаан хонуктанар<br> Холус ыраах дойдуттан. ::[[Сергей Васильев (поэт)|С. Васильев]]. "Улуу Ильмень". [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ape97yh8wxezfw5s8fhmuhortd548f6 0 766 4675 4660 2019-03-15T00:07:22Z Soppuruon 32 4675 wikitext text/x-wiki '''Уһурбах''' - сулумах, соҕотох (эргэ барбатах, кэргэн ылбатах). == Сулумах киһи туһунан өс хоһоонноро == * [[Титирик]] [[орон]] [[Эрэй-муҥ|эрэйдээх]] (сулумах киһиэхэ сыһыаннаан). * Эргэ барбатах [[кыыс]] [[кытыйа|кытыйаны]], [[хамыйах|хамыйаҕы]] кытта кырбаһар. * [[Ойох]] ылбатах [[уол]] [[үтүлүк|үтүлүгүн]], [[Бэргэһэ|бэргэһэтин]] кытта охсуһар. * Холостуой киһи оронуттан уордайар, [[тэллэх|тэллэҕиттэн]] тэбиэһирэр. * Кураанах орон хобдох. == Уус-уран айымньыга == * - Бачча сааскар диэри эн мин дэһэр эрэллээх сэгэргин, тэллэххэ сытар тэҥнээххин, хоойго сытар холооннооххун булбут киһигин дуу, суох дуу? <br /> - Бу үп-эргиэн охсоонугар охсуллан, хоойго сытар холооннооҕо, тэллэххэ сытар тэҥнээҕэ суох сылдьар киһибин.{{Q| |Ааптар=[[Саха народнай тойуктара. Мачайар Баһылай]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kr38zx49u2qko9876orami6817bdttr 0 767 5639 5638 2019-12-01T11:47:49Z HalanTul 17 5639 wikitext text/x-wiki '''Кытыйа''' - миискэ курдук дьоҕус мас иһит. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * Ыт баһа кыһыл көмүс кытыйаттан төкүнүйбүтүгэр дылы. * Кытыйа кыырда, [[хамыйах]] хардааччыта, [[мэһэмээн]] [[мэкчиргэ|мэкчиргэтэ]]. * Кытыйа кытыйатын кытта кырбаһар, хамыйах хамыйаҕын кытта хабырыһар. * Кытыйанан-хамыйаҕынан кырбаһан үөскээбит. * Кытыйанан-хамыйаҕынан кырбаһа олорор. * Кытыйата туолла. * Кытыйа-хамыйах кырбаһыы. * Кытыйа-хамыйах салас. == Уус-уран айымньыга == {{Q| Тар үөрэни чалыр-чулур кутаннар, үс сиринэн үүдэһиннээх үтүө иһитинэн , ур кытыйанан уруйдаабыттара... |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Олох дуу? Түүл дуу?}} {{Q|Хаҥас долбуурга кытыйалар туралларын биир-биир ылаттаан көрүтэлээтэ. |Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} {{Q|Настаа эмээхсин кытыйаҕа арыылаах саламаат кутан аҕалла. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]]}}<br> {{Q|Маайа кыра мас кытыйаҕа күөрчэх ытыйан, лэппиэскэтин аҕалла. |Ааптар=[[Эрилик Эристиин]]}} {{Q|Эт эрэ эн миэхэ, кытыйа, Уоттаах алтаннаах [[удьурҕай]], Ханнааҕы хатыҥы кыдыйан Ким эйигин оҥорбутай? |Ааптар=[[Эллэй (бэйиэт)|Эллэй.]] Кытыйа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Иһит-хомуос]] n0n3g28bti0d4eq1jf1cyxah4yb78xk 0 768 5170 4679 2019-06-09T03:48:43Z Soppuruon 32 5170 wikitext text/x-wiki '''Былаат''' - дьахталлар төбөҕө баанар эбэтэр санныга бүрүнэр чараас эбэтэр халыҥ баайыы түөрт муннуктаах таҥастара. == Былаат уус-уран литератураҕа == * "Иринньэх этэ: иккитэ-хаста улаханнык ыалдьан сыккырыыр тыына эрэ ордуталаабыта - кыайан ытаабат, былаат курдук буолан хаалыталаабыта". * "Ол оҕом, бу, былаат баанар улахан дьахтар буоллаҕа". * "Бу чахчы, чахчы, мин оҕом былаата. Маны мин куораттан кэһии таһааран биэртим. Бу мин кэриэһим, аҕатын кэриэһэ буолуох тустаах этэ. Ону кини, хайдах, хайдах кэһэн, тэпсэн туран, киһиэхэ биэрэрий?" |Ааптар=[[Суорун Омоллоон|Д.К. Сивцев]], Күкүр Уус {{Q| "... Эгэ, былаат кэлиэ дуо - Эр киһилии, хоттуустаах..." |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 86}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dl7wggqce4lg7fifeccfnxqgbx2g9oh 0 769 4711 4680 2019-03-16T10:09:57Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньыга */ 4711 wikitext text/x-wiki '''Хоноһо''' - [[ыал|ыалга]] хонор эбэтэр хоммут ыалдьыт. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * Сылдьар ыалдьыт, хонор хоноһо. * Хоноһо хоноһотун хоонньоспутугар дылы. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Күүттэриилээх хоноһо - Буолар мааны хоноһо, Соһуччу кэлбит хоноһо Буолуохтун эмиэ - Мааны хоноһо!|Ааптар=Сулус санаалар, 2016, с.89}} {{Q|[[Түүн]] үөһүн ааһыыта бадахтаах [[оҕонньор]] түргэн үлүгэрдик туран хоноһолорун туруортаата, аһаан-сиэн, тэринэн баран, [[айан]] дьонноро [[аартык|аартыгы]] арыйан [[айан|айаннаатылар]].|Ааптар=Саха народнай тойуктара.Мачайар Баһылай, 1983, С.72}} {{Q|Миэхэ хоно кэлбит Хоноһолор буолуо дии санаабытым, Хатыйдаар, эһиэхэ хоно кэлбит Хоноһолор эбит. Хоноһолоргутун хонноро охсоҥҥут, Хотуйдаар, ыыта охсуҥ.|Ааптар=Саха народнай тойуктара.Мачайар Баһылай. Якутскай, 1983, С.34}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ismsz1w4exhktyucsffrlrkug7vkuzi 0 770 4752 4750 2019-03-20T01:20:01Z HalanTul 17 4752 wikitext text/x-wiki '''Виталий Очиров''' - [[Таатта]] [[Харбалаах|Харбалааҕыттан]] төрүттээх саха ырыаһыта. Ырыалара: «Күн киһим», «Айыыларым арчылааҥ», «Ыллыктар», «Мичилий мичилий» == Ырыаһыт туһунан == {{Q| Бэрдьигэстээххэ ситиһиилээхтик кэнсиэрдээн баран, сарсыҥҥытыгар кырдьаҕас Бүлүү куоратыгар, толору залга кэнсиэрин ортотугар тиийиитэ, таһырдьа кубулҕаттаах кулун тутар обургу добун буурҕаны түһэрбит. Кэнсиэртии турар саалатын иһигэр кытары аргыйан ааһыталаабыт. Ону кытары уоттара баран хаалбыт. Көрөөччүлэр телефоннарын фанаарын холбообуттар. Виталий ороһуйбакка эт куолаһынан олоҥхолоон, тойуктаан доллоһуппут, хоһоон аахпыт, айар үлэтин туһунан кэпсээн кэккэлэппит. Ол кэмҥэ кулууп үлэһиттэрэ Уйбаан Уйбаанабыс Тулааһынабы, байааннаах булан аҕалбыттар. Дьэ доҕоор байаан алыптаах, тыыннаах дорҕооно саала иһин кэрэтик тыаһаан толорон кэбиспит. Өрүү улахан тыас-уус, уот-күөс, ньиргиэр курдук буолуо дуо, байаан тыаһа барахсан. Оттон Виталий микрофона суох эт куолаһынан ырыаларын биир биир көрөөччүлэр дохсун ытыстарын тыаһынан доҕуһуоллатан ыллаан, кылыһаҕа истээччилэр куттарын туппут. Бу манна даҕатан эттэххэ Уйбаан Тулааһынап байаан профессора буоларын дьиҥ-чахчы Бүлүүтүн дьонугар бигэргэтэн, улахан биһирэбили, хайҕабылы ылыан ылбыт.|Ааптар=[[Василий Гоголев -Уйулҕан]], 12. 03. 2019}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ырыаһыттар]] 4b81kdbqe8pq0xiujeit0psxodp6kky 0 771 4801 4694 2019-03-24T22:29:39Z HalanTul 17 4801 wikitext text/x-wiki '''Аартык''' - киэҥ, улахан [[айан]] суола; айан суолун төрдө; сүрүн суол. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * Суол сурахтаах, аартык ааттаах. * Аартыгы арҕар. * Аартыгы ас. * Аартыкка баппатах акаары. == Болкулуорга, үһүйээҥҥэ ахтыллыыта == * Аартык иччитз - былыргы итэҕэлинэн аартыгы дьаһайар, ааттастахха, бэлэх-туһах биэрдэххэ этэҥҥэ сырытыннарыан, араҥаччылыан сөптөөх. * Аҕыс хараҕалаах аартык. * Аан дойду аҕыс адаардаах аартыга. * Айыыһыт хотун алгыстаах аартыга, иэйэхсит хотун илбиргэстээх аартыга. * Айыы тыргылла аартык. * Айыы чамалҕан аартык. * Айгыр-силик аартык. * Айаан аартык. * Тэргэн аартык. * Алгыстаах аартык. * Алдьархайдаах аартык. * Амырыын аартык. * Аныардаах аартык. * Аргыардаах аартык. * Атааннаах аартык. * Дорҕоонноох аартык. * Дөргөм дэлэгэй аартык. * Муус Күҥкүйэ аартык. * Дьулусханнаах дьолуо маҥан аартык. * Кураанах куктуй хотун аартыга. * Кээхтийэ хаан хотун аартыга. * Ойуун аартыга. * Хаан аартык. * Хаан-дьаргыл аартык. * Харылҕан аартык. * Хоролҕон аартык. * Чэлгиэннээх аартык. == Уус-уран айымньыга == {{Q| Мин- уон аартык силбэһэр суолугар дорҕоонноох тойугу туойабын, киэҥ куйаар таас дьапта суругар мин ааппын суруйан ыытабын.|Ааптар=Арбита, Көмүс күрүлгэн, Дьокуускай, 1939}} {{Q|... ат барахсан тыбыыра түһэн баран, туох даа бокуойа суох аартык айаҕын диэки таҥнары тэбиммитэ.|Ааптар=П.А. Ойуунускай, Сэһэннэр, кэпсээннэр. Бичик: 2003, Сүрэх. С.152}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] k0kyulq7zv7049u97zmwtt5u8tf21pa 0 772 4855 4809 2019-03-26T20:43:48Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньыга */ 4855 wikitext text/x-wiki '''Эмээхсин''' - сааһырбыт, төрүүр кыаҕыттан ааспыт кырдьаҕас [[дьахтар]]. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Хата оҕонньорунааҕар эмээхсинэ ордук көрүҥнээх эбит: ханайбыт, хантайбыт быһыылаах, күскэм курдук эттээх, кэтит сирэйдээх, араҕас хааннаах, саһархайдыҥы харахтаах, аҕамсыйан эрэр дьахтар эбит.|Ааптар=П.А. Ойуунускай, Сэһэннэр, кэпсээннэр. Бичик: 2003, Дьэбэрэттэн тахсыы. С.159}} {{Q|Ама кини (Ааныска эмээхсин) сааһа элбээн, ааһан-туоран, симэһинэ баранан, хаана аҕыйаан, этэ-тириитэ өрт уота сиэбит куруҥ маһын курдук кубарыйа хаппытын иһин, хайа, тыыннаах киһи сүрэҕэ тэппэт буолуо дуу? Төһө да кырыйдар, сүрэҕэ тэбэр, санаата оонньуур...|Ааптар=П.А. Ойуунускай, Сэһэннэр, кэпсээннэр. Бичик: 2003, Сүрэх. С.149}} {{Q|Эмээхсин тоспун ыллым ээ диэххэ айылаах, ньим баран хаалла. Оргууй илиитин төлөрүтэн, аҕылыы-аҕылыы, харбыйан хаалбыт түөһүн имэриммэхтии сытта.|Ааптар=В.Яковлев, Кытта кырдьыбыт тэҥкэ тиит.}} {{Q|Кисиэнньэ биэс уонун саҥа ааһан эрэр "эмээхсин". Дьиҥэр кини бу дойдуну булуор диэри эмээхсиммин дии санаммат этэ, эмээхсин диэбэт да этилэр: дьоно-сэргэтэ Мутукча диэн ыҥыраллара. Арай манна "эмээхсин" диэн ыҥыран соһутан өлөрө сыстылар. "Номнуо эмээхсин буолбут эбиппин дуу?" - дии санаабыта. Кырдьык даҕаны, биэс уонун ааспыт, уончата оҕоломмут диэтэххэ, Кисиэнньэ эмээхсин көрүҥэ суох: сааһыттан быдан эдэр көрүҥнээх, чэпчэки-чэпчэкитик үктэнэн, хаамыталаан үлэлии-хамныы сылдьарынан да оннук. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.3}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] tqo7smbyulmjij78vkgswiit00n1cki 0 773 4689 2019-03-15T11:32:18Z Soppuruon 32 ''''Ходуһа''' - оттуур, оттонор сир. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Кини (Уулаах У...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4689 wikitext text/x-wiki '''Ходуһа''' - оттуур, оттонор сир. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Кини (Уулаах Уйбаан) [[ыарҕа|ыарҕалары]] ыраастаан, [[тиит|тииттэри]] түөртэлээн, [[дулҕа|дулҕаны]] быһан, [[үрүйэ]] [[Уу|ууларын]] хаайан, аҕыйах [[Ынах|ынаҕын]] [[дал|далын]] сылын аайы [[тыа]] диэки сыҕарытан астаспытын түмүгэр нүөл [[дьыл|дьылларга]] уонча [[сүөһү|сүөһүтүгэр]] оттонор ходуһаламмыта.|Ааптар=[[Эрилик Эристиин]], Кэриэс туолуута.10 кылааска үөрэнэр хрестоматия. Дьокуускай: Бичик, 2009, С.223}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1dxpw5yinw0emu3wjvrcu97sva79t8t 0 774 8140 5491 2023-03-03T00:11:04Z HalanTul 17 /* Кыыс оҕо туһунан өс хоһоонноро */ 8140 wikitext text/x-wiki '''Кыыс оҕо''' — быһа барыллаан 15-16 сааһыгар дылы [[дьахтар]] аймах. Ким эрэ кыыс оҕото (сааһыттан тутулуга суох) эдэр дьахтар, урут кэргэннэнэ сылдьыбатах кэргэнэ суох дьахтар, [[эр киһи]]ни кытта сылдьыһа илик дьахтар. Сорох түөлбэ тылыгар - кэргэн, [[ойох]]. == Кыыс оҕо туһунан өс хоһоонноро == * Кыыс оҕо сирэйигэр дьоллоох. * Кыыс оҕо тэллэҕэр уон уоттаах. * Кыыс оҕо санаата аһынааҕар кылгас, көхсө сиэҕинээҕэр кыараҕас. * Уол оҕотооҕор кыыс оҕо уота сылаас. * кыыс оҕо- омук анала. * Кыыс оҕо маныыта баҕанатыгар хаалар. * Сүктэр кыыс кэннин хайыһан көрбөт ыйаахтааҕар дылы. * Төрөөбүтүгэр олорор кыыс дьоло суох буолар * Дьоллох кыыс төрөөбүтүттэн ийэтиттэн,аҕатыттан ыраах эргэ барар. * Кыыс оҕо атыылаах-сулуулаах буолар. * Кыыс дьахтар кытыйатын-хамыйаҕын кытта кырбаһар,ойоҕо суох уол үтүлугун-бэргэһэтин кытта охсуһар. == Кыыс оҕо туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Дьиэни иччилии, Сүөһүнү күрүөлүү, Оҕону уйалыы, Сыаҕа сыыттанар сыччыыйдаах, Кыптый кыбыныылаах Кыыс оҕо кэллэ...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон.- Якутскай, 1978, С. 61}} {{Q| Уон алталаах-сэттэлээх сааспар Быһа көтөр Быыппастыгас бэйэлэнэн, Кытыгырас атах, Кырыытынан тыкаарай, Кыдьараҥ дьиэрэҥкэй Кыыс оҕо Кылаан бэрдэ буоларбар, Сыһыыга-хонууга көрбүт дьон Сыһыаран ааттаабыттара - "Сырбаҥалыыр-татакалыыр Сырбаҥ-татай Сытыы кыыс" диэн...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон.- Якутскай, 1978, С. 63}} ==Кыыска сыһыаннаах сомоҕо домохтор== *Сырбаҥ-татай - 16—17 саастаах кыыс [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] j7g9xclx2b95esdvsgdjtzkc1lsrlxg 0 775 4705 4704 2019-03-16T06:25:34Z Soppuruon 32 4705 wikitext text/x-wiki '''Алдьархай''' - дьону долгутар улахан иэдээн; ханнык эмэ куһаҕан содуллаах үлүгэрдээх быһылаан. == Алдьархай туһунан өс хоһоонноро == * Атах анныттан алдьархай тахсар, илии аннныттан илдьиркэй тахсар. * Алдьархай атастаах,сут сулуулаах. * Алдархайтан ас тахсар, үлүгэртэн үп тахсар. == Ыстатыйалартан == * Сахаларга «Атах анныттан алдьархай, илии анныттан илдьиркэй» диэн өс хоһооно баар. Бу өс хоһооно оҕо, киһи бэйэтэ оҥорор быһыыларыгар сыыһа-халты туттунарыттан куһаҕаны оҥороро элбиирин быһаарар.{{Q| |Ааптар=[[Хааһах]]}} * Чурапчыттан 5318 киһилээх 41 холкуоһу төрөөбүт дойдуларыттан күүс өттүнэн күһэйэн Кэбээйигэ, Булуҥҥа, Эдьигээҥҥэ көһөрүллүбүтэ. 38 холкуос дьонун Кэбээйигэ ыыппыттара. Оччотооҕу салалта бу дьон дьылҕатын туора сотор дьаһалыттан 2000 киһи хоргуйан, тоҥон, буурҕаҕа мунан, араас муҥу-сору көрөн өлбүттэр. Бу көһөрүү историяҕа “Чурапчы алдьархайа” диэн ааттанан харах уулаах киирбитэ.{{Q| |Ааптар=[[http://news.iltumen.ru/sakha-post/istoriya/20160/ Харах уулаах ахтыылары тилиннэрэн…]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] rlgwf7hgfg5dso84s8f8mixwv3pw8q6 0 776 7177 5359 2021-12-08T03:45:52Z 213.129.61.112 7177 wikitext text/x-wiki Дьылҕа - == Дьылҕа,ыйаах туһунан өс хоһоонноро == * Иннин тымтыктанан көрбут суох. * Ытык ыйаах,одун оҥоруу,буор буомча. * Барбат киһитигэр барбат,биэрбэт киһитигэр биэрбэт. * Бүдүрүйбүт көммөт. * Куоппут ситиллибэт. * Бараммыт баһылаабат, тохтубут туолбат. * Сүппүт көстүбэт, тимирбит күрэйбэт. == Биллиилээх дьон дьылҕа туһунан == {{Q| Маннык этиитээҕэр сымыйа суох: ханнык эрэ түгэҥҥэ биһиги бэйэбит олохпутун салайар кыаҕа суох буолан, дьылҕаҕа бас бэринэбит|Ааптар=[[Пауло Коэльо]]}} {{Q| Дьылҕа диэн суох. Оҥороруҥ баар уонна оҥорортон куттанарыҥ баар.|Ааптар=[[Кристиан Бейл]]}} == Эбии көр == * [[Дьылҕа хаан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] b4lermgnpjuok2s73471clqgvwqobak 0 777 5616 4701 2019-12-01T05:18:10Z HalanTul 17 5616 wikitext text/x-wiki '''Тирбэҕэ''' - [[тирии]]ни синньигэс гына, тирии кытыы өртүттэн тэлэн ылан оҥорбут [[быа]]. == Өс хоһоонноро, сомоҕо домох == * Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан, иҥиир тараһа уумматынан. * Ньиччэҕэй тирбэҕэ быстыбат. == Ыстатыйалартан, айымньылартан == * Т. В. Захаров – Чээбий 1868 сыллаахха Боотуруусскай улууска (билиҥҥинэн Амма) Эмис нэһилиэгэр дьадаҥы кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Аҕата Нооноон Баһылай, ийэтэ – Парасковья. Кинилэр үйэлээх саастарыгар Массаагы диэн алааска бур-буруо таһаарынан инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан олорбуттар. - Осипова А.А. * Сэрии ыар кэмнэрин, «инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан» диэбиккэ дылы, бэрт эрэйинэн туораан, Кыайыы буолбутун кэнниттэн, 1946 сыллаахха Ленинградка төннөн кэлбиппит. Урукку дьиэбитигэр олохсуйбуппут. Инникигэ эрэл үөскээн, олохтоохтор санаалара кэлэн, урусхалламмыт куораты өрө тардыы буолбута. * Николай быраатын уонна балыстарын кытта бэрт эрэйинэн, этэргэ дылы, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан, өлбөккө киһи-хара буолбуттара. * Кыра Байбал, дьадаҥы ыал оҕото, тирбэҕэ быстыбатынан бэрт эрэйи көрөн улааппыта көрөөччүнү итэҕэтэр гына бэлэмнэммит. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] l238qjrizxip9dacf58ee8l7dmwb7zu 0 778 4707 2019-03-16T07:27:12Z Soppuruon 32 ''''Сэмсэ''' - 1. (аат т.)Туохтан эмэ киһиэхэ, өлүүтүн таһынан, эбии биэрии. 2....' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4707 wikitext text/x-wiki '''Сэмсэ''' - 1. (аат т.)Туохтан эмэ киһиэхэ, өлүүтүн таһынан, эбии биэрии. 2. (даҕ.) Ордук, хос, эбии. == Уус-уран айымньыга == {{Q|[[Ынах|Ынахтарын]] тас [[таман|таманнарын]] сүлэн ылан, оҕолорго сэмсэ биэрдилэр. Оҕолор ол ылбыт таманнарын, атын даҕаны эт-сыа бытархайдарын: "Бу сэмсэбит", - дии-дии тус-туһунан [[ытыс|ытыстарыгар]] баар [[чоҥхой]] оҕотугар мунньан истилэр... Оҕолор сэмсэлэрин [[үтэһэ|үтэһэҕэ]] тиһэн баран таһааран [[ампаар|ампаарга]] ууран кэбистилэр, [[таҥара|таҥараҕа]] сиэхпит, дэһэ-дэһэ.|Ааптар=[https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2_%D0%9A%D1%83%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D0%B0_%D0%9E%D1%81%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 К.О. Гаврилов]. Оҕолоох ыалтан оннооҕор уот иччитэ үөрэр. Урут бобуллубут айымньылар. Дьокуускай, Бичик: 2019. С.97]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] qiq0gj332q5g05ubirtcflkw3hmzh2x 0 779 4708 2019-03-16T07:38:33Z Soppuruon 32 ''''Таман''' # Сүөһү, кыыл ойоҕоһун чараас тас бүрүө этэ уонна ол иһинэн үө...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4708 wikitext text/x-wiki '''Таман''' # Сүөһү, кыыл ойоҕоһун чараас тас бүрүө этэ уонна ол иһинэн үөскүүр сыата. # Үүнэн турар мас хатырыгын, туоһун уонна дьиҥнээх этин икки ардынааҕы субата. # Дьахтар маҥан, сырдык-ыраас сирэйин, сандаархай этин-сиинин, тириитин ойуулаан этии (болкулуорга). # Туох эмэ көстөр тас иэнэ, таһаата, ньуура. # Таастар быыстарыгар, кураанах эниэ сиргэ, курааны кыһаллыбакка тулуйар кылгас силистээх үүнээйи. == Уус-уран айымньыга == {{Q|[[Ынах|Ынахтарын]] тас [[таман|таманнарын]] сүлэн ылан, оҕолорго сэмсэ биэрдилэр. Оҕолор ол ылбыт таманнарын, атын даҕаны эт-сыа бытархайдарын: "Бу сэмсэбит", - дии-дии тус-туһунан [[ытыс|ытыстарыгар]] баар [[чоҥхой]] оҕотугар мунньан истилэр... |Ааптар=[https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2_%D0%9A%D1%83%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D0%B0_%D0%9E%D1%81%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 К.О. Гаврилов]. Оҕолоох ыалтан оннооҕор уот иччитэ үөрэр. Урут бобуллубут айымньылар. Дьокуускай, Бичик: 2019. С.97]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fyysrgid65zytfgs2qwjpm2kp5owagg 0 780 4709 2019-03-16T07:55:00Z Soppuruon 32 ''''Үтэһэ''' - сиикэй аһы (эти, балыгы о.д.а.) батары анньан уокка сырайан бу...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4709 wikitext text/x-wiki '''Үтэһэ''' - сиикэй аһы (эти, балыгы о.д.а.) батары анньан уокка сырайан буһарарга аналлаах уһуктаах төбөлөөх синньигэс мас. == Сомоҕо домох == * Сыа анныгар үтэһэ буспатаҕар дылы. * Үтэһэтэ туолбут. == Ыстатыйаларга, уус-уран айымньыларга = * Сэмэн эһэтигэр Ымыы оҕонньорго тахсан үөлүллүбүт [[мунду|мундуну]] тото сиэн баран биир үтэһэ мундуну [[ыһык]] ылан [[киһи уҥуоҕа|киһитин уҥуоҕар]] кэлэн, оонньуурун киһи уҥуоҕар ууран баран, [[сыҕай|сыҕайын]] уҥуоҕунан оонньуур. Өр оонньоон баран дьиэтигэр киирэрэ чугаһаабытын кэннэ мундутун сиэри барбыта үтэһэлээх мундута ханна да суох. {{Q| |Ааптар=[[http://uhhan.ru/publ/34-1-0-26]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] pr99yzuaa2vv56hpuk2tczf99c0qzkt 0 781 4714 4713 2019-03-16T10:55:46Z Soppuruon 32 /* Орон туһунан уус-уран айымньыга */ 4714 wikitext text/x-wiki Орон - утуйар сир уопсай аата: сыҥаһа орон, кырабаат, тапчаан о.д.а. == Өс хоһоонугар, сомоҕо домоххо == * [[Титирик]] [[орон]] [[Эрэй-муҥ|эрэйдээх]] (сулумах киһиэхэ сыһыаннаан). * Кураанах орон хобдох. * Холостуой киһи оронуттан уордайар, [[тэллэх|тэллэҕиттэн]] тэбиэһирэр. * Орон эрэ оҥхойо, тэллэх эрэ тэһэҕэһэ. * Орон-тэллэх киһитэ буолла. * Орон ото буол. == Орон туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Мачайар Баһылай ол-бу ороннору көрүтэлээтэ: бастыҥ ороҥҥо - бүтэй хара эһэ тириитин олбох уурбуттар, оттоку ороҥҥо - кырыарбалаах хара эһэ тириитин олбох уурбуттар, атах ороҥҥо - кугас эһэ тириитин уурбуттар.|Ааптар=Саха народнай тойуктара.Мачайар Баһылай. Якутскай, 1983, С.75}} {{Q|Ити кэннигэр, эмиэ биэс-алта хонукка орон ото буолан баран, эмиэ тайаҕынан туран, дьиэ иһигэр хаамар буоллум.|Ааптар=Багдарыын Сүлбэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ezvv2kcivnpf3i04oqawka0j9v23bjc 0 782 4902 4803 2019-03-29T13:57:17Z Soppuruon 32 /* Бэргэһэлэнии туһунан */ 4902 wikitext text/x-wiki '''Бэргэһэлэнии''' - [[христианство]]ҕа таҥара дьиэтин сиэрин-туомун толорон кэргэннии буолуу. == Бэргэһэлэнии туһунан == {{Q|Хаччыбын үһүөйэх хонуктааҕыта ыламмын оруһуспа буоһа буолан хаалан билигин бэргэһэлэнэрбит сатаммата, онон саҥа дьыл кэнниттэн ... уруубутун тэрийэргэ бэлэмнэнэн эрэбит.|Ааптар=С.А. Новгородов К.О. Гавриловка суруга//Кузьма Осипович Гаврилов. Дьокуускай: Бичик, 1993. С.38}} {{Q|Икки огдообо холбоһоллорун быһыытынан улахан урууну тэрийбэтэхтэрэ. Сунтаар таҥаратын дьиэтигэр киирэн Маппый аҕабыкка бэргэһэлэммиттэрэ.|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.106}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] j0qs38oe56bbxjwq65yo50owq8a6ai8 0 783 4734 4733 2019-03-18T22:12:48Z HalanTul 17 4734 wikitext text/x-wiki '''Хахыйах''' - үүнэн ситэ илик кыра [[хатыҥ]].<br> == Уу-уран айымньыга == {{Q|Мин сибэкки буолбатахпын Суох, мин арыый атыммын - Тымныы халлааны таламмын, Ойдом үүммүт хахыйахпын.|Ааптар=[[Варвара Потапова]]}} {{Q|Үтүөкэн дойдукам өнөрдүүр үөһүгэр Үүнээхтээн тураахтыыр үчүгэй бэйэлээх – Сул-ньаассын туостардаах, суугунас тыастардаах Солколоох-хампалаах соҕотох хахыйах... |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]]}} {{Q|Хатыҥ тумул иһиттэн, Хахыйахтары быыһынан, Ыарҕа талахтары үрдүнэн, Ыал түптэтин буруота Тунааран киирэн, Турар.|Ааптар=[[Күндэ]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] j9xwj7gl9bmqelkan9ipstgxigoidrd 0 784 8113 7374 2023-02-20T02:57:49Z HalanTul 17 /* Уус-уран айымньыга */ 8113 wikitext text/x-wiki '''Ньургуһун'''(лат. Galanthus) — [[сибэкки]], [[саас]] [[хаар]] ууллаатын кытта бастакынан тыллар сибэкки == Уус-уран айымньыга == {{Q|[[Саас|Сааһын]] куруук эн тахсан [[Күн|Күнү]] көрсө күөгэйэҕин, Ньургуһунум барахсан [[Дойду|Дойдум]] [[ньуур|ньуурун]] симиигин. |Ааптар=И. Артемьев}} {{Q|Уһугунна нарын иэйии, Уһугунна үрүҥ айыы, Уһугунна ньургуһун, Уһугунна күөх урсун. |Ааптар=Сайа}} {{Q|Дьэрэкээннээх киэргэллэрдээх, Дьирибинэс дьэргэлгэннээх Чэмэлкэйдиир саастарыкпар, Чэлгийээнэ кырдалыкпар Чуочайаана сотокотун Ньургуһунум дьылыһыппыт, Нуоҕайаана төбөкөтүн Күннэрикпэр көтөхпүт. |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]].Ньургуһун туһунан тойук. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.198}} {{Q|Ньургуһунум, баҕар, эмиэ, Дууһам уотун тилиннэриэ, Умнубуту санатыа, Уйадыта ыллатыа. Арыйарга! |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]].Ньургуһунна бэлэхтээ. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.203}} {{Q|Халдьаайы устун тэтэрэннэр Ньургуhуннар үүммүттэр, Таптал курдук нарын, сэмэй, Тыыннаах буолар эбиттэр. |Ааптар=[[И. Дмитриев]]}} *Сайылыгым кыргыттарын<br> Санаттылар ньургуһуннар.<br> Баанан кээстэр былааттарын,<br> Бөлөх-бөлөх муһуннулар. |[[Баал Хабырыыс]] {{Q|Дьэдьэннии тэтэркэй имигэр Сарсыарда саһарҕа кыыһара. Эдэркээн тэрэгэр түөһүгэр Ньургуһун сибэкки күлэрэ.|Ааптар=[[Е. Крылатов]] тылларыгар Николай Бойлохов мелодятыгар "Күннэй" диэн киэҥник биллибит ырыаттан}} == Ыстатыйалартан == {{Q|Ханна да буоларын курдук, тоҥ сири тобулу анньан, саас аан маҥнайгынан ньургуһун сибэкки тыллар. Бастакы ньургуһуҥҥа биһиги – сахалар, ырыаҕа ылланарын курдук, сүрдээҕин сүгүрэйэбит. |Ааптар=С. Климова}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2g4i22kwzywg6hafkcuelzfcvphsau9 0 785 5217 4724 2019-06-24T02:25:14Z HalanTul 17 5217 wikitext text/x-wiki Кыраһа - саҥа түспүт чараас сыа [[хаар]]. == Хоһооннортон == {{Q|Кылбаа маҥан кыраһа Кыырпаҕа суох кырсыгар Тыынар-тыыннаах барыта Таптыырынан суруйар. |Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]. Кыраһа суруга. Талыллыбыт айымньылар. Хоһооннор, поэмалар. III том. Якутскай, 1984. С.202}} * Кыра оҕо атаҕын суолунан<br> Кыраһа кырса ойууламмат буоллаҕына, - <br> Кырпай хаар түспэтин даҕаны.<br> {{Q| |Ааптар=[[Сергей Васильев]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа көстүүтэ]] tqpwlaxt52ni33cvwfgy71fqjrzs50w 0 786 4731 4725 2019-03-18T22:10:23Z HalanTul 17 4731 wikitext text/x-wiki '''Кырыыс''' - кимиэхэ эмэ куһаҕаны, [[Өлүү|өлүүнү-сүтүүнү]] баҕаран ыарахан тыллары этии. == Өс хоһоонноро, сомоҕо домох == * Кырыыс баһа хааннаах. * Кырыыстаах кыраабытын курдук. * Кырдьар кырыыс, сорсуйар сор. == Хоһооннортон == {{Q|Өскө мин үрдүк айыыларга үлүһүйэн, Төрөөбүт төрүт ийэ дойдубун умуннахпына, Өбүгэлэрим кэриэстэрин сиргэ-буорга тэпсэн, Өтөхпүн төҥүргэһэ суох халаан хааллардахпына, Кырыыстаах тыллаах хара кырыыһа миигин ситиэхтин, Ийэ дойдум миигин кэриэс кириэһэ суох көмүөхтүн. |Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]. Андаҕар. Талыллыбыт айымньылар. Хоһооннор, поэмалар. II том. Якутскай, 1984. С.169}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1q7nnd30jqeyvqvb2w0a80ww30pwp0t 0 787 8095 8094 2023-02-15T07:17:33Z HalanTul 17 /* Күөрэгэй туһунан ырыа, хоһоон */ 8095 wikitext text/x-wiki '''Күөрэгэй''' – дьырылас ырыалаах сыһыы, хонуу чыычааҕа. == Күөрэгэй туһунан ырыа, хоһоон == {{Q|Күөрэгэй, күөрэгэй! Үрдүбэр көт, күөрэй. Эн ырыаҥ дэлэгэй, Үчүгэй, үчүгэй...|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]. Талыллыбыт айымньылар. Хоһооннор, поэмалар. II том. Якутскай, 1984. С.30}} {{Q|Дорообо, күөрэгэй, Тойуксут чыычааҕым, Куппахтаа сүрэхпин Төлөннүүр ырыаҕын!|Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]]. Күөрэгэйдиин көрсүһүү. Эрэдэһиннэр. Хоһооннор, ырыалар, поэмалар. Якутскай, 1987. С.203}} {{Q|Күөргэй кэриэтэ Күндү көмүс күөмэйдээххин, Сибэкки кэриэтэ Кэрэ, нарын дьүһүннээххин.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Олус да улааппыккын" ырыа}} {{Q|Күөмэйдээх күндүтэ Күөрэгэй чыычааҕым, Тумустаах туйгуна Туйаарар далбарым, Дьурулаан тахсаҥҥын Дьири, дьири-дьир, Дьири, дьири-дьир Дьиримнии көтөҥҥүн, Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру Дьурулуу сылдьаҥҥын, Дьыры, дьыры-дьыр Дьири, дьири-дьир, Дьыры, дьыры, дьыры. Дьири, дьири, Дьири-дьир ыллааҥҥын, Дьырылат, дьырылат.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Күөрэгэй" ырыа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 60cfltjeyzl62xmceh8s45b4r27xs9u 0 788 4737 4736 2019-03-19T12:49:34Z Харах 34 4737 wikitext text/x-wiki Сунь Сзы - [[Кытай]] былыргы бөлөһүөгэ. *Cүүстэ кыргыһан сүүстэ кыайар ордуктан ордук буолбатах, өстөөх сэриитин сэриилэспэккэ эрэ кыайыы оннооҕор ордук. Уран сэрии. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cd3puw8iq47udk92ti2ckfc2t9rfm8m 3 789 4741 2019-03-20T00:47:46Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4741 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:47, 20 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} 91ygg183wt6s1lsunp28kw31fssv7cv 3 790 4742 2019-03-20T00:48:02Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4742 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:48, 20 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} osz44u2te6eo80uz6xnnmk7tnoyyuba 3 791 4743 2019-03-20T00:55:47Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4743 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:55, 20 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} 13b8zn5c859zddmz2xruzp0nxbbjz79 0 792 5628 4765 2019-12-01T05:48:26Z HalanTul 17 5628 wikitext text/x-wiki '''Уол''' - [[оҕо]] эбэтэр эдэр [[эр киһи]] == Уол оҕо туһунан өс хоһоонноро == * Уол оҕо, ат кулун. * Уол оҕо-бөрөб кыыс оҕо-саһыл. * Уол оҕону хаһан тугу кыайыай диэмэҥ. * Уол оҕо дьоллох, таҥара баайдаах. * Уол оҕо дьоло сир түөрт өттугэр. * Хара тыа баайдаах,уол оҕо дьоллох. * Уол оҕо дьолун туох да билбэт. * Уол оҕо биир күн ат өрөҕөтүгэр, биир күн ат уорҕатыгар. * Уол оҕо уон өттүктээх биир күн ат өрөҕөтүгэр биир күн ат уорҕатыгар. * Уол оҕо төрүөҕүн эрэ кэрэх. * Уол оҕо киинэ хаалбыт сиригэр баһын уҥуоҕа көмүллэр. * Уол оҕо, саадаҕын үстэ ыйаан баран, киһи буолар, * Уол оҕо дьоллох,соноҕос ат оргулаах. * Уол оҕо туохха төрүүрүй, ат кулун ханныка айылларый. * Уол оҕо дьоло орто дойдуга, баайа балаадаҕа, көлөһүнэ күн сиригэр. * Уол оҕо, ойдоох бууру охтордоҕуна, олоҕо тупсар, арҕахтаах эһэни самнардаҕына, санаата табыллар. * Уол оҕо хаҥас илиитэ-хара саарба уҥа илиитэ - уу харчы. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Киһи]] 4ybtz5qhv24fkna9r70xnv7tn2klbgg 0 793 4751 2019-03-20T01:12:47Z HalanTul 17 HalanTul [[Виталий Очирап «КҮММЭР» дьоро түһүлгэтэ.]] сирэй аатын маннык [[Виталий Очиров]] уларыппыт 4751 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Виталий Очиров]] gxhngi3i6qakmyi8xi3877mvpsu0zb1 0 794 7857 7856 2022-07-17T01:10:31Z HalanTul 17 7857 wikitext text/x-wiki '''Сократ''' (б.э.и. 470-399 сс.) - [[Былыргы Греция|былыргы гириэк]] бөлүһүөгэ. *Билэбин тугу да билбэппин. (был. гир. ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα; лат. scio me nihil scire эбэтэр scio me nescire) *Толкуйданыллыбатах олох сыаната намыһах. * Саҥардаххына биирдэ эйигин көрүөм. {{Q|Мин олороору аһыыбын. Оттон сорохтор аһаары олороллор.|Ааптар= Non ut edam vivo, sed ut vivam edo.}} {{Q|Харчыга орону атыылаһыахха сөп, ол эрээри утуйууну атыыласпаккын, эми атыылаһыахха сөп — чөл туругу атыыласпаккын, кулуту атыылаһыахха сөп — доҕору атыыласпаккын, дьахтары атыылаһыахха сөп — тапталы атыыласпаккын, дьиэни атыылаһыахха сөп, төрөөбүт дьиэҕин — суох, учууталы атыылаһыахха сөп — өйү атыыласпаккын. |Ааптар=«За деньги можно купить постель — но не сон; еду — но не аппетит; лекарства — но не здоровье; слуг — но не друзей; женщин — но не любовь; жилище — но не домашний очаг; развлечения — но не радость; учителей — но не ум»}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 7ss0deehcbhla8qq5pjwfje5vcr5x2a 0 795 4799 4773 2019-03-24T22:27:06Z HalanTul 17 4799 wikitext text/x-wiki '''Агент Мамбо''' - «Suorat» уонна «HitsVine» бөлөхтөр устан 2019 сыл кулун тутарыгар таһаарбыт киинэлэрэ. Режиссер [[Амбросьев Алексей Алексеевич|Алексей Амбросьев]]. *Мырааҥҥа ньургуһун буолан тыллыаҕыҥ! (Сааныы). [[Категория:Киинэ]] pmc9lyzjj8mjacldak7286zqn5lsrtd 0 796 4993 4992 2019-04-22T07:34:07Z Арчы Уола 36 4993 wikitext text/x-wiki Николай Алексеевич Лугинов - саха народнай суруйааччыта, Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун хос бэрэсэдээтэлэ, СӨ Духуобунас академиятын академига, П.А.Ойуунускай аатынан государственнай литературнай музей дириэктэрэ. "[[Киһи]] барахсан кыраҕа да сөп буолар. Баара-суоҕа үтүө [[тыл]]га, сылаас сыһыаҥҥа, кыра кэрэхсэбил сыыһыгар..."; “[[Киһи]] барахсан наар көрүнньүгү өрө тутан, дьэргэлгэни итэҕэйэн [[олох]] олорор дуу диэххэ дылы”; “[[Олох]] араас да дьону кытта алтыһыннарар”; “[[Киһи]] олоҕо уһун уонна араас эгэлгэ дэгэттээх. Лена эбэ элбэх үөстээҕин курдук... Арай ол элбэхтэн атыттары баһыйар сүрүн үөстээх буолар”; “Ханныгын да иһин, иллэҥ [[киһи]] эрэйи мээчик оҥостор”; “Хайа да [[киһи]] олоҕун анаабыт суолун, талан ылбыт сүрүн дьарыгын куһаҕаннык этитиэн баҕарбат”; “Дьиҥ ис хоһоон хаһан даҕаны малтаччы этиллибэт, кинини көрдөөн, иҥэн-тоҥон иһирдьэ киирэҥҥин эрэ булан таһаараҕын”; “Киһи-аймах күүһүнэн өттөйөрүн тохтотон, аны наар өйүнэн-санаатынан сайдыахтаах!”; “Киһи өйүн таһынан өссө дууһалаах буолуохтаах”; “Бэйэтэ дьулуспат, иҥэн-тоҥон үөрэнэ, үүнэ сатаабат, ол эрэйин улахаҥҥа уурар киһи сайдыбат”; “Хаһан баҕарар киһи бэйэтин миэстэтин билэрэ ордук. Онто суох бэрээдэк суох”; “Таптаабытынан, талбытынан көҥүл олох – босхо киһи, чаҕар, кыра-хара, хаамаайы, кэриир [[киһи]] анала”; “Анал ыйаах, киһи бэйэтэ ылынан дьулуспатаҕына, көнньүнэн туолан испэт ээ...”; “Дьарык диэн ким баҕарар толорор суола. Оттон идэ – атын. Идэни аналлаах, этитиилээх, ураты дьоҕурдаах эрэ сатыыр”; “[[Дойду]] иитин түбэһиэх оҥорботтор. Бука, барыта ыараҥнатыллан, иннэ-кэннэ туга-ханныга хайыллан баран чэрчилэннэҕэ”; “Туох барыта кытыылаах, эҥээрдээх, быыстаах, саҕаланар саҕалаах, бүтэр уһуктаах. Бары иэдээн онтон тахсар. Кырыы кэһиллиэ суохтаах”; “Үчүгэй киһини кытары бииргэ сырыттахха сир-дойду үөйбэтэх өттүгүттэн тупсан-киэркэйэн кэлэр эбит”; “Улахан сыалга дьулуһуу эрэ киһини сайыннарар. Улаханы оҥоро сатаатаххына эрэ улахан кыах арыллар”; “Өйдөһөр чугас [[Доҕордоһуу|доҕору]] кытары үллэһиннэххэ туох барыта хос тыыннанан, хос суолталанан, дириҥээн, чарааһаан, сырдаан кэлэр эбит”; “[[Дьахтар]] [[киһи]] аналын да быһыытынан амарах, аһыныгас буолуохтаах. Оччоҕо эрэ дьиэ кэргэн олоҕо чиҥиир. Эр киһини ыган-түрүйэн төһө өр, төһө бэрт кэргэн гыныаҥый?”; “[[Киһи]] төрөөбүт [[дьиэ|дьиэлээх]] буолуохтаах”; “Дьиҥнээх [[олох]] олоруу диэн – дьиэ-уот тэринии. Ол былыр да, быйыл да хайа баҕарар омукка оннук. [[Киһи]] тэлэһийэн баран, төннөр сирдээх буолуохтаах, дьиэлээх”. [[Категория:Суруйааччылар]] [[Category:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] kvwajeospwcv2fbit143prkah7ibsdx 0 797 4969 4968 2019-04-21T07:29:52Z Арчы Уола 36 4969 wikitext text/x-wiki Эдьиий Дора - Дора Иннокентьевна Кобякова – саха биллиилээх эмчитэ. == Бэргэн этиилэрэ == Бэйэ бодону тардынар,биир холумтан тула түмсэр күн-дьыл үүннэ. == Кини туһунан == {{Q|Дора Иннокентьевна үлэлиир үлэтин, сылдьар сырыытын, кыһалҕалаахха көмөтүн, этэр-тыынар тылын-өһүн дьоно-сэргэтэ ылынар, махтал истиҥ-сылаас тылларын туһаайар. Нина Протопопова|Ааптар=Олох эргиирэ 2. - [[Дьокуускай]]: [[Бичик]], 2008. с.4}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Эмчиттэр]] [[Категория:Быраастар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] bpl0emkrw049kj70rtsunbgkt3ryxdz 0 798 4807 2019-03-24T23:00:54Z HalanTul 17 HalanTul [[Черчиль Уинстон]] сирэй аатын маннык [[Черчилль Уинстон]] уларыппыт 4807 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Черчилль Уинстон]] lyxxnda5w0fqe71ya8xzaamlsn1fm58 0 799 4813 4812 2019-03-24T23:32:49Z HalanTul 17 4813 wikitext text/x-wiki '''Эдвард Эбби''' - [[АХШ]] бөлүһүөгэ. * Дьиҥнээх [[патриотизм|патриот]] бэйэтин дойдутун бэйэтин бырабыыталыстыбатыттан көмүскүүргэ куруук бэлэм буолуохтаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] n7zsdnc6nb9411d2une9z9lehbmyogg 0 800 4816 4815 2019-03-24T23:35:39Z HalanTul 17 4816 wikitext text/x-wiki '''Патриотизм''' - аҕа дойдутун көмүскүүргэ бэлэм киһи. * {{Q|Дьиҥнээх [[патриотизм|патриот]] бэйэтин дойдутун бэйэтин бырабыыталыстыбатыттан көмүскүүргэ куруук бэлэм буолуохтаах. |Ааптар=[[Эдвард Эбби]], [[АХШ]] бөлүһүөгэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] q09wdyed1ckx80n9ulikcm32rxnvlyp 0 801 4819 4818 2019-03-25T00:46:35Z HalanTul 17 4819 wikitext text/x-wiki '''Тыйаатыр''' - [[ускуустуба]] көрүҥэ. {{Q|Тыйаатыр киһи үчүгэй санаатын уһугуннаран сайыннарар оскуола. |Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|Тыйаатыр киһи күннээҕи эрэйин-буруйун умуннаран, сүрэҕин-быарын сымнатар. |Ааптар=[[Алампа]]}} {{Q|Тыйаатыр киһи хараҕынан көрбөт олох-дьаһах кистэлэҥин көрдөрөн үөрэтэр, өйү-санааны кэҥэтэр, дириҥэтэр. |Ааптар=[[Алампа]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тыйаатыр]] mt5av3glrwcc68uy5klhb1hmnuorf5p 0 802 4866 4853 2019-03-27T02:29:07Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сэмэн Данилов]] 4866 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Сэмэн Данилов]] qgy3jdrq1ar0qiteq7kmojvbcvg6v50 0 803 4829 4828 2019-03-25T21:32:17Z HalanTul 17 4829 wikitext text/x-wiki '''Дьэһиэй''' - былыр-былыргыттан сахалар олохсуйбут [[күөл]]лэрэ, аныгы [[Красноярскай кыраай]] хоту өттүгэр баар. * Дьэһиэйгэ сэп хаһаастаахпын диэбиккэ дылы. [[Категория:Сир-уот]] [[Категория:Дойду]] be8hlc5pmti86xczk80w1t9iilm2hhs 0 804 4830 2019-03-25T21:39:05Z HalanTul 17 ''''Ночоот''' - [[хоромньу]] тахсыыта. * Сүөһү - төрөөтөҕүнэ ас, өллөҕүнэ ас,...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4830 wikitext text/x-wiki '''Ночоот''' - [[хоромньу]] тахсыыта. * Сүөһү - төрөөтөҕүнэ ас, өллөҕүнэ ас, киһи - төрөөтөҕүнэ ночоот, өллөҕүнэ ночоот. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7r017cg7914dfukmlq6i10q20m7rx3y 0 805 4831 2019-03-25T22:32:48Z HalanTul 17 ''''Кыах''' *[[Баҕа]] [[бадараан]]ыгар эрэ [[баһылык|баһылыгар]] дылы... Катег...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4831 wikitext text/x-wiki '''Кыах''' *[[Баҕа]] [[бадараан]]ыгар эрэ [[баһылык|баһылыгар]] дылы... [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hblz1w4bdqde4kjau68rxv72yekksy0 0 806 7356 7355 2022-02-24T00:04:32Z Айан02 662 /* Уус-уран айымньыга */ 7356 wikitext text/x-wiki '''Кыһыл көмүс''' - күндү [[тимир]]. * Кылбайбыт эрэ кыһыл көмүс буолбат == Уус-уран айымньыга == * Уйбаанча кыһыл көмүс улахан сыаналааҕын [[Кырдьаҕас|кырдьаҕастар]] [[Кэпсээн|кэпсээннэриттэн]] истэрэ. Ол да буоллар кини биир да [[Эбэҥки|эбэҥки]] кыһыл көмүһү эбэтэр атын да күндү тааһы булан байбытын билбэт этэ. Николай Якутскай. Көмүстээх үрүйэ * (Сэдьүк) - Ити биһиги, эбэҥкилэр, баайбыт буолбатах. Тоойуом, мөккүһүмэ, хантан булбуккунуй да, онно сүөкээн кэбис! Николай Якутскай. Көмүстээх үрүйэ [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2owi4v72qmxx02aepubzqmrspcaexoi 0 807 4833 2019-03-25T22:35:39Z HalanTul 17 ''''Ураты''' * Оннооҕор үүнэр [[мас]] үрдүктээх-намыһахтаах Категория:Тиэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4833 wikitext text/x-wiki '''Ураты''' * Оннооҕор үүнэр [[мас]] үрдүктээх-намыһахтаах [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 22mjyst6ys1d72ion891calxkojycqm 0 808 4838 4837 2019-03-25T22:40:40Z HalanTul 17 4838 wikitext text/x-wiki '''Өйдөөҕүмсүү''' - өйүнэн киэмсийии, киэптээһин * Өйдөөҕүмсүйэн [[бүдүрүйүү|бүдүрүйэ]] сылдьаайаҕын == Эбии көр == * [[Өй]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 5xg5cruzudc215kzzkx9aeggj8lcxw7 0 809 4841 4840 2019-03-25T22:44:19Z HalanTul 17 4841 wikitext text/x-wiki '''Бүдүрүйүү''' - иҥнэн доҕолоҥнооһун, охтуу. Көспүт суолтаҕа - алҕаһааһын эбэтэр мөлтөөһүн, түһүү. * [[Өйдөөҕүмсүү|Өйдөөҕүмсүйэн]] бүдүрүйэ сылдьаайаҕын [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hat2wxq3mk43qa4u909ya0yz60ru1eh 0 810 8413 7030 2025-03-04T00:13:30Z HalanTul 17 8413 wikitext text/x-wiki '''Сүбэ''' — туһалаах этии, [[ыйыы-кэрдии]]. * Акаары абытайтан, өйдөөх сүбэттэн үөрэнэр. * Босхоҥу сүгэ сылльан, хараҕа суоҕу сиэтэ сылдьан сүбэлэт * Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ioh1mjr2m5m3205ggnib8jvzaz3q1ym 0 811 4864 4863 2019-03-27T02:26:24Z HalanTul 17 4864 wikitext text/x-wiki '''Тииҥ''' - [[Саха сирэ|Саха сиригэр]] үөскүүр кыра кыыл, [[тирии]]тинэн [[таҥас]] тигэллэр. * Тииҥ мэйии. * Тиитин охторторор, тииҥин итигэстиир [[Категория:Кыыл-сүөл]] ofkbgd6yh4xrghwn03jgdtu8kyf9dmo 0 812 4865 4845 2019-03-27T02:27:42Z HalanTul 17 4865 wikitext text/x-wiki '''Бэдэр''' - [[Саха сирэ|Саха сиригэр]] үөскүүр бөдөҥ сиэмэх куоска. * Бэйэҕиттэн буолбатаҕына бэдэргиттэн ситиһиэм. [[Категория:Кыыл-сүөл]] 5u73tatxq9t9qj8bmmznbriipadiwdb 0 813 7976 7975 2022-12-18T05:12:14Z Kwamikagami 720 /* Дэриэбинэ туһунан уус-уран айымньыга */ 7976 wikitext text/x-wiki '''Дэриэбинэ''' — тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьон түөлбэлээн олорор сирдэрэ. == Дэриэбинэ туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|[[Сарсыарда]] [[тоҕус]] [[чаас]] ааһыаҕыттан [[оройуон]] [[киин|киинин]] [[тэрилтэ|тэрилтэлэрин]] кытта биири да ордорбокко [[төлөппүөн|төлөппүөнүнэн]] хаадьылаһан күннээҕи "үлэтин" бүтэрэр [[хаһаайын|хаһаайыннаах]] [[Сэбиэт|Сэбиэттээх]], кураанаҕынан турар [[кулууп]] [[дьиэ|дьиэлээх]], [[тыа сирэ|тыа сирин]] [[ыал|ыалын]] наадатын "табан" хааччыйбат [[лааппы|лааппылаах]], онон-манан хороһон турар [[чөҥөчөк|чөҥөчөктөрдөөх]] [[уулусса|уулуссалардаах]], [[сымала]] сытынан аҥкылыйбыт [[сарай|сарайа]] суох саҥа [[мас]] [[дьиэ|дьиэлэрдээх]] дэриэбинэ дуома - барыта [[сүүрбэ|сүүрбэччэ]] [[ыал]] [[буруо таһаарынан]], туспа [[холкуос]] киинэ буолан олороллор эбит этэ. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]], Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.4}} О5о сааhым, уолан сааhым, кыайар-хотор эдэр сааhым, кырдьар-ахсыыр а5ам сааhым, дьолум-соргум, тапталым, улэм-уорyyм, кыйан-хотуум, уйата барыта Эн – мин кыракый дэриэбинэм. Наумов, Дмитрий Федосеевич. Дэриэбинэм барахсан : [кэпсээннэр, пьесалар] / Д.Наумов. – Дьокуускай : Комуол, 2009. – 5 c. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] n25sejo2zlzmz3gcc8mg5h4i3v1vx25 0 814 4856 2019-03-26T21:03:02Z Soppuruon 32 ''''Сыарҕа''' - айанныырга, таһаҕаһы таһарга аналлаах икки сыҥаахтаах көл...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4856 wikitext text/x-wiki '''Сыарҕа''' - айанныырга, таһаҕаһы таһарга аналлаах икки сыҥаахтаах көлүнэр тэрил. == Уус-уран айымньыга == {{Q|Данил олорор ыала [[оҕонньор|оҕонньордуун]] уонна эмиэ кимнээхтиин эрэ хас да буолан доробуна сыарҕаҕа олорбутунан сибээс аннынааҕы [[өрүс]] [[Аартык|аартыгын]] санатар үрдүк [[сыыр|сыырдаах]] [[биэрэк|биэрэги]] кэлтэччи тахсар уһун [[аартык|аартыгы]] өрө дабатан иһэллэр. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.3}} {{Q|Микиитэ оҕонньор эдэригэр [[ат]] киэнэ үтүөтүн көлүнэн, [[эһэ]] [[тэллэх|тэллэхтээх]] хаһыаҥка сыарҕаҕа тиэллэн күүлэй тэбэн сылдьыбыт киһи этэ. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.4}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] a5dcgiw0t8pzq3r3ao8i605oq66y7b8 0 815 8123 4857 2023-02-27T00:11:13Z HalanTul 17 /* Ыһыах туһунан уус-уран айымньыга */ 8123 wikitext text/x-wiki == Ыһыах туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|[[Икки]] [[түүн|түүннээх]] күн буолбут ыһыах устата дьон-сэргэ барахсан эдэрдиин-эмэнниин күөгэйэ хамсаан эрэр күөх сирэм быыһынан хаамса сылдьан көрүлээн, кыыдааннаах уһун кыс устата бокуйа көһүйбүт [[сүһүөх|сүһүөҕүн]] тэнитиэ, [[курунньук|курунньугун]] тэбиэ, сүрэҕин-быарын сылаанньытыа! "Күлбэтэх-үөрбэтэх ама баар үһүө!" - диэх курдуга. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.40}} {{Q|Ыһыах саха киһитин [[кут-сүр|кутун-сүрүн]] уйгуурдар. Эр дьон ыһыахха миинэн барар [[ат]], [[ыҥыыр]] булунар, ону көрүнэр, холум-дьирим тардынар түбүгэр түһэр. |Ааптар=[[Афанасий Харитонов]]. Тайахтаах таптал. Дьокуускай: Бичик, 2004. С.40}} {{Q|Маннык кыыһы, эйигин, Ханна көрдүм этэй мин? Биитэр, били күөх тыаҕа Дьэдьэн үрүгүүр кыыскын дуу? Биитэр, били ыһыахха Үҥкүүлэспит кыыскын дуу?|Ааптар=[[Леонид Попов]] тылларыгар, Алексей Попов мелодиятыгар "Ханна көрдүм этэй мин?" киэҥник биллэ сылдьыбыт ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] l6v0m3zvty14yq13kg8xq3b4j543n6p 0 816 4967 4860 2019-04-21T07:21:09Z Арчы Уола 36 4967 wikitext text/x-wiki Харитонов Афанасий Лазаревич-Оҕо Хаарыанап. 1993 сыллаахха "[[Чолбон]]" сурунаал 3№-гэр "Тайахтаах таптал" диэн сэһэнэ бэчээттэммитэ. Туспа кинигэнэн 2004 сыллаахха "Бичик" национальнай кинигэ кыһатыгар бэчээттэнэн тахсыбыта. [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] lfk5scjln6x39ywl1qeu04x4xtaqiia 3 817 4861 2019-03-27T02:23:52Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4861 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 11:23, 27 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} m70yybs12jefqxha8ll1aqsm38wavva 3 818 4862 2019-03-27T02:24:09Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4862 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 11:24, 27 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} mop85bc45wls7uvvj47bk5y9y0p42lv 0 819 4870 4869 2019-03-27T22:50:32Z HalanTul 17 4870 wikitext text/x-wiki '''Сарсын''' - биир [[хонук|хонугунан]] кэлэр күн == Уус-уран литэрэтиирэттэн == {{Q|Сарсын - сарсын сарсыарда Сайар халлаан сарыыта Сандал күнүм тахсыыта Салгын сиигэ көтүүтэ |Ааптар=[[Сэргэй Зверев]]}} == Эпитафиялартан == * Credo certe ne cras - Сарсыҥҥым суоҕун билэбин [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кэм]] shyihzzh2eynysmbxksakjabr11l27j 0 820 4871 2019-03-27T22:51:19Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Кыыл Уола]] 4871 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыыл Уола]] cvgur8n7l6pga0nii2wnqsea8sivq64 0 821 6903 5716 2021-02-14T07:09:48Z Архаадьы2 430 6903 wikitext text/x-wiki '''Билии''' - [[билии-көрүү]], туох эрэ туһунан удумаҕалатыы {{Q|Эллэй бэйээт Эрдэ билээт Эппэт эбээт! |Ааптар=[[Чиряев Валерий Георгиевич]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] Үөрэниэххэ,үөрэниэххэ уонна өссө үөрэниэххэ!(В.И.Лиэнньин). a5z0tvz9tne5bxgh2z7pwot2ids5ezq 0 822 6149 6148 2020-07-03T02:34:46Z HalanTul 17 6149 wikitext text/x-wiki '''С.А. Сибиэрэп - Кыыл Уола''' (1900-1973) - [[олоҥхоһут]], [[оһуохай]] этээччи, суруйааччы, [[артыыс]], саха сценаҕа толоруллар [[үҥкүү]]лэрин уонна саха фольклорун муусукатын айааччы {{Q| Сарсын - сарсын сарсыарда Сайар халлаан сарыыта Сандал күнүм тахсыыта Салгын сиигэ көтүүтэ Субу субу томторго Түһүлгэлиэ түспүт ньии Эһиэкэйдиир дьиэрэйбит Оонньуу - күлүү олоҕурбут Сарсын-сарсын сарсыарда Уруй туску олорбут Саргы - дьаалыы сатараабыт Субулуура томторбор Хойут кэнэҕэс көрдөххө Ача күөҕүм лаглайыа Торҕоолору торолуйуо Дьонум сэргэм тоҕуоруйуо|Ааптар=[http://tekstovoi.ru/text/54438331_m8337268p991836677_text_pesni_sarsyn_sarsyn_sarsyarda.html Сарсын-сарсын сарсыарда]}} {{Q|Атын арыы адьыната Утары муора кубулҕата Өлгөм өлүү айдааннаах, Идэиэр дьаллык бииһэ Өлбөт-соллоҥ куодаама Утарсар күннээх буоллаҕына, Уоттаах хараҕын умуруоруоҕуҥ, Өргөс кылаанын тоһутуҥ, Өһүөннээх өйүн үлтүрүтүҥ. Саргыбыт сабырыйа турдун, Өрөрөгөйбүт үрдүү турдун!|Ааптар=[[Аныгы ыччакка алгыс (Кыыл Уола)]], "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Олоҥхоһуттар]] lysgbasfyzmr673xd5dj89qaoipm7i1 0 823 4876 2019-03-28T00:31:33Z HalanTul 17 ''''Хаһа''' - ис [[сыа]]та. == Дьээбэ-хообо == Бүгүн хайа диэки хаһаҕыт халыйар...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4876 wikitext text/x-wiki '''Хаһа''' - ис [[сыа]]та. == Дьээбэ-хообо == Бүгүн хайа диэки хаһаҕыт халыйар? - ''ханна бараҕыт диэн ыйытыы'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ас-үөл]] [[Категория:Анатомия]] 9vvspfvazx3yvlc2k0ucc4f48m4ae7o 14 824 4877 2019-03-28T00:32:22Z HalanTul 17 '[[Категория:Биология]] [[Категория:Мэдиссиинэ]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4877 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биология]] [[Категория:Мэдиссиинэ]] c346sjvul61dakmzrqgvruovjelzg7n 14 825 4878 2019-03-28T00:32:38Z HalanTul 17 '[[Категория:Олох]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4878 wikitext text/x-wiki [[Категория:Олох]] 60ulbqyn4swcgds6de6vavp3iky1smp 14 826 4879 2019-03-28T00:32:59Z HalanTul 17 '[[Категория:Билим]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4879 wikitext text/x-wiki [[Категория:Билим]] o4ht0us9778zpn0fponiu3lzejcjb9n 0 827 4885 4884 2019-03-28T09:14:55Z HalanTul 17 4885 wikitext text/x-wiki '''Егоров Гаврил Васильевич''', норуокка биллибит аата '''Бартыһаан Дьөгүөрэп''' (1879—1942) — гражданскай сэрии кыттыылааҕа. {{Q|Билигин ити мин туттарбыт оскуолабар 750 кэриҥэ оҕо үөрэнэр. Кинилэри тыа хаһаайыстыбатын үлэтигэр үөрэтии үлэһит резервэтин үөскэтэр. Бу билигин Аҕа дойдуну көмһскүүр сэриилэһии бириэмэтигэр олус наадалаах. Өскөтүн ити оҕолору таба тэрийэн үөрэтэр буоллар, 340-400 улахан дьону солбуйар кыахтаахтар. |Ааптар=[[Кыым]], 24.01.1942}} == Кини туһунан == {{Q|1925 сыллаах күһүн, Якутскайга маҥнайгы самолет кэлбит үөрүүлээх миитинигэр, гражданскай сэрии геройа Гаврил Васильевич Егоровы аан маҥнай көрбүтүм. Ол бириһиэн бүрүөһүннээх, билигин санаатахха, сүрдээх кыракый самолетунан кини Даркылаахтан куорат аннынааҕы Күөх хонууга кэлэн түспүтэ. Самолет иһиттэн байыаннай синиэллээх, буденновка бэргэһэлээх курбачыйан тахсан, чиэс биэрбитинэн, мустубут ноурот ортотугар мэлис гына түһээт, Аммосовтаах Ойуунускайы кытта аҕыйах киһи турар трибунатыгар соҕотохто өрө күөрэйэн тахсыбыта. Куоракка саҥа киирэ сылдьар ыраах тыа уола көрөрбөр ол барыта олус да арылхай этэ!..|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1879 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1942 сыллаахха өлбүттэр]] se63jj5rsne0jxghxj2kmh5wm7ltbe2 0 828 4906 4901 2019-03-29T21:44:57Z HalanTul 17 4906 wikitext text/x-wiki '''Кулуба''' - [[өрөбөлүүссүйэ]] иннинэ Саха сиригэр [[улуус]] быыбардаммыт [[баһылык|баһылыга]]. == Кулуба туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Дьөгүөрсэ Тырыҥкаайап аҥардас соҕотох бэйэтин харчытынан Сунтаар уонна Өлүөхүмэ икки ардын суолун солоппутун уонна туттарбытын Бүлүү уокуругун тойотторо улаханнык хайҕаабыттара. "Бу киһини улуус кулубатынан таллардахпытына, кини биһиэхэ улахан көдьүүстээх киһи буолсу" диэннэр, кулубалар талыллар уочараттаах быыбардарыгар кинини хандьытаатынан туруортарбыттара.|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.87}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] id2s81bk9luwemltdgwi1ep5ryb3gvi 0 829 4903 2019-03-29T14:09:22Z Soppuruon 32 ''''Бэрик''' - [[сокуон]] бобор дьайыытын оҥортороору дуоһунас|дуоһунаста...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4903 wikitext text/x-wiki '''Бэрик''' - [[сокуон]] бобор дьайыытын оҥортороору [[дуоһунас|дуоһунастаах]] киһиэхэ [[харчы|харчынан]] эбэтэр малынан бэриллэр [[манньа]]. == Бэрик туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|"... сууту-сокуону даҕаны киһи салайар буоллаҕа дии. Киһи буолан баран [[баай|байыан]], үчүгэйдик олоруон баҕарбатах аҕыйах баара буолуо. Бэрик ылымыналар. Оттон бэрик ылла да, кини ол "дьыаланы" хайаан да "бэрик" биэрбит киһитин туһатыгар сууттуохтаах".|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.110}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 482y2n35gpe4d8ie6ws4rfme4j1t9c7 0 830 7359 5206 2022-02-24T23:12:20Z Soppuruon 32 /* Суобас туһунан уус-уран айымньыга */ 7359 wikitext text/x-wiki '''Суобас''' - киһи ис санаатыттан [[сиэр-майгы|сиэри-майгыны]] кэспэккэ тутуһуута, сөптөөҕү, үчүгэйи санааһына. == Суобас туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Кини итиннэ [[Баай|байар]] умсулҕаныгар суобаһын хараардан, Өндүрэй кэриэс тылын киргэ-буорга тэпсэн туран көмүс уурумньулаах дьааһыгын ылбыта. "Таҥараттан киһи айыытын-буруйун кистээбэтин, мэлдьэспэтин курдук, суобаһыттан киһи ханна да куоппат", - дии санаабыта Дьөгүөрсэ, ол эрээри ылбытын билинэриттэн сааппыта, туттуммута.|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.111}} {{Q| Тойон таҥара, эт эрэ, Дьоҥҥо саатар сирэйи, Толлор-туттар суобаһы Тоҕо айан биэрбэккин? |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 130}} * - Эн бэйэҕин бэйэҥ [[Кырыыс|кыраммытыҥ]]. Кыра дьону [[Дьон|дьон]] дии санаабат этиҥ... [[Соло|Солоҕо]]-[[Чыын|чыыҥҥа]] суобаскын, [[Дууһа|дууһаҕын]] атыылаабытыҥ... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]], Хара кыталык. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сиэр-майгы]] esqun261hlfco20qqoh7j5fdxko2qqt 3 831 4905 2019-03-29T21:43:33Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4905 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:43, 30 Кулун тутар 2019 (YAKT)}} 0xjl6q3fyb0si3rueka65s7sfgie5dw 0 832 4908 2019-03-29T22:53:49Z Soppuruon 32 ''''Кэриэс''' - өлөр киһи хаалааччыларга тиһэх баҕатын, дьаһалын этиитэ. ==...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4908 wikitext text/x-wiki '''Кэриэс''' - өлөр киһи хаалааччыларга тиһэх баҕатын, дьаһалын этиитэ. == Кэриэс атын суолтата == * Кимтэн эмэ хаалбыт, кими эмэ санатар, олус күндүтүк көрүллэр өйдөбүнньүк (мал, суол-иис). == Кэриэс туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|(Күлүк Луха кыра уолугар Өлөксөөндөрөҕө) - Ити Дьөгүөрсэ Тырынкайы үҥэр [[таҥара|таҥараҕа]] да үҥсэ сатаатым, быһыыта, таҥара тылбын, көрдөһүүбүн ылыммата, хааннаах [[кырыыс|кырыыһым]] кыайан тиийбэтэ... Оҕом, кэриэс кэриэтэ эйиэхэ этэбин, Дьөгүөрсэни күн сириттэн суох гынаар, убайыҥ уурумньу [[көмүс|көмүһүнэн]] кини да туһамматын...|Ааптар=[[ Николай Якутскай|Николай Якутскай]]. Адаҕа. Якутскай, Кинигэ издательствота: 1982. С.114}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] djb2lddypxn6amze9zb5s4pz9c2wbg4 0 833 8338 8334 2024-06-26T09:18:18Z 46.48.228.6 8338 wikitext text/x-wiki '''Суоһааны''' (Шадринова Ангелина Николаевна) - [[Сунтаар]]тан төрүттээх бэйиэт, суруналыыс, араадьыйа ыытааччыта. {{Q|Уот тыаһа тыһыргыы. Сэһэргиир. Оҕо сааһым сарсыардатын... Ыаммытынан үүт сытын, Ийэм-аҕам саҥаларын, Ол барыта миэхэ хаалтын. |Ааптар=Сэттис аан: хоһооннор. Дьокуускай, Бичик, 2014}} {{Q| Бобуулаах этиҥи туппутун соругар Умсубут дьоллооҕу ким кэлэн батыһар?|Ааптар=Суоһааны, Сэттис аан: хоһооннор. Дьокуускай, Бичик, 2014, С.49 "[[Арбита]]"}} {{Q|Халлаан былыта эмиэ тыллаах. Арбыыта ону ааҕара Долгуҥҥа түһэрэн оонньоторо. Билигин ол сабыылаах. |Ааптар=Суоһааны, Сэттис аан: хоһооннор. Дьокуускай, Бичик, 2014, С.52}} {{Q|Тыла суох тыҥаабыт чуумпуттан тыллан кэлэр тыл кута, Төгүрүк кураанах иһигэ тууйуллан сыппыт ыллаан барар тыҥ хатыыта. |Ааптар=Суоһааны. Ойуунускай оонньуута. Поэма. Дьокуускай, Чолбон сурунаал, 2024, 6 нүөмэрэ, С.46}} {{Q|Олох икки сирэйдээх. Кырдьык – кылаан биилээх. Утарынан ууммут – баһа быстыбыт. Кыыҥҥа кистээбит – уруйга тиксибит. |Ааптар=Суоһааны. Ойуунускай оонньуута. Поэма. Дьокуускай, Чолбон сурунаал, 2024, 6 нүөмэрэ, С.49}} {{Q|Таҥха ыйа. Түүн. Таһырдьа тымныы. Хараҥа. Туймаада сууланар тумаҥҥа. |Ааптар=Суоһааны. Ойуунускай оонньуута. Поэма. Дьокуускай, Чолбон сурунаал, 2024, 6 нүөмэрэ, С.51}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] by2idzapq7xwnwrpl6ssgknzv0sxij9 0 834 4919 4918 2019-04-03T03:00:28Z HalanTul 17 4919 wikitext text/x-wiki '''Марк Твен''' ({{lang-en|Mark Twain}}, дьиҥнээх аата '''Сэ́мюэл Лэ́нгхорн Кле́менс''', {{lang-en2|Samuel Langhorne Clemens}}; 1835-1910) - [[АХШ]] суруйааччыта. * Классика диэн бары хайгыыр уонна ким да аахпат кинигэтин ааттыыллар. [[Категория:Суруйааччылар]] 91c2w66oijxhq66dfjnd5hcnf63m59b 0 835 8125 6194 2023-02-27T00:34:54Z HalanTul 17 /* Түүн туһунан уус-уран айымньыга */ 8125 wikitext text/x-wiki == Түүн туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Сайыҥҥы түүн, кылгас. Суолтатыгар сибэккилэр кыратык нуктаан эрэ ылаллар. |Ааптар=Байаҕантай. Чолбон, 2000, 7№, С.13}} {{Q|...Тоҕус кубулуйбат кулугулаах, Аҕыс халбарыйбат хараҕалаах, Түөрт төлөрүйбэт сүлүгэстээх Түмэн бараан Түүн ийэлэрэ Хараҥанан хаайан, Сытарынан кыһайан, Утуйарынан олуйан кэлбитигэр...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй]],Төрүү илигиттэн түҥнэри төлкөлөппүт. Ырыа-хоһоон. Якутскай, Саха сиринээҕи кинигэ издательствота:1978, С.153}} {{Q|Түүлэй түүнү сырдатан, Сулустары санатар Мичилийэр мичээриҥ Эймэнитэр сүрэхпин. Күндү сэгэрим, Таптыыр доҕорум, Истиий тойукпун.|Ааптар=[[Шестаков Афанасий Федорович]] "Доҕорбор" ырыатыттан}} == Бэргэн этиилэр == {{Q|Кылгас күнү уһатарга уһун түүҥҥүн кыччат.|Ааптар=[[Дабыл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lsb4ghw056hkn3p6w0wbw9631wvs1zm 0 836 4933 4932 2019-04-07T10:17:40Z Харах 34 4933 wikitext text/x-wiki Редьярд Киплинг - [[Англия]] суруйааччыта. * Тугу эрэ ситиспэтэх буоллаххына, ол аата дьиҥнээхтик ону баҕарбатаххын эбэтэр сөптөөх сыананы төлүүргэ бэлэмэ суоххун. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] k8rewka03tp9ca2fj7f6j5y3z95ia4o 0 837 5576 4934 2019-11-30T21:41:13Z HalanTul 17 5576 wikitext text/x-wiki '''Ааҕыы''' - [[кинигэ]]ни ааҕыы. * Эн ким буоларыҥ тугу ааҕаргыттан тутулуктаах. Джим Рон. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] aoicnahny9mlwkmg7a9znonv0uuytox 0 838 5213 4939 2019-06-24T02:21:55Z HalanTul 17 5213 wikitext text/x-wiki == Таптаһыы туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|...Ол буолаат, Дьороҕойдук куустуһа түспүттэр, Хапсаҕайдык хатыйса түспүттэр, Ымсыылаахтык ыксары ылсыбыттар... Оботуран туран Уураһан чупчуруспуттар, Сытыырхайан туран Сыллаһан сырылатыспыттар, Таарымталанан туран Таптаһан татакайдаспыттар. Онтон сотору үлүгэр Оҕо үөскүүр оонньуутун Олохтообутунан барбыттар, Киһи кэлэр кэскилин Тэрийбитинэн барбыттар, Саха салаллар дьаһалын Сабаҕалаабытынан барбыттар... |Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй]],Төрүү илигиттэн түҥнэри төлкөлөппүт. Ырыа-хоһоон. Якутскай, Саха сиринээҕи кинигэ издательствота:1978, С.155}} {{Q|...Ахтар айыыһыт күүһэ Алыс даа буолар эбит - Ымсыырыспыт барахсаттар Ыксаласпытынан бардылар, Ийиэхсит ийэ күүһэ Илэ даа буолар эбит - Сырбаҥ-татай уотунан Сыллаһан сыыбырҕаттылар, Сыстыһа оонньоотулар, Уохтара харыар диэри Умайа турар уотунан Уураһа сыттылар... |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]]. Дьулуруйар Ньургун Боотур. Дьокуускай, 2003. С.32}} [[Категория:Иэйии]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] rxu2fu24mkioc5t4z6wrkjr7hx0aush 0 839 6860 4943 2021-01-25T10:54:38Z HalanTul 17 6860 wikitext text/x-wiki '''Иллэһии''' - [[Кыыһырыы|кыыһырса]] сылдьан баран тупсуу. {{Q|Чугасыһан бараммыт Чугуруйса турумуох, Уруккуну санааммыт Утарсыһар буолумуох. |Ааптар=[[Сэргэх Сэмэй]], Холлоох суолбар омурҕан, С.31}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s2n0z196714soe2tayjqe1nmjtj5li3 0 840 4949 4948 2019-04-17T08:09:10Z HalanTul 17 /* Биллиилээх дьон билим туһунан */ 4949 wikitext text/x-wiki '''Билим''' (наука) == Биллиилээх дьон билим туһунан == {{Q|Мин урут дьон билинэр, ону ааһан истэн-истэн хал буолбут, оттон билигин умнууга барбыт икки чахчытын көмүскүөхпүн баҕарабын: - Кырдьык диэн баар. Билим ол кырдьыгы көрдүүр. - Ханнык баҕарар ырытыыга идэтийбит киһи санаата (өскөтө кини таах сыбаанньа хаата буолбакка, дьиҥнээх идэтийбит киһи буоллаҕына), көннөрү туораттан куолулуур киһи санаатынааҕар ыйааһыннаах. |Ааптар=[[Зализняк Андрей Анатольевич]], лингвист учуонай, Солженицын бириэмийэтин тутан туран 2007, бэс ыйын 6 күнэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] clwsxpo2pfhmvpf4djkyxus0l9dxpna 0 841 8442 4954 2025-04-04T08:21:00Z Rachmat04 122 8442 wikitext text/x-wiki == Эмэкэ туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Эдэр [[ынах|анах]] [[муос|муоһун]] Эрбээн ылан Эмэкэ оҥорон, Эрдэҕэс [[көһүйэ]]ҕэ [[Ийэ]] ынах [[үүт]]үн Этэттээн ылан, Ититэ түһэн Эмэкэнэн эмтэрбиттэрэ...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыата.- Якутскай, 1978, С. 62}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] iumwkrimv6tjr9isb6otwsb1zghos00 0 842 4958 4957 2019-04-19T13:09:24Z Soppuruon 32 /* Халыым туһунан уус-уран айымньыга */ 4958 wikitext text/x-wiki '''Халыым''' - [[ойох]] ылар киһи [[кыыс]] дьонугар биэрэр [[төлөбүр|төлөбүрэ]]. == Халыым туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Аҕалаах ийэтэ Мэккиһэн-мэккиһэн: [[Биэс|Биэстээх]] [[ат|аты]] кытта [[Биэс уон]] сүүһү, [[Биир]] бээдэрэ [[арыгы|арыгыны]] Халыым аахтылар, [[Сулуу]] куттардылар...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Тыа дьахтара.- Якутскай, 1978, С. 211}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dgwaaxif6afdewmgqewai10760ijnq5 0 843 4963 2019-04-21T07:14:13Z Арчы Уола 36 'Аграфена Гаврильевна Кузьмина - Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун ч...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4963 wikitext text/x-wiki Аграфена Гаврильевна Кузьмина - Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, саха суруйааччыта, суруналыыс. == Айымньыларыттан == {{Q|...соһумар сурах дьыл ханнык да кэмин аахсыбакка тиийэн кэлэр эбит|Ааптар=[[Киһи сүрэҕэ бэрт чараас]], 2015}} {{Q|Киһи сүрэҕэ бэрт чараас. Кыраны да билэр. Уот курдук|Ааптар=[[Киһи сүрэҕэ бэрт чараас]], 2015}} {{Q|Күн сиригэр кэлии уонна өлүү – дьүөгэлиилэр. Иккиэн – атыыһыттар|Ааптар=[[Киһи сүрэҕэ бэрт чараас]], 2015}} [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] gw8m4usj8uw0ptxvw0tz6qqbwrebxiy 0 844 4979 4978 2019-04-22T06:51:01Z Арчы Уола 36 4979 wikitext text/x-wiki Аита Ефимовна Шапошникова - Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, тылбаасчыт, суруналыыс. {{Q|Наталья Харлампьева тус холобурунан барыбытын эгди гынар, үөрдэр, баай сэбирдэхтээх, сырдык субалаах литературабыт хотун [[хатыҥ|хатыҥа]]” ([[Наталья Харлампьева]] туһунан)|}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Тылбаасчыттар]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] 95j2w4x3t0px3nspdx61afjz6wv0a8n 0 845 8467 4980 2025-04-04T08:27:11Z Rachmat04 122 8467 wikitext text/x-wiki Василий Назарович Егоров-Тумарча - Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, прозаик, суруналыыс. “Сэмэн Тумат [[Чурапчы]]ттан төрүттээх суруйааччылар нэһилиэстибэлэрин үйэтитиигэ уһулуччу улахан өҥөлөөх. Аҥардас, таһаартарбыт, киирии тылларын суруйбут, хомуйан оҥорбут кинигэлэрин ахсаана уонтан таҕыста. Тумат үтүөтүн-өҥөтүн билигин ситэ сыаналаабатахпыт иннигэр, кэлиҥҥи көлүөнэлэр куруук махталынан ахтыахтара” ([[Сэмэн Тумат]] туһунан). [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l20hiei4oc8no81xqegb65jgzz327tw 0 846 4983 2019-04-22T07:05:44Z Арчы Уола 36 'Гавриил Гаврилович Окороков (1925-1990) - тыл билимин хандьыдаата, кириитик...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 4983 wikitext text/x-wiki Гавриил Гаврилович Окороков (1925-1990) - тыл билимин хандьыдаата, кириитик, литературовед. “...“Сүрэх тэбэрин тухары” – билиҥҥи кэми, билиҥҥи дьон хатыламмат ураты мөссүөннэрин көрдөрүүгэ анаммыт, билиҥҥи кэмнээҕи өй-санаа мөккүөрдэрин тула кииннэнэн сайдар тутуллаах бөдөҥ айымньы” ([[Софрон Данилов]] "Сүрэх тэбэрин тухары" романын туһунан); “...[[Чысхаан (суруйааччы)|Николай Заболоцкай]] айар стилин сүрүн уратытын туохха көрөҕүн дииллэрэ буоллар – кини суруйууларыгар күннээҕи олох уонна остуоруйа омунун холбоһуутугар, алтыһыыларыгар диэм этэ”. [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] t29qtq17odipisdfl24k02gtepcbh8w 0 847 4987 4985 2019-04-22T07:14:58Z Арчы Уола 36 4987 wikitext text/x-wiki Дора Егоровна Васильева (1938-2019) - тыл билимин дуоктара, литературовед, кириитик, НА Сибиирдээҕи салаатын бочуоттаах бэтэрээнэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Казахстан Республикатын "Алаш" литературнай бириэмийэтин лауреата, Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. “Улахан прозаик үгүс айымньылара эриирдээх драматическай түгэннэргэ таҥыллыбыт сытыы тыҥааһыннаах сюжеттарга олоҕуран ааҕааччы болҕомтотун тардар күүстээхтэр ([[Николай Якутскай]] туһунан)”; “[[Болот Боотур]] сүрүн айымньылара ХХ үйэ саҥатыгар киэҥ нэлэмэн иэннээх Саха сиригэр олох хайдах уларыйан испитин дириҥ реалистическай хабааннаахтык, араас өттүттэн көрөн ойуулаабыт суруйааччы, историческай, этнографическай чахчылары айымньыларын геройдарын олохторугар, саныыр санааларыгар, күннээҕи дьайыыларыгар итэҕэтиилээхтик сыныйан көрдөрбүт художник этэ”; “...кэпсээҥҥэ Мыычаар оҕонньор олоҕунан былыргы батталлаах үйэҕэ дьадаҥы дьон ыар дьылҕалара аахпыт эрэ санаата хараастыах, сүрэҕэ айманыах курдук көрдөрүллүбүт” ([[Суорун Омоллоон]] “Аанчык” кэпсээнин туһунан); “[[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]... Хобороос уонна Кыһалҕа курдук хаарыан талааннара, ураты дьоҕурдара халтайга хаалбыт, түҥкэтэх үйэҕэ төрөөн төттөрү төлкөлөммүт, ынырык дьылҕаламмыт баттыгастаах үйэ “Хара кыталыктарын” итэҕэтиилээхтик көрдөрөр, киһи өйүн-санаатын, дьоҕурун көлөһүннээһин, кини илиитин күүһүн көлөһүннүүрдээҕэр быдан алдьатыылааҕын уонна ыараханын чорботон бэлиэтиир...” ([[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]] “Хара кыталык” романын туһунан); “Айымньы омос көрдөххө, оскуола олоҕор анаммыт, онус кылааһы бүтэрээри сылдьар оҕолор тустарынан кэпсэммит. Ол гынан баран, сэһэн бүтэһик лииһин сабан баран, биһиги олохпут бэрт үгүс проблемалара, урут да буолбуттар, билигин да бааллар, хойут да буолуохтаахтар бары биир сюжетнай линияҕа түмүллэн бэркэ диэн ситимнэнэн, киэҥ, дириҥ хорутуулаахтык ойууламмытыттан астына түһэҕин” ([[Далан]] “Дьикти саас” сэһэнин туһунан); “Айымньы сюжетнай линията бэрт уустук. Сүрүн сюжетнай хайысхата сахалар аан бастаан Бүлүү өрүс кытылыгар олохсуйууларын батыһан сайдар. Ол гынан баран бу сүрүн сүүрээҥҥэ даҕатан Саха сирин атын норуоттара – туматтар, тоҥ биистэр, майааттар, дьирикинэйдэр, о.д.а. кыргыс үйэтинээҕи дьон олохторо-дьаһахтара, быһыылара-майгылара, араас биистэр уонна аҕа уустарын атааннаһыылара уус-уран хартыына буолан ааҕааччы иннигэр арыллар” ([[Далан]] “Тулаайах оҕо” романын туһунан); “Оҕоҕо аналлаах суруйуулар үрдүк уус-уран маастарыстыбалаах буолуохтаахтар. Кинилэр өйдөрүгэр тыыннаах хартыыналарынан бэриллибит уобарастар ордук чугастар, өйдүүллэригэр биир хартыына атын хартыынанан солбуллан иһиитэ, суруйуу тыла-өһө сымсата, ритмичнэйэ, музыкальнайа эрэйиллэр”; [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Кириитиктэр]] 87v4qhogngt33wz6sv5b6u4xvayylih 0 848 6036 5311 2020-04-13T02:20:37Z HalanTul 17 6036 wikitext text/x-wiki '''Николай Егорович Винокуров-Урсун''' - суруйааччы, бэйиэт, кириитик, суруналыыс, П.А.Ойуунускай аатынан государственнай бириэмийэ лауреата, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. == Публицистикатыттан == “Наталья Ивановна хоһоонноро, поэмалара үрдүк таһымнаахтар. Бэйэтин кини поэтессабын дэммэт, поэппын дэнэр, поэт аатын үрдүктүк тутар” ([[Наталья Харлампьева]] туһунан); “Сэмэн Тумат аатын төрдүгэр баар үтүмэн, үтүмэт үлэни тэрийэ-айа сылдьар, бэйэтин 30-тан тахса кинигэтин тэҥэ, 70-ча атын суруйааччылар кинигэлэрин хомуйан оҥорбут үтүөлээх-өҥөлөөх. Кини нэһилиэгин аатын ылынарыгар учуутала [[Вениамин Миронов]] поэт сүбэлээбит” ([[Сэмэн Тумат]] туһунан); == Уус-уран айымньыларыттан == “Наһаа дойдумсах киһи үйэтэ кылгас буолар” (“Айбыт аҕа” кэпсээнтэн); “Мунуу үксүн киһи өйө-санаата көтөн, ыгылыйан, ыксаан хааларыттан эбит. Ама, доҕоор!” (“Мунуу” кэпсээнтэн); [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:XXI үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] iteklgijyfg0jnahe2kpsctvn5u9gwi 0 849 4999 4998 2019-04-22T07:52:00Z Арчы Уола 36 4999 wikitext text/x-wiki '''Петр Денисович Аввакумов''' - саха биллиилээх прозаига, суруналыыс, кириитик, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ. “Биһиги түҥ былыргыбытын билэрбитигэр үтүө өйдөөхтөр өҥөлөрүнэн хомуллан хараллыбыт олоҥхолорбут, үһүйээннэрбит, номохторбут бааллар. Бу кыайан кэмнэммэт күндү баайы уус-ураннык туһаныы үтүөкэн холобурун народнай суруйааччы [[Далан]] көрдөрдө ([[Далан]] “Тыгын Дархан” айымньытын туһунан)”; “Хайдах тугу суруйарга миигин аан дойду уонна нуучча классиктара, саха этигэн-илбис [[Тыл|тыллаахтара]] быыстала суох үөрэтэллэр. Өссө биир муударай үөрэтээччи – саха норуотун тылынан уус-уран айымньыта”. [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Кириитиктэр]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] cjnd3rv67j53zte8ueowv1mqzoavrtg 14 850 5005 2019-04-22T08:15:23Z HalanTul 17 'Категория:Биики Домох:Бикимиэдьийэ бырайыактарыгар сигэнэр ыстатый...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5005 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Бикимиэдьийэ бырайыактарыгар сигэнэр ыстатыйалар]] 6l0p01ersm8p0jpybx3nrum2r3u41xo 14 851 5007 5006 2019-04-22T08:16:36Z HalanTul 17 5007 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох:Аналлаах]] kes49b0syzln0ivpqjnalymado7w32f 14 852 5008 2019-04-22T08:17:19Z HalanTul 17 '[[Категория:Биики Домох]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5008 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики Домох]] pucobp6o31rwqi19bmyt4tgy64qh2xy 0 853 5010 5009 2019-04-22T08:20:39Z HalanTul 17 5010 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Wikipedia-logo-v2.svg|20px|хаҥас]]'''Бикипиэдьийэ''' ({{lang-en|Wikipedia}}) — аһаҕас интэриниэт-энциклопедия, MediaWiki диэн саайт оҥорор бырагыраамаҕа олоҕурар. [[Категория:Бикипиэдьийэ]] fln6sw8q4ijyvxk71wwrmfgp00x6y2h 14 854 5011 2019-04-22T08:21:13Z HalanTul 17 '[[Категория:Биики бырайыактар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5011 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биики бырайыактар]] bm7xoieae6tc579s9yxxaaqu77dn12c 14 855 5012 2019-04-22T08:21:40Z HalanTul 17 '[[Категория:Ситим-сирдэр]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5012 wikitext text/x-wiki [[Категория:Ситим-сирдэр]] pswqma0demnfvaco2tf2cycbivi54g9 14 856 5013 2019-04-22T08:22:05Z HalanTul 17 '[[Категория:Интэриниэт]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5013 wikitext text/x-wiki [[Категория:Интэриниэт]] tmg8oj8kh0c8k04swdbsn9xllx3yhq7 14 857 5014 2019-04-22T08:22:41Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5014 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар]] i5tvj9ed3o0p9j8bt1w5eg6tn6d26gp 0 858 5020 2019-04-22T13:39:28Z Soppuruon 32 ''''Иин''' - II. 1. Хаспах, оҥкучах, хаһыллыбыт сир. 2. Өлбүт киһини көмөр умуһа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5020 wikitext text/x-wiki '''Иин''' - II. 1. Хаспах, оҥкучах, хаһыллыбыт сир. 2. Өлбүт киһини көмөр умуһах. 3. Хороон. 4. көсп. Баттал, ыар олох. == Өс хоһооно, сомоҕо домох == * Өлбүт иинэ суох буолбат, тыыннаах аһылыга суох буолбат. * Үөр бөрө иинин хастыбат. * Иин айаҕар сытар. * Иинин өҥөйбүт. * Иин иһин курдук. * Иин курдук хараҥа. * Иинэ суох илдьиркэй, аана суох алдьархай. * Ииҥҥэ киирбит. * Ииҥҥэ киллэр. * Ииҥҥэ этиллибит. * Кутуйах иинин кэҥэтэр. * Дьахтар санаата иинин буоругар туолар. == Уус-уран айымньыга == {{Q| "Сүдү [[киһи]] [[Сүүс|Сүүһүн]] туолла, Сүгүн сүгүннэр Сөп буолуо этэ; Улуу киһи Олус буолла, [[Умуһах|Умуһаҕар]] угулуннар Ордук буолуо этэ; Эбэбит эрэйдээх Итинник буолуон кэриэтэ, Иинигэр киирдэр Иккинэн ордук буолуо этэ" дэспиттэр...|Ааптар=[[Өксөкүлээх Өлөксөй|А.Е. Кулаковскай]], Ырыа-хоһоон/Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыата.- Якутскай, 1978, С. 66}} {{Q|Адаардаах арҕастаах таас дьааҥы анныгар, Аргыардаах [[Амма|Аммаҕа]], мууһурбут [[буор|буоругар]] [[Хаан|Хааннарым]] тохтоннор мин өлөн эрэбин, [[Харах|Хараҕым]] сабыллан мин ииҥҥэ киирэбин...|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай]], Өрүөл кэриэһэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lb1awisc1puaq91cmbuzhwdgbo3ulju 0 859 5021 2019-04-22T13:47:05Z Soppuruon 32 ''''Үөһээ Бүлүү''' - Үөһээ Бүлүү [[улуус|улуус]] [[киин|киинэ]]. Үөһээ Бүлүү ул...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5021 wikitext text/x-wiki '''Үөһээ Бүлүү''' - Үөһээ Бүлүү [[улуус|улуус]] [[киин|киинэ]]. Үөһээ Бүлүү улууһа — Бүлүү өрүс сүнньүгэр сытар нэһилиэктэрдээх, тайаан сытар сиринэн атын улуустарга тэҥнээтэххэ кыра гынан баран Саха Сиригэр суолталаах улуус. Билиҥҥи кыраныыссатынан 1935 сыллаахха олунньу 10 күнүгэр Булуу улууһуттан араарыллан төрүттэммит. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fqx6b1njxd1ntvinw6t995bib98hzgj 0 860 5032 5031 2019-05-01T08:38:21Z HalanTul 17 5032 wikitext text/x-wiki [[Ходжа Насреддин]] туһунан сэбиэскэй суруйааччы [[Соловьёв Леонид Васильевич]] (1906—1962) дилогията. * Кырдьык хатылыыртан өлбөөдүйбэт [[Категория:Сэһэннэр]] m5q4skyvvi4g28r0jy1x7uv4464ky5s 0 861 5030 2019-05-01T08:35:43Z HalanTul 17 HalanTul [[Ходжа Насретдин туһунан сэһэн (Леонид Соловьев)]] сирэй аатын маннык [[Ходжа Насреддин туһунан сэһэн (Леонид Соловьев)]] уларыппыт 5030 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Ходжа Насреддин туһунан сэһэн (Леонид Соловьев)]] mzgk3jbwutid5h9lh10u1f3zci6at8q 0 862 5046 5045 2019-05-07T06:51:08Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 5046 wikitext text/x-wiki '''Аһара барыы''' - [[үтүө]]нү оҥороору аһара баран [[мөкү]]гэ тиэрдии. == Өс хоһоонноро == * Абырыыбын диэн алдьаммыт * Барыһымсах буола сылдьан маҥкырыыт (моҥкуруут) буолбукка дылы. * Ордугу булаары олоҕун алдьаппыт * Ыт баһа көмүс кытахтан үҥкүрүйбүтүгэр дылы - ''баай-тот олохтон аһара баран, аас-туор олоххо тиийэн хаалыы.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 62nnrpzrrq8buatgs5o504w7jzo4mai 10 863 5063 5062 2019-05-14T08:14:26Z HalanTul 17 5063 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Халыып:Сүрүн/styles.css" /></noinclude> <templatestyles src="Халыып:Сүрүн/Үрдэ/styles.css" /> <div class="main-top"> <div class="main-top-left"> <h1 class="main-top-header">[[БД:Туһунан|Биики Домоххо]] киирдиҥ,</h1> бу [[БД:Суолта|суолталаах]] өс хоһоонноро, сомоҕо домохтор уонна сытааталар хомуурунньуктара, ким баҕарбыт уларытар кыахтаах. <div class="main-top-mobileSearch">[[Special:Search|<span class="mw-ui-button main-top-mobileSearchButton skin-minerva-search-trigger">{{NUMBEROFARTICLES}} ыстатыйаттан булуу</span>]]</div> </div> <div class="main-top-right main-plainlist"> <p class="main-top-articleCount">Билигин Биики Домоххо '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}} сахалыы ыстатыйа]]''' баар.</p> <ul> <li>[[Биики Домох:Түмсүү сирэ|<span class="mw-ui-button mw-ui-quiet">Түмсэр сир</span>]]</li> <li>[[Биики Домох:Көмө|<span class="mw-ui-button mw-ui-quiet">Көмө</span>]]</li> <li>[[:Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар|<span class="mw-ui-button mw-ui-quiet">Категориялар</span>]]</li> </div> </ul> </div> </div><noinclude> [[Категория:Биики Домох:Халыыптар:Сүрүн сирэй|Үрдэ]] </noinclude> g0f2a0x8goi31oiza6657dy3rxbhvw2 10 864 5086 5051 2019-05-14T21:19:55Z HalanTul 17 5086 sanitized-css text/css /* Новое оформление шаблона [[Халыып:Сүрүн/Үрдэ]] Основано на: https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less https://design.wikimedia.org/style-guide/ */ .main-top { font-size: 1rem; margin-top: 1rem; padding-bottom: 1.5rem; } .main-top-left > p { font-size: 0.875em; margin: 0; } .main-top-right { display: none; font-size: 0.875em; margin-top: 0.5em; } .main-top-right > ul { display: flex; flex-wrap: wrap; margin-top: 0.5rem; } .main-top-right .mw-ui-button.mw-ui-quiet { padding-right: 0; } .main-top-header { border-bottom: 0; margin-bottom: 0; margin-top: 0; } .main-top-articleCount { display: none; } .main-top-mobileSearch { margin-top: 1rem; } .main-top-mobileSearchButton { background: #fff; border: none; box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba( 0, 0, 0, 0.25 ); color: #72777d; font-weight: normal; max-width: none; text-align: left; width: 100%; } /* Планшеты */ @media (min-width: 720px) { .main-top { background-color: #f8f9fa; border: 1px solid #c8ccd1; border-radius: 2px; box-shadow: 0 1px 1px rgba(0, 0, 0, .15); margin-bottom: 1rem; padding: 1rem; } .main-top-right { display: block; } .main-top-articleCount { display: block; margin-bottom: 0.5rem; margin-top: 0; } .main-top-mobileSearch { display: none; } } /* Стационарные компьютеры */ @media (min-width: 1000px) { .main-top { align-items: center; background-position: right; background-repeat: no-repeat; display: flex; margin-bottom: 1.5rem; margin-top: 0.5rem; padding-bottom: 0; padding-left: 0; padding-right: 1.5rem; padding-top: 0; } .main-top-left { background-image: linear-gradient(to right, #f8f9fa 0%, #f8f9fa 70%, rgba(248, 249, 250, 0) 100%); flex: 3; padding: 2rem 0 2rem 1.5rem; } .main-top-right { flex: 2; margin-top: 0; text-align: right; } .main-top-right > ul { align-items: center; flex-direction: row-reverse; justify-content: left; margin-top: 0; text-align: left; } .main-top-createArticle + li .mw-ui-button.mw-ui-quiet { padding-right: 1em; } } l5rvg7z0elki2macu1ebralm09kx5vq 10 865 5087 5053 2019-05-14T21:21:17Z HalanTul 17 5087 sanitized-css text/css /* Новое оформление [[Сүрүн]] Главный референс: https://design.wikimedia.org/style-guide/ https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less Не удаляйте код до завершения работы */ /* Стандартные заголовки */ .main-header { border-bottom-color: transparent; margin-bottom: 0.25em; margin-top: 0; padding-bottom: 0; padding-top: 0; } /* Списки без оформления */ .main-plainlist > ul { list-style: none; margin: 0; padding: 0; } .main-plainlist li { margin-bottom: 0; } /* Ссылки-кнопки */ .main-top-right .mw-ui-quiet:hover, .main-top-right .mw-ui-quiet:focus, .main-footer .mw-ui-quiet:hover, .main-footer .mw-ui-quiet:focus { color: #0645ad; } /* Убираем нумерацию заголовков, создаваемую опцией «Автоматически нумеровать заголовки» на [[Служебная:Настройки#mw-prefsection-rendering]] */ .mw-headline-number { display: none; } /* Планшеты */ @media (min-width: 720px) { .main-wikimedia { padding-top: 1rem; padding-left: 1rem; padding-right: 1rem; } } /* Стационарные компьютеры */ @media (min-width: 1000px) { .main-wrapper { display: flex; margin: 0 -0.75rem; } .main-wrapper-column { flex: 1; margin: 0 0.75rem; } .main-wikimedia { padding-top: 1.5rem; padding-left: 1.5rem; padding-right: 1.5rem; } } myd4i8wiz6i70i38jg5wnwmpmo6hq68 10 866 5088 5077 2019-05-14T21:23:14Z HalanTul 17 5088 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Халыып:Сүрүн/styles.css" /></noinclude> <templatestyles src="Халыып:Сүрүн/Үрдэ/styles.css" /> <div class="main-top"> <div class="main-top-left"> Саҥа ааптары эбэтэр саҥа тиэмэҕэ ыстатыйаны угарга, манна аатын суруйан баран "Оҥор" тимэҕи баттаа. <inputbox> type=create width=30 bgcolor=#ffffff preload=Template:Standard content for new page editintro=Template:Instructions default= buttonlabel= Оҥор </inputbox> </div> </ul> </div> </div><noinclude> [[Категория:Биики Домох:Халыыптар:Сүрүн сирэй|Үрдэ]] </noinclude> lrgqgh7h1td7itwlxm2xzz08dz3q4oo 0 867 5064 2019-05-14T08:15:44Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Wikiquote:Түмсүү сирэ]] 5064 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Wikiquote:Түмсүү сирэ]] k3h5qyqswivmw3gx8y2xhleygdg3ccc 0 868 5073 5072 2019-05-14T08:41:17Z HalanTul 17 5073 wikitext text/x-wiki == Урут талым буола сылдьыбыт сытааталар: == == Билиҥҥи талым: == {{cquote|Иэс хаалбыта аҕыс тоҕус муҥ, оччоҕо бу улахан харчынан ааҕыллара.|ааптар=[[А. Убаарыскай|А. Убаарыскай]]}} == Кэнэҕэски: == {{Q|Олох түптээх уонна түбэ суох буолар. [[Түп]] диэн бигэ төрүттээх буолуута ааттанар. Түптээх олох. Киһи бэйэтин кыаҕынан олоруохтаах. Ол аата сатыыр дьарыгынан, сөбүлүүр идэтинэн олоҕун оҥостуохтаах. Биир сиргэ-уокка, чопчу дойдуга тохтоон, онно тэнийэн, ууһаан иһиэхтээх.|Ааптар=[[Дабыл]]}} cb9au86qkgniq6um628wx8l4l8dbpzh 10 869 5089 5085 2019-05-14T21:26:38Z HalanTul 17 5089 wikitext text/x-wiki <noinclude><templatestyles src="Халыып:Сүрүн/styles.css" /> </noinclude><templatestyles src="Халыып:Уруулуу бырайыактар/styles.css" /> <div class="main-wikimedia main-plainlist"> {{#if: {{{Аата|<noinclude>1</noinclude>}}} | <div class="main-wikimedia-icon">[[File:Wikimedia-logo black.svg|48px|center|link=]]</div> <h2 class="main-header main-wikimedia-header">Биики Домох Бикимиэдьийэ Пуондатын сиэрбэригэр олорор, ол кэмиэрсийэлээбэт тэрилтэ маны таһынан атын бырайыактардаах</h2> }} <ul class="main-wikimedia-list"> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikipedia-logo.svg|48x48px|link=|Бикипиэдьийэ]][[:w:|<em>Бикипиэдьийэ</em> <small>Энциклопедия</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wiktionary-logo.svg|48x48px|link=|Биики Тылдьыт]][[:wikt:|<em>Биики Тылдьыт</em> <small>Тылдьыт</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikibooks-logo.svg|48x48px|link=|Викиучебник]][[:b:|<em>Викиучебник</em> <small>Учуобунньуктар</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikisource-logo.svg|48x48px|link=|Бикитиэкэ]][[:s:|<em>Бикитиэкэ</em> <small>Бибилэтиэкэ</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikinews-logo.svg|48x48px|link=|Биики Сонун]][[:n:|<em>Биики Сонун</em> <small>Сонуннар</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikiversity-logo.svg|48x48px|link=|Бикибэрсиэт]][[:v:|<em>Бикибэрсиэт</em> <small>Үөрэтэр матырыйааллар</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikispecies-logo.svg|48x48px|link=|Биики Харамай]][[:species:|<em>Биики Харамай</em> <small>Биология көрүҥнэрин каталога</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-MediaWiki-logo.svg|48x48px|link=|Медиавики]][[:mw:|<em>Медиавики</em> <small>Биики-хамсатык</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikidata-logo.svg|48x48px|link=|Биики Тиһик]][[:d:|<em>Биики Тиһик</em> <small>Билии олоҕо</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Commons-logo.svg|48x48px|link=|Биики Хааһах]][[:c:|<em>Биики Хааһах</em> <small>Аудио, видео</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Wikivoyage-logo.svg|48x48px|link=|Биики Айан]][[:voy:|<em>Биики Айан</em> <small>Айанньыттарга аналлаах</small>]]</li> <li class="main-wikimedia-listItem">[[File:Notification-icon-Meta-logo.svg|48x48px|link=|Мета-вики]][[:m:|<em>Мета-вики</em> <small>Түмсүүлэри сүрүннээһин уонна документация</small>]]</li> </ul> </div> cfna7m19td0qs3bye3r9mq4jjtsevuy 10 870 5080 2019-05-14T08:55:59Z HalanTul 17 '/* Новое оформление шаблона [[Шаблон:Родственные проекты]] ([[w:Шаблон:Соо...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5080 sanitized-css text/css /* Новое оформление шаблона [[Шаблон:Родственные проекты]] ([[w:Шаблон:Сообщество Википедии]]) Основано на: https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less https://design.wikimedia.org/style-guide/ */ /* Заголовок */ .main-wikimedia-header { text-align: center; } /* Иконка */ .main-wikimedia-icon { margin: 0 0 0.5rem; text-align: center; } /* Список */ .main-wikimedia-list { column-count: 4; column-width: 15em; margin-top: 0.5rem; } /* Элемент списка */ .main-wikimedia-list > .main-wikimedia-listItem { align-items: stretch; break-inside: avoid; clear: both; display: flex; page-break-inside: avoid; margin-bottom: 0.5rem; } .main-wikimedia-listItem > img { flex: 0 auto; } .main-wikimedia-listItem > a { flex: 1; margin-left: -48px; padding-left: 56px; position: relative; text-decoration: none; } .main-wikimedia-listItem > a > em { font-style: normal; } .main-wikimedia-listItem > a:hover > em { text-decoration: underline; } .main-wikimedia-listItem > a > small { color: #72777d; display: block; font-size: 0.85em; line-height: 1.25; } /* Мобильные */ @media (max-width: 719px) { .main-wikimedia-header { font-family: inherit; font-size: 1em; } .main-wikimedia-list { font-size: 0.85em; column-width: 10em; } } /* Планшеты */ @media (min-width: 720px) { .main-wikimedia-header { margin-bottom: 1rem; } .main-wikimedia-listItem > a > small { font-size: 1em; } } /* Стационарные компьютеры */ @media (min-width: 1000px) { .main-wikimedia-header { margin-left: auto; margin-right: auto; width: 80%; } } nbxwmfnnnteaaot8j0x9o42filu969i 0 871 5093 5092 2019-05-24T08:18:51Z HalanTul 17 5093 wikitext text/x-wiki '''Ноам Хомски''' (Хомский, Чомски) - лингвист учуонай, бөлөһүөк, түмэт диэйэтэл. {{Q|Эн тугу эрэ оҥорбуккунан атыттар киэн туттуохтаахтар |Ааптар=[[Владимир Познер]]: "Тугу оҥорбуккунан киэн туттаҕыный?" - диэн ыйытыытыгар}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Лингвистэр]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 7atapy5q1gdoz3kw4wr4zn9qcgmv1ux 0 872 5604 5603 2019-12-01T05:02:51Z HalanTul 17 5604 wikitext text/x-wiki '''Роберт Кийосаки''' - дьоппуон төрүттээх [[АХШ]] суруйааччыта. {{Q|[[Дьадаҥы]]лар баайдары барыларын кэччэгэйдэр дииллэр, тоҕо диэтэххэ бэйэлэрэ кэччэгэйдэр. |Ааптар=}} {{Q|Дьадаҥылар дьадаҥы буолар төрүөттэрэ кинилэр алҕаһы оҥорботторугар сытар. Наһаа сэрэнэн олороллор, алҕаһаабакка буола сатыыллар, кинилэри оскуолаҕа оннук үөрэтэллэр. Ол аата туохха да үөрэммэттэр. |Ааптар=[[]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nc26uonpuukx99vd0j36a6s8peku2e2 0 873 5935 5100 2020-03-21T07:33:52Z Этигэн 326 5935 wikitext text/x-wiki '''Хоһоон''' - хоһоон кээмэйинэн суруллубут уус-уран [[айымньы]]. == Латыын этиилэрэ == {{Q|Carmina morte carent - Өлүүнү билбэттэр хоһооннор |Ааптар=[[Овидий]], Таптал билимэ}} {{Q|Carmina non dant panem - Хоһоон аһаппат. |Ааптар=Туруору тылбааһа: Ырыа килиэби биэрбэт.}}. Уһун тыллаах барыта Уран тылы наардаабат. - Федоров Дмитрий Николаевич-Оһуохай Уола. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kgan4jsdmtn0b076ct1tw0lfpq054hc 0 874 5103 5102 2019-05-28T21:46:27Z HalanTul 17 5103 wikitext text/x-wiki '''Пу́блий Ови́дий Назо́н''' ({{lang-la|Publius Ovidius Nasō}}) (б.э. инн. 43 сыл, кулун тутар 20 күнэ — [[17 сыл|17]] эбэтэр [[18 сыл|б.э. 18 сыла]]) — [[Былыргы Риим|былыргы риим]] бэйиэтэ. {{Q|Carmina morte carent - Өлүүнү билбэттэр хоһооннор |Ааптар= "Таптал билимэ" ({{lang-lat|Ars Amatoria}}) бэйиэмэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Былыргы Рим]] 6ebx5q294fakrr4d90n0ecnj21ee6p2 10 875 5106 5104 2019-05-28T21:49:19Z HalanTul 17 HalanTul [[Халыып:Lang-lat]] сирэй аатын маннык [[Халыып:Lang-la]] уларыппыт 5104 wikitext text/x-wiki [[латыын тыла|лат.]]&nbsp;{{langi|la|{{{1}}}}}<noinclude>{{doc}} </noinclude> htkifhyljtjdns3ofs3an3muy9pe6aa 10 876 5105 2019-05-28T21:48:13Z HalanTul 17 '<span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}" style="font-style:italic;">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude>' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5105 wikitext text/x-wiki <span lang="{{{1}}}" xml:lang="{{{1}}}" style="font-style:italic;">{{{2}}}</span><noinclude>{{doc}}</noinclude> egalx0g0ntd9f02qcdsw9lvcr8etkcr 10 877 5107 2019-05-28T21:49:19Z HalanTul 17 HalanTul [[Халыып:Lang-lat]] сирэй аатын маннык [[Халыып:Lang-la]] уларыппыт 5107 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Халыып:Lang-la]] d1h0udsgc91uwplgcjiez19p5mnlprv 0 878 5586 5108 2019-11-30T22:22:39Z HalanTul 17 5586 wikitext text/x-wiki '''Иннокентий Сосин''' - [[суруйааччы]] {{Q|Былыргы кырдьаҕастар: «Киһи дьоло үс төрүттээх… Бастакыта, төрөппүттэриҥ үчүгэй дьон буоллахтарына, оҕо сааһыҥ дьоллоох буолуо; иккиһэ, бэйэҥ үтүө киһи буоллаххына, олоҕуҥ ортото үөрүүлээх, үлэҥ-хамнаһыҥ табыллыа; тиһэҕэр, оҕоҕун киһилии, үчүгэйдик ииттэххинэ, кырдьар сааһыҥ кыһалҕата суох, сынньалаҥ буолуо», - диэн этэллэрин истэр буоларым. |Ааптар=[[Иннокентий Сосин]], суруйааччы}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] a5wxmig05pc5w9ra8petlj0fkhqk8tn 0 879 6642 5492 2020-11-17T13:27:45Z SardaanaKho 511 /* Дьахтар туһунан улуулар этиилэрэ */ 6642 wikitext text/x-wiki ==Дьахтарга сыһыаннаах сомоҕо домохтор== Сырыы дьахтар - сэлээччэх дьахтар == Дьахтар туһунан улуулар этиилэрэ == *Эр киһи ыра санаата - дьахтары дьахтар баайынан иитии. ''"Эр дьоҥҥо эрэ анаан" [[Малдалена Самозванец]]'' *Мин инникилээх эри уонна уруккулаах дьахтары сөбүлүүбүн. ''[[Оскар Уайльд]] "Дориан Грей хартыыната"'' *Дьахтар дьаабылыка да эриэн үөн да. ''[[Генрих Гейне]] "Лютеция"'' *Дьахтар былааһы тутар, ол эрэн салайбат. ''[[Дельфина Жирарден]] "Париж суруктара"'' *Дьахтар мал-сал кээмэйэ. ''[[Аркадий Давидович]] "Аан дойдуга олох бүтүүтэ үчүгэйдик түмүктэниэ"'' *Дьахтар сүүстэ да сыыстын, сибэккинэн да саайыа суохтааххын. *Дьахтар өтө көрүүтэ эр киһи бэйэтэ билбэт санаатын таайарыгар анаммыт. ''Французтуу тойоннооһун ([[Ж.Делакур]] Французтуу сытыы өй барыта'' *Эр киһи сыала төһө биллэриттэн дьахтар өтө көрүүтэ сыыһата суох буолар. ''[[Джордж Джин Нейтан]] "Тыйаатыр, драма, дьахтар"'' *Дьахтар өйүн киһи кыайан тобулбат. ''[[Э.Исар]]. "20000 сытыы бэлиэтээһин кылаата"'' *"Дьахтар өйө" диэн суох, мэйии - ууһатар уорган буолбатах. ''[[Шарлотта Перкинс Гилжан]] "Дьахтар уонна экэниэмикэ"'' *Дьахталлар уонна эр дьон уратылара бэйэ бэйэлэрин икки ардыларыгар буолбакка бэйэлэрин истэригэр көстөр. *Дьахтар хараҕын уута кэпсэтиини атыннык салҕааһын. ''"Сөп түбэһии" [[Марчелло Мастроянни]]'' *Дьахтар бэйэтэ бааһырдыбатаҕын куруутун аһынар. ''[[Жан Ануй]] "Бито барахсан"'' *Дьахтар илин былдьаһааччытын тэһэ анньаары бугул быыһыттан иннэ да булуо. ''[[Юзеф Булатович]] "Мунаарабын, ол аата тыыннаахпын"'' *"Уодаһыннаах" тыл "тыйыс" диэн тыл дьахтарга саамай минньигэс. ''[[Пьер Шодерло де Лакло]] "Кутталлаах сибээс"'' *Дьахтар эр киһиэхэ тугу да этэрэ суох буоллаҕына, ону кылгастык этиэхтээх. ''[[Янина Ипохарская]] "Улуу, ортоку, кыра киһи уонна Фафика ыт санаата"'' *Дьахтар сороҕор чуумпурар, ол эрээри тугу да этэрэ суох буоллаҕына эрэ буолбатах. ''[[Поль Судэ]] (М.Малу "Күлүүлээх тылдьыт")'' *Дьахтар дьон тугу саҥарарын буолбакка, тугу сибигинэһэрин интэриэһиргиир. ''[[Изабелла Альенде]] "Афродита"'' *Дьахтар көрдүннэр диэн, кимниин баҕарар киэмсийиэн сөп. ''[[Оскар Уайльд]] "Дориан Грей хартыыната"'' *Дьахтары салайарга икки ньыма баар, ол эрээри ону ким да билбэт. ''Американскай тойоннооһун'' *Дьахтар сыыһа этэрин дакаастыахха сөп, ол эрээри ону киниэхэ сатаан өйдөппөккүн. ''[[Джон Чертон Коллинз]] (Л.Смит "Аангылыйа афоризмнарын антологията")'' **Эдэр дьахтары тыһыынчанан куттал күүтэр, олортон сороҕо эрэ дуоһутар. ''[[Янина Ипохарская]] "Улуу, ортоку, кыра киһи уонна Фафика ыт санаата"'' *Үөрүйэҕэ суох кыыстан элбэххэ үөрэниэххэ сөп. ''[[Джакомо Казанова]] "Олоҕум устуоруйатa"'' [[Категория:Дьон алпаабытынан]] == Эбии көр == * [[Дьахтар уонна эр киһи]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kbwse33fyd5cpxki0zicihmjbcfu7zh 3 880 5113 2019-05-29T21:08:27Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5113 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:08, 30 Ыам ыйын 2019 (+09)}} mo0rao4ezzrrfbpf9vgzax8elgisy5n 0 881 5800 5141 2020-01-11T08:37:49Z Арчы Уола 36 5800 wikitext text/x-wiki Эн олус ыраас санаалааххын, ол иһин куһаҕаны этиэххин сөп. ( ''Евгений Шварц'' "Сыгынньах король" ) Кыыска, саҥа сыллаһар курдук буоларыгар, кыра да буоллар опыт наада. ( "Ladies Home Journal 1948") Кыыһы соһуччу сыллыыр сатаммат, ол гынан баран түргэнник сыллыахха син. (''Э.Маккензи'' "14000 ыраза суруйааччыларга уонна оратордарга") Аэродинамическай кыргыттар быдан утарыһаллар. ( "Пшекруй" 1965) Донжуаммын диэн сананар дьон - фавыннар эрэ.(''Мария Эбнер-Эшенбах''. "Афоризмы") Эр киһи куһаҕан сигилитэ, түктэри майгылаах дьахтары баһыйар. (''Карл Краус''. "Афоризмы") Иҥсэлээх эр дьон аҕыйахтара буоллар сэлээр дьахтар элбиэ этэ. (''Филипп Бувар'' "Тыыһынча уонна биир санаа") Ылбычча быһыы - ылбычча [[дьахтар]] кыра итэҕэһэ (''Франсуа Ларошфуко'' "Максимы") Сэлээр дьахтар диэн эр киһи майгытын-сигилитин таһымын сиппит дьахтар буолар. (''Нэнси Линн-Десмонд''. "Эр киһи ону өйдөөбөт") Эр киһи эр киһи курдук, мин эмиэ күһэйии сэбиргэлин илдьэ сылдьабын. (''Анджей Керн'' пресс конфиренцияҕа (1993)) Порнография [[дьахтар]] туһунан сымыйалыыр, эр киһи туһунан кырдьыгы этэр. (''Джон Столтенберг''. "Бобуллар секс тыла" 1981) Солбуллубат дьахталлар, сэлээччэх кыргыттарга солбуллар. (''Аркадий Давидович''. "Сир-дойду сүтүүтэ үчүгэйдик түмүктэниэ") Соҕотох дьахтары олох аһыммат. (''Маргарет Митчелл''. "Тыал ылан барда") Дьахтар хаппахчытыттан тахсан баран, уулусса сокуонунан олорорго күһэллэр.''(Сомерсет Моэм''. "Эрэллээх ойох" [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] m8weayvjyx9gku2czfhyrv9qk68zpm3 0 882 5253 5159 2019-06-25T03:16:29Z HalanTul 17 5253 wikitext text/x-wiki Таптыыр диэн бэйэ бэйэни одуулуур буолбатах, таптыыр диэн иккиэн биир хайысханы көрүү. Антуан Де Сент Экзюпери "Киһи сирэ" Таптал тэҥнээбэт. Бернар Грассе "Болҕотуу" Таптыыр диэн эрэйдэнии, таптатааччы. Герсогиня Диана (Мари дэ Босак) "Олох" Биһи биир кынаттаах аанньалларбыт. Көтөөрүбүт куустуһуохтаахпыт. Лучано Де Крешенцо. "Баллависта маннык этэр этэ" Киһини таҥара курдук аньыытын билэ-билэ таптыахха соп.Грэм Грин. "Дьыала сүрүн ис хоһооно" Таптал таптааччыттааҕар улахан.Иосиф Бродский."Эмтэммэттэр биэрэктэрэ" Улуу тапталы кытта холоотоххо мин бэрт кырабын.Халиль Джебран. Прозаннан хоһоон. Таптал диэн тугун билэбин, ол эрэн быһаар диэн көрдөһүмэҥ. "Италия этиитэ" Таптыыргын билбэккин, билэр буоллаххына таптаабаккын.Гилберт Честертон. "Ортодоксин" Таптал элбэх сиригэр элбэх сыыһа баар, онтон таптал суох сиригэр барыта сыыһа.Томас Фуллер "Гномология" Тапталы аччатартааҕар, өлөрөр чэпчэки.Сенеха Старший "Контроверсии" Таптааччы буолар , таптыыр ыарахан. Таптал поэзия курдук талаан ирдиир. Таптал төһө баҕар барыыр хаһааса суох. Таптал – сүрэх үлэтэ. Фрэнсис Скотт Фицджеральд Эн бэйэҕин таптаабат буоллаххына, мин эйигин хайдах таптыахпыный. Мин эйигин таптыыбын диэн иннинэ, бастаан Мин диэхтээххин. Биһитини таптаан бүттэхтэринэ, биһи бэйэбитин таптаа бүтэбит. Миигин таптыылларын эрэ буолбакка, миигин таптыыллар диэн кэпсэтэллэрин сөбүлүүбүн. Таптыыр дьахтарыҥ ким да буоллун, дьиҥнээх таптал эйигин тупсарар. Эн миэхэ көрөр киһигин таптыыгын, кини миигиттээҕэр ордук: мин кини курдук буолтахпын. Ол эрэн таптаа, онтон мин бэйэбиттээҕэр бэрт буола сатыам. [[Категория:Таптал]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] spqot8tlmjq95thim3ujs4luv7vbjdx 3 883 6325 6324 2020-10-19T21:30:55Z HalanTul 17 6325 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 05:52, 31 Ыам ыйын 2019 (+09)}} == Алҕаһы көннөрүү == Арина, дорообо! Дьахтарга сыһыаннаах бэргэн этиилэри укпуккар улаханнык махтанабын! Ол эрээри, ити оҥорбут [[Эр дьон уонна дьахтар]] сирэйгэр майгынныыр [[Дьахтар уонна эр киһи]] диэн ыстатыйа хайыы-үйэ уруккуттан баар. Аны таптал туһунан бэргэн этиилэри эмиэ ити ыстатыйаҕар эппит эбиккин. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:37, 31 Ыам ыйын 2019 (YAKT) == Ыстатыйаны тупсарыы == Бу ыстатыйаҕар [[Маргарита_де_Блессингтон]] халыып эбэн биэрдим: <nowiki>{{Q||Ааптар=[[]]}}</nowiki>. Бу халыыбы суруйар ыстатыйаларгар туһанарыҥ буоллар. Оччоҕо ааҕарга табыгастаах буолуо этэ. --[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:30, 20 Алтынньы 2020 (+09) 4gjrf5brpmwl3t4gu6h4idk3zt84dwq 3 884 5136 2019-05-31T09:24:33Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5136 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 18:24, 31 Ыам ыйын 2019 (YAKT)}} blpq7ynuw2hxz0fkbkm2rxtrhz0g091 1 885 5146 5143 2019-06-03T04:52:36Z Galina Radnazhapova 349 /* Эр дьон уонна кэрэ аҥар */ 5146 wikitext text/x-wiki Эр дьон уонна дьахтар I) Кэрэ аҥардар ааҕар сурунаалларынан сыныйан көрдөххө, икки барамай дьахтар интэриэһин ордук тардар , ол : 1) Тоҕо эр дьон сибиинньэ кэриэтэ быһыыланара 2) Эр дьон болҕомтотун тардыы . 2) Уопсайынан эттэххэ, дьахтар барыта тапталга сөптөөх , ахсааннаах эр дьон иһин былдьаһаллар. 3) Тупсаҕай көрүҥнээх эр киһи кэрэхсэппэт.Кэрэхсэбиллээх эр киһи бэйэтин сүөргүтүк туттар. 4) Дьахтарга анаан үөскэппит санаабар өр кэмҥэ ылларан хаалабын. 5) Эр киһи дьахтарга атын эр дьон оҥорбут ыарыытын аһыныан сөп , ол эрээри , бэйэтэ оҥорбутун аһыммат. 6) Дьахтары албыннаһар түгэҥҥэ мындыр быһыы наада. Ол гынан баран , эр киһини кытта бу булгуччута суох , кини эрдэттэн , хас биирдии хайҕабылга итэҕэйэр. 7) Ытыы , соҥуу сылдьар эр дьонтон дьулай. Биллэн турар , кинилэр туспа уйаҥ уонна хомоҕой санаалаахтар, ол эрээри, кинилэр хомоҕойдоро , ол бэйэлэригэр . 8) Дьахтар болҕомтотун кыраһыабай эр дьоҥҥо буолбакка, кэрэ дьахтардаах эр дьоҥҥо уурар. 9) Дьахтары кытта оонньоспот эр дьон үксүгэр кинилиин оонньоһор дьахтар сиэртибэтэ буолар. 10) Дьахтар эр киһитээҕэр уһун үйэлээх,чуолаан огдооболор. 11) Эр киһи дьахтар тугу саныырын өйөөбүтэ буоллар, син биир итэҕэйиэ суоҕа этэ. [[Кыттааччы:Galina Radnazhapova|Galina Radnazhapova]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Galina Radnazhapova|ырытыы]]) 23:56, 2 Бэс ыйын 2019 (YAKT) np5998nytkm6p0tppiv1oxzci296gmm 0 886 5798 5796 2020-01-11T08:35:56Z Арчы Уола 36 5798 wikitext text/x-wiki Таҥара эр киһини айан баран: «Мин мантан муҥурдаммат кыахтаахпын» диэн баран дьахтары айбыта. Адела Сент-Джонс (Б.Роуз "Бэргэн этии кинигэтэ", 1979)* Биир лааҕыры көрөргө-харайарга сүүс эр киһи наада, оттон биир дьиэни көрөргө-харайарга биир дьахтар сөп оҥорор. Роберт Ингерсолл "Дом"* Ортоһуор эр киһини кытта тэҥнээтэххэ, [[дьахтар]] сиппит-хоппут харамай. Сирил Норткот Паркинсон "Паркинсон сокуоннара"* Өскөтүн дьахталлар ис дууһа да, эт-хаан да өттүнэн эр дьон курдук сиримсэх эбиттэрэ буоллар, аан дойдуга киһи-аймах сүтэн симэлийиэ этэ. Бернард Шоу "Киһи уонна киһини таһынан киһи"* [[Дьахтар]] барытыгар сатабыллаах, эр дьон онтон атыныгар. Анри Ренье "Кини, эбэтэр Дьахтар уонна таптал"* [[Дьахтар]] күүһэ - эр дьон мөлтөҕөр. Вольтер "Недотрога"* Мин бу [[дьахтар]] сылааһыгар сууланан олоҕум тухары олоруом этэ. Жюль Ренар "Күннүк"* Эр киһи [[Дьахтар|дьахтары]] таптыыр. Дьахтар оҕотун таптыыр, оҕо кутуйаҕы таптыыр, оттон кутуйах кими да таптаабат. Эйлис Эллис Би-би-си биэриигэ "Бэлиэтинньик"* Туохха да итэҕэйбэт киһиэхэ кинини итэҕэйэр дьахтар наада. Ойген Розеншток-Хесси (У.Х.Оден."Биир эйгэ: уопсай миэстэ кинигэтэ", 1970) Баайа барыта баар эр киһиэхэ күндү бэлэх – бу баайы туохха барыырын билэр дьахтар. Э.Маккензи "Суруйааччыларга уонна араатардарга аналлаах 14000 этии" Биир да эр киһи хайа да дьахтары атын дьахтар билэрин курдук билбэт. Роберто Джервазо "Саҥарар чөҥчөҥө" Хас биирдии эр киһиэхэ бу олоххо үс кэрэ аҥаар наада. Ол кини ийэтэ, ойоҕо уонна саатар биир, кинини эр киһи курдук көрөр дьахтар. Габриэль Лауб "Кыйахаммыт логика: Бэргэн этиилэр"* Эр киһи дьахтар кини туһугар оҥорорун туохтааҕар да намыһахтык сыаналыыр. "Таптал бэргэн этиилэрэ" (Мюнхен, 1979) Дьахтар – эр киһиэхэ олох кумах куйаарын ааһарыгар көмөлөһөр тэбиэн. Патнем Уил "Бобуулаах кыраныысса" Эр киһиэхэ лаампа курдук холбонор уонна арахсар дьахтар наада. Ян Фленинг (Д.Пирсон "Ян Фленинг олоҕо") [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nrbwp9wok1ws1dzde99ffmoq5nyy5bd 0 887 5799 5158 2020-01-11T08:36:40Z Арчы Уола 36 5799 wikitext text/x-wiki '''Эр дьон уонна дьахтар''' [[Дьахтар]] ахсаана биллибэт сурунаалларын көрөн кини саамай сэргиирэ эр дьон тоҕо сибиинньэлэрэ уонна эр киһи болҕомтотун хайдах тардыахха сөп боппуруоһа.(Дейв Барри "Пусть женщины убьют своих собственнных пауков") . Хас биирдии дьахтар тапталга дьоһуннаах эр киһини былдьаһар. (Миньон Маклофлин "Записки невротика"). Үчүгэй эр дьон соччо кэрэхсэппэт. Үчүгэй көрүҥнээх эр киһи бэйэтин сүүөргүтүк туттар. ("Афоризмы любви" 1979). Дьахтарга хайдах санааны киллэрбиккин өр саныы сылдьаҕын. (Карл Краус "Афоризмы"). Эр киһи атын эр дьон атаҕастаабыт дьахтарын эрэ аһыныан сөп, ол эрээри бэйэтэ атаҕастаабытын аһыммат. (Маргарита де Блессингтон) . Дьахтарга албыннаһар түгэҥҥэ мындыр буолуохха наада. Онтон эр киһиэхэ оннук ирдэммэт, кини хас биирдии хайҕабылга итэҕэйэн иһэр. (Алан Эйкборн) Ытыыр эр дьонтон сэрэхтээх буол. Кинилэр туспа уйаҥ уонна хомоҕой санаалаахтар эрээри, ол хомоҕойдоро кинилэргэ бэйэлэригэр. (Нора Эфрон "Чертополох"). Дьахтары кытта оонньоспот эр киһи кинини кытта оонньоһор дьахтар сиэртибэтэ буолар. (Э.Исар) [[Дьахтар]] эр киһитээҕэр уһн үйэлээх буолар, чуолаан огдооболор . (Жорж Клемансо). Эр киһи дьахтар санаатын өйдүүрэ да буоллар итэҕэйиэ суоҕа этэ . [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 64ts584owz3lw5z23w0ct4szuq0cdi8 3 888 5151 2019-06-04T01:58:55Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5151 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:58, 4 Бэс ыйын 2019 (YAKT)}} agyt2x548735n3lnmz6uwkkme7te5c9 3 889 5152 2019-06-04T01:59:17Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5152 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:59, 4 Бэс ыйын 2019 (YAKT)}} 15s0kj435a0wbdcln1292aphoikr9ue 0 890 5180 5163 2019-06-22T00:03:44Z Turkmen 200 ([[User talk:94.231.23.145|Ырытыы]]) көннөрүүлэрэ: [[Special:Contributions/94.231.23.145|94.231.23.145]] бу торумҥа: [[User:HalanTul|HalanTul]] төннөрүлүннүлэр 5154 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Таптал туһунан бэргэн этиилэр]] grkze7jpm5sn9pyz2c0k3d3cwn112ij 0 891 5160 2019-06-09T02:15:29Z Soppuruon 32 ''''Хамса''' - табаҕы симэн уматарга аналлаах, алтантан, тимиртэн, удьурҕа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5160 wikitext text/x-wiki '''Хамса''' - табаҕы симэн уматарга аналлаах, алтантан, тимиртэн, удьурҕайтан, муостан уонна да атын матырыйаалтан оҥоһуллубут төгүрүк быһыылаах төбөлөөх, ол төбөтүгэр буруону оборон ылар көҥдөй умнастаах табаҕы тардар мал. == Хамса туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Дулҕа Уоһук туһааннааҕа [[Дуруускаһыт]] Хобороонньо, [[Алтан]] бастаах [[быа]] хамсаны [[Атах|Атаҕыттан]] ороон ылан, [[Сымыйа|Сымыйанан]] [[табах]] тардан, Сыпсырыйа-сыпсырыйа, Сылбархай [[итии]] [[чэй|чэйи]] Сыыйа иһэ олордо. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 76}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cd3xwnzwbio79hfjpkjmk4vg64njp5u 0 892 8459 5161 2025-04-04T08:25:03Z Rachmat04 122 8459 wikitext text/x-wiki == Ыаһахтаһыы, сэһэргэһии туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| [[Алаадьы]]лаах хойуу [[чэй]]и Алыс бэркэ астынан, Дьон истэриттэн сайдан, Тото-хана кэпсэттилэр. Ким төһө [[түүтэх]]тээҕин, Ким хас [[сыарҕа]] [[от]]тооҕун, Хаһан [[муҥха]] буоларын, Ханна [[куобах]] элбэҕин, Тумус Уйбаан урут хайтах [[Туу]]ну уоран көрбүтүн, Ыстапааһа [[оҕонньор]] [[Ыыс]]ка түһэн өлбүтүн, Хомуос кыыһа эригэр [[Хоолдьуга]] [[ат]] сиэбэтэҕин, Кэккэлэһэ [[нэһилиэк]]кэ [[Кийиит]] [[сүктүү|сүктэн]] кэлбитин - Илбээн-холбоон, ыаһахтаһан, Ирэ-хоро ырыттылар. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 76}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0aehfakylxk60nvhpd7i8cgi72codkn 0 893 5162 2019-06-09T02:33:13Z Soppuruon 32 ''''Баҕайы''' - 1. Сөбүлээбэт, абааһы көрөр, кэлэйэр, сэниир сыһыаны көрдөрө...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5162 wikitext text/x-wiki '''Баҕайы''' - 1. Сөбүлээбэт, абааһы көрөр, кэлэйэр, сэниир сыһыаны көрдөрөр, бэлиэтээн этэр. == Уус-уран айымньыга туттуллуута == {{Q| (Дуруускаһыт Хобороонньо [[ыалдьыт|ыалдьыттар]] бартарын кэннэ, Ымыыны Налбыһахха [[кэргэн кэпсэтии|кэргэн кэпсэтээри]] кэлэн баран) - Баҕайылар баара, син дьэ, Барар күннээх эбиттэр. Күүттэрэн да биэрдилэр, Көхсүм аҕай, айыы-айа! |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 76}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4mze51pstdvazqizf5t5r2g9itj159h 0 894 5164 2019-06-09T03:17:24Z Soppuruon 32 ''''Киргил''' - == Киргил туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Баараҕай [[көҥдөй]]...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5164 wikitext text/x-wiki '''Киргил''' - == Киргил туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| Баараҕай [[көҥдөй]] [[тиит|тииттэн]] Мас үөнүн булбакка киргил, [[Тыа]] чуумпутун уйгуурдан, Тыҥкыначчы ытаабыта. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 80}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4jckszkdqs34xvmn9p7r4wztraqj0bw 0 895 5166 5165 2019-06-09T03:21:53Z Soppuruon 32 /* Отон туһунан уус-уран айымньыга */ 5166 wikitext text/x-wiki '''Отон''' - == Отон туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| [[Күөх]] [[чэлгиэн|чэлгиэннээх]] хойуу укка Күһүн эрдэ буспут отон, [[Кыыс]] тэтэркэй иҥин курдук, Кыыһа тыган кытарара. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 80}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hm4y9s444kfp3tgsvdrd9h3pks9jzi4 0 896 5167 2019-06-09T03:34:29Z Soppuruon 32 ''''Хоонньоһуу''' - кимниин эмэ бииргэ сытыы, утуйуу. == Хоонньоһуу туһунан...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5167 wikitext text/x-wiki '''Хоонньоһуу''' - кимниин эмэ бииргэ сытыы, утуйуу. == Хоонньоһуу туһунан уус-уран айымньыга == {{Q| "Налбыһаҕы Ымыы [[кыыс]] Таһы сирэн кэбиспит, Оҥоһуулаах [[орон|ороҥҥо]], Онон, [[күтүөт]] [[оҕонньор]], [[Сор-муҥ|Сорун-муҥун]] сулана, Соҕотоҕун утуйбут. Оҕолорун Ымыыны Оҕонньору кытары [[Кут-сүр|Кутун-сүрүн]] холбоору, Куруук бүппэт [[дьол|дьоллоору]], [[Чохообул|Чохообулга]] [[арыы|арыылаах]] [[Чопчу сүрэх]] уурбуттара - Ороннорун баһыгар Оймоммокко, таах хоммут..." |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 83}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kc8xdai63hr0j3yvxhor6uf912gsgg3 0 897 5797 5172 2020-01-11T08:35:35Z Арчы Уола 36 5797 wikitext text/x-wiki '''Маачаха''' - төрөппүт буолбатах, кииринньэҥ ийэ. == Уус-уран айымньыга туттуллуута == {{Q| Оттон үгүс маачахалар Оҕолору сүтүөккээн, - Онтон-мантан сылтанан Охсо, кырбыы сылдьааччылар, Оруо маһы ортотунан, Ордук наһаа баттааччылар. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М. Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 96}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] {{Q| (Ымыыны кыра эрдэҕиттэн ииппит Дьэбдьиэй туһунан) Алыс чугас, чычаас куттаах, Аһыныгас сүрэхтээх, Аламаҕай майгыннаах, Ааттаах көнө, үтүө киһи - Бары туора ийэлэртэн Бастыҥнара этэ кини. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М. Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 76}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] j8qk2bbdur4vwom0u5jgn7bitx3k1o2 0 898 7305 7304 2022-02-15T07:33:38Z Soppuruon 32 7305 wikitext text/x-wiki '''Тулаайах''' - 1. Төрөппүттэрэ эбэтэр кинилэртэн биирдэстэрэ өлөн, көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт (оҕо). 2. Иитэр, көрөр-истэр дьоно суох, соҕотох (дьахтар, кырдьаҕас киһи), [[Огдообо|огдообо]]. <br> == Уус-уран айымньыга туттуллуута ==. {{Q| Күн анныгар туохтан да Күүстээх, истиҥ [[таптал|тапталлаах]] Күндү [[ийэ]] көмүскэстээх Көрүүтүттэн-истиититтэн Эрдэ маппыт [[дьол|дьоло]] суохтар - Тулаайахтар барахсаттар [[Эрэй]], [[күөмчү]] эгэлгэтин Тулуйарга тиийээхтииллэр. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 97}}<br> * [[Эмээхсин]] эрэйдээх хаһааҥҥыттан тулаайахсыйбытын үгүстэр өйдөөбөттөр. Кинилэр билэллэринэн Хараанай эмээхсин өрүү [[Соҕотох|соҕотох]]. Ол иһин да буолуо, киһилии аатын умнан, үксүгэр "Тулаайах" диэн ааттыыллар. "Ээ, ол тулаайах эрэйдээх", "били тулаайах сордоох" диэн биир эмэ мунньахтарга, [[Ыраахтааҕы суола|ыраахтааҕы суолун]] төлүүр [[сахсаан]] буоллаҕына [[хам-түм]] ахтан аһараллар. [[Күрэх]] [[Муҥха|муҥхатыгар]] арыт элбэх [[Собо|собо]] кэллэҕинэ, муҥхалаах муҥур [[Баһылык|баһылык]] [[айыыта киирбит|айыыта киирдэҕинэ]]: "Ити тулаайахха биир [[Сүүр|сүүр]] [[Балык|балыгы]] ордук өлүүлээн биэриҥ!" - диэн көбдьүөрэр. Иван Гоголев. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] m9w4mgxurggeztil6uwl1s0z9ps5iqj 0 899 5176 2019-06-09T10:48:54Z Soppuruon 32 ''''Куйаас''' - 1. Сайын түһэр итии, сырайар салгын. == Уус-уран айымньыга ту...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5176 wikitext text/x-wiki '''Куйаас''' - 1. Сайын түһэр итии, сырайар салгын. == Уус-уран айымньыга туттуллуута == {{Q| [[Халлаан]] киэбин тухары [[Сөрүө]] саҕа [[былыт]] суох, Хантан эмэ, муҥ саатар, Сөрүүн [[салгын]] ил гыммат. Улуу дойду [[уораҕай|уораҕайын]] Уу-чуумпу саба тэнийэн, [[Айылҕа]] ийэ бүтүннүү Аҥаарыйа таалбыт курдук... [[Хоту]] [[сайын]] уоттаах [[Күн|күнэ]] Куйааһынан кутааланар. [[Ходуһа|Ходуһаҕа]], ааныттан, [[Кумаар]] [[киһи]] [[тыын|тыынын]] хаайар.|Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап|В.М, Новиков]], Талыллыбыт айымньылар/Ымыы уонна Налбыһах.- Якутскай, 1977, С. 128}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ceosjk5b6zoxjwb0nravqi1ns1mubc0 0 900 5179 5178 2019-06-18T23:41:04Z HalanTul 17 5179 wikitext text/x-wiki {{Q|Бэс ыйын минньигэс салгынын тыынаҕын - Бэйэҥ да билбэккэ мичээрдии сылдьаҕын!... Ыһыахтар ыйдара - Бэс ыйа! Ырыалар ыйдара - Бэс ыйа! Ыччаттар ыйдара - Бэс ыйа! |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]]}} [[Категория:Кэм]] khcj7tu9en3s3yto7pvi3htv7q8ln9v 0 901 5190 5189 2019-06-22T08:23:36Z HalanTul 17 5190 wikitext text/x-wiki '''Бренн''' - [[б.э инн. 387 сыл|б.э инн. 387 сыллаахха]] [[Риим]] куораты сэриилээн ылбыт [[гааллар]] [[баһылык]]тара. * Сор хотторбуттарга! ({{lang-lat|Vae victis!}}) - гааллар Риими 7 ый төгүрүктээн баран 327 киилэ (либра, пондус эбэтэр [[муунта]]) көмүскэ босхолуурга сөбүлэспиттэр. Ыйааһыннарын гиирэтэ (пондус) сыыһа көрдөрөрүн өйдөөннөр римляннар айдааны таһаараары гыммыттарыгар, гааллар баһылыктара ити тыллары эппит уонна эбии [[батас|батаһын]] ууран биэрбит ([[Тит Ливий]], Риим устуоруйата). [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Биһиги ээрабыт иннинээҕи дьон]] [[Категория:Сэрииһиттэр]] 8ila28squal538zosw8smbd9gwu3fkj 0 902 7820 5185 2022-07-03T05:10:16Z HalanTul 17 7820 wikitext text/x-wiki * Сор хотторбуттарга! ({{lang-lat|Vae victis!}}) - [[гааллар]] [[Риим]]и 7 ый төгүрүктээн баран 327 [[киилэ]] (оччотооҕу кээмэйинэн 1000 либра эбэтэр пондус ([[муунта]])) [[көмүс]]кэ босхолуурга сөбүлэспиттэр. [[Ыйааһын]]нарын гиирэтэ (пондус) сыыһа көрдөрөрүн (чэпчэкитин) өйдөөннөр римляннар айдааны таһаараары гыммыттарыгар, гааллар баһылыктара [[Бренн]] ити тыллары эппит уонна эбии [[батас|батаһын]] ууран биэрбит. {{Q|Бэриммэт киһини хотор кыаххыт суох |Ааптар=[[Бэйби Рут]], «Вы не можете победить человека, который никогда не сдается».}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] k8z8r2t2fe7g01pfja3j6m8v7ze3z4v 0 903 5186 2019-06-22T08:18:44Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Бренн (гааллар баһылыктара)]] 5186 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Бренн (гааллар баһылыктара)]] 40m0t49tb3ze9txolxncltir3b23f7t 0 904 5199 5198 2019-06-22T21:20:15Z HalanTul 17 5199 wikitext text/x-wiki '''Диоген''' - былыргы гириэк [[бөлүһүөк|бөлүһүөгэ]], Коринф [[куорат]] олохтооҕо. * Дьон хараҕа уонна атаҕа суох буолартан куттаналлар, ол иһин хараҕа, атаҕа суохтарга ас, харчы бэрсэллэр, оттон бөлөһүөк буолуохпут диэбэттэр, онон бөлөһүөккэ тугу да бэрсибэттэр. {{Q|Киһини көрдүүбүн! |Ааптар=маннык саҥара-саҥара дьон быыһынан күнүс [[чүмэчи]]лээх хаамара эбитэ үһү.}} {{Q|Туораа! Күммүн хаххалаама! |Ааптар=Б.э. инн. 335 сыллаахха [[Александр Македонскай]] Коринф куораты сэриилээн ылан баран, уруккуттан истэр Диогеныгар тиийэн "Тугу баҕарбыккын биэриэм, көрдөө" диэбитигэр, итинник хоруйдаабыт.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Биһиги ээрабыт иннинээҕи дьон]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 0p5k6y4nxs9clcsw5jr2ql8dt2550hg 0 905 5204 5203 2019-06-22T21:40:34Z HalanTul 17 5204 wikitext text/x-wiki '''Гай Юлий Цезарь''' - [[Риим]] уһулуччулаах бэлиитигэ, полководеһа. "Гааллары кытта сэрии туһунан суруктар" айымньы ааптара. {{Q|Кэллим, көрдүм, кыайдым ({{lang-lat|Veni, vidi,vici}})|Ааптар=Б.э. иннинэ 47 сыллаахха [[Эгиипэт|Эгиипэккэ]] [[Клеопатра]]ҕа ыалдьыттыы олордоҕуна Кыра Азияҕа (Билиҥҥитэ [[Туурсуйа]] сирэ) сэрии буолар: Фарнак диэн Боспор ыраахтааҕыта (билигин [[Кырыым]]) аҕатын сирдэрин төттөрү ылаары саба түспүт. Бастаан Фарнак кыайан испит, ол эрээри Юлий Цезарь легионнарын аҕалан кинини чэпчэкитик үлтү сынньыбыт. Бу кэннэ атаһыгар Аминцийга ити үс тылы суруйбут. Маны гириэк устуоруга [[Плутарх]] ойуулуур. Бу тыллары цезарь биир сыл буолан баран Риимҥэ триумф кэмигэр туһаммытын устуорук [[Светоний]] суруйар: колесницатыгар суруйан баран куорат устун айаннаппыт}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Биһиги ээрабыт иннинээҕи дьон]] [[Категория:Полководецтар]] [[Категория:Былыргы Риим]] 2zcodjwf0tboe8v6arwy0t3n6hpk21c 14 906 5207 2019-06-24T01:49:34Z HalanTul 17 '[[Категория:Киһи]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5207 wikitext text/x-wiki [[Категория:Киһи]] hiw8tvxkrve7ubd3jqxyuvmwwmd81gh 14 907 5209 2019-06-24T02:18:58Z HalanTul 17 '[[Категория:Киһи]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5209 wikitext text/x-wiki [[Категория:Киһи]] hiw8tvxkrve7ubd3jqxyuvmwwmd81gh 14 908 5215 2019-06-24T02:23:10Z HalanTul 17 '[[Категория:Айылҕа]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5215 wikitext text/x-wiki [[Категория:Айылҕа]] l6j4c79jgfjpua9u1mgyluiuis3ctfy 0 909 5220 5219 2019-06-25T00:50:14Z HalanTul 17 5220 wikitext text/x-wiki '''Мэник''' - биир сиргэ таба олорбот, дьээбэлээх-хооболоох [[оҕо]], [[киһи]]. Ону таһынан [[кыыл-сүөл]] ([[ыт оҕото]], холобур) эмиэ мэник буолуон сөп. == Сомоҕо домохтор == * Орой мэник == Өс хоһоонноро == * Биир мэник сүтэрбитин сүүс көрсүө булбат [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Майгы-сигили]] kd6wzghltesbybrel58f64rse0bdkml 0 910 7967 5221 2022-12-18T05:08:09Z Kwamikagami 720 7967 wikitext text/x-wiki '''Көрсүө''' — сымнаҕас, истигэн, элбэх саҥата суох [[оҕо]], [[киһи]]. Сороҕор дьиэ кыылын-сүөлүн эмиэ этэллэр, холобур, [[Ынах|ынаҕы]]. == Сомоҕо домохтор == * == Өс хоһоонноро == * Биир мэник сүтэрбитин сүүс көрсүө булбат * Сытар ынаҕы туруорбат, күөх оту тосту үктээбэт (киһи) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Майгы-сигили]] 64ydm43jqzb9tli1htdb3htjqwgth6y 0 911 7935 5361 2022-11-30T21:18:04Z Kwamikagami 720 7935 wikitext text/x-wiki '''Үс''' &mdash; 3 [[ахсаан]]. ==Сомоҕо домохтор== * Туох барыта [[үс]] туомнаах * Үтүө киһи үтүөтүн [[үс]] үйэ тухары умнуллубат (Үтүө дьыала уһуннук умнуллубат) * [[Үс]] бүүрүгэ бүүрүллүбүт (Түөл) (Ханна да баппат буолбут, муннукка ыктарбыт) * [[Үс]] күлүгэр үҥк (Улаханнык ытыктаа, сүгүрүй) * [[Үс]] күлүктээх [[киһи]] (Түөл) (Албын-түөкэй киһи) * [[Үс]] (түөрт) [[саха]] (Саха диэн ааттаах барыта) * [[Үс]] туман түһүөр диэри (Түөл) (Киэһэ хойукка диэри) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] 6w7vn3cuh2hujroqsfk4fsea53buq1e 0 912 5231 5230 2019-06-25T01:14:03Z HalanTul 17 5231 wikitext text/x-wiki '''Болҕомто''' - болҕойуу, [[суолта]] биэрэн [[кыһаллыы|кыһаллан]] [[истии]]. * Сэттэ үүккүнэн ситэри иһит - ''сүрдээх болҕомтолоохтук иһит.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Майгы-сигили]] qxrdr0j3z2utxpwpb7fxmnk2mz14nog 0 913 5364 5250 2019-09-19T05:01:57Z Maria.bogum 43 /* Өс хоһоонноро */ 5364 wikitext text/x-wiki '''Биэс''' - 5 [[ахсаан]]. == Өс хоһоонноро == * [[Биир]] [[тыл]] минньигэс, [[биэс]] [[тыл]] сымсах. * [[Биэс]]тэ сэмэлиэх кэриэтин [[биир]]дэ сүбэлээбит ордук. == Сомоҕо домохтор == * Бэлэһигэр [[биэс]] иннэлээх (Тыллаах дьахтар) [[Категория:Ахсаан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9yyyk23gb0g5x69okm3pw7aorws6d2d 0 914 5345 5343 2019-09-02T07:42:52Z Maria.bogum 43 /* Сомоҕо домохтор */ 5345 wikitext text/x-wiki '''Икки''' - 2 [[ахсаан]]. == Өс хоһоонноро == * Дьол икки хараҕа суох * Икки адьырҕа эһэ биир арҕахха кыстаабат * Икки ойуун иирсээнэ суох олорбот == Сомоҕо домохтор == * [[Икки]] ардыларыгар (ардыларынан) уу тохтубат (тэстибэт) (Улахан доҕордуулар) * [[Икки]] атах (атахтаах) (иннинэн сирэйдээх; босхо бастаах; бороҥ урааҥхай) (Киһи аймах) * [[Икки]] илиилээх (уус) (Киһини кимиттэн көрөн, биитэр үчүгэй, биитэр куһаҕан гына оҥорор үгэстээх ууһу этэллэр) * [[Икки]] илиитинэн (Үөрүүнү кытта ылар) * [[Икки]] саар (саары) ыккардынан (Саарбах соҕустук, иһэ-таһа иэмэ-дьаама биллибэт курдук; саараан) * [[Икки]] сирэй буолар (антах-бэттэх сирэй буолар) (Икки өстөөх дьоҥҥо иккиэннэригэр бэрт буолар) * [[Икки]]һин (иккистээн) төрөөбүт саҕа (курдук) санаа (Өлөр суолтан быыһаммыт биитэр улаханнык үөрбүт киһи этэр) * [[Икки]] тараҕай быттаспытыгар дылы (Икки туга да суох киһи бэйэ-бэйэлэриттэн көрдөспүттэрин (умналаспыттарын) этэллэр) * [[Икки]]тинэн истибэт (Истиэн да баҕарбат, буолуммат) * [[Икки]]ттэн биирбит буолуо (Икки утарсыылаах киһиттэн хайаан да биирбит хотуо, кыайыа диэн этии) * [[Икки]]ттэн биирин... (Саараҥнаабакка, икки өрүттээх суолтан биири оҥоруу) * [[Икки]]тэ эрбэҕин эргитиэ, үстэ сөмүйэтин төгүрүтүө (Албынныа) * [[Икки]] хараҕа тэстэринэн (Наһаа түргэнник) * [[Икки]] харахпар көстүмэ (Киэр бар (буол), көрүөхпүн баҕарбаппын) [[Категория:Ахсаан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ckv8h4pd97nj2td1pj7epv3a97q6fgc 0 915 5238 5237 2019-06-25T01:35:53Z HalanTul 17 5238 wikitext text/x-wiki '''Муҥ''' - былыргы [[саха тыла|саха тылыгар]] 1000 [[ахсаан]]. {{Q|Иэс хаалбыта аҕыс тоҕус муҥ, оччоҕо бу улахан харчынан ааҕыллара.|Ааптар=[[Убаарыскай]] "Ахтыылар", 1856}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] 28pwz0oaajfni8nabx6h2idshwv8jvu 0 916 5247 5246 2019-06-25T02:43:27Z HalanTul 17 /* Алгыстан */ 5247 wikitext text/x-wiki '''Аҕыс''' - 8 [[ахсаан]]. == Сомоҕо домохтор == * Аҕыс айдаан == Алгыстан быһа тардыы == * Түөрт өттүгүтүттэн үргүөр үргүйбэтин, аҕыс өттүгүтүттэн аргыар аргыйбатын... [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] 0tccjoelmze9fr5o0dr9nu8mgtslpwg 0 917 5242 2019-06-25T02:39:16Z HalanTul 17 ''''Отут''' - 30 [[ахсаан]]. * Орулуур отут (сааһын туолла) Категория:Тиэмэлэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5242 wikitext text/x-wiki '''Отут''' - 30 [[ахсаан]]. * Орулуур отут (сааһын туолла) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] luyfmxqsy2oc4ng16ggcz7kbu243s2l 0 918 5244 5243 2019-06-25T02:41:38Z HalanTul 17 5244 wikitext text/x-wiki '''Сүүрбэ''' - 20 [[ахсаан]]. * Сүүрүүнэн сылдьар сүүрбэ саас [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] ds73l0wg4ehcjsz0odupfqmn9tnx8x3 0 919 5362 5249 2019-09-13T02:53:30Z Maria.bogum 43 5362 wikitext text/x-wiki '''Түөрт''' - 4 [[ахсаан]]. == Алгыстан быһа тардыы == * Түөрт өттүгүтүттэн үргүөр үргүйбэтин, аҕыс өттүгүтүттэн аргыар аргыйбатын... == Сомоҕо домохтор== * [[Түөрт]] атах буол (Аттаа, илиилэргинэн, атахтаргынан тайанан, аттыы тур) * [[Түөрт]] түгэн диир? (Төөттүгэн (түөрт үтүгэн) диир? * [[Түөрт]]үүр ыам (ынах) (Сайын ынаҕы түөрт төгүл ыыртан үһүс ыама ( күн ортотун икки киэһээҥҥи ыам икки ардыларынааҕы ыам) * [[Түөрт]] үүтэ-аана бүөлэммит (үс бүүрүгэ бүүрүллүбүт) (Ханна да баппат буолбут, биир муннукка ыктарбыт) * [[Түөрт]] харахтаах (Сорох ыт хараҕын үрдүгэр үрүҥ бэлиэлээх буолар, оннук ыты түөрт харахтаах диэн ааттыыллар) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] got1sd6h3jb206x742sifxcufoop40s 3 920 5254 2019-06-26T01:42:59Z HalanTul 17 '{{аноним}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5254 wikitext text/x-wiki {{аноним}} eslxlsw64bftc4v4m3257h6y5xbesb0 10 921 5255 2019-06-26T01:50:05Z HalanTul 17 '== Нөрүөн нөргүй! Добро пожаловать! Welcome! == Биики Домох кыттааччыларын а...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5255 wikitext text/x-wiki == Нөрүөн нөргүй! Добро пожаловать! Welcome! == Биики Домох кыттааччыларын аатыттан эҕэрдэтэ тут! Сахалыы салааҕа киллэрбит уларытыыларыҥ иһин махтал! Сөбүлээҥҥин манна куруук киирэр буоллаххына бэрт буолуо этэ. Бука диэн [[Аналлаах:Userlogin|'''бэлиэтэн''']] — ол судургу, уһун кэми ылбат уонна бэйэҥ тускунан суруйаргын ирдээбэт. [[Бикипиэдьийэ:Бэлиэтэнии|Бэлиэтэнии]] булгуччута суох, ол гынан баран эн бэйэҕэр да, атын кыттааччыларга да кэпсэтэргэ табыгастаах буолуо. Бэлиэтэнии хас да ордук быраабы биэрэр: * [[Биики Домох:Быыбар|Быыбарга]] уонна [[Биики Домох:Куоластааһын|куоластааһыҥҥа]] кыттыы. * Кэлин <!-- [[Бикипиэдьийэ:Автопатрулируемые|]], [[Бикипиэдьийэ:Патрулирующие|]],--> [[Биики Домох:Дьаһабыл|дьаһабыл]], [[Биики Домох:Бүрэкирээт|бүрэкирээт]] буолуохха сөп. * [[Биики Домох:Кыттааччы сирэйэ|Тус бэйэҥ сирэйиҥ]] иһинэн барыл-сирэйдэри (черновиктары) оҥорор кыахтаныаҥ. * [[Биики Домох:Үнүстүрүмүөннэр/Кэтэбил тиһигэ|Кэтэбил тиһигэ]] * Эйиэхэ [[:m:Помощь:История страницы|көннөрүү устуоруйата]] баара туһалаах буолуон сөп (ордук статическай IP-аадырыһа суох буоллаххына). * Тус бэйэҥ ырытыы сирэйдэнэҕин, ол сирэйгэ атын кыттааччылары кытта кэпсэтиэххин, уопут атастаһыаххын сөп (динамическэй IP-аадырыстаах киһиэхэ бу ордук актуальнай). * Бэйэҥ суруйуугун чорботор кыаҕы биэриэ. * Дьиҥнээх ааккын кистииргин ордук бигэ гынар. Бэлиэтэммэтэххинэ IP-гын көрөн ханнык баҕарар киһи эн тускунан элбэҕи билиэн сөп (дойдугун, куораккын, тэрилтэҕин уо.д.а.) * Бэйэҥ тус туруорууларгын уларытар кыахтаныаҥ - саайт тас көстүүтүн, илии баттааһыҥҥын, эбии утилииталары туруорар (ыстатыйаны эрдээксийэлииргэ, ааҕарга туһалаах сээкэйдэр) уонна алтыһаан (интерфейс) тылын талар кыахтаныаҥ. Суруйуу сүрүн сиэрэ маннык: харса суох суруйан ис уонна үтүөнү оҥорорго дьулус. [[Билэ:Signature button.png|thumb|Маннык илии баттыаххын сөп]]Биики Домох ыстатыйаларыгар илии баттаммат (суруйбут дьон испииһэктэрэ атын сиргэ - көннөрүү историятыгар суруллан иһэр). Ол гынан баран ыстатыйалары ырытыыга, эбэтэр аналлаах [[forum|кэпсэтии сирдэригэр]] кэпсэтиэххин баҕардаххына бука диэн илиитэ баттыыр буолаар. Ол маннык - түөрт тильда бэлиэтин субуруччу туруораҕын (<nowiki>~~~~</nowiki>), эбэтэр үстүрүмүөн панелыгар анал кнопканы баттыыгын (уруһуйу көр). Бэйэҕин [[User:{{BASEPAGENAME}}|кыттааччы сирэйигэр]] билиһиннэриэххин сөп. Бу эн тус бэйэҥ бас билэр кыракый сириҥ буолар. Холобур онно [[Template:Babel|омук тылларын билииҥ]] туһунан суруйуоххун сөп. Оччоҕо дьон эйиэхэ ханнык тылынан суруйар ордук табыгастааҕын билиэхтэрэ. Харса суох суруйан ис, хайдах сөпкө сурулларын сүбэлиэхпит, сыыйа-баайа бэйэҥ да билэн иһиэҥ. Туох эмэ өйдөммөт буоллаҕына манна [[Биики Домох:Ыйытыылар]] тугу баҕарар ыйытыаххын сөп. Тугу эрэ тупсарыаххын, бэйэҥ этиигин киллэриэххин баҕардаххына [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|Кэпсэтэр сиргэ]] киирээр, эбэтэр бу киһиэхэ ([[User:HalanTul|HalanTul]]) нууччалыы да сахалыы да суруйаар. Өссө төгүл нөрүөн нөргүй! {{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}}} ''Hello and welcome to the Sakha Wikipedia! We appreciate your contributions. We hope you enjoy your time here!''</div> ---- Hello and welcome to the Sakha Wikipedia! We appreciate your contributions. If you plan to edit, run a bot, or create a large number of interwiki links, please do take your time to register. This will substantially simplify the maintenance of the site. We have an [[Бикипиэдьийэ:Посольство|embassy]] where you can inquire for further information in your native language. We hope you enjoy your time here!<noinclude> [[Категория:Халыыптар:Туруоран биэриллэр|{{PAGENAME}}]] [[Категория:Биики Домох:Халыыптар:Туһаайыы]] </noinclude> mam8p88fbqpyfh3kljpzg7yy08r08sq 0 922 5260 5259 2019-06-26T11:22:17Z HalanTul 17 5260 wikitext text/x-wiki '''Веспасиан''' - Риим 70-79 сыллардааҕы импэрээтэрэ. [[Нерон]] кэнниттэн олорбут буолан хааһынаны толороору элбэх сыратын биэрбит. * Харчы сыта суох ({{lang-lat|Pecunia non olet}}) - ''устуорук [[Светоний]] суруйарынан, уопсастыбаннай туалеттарга түһээн түһэрбит, ону сөбүлээбэккэ уола Тит мырдыҥнаабытыгар, Веспасиан харчылаах мөһөөччүгү уол муннугар аспыт уонна ити тыллары эппит.'' [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:I үйэ дьоно]] [[Категория:Ыраахтааҕылар]] h4u5cdxw13pbtgwh5kct3uu4d7cg4nq 0 923 5265 5264 2019-06-26T23:48:34Z HalanTul 17 5265 wikitext text/x-wiki '''Арнольд Амальрик''' - сэрииһит, [[Риим паапата|Риим паапатын]] легаата. 1209 сыллаахха альбигойдары (катаардары) утары [[Кириэстээх похуот]] кэмигэр Безье куораты төгүрүйбүттэр. Ол куорат сорох олохтоохторо альбигой буолбатахтар эрээри куораттарын туора дьонтон көмүскүүргэ соруммуттар. Ол эрээри куорат [[крестоносец]]тар кимэн киириилэрин тулуйбатах. Бу түгэҥҥэ крестоносецтар иннилэригэр дьиҥнээх христианины уонна катаары хайдах араарабыт диэн кыһалҕа турбут. Баһылыктарыттан Амальриктан ыйыппытарын, хоруйа судургу буолбут: * Барыларын өлөртөөҥ, таҥара бэйэтин дьонун араартыа [[Категория:Сэрииһиттэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] lxhgcvwnrq0r2fcuu1l6n98s0mw63gq 0 924 7937 5267 2022-11-30T21:18:53Z Kwamikagami 720 7937 wikitext text/x-wiki '''Өлөрүү-өһөрүү''' — тыынар тыыннааҕы суох гыныы, олоҕун былдьааһын. {{Q| Барыларын өлөртөөҥ, таҥара бэйэтин дьонун араартыа|Ааптар=[[Арнольд Амальрик]] - сэрииһит, Риим паапатын легаата. 1209 сыллаахха}} {{Q|Өлөртөөҥ, барыларын өлөртөөҥ, миигин буруйдуох ким да хаалбатын! |Ааптар=[[Карл IX]], 1572 сыллаахха ийэтин [[Екатерина Медичи]] күһэйиитинэн гугеноттары өлөртүүргэ сөбүлэҥ биэрэригэр}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 95bhna4i6ii1lk69k492sov03sdkb8r 0 925 5269 5268 2019-06-26T23:57:48Z HalanTul 17 5269 wikitext text/x-wiki {{Q|Өлөртөөҥ, барыларын өлөртөөҥ, миигин буруйдуох ким да хаалбатын! |Ааптар= 1572 сыллаахха ийэтин [[Екатерина Медичи]] күһэйиитинэн [[гугеноттар]]ы өлөртүүргэ сөбүлэҥ биэрэригэр}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ыраахтааҕылар]] mp7r167d7mtc6szflep7kp3uxlz96g3 0 926 5271 5270 2019-06-27T08:02:25Z HalanTul 17 5271 wikitext text/x-wiki '''Генрих IV''' - [[Франция]] хоруола. * Париж туһуттан мессалыыбын! (эбэтэр ''Париж туһуттан мессалыырбын да кэрэйбэппин'') - ''Наварра баһылыга Генрих гугенот этэ, ол эрээри ырааҕынан аймаҕа оҕото суох Генрих III хоруол өлбүтүгэр кини оннугар бөрөстүөлгэ олороору католицизмҥа көспүт, ол көһөрүгэр бу тыллары эппит.'' [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ыраахтааҕылар]] 9hkz43hdr8ju18c4w66nva5qabrlidh 0 927 5274 5273 2019-06-28T21:30:25Z HalanTul 17 5274 wikitext text/x-wiki '''Галилей Галилео''' - [[1564]] сыллаахха Пиза куоракка төрөөбүт [[Италия]] математига, геометра, физигэ уонна астронома. [[Николай Коперник]] биир [[үйэ]] ынараа өттүгэр эппит сабаҕалааһынан өйөөн, ол санаалары Коперник курдук учуонайдарга [[латыынныы]] эрэ эппэккэ, итаал, киһи барыта өйдүүр тылынан эппит. * {{Q|Син биир эргийэр! |Ааптар=[[1633]] сыллаахха [[Инкибисииссийэ]] суутугар [[Сир]] [[Күн]]ү эйгийэрин туһунан санаатыттан батынан баран, кэлин эппит тыллара}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Астрономнар]] [[Категория:XVI үйэ дьоно]] [[Категория:XVII үйэ дьоно]] 00ib7cg5jnmsgbl4itmnjd8x20y2ipw 4 928 5275 2019-07-05T18:30:52Z Rschen7754 186 Утаарыы: [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир]] 5275 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир]] emuyur0vyx2ozszgrsqb60jmockprl5 1 929 5277 2019-07-05T18:32:07Z Rschen7754 186 global bot maintenance 5277 wikitext text/x-wiki * '''en:''' This is the discussion page for "[[Main Page]]"; see also [[Биики Домох:Кэпсэтэр сир|community discussion]]. 52q38zb2g6lzi5zwa6bluyhi5hc0tir 0 930 5583 5279 2019-11-30T21:51:30Z HalanTul 17 ах икки куолай ыккардынан баар. 5583 wikitext text/x-wiki '''Бэлэс''' - ас буһарар уонна тыынар тиһиктэр сорҕолоро. [[Айах]] уонна [[куолай]] ыккардынан баар. == Сомоҕо домох == * Бэлэскэ силлиир - утуму бэлиэтиир [[сомоҕо домох]]. Этимологията: Кырдьаҕас ойуун эдэр ойууну уһуйан баран бэлэһигэр үстэ силлиир. Аналлаах, сөптөөх идэни баһылаата, үөрэҕин түмүктээтэ диэн буолар. [[Категория:Анатомия]] jrrsr5srpm51c5pot8jsgmbfo7eehol 0 931 5287 5286 2019-07-09T00:09:55Z HalanTul 17 5287 wikitext text/x-wiki '''Сил''' - тыынар тыыннаах [[Ас-үөл|аһы]] булкуйан, ыйыстарга уонна иҥэринэргэ бэлэмниир [[убаҕас|убаҕаһа]]. == Сомоҕо домох == * Бэлэскэ силлиир - утуму бэлиэтиир сомоҕо домох. Этимологията: Кырдьаҕас ойуун эдэр ойууну уһуйан баран бэлэһигэр үстэ силлиир. Аналлаах, сөптөөх идэни баһылаата, үөрэҕин түмүктээтэ диэн буолар. [[Категория:Физиология]] [[Категория:Убаҕас]] anadt0pwganza8epy3p05aw66djr3nl 14 932 5281 2019-07-08T23:58:28Z HalanTul 17 '[[Категория:Биология]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5281 wikitext text/x-wiki [[Категория:Биология]] s04nti71lcs0wkmst8ycuon6canb48x 0 933 5285 5284 2019-07-09T00:07:23Z HalanTul 17 /* Сомоҕо домох */ 5285 wikitext text/x-wiki '''Уһуйуу''' - үөрэтии, [[идэ]]ҕэ сыһыарыы. == Сомоҕо домох == * Бэлэскэ силлиир - утумҥа, уһуйууга сыһыаннаах сомоҕо домох. Этимологията: Кырдьаҕас ойуун эдэр ойууну уһуйан баран бэлэһигэр үстэ силлиир. Аналлаах, сөптөөх идэни баһылаата, үөрэҕин түмүктээтэ диэн буолар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] n3wc6mdptsd8uskct8ybgf3bjq7knb9 0 934 5288 2019-07-10T23:26:13Z HalanTul 17 ''''Репрессия''' - боронсуус тылыттан киирбит тиэрмин, ''саба баттааһын'' д...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5288 wikitext text/x-wiki '''Репрессия''' - боронсуус тылыттан киирбит тиэрмин, ''саба баттааһын'' диэн өйдөбүллээх. Үксүн былаас былдьаһыытыгар уонна омуктар ыккардыларынааҕы уустук сыһыаннарга олоҕурар [[бэлиитикэ]] ньымата. {{Q|1920-1930 сылларга саха норуотун тумус туттар, үөрэхтээх, инникитин сайдыы суолугар сирдиэхтээх дьон бары репрессияҕа түбэһэн суорума суолламмыттара. |Ааптар=[[Степанова Наталия Степановна]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] sdnk72rbjpywlop7as8abdlv2n7d7dg 0 935 5292 5291 2019-07-11T23:13:10Z HalanTul 17 5292 wikitext text/x-wiki '''Саха''' - [[Саха сирэ|Саха сиригэр]] олорор [[төрүт омук]] аата. {{Q|Баҕарабын [[кустук]]туун мин куустуһуохпун, үрүйэлиин [[Таал-Таал эмээхсин|Таал-Тааллыы]] суустаһыахпын. Мин сахабын! Арай хоргутабын [[өбүгэ]]м [[үгэс|үгэһин]] билбэппиттэн, [[айылҕа]]м аар кистэлэҥин булбаппыттан... |Ааптар=[[Варвара Потапова]], Ордугурҕаабаппын ураты нарын китаянкалары...}} == Эбии маны көр == * [[Саха тыла]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Омуктар]] 85u5furdi9e65n6u2h3f4j898niz9pu 0 936 7952 5297 2022-12-18T05:00:54Z Kwamikagami 720 7952 wikitext text/x-wiki '''Бүөтүр''' — киһи аата, [[латыын тыла|латыынныы]] [[таас]] диэнтэн. == Бүөтүргэ анаммыт эҕэрдэлэр == {{Q|Бөтүрүөп куйааһа үгэннээн турар күнүгэр, сытыы тумсун быктараат, оройунан күөх окко күөлэһис гыммыт Бүөтүргэ, эҕэрдэ буоллун! |Ааптар=[[Мордовская Наталья Иннокентьевна]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] oux0es7ub4un6240sua9xda888fduum 0 937 5299 5298 2019-07-14T14:04:13Z HalanTul 17 5299 wikitext text/x-wiki '''Судаарыстыба''', эбэтэр '''Ил''' - {{Q|Судаарыстыба диэн мин! |Ааптар=[[Людовик XIV]], [[1655]] сыллаахха Париж [[түмэн]]э 17 саастаах хоруол быһаарыларын үксүн бигэргэппэтэҕин истэн, кыыһыран тиийэн парламентарийдарга эппит тыллара}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитикэ]] sds4wpq3wvzu4mlt7bhz3b7czqu42p2 0 938 7080 5302 2021-12-01T01:20:32Z 188.162.254.230 7080 wikitext text/x-wiki '''Килиэп''' — [[бурдук]] ас, элбэх дойдуга, ол иһигэр Арассыыйаҕа сүрүн аһылыктартан биирдэстэрэ. {{Q|Килиэптэрэ суох буоллаҕына, пирожнай сиэтиннэр. |Ааптар=[[Мария-Антуанетта]] - [[Людовик XVI]] хоруол ойоҕо, 1789 сыллаахха Париж хоргуйбут олохтоохторо [[хоруол]] олорор Версалин төгүрүйбүттэр, килиэп көрдөөбүттэр. Онно Мария-Антуанетта бу тыллары эппит дииллэр. Ол эрээри, кэлин быһаарыллыбытынан, дьиҥнээҕэ эппэтэх тылларын Мария-Антуанеттаҕа өстөөхтөрө сыһыарбыттар}} [[Категория:Ас-үөл]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 5ndgvv2otkb1hedc5cfil1ff4mt7qvw 0 939 5303 2019-07-14T23:18:32Z HalanTul 17 ''''Феминизм''' - [[дьахтар]] [[эр киһи]]ни кытта тэҥ [[быраап]]таах буолуутун...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5303 wikitext text/x-wiki '''Феминизм''' - [[дьахтар]] [[эр киһи]]ни кытта тэҥ [[быраап]]таах буолуутун иһин туруулаһар хамсааһын. {{Q|Дьахтар эшафотка тахсар бырааптаах, ол аата трибунаҕа эмиэ тахсар бырааптаах буолуохтаах |Ааптар=[[Олимпия де Гуж]], 1791, Франция бастакы феминистката}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] asla8bzq3tkfxecl7s07om2lakvc5yh 0 940 5306 5305 2019-07-15T11:20:02Z HalanTul 17 5306 wikitext text/x-wiki '''Олимпия де Гуж''' - Франция бастакы [[Феминизм|феминистката]]. {{Q|Дьахтар эшафокка тахсар бырааптаах, ол аата трибунаҕа эмиэ тахсар бырааптаах буолуохтаах |Ааптар=1791}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Дьахталлар]] [[Категория:Феминизм]] ef98k63xzcp8jlitmdz43blvt9x0urb 0 941 7961 5594 2022-12-18T05:06:11Z Kwamikagami 720 7961 wikitext text/x-wiki '''Кэнсиэрбэ''' — [[ас]] [[хаһааныы]] көрүҥэ. Ким хотон сыттаах — сибиэһэй астаах, ким духуу сыттаах — кэнсиэрбэ астаах. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ff1bdciek5ue6k9am584j71by8b8hnw 0 942 5621 5339 2019-12-01T05:39:50Z HalanTul 17 5621 wikitext text/x-wiki '''Тыы''' - 1. аат. кыра чэпчэки [[мас]] устар [[аал]]. 2. көсп. Сайыҥҥы муҥхаҕа бултанар балык кээмэйэ. ==Сомоҕо домохтор== * Эрдиитэ суох [[тыы]]га олорто (Эрэннэрэн баран оҥорбото) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] g816bwbhl5l843qbfv3xokw8mti577e 0 943 8102 8101 2023-02-20T00:25:38Z HalanTul 17 /* Ийэ туһунан хоһооннор */ 8102 wikitext text/x-wiki '''Ийэ''' (иньэ, иjэ, иҋэ) ==Сомоҕо домохтор== * Ийэ-аҕа ырыатын ыллатта (Бэркэ ааттаһыннарда-көрдөһүннэрдэ) * Ийэ кут ([[Ийэ кут]] тыыннаах буолуу (киһи дууһатын) төрүтүнэн буолар диэн өйдүүр былыргы саха) * Ийэтин хамыйаҕыттан сыстыбыт (Ийэттэн куһаҕаны утумнаабыт, ийэтин куһаҕан өттүн баппыт) * Ийэттэн төрүү сыгынньах (Букатын [[таҥас|таҥаһа]] суох, ньылбы сыгынньах) * Ийэ-хара көлөһүнэ таҕыста (саба түстэ, тоҕунна) (Улаханнык [[тиритии|тириттэ]]) * == Ийэ туһунан бэргэн этиилэр == {{Q|Дьахтарга ийэ буолуу дьиҥнээх иэйиитэ,айылҕаттан бэриллиитэ кини киһи буолуоҕуттан олохсуйар|Ааптар=[[Николай Босиков]], Хабырыыл Торотуойап "Эҕэрдэлэр,оонньуулар,бэргэн этиилэр" кинигэтиттэн. Дьокуускай:Бичик,2013.}} {{Q|Биэспитигэр да,биэс уоммутугар да биирбит эбээт биһиги ийэлэргэ...|Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]], Хабырыыл Торотуойап "Эҕэрдэлэр,оонньуулар,бэргэн этиилэр" кинигэтиттэн. Дьокуускай:Бичик,2013.}} {{Q|Оҕоҕо төрөппүт ийэ эмнэрбит үүтүн, биэбэйдээбит биэбэйин, таптаабыт тапталын киһи кыайан сыаналыан сатаммат|Ааптар=[[Суорун Омоллоон]], Хабырыыл Торотуойап "Эҕэрдэлэр,оонньуулар,бэргэн этиилэр" кинигэтиттэн. Дьокуускай:Бичик,2013.}} {{Q|Киһиэхэ бу Орто дойдуга оҕотуттан ордук күндү,ама,туох баар буолуон сөбүй?!|Ааптар=[[Далан]], Хабырыыл Торотуойап "Эҕэрдэлэр,оонньуулар,бэргэн этиилэр" кинигэтиттэн. Дьокуускай:Бичик,2013.}} == Ийэ туһунан хоһооннор == {{Q|Ийэлэр диэн тыллар дьиктилэр Ийэлэр диэн тыллар сүдүлэр, Ийэлэр эриэккэс кэрэлэр Туохтааҕар да ураты күндүлэр. Ийэлэр бары сир дойдуга Оҕону бүөбэйдээн иитэллэр, Ийэлэр күннээҕэр сырдыктар Уоттааҕар ураты сылаастар.|Ааптар=}} {{Q|Амарах, сайаҕас майгылаах Иһирэх күндүчээн ийэни Олустук таптыыбыт биһиги.|Ааптар=}} {{Q|Ийэлэр барыны сатыыллар Ийэлэр барыны билэллэр Ардыгар мунар да күннэригэр Өрүүтүн баар буолуо аттыгар.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Ол иһин, оҕолор мэлдьитин Умнумаҥ эһиги олоххут Ийэттэн тутаахтаах буоларын, Хаһан да, ханна да буоллрагыт Өрүүтүн баар буолуо аттыгар.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Ол иһин таптыыр сирбитин Ийэ дойду диэн ааттыыбыт Күндүттэн күндү диирбитин Ийэҕэ тэҥнии сатыыбыт.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Тупсаҕай таҥаһы кинилэр тигэллэр Сууйаллар, сотоллор Ыраастык чэбэрдик Дьиэлэрин туталлар.|Ааптар=[[]]}} {{Q|Күн сирин үрдүгэр Күн курдук саныырбыт, Күндүттэн күндүбүт Күн күбэй ийэбит Биһиги маамабыт.|Ааптар=}} {{Q|Амарах сүрэхтээх Аһыныык дууһалаах, Сайаҕас санаалаах Сымнаҕас майгылаах Биһиги маамабыт.|Ааптар=}} {{Q|Үөрэрдиин үчүгэй Күлэрдиин бэһиэлэй, Көрөрдүүн минньигэс Тыынардыын ичигэс.|Ааптар=}} {{Q|Биһиги маамабыт Өрүүтүн үлэлээх Өрүүтүн түбүктээх Бэрийэр, харайар|Ааптар=}} {{Q|Ийэм кэлиэн иннинэ Хоһум иһин хомуйуом, Ийэм кэлиэн иннинэ Иһиттэри мин сууйуом.|Ааптар=}} {{Q|Мин ийэм күн курдук ылаарыа...|Ааптар=}} == Ийэ туһунан ырыаҕа == {{Q|Күн көрүө — от үүнүө, Сибэкки тэтэриэ. Күнэ суох туох үүнүөй? Күөх сирэм күкээриэ. Ол тэҥэ — күн тэҥэ Эн ийэҥ, мин ийэм. Ийэтэ суох иинэн, Иһийиэ сир ийэ.|Ааптар=[[Эллэй]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатыттан}} {{Q|Күндүттэн күндүнү, Кэрэттэн кэрэни, Күөх сирэм сир күнүн Таптыаҕыҥ ийэни!|Ааптар=[[Эллэй]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатын хос ырыата}} [[Категория:Ийэ туһунан хоһооннор]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gvxe4llz4w17zl5n1fuzgl7eovp5z7x 0 944 6805 5792 2020-12-11T02:21:12Z HalanTul 17 6805 wikitext text/x-wiki '''Варламова Мария Ивановна''' - [[Саха тыйаатыра|Саха тыйаатырын]] артыыһа. {{Q|Тоҥ тиит тостуох айылаах тоһуттар тымныы.|Ааптар= Ил Түмэн хаһыат, атырдьах ыйын 23 күнэ 2019 сыл.[[]]}} [[Категория:Артыыстар]] 5du1xt5lzqk30jrks4w3gq0gt5t1bzw 0 945 5795 5354 2020-01-11T08:32:06Z Арчы Уола 36 5795 wikitext text/x-wiki Федоров Клим-бырааһынньыктары ыытааччы,шоумен,артыыс. Күлүү диэн киһиэхэ олус наада. Ил Түмэн хаһыат 2019 сыл, атырдьах ыйын 23 күнүнээҕи 33 нүөмэрэ. Айылҕа киһиэхэ ыллыыр,ытыыр,күлэр,ыһыытыыр-хаһыытыыр,хамсанар-имсэнэр иэйии дьүһүлгэннэрин мээнэҕэ биэрбэтэҕэ.Итилэри күүскэ туһанан,дэпириэссийэттэн,истириэстэн таһаарабын. Ил Түмэн хаһыат 2019 с. атырдьах ыйын 23 күнүнээҕи 33-с нүөмэрэ. [[Категория:Артыыстар]] 7z5e9o6npzcx7ef68phnoktsgfqy65b 0 946 5352 5351 2019-09-06T09:19:24Z Уйулҕан2 375 5352 wikitext text/x-wiki Петров Пантелеймон Пантелеймонович саха историга 1944 сылга норуот үөрэҕириитигэр бюджекка 887 4300 солк. харчы көрүллүбүтэ. ИЛ ТҮМЭН хаһыат 33(2074) Атырдьах ыйын 23 күнэ 2019 сыл. [[:Категория:Устуоруктар|Категория:Устуоруктар]] mdbki6hbkc48tdwbmaihzq98371gho6 3 947 5355 2019-09-08T22:55:03Z 188.244.136.16 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5355 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Аналлаах:Суруйуу/188.244.136.16|188.244.136.16]] 07:55, 9 Балаҕан ыйын 2019 (YAKT)}} ein3g17fhqg1rjn9d1683oyujjjofqo 3 948 5356 2019-09-11T00:57:13Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5356 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:57, 11 Балаҕан ыйын 2019 (+09)}} hg3x9j8trbz9emexyhelzn4hcch0ayd 3 949 5357 2019-09-11T00:57:33Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5357 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:57, 11 Балаҕан ыйын 2019 (+09)}} hg3x9j8trbz9emexyhelzn4hcch0ayd 0 950 5358 2019-09-11T22:51:00Z HalanTul 17 ''''Джек Ма''' - интэриниэт ситимин нөҥүө атыыны-эргиэни сайыннарбыт, онон...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5358 wikitext text/x-wiki '''Джек Ма''' - интэриниэт ситимин нөҥүө атыыны-эргиэни сайыннарбыт, онон байбыт [[Кытай]] урбаанньыта, миллиардер. * Судаарыстыбаны таптыахтааххын, ол эрээри кэргэн ылыа суохтааххын. [[Категория:Кытай]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] h2gjhebapx5vti4jkhmgpn0bitget19 3 951 7989 5714 2023-01-08T03:59:39Z Pathoschild 390 global user pages ([[m:Synchbot|requested by Ameisenigel]]) 7989 wikitext text/x-wiki [[File:Redirect arrow without text.svg|46px|link=]][[m:User talk:Ameisenigel|m:User talk:Ameisenigel]] 2229pjupj4oxyrzx6wq7rucquxcn3pt 0 952 5471 5470 2019-11-12T04:21:47Z Soppuruon 32 5471 wikitext text/x-wiki '''Суруйааччы''' - уус-уран литература айымньытын суруйар киһи. == Суруйааччы туһунан == {{Q|Биһиги, суруйааччылар, [[үөрүү|үөрүүнү]] суруйдахпытына, хайаан да [[күн]] үтүөтэ күлүмүрдүү көрөн, [[күөрэгэй]] бэрдэ көрүлүү ыллаан эрэр буолар. Хаар-самыыр, [[күһүн|күһүҥҥү]] сипсиэр [[тыал]], киэһээҥи барык хараҥа - барыта, арай, [[хомолто|хомолтобутун]] хоһуйдахпытына биирдэ эмэтэ [[муох табах]] [[буруо|буруотунуу]] унаарыс гынан ааһар... |Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]], Сэһэннэр, кэпсээннэр, ахтыылар. Үүт уонна күн. / - Дьокуускай:1986, С. 374}} {{Q|Суруйааччы норуокка оруолун Кулаковскайдыы толоруохха наада. Норуот олоҕунан олорон, норуот наадатын толкуйдаан, норуот өйдүүр, ылынар тылынан саҥаран, суруйааччы буолар сыччах соҕотох суоллаах. Ол суолу Өксөкүлээх оҕонньор биһиэхэ аспыта, кэрбэҥ анньыбыта… |Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]]}} *"Суруйааччы - элбэх, айааччы - аҕыйах". {{Q| |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай|Ойуунускай П.А.]]}} {{Q|"Ойуунускай сөҕөрө диэн, норуот ураты талааннаах эбит буоллаҕына, тоҕо оннук таһымҥа тахсар кыаҕа суоҕуттан". |Ааптар=[[В.Б. Окорокова]], Литературнай кириитикэ сайдыытыгар оруола//Ойуунускай. - Дьокуускай: Ситим, 2013, С. 368}} {{Q|"Саха суруйааччыта урукку өттүгэр сахалыы ааҕар дьоҥҥо эрэ сыһыаннаах курдук кыараҕастык өдөнөрүн оннугар - советскай литература бүтүннүүтүн биир учаастагар айар, үлэлиир киһи курдук сананара чуолкайдаммыта, дириҥээбитэ". |Ааптар=[[Амма Аччыгыйа]], М. Горькай төрүттээбит үтүө үгэһэ//Киһи уонна айымньы / - Якутскай:1975, С. 387}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ijrqizq0lwwe42n60o1227d09gqxeve 2 953 5368 2019-09-29T09:05:26Z Chongkian 387 'Hi everyone!' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5368 wikitext text/x-wiki Hi everyone! 0nzb19mczsfpeutkq7g2yvjk4b3b65u 0 954 7341 7184 2022-02-20T09:41:34Z Soppuruon 32 /* Доҕор туһунан уус-уран айымньыга */ 7341 wikitext text/x-wiki '''Доҕор''' - кимиэхэ эмэ чугас, истиҥ сыһыаннаах, туох эмэ уопсай интэриэстээх киһитэ, атаһа. <br> == Доҕор туһунан уус-уран айымньыга == * (Даайа кэргэнигэр Киириккэ) "Урут... Истиэххин баҕардаххына, дьиҥнээх доҕотторуҥ ол "уруккулар" этилэр. Ким хаалла билигин эйиэхэ чугас киһиҥ кинилэртэн? Арыый үрдүкү үлэҕэ дагдайбыт киһи ол кыра дьоннору аанньа ахтыаҥ, кинилэрдиин куодарыһыаҥ дуо? Сордоох! Ити Якутскайга мунньахха киирэн аҕыйахтыы хонукка сэмдэлиһэр атастаргын биитэр манна илэ-сала көтөр дьонноргун доҕотторум дии саныыгын дуо? Холоон ини! Кинилэр эйигин бэйэҕин кытта буолбатах, эн [[дуоһунас|дуоһунаскын]], эн [[кыах|кыаххын]], эн [[үп-харчы|үпкүн-харчыгын]] кытта "доҕордоһоллор". Дуоһунаскыттан мэлийиэҥ да кинилэри күрүлүүр күнүс [[тымтык|тымтыктанан]] да булаттыаҥ суоҕа... Дьиҥнээх доҕотторуҥ ити Аяннаах этилэр..." [[Софрон Данилов]]. Сарсын эмиэ күн үүнүө. Олох тыгыалас тымыра. Талыллыбыт айымньылар. Дьокуускай,1994 С. 174 [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] * Дмитрий Степанович саамай чугас [[сэттэ]] доҕотторуттан – араас [[саас|саастаах]], [[Идэ|идэлээх]] дьонтон [[биир]] [[ыйытыы|ыйытыыга]] хоруйдуулларыгар көрдөстүм: “Д.С. Бурцев [[майгы|майгытын]] бастыҥ өрүтэ тугуй?” Онуоха маннык хардардылар: 1. “[[кырдьаҕас|Кырдьаҕастарга]] олус үчүгэйдик сыһыаннаһар бэртээхэй эдэр киһи” (сэрии ветерана). 2. “Ханнык да кэтэх санаата суох, туох [[үчүгэй|үчүгэйин]]-[[Куһаҕан|куһаҕанын]] [[Сирэй|сирэйгэ]] [[малтаччы]] этэрин сөбүлүүбүн” (министр). 3. “Доҕорун туһугар [[тиһэх]] [[ырбаахы|ырбаахытын]] да устан биэриэ” (айар үлэһит). 4. “Киһиэхэ хаһан баҕарар [[көмө|көмөҕө]] кэлэргэ бэлэм” (учуонай). 5. “Улахамсыйар эҥин диэни билбэт, хайдах баарынан, судургутук сылдьар” (рабочай). 6. “Ыксаатахпына, киниэхэ телефонунан эрийээччибин – санааны үллэстэ, [[Эрэй-муҥ|эрэйи]]-[[кыһалҕа|кыһалҕаны]] чэпчэтиһэ” (милиция полковнига). 7. “Спортка муҥура суох бэриниилээҕин иһин ытыктыыбын” (спорт үтүөлээх маастара). Хаһан эрэ социология лабораториятыгар үлэлии сылдьыбыппын эргитэн, бу дьоннор санааларын билэн баран, сэттэ [[киһи]] Д.С. Бурцев туһунан өйдөбүлүн иккиэйэх эрэ тылга түмэбин: “Дьиҥнээх доҕор...” [[Егор Неймохов]]. Дьиҥнээх доҕор. Таптал түөрт кэмэ. Дьокуускай, -Бичик. 2000 С. 209 * Көмөр [[хара]] [[Баттах|баттаҕым]] [[күрэҥ|күрэҥсийэн]] барыыта дьиҥнээх доҕор кимин саҥардыы өйдөөн эрэбин быһыылаах. Биллэр суолу хаттаан аспатым да иһин, этиим: дьиҥнээх доҕор хаһан баҕарар аттыгар баар буолуо - умса-төннө түһэр түгэҥҥэр да, үөрэр-өрөгөйдүүр күҥҥэр да. Оттон [[дьылҕа]] быһаарыллар чааһыгар таҥнарбыттар, [[долгун]] үрдүк [[арҕас|арҕаһын]] миинэ сылдьааччыларга эрэ бэрт буола сатааччылар, мөлтүүр-ахсыыр саҕана иэдэс биэрбиттэр, дьыл-күн аастаҕын аайы, бэйэлэрэ сиидэлэнэн иһэллэр. [[Егор Неймохов]]. Дьиҥнээх доҕор. Таптал түөрт кэмэ. Дьокуускай, -Бичик. 2000 С. 207 * Доҕор, дьиҥнээх доҕор диэн баар - [[Дьылҕа|дьылҕа]] киһиэхэ тосхойор саамай күндү [[Бэлэх|бэлэҕэ]]. Хара санаалаах киһиэхэ доҕор диэн суох, куомуннаах эрэ баар. Үтүө санаалаах эрэ киһи эрэллээх доҕордоох буолар. [[Софрон Данилов]]. Бааһына. == Доҕор туһунан өс хоһооннор == * Эйэҕэс киһи үгүс доҕордоох. * Биир силистээх, биир тыыннах дьон * Умса түстэҕинэ сүүһүттэн өйүүр, иттэнэ түстэҕинэ кэтэҕиттэн өйүүр доҕорум. * Суон ойуур курдук турада, халыҥ ойуур курдук хахха. * Кулуннаах биэ курдук куодарыһаллар. * Икки ардыларынан уу тохтубат. * Ыккардыларыгар ыаҕастаах уу дьалкыйбат. * Атас туһугар атах тостор. * Айан киһитэ алгыстаах, суол киһитэ аргыстаах. * Доҕор доҕорун алдьархайга хаалларбат. {{Q|Үчүгэй доҕор эмискэ көстүбэт.|Ааптар=Саха таабырыннара, өс хоһооонноро, чабырҕахтара. Дьокуускай, -бичик. 2006, 62с.}} 6k9kkm10u687vsz714ifya07i58e6po 2 955 6164 5383 2020-07-11T04:22:19Z 1997kB 95 1997kB [[Кыттааччы:Masumrezarock100/minerva.js]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы:Ainz Ooal Gown/minerva.js]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/Masumrezarock100|Masumrezarock100]]» в «[[Special:CentralAuth/Ainz Ooal Gown|Ainz Ooal Gown]]» 5383 javascript text/javascript mw.loader.load('//meta.wikipedia.org/w/index.php?title=User:Masumrezarock100/global-minerva.js&action=raw&ctype=text/javascript'); // mobileGlobalJS to91va09kln5vco63egs1h2acqeuc5v 0 956 5578 5386 2019-11-30T21:43:18Z HalanTul 17 5578 wikitext text/x-wiki '''Андросов Виталий Тимофеевич''' - [[ырыаһыт]], мелодист, [[быраас]]. *Тэрээһин иккис чааһыгар Виталий Тимофеевич чахчыта да үйэлээх, бириэмэни билиммэт куруутун эмиэ да эдэр тыыннаах, эмиэ саастаах киһилии муударай оччоттон баччаҕа диэри хал буолары билбэтэх улуукан ырыаларын артыыстар толорууларыгар астына -дуоһуйа иһиттибит. Улуукан ырыалар диэххэ сөп дии саныыбын, дэлэҕэ даҕаны ырыалара ийэтин дьылҕатын кэпсиир испэктээкилгэ сөп түбэһиэ дуо?! [https://sakha-pechat.ru/suduya-dakhtar-aata-%D2%AFyyetitilinnye-an/ Судьуйа дьахтар аата үйэтитилиннэ ананна] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Мелодистар]] [[Категория:Быраастар]] 4d4tvwn9px1guvtvfv3m1sc7gquis5i 0 957 8480 8479 2025-05-21T08:07:27Z HalanTul 17 8480 wikitext text/x-wiki '''Оноре де Бальзак''' - [[Франция]] аатырбыт [[суруйааччы]]та. * Киһи соругун ситэригэр биир эрэ ирдэнэр. Иннин хоту баран иһиэхтээх. * {{Q|Бүтэһигэр, чахчылары аахсыбакка да, киһи бэйэтэ ордук сөбүлээбитин итэҕэйэр.|Ааптар=В конечном счете, невзирая на факты, человек верит в ту истину, которая ему более приятна}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nnel1ltbd7zjmcyt3xt0ajjt7xeweey 0 958 5389 5388 2019-10-10T08:18:12Z HalanTul 17 5389 wikitext text/x-wiki '''Достоевскай Фёдор Михайлович''' - нуучча суруйааччыта. == Достоевскай туһунан == {{Q|Бэйэтэ ыалдьар буолан, аан дойду барыта ыалдьар курдук саныыр. |Ааптар=[[Лев Толстой]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] 68o567pk12ursfgf4x8l4kf13v2dpsr 3 959 5390 2019-10-10T08:29:52Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5390 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 17:29, 10 Алтынньы 2019 (+09)}} 154e0z6jqpwlwutak9xel4huk9kyhcm 0 960 5626 5393 2019-12-01T05:45:57Z HalanTul 17 5626 wikitext text/x-wiki '''Уйбаан Бахсылыырап''' - [[суруйааччы]], [[суруналыыс]], публицист. *Сахабыт саҥатыгар, төрөөбүт тылбыт дьайар күүһүгэр билигин даҕаны суолта биэрээччи, сэҥээрээччи баар эбит диэн үөрдүм! https://sakha-pechat.ru/sakhabyt-sa%D2%A5atyn-dyegyetye/ [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] o2pey1edtppj17zd98dbo2hipte0ley 0 961 7945 5395 2022-12-18T04:56:11Z Kwamikagami 720 7945 wikitext text/x-wiki '''Егоров Владимир Анатольевич''' — 2016 сыл ахсынньы 3 күнүттэн [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] [[Үөрэх|үөрэҕин]] [[миниистир]]э. Сунтаартан төрүттээх, физикаҕа-математикаҕа билим хандьыдаата. {{Q|Биһиги учууталларбытыгар сырдыкка, туһалаахха угуйбуттарыгар махтанан, кинилэри өйбүтүгэр-санаабытыгар илдьэ сылдьабыт. Бу идэ суолтата, анала сыл аайы дириҥээн, далааһыннанан иһэр. Билигин учуутал үөрэҕи-билиини биэрэр эрэ буолбатах. Аныгы учуутал — бу балысханнык сайдар олоххо оҕону үөрэтэр саамай чугас доҕор. |Ааптар=[[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Салайааччылар]] 67dcvpd5qqr2auto16u708udy5unmtg 0 962 5398 5397 2019-10-11T23:46:40Z HalanTul 17 5398 wikitext text/x-wiki '''Сыромятников Анатолий''' - хотугу многоборье тренера. {{Q|- Туох көрүҥэй? - диэн ыйыталаһаллар. Хотугу диэн аата эрэ буолар. Хотуну кытта сибээһэ суох, Ямаалтан, Ханты-Мансийскайтан кэлбит көрүҥ.|Ааптар=[[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Успуорт]] 8s9fi5yxmxwimopetlohhduvflttpbw 0 963 5400 5399 2019-10-11T23:51:22Z HalanTul 17 5400 wikitext text/x-wiki '''Новгородова Лена Георгиевна''' - 2015 сыллааҕы [[учуутал]]лар күрэстэрин "Сыл бастыҥ учуутала" кыайыылааҕа, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, Нам 2 нүөмэрдээх орто оскуолатыгар үлэлиир. {{Q|Алын сүһүөх учуутала бары предметтэри үөрэтэр. Кини сүрүн соруга - киһи киһитин иитэн таһаарыы. |Ааптар=[[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] kjlepxcevlepd0eruuqz9tqe84kw5bn 0 964 5401 2019-10-11T23:58:39Z HalanTul 17 ''''Авдеева Фаина Иннокентьевна''' - 1953 сылтан 2009 сылга диэри Пионердар уо...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5401 wikitext text/x-wiki '''Авдеева Фаина Иннокентьевна''' - 1953 сылтан 2009 сылга диэри Пионердар уораҕайдарын дириэктэрэ. {{Q| Кини салайар кэмигэр Пионердар дыбарыастарын "Чэчир" үҥкүү бөлөҕө Большой тыйаатыр сыанатыгар сахалыы үкүүнү көрөдөрн, ыраах сытар Саха сирин ураты култууратын киэҥ эйгэҕэ таһаарбыта.|Ааптар=[[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Салайааччылар]] j3z5oji45y9patan7z3qwn5kbn9qtpe 0 965 5402 2019-10-12T00:03:03Z HalanTul 17 ' {{Q|Оҕо туспа ааҕар муннуктааҕа ордук. Ол иһин киниэхэ бэйэтигэр аналла...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5402 wikitext text/x-wiki {{Q|Оҕо туспа ааҕар муннуктааҕа ордук. Ол иһин киниэхэ бэйэтигэр аналлаах, тутарыгар-хабарыгар сөптөөх кинигэлээх буолуохтаах. Кээмэйэ быыкаа, ойуута дьэрэкээн. Улахан кээмэйдээх кинигэ наадата суох. |Ааптар=Рижская Е.В., [[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ, С.6}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3ptg7gq1gwyj1o3dv4aqy0jjznbuz4u 0 966 5405 5403 2019-10-12T00:16:32Z HalanTul 17 5405 wikitext text/x-wiki Ийэкээм ({{lang-ru|Нет бога кроме меня}}) - өрөдьүссүөр Дмитрий Давыдов 2019 балаҕан ыйыгар таһаарбыт киинэтэ. == Киинэ туһунан == {{Q|Тус бэйэм "Ийэкээм" киинэни көрөөт улахан толкуйга түспүтүм. |Ааптар=[[Софронеева Валентина Васильевна]], Чапчылҕантан - киинэ фестивалларыгар, [[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Саха киинэтэ]] 0xfk5pghi5m8lhz8ekhjhz6ilpuqp60 10 967 5404 2019-10-12T00:09:17Z HalanTul 17 '[[Нуучча тыла|нууч.]] ''{{lang|ru|{{{1}}}}}''<noinclude> [[Категория:Тыллар халыыптара|ru]...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5404 wikitext text/x-wiki [[Нуучча тыла|нууч.]] ''{{lang|ru|{{{1}}}}}''<noinclude> [[Категория:Тыллар халыыптара|ru]] </noinclude> 675ggj9jdqgncazbnej1e85v5alex8y 0 968 5407 5406 2019-10-12T00:32:27Z HalanTul 17 5407 wikitext text/x-wiki '''Саввина Сардаана''' - киинэ продюсера. {{Q|Билиҥҥи үйэҕэ киһи бары рецензент, блогер курдук эрээри, үрдүнэн саба быраҕан эрэ этээччилэр элбэхтэр. Айар дьон чараас эйгэлээхтэр. Дириҥник, киинэни үчүгэйдик, ымпыгар-чымпыгар тиийэ көрөн-истэн баран ырытар ордук. |Ааптар=Чапчылҕантан - киинэ фестивалларыгар, [[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Киинэ]] [[Категория:Продюсердар]] gfwxysym86som3gw70bpd6rfc1fb17l 0 969 5408 2019-10-12T01:33:54Z HalanTul 17 ''''Тимофеев Константин''' - киинэ өрөдьүссүөрэ. {{Q| Көмпүүтэр графикатын...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5408 wikitext text/x-wiki '''Тимофеев Константин''' - киинэ өрөдьүссүөрэ. {{Q| Көмпүүтэр графикатын идэтигэр үөрэммит, бу идэбин баһылаабыт, ити хайысханы билэр буолан, саҥа тахсар киинэлэри көтүппэт буола, тренди кэтээн көрө сатыыбын. Табыллыбыт графикалаах киинэлэри киинэ тыйаатырыгар анаан-ми нээн көрөбүн, онтон көмпүүтэр иннигэр олорон ханнык ньыманы туттубуттарын сиһилии үөрэтэбин.|Ааптар=[[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Киинэ]] f0whb6lhoro3rhsm33udcbwlr0bxiiw 0 970 5450 5411 2019-11-05T04:33:26Z Maria.bogum 43 5450 wikitext text/x-wiki '''Дислексия''' - [[ааҕыы]]ны [[ыарырҕатыы]]. {{Q|Ааҕыыга үөрэнии уустук, оттон оҕо кыаҕа араас. Ким эрэ түргэнник өйдөөбүтүн, сорох оҕо өр тобулуон сөп. Бытааннык толкуйдааччылары тута дислектиктэр диир сыыһа. |Ааптар=[[Сидорчук Сардаана Александровна]], логопед-дефектолог, [[Кэскил (хаһыат)]], №41, 2019, алтынньы 8 күнэ, С.10}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] isj0mj07lzaev83uuhzkd1wstpjcl7y 0 971 5413 5412 2019-10-12T04:59:53Z HalanTul 17 5413 wikitext text/x-wiki '''Борис Гребенщиков''' - музыкант, ырыаһыт. {{Q|Биһигиттэн, музыкааннартан, хайабыт да былааска, судаарыстыбаҕа, официальнай ускуустубаҕа сыһыана суох этэ. Ол иһин биһиги көҥүл этибит. |Ааптар=[[Огонёк (сурунаал)]], №37, 2019, балаҕан ыйын 23, С.33}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 2hmmlynyvytvp71imoaircehus202vy 0 972 7275 5416 2021-12-19T06:33:14Z 46.48.164.55 7275 wikitext text/x-wiki Кыһын сүөһүнү тутарга, көрөргө-харайарга аналлаах тутуу. {{Q|Хотонум, мин үптээх ампаарым, Хаһан да быстыбат чиҥ баайым.|Ааптар=[[Оһуохай Уола]]}} i78e7w04pidxjyrbr1gn9m7lnxdffo5 0 973 5418 5417 2019-10-14T06:38:26Z HalanTul 17 5418 wikitext text/x-wiki '''Оһуохай Уола''' {{Q|Хотонум, мин үптээх ампаарым, Хаһан да быстыбат чиҥ баайым. |Ааптар=[[Хотон]], }} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] te4bn30oj9deeg7ot7ozzelzde90l4v 0 974 5421 5420 2019-10-14T06:41:55Z HalanTul 17 5421 wikitext text/x-wiki '''Сүөһү''' {{Q|Хотонум сүөһүтэ быччары Хоройон турарын тухары Тыам сирэ барахсан барҕарыа, Төрүт тыл доргуччу дуорайыа! |Ааптар=[[Оһуохай Уола]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] 53dwl0jsgf9t5z5zpm89wld94yr6g1a 0 975 5579 5431 2019-11-30T21:45:04Z HalanTul 17 5579 wikitext text/x-wiki '''Байыы''' - байыы-тайыы, [[олох]] көнүүтэ, [[үп-харчы|үбү-харчыны]] сомсон ылыы. {{Q|Омоллоон олоҕо, Дьэргэстэй ыһыаҕа, Кучан булуута |Ааптар=олус байан-тайан, нус-хас олорууну ааттыыллар. Бүлүү өрүс сүнньүгэр олорбут Омоллоон уонна Дьэргэстэй аатырбыт Ньырбакаан сыдьааннара, баайдык, этэҥҥэ олорбут дьон. Кучан - сир аата, Кэбээйигэ баар.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] eywht9fbz9fmv7kw7aw04zdvxee004u 0 976 5426 5425 2019-10-19T02:38:47Z HalanTul 17 5426 wikitext text/x-wiki '''Иитии''' {{Q|Аналларын өйдүүр дьоҥҥо төрөөбүт оҕо - дьоллоох. |Ааптар=[[Василина Попова]], [[Кыым]], 34№ (22433), 2019, балаҕан ыйын 5 күнэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lv2qwz7apq451szbnaujpq8yxhmqgj8 0 977 8422 5577 2025-03-04T01:09:28Z HalanTul 17 8422 wikitext text/x-wiki '''Альберт Эйнштейн''' - аатырбыт [[физика|физик]] [[учуонай]] {{Q|Аан дойду биир өйдөммөт дьиктилээх — кинини өйдүөххэ сөп.|Ааптар=Самое непостижимое в этом мире это то, что он постижим.}} {{Q|Урукку курдук оҥоро-оҥоро, атын түмүгү кэтэһэр сатаммат. |Ааптар=}} {{Q|Кыһалҕаны оҥорбут киһи курдук толкуйдаатаххына ол кыһалҕаны хаһан да суох оҥоруоҥ суоҕа. |Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] gsm0hlixr85cgi60bkwx7mfi9yacli8 0 978 5438 5437 2019-10-23T03:32:13Z HalanTul 17 5438 wikitext text/x-wiki * Кырдьаҕастан [[Алгыс|алгыһын]], эдэртэн эйэтин ыл. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7vzm6q8xp2040wmldi57qqfitd5a6kx 0 979 7084 5441 2021-12-01T01:26:24Z 188.162.254.230 7084 wikitext text/x-wiki '''Пролетарий''' — оробуочай. {{Q|Пролетарий (аҕа) дойдута суох |Ааптар=[[Карл Маркс]] уонна [[Фридрих Энгельс]] суруйбут "[[Хомуньуус баартыйа манифеһа]]" диэн үлэлэриттэн уларытыллыбыт сытаата: Оробуочайдар аҕа дойдулара суох. Суоҕу былдьыыр кыах суох.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] i0oimbcuc3iwt9vvhxoackqa2k8xnvg 0 980 5442 2019-10-24T22:28:07Z HalanTul 17 ''''Хомуньуус баартыйа манифеһа''' - [[Карл Маркс]] уонна [[Фридрих Энгельс]]...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5442 wikitext text/x-wiki '''Хомуньуус баартыйа манифеһа''' - [[Карл Маркс]] уонна [[Фридрих Энгельс]] суруйбут үлэлэрэ. * Оробуочайдар аҕа дойдулара суох. Суоҕу былдьыыр кыах суох. * Оробуочай сыаптан ураты сүтэрэрэ суох. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитикэ]] gwav5oqg98qpcd3ge43pm69ky8ubp39 0 981 5457 5456 2019-11-10T01:18:01Z HalanTul 17 5457 wikitext text/x-wiki {{Q|Ленин сирин дьонноро Айылҕаны кыайаллар. Көҥүл норуот дьоллоро Күөх уоттуу умайаллар. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитикэ]] jfp1dd31vfk9vkxf2ue26vh4r0c4udf 0 982 5458 5453 2019-11-10T01:20:13Z HalanTul 17 5458 wikitext text/x-wiki {{Q|Айманар муус хайалар Аалсыһа анньыһаллар, Баараҕай арҕас бааллар, Барылыы баргыһаллар. |Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]], Ленин сирин дьонноро}} fe4eij1z358tql4so2viynwsltk2mhk 0 983 5463 5462 2019-11-10T21:16:45Z HalanTul 17 5463 wikitext text/x-wiki {{Q|Чочур мыраан анныгар Чоҕул уоппут умайар, Ыллыы-туойа түмсэргэ Ыччат дьону ыҥырар. |Ааптар=[[Эллэй]], Эдэр ленинецтэр ырыалара}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сир-дойду]] rvduj9l1l9sn9r68mxe0quajfi92vx3 0 984 8173 8172 2023-05-09T00:48:55Z HalanTul 17 8173 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Дыдаев''' (1935—1974) — саха [[бэйиэт]]э уонна тылбаасчыта, суруналыыс, саха тылын учуутала. {{Навигация|Тиэмэ=Дыдаев Дмитрий Герасимович|Бикипиэдьийэ=Дыдаев Дмитрий Герасимович|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=Дыдаев Дмитрий Герасимович|}} {{Q|Бүтэр уһук бүлгүммүттэн Бүгүн, сарсын тутума Көр чыычаах көрдөрүттэн Көрдөһөбүн матарыма Өрөһөлүү баҕар кыстаа Өтөр кыайбат эрэйбин Ол да гыннар харыстаа Отон саҕа эрэлбин |Ааптар=}} {{Q|Биһиги олоробут “үп” диэн үөгэлээбит үйэҕэ, Алтаннаах буоллаххына, арҕаскар түһүөхтэрэ, Көмүстээх буоллаххына, көхсүгүн көтүрүөхтэрэ, Кумааҕылаах буоллаххына, куккун көтүтүөхтэрэ.|Ааптар=Хара быраат хара убайыгар суруйбут суруга}} {{Q|Отой да суох төрөөбүт дойдугар Эн көрдүүр ытыктаһыыҥ-таптаһыыҥ, Тылынан этиллэр, хаһыакка хайҕанар Сүүс омуктуун сүдү уруурҕаһыыҥ.|Ааптар=Хара быраат хара убайыгар суруйбут суруга}} == Дмитрий Дыдаев туһунан == {{Q|Сойууска ылбыппыт буоллар үөрдүө этибит, баҕар барыа суох этэ...|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] күннүгүттэн, [[Наталья Харлампьева]] кинигэтигэр суруйбутугар олоҕуран}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 1h3x8ypjw3fo9u0h1qjffb6ecj4fuiw 0 985 7956 7955 2022-12-18T05:03:02Z Kwamikagami 720 7956 wikitext text/x-wiki Оҕолоругар өлүүлээх ыал, "оҕо турбат ыала", былыр саҥа төрөөбүт оҕону тыыннаах хааллараары хотон түннүгүнэн абааһыттан күрэтэллэр эбит. == Оҕону күрэтии туһунан уус-уран литератураҕа == {{Q|Сыгынах Сыкынатыныын, төһө да иллээхтик-эйэлээхтик олордоллор, тус олохторо табыллыбатаҕа. Кинилэр оҕоломуттарыттан алтыс эрэ оҕолорун, былыргы үгэһинэн ыалга күрэтэн, тыыннаах хаалларбыттара... — Арай... арай итэҕэспит диэн бачча сааспытыгар диэри... Бу орто дойду киэргэлэ буолар утуму салҕааччы оҕо барахсаны улаатыннарбатыбыт. Оҕо күлэн чаҕаарарын истэр, хааман түөрэҥэлиирин көрөр дьолго тиксибэтибит. Хаһан да хайыахпытый, эн, кырдьаҕас киһи, алгыһыҥ тиийэн, атын да ыалга буоллар, биһиги тэбэр сүрэхпит чопчута, тыгыалас итии хааммыт сорҕото хамсыы-имсии, үөрэ-көтө чуопчаара сылдьарын көрөр, истэр дьоллоннорбут сиргэ төрөөбүппүтүн кэмсиниэ суох этибит!|Ааптар=[[Иннокентий Иванов]].Чуумпу Бүлүү}} {{Q|“Тойон киһиэхэ уол оҕо турбат. Үс кыыстааҕыттан иккитэ ыраах улуус кулубаларын уолаттарыгар эргэ тахсан байан-тайан олороллор. Ылгын кыыһа, сириксэнэ бэрт буолан, сүүрбэччэтин ааһыар диэри эргэ тахсыбакка дьиэтигэр олорор. Кулубалаах сэттэ төгүл уол оҕоломмуттара, олортон алталара уончаларыгар тиийбэккэ араас дьаҥҥа ыалдьаннар таҥаралаабыттара. Сэттис уол оҕото төрөөтүн кытта, хотон кэтэҕириин түннүгүнэн таһааран, кулуба бэйэтинэн ким да билбэтинэн тулаайах Хараанай эмээхсиҥҥэ илдьэн биэрбитэ”.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] 8yjt1n8lwe0dyxa51ltw69ootm8nade 3 986 5472 2019-11-14T01:33:48Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5472 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:33, 14 Сэтинньи 2019 (+09)}} nt9n7n1eqyrywv7kciu0na67s5na2ja 0 987 5481 5480 2019-11-15T22:34:28Z HalanTul 17 5481 wikitext text/x-wiki '''Чугунов Афанасий Васильевич''' - РФ, СӨ наукаларын үтүөлээх үлэһитэ, [[СӨ Билимин акадьыамыйата|СӨ Билимин акадьыамыйатын]] вице-бэрэсидьиэнэ, тыа хаһаайыстыбатын билимин дуоктара. {{Q|Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр. Итини билэр буоланнар уодаһыннаах омуктар эһиэхтэрин баҕарбыт омуктарын төрүт дьарыгыттан ьэйитэллэр. Биһиги, сахалар, төрүт дьарыкпыт, олохпут тутула, духуобунай сайдыыбыт, култуурабыт төрүтэ, тылбыт-өспүт сүөһү-сылгы иитиитэ буолар. Бу уһук хоту муус кыаһаан дойдуга хороҕор муостааҕы уонна сыспай силлээҕи иитии култууратын баһылаабыт сахаттан атын омук суох. |Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Олоҕу үлэ эрэ сайыннарар. |Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Тыа сирин оҕото тустаах үөрэҕэр сэргэ тутан, үлэнэн иитиллиэхтээх, ол эбэтэр сахалыы тыыҥҥа уһуйуллан улаатыахтаах. Оннук оҕо, кини кэлин ханнык идэни таларыттан тутулуга суох, өйө-санаата туруктаах, кута-сүрэ бөҕө буолар. |Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Тыа ыала сүөһүнү-сылгыны ииппэт, сиргэ үлэлээбэт буолла, хара үлэттэн тэйдэ да, киин сирдэргэ талаһар, оттон нэһилиэнньэтэ аҕыйах, үөрэнэр оҕото суох нэһилиэк эстэригэр тиийэр. |Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Тыа сирэ эһиннэҕинэ, сахалар дьылҕабыт хайа диэки хайыһыай? Онон, тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы, тыа хаһаайыстыбатын испэсэлиистэрин бэлэмнээһин судаарыстыбаннай суолталаах үлэ буолар.|Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Киһи халлаан сулуһун харбаан дьолломмот, дьол диэн бэрт чугас сылдьар, ону киһи бэйэтэ уһанар.|Ааптар=''Раиса Сибирякова'', Афанасий Чугунов: Төрүт дьарыгыттан тэйбит омук эстэр! // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184)}} {{Q|Куйаар сулус быыһыгар, Кустук эҥин өҥүгэр Дьолуо түгэни кэтэһэ, Дьолгун көрдүү сатаама. Дьолуҥ олох аттыгар, Дьиэҕэр, тиэргэн иһигэр, Уолуҥ, кыыһыҥ тапталыгар, Уостан ылбат аймалҕаҥҥар. |Ааптар=Дьолуҥ дьиэҕэр // "Саха сирэ" хаһыат, 2019.11.14, №44 (6184), 10 с.}} [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] lnksxhkfdokh2pybvnqdi5qakzyxv0p 0 988 5602 5601 2019-12-01T04:53:34Z HalanTul 17 5602 wikitext text/x-wiki '''Расул Гамзатов''' - аатырбыт [[Сэбиэскэй Сойуус|сэбиэскэй]] [[бэйиэт]], авар тылынан суруйара. * Миигин тылбаастыылларын тухары мин биир эрэ аул суруйааччыта буолбакка, аан дойду суруйааччыта этим... [[Категория:Дьон алпаабытынан]] c8skihpi2sxj0oqtfhqnwtqh0oomvv5 0 989 5620 5484 2019-12-01T05:21:34Z HalanTul 17 5620 wikitext text/x-wiki '''Тылбаас''' - этиллибити, суруллубуту [[Омук тыла|атын тылынан]] этии. * Миигин тылбаастыылларын тухары мин биир эрэ аул суруйааччыта буолбакка, аан дойду суруйааччыта этим... Расул Гамзатов [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0f85dio05qpzrmy9noymmvodz9lnn5w 0 990 5596 5485 2019-11-30T22:38:43Z HalanTul 17 5596 wikitext text/x-wiki '''Кэһэтии''' - тугу эрэ куһаҕаны оҥорбукка [[эт-сиин|этин-сиинин]] [[ыалдьыы|ыарытыннарар]] [[харда]], аны [[хатылааһын|хатылаабатын]] диэн үөрэтии көрүҥэ. * Чааҥҥын тардыам - кэһэтиэм [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hw7vgvx6ojigmd1qtuizom69eocy5ui 0 991 5619 5486 2019-12-01T05:20:19Z HalanTul 17 5619 wikitext text/x-wiki '''Тоҥуу''' - [[итии]]ни сүтэрии * Сыҥааҕа ыпсыбат буолбут - ''улаханнык тоҥмут.'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] slk5gaq03khma6y6stff9zkdic3husv 0 992 5615 5493 2019-12-01T05:14:16Z HalanTul 17 5615 wikitext text/x-wiki '''Сүтүк''' - сүппүт туох эрэ ([[сээкэй]], [[киһи]] уо.д.а.) * Сыттыын сүттэ/мэлийдэ - букатын сүттэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] i48b7lneqaashonsipclc0su8w7i0ra 0 993 5498 5497 2019-11-17T07:01:22Z HalanTul 17 5498 wikitext text/x-wiki '''Сылайыы''' - [[сэниэ]] суох буолуута, [[күүс]] эстиитэ. * Сэбэһэ буолла - ''эргэ кыл быа курдук буолуор диэри сылайда, сэниэтэ суох буолла'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] s7fd98fjxgba604de68ho5ytfwoupgo 0 994 5496 5495 2019-11-17T06:57:49Z HalanTul 17 5496 wikitext text/x-wiki '''Таал''' - үүтүнэн иитиллээччилэр, ол иһигэр [[киһи]], ис уорганнара. * Таала кырыыламмыт - сөбүлээбэт, абааһы көрөр. * Таалын тап - сөбүлэт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] tawy0wl5ip8vocpu1dbb3lheecx0c3q 0 995 5501 5500 2019-11-17T09:59:17Z HalanTul 17 5501 wikitext text/x-wiki '''Үөлэс''' - [[оһох]] сорҕото, [[буруо]] тахсар хайаҕаһа. {{Q|Өлөр-хаалар күннэрэ Үрдүк үөлэстэрин өҥөйдө быһыылаах. |Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Дьиэ]] 1znzfnculkaqbqr3t8q3vuzeuyul8qn 0 996 8272 5507 2024-02-01T04:21:02Z HalanTul 17 8272 wikitext text/x-wiki * Үөннээх киһи - ''[[дьээбэ-хообо|дьээбэлээх-хооболоох]] [[киһи]]'' * Үөнүн таппыт - ''[[таҕыл]]ын ханнарбыт'' * Үөн хаата - ''куруук уоран-кистээн куһаҕаны оҥоро сылдьар киһи'' * Үөнэ-көйүүрэ бүппэт - ''куһаҕаны оҥорорун тохтоппот, салгыыр'' * Үөнэ хамсыыр - ''дьээбэлэниэн-хооболонуон баҕарар'' ==Өс хоһоонноро== * Кэбирэх мастан үөн арахпат. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fy3wkzfly8wcqirvj09xib54vn514t9 0 997 5509 5508 2019-11-17T10:13:02Z HalanTul 17 5509 wikitext text/x-wiki '''Таҕыл''' - көччүйэр, дуоһуйа сынньанар баҕа, кыараҕас өйдөбүлгэ - [[имэҥ]], "чэпчэки" таптаһыы. * Үөнүн таппыт - ''таҕылын ханнарбыт'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] geks3t9bdhne01uzipnc7wwo7po3nxy 0 998 5512 5511 2019-11-18T01:27:48Z HalanTul 17 5512 wikitext text/x-wiki {{Q| Д.С.Лонгинов диэн [[Аҕа Дойду сэриитэ|Аҕа Дойду сэриитин]] кыттыылааҕа, учуутал суруйбута баар: "Саҥа тылланар оҕо, ханнык омугуттан тутулуга суох, төрөөбүт тылын истэ-билэ, саҥара үөрэннэҕинэ, өйдүүр өйө, майгыта-суобаһа, сайдыыта ордук үчүгэй буоларын наука дакаастаабыта өр буолла. Оҕо атын тыллары үөрэтэригэр төрөөбүт тылын билиитэ тирэх буолар. Мин үйэм тухары төрөөбүт тылларын тумнубут, үрдүк да үөрэхтэммит дьон хомойоллорун, төрөппүттэригэр хомнуулларын элбэҕи истибитим... Төрөөбүт тыл - оҕоҕо ийэ үүтүн тэҥэ, тыынар салгын, иһэр уу, аһыыр ас. Быһатын эттэххэ, киһи буоларга күүс-уох биэрэр өлбөт мэҥэ уута. Киһи аймах улуу дьоно бука бары төрөөбүт тылларынан уйэлээҕи, кэрэни айбыттара. Дьэ ол иһин мин сахалыы саҥа хаһан да сүппэтэр диэн баҕа санаабын суруйдум". Дмитрий Семёнович Лонгинов оҕонньор "иинин өҥөйө сытан" суруйбут кэриэс тыллара бар дьонун кулгааҕар иһиллиэн, сүрэҕэр тиийиэн баҕарабын. |Ааптар=[[Софрон Данилов]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учууталлар]] 32zbb6fm0f72t212nds28fn2xsrre7c 0 999 5595 5515 2019-11-30T22:35:19Z HalanTul 17 5595 wikitext text/x-wiki '''Кэс тыл''' - [[андаҕар]] эбэтэр [[кэриэс]]. {{Q|Кэс тылтан маппыт эрээри, бэлэскэ силлэппит буоллаҕым дуу?..|Ааптар=Тиэрэ бырах. - Дьокуускай: Бичик, 2012, с.93}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1oz5pzm0f9olcd22acg4vfqnuqlw86r 0 1000 8116 5517 2023-02-21T00:39:52Z HalanTul 17 8116 wikitext text/x-wiki '''Быраас''' - дьону идэтийэн эмтиир [[үрдүк үөрэх|үрдүк үөрэхтээх]] киһи. {{Q|Аттыбар сылдьар [[Быраастар|биир идэлээхтэрбин]] көрдөхпүнэ, туох эрэ ураты күүһү сүрэхтэригэр илдьэ сылдьар дьон эмчит буолаллар быһыылаах дии саныыбын.|Ааптар=Тиэрэ бырах. - Дьокуускай: Бичик, 2012, с.94}} == Быраас туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|Үтүөкэн майгылаах "Үтүөрүөҥ" диэн тыллаах, Үчүгэй ыралаах Үүт-маҥан халааттаах — Оо, Быраас барахсан, Оо, быраас барахсан.|Ааптар=Е. Васильев тылларыгар Мария Константинова ырыатыттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Идэ]] rxuj1giju6nde8jxxjjg6n8c4gfkjax 0 1001 5518 2019-11-18T22:31:13Z HalanTul 17 ''''Таатта''' - Саха сирин биир бөдөҥ [[улуус|улууһа]], [[үрэх]]. Таатта диэн Т...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5518 wikitext text/x-wiki '''Таатта''' - Саха сирин биир бөдөҥ [[улуус|улууһа]], [[үрэх]]. Таатта диэн Тааттаттан төрүттээх дьону этэллэр. {{Q|Мин [[Таатта]]бын, мин төрдүм бу сыыппараттан саҕаланар...|Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.13}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Улуустар]] 690tizdd3evy7ml5ds2rz2ufe9zk1yz 0 1002 5519 2019-11-18T22:32:19Z HalanTul 17 ''''Өрөгөй ырыата''' - гиимин. {{Q|Дойдуга таптал сүлүһүн тыллаах өрөгөй ы...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5519 wikitext text/x-wiki '''Өрөгөй ырыата''' - гиимин. {{Q|Дойдуга таптал сүлүһүн тыллаах [[өрөгөй ырыата|өрөгөй ырыатыттан]], сиэдэрэй оһуордаах-мандардаах [[дуоҕа]]ттан-былаахтан саҕаламмат. |Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.6}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ырыа]] q6fsik5szijaohnte5kvgae1e889h7m 0 1003 5520 2019-11-18T22:33:10Z HalanTul 17 ''''Дуоҕа''' - былаах, знамя. {{Q|Дойдуга таптал сүлүһүн тыллаах өрөгөй ыры...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5520 wikitext text/x-wiki '''Дуоҕа''' - былаах, знамя. {{Q|Дойдуга таптал сүлүһүн тыллаах [[өрөгөй ырыата|өрөгөй ырыатыттан]], сиэдэрэй оһуордаах-мандардаах [[дуоҕа]]ттан-былаахтан саҕаламмат. |Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.6}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0gouehzzxh8ori7ss8ztsrnzvwywhxf 0 1004 5521 2019-11-18T22:34:16Z HalanTul 17 '[[Өтөх]] - [[дьон]] олорбут сирэ, дьиэ сэмнэҕэ. {{Q|Силиһэ суох дьон дойдубу...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5521 wikitext text/x-wiki [[Өтөх]] - [[дьон]] олорбут сирэ, дьиэ сэмнэҕэ. {{Q|Силиһэ суох дьон дойдубутун барытын [[өтөх]]хө кубулуппаттар дуо?|Ааптар=Кустук төрдө. - Дьокуускай: Түһүлгэ, 2015, с.74}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nhec4y3axbt6aodgfil9jf4071ttuyz 0 1005 5525 5524 2019-11-19T22:39:08Z Soppuruon 32 5525 wikitext text/x-wiki '''Сэрэбиэй''' - 1. Туох эрэ биллибэти, киһиэхэ туох эмэ төһө табыллыаҕын [[хаарты|хаартынан]] таайан көрүү; 2. [[билгэ|Билгэлээһин]], таайан көрүү (уруккуну-хойуккуну, инникини, сүнньүнэн, туох эрэ биллибэти, хол., [[таҥха]] кэмигэр); 3. Кимиэхэ туох тиксэрин көрбөккө бүтэйдии быһаарсыы. * Окко түспүт оҥоһуум, сиргэ түспүт сэрэбиэйим (өс хоһооно). == Сэрэбиэй туһунан уус-уран айымньыга == - Дьэ, тойон убайым, хаарты үөйбэтэҕи-ахтыбатаҕы сэһэргиир... Эн уолуҥ умайан өлбөтөх, дьүһүн кубулуйбут!..<br> - Ол дьүһүн кубулуйан хайдах буолбут?..<br> - Хаарты үксүгэр сирэйинэн малтаччы этээччитэ суох, таайтаран кэпсиир идэлээх. Онон бэйэҥ [[сүрэх|сүрэххинэн]] сэрэй, [[өй|өйгүнэн]] тойонноо... Көрбөккүн дуо, [[Уол|уолуҥ]] аттыгар [[өлүү]] [[Суол|суола]] төрүт суох, хата ол оннугар [[тыл-өс]] бөҕө кутааланар... Дьэ дьикти... Дьиибэлээх [[Харах|харахтаах]], өйдөөх [[төгүрүк]] [[эдэр]] [[дьахтар]] уолуҥ тула сүүрэр-көтөр буоллаҕа... Эн уолуҥ суола бэрт чугас дыргыллан сытар. Огдооччуйа [[эмээхсин|эмээхсиҥҥэ]] дугуйдаммыта чахчы диэтэҕим дуу... [[Алдьархай|Алдьаххай]] тахсыан баҕарбат буоллаххына, эн киниэхэ бара сылдьарыҥ, киниэхэ туох эмэ [[буомчу|буомчуну]] оҥороруҥ, [[Ойуун|ойууннатарыҥ]]-хайыырыҥ төрүт сатаныа суох... [[Сотору]] уолуҥ бэйэтэ да ыраах [[Айан|айанныыһы]]... Барар суола бу харааран сытар... Тус [[соҕуруу]] диэки субуллумахтаат, [[күөх]] [[күдэрик|күдэриккэ]] сүтэн хаалыа... Кэлбит суолун хайан көрдүм да көрбөтүм... Сотору уолгуттан [[илдьит]] кэлииһи... Кини тылын толордоххуна киһи буоларыҥ буолуо... Миэхэ кыыһырыма, хаарты итинник диир...<br> [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык.Дьокуускай: Бичик, 2008. С.227 }} * Куочай: - Эйиэхэ биир хара [[күлүк|күлүктээх]] [[эдэр]] киһи бэркэ диэн өстүйэр эбит.<br> Күкүр Уус: - Дьуур буолуо уонна ким үһү.<br> Куочай: - Оттон биир сырдык санаалаах [[тойон]] киһи эйиэхэ үтүөнү саныыр эбит. Ол дьон иккиэн эн оҕоҥ диэки харахтарын уота хатанар эбит, ол гынан баран эн кыһаҥ уотуттан дьулайан киирбэт эбиттэр. Хара күлүктээх уолан киһи улахан куһаҕан дьайыҥнаах киһи буолсу. Ол да гыннар оҕоҕун хара албынынан, түөкүнүнэн мүччү харбата сыһыыһы...<br> Күкүр Уус: - Бу ыккын көр...<br> Куочай: - Ону эргийбэт гына дьарыйыыһыгын, оччоҕо [[хара тыын|хара тыына]] түһүө суох. Оттон оҕоҥ буоллаҕына, тойон киһини кытта холбоһон, үчүгэйдик, [[үп-ас]], [[уйгу-быйаҥ]], үрдүгэр олорууһугут. Дьэ, итигирдик диир [[хаарты|хаатты]] эбэ.<br> [[Суорун Омоллоон]]. Күкүр Уус. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] 0irbvn3wzwlkrbkmrtom2oytn56b8ia 10 1006 5528 2019-11-21T09:48:58Z HalanTul 17 '<div class="sahwiki-closedDiscussion" style="background-color:#eaecf0; margin:0 auto; padding:0 1em; border:1px solid #a2a9b1;"><...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5528 wikitext text/x-wiki <div class="sahwiki-closedDiscussion" style="background-color:#eaecf0; margin:0 auto; padding:0 1em; border:1px solid #a2a9b1;"><div style="margin:0 -1.1em; padding: .2em 1em; font-size:90%; color:#4b4d4b; background-color:#ccd1db; border:0;margin-bottom:.5em;">'''{{{1|Манна түмүктэммит ырытыылар/кэпсэтиилэр көстөллөр. Уларытыыны киллэрбэккитигэр көрдөһөбүт.}}}'''</div><noinclude> [[Категория:Биики Домох:Халыыптар|{{PAGENAME}}]] </noinclude> b70vup5etryibt9tfa58ppsg9rsvqio 10 1007 5532 2019-11-21T09:58:00Z HalanTul 17 '<includeonly></div></includeonly><noinclude>{{doc}} </noinclude>' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5532 wikitext text/x-wiki <includeonly></div></includeonly><noinclude>{{doc}} </noinclude> du8q6ckveeq2uescxgjuaj6sec6fhu2 0 1008 5643 5535 2019-12-02T11:02:55Z HalanTul 17 5643 wikitext text/x-wiki '''Артамонов Иннокентий Иванович''' (1928-2006) - саха биллиилээх [[бэйиэт]]э, норуот таптаан ыллыыр үгүс [[ырыа]]ларын хоһоонун ааптара. {{Q|Илин ыраах сарыал кыыста, Ырыа чыычаах үөһэ дайда, Күммүт ойон, туман көттө, Мүөттээх салгын саба биэрдэ. Ырыа-тойук аргыс буолан Үөрэ-көтө ыччат туойда, Эдэр сүрэх күүскэ тэптэ, Эрчим күрэх, үлэ күүрдэ.|Ааптар=ҮЛЭ КҮҮРДЭ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] n6y95xszo55rej3b6udw6q9xo3v2twl 0 1009 5632 5540 2019-12-01T05:53:27Z HalanTul 17 5632 wikitext text/x-wiki *Үөрбэ тыл - ''сытыы тыл'' *Үөрбэ үрдүгэр түһэр - [[утарыы|утар]], утары эт [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nwv3snvwhyuaq16syi5lk49zi4o3e5u 3 1010 5541 2019-11-23T23:33:04Z Killarnee 413 Утаарыы: [[meta:User talk:Killarnee]] 5541 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[meta:User talk:Killarnee]] '''You can also write me here, but then it will probably take some time until I answer.''' 0j3i74n50fw0tbj8k6cj093zp81sx4w 10 1011 5543 2019-11-24T03:57:36Z Billinghurst 282 '<div style="min-height: 3.5em; border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; width: 50%; margin: 0 auto 1em auto; padding...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5543 wikitext text/x-wiki <div style="min-height: 3.5em; border: 1px solid #aaaaaa; background-color: #f9f9f9; width: 50%; margin: 0 auto 1em auto; padding: .2em; text-align: justify;"> <div style="float: left">[[File:Wikimedia-logo-meta.svg|50px|link=]]</div> <div style="margin-left: 60px">This page can be found at '''[[:{{{1|m:Interwiki map}}}|{{{2|{{{1|<mark style="color:red">FIXME</mark>}}}}}}]]'''<br />''This is an [[m:Soft redirect|interwiki redirect]]''.</div> </div> <includeonly>[[Category:Soft redirects/Permanent (interwiki)|{{PAGENAME}}]]</includeonly><noinclude> ==TemplateData== <templatedata> { "description": "Soft redirect to a page on another wiki", "params": { "1": { "type": "wiki-page-name", "label": "Target", "description": "Interwiki link, e.g., m:Interwiki map", "required": true }, "2": { "type": "string", "description": "Optional link text", "default": "Target (1st parameter)", "label": "Display" } } }</templatedata> </noinclude> qas96evo4ztp96drdsz7lp9d9j9fg5k 0 1012 5582 5548 2019-11-30T21:49:11Z HalanTul 17 5582 wikitext text/x-wiki '''Буруо''' - [[уот]] умайдаҕына тахсар, [[салгын|салгыҥҥа]] көтөр эттик. == Сомоҕо домохтор == * Буруота сүттэ — ''ыалтан бүтэһигинэн, оҕоломмокко өлүү.'' * Торҕо буруо; күөх торҕо буруо унаарыйда == Өс хоһоонноро == * Буруо оннугар буруо хаалар - ''кырдьаҕастар оннуларыгар эдэрдэр кэлэллэр'' == Айымньылартан быһа тардыылар == == Улуулар этиилэрэ == [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] rlwunrsnw2egj5b81q0u9rlpr5yh4n0 0 1013 5568 5567 2019-11-29T22:19:03Z HalanTul 17 5568 wikitext text/x-wiki '''Сүгэ''' - туттар [[тэрил]]. * Сүгэ кыайбатаҕын сүбэ кыайар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] b2wm03beuo66fy6033d9hqjz1s5bs54 0 1014 7361 7360 2022-02-24T23:18:47Z Soppuruon 32 7361 wikitext text/x-wiki '''Хаарты''' - остуол сүүйсүүлээх [[оонньуу|оонньуута]]. * Хаарты ырытыыны, дьахтар таһыыры таптыыр. == Уус-уран айымньыга == {{Q| (Лэгиэнтэй атыыһыт) "Арыгы аргыһа - хаарты... Арыгылыыр буолан баран, аны хаартыһыт буолбутум. Ол сылдьан, биир түүн ааппын билбэт буола байарым, иккис түүнүгэр - кэтэр да таҥаһа суох сыгынньах хааларым. Хаарты диэн оннук....".|Ааптар=[[Николай Якутскай]], Төлкө}} * (Сэрбэкэ) - Хаарты үксүгэр сирэйинэн [[Малтаччы|малтаччы]] этээччитэ суох, таайтаран кэпсиир идэлээх. Онон бэйэҥ [[Сүрэх|сүрэххинэн]] сэрэй, [[Өй|өйгүнэн]] [[Тойоннооһун|тойонноо]]... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 60tby7nmqsp7b0j8ieyz3sch5a104hi 3 1015 5554 2019-11-29T05:25:41Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5554 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 14:25, 29 Сэтинньи 2019 (+09)}} 5wme71eit0w833veccczt3d27domtkp 3 1016 5555 2019-11-29T05:26:30Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5555 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 14:26, 29 Сэтинньи 2019 (+09)}} m18cr0bdu15ipe66a1t6xpunzfu7r5z 0 1017 5807 5806 2020-01-11T08:43:06Z Арчы Уола 36 5807 wikitext text/x-wiki '''Тыыныы''' * [[Киһи]] тыына оту сахсыйан эрэрдии сырылыыр [[тымныы]] киэһэтэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] svjm5whx3dkbujqv80ctn00aly7idbi 0 1018 5560 5559 2019-11-29T07:20:43Z HalanTul 17 5560 wikitext text/x-wiki {{Q|Киһи тыына оту сахсыйан эрэрдии сырылыыр киэһэтэ. Хараҥа тымныы халлааҥҥа олус чаҕылыйан, улаатан көстөр сулустар сиргэ өссө чугааһаабыт курдуктар. |Ааптар=[[Саха өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын култуурата]], 1 чааһа, Дь. Бичик, 2019 // Олоҥхо дуолугар үктэнии. С.9}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hl0vt0zdr6ph84awf2496rqondvyvtn 0 1019 7068 6162 2021-11-29T08:31:22Z HalanTul 17 7068 wikitext text/x-wiki '''Сулус''' - киэҥ [[куйаар]] эттигэ. {{Q|Хараҥа тымныы халлааҥҥа олус чаҕылыйан, улаатан көстөр сулустар сиргэ өссө чугааһаабыт курдуктар. Үйэ саас тухары саһыара сылдьар кистэлэҥнэрин кэпсиэхтэрин баҕарардыы чипчиҥнии-мичиҥнии угуйаллар. Истиҥ эрэ, ырыа иһиллэр дуу...|Ааптар=[[Саха өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын култуурата]], 1 чааһа, Дь. Бичик, 2019 // Олоҥхо дуолугар үктэнии. С.9}} {{Q|Күн курдук күлүмүрдээҥ, Ый курдук сандаарыҥ, Сулус курдук тырымнааҥ...|Ааптар=[[Кыыл Уола]], Аныгы ыччакка алгыс. "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} {{Q|Сууллар сулус курдук Субурус гынан хаалла|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа]] r28k2qvj2stt4769xrcftpq7llwaiqo 0 1020 5570 5569 2019-11-29T23:30:38Z HalanTul 17 5570 wikitext text/x-wiki '''Охлопков Фёдор Матвеевич''' == Охлопков туһунан == {{Q|Охлопков баар буоллаҕына, мин биир саппаас роталаах курдук сананабын |Ааптар=[[Ровнов]] (рота хамандыыра), "Улахан сэрииһит этэ, Сүөдэр". Борис Павлов. "Саха сирэ" хаһыат, №46(6186), 2019 с., сэтинньи 28 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 85n35cesn8s36814k3l0ew8yxw0gcf7 0 1021 5574 5573 2019-11-29T23:41:30Z HalanTul 17 5574 wikitext text/x-wiki '''Сааскы кэм''' - [[Амма Аччыгыйа|Амма Аччыгыйын]] арамаана. == Айымньы туһунан == {{Q|Николай Мординов, “Кыыдааннаах кыһын”, “Сааскы кэм”, “Самаан сайын” уонна “Көмүс күһүн” диэн саха былыргы олоҕун туһунан түөрт сиэрийэлээх арамааны суруйуох­таах этим диирэ. Ол курдук, “Сааскы кэм” кыһынтан саҕаланар дии. Айымньыны хаста даҕаны көннөртөрөн, эбэн-сабан, сэбиэскэй былааһы ойуулуур гына халыҥ гыннарбыттар. Айымньы сүрүн санаата диэн, бэлиитикэтэ, сэбиэс­кэй былааһа суох саха былыр­гы олоҕо көстүөхтээҕэ. Ол иһин ити кэлиҥҥилэрин суруйбатаҕа. |Ааптар=[[Александр Васильевич Васильев—Көрдүгэн]], суруналыыс edersaas.ru саайтан: http://www.edersaas.ru/saasky-kem-olohho-kiine-e-tyjaatyrga/}} == Айымньыттан быһа тардыылар == [[Категория:Айымньылар]] [[Категория:Амма Аччыгыйа]] 2d205q7dbrffndpvimss75a6u7wjcoq 0 1022 7481 5607 2022-05-17T01:23:18Z HalanTul 17 7481 wikitext text/x-wiki '''Ытыс''' - [[киһи]] [[баппаҕай|баппаҕайын]] ис өттө. * Ытыс тэһэҕэс киһи - [[салаҥ]] киһи * Ытыс дьаллаҥай - тугу да хаһааммат, утарыта бүтэрэр киһи. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] dsdi0vyazix1su3v2uwx6mvcvwic4j0 0 1023 5611 2019-12-01T05:09:03Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Сэмэн Данилов]] 5611 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Сэмэн Данилов]] qgy3jdrq1ar0qiteq7kmojvbcvg6v50 0 1024 5633 2019-12-01T11:39:30Z HalanTul 17 ''''Ханыы''' *Ханыы тардыһар Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабыты...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5633 wikitext text/x-wiki '''Ханыы''' *Ханыы тардыһар [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ruv9ay731xtiq5qroigom60j005p2ut 0 1025 5634 2019-12-01T11:40:43Z HalanTul 17 ''''Түргэн''' * Хап сабар [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5634 wikitext text/x-wiki '''Түргэн''' * Хап сабар [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dy8chhiq09f41qeuadcmq6m47mhajxh 0 1026 5635 2019-12-01T11:43:18Z HalanTul 17 ''''Хамыйах''' - [[ас|аһы]] баһан сииргэ, иһэргэ аналлаах кыра тэрил. Хамыйа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5635 wikitext text/x-wiki '''Хамыйах''' - [[ас|аһы]] баһан сииргэ, иһэргэ аналлаах кыра тэрил. Хамыйах хамыйаҕын кытта хабырыһар - ''[[кыра]] кыраны кытта күрэстэһэр'' [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Иһит-хомуос]] e3yu79x1jkkw71xwi3ei4emr900hfa2 0 1027 7953 5701 2022-12-18T05:01:07Z Kwamikagami 720 7953 wikitext text/x-wiki '''Сэдэх''' — арыт, дэҥҥэ [[көстүү|көстөр]]. * Хам-хаадьа [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 8nv2whlwc5e94ugj13t2ioc9wj6d8or 0 1028 5642 5641 2019-12-01T11:51:41Z HalanTul 17 5642 wikitext text/x-wiki '''Эркин''' - дьиэ, тутуу [[холлоҕос|холлоҕоһун]] биир өрүтэ. * Үчүгэй эркиннээх - үтүөнү аҕалар * Куһаҕан эркиннээх [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тутуу]] 9smpnb2s03u7yihk9bkriclccdo3mf7 0 1029 5673 5670 2019-12-04T22:51:24Z HalanTul 17 5673 wikitext text/x-wiki {{Q| Дьон саҥаны оҥорботун сүрүн төрүөтэ — аан бастакыттан муҥутуур үчүгэйдик оҥоро сатыылларыгар сытар. Ити отой иррациональнай, туһата суох, уонна үлэлээбэт. Ол эрээри, дьон үксэ олохторун оннук моҥууллар. Бу «Перфекционизм Синдрома» диэн ааттанар.|Ааптар=[[Питер Маквильямс]] уонна Джон Роджер}} {{Q| Бүгүн оҥоһуллуон сөбүн хаһан да сарсыҥҥыга хаалларыма|Ааптар=[[Лорд Честерфилд]]}} {{Q| Кэтэһэн олорума. Табыгастаах кэм хаһан да кэлиэ суоҕа|Ааптар=[[Наполеон Хилл]]}} {{Q| Саарбахтааһыны дьайыыннан (тугу эрэ гынан) эрэ үүрүөххэ сөп. |Ааптар=[[Джон Вольфганг Гете]]}} {{Q| Өлүөххэр диэри ситэриэххин баҕарбаккын эрэ сарсыҥҥыга хааллар. Тугу эрэ оҥоруу — ситиһии күлүүһүн тыла. |Ааптар=[[Пабло Пикассо]]}} {{Q| Кыралыы кэрчиккэ араардахха, ханнык да үлэ кыаллыбат курдук көстүө суоҕа. |Ааптар=[[Генри Форд]]}} {{Q| Прокрастинация хас биирдии күнэ кутталы элбэтэр — олоҕуҥ кылгыырын, көҥүлүҥ баайылларын, эбэтэр ыраҥ туолбатын. |Ааптар=[[Билл Тарп]]}} {{Q| Хойуккуга хаалларыы чэпчэкини ыаратар, ыараханы отой да сатаммат оҥорор. |Ааптар=[[Джордж Х. Лоример]]}} {{Q| Сороҕор сыыһа быһаарыыны ылардааҕар хойутуур ордук кутталлаах буолар. |Ааптар=[[Гарри А.Хопф]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кэм]] [[Категория:Үлэ]] qknbnwuwujdwtoqhfxz3m39g8e7lcly 0 1030 5700 5699 2019-12-15T05:46:45Z HalanTul 17 5700 wikitext text/x-wiki '''Питер Маквильямс''' ({{lang-en|Peter McWilliams}}, 1949–2000) — издатель, соавторын Джон-Роджеры (John-Roger) кытта киһи сайдыытыгар аналлаах уонтан тахса кинигэни (холобур, Олох 101, Life 101) суруйбута. {{Q| Дьон саҥаны оҥорботун сүрүн төрүөтэ — аан бастакыттан муҥутуур үчүгэйдик оҥоро сатыылларыгар сытар. Ити отой иррациональнай, туһата суох, уонна үлэлээбэт. Ол эрээри, дьон үксэ олохторун оннук моҥууллар. Бу «Перфекционизм Синдрома» диэн ааттанар.|Ааптар=[[Питер Маквильямс]] уонна Джон Роджер}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] do91y5t8t1hgd1v0x0kunrgsnrjwt3f 0 1031 5778 5688 2020-01-06T15:19:29Z Savonhelmi 435 File 5778 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=|Бикипиэдьийэ=Лорд Честерфилд|Биики Хааһах=Category:|Бикитикэкэ=|}} [[File:Philip Stanhope, 4th Earl of Chesterfield.PNG|thumb|]] '''Филип Дормер Стэнхоуп, 4-с [[Граф (титул)|граф]] Честерфилд''' ({{lang-en|Philip Dormer Stanhope, 4th Earl of Chesterfield}}, [[балаҕан ыйын 22]] [[1694]], Лондон — [[кулун тутар 24]] [[1773]], ''эмиэ онно'') — [[Улуу Британия]] судаарыстыба дьайыксыта, дипломат уонна суруйааччы, «Уолбар суруктар» ааптардара. Аҕата [[1726]] сыллаахха өлүөр диэри [[лорд]] Стэнхоуп (''Lord Stanhope'') диэн аатынан биллэрэ. {{Q| Бүгүн оҥоһуллуон сөбүн хаһан да сарсыҥҥыга хаалларыма.|Ааптар=«Уолбар суруктар»}} == Честерфилд туһунан == {{Q|Кинигэ уһулуччу үөрэтэр суолталаах, уонна, арааһа, иитии туһунан баччааҥҥа диэри суруллубуттан саамай үчүгэйдэрэ. |Ааптар=[[Вольтер]] «Уолбар суруктар» туһунан дю Деффан маркизаҕа 1774 сыл атырдьах ыйын 12 күнүгэр суруга.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XVIII үйэ дьоно]] [[Категория:Улуу Британия]] [[Категория:Суруйааччылар]] 9yn68c7g19rgrxim8w42favq1xtk5s1 0 1032 5691 5690 2019-12-15T04:49:24Z HalanTul 17 5691 wikitext text/x-wiki '''Наполеон Хилл''' ({{lang-en|Napoleon Hill}}, [[алтынньы 26]], [[1883]] — [[сэтинньи 8]], [[1970]]) — [[суруналыыс]], [[суруйааччы]], "Толкуйдаа уонна бай" кинигэ ааптара, АХШ икки бэрэсидьиэнин сүбэһитэ. {{Q| Кэтэһэн олорума. Табыгастаах кэм хаһан да кэлиэ суоҕа.|Ааптар=[[Наполеон Хилл]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:АХШ]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Суруналыыстар]] e6qqnx5nnxpo95jnzlq345meshn4ufo 0 1033 5679 5662 2019-12-14T22:46:31Z HalanTul 17 5679 wikitext text/x-wiki '''Джон Вольфганг Гете''' - [[ниэмэс]] улуу бэйиэтэ. {{Q| Саарбахтааһыны дьайыыннан (тугу эрэ гынан) эрэ үүрүөххэ сөп. |Ааптар=[[Джон Вольфганг Гете]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Германия]] 0lwu6t0kouo5r5hgkp18ywbmf46xlk0 0 1034 5694 5693 2019-12-15T04:56:20Z HalanTul 17 5694 wikitext text/x-wiki '''Па́бло Руи́с-и-Пика́ссо''', толору аата — '''Па́бло Дие́го Хосе́ Франси́ско де Па́ула Хуа́н Непомусе́но Мари́я де лос Реме́диос Сиприа́но де ла Санти́сима Тринида́д Ма́ртир Патри́сио Руи́с и Пика́ссо''' (1881, [[Малага]], [[Испания]] — 1973, Мужен, [[Франция]]) — испаан уонна боронсуус худуоһунньуга, скульптор, [[графика|график]], тыйаатыр худуоһунньуга, керамист уонна дизайнер. {{Q| Өлүөххэр диэри ситэриэххин баҕарбаккын эрэ сарсыҥҥыга хааллар. Тугу эрэ оҥоруу — ситиһии күлүүһүн тыла. |Ааптар=[[Пабло Пикассо]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Худуоһунньуктар]] [[Категория:Испания]] plecm8wmmqpqttnoldzc6r5jw1yh30g 0 1035 6787 6786 2020-12-07T01:02:40Z HalanTul 17 6787 wikitext text/x-wiki '''Генри Форд''' — массыынаны оҥорон таһаарыыга [[конвейер]] ньыматын киллэрбит аатырбыт [[салайааччы]], урбаанньыт. {{Q|Кыралыы кэрчиккэ араардахха, ханныктаах да үлэ кыаллыбат курдук көстүө суоҕа. |Ааптар=}} {{Q|Өскөтө харчы миигин тутулга суох оҥоруо дии саныыр буоллаххына, хаһан да тутулуга суох буолуоҥ суоҕа. Бу сиргэ дьиҥ тутулуга суох буолууну муспут билииҥ, уопутуҥ уонна кыаҕыҥ эрэ хааччыйыа.|Ааптар=}} {{Q|Барыта эн утары буоллаҕына, сөмүлүөт утары тыалга өрө көтөн тахсарын саныыр буол.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Урбаанньыттар]] [[Категория:АХШ дьоно]] 9eml5y31qsq0bm554jec56ktj3gvbcu 0 1036 5801 5669 2020-01-11T08:39:10Z Арчы Уола 36 5801 wikitext text/x-wiki '''Билл Тарп''' {{Q| Прокрастинация хас биирдии күнэ кутталы элбэтэр — [[Олох|олоҕуҥ]] кылгыырын, [[көҥүл|көҥүлүҥ]] баайылларын, эбэтэр [[Ыра санаа|ыраҥ]] туолбатын. |Ааптар=[[Билл Тарп]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] a0itpofn7zbulc29jkfo780rjciyvh1 0 1037 5680 5672 2019-12-14T22:50:13Z HalanTul 17 5680 wikitext text/x-wiki '''Джордж Х. Лоример''' ({{lang-en|George Horace Lorimer}}; [[1867]] — [[1937]]) — [[АХШ]] суруналыыһа, суруйааччыта уонна издателэ. {{Q| Хойуккуга хаалларыы чэпчэкини ыаратар, ыараханы отой да сатаммат оҥорор. |Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] 0ny4t8rt0oqmuzk8hbpkeopfho0hm5t 0 1038 5675 5674 2019-12-04T23:02:39Z HalanTul 17 5675 wikitext text/x-wiki {{Q| Сороҕор сыыһа [[быһаарыыны]] ылардааҕар хойутуур ордук кутталлаах буолар. |Ааптар=[[Гарри А.Хопф]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lc194667yqpfpd1kzbdgfkywdpzwisj 3 1040 5677 2019-12-08T21:40:44Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5677 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:40, 9 Ахсынньы 2019 (+09)}} 2x2kdfkwzq183kl54ltj29lf2g7njdi 0 1041 5705 2019-12-15T20:55:38Z HalanTul 17 HalanTul [[Еремеев Родион Степанович поэт]] сирэй аатын маннык [[Еремеев Родион Степанович]] уларыппыт 5705 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Еремеев Родион Степанович]] sk7r3fczzstyxc088h6v9qbw77gxake 0 1042 5718 5713 2019-12-23T23:17:34Z HalanTul 17 5718 wikitext text/x-wiki '''Пиар''' - бэйэ (үксүгэр бэйэ тэрилтэтин) туһунан үтүө [[Сурах|сураҕы]] тарҕатыы. Урбаан арбааһына (эрэкилээмэ) пиартан уратыта - табаар эбэтэр өҥө туһунан билиини биэрэн, үчүгэй өрүттэрин көрдөрөн атыылыы сатыыр. Пиар сүрүн соруга - итэҕэтиилээх сыһыаны олохтооһун, атыылааһын пиар сүрүн соруга буолбатах. * Бэйэҥ тускунан саҥарбат буоллаххына, эн тускунан атыттар дойҕохтууллар. {{Q|Эйигин атын хайҕаатын, бэйэҥ айаҕыҥ буолбакка, - атын, бэйэҥ тылыҥ буолбакка. |Ааптар=[[Библия]] – Притчалар, 27, 2}} {{Q| Атыттарга дьайар дьоҥҥо дьайыҥ.|Ааптар=АХШ издателэ [[Джон Фэрчайлд]] этиитэ}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] qulc5cyx6hmn4qu7geqv8h9kbqxx77x 3 1043 5715 2019-12-17T07:41:32Z Itti 424 Itti [[Кыттааччы ырытыыта:Sewepb]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы ырытыыта:Ameisenigel]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/Sewepb|Sewepb]]» в «[[Special:CentralAuth/Ameisenigel|Ameisenigel]]» 5715 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыттааччы ырытыыта:Ameisenigel]] i288abk0edmq7st8nhqsl5k2i5uda5n 0 1044 7279 7278 2021-12-19T23:25:32Z Soppuruon 32 7279 wikitext text/x-wiki '''Чиряев Валерий Георгиевич''' - саха бэйиэтэ, тылбаасчыта. {{Q|Куһу-хааһы ытыалыы Куоратчыт дьону талыы... Таллан кэтит санныттан Татаар баһын лэкэтэ, Ойууртан үүрэн, кыыллаан Чэркиэстэри кэһэтэ. |Ааптар=Сарыабына уонна сэттэ бухатыыр туһунан остуоруйа, [[Пушкин Александр Сергеевич|А.С. Пушкин]], Чирээйэп тылбааһа}} {{Q|Эллэй бэйээт Эрдэ билээт Эппэт эбээт! |Ааптар=Кулачиков-Эллэйи туохха эрэ хомуруйан эппит тыллара}} == Эпиграммалар == <br> '''Поэппын дэнээччилэргэ'''<br> Чочур Мыраан чыпчаалыгар<br> Саҥа Парнас аһаарылар,<br> Буулур кытыты миинэннэр,<br> Сүүтүк саҕа эр бэртэрэ<br> Сүүрдүүнэн испиттэрэ. '''Күндэҕэ''' <br> Ыккый ойуур быыһынан <br> Ыҥыыр ата ындыылаах, <br> Ырбыт сырыы быһыынан <br> Ыкыр-чыкыр ырыалаах. <br> '''Эллэйгэ''' <br> - Таанкаҕын дабаай! <br> Гражданин баай! - <br> Ай - да -ай! <br> Өйдүөбэтим, убаай!<br> '''Абаҕыыныскайга'''<br> - Трах - брах!<br> Бууска тыаһа. - <br> Таах бырах<br> Тыаһа сыыһа!<br> '''Чаҕылҕаҥҥа'''<br> Түннүк тааһа харахтаах,<br> Төрүт Намтан бадахтаах...<br> Халыр гынна мас халҕан,<br> Киирэн кэллэ Чаҕылҕан.<br> '''Плагиаторга'''<br> Туора киһи үлэтин<br> Туһанаары сүбэтин<br> Саапыстаабыт, хомуйбут,<br> Самаан-имээн суруйбут,<br> Ученай аатын ылаат<br> Уолдьаста дииллэр, кытаат! == Атыттар Валерий Чиряев туһунан == {{Q|Мэлдьи өйдүөм Бэлиэрийи - Бэргэн тыллаах бэһиэлэйи! |Ааптар=[[Эллэй (бэйиэт)|Эллэй]]}} {{Q| Табаарыһым Бэлиэрий, Бэстилиэккин кистээриий, Уубун-хаарбын ыгыма, Күнтэн-дьылтан матарыма!|Ааптар=Биллибэт}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nmuudrz2da7qj7k9dvcr0prdq8s4iwq 0 1045 5731 5725 2019-12-25T13:05:43Z HalanTul 17 5731 wikitext text/x-wiki '''Көҕөн''' - [[кус]]. *Көҕөн көттөҕүнэ көппөх оргуйар. [[Категория:Көтөрдөр]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] o5v611j8x0diz9r97qb8aom6rs8lwox 0 1046 5733 5732 2019-12-25T13:07:30Z HalanTul 17 5733 wikitext text/x-wiki '''Көппөх''' - [[күөл]]гэ [[уу]] салахайа. * Көҕөн көттөҕүнэ көппөх оргуйар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Үүнээйи]] [[Категория:Уу]] rlv1m4zqab4z2e7q2e9m6gfyu30199b 0 1047 7497 7496 2022-05-19T02:19:28Z HalanTul 17 7497 wikitext text/x-wiki '''Кофе''' — кофе диэн үүнээйи туораахтарын ууга оргутан оҥорор [[утах]]тара. {{Q|Күнү чааскылаах кофеттан саҕалаабат буоллахха, уһуктан да диэн?...|Ааптар=[[Иосиф Бродскай]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cv94isp615vq7ybe0enhts7lnl5agqm 0 1048 7487 7486 2022-05-18T07:58:55Z HalanTul 17 /* Дьиэ кэргэн туһунан */ 7487 wikitext text/x-wiki Дьиэ кэргэн == Дьиэ кэргэн туһунан == {{Q|Олох тутула — дьиэ кэргэн. Биир дьиэ кэргэнтэн омук инники кэскилэ, дьылҕата тутулуктаах |Ааптар=[[Анатолий Слепцов]] Кыым,№49, с.10}} {{Q|"Ыал буолбут киһи элбэх оҕону төрөтүөхтээх. Биир эрэ оҕолоох ыал ураһатыгар судаһын үрүйэ уута чалыгырыыр кыра тыастаах. Оттон элбэх оҕолоохторго улахан үрэх үөрэ-көтө доллоһуйа устарын курдук дохсун, күргүөмнээх буолар эбээт"|Ааптар=[[Платон Ламутскай]] "Сир иччитэ" (75 с.)}} r9n8ye0bwfci5sv56ur4dt0ut7k8xhw 3 1049 5729 2019-12-25T13:04:18Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5729 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 22:04, 25 Ахсынньы 2019 (+09)}} 3u5c0upmtz3riv9d7grrhpm7bgkg40c 3 1050 5730 2019-12-25T13:04:35Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5730 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 22:04, 25 Ахсынньы 2019 (+09)}} 3u5c0upmtz3riv9d7grrhpm7bgkg40c 0 1051 7765 7764 2022-06-17T22:58:08Z HalanTul 17 7765 wikitext text/x-wiki '''Иосиф Бродскай''' — нуучча аатырбыт [[бэйиэт]]э. *Күнү чааскылаах [[кофе]]ттан саҕалаабат буоллахха, уһуктан да диэн?... * Наассыйа бастыҥ бас билиитэ — кини [[тыл]]а. == Кини туһунан == {{Q|Нобель бириэмийэтин лауреата Иосиф Бродскай Саха сиригэр кэлиитэ кини олоҕун тосту уларытан, дьылҕатын суолун ыйан, салайан биэрбитэ интервьюга кэпсээниттэн биллэр. Ол курдук, оройуоҥҥа экспедицияҕа бараары сөмөлүөт хаайтарыытыгар түбэһэн, халлаан көнөрүн кэтэһэн балайда уһун кэтэһиигэ түбэспит. Онно Дьокуускай куорат уулуссаларынан хаама сылдьан кинигэ маҕаһыыныгар киирэн Баратынскай хоһооннорун кинигэтин ылан ааҕар. Бу кинигэни ааҕан баран өр көрдөммүт бэйэтин булбуттуу олоҕун айар үлэни кытары ситимниир санаа кынаттыыр, маҥнайгы, бэйэтэ этэринии "суолталаах хоһооннорун" суруйан барар. Салгыы Нерюнгри оройуонугар үлэлии тиийэн баран Чульман туһунан хоһоонун суруйбут.|Ааптар=[[Тина Илларионова]], [https://ulus.media/article/61401 “Иосиф Бродскай уонна Саха сирэ” поэзия киэһэтэ буолан ааста], Улус Медиа}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] iln8xmqz72mlb05wsogshnpbve5zirp 2 1052 5989 5988 2020-03-28T23:50:38Z Аркаадьый 329 5989 wikitext text/x-wiki Олох- сырдык хараҥалыын,үчүгэй куһаҕанныын , саҥа эргэлиин күрэстэһиитэ. Далан. 54s0f7pdzvyb2q33hk9gzffd5a30yjy 2 1053 5741 2019-12-28T23:27:53Z Лампаада 434 'Горнай улууһуттан төрүттээхпин' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5741 wikitext text/x-wiki Горнай улууһуттан төрүттээхпин gidhrqnltd6aornj2p0bv1x478u6qyz 0 1054 5758 5757 2019-12-29T03:43:35Z HalanTul 17 5758 wikitext text/x-wiki '''Демокрит''' ({{lang-el2|Δημόκριτος}}; [[б.э. инн. 460]] эргин, [[Абдера]] — [[б.э. инн. 370]] эргин) — былыргы гириэк бөлөһүөгэ, атомистиканы уонна материалистическай бөлөһүөпүйэни төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ. *Дьиҥ дириҥҥэ сытар [[Категория:Дьон алпаабытынан]] b5mjwcac8igxygmheqqctbjqslwismn 0 1055 8382 6728 2024-12-08T09:57:42Z HalanTul 17 8382 wikitext text/x-wiki '''Оскар Фи́нгал О’Фла́эрти Уи́ллс Уайльд''' ({{lang-en|Oscar Fingal O’Flahertie Wills Wilde}}; 1854, [[Дублин]] — 1900, [[Париж]]) — [[Англия]] суруйааччыта уонна бэйиэтэ. {{Q|Дьон уопут диэн алҕастарын ааттыыллар|Ааптар=}} {{Q|Ким эрэ эппитэ, [[дьахтар]] истэн оттон [[эр киһи]] хараҕынан [[таптыыр]] диэн|Ааптар=Дориана Грей мэтириэтэ }} {{Q|Мин инникилээх эр дьону уонна уруккулаах дьахтары ордоробун|Ааптар= Дориан Грей мэтириэтэ}} {{Q|[[Дьахтар]] көрдүннэр эрэ диэн, кими баҕар кытта киэмсийиэн сөп. |Ааптар=[["Дориан Грей мэтириэтэ"]]}} {{Q|-Төһө өр эн эйигин таптаабат дьахтары таптыаҥ этэй? -Таптаабаты. Олоҕум устата.|Ааптар=[[“Леди Уиндермир веера”]]}} {{Q|-Эйиигин таптаабат дьахатры төһө кэм тапытыаҥ этэй? -Таптаабат дуо? Олоҕум тухары. |Ааптар="Уиндермир веера"}} {{Q|Кылгас кэмҥэ суох буолар буоллахына, ми эйиигин олоҕум тухары кэтииргэ бэлэммин.|Ааптар=[Дьоһуннаах буолар суолталаах.]}} {{Q|Эр киһи таптыыр буоллаҕына ханнык баҕар дьахтардыын дьоллонуон сөп.|Ааптар=[Дориан Грей Мэтириэтэ.]}} {{Q|Дьиҥ таптал киниэхэ утары барар аньыыттан уратыны барытын бырастыы гынар.|Ааптар=[[Эҥкилэ суох эр]]}} {{Q|Дьол диэн баҕарбыккын барытын бас билии буолбатах — бас билэргин баҕарыы|Ааптар=Счастье — это не иметь все, что пожелаешь, а желать то, что имеешь}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Таптал]] 04dah1jc6hcwng9dwj2jfl5loorxe3g 0 1056 5762 5749 2019-12-29T04:00:40Z HalanTul 17 5762 wikitext text/x-wiki *Дьон уопут диэн алҕастарын ааттыыллар. [[Оскар Уайльд]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 4xucfycii9ktvjpgzaad1fkryjzlymf 0 1057 5761 5747 2019-12-29T04:00:17Z HalanTul 17 5761 wikitext text/x-wiki *Дьон уопут диэн алҕастарын ааттыыллар [[Оскар Уайльд]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] trrku3c9uld2f2kk6ydkl54zpxl0ckm 0 1058 6066 5753 2020-04-29T13:01:04Z HalanTul 17 6066 wikitext text/x-wiki '''Публий Сир''' ({{lang-lat|Publilius}} эбэтэр {{lang-lat|Publius Syrus}}) — [[Цезарь]] уонна [[Август]] саҕанааҕы Рим бэйиэтэ *Чахчы мөккүөргэ сүтэр *Бэҕэһээҥҥи күн - бүгүҥҥү учуутал [[Категория:Дьон алпаабытынан]] b38q34363bqsd2tcm17qjg7i4ugcvac 0 1059 5752 2019-12-29T03:31:05Z HalanTul 17 HalanTul [[Публилий Сир]] сирэй аатын маннык [[Публий Сир]] уларыппыт 5752 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Публий Сир]] kaxuyd40dtdc8gxwht5dt7suazil5w1 3 1060 5754 2019-12-29T03:36:00Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5754 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 12:36, 29 Ахсынньы 2019 (+09)}} d6pvt4lu93thj9hqpmz1sxzjgmhzoz0 10 1061 5756 2019-12-29T03:41:13Z HalanTul 17 '{{lang|1=el|2=<span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5756 wikitext text/x-wiki {{lang|1=el|2=<span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">{{{1}}}</span>}}<noinclude> {{doc|Lang/doc}} </noinclude> 7axqj6gmvbeuozv5f1n350dvfwmrnie 0 1062 5802 5763 2020-01-11T08:40:03Z Арчы Уола 36 5802 wikitext text/x-wiki Атын [[киһи]] туһугар [[айах]] аһаҕас. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3a7qyixqpazdgwuvh7rm4iudtxw5gdk 2 1063 5765 2020-01-02T08:27:15Z Архаадьы2 430 'Самсонов Аркадий Михайлович. <br />' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5765 wikitext text/x-wiki Самсонов Аркадий Михайлович. <br /> p706u9gkj5m3gdz0535seii57f7w2kv 2 1064 5766 2020-01-05T16:11:01Z Pathoschild 390 global user pages ([[m:Synchbot|requested by WhitePhosphorus]]) 5766 javascript text/javascript mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:WhitePhosphorus/global-mobile.js&action=raw&ctype=text/javascript'); jxr0i4uppk1hrtb9t3ml1teg34o7lzp 0 1065 5836 5834 2020-01-24T21:55:00Z HalanTul 17 5836 wikitext text/x-wiki '''Аппа''' - [[сир]] хайа барыыта. * Таҥара өһөөбүтэ аппаҕа, киһи өһөөбүтэ томторго. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lmxi3s9jg2ciosyatzvqrv5m7d4m069 0 1066 5832 5831 2020-01-24T00:15:58Z HalanTul 17 HalanTul [[Бэйиэттэр. Еремеев Родион Степанович]] сирэй аатын маннык [[Еремеев Родион Степанович]] уларыппыт 5831 wikitext text/x-wiki {{Q|Кэлэппит эбиппин Холуон быһыыбынан, Холус [[Тыл|тылбынан]], Миигин эрэ [[Таптал туһунан бэргэн этиилэр|таптаабыты]] Миигин өйүү сатаабыты. |Ааптар=[[]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 2dehoumutf4x3c6aw3tcylfiqfx0czm 0 1068 5840 5839 2020-01-24T21:57:57Z HalanTul 17 5840 wikitext text/x-wiki '''Сүрэҕэ суох буолуу''' - тугу да гыныан баҕарбат, [[нэҥир]]э суох буолуу. * Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6xwqr72d5x693vagfyuwgctx7n758es 0 1069 5844 5843 2020-01-24T22:00:49Z HalanTul 17 5844 wikitext text/x-wiki '''Кыайыы''' - сыраҕын-сылбаҕын биэрэн туран тугу эрэ, кими эрэ иннин ылыы. * [[Сүгэ]] хоппотоҕун, [[сүбэ]] кыайар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] je712q3y0t0ohrbl98h8ilwd1eat1st 0 1071 5805 5804 2020-01-11T08:42:02Z Арчы Уола 36 5805 wikitext text/x-wiki Сүрэх баҕатын, сүһүөх уйбат. 3akiaa7nef6ksrliylvl0xq5p2ixz06 0 1072 5846 5783 2020-01-24T22:04:28Z HalanTul 17 Этигэн алҕас оҥорбут сирэйин урут баар сиргэ утаарыы оҥордум 5846 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Сэмэн Маайыһап]] pdu1huh6exp6mymasaijx01w9h74m8l 0 1073 5847 5791 2020-01-24T22:05:58Z HalanTul 17 Этигэн алҕас оҥорбут сирэйин урут баар сиргэ утаарыы оҥордум 5847 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Күннүк Уурастыырап]] lv3iswhb40k2ba45n4w4ijq9s07zybh 0 1074 5781 2020-01-06T17:09:21Z Этигэн 326 'Өскө төрүт тылгын умнуоҥ- Өнүйбэккэ ииниэҥ-хатыаҥ, Силис тардар сиргин...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5781 wikitext text/x-wiki Өскө төрүт тылгын умнуоҥ- Өнүйбэккэ ииниэҥ-хатыаҥ, Силис тардар сиргин тумнуоҥ- Симэлийэн сүтэн барыаҥ. 5qdarf9baikshjbjyvdjzlnp7it523i 0 1075 5782 2020-01-06T17:15:10Z Этигэн 326 'Үтүөнү өйдүүр, кэрэни кэрэхсиир көлүөнэ үрдүк аналга тиксиэҕэ.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5782 wikitext text/x-wiki Үтүөнү өйдүүр, кэрэни кэрэхсиир көлүөнэ үрдүк аналга тиксиэҕэ. oylydesnqbs176iibf1tmvh3nbjda4j 0 1076 8445 7094 2025-04-04T08:21:30Z Rachmat04 122 8445 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ= Баһылай Харысхал|Бикипиэдьийэ=Баһылай Харысхал|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Баһылай Харысхал|}} '''Баһылай Харысхал''' (Василий Егорович Васильев, 06.11.1950) - [[Амма улууһа|Амматтан]] төрүттээх саха норуодунай суруйааччыта. == Баһылай Харысхал бэргэн этиилэрэ == {{Q|“Биһиги, сахалар, аан дойду атын омуктарын курдук хомуньуустар «эбисийээнэлэрин үөрэҕэр» хайдах да киирсибэт бэйэбит туспа культуралаах, итэҕэллээх, туспа сайдар суоллаах омук буолабыт.”|Ааптар=(Баһылай Харысхал, “Ааспыт кэм аартыктарынан” документальнай роман, Аан тыл, 2021, 6 стр.)}} == Бэйэтэ эмтиэкэ == {{Q|“Көҥүл туһугар” буолбакка киһи көҥүлүн күөмчүлүүр былаас!”; |Ааптар=(Хабырыыс, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Хайаан да эргиллиэм, 2017, 18 стр.)}} {{Q|“Чэпчэкитик тиксибит баай сол курдук чэпчэкитик сыаналанан, тарбаҕыҥ быыһынан саккыраан хаалар”|Ааптар=(Хабырыыс, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Хайаан да эргиллиэм, 2017, 18 стр.)}} {{Q|“Киһи уҥуоҕун үрдүгэр тутуллубут дьиэ хаһан да көмүс ньээкэ уйа буолбатын кэриэтэ, дьон көхсүн хаанын үрүйэ уутунуу сүүрүгүрдүбүт, туох да буруйа суохтарыгар өлөрүллүбүт дьон уҥуохтарынан кирилиэстэнэн олохтоммут былаас син биир уһун үйэлэниэ суоҕа!”|Ааптар=(Хабырыыс, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Хайаан да эргиллиэм, 2017, 18 стр.)}} {{Q|“Эр киһи – булчут. Биир балаҕан түөрт эркинигэр хаайтарыа суохтаах”|Ааптар=(Манньыаттаах, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Хайаан да эргиллиэм, 2017, 20 стр.)}} {{Q|“Мин да олох аһыытын-ньулуунун барытын амсайдым. Дьон бөҕөнү өлөртөн быыһыы сылдьар луохтуур киһи бэйэтин төрөппүт оҕолоруттан көрө малыйара – ыарахан суол!”|Ааптар=(Сокуонньукап, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Бастыҥ хатыыта, 2017, 103 стр.)}} {{Q|“Айыы Тойон Таҥара! Сымыйа итэҕэлгэ албыннатан харахтара-кулгаахтара сабыллыбыт кулуттаргын аһын, харыһый! Бу иирээн долгунугар саха омук улахан омуктарга суураллан, симэлийэн хаалбатын! Аһын! Харыһый!”|Ааптар=(Сүөдэр Аҕабыыт, “Хайаан да эргиллиэм” роман-пьеса, Хайаан да эргиллиэм, 2017, 47 стр.)}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара, бэйиэттэрэ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Баһылай Харысхал]] 2svnqc227lyjaildn27lfe7ep40qk4t 0 1077 8455 7330 2025-04-04T08:23:57Z Rachmat04 122 8455 wikitext text/x-wiki '''Сүрэхтээһин''' - 2. Кимиэхэ эмэ [[таҥара дьиэтэ|таҥара дьиэтин]] бары [[сиэр-туом|сиэрин-туомун]] тутуһан христианскай [[итэҕэл]]и иҥэрии. == Сүрэхтээһин туһунан уус-уран айымньыга == * ... [[Харатаайап]]таах [[аҕыс]] [[оҕо]]ну көммүттэрин кэннэ Маайа төрөөбүтэ. Кинини, бу сордоох эмиэ сотору өлөрө буолуо диэн, бороохтуйуор диэри, [[үс]] [[ый]] кэриҥэ сүрэхтээбэккэ олорбуттара. Сүрэхтэппит күннэриттэн ыла Харатаайаптаах дьиэлэригэр Маайа аата дьонун уоһуттан түспэт буолбута. ::[[Николай Якутскай]]. "Төлкө". Дьокуускай: Бичик, 2008, С. 5. * (Бүөтүр) - Аҕабыыт кыайан таба хаампакка, аҕыс сааһыгар да сырыттар сүрэхтээбэккэ, Быытык диэн таптал аатынан ыҥырабыт. ::[[Иннокентий Иванов]]. "Чуумпу Бүлүү". 2018, С. 48. * ...Ити убайым Чоочо оҕобун [[Манчаары]] диэн ааттаабыппын тоҕо эрэ сөбүлээбэтэ...Чэ, онон Манчаары диэн таптал аата буоллун, оттон сүрэхтээх аата Баһылай диэн буоллун. [[Абаҕа]]тын аатынан... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]].Манчаары. Дьокуускай, Бичик: 2000. С.7 [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Итэҕэл]] 0lyai82b3i4y2hypu2k4s3d95dpu4vg 0 1078 5812 5811 2020-01-14T02:42:54Z 94.245.129.81 5812 wikitext text/x-wiki '''Харатаайап Сэмэн Уйбаанабыс''' - [[Николай Якутскай]] "[[Төлкө]]" [[арамаан|арамаанын]] сүрүн [[дьоруой|дьоруойа]]. [[Улуус]] [[кулуба|кулубата]]. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6u4t82jpv2a73w489enl28ury471cli 0 1079 5814 5813 2020-01-14T02:52:34Z 94.245.129.81 5814 wikitext text/x-wiki '''Кийиит''' - ким эмэ уолун эбэтэр бэйэтиттэн балыс аймаҕын (быраатын, сиэнин) кэргэнэ. == Кийиит туһунан уус-уран айымньыларга == * Төрөппүт [[Ийэ|ийэҕэ]] оҕото, төһө да улааппытын иһин, мэлдьи кыра курдук буоларын ким билбэтэ баарай! Ылдьаана, [[кыыс|кыыһа]] [[эр|эргэ]] тахсар сааһын сиппитин төһө да биллэр, хайа да [[Ыал|ыалга]] кийиит биэрэн ыытыан куттанар. ::[[Николай Якутскай]]. "Төлкө". Дьокуускай: Бичик, 2008, С. 19. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ыал]] m87x9kupki00hjwpab2cdlru6ms9aym 0 1080 5819 5818 2020-01-15T02:01:10Z Vermont 219 ([[User talk:37.29.40.104|Ырытыы]]) көннөрүүлэрэ: [[Special:Contributions/37.29.40.104|37.29.40.104]] бу торумҥа: [[User:91.201.237.251|91.201.237.251]] төннөрүлүннүлэр 5817 wikitext text/x-wiki == Орто дойду туһунан олоҥхоҕо == :Үктээтэр өҕүллүбэт :Баттаатар маталдьыйбат :Орто дойду үөскээбитэ эбитэ үһү Үөлэн Хардааччы. Сэргэй Баһылайап hutuv2w44nsi3wttrpifpugr2rw6ckx 0 1081 5820 2020-01-16T01:03:33Z Иванов Аян 443 ''''Кии''' - сүөһү, кыыл, көтөр сааҕа курсуйбута, хаппыта. == Кии туһунан уус-...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5820 wikitext text/x-wiki '''Кии''' - сүөһү, кыыл, көтөр сааҕа курсуйбута, хаппыта. == Кии туһунан уус-уран айымньыга == Ибир-сибир [[Тыал|тыаллаах]],<br> Ичигэс [[салгын|салгыҥҥа]] <br> Кии сыта<br> Киһи сүрэҕин-быарын<br> Хаба ортотунан<br> Халыйан киирэр... {{Q| |Ааптар=[[Күндэ]]. Кии сыта}} epat1yvojn8l8ezh5frji7u0hxlptls 0 1082 5821 2020-01-18T02:13:23Z Этигэн 326 'Күүтүҥ туман түүн түһүүтэ, Күүтүҥ аалай сарсыарда, Сырдык саҥа дьыл кэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5821 wikitext text/x-wiki Күүтүҥ туман түүн түһүүтэ, Күүтүҥ аалай сарсыарда, Сырдык саҥа дьыл кэриэтэ Мин кэлиэҕим хайаан да. 6nl333xpm7k09m12qnfhs913j05f8u2 0 1083 5829 5828 2020-01-23T08:14:08Z HalanTul 17 5829 wikitext text/x-wiki '''Гомер''' (Гректыы: Ὅμηρος, Hómēros; б.э.и. VIII үйэ ) диэн [[Илиада]] уонна [[Одиссея]] диэн грек [[эпос]]тарын ааптара. == Айымньыларыттан == Аҕа дойду буруота минньигэс [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] j6aej7pph79d2atezciij4vsc64kzr3 3 1084 5830 2020-01-23T08:14:48Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5830 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 17:14, 23 Тохсунньу 2020 (+09)}} tvpvg3ufacrvnqfaisxjnarc1vfqsaf 0 1085 5833 2020-01-24T00:15:58Z HalanTul 17 HalanTul [[Бэйиэттэр. Еремеев Родион Степанович]] сирэй аатын маннык [[Еремеев Родион Степанович]] уларыппыт 5833 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Еремеев Родион Степанович]] sk7r3fczzstyxc088h6v9qbw77gxake 0 1086 6898 6879 2021-02-13T12:28:21Z Луиза Петрова 459 6898 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Аппа]] Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас. [[Категория:Эрэйгэ-муҥҥа сыһыаннаах өс хоһоонноро]] 68m5avq82vxstol2ynnz30y90e16sn4 0 1087 5838 2020-01-24T21:56:08Z HalanTul 17 HalanTul [[Сахалыы өс хоһооно]] сирэй аатын маннык [[Сүрэҕэ суох буолуу]] уларыппыт 5838 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Сүрэҕэ суох буолуу]] nk5xnaoyd28ay9se4r9p0e7hdlkk1ys 0 1088 5842 2020-01-24T21:58:55Z HalanTul 17 HalanTul [[Категория өс хоһооно]] сирэй аатын маннык [[Кыайыы]] уларыппыт 5842 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыайыы]] 9ouiubw27nu77i4pqrv2tqu5d7f1b7m 0 1089 5849 5848 2020-01-25T00:05:13Z HalanTul 17 5849 wikitext text/x-wiki '''Татыйаас, Татьяна, Таанньа''' - [[дьахтар]] аата. {{Q|Татыйаас барахсан, таптыырыҥ буоллар дуу Туох баарбын барытын туран биэриэх этим, Эдэркээн саастарбын, эйэҕэс санаабын, Инники кэскилбин, сүрэхтээх быардарбын. |Ааптар=[[Киристэпиэл Махсыымап]], Татыйаас}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] eivftsfz8kgnl0pln7ssmsxxlyzdhap 0 1090 8274 8273 2024-02-28T00:10:06Z HalanTul 17 /* Бэйэтин этиилэрэ */ 8274 wikitext text/x-wiki '''Мординов Авксентий Егорович''' - Саха сиригэр [[үнүбэрсиэт]]и төрүттээбит, арыйбыт киһи. == Бэйэтин этиилэрэ == {{Q|...национальнай тылларга киирэр нуучча тыла-өһө уонна атын тыллар тыллара-өстөрө сытыарытык-сымнаҕастык киириэхтээх, кинилэр уратыларын, үйэлэр тухары үөскээбит сиэрдэрин унна нуормаларын алдьаппакка байытыахтаах. |Ааптар=Некоторые вопросы развития младописьменных языков народов СССР // Большевик (теоретический и политический журнал ЦК ВКП (б)), №8, апрель 1951. Москва //... принимаемые в национальные языки русские слова и слова других языков должны входить в них органически, обогащать их, не ломая специфики, веками выработанных правил и норм.}} {{Q|...икки таба суруйуу систиэмэтэ: биирэ - тыл бэйэтин тылыгар-өһүгэр уонна былыр киирбит тылларга сыһыаннаах, иккиһэ - саҥа киирэр тылларга сыһыаннаах, - биир тылга баар буолара сатаммат. |Ааптар=Невозможно, чтобы на одном и том же языке существовали две системы орфографии: одна - для слов самого языка, а также для слов давно заимствованных, и другая - для вновь принимаемых. "Вопросы философии" сурунаал, №3(11), 1950, Москва}} {{Q|Үйэкэм тухары Үлэлии сатыырым, Сахалыы саҥаран Санаабын этэрим. Төрөөбүт дойдум Төлкөтүн саныырым, Үөскээбит ыччатын Үөрэтэр буоларым. Мин үҥэр таҥарам – Мин сахам аймаҕа Бырастыы, бырастыы, Букатын бырастыы…|Ааптар=1989, Прокопий Иванов [https://www.sakhaparliament.ru/sa/uopsastiba/5414-noruotun-er-ta-ara-o-oston Норуотун үҥэр таҥара оҥостон] ыстатыйатыттан ылылынна}} Эстетические взгляды А.Е.Мординова: * “Новое в искусстве- не всегда новое в жизни, но всегда по-новому увиденная жизнь” * “Читатель, глядя на волшебное зеркало литературы, жаждет увидет себя в нем не только таким, каким он был недавно и каков есть сегодня, но и таким, каким выглядит сейчас и каким будет завтра” * “Художественная литература- это не только “человековедение”, но и история, пропущенная через человека, и обществоведение особого оклада, и правда о жизни того или иного народа, и даже, если хотите, природоведение в его эстетическом и этическом аспектах” * “Талант работает на время, на литературу, на народ, а не на налаживание добрых отношений с влиятельными людьми” * “В литературе не должно быть соревнования. Состязаются, конкурируют только ремесленники. Подлинные художники не конкурируют. И это показывает вся история искусств, история литературы” * “Бесконечно обедняется наше представление о современной литературе, если ограничивать ее только одним, строго определенным в своих хронологических рамках, сиюминутным жизненным материалом” * “Поэзия- это не поэтичность, поэзия- это чувство особенного существования, это страсть сознания! Поэзия- в душу попавший осколок разбитого заркала гармонии, это иносказание страсти свободы. В этом плане поэзия сродни философии”. А.Е. Мординов төрөөбүт тыл туһунан этиилэрэ: * “Төрөөбүт тылы таптааһын төрөөбүт норуоту таптааһыны, киниэхэ ис сүрэхтэн бэриниилээх буолууну кытта быстыспат ситимнээх” * “Хайа да норуот бэйэтин культуратын атын омук тылынан, бэйэ тылын тэпсэн туран, үөскэппитэ, сайыннарбыта историяҕа суох” * “Төрөөбүт тыл норуот үйэттэн үйэлэр тухары муспут өйүн-санаатын, культуратын, үлэтин-хамнаһын, ырыатын-хоһоонун, майгытын-сигилитин, муудараһын түмүгэ буолар” * “Аан дойдуга төрөөбүт тыла суох норуот диэн суох, баар буолуон да сатаммат” * “Норуот олоҕо уонна культурата үрдээһинин кини тылын байыыта, сайдыыта туоһулуур” == Кини туһунан этиилэр == {{Q|Ол муна-тэнэ сылдьан хата Авксентий Егорович Мординовы кытта ыкса билсибитим. Кини научнай коммунизм кафедратын сэбиэдиссэйэ этэ. Киниттэн ылбыт үөрэҕим - хайдах да балаһыанньага дьону кытта иирсимэ, этиһимэ, аахсыма... кинилэри суох курдук санаан кэбис диэн этэ. |Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна]]}} {{Q|Биирдэ үбүлүөйүн кэнниттэн эттэ: Көр миигин хайдах да хайгыахтарын билбэтилэр. Оннооҕор лектор быһыытынан куоласпын хайҕаатылар. Мин араадьыйанан бэйэм саҥабын истэбин ээ - сүһүөҕэ, сэниэтэ суох саҥа, онон ити хайгыылларын аҥаар кырыытыттан ылыммат ордук. |Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] {{омоон}} {{unicode|{{төрүтэ?}}}} kpu1dqdxb29qmx686ibhlal7veocfyl 10 1091 5857 2020-01-26T08:13:35Z HalanTul 17 '<includeonly>{{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|{{ns:10}}|{{ns:14}}={{ambox|type=style|image=<imagemap> Image:Wiki_letter_w.svg...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5857 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:0}}|{{ns:10}}|{{ns:14}}={{ambox|type=style|image=<imagemap> Image:Wiki_letter_w.svg|40px default [[Биики_Домох:Түргэнник саҕалыырга көмөлөһөр ыстатыйа|Ыстатыйаны тупсарыы]] desc none </imagemap>|text='''Бу ыстатыйаны тупсарарга{{#if:{{rq/topics/getcategory|{{{topic|}}}}}|&nbsp;{{rq/topics/getcategory|{{{topic|}}}}}}}{{?|Халыып:Rq халыыпка быһаарыылар}}:'''|text-small={{#if: {{{1|}}}|<ul> {{rq/|{{{1|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{2|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{3|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{4|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{5|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{6|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{7|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{8|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{9|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{10|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{11|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{12|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{13|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{14|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{15|}}}|{{{nocat|}}}}}{{rq/|{{{16|}}}|{{{nocat|}}}}}</ul>|{{tl|rq}} халыып сыыһа туттулубут. Саатар биир параметры ый. Барыта сөпкө ыйылынна, дии саныыр буоллаххына, ол туһунан [[Template talk:Rq|халыып ырытар сирэйигэр]] суруй. [[Категория:Биики_Домох:Rq халыыбы сыыһа туттар ыстатыйалар]]}}}}{{#if:{{{nocat|}}}||{{#if:{{rq/topics/getcategory|{{{topic|}}}}}|[[Категория:Биики_Домох:Тупсарыллыахтаах ыстатыйалар {{rq/topics/getcategory|{{{topic|}}}}}]]}}}}|Халыып {{tl|rq}} [[Биики_Домох:Аат дала|аат далын]] сирэйдэригэр анаммат.}}</includeonly><noinclude> {{doc}} [[Категория:Халыыптар:Сэрэтиилэр|{{PAGENAME}}]] </noinclude> p1zy2fp6rp95k7jxk097iwf1sdl0x5z 10 1092 5858 2020-01-26T08:23:41Z HalanTul 17 '{{#switch:{{lc:{{{1|}}}}} |history|устуоруйа = устуоруйаҕа |geography|география = география...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5858 wikitext text/x-wiki {{#switch:{{lc:{{{1|}}}}} |history|устуоруйа = устуоруйаҕа |geography|география = географияҕа |math|математика = математикаҕа |physics|физика = физикаҕа |astronomy|астрономия = астрономияҕа |chemistry|химия = химияҕа |biology|биология = биологияҕа |medicine|мэдиссиинэ = мэдиссиинэҕэ |drug|pharmacology|фармакология = фармакологияҕа |geology|геология = геологияҕа |linguistics|лингвистика = лингвистикаҕа |literature|литэрэтиирэ = литэрэтиирэҕэ |music|муусука = муусукаҕа |art|ускуустуба = ускуустубаҕа |theatre|theater|тыйаатыр = тыйаатырга |cinema|киинэ = киинэҕэ |architecture|архитектура = архитектуураҕа |philosophy|бөлүһүөпүйэ = бөлүһүөпүйэҕэ |religion|итэҕэл = итэҕэлгэ |entertainment|аралдьыйыы = аралдьыйыыга |sport|спорт = спортка |games|оонньуу = оонньууларга |videogames|көмпүүтэр оонньуулара = көмпүүтэр оонньууларыгар |technology|техника = техникаҕа |navy|флот=флокка |transport|көлө = көлөҕө |telecommunication|телекоммуникация = телекоммуникацияҕа |it|comp|computers|ит = по информационным технологиям |sociology|социология = социологияҕа |psychology|уйулҕа = уйулҕаҕа |psychiatry|психиатрия = психиатрияҕа |economics|экэниэмикэ = экэниэмикэҕэ |law|legal|быраап = быраапка |politics|бэлиитикэ = бэлиитикэҕэ |education|үөрэх = үөрэххэ |auto|авто|массыына = массыыналарга |automanufacturer|автопроизводитель = массыына оҥорооччуларга |autotech|автотехника = автотехникаҕа |logic|логика = логикаҕа |statistics|ыстатыыстыка = ыстатыыстыкаҕа |comics|комикс = комикстарга }}<noinclude> [[Категория:Халыыптар:Rq халыып алын сирэйдэрэ|{{PAGENAME}}]] </noinclude> faq34t1rgtztuaaf1nvgbrg7juudvss 10 1093 5859 2020-01-26T08:26:15Z HalanTul 17 '{{#if:{{{1|}}}|<li>{{#ifexist:template:rq/{{{1}}}|{{rq/{{{1}}}|nocat={{{2|}}}}}|{{rq/wronguse|{{{1}}}}}}}</li>}}<noinclude>{{esot...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5859 wikitext text/x-wiki {{#if:{{{1|}}}|<li>{{#ifexist:template:rq/{{{1}}}|{{rq/{{{1}}}|nocat={{{2|}}}}}|{{rq/wronguse|{{{1}}}}}}}</li>}}<noinclude>{{esoteric}} [[Категория:Халыыптар:rq халыып алын сирэйдэрэ|{{PAGENAME}}]] </noinclude> hthybymedrzzxbbw5pbgabz7vkknfpj 10 1094 5860 2020-01-26T08:27:36Z HalanTul 17 '<span style="color:#FF0000">'''{{tl|Rq}} халыып сыыһа параметрдаах — ''Template:rq/{{{1|wronguse}}}|{{...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5860 wikitext text/x-wiki <span style="color:#FF0000">'''{{tl|Rq}} халыып сыыһа параметрдаах — ''[[Template:rq/{{{1|wronguse}}}|{{{1|wronguse}}}]]''. Тиэкиһин бэрэбиэркэлээ уонна [[Template:rq/Документация|документациятын]] көр.'''</span>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Rq халыыбы сыыһа туттар ыстатыйалар]]}} 9vhas9nob1qovjxsbg51rorqjf8x8t9 10 1095 5862 2020-01-26T08:30:30Z HalanTul 17 '[[Биики_Домох:Категориялааһын|Категорияларын]] туруор.{{#if:{{{nocat|}}}||Кате...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5862 wikitext text/x-wiki [[Биики_Домох:Категориялааһын|Категорияларын]] туруор.{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Категорията суох ыстатыйалар]]}}<noinclude> </noinclude> 1voii42ox61qfl2esv9vj8ol1b9w30h 10 1096 5863 2020-01-26T08:33:22Z HalanTul 17 '[[Биики_Домох:Ойуулар|Ойуу]] эбиллиэхтээх. {{#if:{{{nocat|}}}||Категория:Биики_...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5863 wikitext text/x-wiki [[Биики_Домох:Ойуулар|Ойуу]] эбиллиэхтээх. {{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Ойуута суох ыстатыйалар]]}}<noinclude> </noinclude> j7hiihrgmh3hz5v17405zkxlmi3fcm3 10 1097 5864 2020-01-26T08:35:08Z HalanTul 17 'Ыстатыйаны биикилииргэ. {{#if:{{{nocat|}}}||Категория:Биики_Домох:Биикилэниэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5864 wikitext text/x-wiki Ыстатыйаны биикилииргэ. {{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Биикилэниэхтээх ыстатыйалар]]}}<noinclude> </noinclude> laehu6a0ku32daxt57ygmx8dpp1af58 10 1098 5866 5865 2020-01-26T08:36:45Z HalanTul 17 5866 wikitext text/x-wiki Бу ыстатыйаны Биики Домох истиилигэр чугаһатан бэриллиэхтээх. {{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Истиилэ көннөрүллүөхтээх ыстатыйалар]]}}<noinclude> </noinclude> s367j1iuha8b3qi12hox2cefenx3i3v 10 1099 5867 2020-01-26T08:37:52Z HalanTul 17 'Омук тылыттан сахалыы тылбаастыырга{{#if:{{{nocat|}}}||Категория:Биики_Домох...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5867 wikitext text/x-wiki Омук тылыттан сахалыы тылбаастыырга{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Биики_Домох:Тылбаастаныахтаах ыстатыйалар]]}}<noinclude> </noinclude> ly6dm5ywzui0q843gki1thbvrp241ej 10 1100 5868 2020-01-26T08:39:21Z HalanTul 17 'Суруллубуту [[БД:Тургутуу|бигэргэтэр]] итэҕэтиилээх БД:Ыйааһыннаах ол...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5868 wikitext text/x-wiki Суруллубуту [[БД:Тургутуу|бигэргэтэр]] итэҕэтиилээх [[БД:Ыйааһыннаах олоҕуруу|төрүтү буларга]] уонна манна ону ыйарга. {{#if:{{{nocat|}}}||<includeonly>[[Категория:Биики_Домох:Итэҕэтиилээх төрүттэрэ ыйыллыбатах ыстатыйалар]]</includeonly>}}<noinclude> </noinclude> bi8t44culmwfwrxuxkk7iokt8bs9qu4 10 1101 5869 2020-01-26T08:41:18Z HalanTul 17 'Бу ыстатыйа [[Биики_Домох:Ыстатыйа омооно|наһаа кылгас]]. {{#if:{{{nocat|}}}||<inclu...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5869 wikitext text/x-wiki Бу ыстатыйа [[Биики_Домох:Ыстатыйа омооно|наһаа кылгас]]. {{#if:{{{nocat|}}}||<includeonly>[[Категория:Биики_Домох:Наһаа кылгас ыстатыйалар]]</includeonly>}}<noinclude> </noinclude> othmga841ktl17f2kdzm5u2kgdniypn 10 1102 5870 2020-01-26T08:42:21Z HalanTul 17 'Ыстатыйа тыла таба суруйуу сиэригэр сөп түбэһиитин, сыыһаларын тургут...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5870 wikitext text/x-wiki Ыстатыйа тыла таба суруйуу сиэригэр сөп түбэһиитин, сыыһаларын тургутан кулу.<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Тыл сөпкө суруллуута, сыыһалара тургутуллуохтаах ыстатыйалар]]}}</includeonly><noinclude> [[Категория:Халыыптар:Rq халыып алын сирэйдэрэ|{{PAGENAME}}]] </noinclude> cnnrd7qkygikdb4q9a706d142p8keh6 3 1103 5872 2020-01-26T13:04:14Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5872 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 22:04, 26 Тохсунньу 2020 (+09)}} jvazqpcf576djhvlpiblxszhsdhlevj 0 1104 5876 5875 2020-01-31T23:01:51Z HalanTul 17 5876 wikitext text/x-wiki '''Шарль Морис де Талейран‐Перигор''' - [[Франция]] бэлиитигэ. * Тыл киһи санаатын кистээри бэриллэр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] odljslnyaw7swg2uxdvn02kqa0sth69 0 1105 5883 5882 2020-02-02T05:42:54Z Архаадьы2 430 5883 wikitext text/x-wiki '''Салтыков-Щедрин Михаил Евграфович''' (1826-1889) - [[Арассыыйа]] [[сатиира|сатирик]] суруйааччыта. * Биһиэхэ икки өйдөбүлү булкуйар адьынат баар - аҕа дойду уонна үрдүк сололоох диэннэри. * Оо дьэ. Күөс быстыҥа да буола илик, онтон мин арыгылыахпын баҕардым дии санаатым. * Тугу эрэ баҕарбыппыт: конституцияны дуу, тумалаах балыгы дуу, эбэтэр кими эрэ талыахпытын дуу. * Европаҕа солкуобай иһин биэһуон солкуобайы биэрэллэрэ солкуобай иһин сыҥаахха биэрэллэринээҕэр ордук. * Арассыыйа сокуоннарын тыйыһа толоруута ирдэммэтинэн сымныыр. * Дьэ биһиэхэ оннук! Мастан аһын (дьаабылыкатын) сиэн баран лабааларын тоһутан бараллар. Онооҕор соторутааҕыта Соппуруон куруускалаах кыраһыын аттынан ааһан иһэн, хантатан кэбиспит этэ. * Ханнык таҥаска анаан суунарын хотун ыйыттарар:моонньун кытта дуу, сирэйин эрэ дуу. * Биһиэхэ ортото диэн суох, биитэр сыҥаахха, биитэр илиилэрин биэрэллэр. * Сүүс да сылынан уһугуннаран баран ыйытыҥ - Арассыыйаҕа билигин тугу гыналларый диэн - арыгылыыллар уонна уораллар диэн хоруйдуоҕум. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Сатириктар]] t6hvhiot052sjessg7b1dunggw76cxu 0 1106 6813 5885 2020-12-22T12:00:21Z Visem 93 6813 wikitext text/x-wiki '''Саха [[тыл]]а дьоҥҥо силинэн бырдаҥалыыр хаалыылаах хара дьай курдук көстүө суохтаах.''' Саха тыла дьоҥҥо сылааһынан сыдьаайар аламай күн буолуохтаах. ...саха киһитигэр сахалыы сөпкө саҥарыы - кини өркөн өйүн ,үөрэҕи ылынар кыаҕын туоһута буолуохтаах. Н.Павлов-Халан. " Киин куорат " хаһыат.Олунньу 13 күнэ 2020 сыл. crofxidifdaegvz9ydl53ek2hnfex8l 0 1107 5887 5886 2020-03-07T11:46:01Z HalanTul 17 5887 wikitext text/x-wiki '''Мохначевскай Константин Константинович''' - [[СӨ ырыа айааччыларын сойууһа|СӨ ырыа айааччыларын сойууһун]] чилиэнэ, СӨ култууратын туйгуна, мелодист, ырыаһыт. {{Q|Киһи олоҕун дьоло кыра-кыра дьоллоох түгэннэртэн таҥыллар буоллаҕа.|Ааптар=[[Айталина Софронова]], "Киһи эрэ барыта тапталга түбэспэт", Киин куорат, 2020, олунньу 13 күнэ}} [[Категория:Мелодистар]] 0c1mmld1qyv8u5zy9k38nda93qo282k 0 1108 5893 5890 2020-03-09T05:58:24Z HalanTul 17 5893 wikitext text/x-wiki Эрбэх - улахан, бастакы [[тарбах]] . * Эрбэҕин салаата - хаартыга сүүйтэрдэ * Эрбэх үрдүгэр эргит - албыннаа. [[Категория:Анатомия]] 6bvmhtaoofqgi3n0yxl6g4giy3vv4p3 3 1109 5896 2020-03-13T05:32:51Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5896 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 14:32, 13 Кулун тутар 2020 (+09)}} ehg1wng8jhnmt4fzm4tgrhouaafizne 0 1110 5910 5909 2020-03-14T01:59:20Z HalanTul 17 5910 wikitext text/x-wiki '''Джон Кеннеди''' - [[АХШ]] бэлиитигэ. * Өстөөхтөргүн бырастыы гына тур, ол гынан баран ааттарын умнума. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 3ix36d11v3xnaq0tes78mbjwchdgbj8 0 1111 7971 5905 2022-12-18T05:09:25Z Kwamikagami 720 7971 wikitext text/x-wiki '''Серошевскай Вацлав Леопольдович''' (Wacław Kajetan Sieroszewski, 1858 сыл атырдьах ыйын 24 — 1945 сыл муус устар 20) — Саха сиригэр көскө олорон саха олоҕун чинчийбит учуонай этнограф, бэлиитикэ диэйэтэлэ, омугунан поляк. == Үлэлэрин туһунан == {{Q|1889 сыллаахха В.Л. Серошевскай барыллаан ааҕыытынан, орто саха ыала сыл устата 10-15 [[буут (кээмэй)|буут]] [[мунду]]ну, биир оччо [[собо]]ну уонна өрүс балыгын сиир эбит. Манна арааһа кыһынан эрэ сиэнэр балык туһунан этиллэрэ чахчы. Уопсай бултанар 1 мөлүйүөн кэриҥэ буут балыктан 191 570 эрэ буут атыыга барбыта диэн мыынан суруйар. Ити аата 3000 тонна атыыламмыт балыгы мыынар.|Ааптар=[[Яковлев Афанасий Нифонтович]], [[Петров Анатолий Егорович]], Балыксыкка сүбэ (күөл балыгын булда, тэрилэ, астааһына), Дьокуускай, Триада. 2002 - 104 с., С. 10}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Поляктар]] 5v0dhr7be0p6byk8s1tafgmdrmsucba 0 1112 5907 5906 2020-03-14T01:49:43Z HalanTul 17 5907 wikitext text/x-wiki '''Буут''' - ыйааһын кээмэйэ, аныгыннан быһа барыллаан 16 [[киилэ]]ҕэ тэҥ. {{Q|1889 сыллаахха В.Л. Серошевскай барыллаан ааҕыытынан, орто саха ыала сыл устата 10-15 буут [[мунду]]ну, биир оччо [[собо]]ну уонна өрүс балыгын сиир эбит.|Ааптар=[[Яковлев Афанасий Нифонтович]], [[Петров Анатолий Егорович]], Балыксыкка сүбэ (күөл балыгын булда, тэрилэ, астааһына), Дьокуускай, Триада. 2002 - 104 с., С. 10}} [[Категория:Кээмэй]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] b1gkjriz73jd9bmn7j186wsdb955wmh 3 1113 5908 2020-03-14T01:58:08Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5908 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:58, 14 Кулун тутар 2020 (+09)}} 1vxgy6vqrzmcl5uyepddtiltrunx3od 0 1114 5913 5912 2020-03-14T02:11:34Z HalanTul 17 5913 wikitext text/x-wiki '''Күтүр''' - [[кэччэгэй]] киһи. {{Q|Саха күтүр омук буолбатах. Күтүр [[кэмэлдьи]]лээҕэ буоллар - саха эстиэ этэ. Былыр-былыргыттан бэйэ-бэйэтин тыын салҕансан, ылсыһан-бэрсиһэн олорбут буолан, бары да баччаҕа кэллэхпит.|Ааптар=[[Яковлев Афанасий Нифонтович]], [[Петров Анатолий Егорович]], Балыксыкка сүбэ (күөл балыгын булда, тэрилэ, астааһына), Дьокуускай, Триада. 2002 - 104 с., С. 10}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hq765wjn8xge3lg5yxy6bk3iccnmj6u 0 1115 5916 5915 2020-03-14T02:19:16Z HalanTul 17 5916 wikitext text/x-wiki '''Тар''' - хаһааныллыбыт [[суорат]]. Холбуллубут [[үүт]]тэн оҥоһуллубут суораты [[сайын]] тухары мунньаллар. Сороҕор [[собо]] уонна атын балык уҥуоҕун куталлар, онтуктара суоракка өр сыран өҥүргэстийэр, сииргэ табыгастаах буолар<ref>[[Яковлев Афанасий Нифонтович]], [[Петров Анатолий Егорович]], Балыксыкка сүбэ (күөл балыгын булда, тэрилэ, астааһына), Дьокуускай, Триада. 2002 - 104 с., С. 13</ref>. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Ас-үөл]] [[Категория:Үрүҥ ас]] 3pi3oq029lz4e93smh3t59s9b9sny1m 0 1117 5923 5922 2020-03-20T01:55:48Z 46.48.163.58 5923 wikitext text/x-wiki '''Өйөбүл'''-сүппэтин, охтубутын диэн көмөлөһүү. * Ойуурдаах куобах охтубат * Дьонноох киһи тутайбат [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] q6vw2q0dhqohkwh33cosse3efiq7szr 0 1118 5926 5925 2020-03-20T05:10:14Z 37.29.40.137 5926 wikitext text/x-wiki ​​​​Эдуард Лимонов (19??-2020) - нуучча суруйааччыта, бэлиитик. *Хаҥастар да, уҥалар да диэннэр суохтар, Систиэмэ уонна кини өстөөхтөрө эрэ бааллар («Нет ни левых, ни правых - есть Система и враги Системы») di2u7jyxprbiufmkszit8v92hsman4n 0 1119 5929 5928 2020-03-20T06:07:59Z MARKSDNW 81 5929 wikitext text/x-wiki Луций Корнелиус Сулла(Фе́ликс, 27—28 тохсунньу 81 б.э.и.) - былыргы Рим [[диктатор]]а. {{Q|Аан бастаан эрдииһит буол, онтон руулунан салай.}} eqp4nq6cfprdnceqruzz0z1u898zcvv 3 1120 5930 2020-03-20T22:35:53Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5930 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 07:35, 21 Кулун тутар 2020 (+09)}} h636n3gnh29q48krlntcld7jla41hc9 0 1121 5931 2020-03-21T03:32:26Z HalanTul 17 ''''Джонни Депп''' == Кини туһунан == {{Q|Хараххын таба көрөр уонна дьиҥнээхт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5931 wikitext text/x-wiki '''Джонни Депп''' == Кини туһунан == {{Q|Хараххын таба көрөр уонна дьиҥнээхтик истэр киһиэхэ туох эрэ ураты күүс баар. Оннук киһини умнубаккын. Оҕо сылдьан Джонни Депптыын көрсүбүтүм. Кыргыттар барыларын да курдук киниттэн өйө суох этим. Саамай өйдөөн хаалбытым диэн, харахпын таба көрөр уонна онтон сылтаан наһаа болҕомтолоох курдук этэ. Аҕыйах түгэҥҥэ да буоллар аан дойдуга соҕотох кыыс курдук санаммытым. Ол көрсүһүүнү хаһан да умнуом суоҕа, барыта харахпыт көрсүбүтүттэн.|Ааптар=[[Лив Тайлер]], Дороти Джонсон. Не кладите смартфон на стол: Правила этикета, которые помогут вам всегда быть на высоте- М. Эксмо, 2018. - 176 с. ISBN 978-5699-75524-0}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] h64marff46gb0dlbnbm8sotfcen279m 0 1122 5933 5932 2020-03-21T03:44:02Z HalanTul 17 5933 wikitext text/x-wiki '''Туран кэлии''' - [[киһи]] киирдэҕинэ туран ытыктыыргын биллэрии. {{Q|Эр дьон уонна дьахталлар чугаһаабыт киһини кытта билсэллэригэр уонна дорооболоһоллоругар, эр киһи буоллун, дахтар буоллун, туран кэлиэхтээхтэр. Дьахтар олоруон сөп диэн быраабыла эргэрдэ.|Ааптар= [[Дороти Джонсон]]. Не кладите смартфон на стол: Правила этикета, которые помогут вам всегда быть на высоте. Дороти Джоносн, Лив Тайлер М. Эксмо, 2018. - 176 с. ISBN 978-5699-75524-0 С. 14-15}} {{Q|Турар кыах суох буоллаҕына, хайаан да алы буолалларын көрдөһүҥ: "Роберт, Эйигин көрөн үөрдүм. Бука диэн баалаама, турар кыаҕым суох, манна наһаа кыараҕас".| [[Дороти Джонсон]]. Не кладите смартфон на стол: Правила этикета, которые помогут вам всегда быть на высоте. Дороти Джоносн, Лив Тайлер М. Эксмо, 2018. - 176 с. ISBN 978-5699-75524-0 С. 14-15}} {{Q|Туран дорооболоһор кыах баар буоллаҕына хаһан да олорон хаалбат буолуҥ.| [[Дороти Джонсон]]. Не кладите смартфон на стол: Правила этикета, которые помогут вам всегда быть на высоте. Дороти Джоносн, Лив Тайлер М. Эксмо, 2018. - 176 с. ISBN 978-5699-75524-0 С. 14-15}} [[Категория:Сиэр-туом]] [[Категория:Этикет]] l219vrduncw3nldoarqujbu3atxu8gr 0 1123 5934 2020-03-21T04:25:03Z Этигэн 326 'Уһун тыллаах барыта Уран тылы наардаабат. Федоров Дмитрий Николаевич-...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5934 wikitext text/x-wiki Уһун тыллаах барыта Уран тылы наардаабат. Федоров Дмитрий Николаевич-Оһуохай Уола 9jsvjs58bsby3cf5mtke92jdzpwvo6w 0 1124 8311 8310 2024-04-15T12:58:31Z HalanTul 17 8311 wikitext text/x-wiki '''Уоррен Баффет''' (англ. Warren Edward Buffett) — миллиардер, урбаанньыт, Berkshire Hathaway Inc. генеральнай дириэктэрэ уонна дириэктэрдэрин сэбиэтин бэрэстээтэлэ. Бу тэрилтэтин [[аахсыйа]]та 50 сыл тухары сылга ортотунан 20% улаатарынан аан дойдуга биллэр. * Уу түстэҕинэ ким сыгынньах сөтүөлээбитэ көстүө. * Ардаҕы сылыктыыр туох да туһата суох. Оттон аал туттар - туһалаах! * Төһө да уһулуччу тыыппалааҕыҥ уонна туох баар кыаххынан түһүнэриҥ иһин, сорох түгэҥҥэ кэм барытын быһаарар: тоҕус дьахтары да хат оҥордоххуна оҕону биир ыйынан төрөтүөхтэрэ суоҕа. * Өскөтө эн утуйа сытан харчы өлөрөр ньыманы булбатаххына, өлүөххэр диэри үлэлиэҥ. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Урбаанньыттар]] d4m8hbjcbr67b3b8pl6y8upq68na06r 0 1125 7854 5938 2022-07-17T01:09:25Z HalanTul 17 7854 wikitext text/x-wiki Эрик Хоффер - [[бөлөһүөк]]. * Оҥорботох үлэҥ ордук сылатар. <br /> [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jkhmknchm4mkiu2xmbdi0m2mz33halk 0 1126 5947 2020-03-22T22:11:12Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Софрон Данилов]] 5947 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Софрон Данилов]] mf3pc46yj03lhjk6o4lez7a2wbhfbdv 0 1127 5970 5969 2020-03-23T06:40:24Z HalanTul 17 5970 wikitext text/x-wiki '''Сылгы''' - дьиэ кыыла. Миинэллэр, көлүнэллэр, үүтүн уонна бэйэтин аска тутталлар, тириитэ, сиэлэ, кутуруга таҥас буолар. == Болкуолуорга == {{Q|Тиис хамнатар Дьэллик элэмэс, Уос хамнатар Уһун улаан, Көҕүл хамнатар Көндөрү көҕөччөр, Кэтэх хамнатар Кэптэли кэрэ, Сиэл хамнатар Адырыҥы араҥас, Хаппар хамнатар Хаамыылаах хара, Сүһүөх хамнатар Сүрдээхэй сүүрүк, Туйах хамнатар Туллук тураҕас, Бас хамнатар Маанылаах маҥан, Таныы хамнатар Талыы дьаҕыл, Уҥуох хамнатар Улуу дьолуо!|Ааптар=[[Чабырҕах]]}} == Уус-уран айымньыларга == {{Q|Сыһыы-сыһыы муҥунан Сыспай сиэллээх элбээтин, Үрүйэ-үрэх ахсытын Үрүҥ түүлээх үксээтин!|Ааптар=[[Местников Егор Васильевич]], Сылгы туһунан хоһоон}} == Эбии көр == * [[Ат]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көлө]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] ji6ddekrkog50nq4csgoojtv8xesmgm 0 1128 8317 8002 2024-04-24T12:03:39Z HalanTul 17 8317 wikitext text/x-wiki '''Иммануил Кант''' (1724-1804) — [[ньиэмэс]] [[бөлүһүөк|бөлүһүөгэ]], Кенигсбергэ олорбута. "Критика чистого разума" диэн үлэтигэр (1781) дьон бөлүһүөпүйэ кыһалҕаларын быһааралларыгар тулалыыр эйгэни буолбакка, бэйэлэрин өйдөрүн-санааларын чинчийиэхтээхтэрин туһунан эппитэ. {{Q|Дьулууруҥ сүрүн тосхоло киһи-аймах бүттүүнүн сокуона буоларын курдук хамсан.|Ааптар=Поступай так, чтобы максима твоей воли могла бы быть всеобщим законом.}} {{Q|Киһи сырдыкка хараҥа туһунан, дьолго алдьархай туһунан, ньыр-бааччы олоххо сор туһунан дэҥҥэ саныыр, оттон хараҥаҕа сырдык туһунан, алдьархай ааҥнаатаҕына дьол туһунан, сорго ньыр-бааччы олох туһунан куруук саныыр үгэстээх.|Ааптар=}} {{Q| Сыыллар үөҥҥэ кубулуйбут киһи тэбистилэр диэн үҥсэргиирэ төһө сөбүй? |Ааптар=«Тот, кто становится пресмыкающимся червем, может ли затем жаловаться, что его раздавили?»}} {{Q|Сиэрдээх буолуу диэн дьоллоох буоларбыт туһунан үөрэх буолбатах, хайдах дьолу ыларга холоонноох буоларбыт туһунан үөрэх.|Ааптар=}} {{Q|Бөлүһүөпүйэ соруга бэйэ кирбиилэрин быһаарарга сытар|Ааптар=}} {{Q|Икки эйгэ баар: биирэ эппитинэн-хааммытынан билэр-көрөр эйгэбит, уонна дьиҥнээх эйгэ.|Ааптар=}} {{Q|Элбэх киһи оҕо сааһын ордук дьоллоох кэминэн ааҕар. Ол эрээри оннук буолбатах. Оҕо саас диэн киһи олоҕун ордук ыарахан кэмэ, тоҕо диэтэххэ кини оҕо сааһыгар батталга сылдьар, дьиҥнээх доҕордонор кыаҕа суоҕун кэриэтэ, көҥүлэ буоллаҕына отой да суох.|Ааптар=}} [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ньиэмэстэр]] dznd6of771yzcp50w0dcf1xmsvuzsdw 0 1129 7968 5972 2022-12-18T05:08:28Z Kwamikagami 720 7968 wikitext text/x-wiki '''Сэллик''' — [[тыҥа]] түбүркүлүөһэ. {{Q|Сэллик ыарыы буоламмын Балыыһаҕа сыппытым, Астарыгар топпокко Түннүгүнэн куоппутум.|Ааптар=}} [[Категория:Ыарыылар]] p9ftgvh4qujbi0gxjtxy5ryh9mz4rrs 0 1130 6006 6005 2020-04-02T02:14:56Z HalanTul 17 /* Олоҥхоттон быһа тардыылар */ 6006 wikitext text/x-wiki '''Олоҥхо''' - [[Сахалар|саха омугун]] уос номоҕо. == Олоҥхо туһунан этиилэр == {{Q|Олоҥхоһуттар норуот үтүөкэннээх учууталлара эбиттэр.|Ааптар=[[Волков Геннадий Никандрович|Г.Н.Волков]] улуу педагог.}} == Олоҥхо туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|Күһүҥҥү кэммит күөйэн кэлэн Хараҥа түүн өҥөйөн турда... Дьикти боруҥуй, көрүҥ эрэ, Дьикти олоҥхо суолун курдук.|Ааптар=[[Уйбаан Арбита]], Муҥурданыы.}} == Олоҥхоттон быһа тардыылар == {{Q|Сир ийэ барахсан Симэхтээх сири иһит Сиксигин саҕа эрдэҕиттэн Сириэдийэн ситэн, Тэлгэнэн тэрээдийэн, Томтойо туоллан үөскүүрүгэр - Тулхадыйыа диэн Соҕуруу өттүнэн Туналҕаннаах добун хайа тулааһыннанан, Айгырыа диэн Арҕаа саҕатынан Аҥааттыбат Аҥаат муора дьайыҥнанан, Холборуйуо диэн Хотугу улаҕатынан Будулҕаннаах муус муора модьоҕолонон, Иэҕэҥниэ диэн Илин өттүнэн Имэҥнээх итии байҕал эҥэрдэнэн, Хара байҕал хаймыыланан, Күөх муора тулаланан Күр муус түгэхтэнэн, Сымара таас сытыктанан, Хайыр таас хаппахтанан Өҥ буор үрүттэнэн, Дуй буор кырыстанан, Сирэм от мэччирэҥнэнэн, Синньэ дьэрэкээн бэйэкэлээх Сибэкки бичик-оһуорданан, Үгүс элбэх дьһүлгэннээх Кэмэ суох киһи-сүөһү, Халыҥ ахсааннаах хамсыыр харамай Иилии чэчир симэхтэнэн, Айыллан үөскээн турдаҕа.|Ааптар=Прокопий Ядрихинскай - [[Бэдьээлэ]], "Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр" олоҥхоттон.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 04fna35h3e6wkw9qj9n8vkkwmyoq264 3 1131 5976 2020-03-26T07:59:48Z Уһуйааччыбын 455 'Олоҥхоҕо интириэс үрдүк. Билиэн-көрүөн баҕарааччы элбэх. (Михайлов В.Д.)' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5976 wikitext text/x-wiki Олоҥхоҕо интириэс үрдүк. Билиэн-көрүөн баҕарааччы элбэх. (Михайлов В.Д.) fhr7eogw56wzimexxdyxlrrtank254j 2 1132 5977 2020-03-26T08:19:37Z Уһуйааччыбын 455 'Героические эпосы любого народа сосредоточивают представления о прош...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5977 wikitext text/x-wiki Героические эпосы любого народа сосредоточивают представления о прошлом и будущем, отражают мироощущение, чаяния и мечты народа о мирной жизни на земле. В якутском героическом эпосе-олонхо --"во всей своей величавой красе воспета радость жизни, радость победы, радость торжества идей человечества -- детей Солнца. Только могучей силой коллектива, мышлением всего народа можно объяснить очаровательную красоту и идейную глубину олонхо, основанного на совершенной гармонии содержания и формы". (5, 20 Суорун Омоллоон). ficvrruz7m09gfehehu767n1sqwvzgk 12 1133 5978 2020-03-27T22:31:30Z Аркаадьый 329 /* А */ Аччык уонна аас диэн тыллар синоним буолан эрэллэр.Онуоха эбии аас диэн тыл биир сүрүн суолтата умнуллан эрэр [Дапсы.Үйэлээх үгэс тылдьыта.Бичик,2005.34-с сирэй].Күн аҥара аһаабакка аччыктыахха сөп.Оттон ааспыт диэн уһуннук аччыктаан иэдэйбит.Саха аччыгы барытын аһат диэбэт буоллаҕа. 5978 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1134 5985 5984 2020-03-28T03:58:57Z HalanTul 17 5985 wikitext text/x-wiki '''Талейран''' - [[Франция]] аатырбыт бэлиитигэ. *Тыл киһиэхэ санааны кистииргэ бэриллибит [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] czgs8uua2jo2o34f8n1oh0at13se0dn 0 1135 5987 5986 2020-03-28T04:34:34Z HalanTul 17 5987 wikitext text/x-wiki '''Периандр''' - [[Коринф]] куорат тираана. *Дьолго аһары барыма, сорго өйгүн сүтэримэ [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] iu3eol1bcl4vnm9y3w2eurc6vyc0ffp 0 1136 5982 2020-03-28T03:55:52Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Арбита]] 5982 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Арбита]] 1izy79d3i44k0j04ux4d8in15xyfj5k 0 1137 5994 5993 2020-03-30T00:59:43Z HalanTul 17 /* Айымньыларытта быһа тардыылар */ 5994 wikitext text/x-wiki '''Неймохов Егор Петрович''' (30.03.1950—25.06.2011) — саха народнай суруйааччыта. == Айымньыларытта быһа тардыылар == === Хара мааска (киинэ сценарийа) === {{Q|Аал уотум барахсан Айах тутан Аһатан эрэбин. Алдьархайга түбэһэр Араллааннаах түгэммитигэр Айыыһыппыт абыраата, Айбыппыт араҥаччылаата. Айхал-мичл, күөгэл-нусхал! Ол иһин Хоолдьуктаах бэйэм Хоҥкуйабын, Сүһүүөхтээх бэйэм Сүгүрүйэбин...|Ааптар=[[Дэһээккин]], Хара мааска. М.: Дом старателя, 2002 - 376 с., С.7}} {{Q|Дьэ мохсоҕоллорум, үрдүбүтүгэр най хара былыттар этиҥинэн-силлиэнэн дарбыйан хараара устан тахсан иһэллэр курдук...|Ааптар=[[Петров (Хара мааска)]], Хара мааска. М.: Дом старателя, 2002 - 376 с., С.48}} {{Q|Эмп-том, эмчит аҕыйаҕа, тыаҕа ас-таҥас тиийбэтэ ыарыы күүскэ тарҕанарыгар барыта төрүөт буолла.|Ааптар=[[Ойуунускай]], Хара мааска. М.: Дом старателя, 2002 - 376 с., С.104}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1950 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Кулун тутар 30 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Томпо улууһугар төрөөбүттэр]] [[Категория:2011 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Бэс ыйын 25 күнүгэр өлбүттэр]] [[Категория:Саха норуодунай суруйааччылара]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] 5dp79610kv0grv2xlxny0r0v82xwo38 0 1138 5996 5995 2020-03-30T07:38:05Z HalanTul 17 5996 wikitext text/x-wiki '''Элиэ''' - тыҥырахтаах [[көтөр]]. == Өс хоһонноро == * Элийбити элиэ, быралыйбыты он­нооҕор бырдах сиир. [[Категория:Кыыл-сүөл]] 239abr52cyitmeumkppjrkwcrspcpsb 0 1139 5997 2020-03-30T21:53:58Z HalanTul 17 ''''Бырдах''' ({{lang-ru|комар}}) * Элийбити элиэ, быралыйбыты он­нооҕор бырдах...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5997 wikitext text/x-wiki '''Бырдах''' ({{lang-ru|комар}}) * Элийбити элиэ, быралыйбыты он­нооҕор бырдах сиир. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Үөн-көйүүр]] i2xfblpg045nd0ui421a404nxryl533 0 1140 5998 2020-03-30T21:55:09Z HalanTul 17 ''''Кэбирэх''' * Элийбити элиэ, быралыйбыты он­нооҕор бырдах сиир. Катег...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 5998 wikitext text/x-wiki '''Кэбирэх''' * Элийбити элиэ, быралыйбыты он­нооҕор бырдах сиир. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dum0h6tzy7bov5lz9gdsupzu8hg2x26 0 1141 6000 5999 2020-04-01T00:55:02Z HalanTul 17 6000 wikitext text/x-wiki '''Ядрихинскай Прокопий Прокопьевич — Бэдьээлэ''' (31.03.1901—04.02.1979) — ырыаһыт уонна олоҥхоһут, Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ. {{Q|Ол кэтэх өттүнэн Кэмэ-кэрдиитэ биллибэт Күөх нуурал байҕал Кырыы кылдьыытыгар Көтөр кынаттаах бииһэ Көччөхтөөн көтөр, Сараан ааһар сирэ эбит. Кырыаны билбэтэх кыһынаах, Өксүөнү көрбөтөх күһүннээх, Барбатах бараахтаах, Көппөтөх көҕөннөөх, Кэрээбэтэх кэҕэлээх Эргичийэр киинигэр Кырындыал маҥан кырдалын Кылдбалдьыйар кырсыгар Кыстык дьиэбит буоллун диэн Тоҕус уон саһаан усталаах, Аҕыс уон саһаан туоралаах Маанылаах бастыҥ Мас маалтаар балаҕаны Тутта охсон кээспиттэр эбит.|Ааптар=[[Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр]], Сайдам, 2011}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1901 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Кулун тутар 31 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Нам улууһугар төрөөбүттэр]] [[Категория:1979 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Олунньу 4 күнүгэр өлбүттэр]] [[Категория:Олоҥхоһуттар]] ntk2omclwrygsmn2n2fiyo5i3jb6a2t 0 1142 6007 2020-04-03T02:31:37Z HalanTul 17 ''''Эргис (Гермогенов) Георгий Иустинович''' (03.04.1908—09.06.1968) — Саха фолькло...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6007 wikitext text/x-wiki '''Эргис (Гермогенов) Георгий Иустинович''' (03.04.1908—09.06.1968) — Саха фольклориһа, лингвист, этнограф, философ; филология билимин хандьыдаата. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] mtdb39o2236nqsw8dzy0vzmgsx4ovwx 0 1143 6026 6025 2020-04-05T22:31:11Z HalanTul 17 6026 wikitext text/x-wiki '''Чиряев Гавриил Иосифович''' (04.04.1925—09.05.1982) — хомуньуус баартыйа уонна ил диэйэтэлэ, 1965—1982 сыллардаахха ССКП Саха обкуомун бастакы сэкиритээрэ. Биллиилээх политик, салайааччы, ССКП КК чилиэнэ, ССРС, САССР Верховнай Советтарын депутаата, 1965 сылтан, 1982 сылга диэри ССКП Саха Сирин уобаластааҕы кэмитиэтин бастакы сэкирэтээрэ 1965 сылтан үлэлээбитэ, Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа. Г. И. Чиряев 1925 с. Бүлүү оройуонун, 1-кы Чочу нэһилиэгин Кыадаҥдатыгар төрөөбүтэ.1943 с., 18 саастааҕар сэриигэ ыҥырыллыбыта. Сэриилэһэн, Порт Артурга диэри тиийбитэ. Дьоппуон батталыттан Кытайы босхолоспуттартан биирдэстэрэ буолар. 1950 с. старшай лейтенант чыыннаах дойдутугар төннүбүтэ. Норуот үөрэҕириитин систиэмэтигэр үлэлээбитэ.Дьокуускайдааҕы пед.институт историческай салаатын быһа үөрэнэн бүтэрбитэ. Ол кэннэ партийнай үлэҕэ анаммыта. ССКП Саха сиринээҕи обкомун бастакы сэкирэтээринэн 1965 с. талыллыбыта. 17 сыл тухары таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Саха сиригэр геологоразведка, промышленность, тутуу уо.д.а. хайысхалар сайдалларыгар кыһаллан, сүрүн болҕомтотун ууран туран үлэлээбитэ. == Кини туһунан этиилэр == {{Q|Саха сиригэр Г. И. Чиряев үлэлиир кэмигэр тыа хаһаайыстыбата сайдыытын саамай чыпчаала этэ, онтон ыла ол таһымҥа тахса илик. Ону таһынан, республикаҕа наука, культура, норуот үөрэҕириитэ күүскэ сайдыбыттара.|Ааптар=[[Е.П. Уваров]]}} == Бэйэтин этиилэрэ == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха учуонайдара]] [[Категория:Саха Сирин бэлиитиктэрэ]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]] [[Категория:Бүлүү улууһун ытык дьоно]] tgn4kshbu00upbgw2vyaxi28munr8kp 14 1144 6010 2020-04-03T21:30:16Z HalanTul 17 '[[Категория:Бэлиитиктэр]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6010 wikitext text/x-wiki [[Категория:Бэлиитиктэр]] 6lpthxdkozid4j9zlolgq4bn9rmipu3 0 1145 6023 6022 2020-04-05T00:32:40Z HalanTul 17 6023 wikitext text/x-wiki '''Наполеон l Бонапарт''' ({{lang-co|Napulione Buonaparte}}, {{lang-it|Napoleone Buonaparte}}, {{lang-fr|Napoléon Bonaparte}} {{IPA|[napoleˈɔ̃ bɔnɑˈpaʁt]}}; 1769, [[Корсика]] — 1821, [[Лонгвуд (остров Сибэтиэй Елена арыыта)|Лонгвуд]], [[остров Святой Елены]]) — 1804—1814 уонна 1815 сс. боронсуус импэрээтэрэ ({{lang-fr|Empereur des Français}}) уонна аныгы Францияны олохтообут судаарыстыба диэйэтэлэ, Арҕаа дойдулар уһулуччулаах дьонноруттан биирдэстэрэ<ref>{{cite web|title=Napoleon I|url=https://www.britannica.com/biography/Napoleon-I|publisher=Britannica|accessdate=2017-05-29|lang=en}}</ref>. * Арассыыйаҕа суол суох — хайысха эрэ ыйыллар. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Франция]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:Ыраахтааҕылар]] 9qxyjqfkqabgg34xpera79kb9xibkwt 0 1146 7870 7869 2022-07-21T01:14:10Z HalanTul 17 7870 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Chasseriau - François VI de La Rochefoucauld (1613-1680).jpg|мини|Версальга баар мэтириэтэ]] '''Франсуа де Ларошфуко''' ([[1613]] — [[1680]]) — уһулуччулаах француз суруйааччыта уонна моралист бөлүһүөгэ. {{Q| Киитэрэй буолуохха сөп эрээри, барыларыттан киитэрэй буолар сатаммат.|Ааптар=}} {{Q|Дьиҥнээх таптал сибиэн курдук, бары кини туһунан саҥараллар да, аҕыйах киһи кинини көрбүт. |Ааптар=}} {{Q|[[Таптал|Тапталтан]] бастакы тахсыбыт [[киһи]] ордук кыра охсуулаах буолар|Ааптар="Максималар"}} {{Q|Сэлээр быһыылаах дьахтар майгытыгар ылбычча быһыы саамай кыра итэҕэс|Ааптар=[[Франсуа Ларошфуко]], "Максималар"}} {{Q|Таптал улуу сатабыла диэн эрийсиик буолууну эмтиирэ.|Ааптар=Максималар}} {{Q|Албыннатыы бигэ суола — бэйэни аттыттардааҕар ордук өйдөөхтүк сананыы|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] rlbvyx3roz0sc7wbty38a4fhr844v1z 0 1147 6017 6016 2020-04-05T00:22:47Z HalanTul 17 6017 wikitext text/x-wiki '''Джозеф Конрад''' дьиҥнээх аата ''Юзеф Теодор Конрад Коженёвскай'' (польск. Józef Teodor Konrad Korzeniowski; англ. Joseph Conrad, 1857, ахсынньы 3, Бердичев, Киев губернията, Арассыыйа империята — 1924, атырдьах ыйын 3, Кентербери) — [[поляк]] төрүттээх ааҥыл суруйааччыта, романист. *Ааптар кинигэ аҥарын эрэ суруйар, хаалбытын ааҕааччы. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] g8klu35hgsvmsjjgj7h06b5tro8vmw2 0 1148 7925 7924 2022-11-11T07:53:33Z HalanTul 17 /* Уус-уран айымньыларыттан */ 7925 wikitext text/x-wiki '''Павлов Борис Иванович''' — бэйиэт, кэпсээнньит, суруналыыс ([[Арассыыйа суруналыыстарын сойууһа|Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун]] чилиэнэ), [[Көмүөл (кинигэ кыһата)|«Көмүөл» кинигэ кыһатын]] тэрийээччитэ, бас билээччитэ, салайааччыта. == Публицистикатыттан == {{Q|...үйэ кэриҥэ бириэмэ ааспытын кэннэ саха литературата тоҕо урукку таһымыгар тиийбэтий, тоҕо сайдыбатый? Тоҕо билигин Арассыыйаны буолуохтааҕар бэйэбитин интэриэһиргэтэр уус-уран айымньы суоҕуй?|Ааптар=07.04.2020 Үрүҥ илиис эбэтэр саха литературата}} == Уус-уран айымньыларыттан == {{Q|Санааларым тылбын истибэттэр, Баҕаларым өйбүн кытта сүбэлэспэттэр. Атахтарым сүрэхпин эрэ билинэллэр, Аттарым иннилэрин эрэ диэки түһүнэллэр.|Ааптар=Түөрэх}} == Интервьюларыттан == {{Q|-Кытай биир улуута Мао-цзэ-дун «хас биирдии көлүөнэ бэйэтэ туспа сэриилээх» диэбитин санаан кэлэбин. Ол курдук, биһиги көлүөнэ эмиэ бэйэтэ туспа «сэриилээх», туспа суоллаах этэ. Ол уратыта – биһиги быыһык кэмҥэ түбэспиппитигэр сытара. “Саамай дьоллоох, кырдьыктаах уопсастыбаҕа олоробут” диэн коммунистическай өйгө-санааҕа иитиллэн баран, үлэҕэ киирэр, олоҕу оҥостор сааспытыгар ыһыллыы-тоҕуллуу, уларыйыы, ким туохха түбэспитин билбэт кэмигэр тиийэн хаалбыппыт. Ол үгүс дьон өйүгэр-санаатыгар, уйулҕатыгар, дьылҕатыгар охсуулаах буолбута.|Ааптар=[[Туйаара Нутчина]], Борис ПАВЛОВ: ”БИЛИГИН МИН СУРУЙААЧЧЫ ДИЭН ТУГУН БИЛЭБИН". Aartyk.ru, }} == Кини туһунан == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Кэпсээнньиттэр]] ch4cp6c534e14shvksxw361j5cffund 0 1149 6801 6800 2020-12-11T02:11:34Z HalanTul 17 6801 wikitext text/x-wiki '''Ахсаан''' — тугу эмит улаханынан, [[сабардам]]ынан, [[иэн]]инэн, хаһынан көрдөрөр, бэлиэтиир категория. * Ахсаан көдьүүскэ кубулуйар. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] 3kl5e3ojaiugh8y8doxe95ses78bwxc 0 1150 6032 6031 2020-04-09T02:07:15Z HalanTul 17 6032 wikitext text/x-wiki '''Гоголев Петр Васильевич''' - [[Ил Түмэн]] бэрэстээтэлэ. {{Q|Демократияны хантан да сүһэн ылбаккын. Анал халыыба да, киэбэ да суох. Норуот демократияны бэйэтэ тутар, историятыгар уонна култууратыгар олоҕуран, сыаннастарыгар сигэнэн. Төһө да официальнай история европоцентризмы өрө туттар, биһиги, Арассыыйа норуоттара, евразийскай санаа нэһилиэнньиктэрэ буолабыт, ону эппитигэр-хааммытыгар чугастык иҥэринэ сылдьабыт". "Конституция федеральнай тутулугар куттал үөскүүр. Федеральнай территориялартан сылтаан. Урут Арассыыйа Конституционнай Суутугар ирдэбиллээх тахсыам диэн этэн турабын. Ол эрэн эппиэт хайдах буоларын эмиэ эрдэттэн билэбин. Федеральнай сокуон ылылла илик – онон мөккүөр төрдө суох диэхтэрин сөп. Арассыыйа Төрүт сокуонун 71-с ыстатыйатын «б» пуунугар олоҕуран территориялары наардааһын федеральнай киин тус боломуочуйата. Ол аата бу сокуон барылын оҥорорго даҕаны регионнары кытыаралларын саарбахтыыбын. Ол да буоллар, суукка биэрдэхпинэ, субъектартан биирдэстэрэ ити боппуруоска дьиксинэрин болҕомтоҕо ылыныахтара уонна, онно олоҕуран, утарсыы баарын өйдүөхтэрэ дии саныыбын.|Ааптар=[[Киин куорат]] хаһыат, 02.04.2020, Розалия Томская ылбыт интервьюта, Петр Гоголев: «Ил Түмэн норуотун интэриэһин мэлдьи көмүскүөҕэ»}} {{Q|Буруйдаах барыта моттойоҕо диэбиккэ дылы, билигин туох баар буруйу барытын дьокутаакка сыҕайаллар. Дьиҥэр, оннук буолбатах.|Ааптар=[[Киин куорат]] хаһыат, 02.04.2020, Розалия Томская ылбыт интервьюта, Петр Гоголев: «Ил Түмэн норуотун интэриэһин мэлдьи көмүскүөҕэ»}} {{Q|Ыарахан кэмнэргэ сийиэс, парламент эрэ уопсастыба сайдыытын тосхоллорун быһаарар кыахтаах.|Ааптар=[[Киин куорат]] хаһыат, 02.04.2020, Розалия Томская ылбыт интервьюта, Петр Гоголев: «Ил Түмэн норуотун интэриэһин мэлдьи көмүскүөҕэ»}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] pl6wjj34fi808etqb8k7f6pqn1vjuxp 0 1151 6855 6034 2021-01-12T21:16:24Z HalanTul 17 6855 wikitext text/x-wiki '''Сиэн Чолбодук''' — [[Ньурба|Ньурба улууһуттан]] төрүттээх тылбаасчыт, кэпсээнньит, драматург. {{Q|Хара сир устун саас маҥнай Хааман иһэр кэрэтиэн! Сэрэммиттии аргыый аҕай Сири көрөн иһэбин.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Тылбаасчыттар]] qmlhv4jn6gkdyye5w6fy2jrb6z5yl3t 0 1152 6035 2020-04-13T02:10:50Z HalanTul 17 ''''Горбачев Михаил Сергеевич''' [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6035 wikitext text/x-wiki '''Горбачев Михаил Сергеевич''' [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8i44w9fzf1qayvxy041ma538yqai9gr 0 1153 6476 6475 2020-10-29T10:05:22Z Lukachevskaya 508 6476 wikitext text/x-wiki '''Симона де Бовуар''' ({{lang-fr|Simone de Beauvoir}}; 9.01.1908, [[Париж]] — 14.04.1986) — [[Франция]] суруйааччыта, бөлүһүөк, феминизм идеолога. [[Сартр Жан Поль]] дьүөгэтэ. * Дьахтар буолан төрөөбөттөр, дьахтар буола үүнэллэр. * Дьахтар барыны барытын алы гынар, ол эрээри субу-субу онтун санатар. * Өскө таптал төһө эмэ күүстээх буоллаҕына, кэтэһии дьолго кубулуйар. * Син уһуннук олордоххо, хас кыайыыҥ хотторууннан диэлийэн тахсарын көрүөҥ. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Франция]] {{Q|Ханнык баҕар таптыыр дьахтар, бэйэтин кутуругун төһө да сыыһатык хаамтар дахтар атаҕар атастаспыт Андерсен русалочкатыгар майгынныыр|Ааптар=}} 1wro6cyaz59cmm2g2z5me0uo9zbm5nq 0 1154 6049 6043 2020-04-19T05:44:43Z HalanTul 17 6049 wikitext text/x-wiki '''Соловьев Василий Сергеевич — Болот Боотур''' (15.04.1915—24.05.1993) — саха норуодунай суруйааччыта, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1966). == Кини туһунан == {{Q|Саха чулуу суруйааччыта В.С. Со­ловьев-Болот Боотур айымньылара омук ураты­тын, киһи кэрэтин, киһи аналын туһунан дириҥ толкуй­га аҕалар, үөрэтэр-иитэр, умсу­гутар дьикти күүстээх­тэр.|Ааптар=[[Саргылаана Ноева]], ф.н.к., Гуманитарнай чинчийии уонна аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар проблемаларын үөрэтэр институт научнай үлэһитэ}} == Айымньыларыттан быһа тардыылар == [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] m8n91npbq7pw4ddsv1rbv4zsvn4sryl 0 1155 6045 2020-04-16T01:40:53Z HalanTul 17 HalanTul [[Василий Протодьяконов]] сирэй аатын маннык [[Баһылай Бырдьахаанап]] уларыппыт 6045 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Баһылай Бырдьахаанап]] 4mqpdoyezrxk8ne0i1smpj6pmn6bmvo 0 1156 6048 6047 2020-04-17T00:24:44Z HalanTul 17 /* Кини туһунэн */ 6048 wikitext text/x-wiki '''Сабарай Илгэ''' - саха бэйиэтэ. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == == Кини туһунан == {{Q|Хоһоон хонуутун көстүбэт Хотуна|Ааптар=[[Сайа]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха дьахтар суруйааччылара]] [[Категория:Муус устар 17 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:1959 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:2017 сыллаахха өлбүттэр]] s70ivko8z9o4yzewv5p5ab2oom9h3ci 0 1157 7031 6051 2021-11-22T08:50:13Z HalanTul 17 7031 wikitext text/x-wiki '''Шопенгауэр Артур''' - [[ньиэмэстэр|ньиэмэс]] бөлүһүөгэ. *Атын киһи дьоһунун баҕа өттүнэн уонна көҥүллүк билинэргэ уонна улахаҥҥа уурарга бэйэҥ дьоһуннаах буолуохтааххын. * Баҕа санаанан уонна туохха эрэ дьулуһуунан олорор киһи эрэйдэнэр дьылҕалаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 79p2i9pch2vfrqf2ql4atnbeots6hbr 0 1158 8290 8178 2024-03-30T09:31:34Z HalanTul 17 8290 wikitext text/x-wiki '''Людвиг Витгенштейн''' - [[ньиэмэстэр|ньиэмэс]] бөлүһүөгэ. * Ордук суолталаах дьоҕурдартан биирдэстэрэ — эйиэхэ сыһыана суоҕу быһаара сатаабат буолуу. {{Q|Мин тылым кирбиитэ — мин эйгэм киирбитэ.|Ааптар=Границы моего языка означают границы моего мира (Логико-философский трактат)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 9n9yarzygi0jl3dh3003bw68l7to7ps 0 1159 6057 2020-04-26T00:10:44Z HalanTul 17 ''''Макаар Хара''', '''Кузьмин Макар Иванович''' (26.04.1915, Уолба нэһилиэгэ, Бай...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6057 wikitext text/x-wiki '''Макаар Хара''', '''Кузьмин Макар Иванович''' (26.04.1915, Уолба нэһилиэгэ, Байаҕантай улууһа, Саха уобалаһа — 26.08.1981) — бэйиэт, тылбаасчыт, Аҕа Дойду Улуу сэриитин саҕана лейтенант, зенитнай рота хамандыырын солбуйааччыта, Кыһыл Сулус уордьан кавалера. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == == Кини туһунан суруйуулартан быһа тардыылар == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха бэйиэттэрэ]] [[Категория:Бэйиэттэр]] feo9capqshb6amyu5nn3y786f5z6hou 0 1160 6059 2020-04-28T11:05:16Z 188.244.136.0 'Дьону хайдахтарынан ылын, атыттар суохтар. ​Nehmen Sie die Menschen, wie sie sind, andere g...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6059 wikitext text/x-wiki Дьону хайдахтарынан ылын, атыттар суохтар. ​Nehmen Sie die Menschen, wie sie sind, andere gibt's nicht. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] im14dfaeljxphpmck1yd7fukvj1c08u 0 1161 6060 2020-04-29T02:03:08Z HalanTul 17 '{{Q|Доҕордоһуу уонна эйэ Доҕуһуоллаах сандал Маай Көтөн кэллэ. Көрүс эр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6060 wikitext text/x-wiki {{Q|Доҕордоһуу уонна эйэ Доҕуһуоллаах сандал Маай Көтөн кэллэ. Көрүс эрэ, Көҥүл дойду – Хоту кыраай!|Ааптар=[[Моисей Ефимов]]}} {{Q|Олохпут, тутуубут күргүһэ Киэҥ өрүс халлаанын санатар. Эйэҕэ, сырдыкка тардыһа, Ийэ сир үрдүккэ дабайар. Көрсөллөр советскай дьон Маайы Дьолунан, үөрүүнэн сыллата. Киириэхтин бу да Маай ыал аайы Сүрэҕи сааскылыы ыллата?|Ааптар=[[Күннүк Уурастыырап]]}} {{Q|Саргылардаах Маай күнэ Сандаара бүгүн үүннэ. Чэҥ, муус тыына үрэлиннэ, Чээл, күөх унаар тилиннэ. Уулусса уйуоҕунан Көрүлүүр норуот муһунна, Уруй айхал ортотунан Кыһыл знамя уһунна… …Саргыланар санаа ситтин, Сааскы алтан от кэриэтэ, Сандал күҥҥэ чэчирээтин Саҥа үйэ киһитэ!|Ааптар=[[Эллэй]]}} {{Q|Кыыс ырыата, оҕонньор сэһэнэ Санаа, дьулуур, сүрэх иэйиитэ Дойдуга, сиргэ таптал күүһэ, Дьол, олох, күн аннын үөрүүтэ – Бука бары этэллэр Биир санааны чиҥэтэллэр: “Сэрии суох буоллун! Эйэ, эйэ туругурдун!”|Ааптар=[[Иван Федосеев]]}} {{Q|Үчүгэйиин да ыам ыйа! Киэҥ хонуу, күн, күөрэгэй. Көлөһүн алла, сылайа, Үлэлиэххэ үчүгэй!|Ааптар=[[Дьуон Дьаҥылы]]}} {{Q|Киһи аймах күүһэ улуу, Күнтэн күн өрүү туругуруо Боростуой дьон хаан уруулуу, Сэриини эйэ кыайа туруо!|Ааптар=[[Степан Тимофеев]]}} {{Q|Эйэ иннигэр Эрдээх буолуоҕуҥ, Тимир кэккэнэн Тигинээн туруоҕуҥ. Сэрии үрдүгэр Сэрии суох буоллун! Туругурдун Эйэ, Туругурдун күн сирэ!|Ааптар=[[Алексей Бродников]]}} 85yhks9sefbv6t16a60kvu82y14im7s 0 1162 6062 6061 2020-04-29T02:48:29Z HalanTul 17 6062 wikitext text/x-wiki '''Микита Микадо''' - [[Беларусь]]тан төрүттээх билигин [[АХШ]]-ка олорор урбаанньыт, программист, PandaDoc диэн софт айар уонна атыылыыр тэрилтэ бас билээччитэ. {{Q|Кып-кыра ис рыноктаах кыра дойдуга олорор буоллаххына хайыыр да кыаҕыҥ суох, баҕар баҕарыма, харчы өлөрөр туһуттан планета дьонугар барытыгар туһалыан сөптөөх тугу эрэ айарга күһэллэҕин.|Ааптар=[[Дудь]], Как устроена IT-столица мира}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Урбаанньыттар]] kjr5gzfhnhjt8nwka1c2un0jgfk7yoe 0 1163 6065 6064 2020-04-29T03:40:03Z 94.245.186.205 Суолтата суох. 6065 wikitext text/x-wiki '''Сата хочото''' эбэтэр '''Чокуур хочото''' ({{lang-ru|Кремниевая долина}}) — аан дойдуга IT киинэ. {{Q|Өскөтө беларус Сата хочотугар стартап оҥоро, эбэтэр Гуугулга үлэлии бараары гыммыт буоллаҕына — мин киниэхэ туох баар кыахпынан көмөлөһүөм, дьиэтигэр баран малын-салын хомуйан да биэриэм! Тоҕо диэтэххэ, мин билэбин: кини син-биир эбэтэр билии уонна харчы көтөллөөх төннөн кэлиэ (сүрүнэ — хайдах тугу эмит оҥорор туһунан билиилээх!), эбэтэр беларустары үлэҕэ ылыа, тоҕо диэтэххэ, кинилэри билэттиир — хайдах үлэлииллэрин, тугу сатыылларын ... Түмүгэр биһиги дойдубутугар харчы уонна билии кутуллуо.|Ааптар=Минскэйдээҕи технопаарка дириэктэрэ. Дудь: Как устроена IT-столица мира}} [[Категория:Сирдэр]] f3d82qvgthm3rdwn74zpfx50fom61zy 0 1164 6080 6079 2020-05-10T10:55:12Z HalanTul 17 6080 wikitext text/x-wiki '''Михайлов Никандр Иннокентьевич''' - [[Аҕа дойду улуу сэриитэ|Аҕа дойду улуу сэриитин]] кыттыылааҕа, 20 сааһыгар Ржев куорат анныгар ыараханнык бааһыран өлбүт. [[1923]] сыллааҕы төрүөх. [[Сунтаар]]га райком бибилэтиэкэтигэр үлэлии сылдьан тылланан сэриигэ барбыт. {{Q|Миигин аны ааны аһан киирэн кэлиэ диэн күүтүмэҥ... баҕар, миигин сүүстэ да буруйдааҥ, мин буруйу, сэмэни, наҕарааданы ылыммат буола сытабын. Сэриигэ күүһүнэн тылланан барбыта, санаатын ситтэҕэ дии санаамаҥ. Санаабын сиппэккэ самнан эрэбин. Саатар, биир да өстөөҕү өлөрбөккө, адьарайдар ааһар албастарыгар – миинэҕэ түбэһэн, аара былдьатан, күн сириттэн матан эрэбин. Адьарай аймаҕар абаккабын Аҕа дойду иһиттин, өстөөх син биир хотторуо...|Ааптар=1943 с. тохсунньу 26 күнэ // Вестники Великой Победы, 2015, с. 99–100}} {{Q|Кыайыы түргэтииригэр элбэхтик үлэлээҥ, күҥҥүтүн эҥээргитигэр бааныҥ. Оччоҕо Ийэ дойдугут эһигини ичигэс хонноҕор бүөбэйдиэ. Сотору кыайыы үөрүүтүн билиэххит. Оччолорго мин оҥкучаҕым буоругар сибэкки бытыгырыа. Кэлин уһун дьоллоох олоххо олоруоххут. Ол саҕана мин ииним үрдүгэр куорат тутуллуо. Өллөрбүн да өстөөҕү өһүү сытыам. Мэлдьитин музыка тыаһа кутуллуо. Мин музыка арааһын оҥорор Шуя куоракка сытабын. Бу суругум тиийиэн иннинэ өлбүтүм туһунан биллэрии тиийэрэ дуу? Онно олох кыһаллымаҥ, малыччы ытаһымаҥ. Ийэ сирбит элбэх харах уутун, баҕар, уйуо суоҕа. Быдан дьылларга быраһаайдарыҥ. Олоҕу ситэри олорбокко, киһи ситэри киэбин толорбокко, өстөөхпүн ситэри дьууктаспакка өлөн эрэрбиттэн улахан хомолтолоохпун.| 1943 с. тохсунньу 26 күнэ // Вестники Великой Победы, 2015, с. 99–100.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1923 сыллаахха төрөөбүттэр]] 54jk9nw2dorz20ewgpvmhkf1ludjitt 0 1165 6086 6085 2020-05-20T03:20:50Z HalanTul 17 6086 wikitext text/x-wiki '''Экхарт Толле''' (1948, олунньу 16, Германия) - [[ньиэмэстэр|ньиэмэс]] суруйааччыта. * Ким атын киһиэхэ куһаҕаны оҥоруо этэй, өскөтүн кинини бэйэтин сорҕотун курдук көрөрө буоллар? [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1949 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Ньиэмэстэр]] eraf2wroyevgjzz0ipxy2t61uk09xlh 0 1166 8346 8032 2024-08-15T07:42:06Z 185.88.141.97 8346 wikitext text/x-wiki ​'''Иоганн Вольфганг фон Гёте''' — [[ньиэмэстэр|ньиэмэс]] бэйиэтэ. {{Q|Тохтоо, түгэн! Эн кэрэҕин да! |Ааптар=Verweile doch! Du bist so schön!}} {{Q|Эргитиилээх киһи ордук үчүгэй үөрэҕи айаҥҥа ылар.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ньиэмэстэр]] 5p4dvx8q0rotbasn11pf5v7aasqft2b 0 1167 6089 6088 2020-05-29T03:59:54Z 81.9.113.90 Ис номоҕун сахатытыы 6089 wikitext text/x-wiki Суворов - [[нууччалар|нуучча]] аатырбыт полководеһа. * Баһыйар ахсаанынан буолбакка, сатабылынан кыайыллар. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nqnzkiqdrk538evhif0rngc66m4iqr8 0 1168 6096 6095 2020-06-02T11:49:27Z HalanTul 17 6096 wikitext text/x-wiki Стив Джобс - Эппл хампаанньаны төрүттээччи, миллиардер. * Өйдөөх дьону үлэҕэ ылан баран кинилэргэ тугу гыныахтаахтарын этэр туох да көдьүүһэ суох, биһиги тугу гынарбытын этиннэр диэн кинилэри үлэҕэ ылабыт. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 3ehqfk0kczua2sjt950m09l1zngqs4r 0 1169 6127 6126 2020-06-09T21:37:29Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан тылбаастар */ 6127 wikitext text/x-wiki '''Пушкин Александр Сергеевич''' — нуучча улуу бэйиэтэ. == Айымньыларыттан тылбаастар == === Руслан уонна Людмила === {{Q|Муора чаачар хомотугар, Кыһыл көмүс сыаптаах дуупка: Түүн-күнүс тула хаамар Сыап устун дьикти куоска; Ырыа ыллыыр — уҥа хаамтын, Остуоруйа — хаҥас барбын.|Ааптар=Тылбаасчыт [[Николай Павлов - Хаҥастай]], "Руслан уонна Людмила", Дьокуускай, Бичик, 2014 - 96 с. / Анабыл, 3-4 С.}} {{Q|Ааспыт эбит, хоһоон кэмэ, Кэрэ түүл, таптал кэмэ, Сүрэх айа күүрэр кэмэ!|Ааптар=Тылбаасчыт [[Николай Павлов - Хаҥастай]], "Руслан уонна Людмила", Дьокуускай, Бичик, 2014 - 96 с. / Түмүк, 94 С.}} {{Q|Астыбыт буурҕабыт быстыбыт былыта, Алаарар халлааммар хараара көтөҥҥүн, Санааны санньытар күлүгүҥ түстэ, Сандаарар-күндээрэр күммүтүн сапта.| -Тылбаасчыт [[П.А.Ойуунускай]], "Былыт".}} === "Евгений Онегин" === "Татьяна Онегиҥҥа суруга" {{Q|Эйиэхэ суруйан эрэбин - Онтон ордук хайыам этэй? Кэлэйэргин билэ-билэбин Кэрэйбэтим. Мөҕөн-этэн Киэр бырахпаккар эрэнэбин. Саатар аһынан да миигин Санаа, сыаналаа инигин.| Тылбаасчыт-[[Макаров Г.И.-Дьуон Дьаҥылы]], "Евгений Онегин", "Татьяна Онегиҥҥа суруга".}} == Пушкин туһунан этиилэр == {{Q|Улуу өрүс таастара Ууллан-тохтон түстүлэр, Улуу Пушкин ааттара Уруйданна диэтилэр. |Ааптар=[[П.Н.Тобуруокап]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 95csovrxs0dm1soxxj2c4f10nubeerz 0 1170 6130 6129 2020-06-14T07:19:21Z HalanTul 17 6130 wikitext text/x-wiki Фаррухра Парса — [[Ираан]] миниистирэ, Ислам өрөбөлүүссүйэтин кэннэ суутунан өлөрүллүбүтэ. {{Q|Мин бырааспын, онон өлүүттэн куттаммаппын. Өлүү диэн түгэн эрэ. Өлөргө бэлэммин, оттон баҕарбатаҕым үрдүнэн таҥаһынан саптан баран саакка-суукка олорор кыаҕым суох. Чадраны кэтиэм суоҕа, устуоруйаҕа төттөрү хардыылыам суоҕа.|Ааптар=Оҕолоругар суруйбут бырастыылаһар суругуттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] o56pm93r2rfkoruvnwq238vqrlqokak 0 1171 6136 6134 2020-06-25T21:42:06Z HalanTul 17 6136 wikitext text/x-wiki '''Өлбөт тыын''' — үйэтийии, үйэтитии, утум салҕаныыта. {{Q|Киьини туох өлбөт тыынныыр? Өлбөт мэҥэ буолбатах, Уордьан, мэтээл буолбатах, Кырдьык иһин мөккүһүүтэ, Хотой курдук өлүүтэ.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]], Киһини туох?}} == Эбии маны көр == * [[Өлүү]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Өлүү-сүтүү]] 52347yb8ibola22d05zs3ywye40entb 0 1172 6139 6138 2020-06-26T03:05:25Z 188.244.191.137 6139 wikitext text/x-wiki '''Ох саа''' — == Ох саа олоҥхоҕо == {{Q|Кимээн-имээн дойду Киилэ кииллээх, Хамаан-имээн дойду Хатыҥа хатыҥнаах, Томоон-имээн дойду Туоһа туостаах, Өлүү дьирибинэй балыгын Сиһин үөһэ иҥэрчэлээх Хаһыылаах хахай кыыл Таманын иҥиирэ тардыылаах, Улуу үрэх тоҕойдуу Түһэ сытарын курдук Муос дьирибинэй ох саатын Сулбу таһыйан ылла|Ааптар=[[Бэдьээлэ]], Дьырыбына Дьырылыатта кыыс бухатыыр. –Дьокуускай: Сайдам, – 448 с., С.142}} {{Q|Тумаан-имээн дойду туоһа туостаах, Китиэн-имиэн дойду киилэ кииллээх, Тиһэх эһэ иэнин иҥиирэ иҥэрсэлээх, Ньиэрпэ балык сиһин үөһэ киристээх, Хаалым балык хабаҕа силимнээх, Ала мандай балык сыата салатыылаах, Кыыкынай балык хаана кырааскалаах, Дьаарым балык самыытын тириитэ бүрүөлээх, Өксөкү кыыл үөһэ уҥуохтаах, Өлүү модьуй балык бытыга күһэргэннээх, Көнньүөс үрэх көҥүлүнэн тоҕойдуу охтон түспүтүн курдук Ньирилиир ньир хаан дьаҥ гынан эстэр саалааҕа үһү. Тоҕус уолан киһи иигинэн уһааран оҥорбут Муос одур оноҕостоох эбитэ үһү; Сэттэ кыыс кытарах дьахтар хатаран оҥорбут Сардаана кустуктааҕа үһү;|Ааптар=[[Чээбий]]. Ала Булкун. Якутское олонхо. Образцы народной литературы якутов. Вып. 2. – Якутск, 1994. — 104 с., С. 14}} == Ох саа чинчийиилэргэ == {{Q|Илбис иҥпит, оһол олорсубут муос ох саатын былыргы боотурдар кичэллээхтик харыстаан илдьэ сылдьаллара саарбаҕа суох. Биир үчүгэй саа тоҕус атыыр үөрүгэр тэҥнэһэр сыаналаах эбит. Олоҥхоҕо Айыы бухатыыра маннык суоһарыылаах, суостаах-суодаллаах сэбинэн ытарыгар алгыс анаан, эбэтэр сүлүһүннээх тылларынан охторун сүүдэйэн, эккэ эрэ ытарга талаһар эбит.|Ааптар=[[Пахомов Андрей Юрьевич]], СИА саайта, "Билим" альманах: [http://sakha.ysia.ru/olo-ho-o-saha-tuttar-terile-muos-oh-saa/ Олоҥхоҕо саха туттар тэрилэ: муос ох саа.]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7s59zkd6p9m52yrqurwkg1qfirmzr0m 0 1173 7633 6141 2022-06-03T07:27:08Z HalanTul 17 /* Сайылык туһунан уус-уран айымньыга */ 7633 wikitext text/x-wiki '''Сайылык''' == Сайылык туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Сахам сирин таптыыбын, Сайылыгын ырыатын, Сааскы күнэ тахсыытын, Сарыал тыгар күөх тыатын, Сахам сирин таптыыбын.|Ааптар=[[Леонид Попов]]}} {{Q|Сайыҥҥыны таптаан, Сайылыгы хайҕаан, — Арҕас төбөлөөх Алтан окко ыллааҥ!|Ааптар=[[Көстөкүүн Туйаарыскай]], Току-току, ньээм-ньээм!}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] elbxkrvb3mjgm1fpvsud9wjmqp9kcwl 0 1174 6147 6146 2020-06-29T07:10:57Z HalanTul 17 6147 wikitext text/x-wiki '''Томскай Арсен''' — [[урбаанньыт]], Ykt.ru уонна Индрайвер төрүттээччитэ. * Хампаанньам 15 мөлүйүөннээх акцияларын атыылаан ИВЛ аппарааттары атыыластым. Бүгүн Саха сиригэр бастакы кэллэ, хаартыскатын лиэнтэҕэ уктум. Бу... чэ, холобур Майбах атыылаһардааҕар быдан ордук. Тоҕо диэтэххэ, аан дойдуну да тупсарар, бэйэҕин да дьоллуур. Майбах атыыласпытым буоллар, хайатын да ситиһиэм суох этэ. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Урбаанньыттар]] jfd8a5pqgh8guyt8ox25ieqzd3xrxmv 0 1175 6152 6151 2020-07-03T02:38:03Z HalanTul 17 /* Өстөөҕү утарыы туһунан */ 6152 wikitext text/x-wiki '''Өстөөх''' — идэмэрдээх утары турааччы, өлөрө-өһөрө сатааччы. == Өстөөҕү утарыы туһунан == {{Q|Атын арыы адьыната, Утары муора кубулҕата Өлгөм өлүү айдааннаах, Идэиэр дьаллык бииһэ, Өлбөт-соллоҥ куодаама Утарсар күннээх буоллаҕына, Уоттаах хараҕын умуруоруоҕуҥ, Өргөс кылаанын тоһутуҥ, Өһүөннээх өйүн үлтүрүтүҥ. Саргыбыт сабырыйа турдун, Өрөрөгөйбүт үрдүү турдун!|Ааптар=Аныгы ыччакка алгыс, [[Кыыл Уола]], "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] nw1vec0593iu2lf8155j8b6pzihnzwj 0 1176 6154 6153 2020-07-03T02:41:32Z HalanTul 17 6154 wikitext text/x-wiki '''Кэллэктиип''' — туох эрэ (холобур бииргэ [[үлэ]]) түмпүт [[дьон]] бөлөҕө. {{Q|...Дьоллоох оҕо уйгулунан, Кыталык кыыс саргыланан, Кэрэ ыччат кэскиллэнэн, Кэллэктиипкит кэҥээтин!|Ааптар=[[Аныгы ыччакка алгыс (Кыыл Уола)]], "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lkxwh6cy2pk0lu4v37tkhoj3cicd1o0 0 1177 8189 8103 2023-06-05T00:41:59Z HalanTul 17 8189 wikitext text/x-wiki '''Күн''' — сулус, Күн тиһигин киин эттигэ, Сир Күнү тула эргийэр. Күн сырдыга, биэрэр сылааһа Сиргэ олох баарын кэрэһилиир, хааччыйар. {{Q|Күн курдук күлүмүрдээҥ, Ый курдук сандаарыҥ, Сулус курдук тырымнааҥ...|Ааптар=[[Кыыл Уола]], Аныгы ыччакка алгыс. "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} {{Q|Мин күнү көрбүтүм, Мин манна үүммүтүм — Бу налыы сыһыыбар, Бу чараҥ аларбар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} {{Q|Күн көрүө — от үүнүө, Сибэкки тэтэриэ. Күнэ суох туох үүнүөй? Күөх сирэм күкээриэ.|Ааптар=[[Эллэй]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатыттан}} {{Q|Саппаҕырбыт санааны Сардаҥанан толорор, Күлүгүрбүт халлааны Күлүм-мичил оҥорор Күнү – күнү таптыыбын, Күнү олус таптыыбын.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 66a4v0px8up4i0u61qvnzpys7dy4mmb 0 1178 6161 6160 2020-07-03T02:48:40Z HalanTul 17 6161 wikitext text/x-wiki '''Ый''' — [[Сир]] аргыһа. {{Q|Күн курдук күлүмүрдээҥ, Ый курдук сандаарыҥ, Сулус курдук тырымнааҥ...|Ааптар=[[Кыыл Уола]], Аныгы ыччакка алгыс. "Кэскил хаһыат" 2020 с. бэс ыйын 30 к. нүөмэриттэн, 7 сир. ылылынна}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа]] c9es1yurl88baqd8ldzpe5mrt4feawj 0 1179 6163 2020-07-05T10:35:31Z 188.244.136.110 '* Сэриигэ кырдьык бастакыннан охтор. [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6163 wikitext text/x-wiki * Сэриигэ кырдьык бастакыннан охтор. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] aw8lgyg2mokfbjcuwebfnbb91oldndr 2 1180 6165 2020-07-11T04:22:19Z 1997kB 95 1997kB [[Кыттааччы:Masumrezarock100/minerva.js]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы:Ainz Ooal Gown/minerva.js]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/Masumrezarock100|Masumrezarock100]]» в «[[Special:CentralAuth/Ainz Ooal Gown|Ainz Ooal Gown]]» 6165 javascript text/javascript /* #REDIRECT */mw.loader.load("//sah.wikiquote.org/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8B%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%87%D1%87%D1%8B:Ainz_Ooal_Gown/minerva.js\u0026action=raw\u0026ctype=text/javascript"); iasilpdv4fs78era8nz3p6qz3o5ykfc 0 1181 6170 6169 2020-07-17T07:46:52Z HalanTul 17 6170 wikitext text/x-wiki '''Кульбертинов Иван Николаевич''' — Иккис Аан дойду сэриитин аатырбыт снайпера, снайпердары үөрэтээччи, булчут. {{Q|Үтүктүмэҥ, саҥа ньымаларда көрдөөҥ. Саҥа позицияларда уонна саһар ньымаларда булуҥ. Өстөөх тыылыгар сылдьартан куттанымаҥ, уонна куруук өйдҕҕҥ: инньэни туһаныахха сөп буоллаҕына сүгэннэн охсуолаамаҥ.|Ааптар=[[]]"Осторожно — сибирская сова", С. 130}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8id2vllk6j7rhgipidllnrwf7kbmz52 0 1183 6172 2020-07-30T00:56:04Z HalanTul 17 ''''Бүүчээн''' — Саха сиригэр үөскүүр кырачаан [[таба]], атыыра ыылаах буол...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6172 wikitext text/x-wiki '''Бүүчээн''' — Саха сиригэр үөскүүр кырачаан [[таба]], атыыра ыылаах буолар. == Өс хоһоонноро == * Бүүчээн төһүүтүгэр дылы. [[Категория:Кыыл-сүөл]] 1sb5fl591miyrzhzv0d9r6fmgksdph1 0 1184 6173 2020-07-30T00:57:32Z HalanTul 17 ''''Хаххан''' — Саха сиригэр үөскүүр бөдөҥ [[мэкчиргэ]]. == Өс хоһоонноро == *...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6173 wikitext text/x-wiki '''Хаххан''' — Саха сиригэр үөскүүр бөдөҥ [[мэкчиргэ]]. == Өс хоһоонноро == * Хаххан баһынан куттаабыкка дылы. [[Категория:Көтөр]] dz653ufi6qadytukzs8gq84n493k1cl 0 1185 6179 2020-07-30T01:05:29Z HalanTul 17 ''''Мэкчиргэ''' — Саха сиригэр үөскүүр көтөр ууһа. == Өс хоһоонноро == * Су...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6179 wikitext text/x-wiki '''Мэкчиргэ''' — Саха сиригэр үөскүүр көтөр ууһа. == Өс хоһоонноро == * [[Суут]] баһа мэкчиргэ баһын курдук. [[Категория:Көтөр]] njvhk1ztkd9vpd0b0j9q4pi7hyjwoax 0 1186 6180 2020-07-30T01:07:46Z HalanTul 17 ''''Суут''' — дьүүллүүр тэрилтэ. Урут XX-с үйэ саҕаланыытыгар судаарыстыба...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6180 wikitext text/x-wiki '''Суут''' — дьүүллүүр тэрилтэ. Урут XX-с үйэ саҕаланыытыгар судаарыстыба тэрилтэтин барытын суут дииллэрэ. * [[Суут]] баһа мэкчиргэ баһын курдук. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 31y0j1j1akb5catoz4qa9dcg8not4r3 0 1187 7187 7186 2021-12-08T04:34:19Z MdsShakil 575 ([[User talk:213.129.61.112|Ырытыы]]) көннөрүүлэрэ: [[Special:Contributions/213.129.61.112|213.129.61.112]] бу торумҥа: [[User:HalanTul|HalanTul]] төннөрүлүннүлэр 6188 wikitext text/x-wiki '''Түөкүн''' — * Албын — албын атастаах, түөкүн — түөкүн дьүөгэлээх. * Күнүүһүккэ түүн уһун, түөкүҥҥэ түүнэ кылгас. * Түөкүн мэлдьэҕин эрэнэр, ыт тииһин эрэнэр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] hol5lxs79nsaniwxuj5v5ho6odx5gv4 0 1188 6190 6189 2020-07-31T02:41:59Z Этигэн 326 6190 wikitext text/x-wiki Дьокуускай үрдүнэн Өлүөнэ эбэккэм үргүөрүн үрдүгэр, Кэрискэ быраанын кэрдиитин иһигэр, Тунаарар Туймаада туманын киинигэр, Туругуран тураҕын Дьокуускай куоратым. И.Д.Винокуров-Чаҕылҕан 0wu5vln15dcbbwmk3g8w8okr7h74sq0 0 1189 6196 2020-08-10T02:33:05Z HalanTul 17 ''''Кыһалҕа''' {{Q|Киһини кыһалҕа көхсүттэн үтэр, оттон эрэл санаа илииттэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6196 wikitext text/x-wiki '''Кыһалҕа''' {{Q|Киһини кыһалҕа көхсүттэн үтэр, оттон эрэл санаа илииттэн сиэтэр.|Ааптар=[[Дабыл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] h345ahypscsxowfq8sm8kp49tth2923 0 1190 6197 2020-08-12T00:09:41Z HalanTul 17 ''''Нельсон Мандела''' — [[ЮАР]] бастакы хара тириилээх бэрэсидьиэнэ. {{Q|Ки...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6197 wikitext text/x-wiki '''Нельсон Мандела''' — [[ЮАР]] бастакы хара тириилээх бэрэсидьиэнэ. {{Q|Киһиэхэ өйдүүр тылынан эттэххинэ мэйиитинэн өйдүүр, оттон төрөөбүт тылынан саҥардаххына — сүрэҕинэн ылынар.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 509f9j8g2mrv5noqh6utyl7gfsin52x 0 1191 6198 2020-08-12T00:10:18Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Нельсон Мандела]] 6198 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Нельсон Мандела]] c4gu2tgj92jkrn4qd7oo0mcpfxd63di 0 1192 8276 6200 2024-03-09T07:04:36Z HalanTul 17 8276 wikitext text/x-wiki Фридрих Шиллер *Кырдьык ким эрэ итэҕэйбэтиттэн туох да буолбат. *Үчүгэй артыыска куһаҕан оруол суох. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] s58otkbql8gvugbo0nzhyzdj8tek82z 0 1193 6201 2020-08-16T23:59:26Z HalanTul 17 ''''Эрдии''' — [[тыы]]ны иннин хоту барарын, салайарын хааччыйар тэрил. == Б...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6201 wikitext text/x-wiki '''Эрдии''' — [[тыы]]ны иннин хоту барарын, салайарын хааччыйар тэрил. == Бэргэн этиилэр == {{Q|Эрдииһиттээх тыыга киһи барыта олорсор. Эрдииһит буол, олоххо — бэйэҥ тыыгар, оҥочоҕор.|Ааптар=[[Дабыл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тэрил]] hd88ovoopnf0qnslor8jwsdiiq8k3yd 0 1194 6203 6202 2020-08-18T06:21:46Z HalanTul 17 6203 wikitext text/x-wiki '''Хотой''' — бөдөҥ [[тыҥырахтаах көтөр]]. Үгүс айымньыларга көҥүл бэлиэтэ буолар. {{Q|Халланым далай куйаарыгар Күнү күннүктээн дапсыйа, Хомпоруун көтүү үөрэҕэр Хотой оҕоутн уһуйар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көтөрдөр]] nny0hlx6lqm6nk4lxh3bfg8ntvhd8kw 0 1195 6207 2020-08-20T08:39:10Z HalanTul 17 ''''Литэрэтиирэҕэ кириитикэ''', ол эбэтэр '''Литэрэтиирэ кириитикэтэ''' — у...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6207 wikitext text/x-wiki '''Литэрэтиирэҕэ кириитикэ''', ол эбэтэр '''Литэрэтиирэ кириитикэтэ''' — уус-уран айымньыны ырытар литэрэтиирэ уонна билим быыстарыгар турар туспа салаа. {{Q|Миигин эккирэтэ сылдьан кириитикэлээбиттэрэ буоллар бука суруйуом суоҕа этэ. Ыарыылаахтык ылынар буолуохтаахпын, быһыыта. Ол иһин хоһоон суруйдум да буруолаппытынан аҕалбаппын. Хайдах эрэ ону убахтаан, “ити сыыһа, бу сыыһа” дииллэрин, бэйэбэр, кир сыстарын курдук саныыбын. Ол иһин “бу барыаҕа, сөп” диэтэхпинэ эрэ биэрэбин.|Ааптар=[[Ойуку]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0beitfa2vefs6ukph37sj1zuggx0ydc 0 1196 6215 6210 2020-08-28T07:19:54Z HalanTul 17 6215 wikitext text/x-wiki '''Миитэрэй Кустуурап''', Кустуров Дмитрий Федорович — [[Сахалар|саха]] биллиилээх суруналыыһа. ==== Бэйэ дьонун куорҕаллааһын, баһааҕырдыы туһунан ==== {{Q|Олох төрдүттэн уларыйар кэмигэр наһаа түһүү<ref>Аһара баран үҥсүһэр-харсыһар, бэйэ-бэйэни сиэһэр туһунан</ref> кыра омукка кини общественнай олоххо үөрүйэҕэ тиийбэтиттэн, биитэр төрдүттэн суоҕуттан тахсар эбит дии саныыбын.|Ааптар=Күнүм киэһэриитэ / Д.В. Кустуров - Дьокуускай : Бичик, 2017. С. 46}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруналыыстар]] ohx34hp25tu9inykh0bdxewfxnk6j87 0 1197 6212 6211 2020-08-22T00:55:04Z Этигэн 326 6212 wikitext text/x-wiki Киһи саамай кэрэ сааһа, Киһи саамай өйдөөх сааһа, Киһи саамай ыраас кэмэ, Киһи саамай улуу кэмэ Биэстээҕэр эрэ эбит! Бүөтүр Тобуруокап ifkbnlzz2l4043l7myervd06b173nv5 0 1198 6213 2020-08-24T00:11:12Z HalanTul 17 ''''Ксенофонтов Гаврил Васильевич''' — саха чулуу учуонайа. {{Q|Хайа баҕар...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6213 wikitext text/x-wiki '''Ксенофонтов Гаврил Васильевич''' — саха чулуу учуонайа. {{Q|Хайа баҕарар уһулуччулаах дьону үөрэтэн истэх ахсын дириҥээн иһэллэрин курдук, Гавриил Васильевич Ксенофонтов муҥурун булларбат. Хас арыйан аахтаҕыҥ ахсын саҥаны булаҕын, сарсыныгар өссө эбии тух эмэ көстөр, ол курдук күнтэн күн аайы арыллан иһэр.|Ааптар=[[Ойуку]], Суруйааччы — балта уонна кыстык икки ардыгар. Чолбон, 2020, 8. С.79}} {{Q|Оччотооҕуга кини өссө Сэбиэскэй былаас арыый сымнаһыар, тулуйумтуо эрдэҕинэ санаатын-оноотун суруйан, үлэлээн хаалбыт. Олох кытааппыттарын кэннэ бэйэтин санаатын таайтаран тиэрдэ сатаабыт курдук көрөбүн.|Ааптар=[[Ойуку]], Суруйааччы — балта уонна кыстык икки ардыгар. Чолбон, 2020, 8. С.80}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:Устуоруктар]] bba7hl12s4f9j2teu7u9lre38gam7uv 0 1199 6214 2020-08-25T01:27:38Z HalanTul 17 ''''Оноҕос''' - ох саа {{Q|Кустук, быыра оҥоҕостор куһугуруу көттүлэр, бугу...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6214 wikitext text/x-wiki '''Оноҕос''' - ох саа {{Q|Кустук, быыра оҥоҕостор куһугуруу көттүлэр, бугуһуйбут соноҕостор буурҕа тыаллыы түстүлэр.|Ааптар=[[Иосиф Кобяков]] Истиэп сэриитэ // Чолбон : сурунаал. — 2020. — 8№. — С.40}} 9fmmwpm42b9wrh0yk3xrw19uyebpjd2 0 1200 6854 6218 2021-01-12T07:10:30Z Tuluikhaana 541 6854 wikitext text/x-wiki Мин ийэм итэҕэйэр буолбут Таҥараны Малыыппанан үүрэр хара дьайы,ыарыыны, Таҥара баар буоллаҕына, этиий тоҕо кини Көмүскээбэт дьадьаҥы, мөлтөх араҥаны rq86d18pr41agg4dip2vai6cry3iwgc 0 1201 6657 6553 2020-11-17T13:41:59Z SardaanaKho 511 6657 wikitext text/x-wiki '''Миньон Маклофлин''' - [[АХШ]] суруйааччыта {{Q|Уопсайынан, [[Дьахтар|дьахталлар]] [[Таптал|тапталга]] сөптөөх [[эр киһи]] туһугар күрэхтэһэллэр|Ааптар=“Ньиэрбинэй киһи [[Сурук|суруктара]]”}}. {{Q|Өссө ким даҕаны баҕарарын курдук таптата илик |Ааптар=[[Ньиэрбэ ыарыһах суруктара]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] {{Q|Нимфоманка көннөрү эр киһитээҕэр имэҥтэн тутулуктаах. |Ааптар=[Ньиэрбэ ыарахан суруктара. ]}} qzc49tpqzdpe4zv6ru3b3bp5zhzvsqi 0 1202 6772 6257 2020-11-27T01:33:20Z Арина Стручкова 347 6772 wikitext text/x-wiki '''Дейв Барри''' - [[АХШ]] публициһа. {{Q|[[Дьахтар]] ахсаана биллибэт сурунаалларын көрдөххө дьахтары икки эрэ барамай сэҥээрдэр эбит: тоҕо [[эр киһи]] [[сибиинньэ|сибиинньэний]] уонна эр киһини хайдах бэйэҕэ сыһыарыахха сөп.|Ааптар=Дьахталлар бэйэлэрин [[ооҕуй|ооҕуйдарын]] [[Өлөрүү-өһөрүү|өлөрдүннэр]].}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Публицистика]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Ааптар алпаабытынан]] o6soddx114tvkeoqufaly2qlho4wdku 0 1203 6249 6241 2020-10-01T03:56:03Z Iva-mf97 502 6249 wikitext text/x-wiki '''Айарга Адела-Сент Джонс''' - [[АХШ]] суруналыыһа, суруйааччы, сценарист {{Q|Таҥара [[эр киһи|эр киһини]] айан баран эппит: “Мин кыаҕым манан эрэ муҥурдаммат”, уонна [[дьахтар|дьахтары]] айбыт|Ааптар=[[Б.Роуз «Бэргэн этии кинигэтэ»]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:эр киһи уонна дьахтар]] ejqus3vdwk5ix2gn5re5s5ko3gvuw36 0 1204 6306 6253 2020-10-19T03:38:11Z Арина Стручкова 347 6306 wikitext text/x-wiki '''Анри Рентье''' (Анри́ Франсуа́ Жозе́ф де Ренье́) - француз поэта уонна суруйааччыта, Француз академиятын чилиэнэ. {{Q|[[Дьахтар]] барытыгар сатабыллаах, эр киhи онтон атыныгар.|Ааптар=Кини, дьахталлар эбэтэр таптал}} {{Q|[[Таптал]] бастакы чаастара маҥнайгы хаарынан үктэнии|Ааптар=“Онон.."}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Франция]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:таптал]] pbtynpyx743jawnpr16nlvbl9qakqcq 0 1205 6256 6255 2020-10-03T00:02:27Z HalanTul 17 /* Кини туһунан этиилэр */ 6256 wikitext text/x-wiki '''Ходулов Дмитрий Федорович''' — ССРС народнай артыыһа, Саха АССР народнай артыыһа. == Бэйэтин тыллара == == Кини туһунан этиилэр == {{Q|Дмитрий Федорович, кырдьык да, уһулуччулаах артыыс эрэ буолбакка гражданин, личность быһыытынан сүдү киһи этэ.|Ааптар=[[Николай Максимов]], Театр уонна олох. - Дьокуускай: Сайдам, 2005, с.84-85}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Артыыстар]] lprodomlo0pnv2rv2j5bra1f980ffot 0 1206 6774 6773 2020-11-27T01:34:33Z Арина Стручкова 347 6774 wikitext text/x-wiki '''Карл Краус''' - [[Австрия]] суруйааччыта, поэт-сатирик, уус-уран уонна литэрэтиирэ кириитигэ, фельетонист, публицист. {{Q|Мин [[Дьахтар|дьахтарга]] үчүгэйи онорбутум, бэйэбэр үчүгэй санааны хаалларда |Ааптар="[[Бэргэн этиилэр]]"}} {{Q|Эр киһи сигилээхтик быһыыланыыта дьахтар түктэри майгытын баһылыыр|Ааптар=[[Бэргэн этиилэр]]}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Австрия]] [[Категория:фельетонист]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Ааптар алпаабытынан]] 69w7bfi2kbtx1w1zpnldmk7lujf81mc 0 1207 6775 6323 2020-11-27T01:35:18Z Арина Стручкова 347 6775 wikitext text/x-wiki '''Маргарита де Блессингтон''' - Аанглыйа суруйааччыта. {{Q|[[Эр киһи]] атын эр дьон атаҕастаабыт [[Дьахтар|дьахтарын]] эрэ аһыныан сөп, ол эрээри бэйэтэ атаҕастаабытын аһыммат.|Ааптар="Түүҥҥү санаа кинигэтэ"}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:дьахтар]] [[Категория:Ааптар алпаабытынан]] c453kqx011nr5b5xeztmdk4c0c0719x 0 1208 6782 6776 2020-11-27T01:51:08Z Арина Стручкова 347 6782 wikitext text/x-wiki '''Алан Эйкборн''' - [[Аанглыйа]] драма суруйааччыта [[Дьахтар|Дьахтарга]] албыннаһар түгэҥҥэ [[мындыр]] буолуохха наада. Онтон [[эр киһи|эр киһиэхэ]] оннук ирдэммэт, кини хас биирдии хайҕабылга итэҕэйэн иһэр. [[Категория:Аанглыйа]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Мындыр]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Итэҕэл]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 9h2gomqcw5pbzzl3q80ytu5ez4m2lw1 0 1209 6781 6777 2020-11-27T01:39:20Z Арина Стручкова 347 6781 wikitext text/x-wiki '''Нора Эфрон''' - [[АХШ]] суруйааччыта, киинэ режессера, суруналыыс. Ытыыр [[эр дьон|эр дьонтон]] сэрэхтээх буол. Кинилэр туспа уйаҥ уонна хомоҕой санаалаахтар эрээри, ол хомоҕойдоро кинилэргэ бэйэлэригэр. "Абааһы тайаҕа" [[Категория:АХШ]] [[Категория:Эр дьон]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] oj70v8p9x0s529slj0dkjlv5uh7fvvk 0 1210 6780 6778 2020-11-27T01:39:01Z Арина Стручкова 347 6780 wikitext text/x-wiki '''Милан Кундера''' - франция суруйааччыта. [[Дьахтар|Дьахталлар]] кыраһыабай [[эр киһи|эр киһини]] буолбакка, [[кыраһыабай]] [[Дьахтар|дьахтардаах]] [[эр киһи|эр киһини]] көрөллөр. "Күлүү уонна умнуу кинигэтэ" [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l2vta8vkidfl5m85zfvsh59peo7grzo 0 1211 6268 2020-10-12T08:59:55Z Арина Стручкова 347 ''''Э.Исар “20000 сытыы бэлиэтээһин кылаата''' [[Дьахтар|Дьахтары]] кытта оо...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6268 wikitext text/x-wiki '''Э.Исар “20000 сытыы бэлиэтээһин кылаата''' [[Дьахтар|Дьахтары]] кытта оонньоспот [[эр киһи]] кинини кытта оонньоһор [[дьахтар]] [[сиэртибэ|сиэртибэтэ]] буолар. [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Сиэртибэ]] [[Категория:Эр киһи]] 7cjdmkbxi00hc6fupoex4ksj78rv6ic 0 1212 6653 6481 2020-11-17T13:37:36Z SardaanaKho 511 6653 wikitext text/x-wiki '''Жорж Клемансо''' - Франция политига. [[Дьахтар]] [[эр киһи|эр киһитээҕэр]] уһун үйэлээх буолар, чуолаан [[огдообо|огдооболор]]. [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Огдообо]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] {{Q|[[Таптал]] бастыҥ бириэмэтэ – кирилиэһинэн тапталлааххар тахсыы|Ааптар=[[ Саамай күүстээхтэр]]}} q5vxe8w42wd0tv3tvhg3wmoimib5fjc 0 1213 8328 6282 2024-05-03T15:58:29Z HalanTul 17 8328 wikitext text/x-wiki '''Мария Башкирцева''' - нуучча худуоһунньуга, биллиилээх күннүк ааптара. {{Q|[[Таптал]] аан дойду хайдах буолуон сөбүн көрдөрөр кыахтаах.|Ааптар="[[Күннүк]]"}} {{Q|Ким эрэ кими да [[таптаабат|таптаабата]] диэн сыыһа. Эн [[ыт|ыты]] эбэтэр [[мал-сал|малы-салы]] киһини таптыырыҥ курдук күүскэ таптыаххын сөп|Ааптар=}} {{Q|Мин уһуннук олордохпуна улуу худуоһунньук буолуом этэ. Оттон кылгастык олорор дьылҕалаах буоллахпына күннүкпүн бэчээттиэхпин баҕарабын|Ааптар="Если я не умру молодой, я надеюсь остаться в памяти людей как великая художница, но если я умру молодой, я хотела бы издать свой дневник"}} [[Категория:Худуоһунньук]] [[Категория:таптал]] [[Категория:ыт]] [[Категория:мал-сал]] s4lur054ef0rji5w41ev8iyrfkegpoj 0 1214 6272 2020-10-12T09:27:16Z Арина Стручкова 347 ''''Николай Бердяев''' - нуучча [[философ|философа]]. Сатаан [[таптыыр]] эрэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6272 wikitext text/x-wiki '''Николай Бердяев''' - нуучча [[философ|философа]]. Сатаан [[таптыыр]] эрэ [[киһи]], таптыыр киһитин сирэйин көрөр. “[[Көҥүл]] санаа философията" [[Категория:таптал]] [[Категория:киһи]] [[Категория:философ]] p4zt5mthnujmst4g2ek68swftgh4yts 0 1215 6273 2020-10-12T09:29:58Z Арина Стручкова 347 ''''Софья Свечина''' - фрейлина, суруйааччы. Тугу эрэ биири күүскэ таптыы...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6273 wikitext text/x-wiki '''Софья Свечина''' - фрейлина, суруйааччы. Тугу эрэ биири күүскэ [[таптыыр]] буоллаххына, биирдэ атыны-барытын [[Таптал|таптыыгын]] [[Категория:суруйааччы]] [[Категория:таптал]] hdi20zd4r6r1777cmc54ch4wic5focr 0 1216 8437 8360 2025-04-04T08:19:58Z Rachmat04 122 8437 wikitext text/x-wiki '''Лев Толстой''' - нуучча суруйааччыта. == Бэйэтин этиилэрэ == {{Q|[[Таптал]] Кукинтан, Спинозтан, Паскальтан, Шиллертан эбэтэр Душечка курдук уларытар буоллаххына, эбэтэр [[олох]]хор биир [[киһи]] буоллаҕына сибэтиэйэ кыччаабат.|Ааптар= “Чехов Душечкаҕа кэлин тыла”}} {{Q|Сэпкин буолбакка, дууһаҕын тутар дьахтар быдан кутталлаах.|Ааптар=[Лев Толстой Горькайы кытта кэпсэтиититтэн]}} {{Q|Дьоллоох киһи диэн дьиэ кэргэнигэр дьоллоох киһи|Ааптар="Счастлив тот, кто счастлив у себя дома"}} == Кини туһунан дьон этиилэрэ == Максим Горькай Лев Толстой туһунан: {{Q|"Лев Николаевич кинини абааһы көрөрбөр кытта тиэрдэр, тыыммын-быарбын ыга баттыыр ыар-нүһэр иһин эгэлгэтэ элбэх. Кини сиэрэ суох улааппыт сүрэ-кэбэ - күтүр күүстээх түктэри көстүү, киниэхэ ийэ сир уйбат буолбут Святогор-бухатыырыттан туох эрэ баар".|Ааптар="Во Льве Николаевиче есть много такого, что порою вызывало у меня чувство, близкое ненависти к нему, и опрокидывалось на душу угнетающей тяжестью. Его непомерно разросшаяся личность — явление чудовищное, почти уродливое, есть в нем что-то от Святогора-богатыря, которого земля не держит."}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Олох]] [[Категория:Киһи]] qq2xxjnhrsee7poketnwh0cx2gp0g4c 0 1217 6651 6467 2020-11-17T13:35:28Z SardaanaKho 511 6651 wikitext text/x-wiki '''Мейсон Кули''' - [[АХШ]] филолога уонна литератора. {{Q|[[Кинг-Конг]], [[Дракула кинээс]] уонна Опера Фантома биһиги курдук [[таптал]] көрдүүллэр.|Ааптар=“Улахан куорат [[бэргэн этиилэр|бэргэн этиилэрэ]]” }} {{Q|Кэлэйбит [[дьахтар]] кинини быыһыыр [[Боотур|Боотуру]] баҕарар. Кэлэйбит [[эр киһи]] таксига имэҥ санааҕа ылларбыт дьахтары баҕарар.|Ааптар="Улахан куорат бэргэн этиилэрэ"}} [[Категория:таптал]] [[Категория:АХШ]] [[Категория:филолог]] [[Категория:бэргэн этиилэр]] {{Q|[[Таптал]] бүтэр уһуга суох саҥарар. Имэҥирии кэпсэтиитэ суох сүрүҥҥэ түһүнэр |Ааптар=[[ "Улахан куорат бэргэн этиилэрэ"]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rtb34vc7el3t05hts0pibi0chpb3gs6 0 1218 8345 8344 2024-08-06T01:40:33Z HalanTul 17 8345 wikitext text/x-wiki '''Бэрияк Алексей Алексеевич''' (Бээрийэк, Бээрийэкэнэп) — Уус Алдантан төрүтээх саха бэйиэтэ, тылбаасчыта, прозаига. == Хоһоонноруттан быһа тардыылар == {{Q|Мин эдэр төбөбөр охсуллан ааһаллар: Сарыаллаах-саталлаах, түгэхтээх санаалар... Убайан сандааран тырымнаан көстөллөр, Инники дьиктилэр — дьиримнии көтөллөр|Ааптар=[[Хоһооннор (А.А. Бээрийэкэнэп)]] ыам ыйын 1, 1934, Мүрү дэриэбинэтэ}} {{Q|Таастан тааска охсулла, Чарылыйа-суккулла, Улуу очуос быыһынан Сүүрэр-көтөр Уйаандьы...|Ааптар=Өрүһүйэр күн күүстэн, [[Уйаандьы]], 1949}} {{Q|Кэмсиин, тымныы киэһэлэргэ Харыс бараан халтаҥнарга Кулуһуммут уоттарын Куугуначчы оттон баран, :Хоту хайам тэллэҕэр :Хонор, өрүүр бэрдин даа!|Ааптар=Хоту хайа устун, [[Эппокилкээн]], 1949}} {{Q|Сүрэххэ өрүү минньигэс Сөрүүн-сөрүүн уулардаах Кыра, бөдөҥ кээкирдэргэ Кырылаччы охсуллар — :Таастарыгым үрэҕэ :Чарылыыра кэрэтиэн!|Ааптар=Хоту хайа устун, [[Эппокилкээн]], 1949}} {{Q|Кэннинэн кэхтэри билбэппит, Билэбит — инники кимиини, Өбүгэ саҕаттан үгэспит — Өстөөҕү өргөскө түһэрии.|Ааптар="Бардыбыт боевой походка" диэн Аҕа дойду сэриитин сылларыгар ырыа буолбут хоһоонуттан}} == Кини туһунан атыттар == {{Q|Үчүгэй маллаах ыалга биллэн турар, кыргыттар ымсыырарбыт. Оттон аҕабыт утарар суола – ити! Мещанныы быһыы диэн мааны миэбэли, иһити-хомуоһу мунньунар дьону сэмэлиирэ.|Ааптар=Бэрияк Аида Алексеевна, [https://cholbon.online/tuohtan-da-k-nd-t-k-k-r-b-n/ «ТУОХТАН ДА КҮНДҮТҮК КӨРӨБҮН…»] «Чолбон» сурунаал редакцията «Чолбон» сурунаал редакцията, 16.10.2023}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Тылбаасчыттар]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jgyrgpu0yu1gdt8y1qsy75kgziqqlje 0 1219 6285 2020-10-16T00:42:10Z 46.48.149.0 ''''Удьаа''' — [[убаҕас]] аһы сомсон баһар дириҥ мас [[хамыйах]]. == Уус-уран л...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6285 wikitext text/x-wiki '''Удьаа''' — [[убаҕас]] аһы сомсон баһар дириҥ мас [[хамыйах]]. == Уус-уран литератураҕа туттуллуута == "... Ол тахсан (Ылдьаана) тиэтэйэ-саарайа сирэйин, илиитин удьааттан уутун омурдан суунна..." [[Неустроев Николай Денисович |Николай Неустроев]], Ыйдаҥа 5alfxamepd9qd5g3v0orbahwbta61g4 0 1220 6290 6289 2020-10-16T22:30:52Z HalanTul 17 6290 wikitext text/x-wiki '''Сысолятин Иван Афанасьевич''' — [[Таатта|Тааттаҕа]] төрөөбүт, Мэҥэ-Хаҥаласка олорбут бэйиэт, прозаик. Арассыыйа суруйааччыларын холбоһугун чилиэнэ. {{Q|Уоттаах сэрии, уот кураан Кыһарҕана ааһаннар, Утаппыттыы баҕаран Дьон үлэҕэ турунар.|Ааптар="От сыта"}} {{Q|Оо, үчүгэйин охсуллубут от сыта, Оҕус сиэтэр, от охсор Оҕо сааспын санатта Охсуллубут от сыта.|Ааптар="От сыта"}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Таатта улууһа]] [[Категория:Мэҥэ Хаҥалас улууһа]] jrqgotnnxafvteq8uea423xeuw58hwx 0 1221 8471 6735 2025-04-04T08:27:55Z Rachmat04 122 8471 wikitext text/x-wiki '''Мария Эбнер-Эшенбах''' - [[Австрия]] суруйааччыта, драматург. - [[Ревматизм]]ы уонна дьиҥнээх [[таптал]]га маҥнайгы тиһиккэ дылы итэҕэйбэттэр. “Бэргэн этиилэр” {{Q|[[Таптал]] баара –эрэй, суоҕа – өлүү|Ааптар=[[]]}} Сытыы эр киһинэн ааҕынар дьон баара суоҕа төбөт майгылаахтар {{Q|“Бэргэн этиилэр”|Ааптар=[[Мария Эбнер-Эшенбах]]}} [[Категория:Австрия]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Ревматизм]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ho5xabki0yxtcpiopa51ho6qqb6wt5e 0 1222 6301 2020-10-19T03:28:28Z Арина Стручкова 347 ''''Зигмунд Графф''' - [[ниэмэс]] суруйааччыта. - [[Доҕордоһуу]] тэйиччи сылд...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6301 wikitext text/x-wiki '''Зигмунд Графф''' - [[ниэмэс]] суруйааччыта. - [[Доҕордоһуу]] тэйиччи сылдьыы, оттон [[таптал]] диэн бииргэ сылдьыы “Билии” [[Категория:доҕордоһуу]] [[Категория:таптал]] [[Категория:ниэмэс]] oorm8d1b4hbf4xx20j5vcq3am0hl68k 0 1223 6629 6628 2020-11-17T11:27:32Z Афанасьева Анита 501 6629 wikitext text/x-wiki '''Антуан де Сент-Экзюпери''' - [[Франция]] суруйааччыта, поэт, [[эссеист.]] - {{Q|[[Доҕордоһуу|Доҕордоһууга]] [[кэлэйии]] оттон дьиҥ [[таптал|тапталга]] [[атаҕастаабыл]] диэн суох.|Ааптар=[[“Цитадель” ]]}} [[Категория:франция]] [[Категория:доҕордоһуу]] [[Категория:таптал]] {{Q|Таптыыр диэн бэйэ бэйэни утары көрүү буолбакка биир хайысханы тэҥҥэ көрүү|Ааптар=[[Антуан де Сент-Экзюпери]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Хаһан баҕар туттуохха сөп, хаһаас таптал диэн суох, таптал – сүрэх үлэтэ.|Ааптар=[[«Цитадель»]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] sewzfzgnrxo1dp4wz6s8m7saawu2dyv 0 1224 6305 2020-10-19T03:36:33Z Арина Стручкова 347 ''''Уильям Конгрив''' - [[классицизм]] эпохатыгар [[аанглыйа]] драматурга. - [...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6305 wikitext text/x-wiki '''Уильям Конгрив''' - [[классицизм]] эпохатыгар [[аанглыйа]] драматурга. - [[Кэрэ]] диэн [[таптал|тапталлаах]] бэлэҕэ “үрдүку майгылар” [[Категория:кэрэ]] [[Категория:таптал]] [[Категория:классицизм]] [[Категория:аанглыйа]] kwpacvmvouzrrh822m37usmypuf0a67 0 1225 6588 6371 2020-11-17T03:25:50Z Iva-mf97 502 6588 wikitext text/x-wiki '''Бернард Шоу''' - [[Ирландия]] драма туруорааччыта. {{Q| [[Таптал|Тапталга]] мэлдьи биир [[киһи]] сыллыр оттон иккис киһи иэдэһин тоһуйар. "Киһи уонна улуу киһи"|Ааптар=[[Бернард Шоу]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:Ирландия]] {{Q|Өй-санаа эбэтэр күүс-уох өттүнэн [[дьахтар]] [[эр киһи]] курдук талымас эбитэ буоллар, киһи аймах эстиэ эбит.|Ааптар=[[Бернард Шоу]]}} [[Категория:эр киһи]] [[Категория:дьахтар]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] h59qv6mmckaaxauqxbi4eq2hpls5ti1 0 1226 6308 2020-10-19T03:43:17Z Арина Стручкова 347 ''''Луиза де Вильморен''' - Франция суруйааччыта, поэтесса. Биһиги киһиби...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6308 wikitext text/x-wiki '''Луиза де Вильморен''' - Франция суруйааччыта, поэтесса. Биһиги киһибитигэр буолбакка таптал иэйиитигэр бэриниилээхпит. “Кэрэ таптал”) [[Категория:таптал]] [[Категория:Франция]] ssm5kaasfr4uaq1wariaem61jm3ef4n 0 1227 6310 2020-10-19T03:49:29Z Арина Стручкова 347 ''''Люк де Вовенарг''' - Франция философа. Таптыыр [[дьахтар|дьахтары]] сүт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6310 wikitext text/x-wiki '''Люк де Вовенарг''' - Франция философа. Таптыыр [[дьахтар|дьахтары]] сүтэрэр диэн ыар уонна кылгас кэмнээх. "Максимнар уонна толкуйдаан көрүүлэр" [[Категория:таптал]] [[Категория:дьахтар]] [[Категория:Франция]] p0oitypuxt8xl3inen7hebh8bhrypbv 0 1228 8461 6721 2025-04-04T08:25:25Z Rachmat04 122 8461 wikitext text/x-wiki '''Джезуальдо Буфалино''' - Италия суруйааччыта. {{Q|Биһиги өр [[таптыыр]] дьоммутун саныыбыт уонна биһигини [[таптыыр]] дьоннору умнабыт.|Ааптар=[["Сыыһа толкуйдуур киһи"]] }} {{Q|Дьахтарга туох дииргин икки эрэ түгэҥҥэ билбэккин: [[таптал]] саҕаланарыгар уонна бүтэригэр.|Ааптар=[["Сыыһа толкуйдуур киһи"]]}} [[Категория:Италия]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] of2ci8igrz6vrv21eilm6fw223w126d 0 1229 6779 6771 2020-11-27T01:38:42Z Арина Стручкова 347 6779 wikitext text/x-wiki '''Вэнди Коуп''' - Аанглыйа поэтессата, педагог, суруналыыс уонна эрэдээктэр. [[Таптал|Тапталтан ]] эмп; көрсүһүмэн, эрийсимэн уонна суруйсуман. Уонна чэпчэки ньыма: кинини чугастык бил. "Тапталтан икки эмп" [[Категория:таптал]] [[Категория:аанглыйа]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ho2id1rdt4qfpw2vwr3myfs0u9bwbha 3 1230 6318 2020-10-19T21:24:01Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6318 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:24, 20 Алтынньы 2020 (+09)}} 1gr953k0z6lp5lmxlq3i0hf76ta8w2j 3 1231 6319 2020-10-19T21:24:23Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6319 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:24, 20 Алтынньы 2020 (+09)}} 1gr953k0z6lp5lmxlq3i0hf76ta8w2j 3 1232 6320 2020-10-19T21:24:45Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6320 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:24, 20 Алтынньы 2020 (+09)}} 1gr953k0z6lp5lmxlq3i0hf76ta8w2j 0 1233 6338 6337 2020-10-29T03:27:08Z Lukachevskaya 508 6338 wikitext text/x-wiki Магдалена Самозванец - Польша суруйааччыта. Эр киһи сүрүн ыра санаата – дьахтары кини харчытынан иитии. - "Эр дьоҥҥо эрэ анаан" [[Категория:эр киһи]] [[Категория:дьахтар]] [[Категория:Польша]] i0rf8xpy2wzn7rb59k51yfvx7mc7aht 0 1234 6360 6359 2020-10-29T03:45:25Z Афанасьева Анита 501 6360 wikitext text/x-wiki '''Вольтер''' (Франсуа Мари Аруэ) - 18-с үйэ Француз сырдатааччы философа, поэт, прозаик, сатирик, трагик, историк уонна публисист. {{Q|[[Дьахтар]] күүһэ - [[эр киһи]] мөлтөҕөр.|Ааптар= Күннүк}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:бэргэн этии]] g0jbd1iw84qllujnfz77rhq3ilv2r5b 0 1235 6608 6399 2020-11-17T03:35:01Z Iva-mf97 502 6608 wikitext text/x-wiki АХШ байыаннайа,юрист,публицист уонна оратор {{Q|- Лааҕыры тэрийэргэ сүүһүнэн эр киһи наада, оттон дьиэни тэринэргэ соҕотох дьахтар.|Ааптар=[[Роберт Ингерсолл]]}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]][[Категория:дьон алпаабытынан]] ciyh91804ncgepszpscg0jkhvhiowga 0 1236 6857 6856 2021-01-12T21:19:17Z HalanTul 17 6857 wikitext text/x-wiki '''Сирил Норткот Паркинсон''' — [[Аангылыйа]] байыаннай историга, суруйааччы, драматург, суруналыыс. Аан дойдуга "Паркинсон сокуона" диэн кинигэтинэн киэҥник биллэр. {{Q|Орто эр киһини кытта тэҥнээтэххэ, дьахтар – өйүн туппут харамай|Ааптар=[["Миссис Паркинсон сокуона"]]}} [[Категория:Эк киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] czwd2s6tfvuc9qbrypbvafzgrjpw2z3 0 1237 6730 6716 2020-11-20T00:49:36Z HalanTul 17 6730 wikitext text/x-wiki '''Генрих Гейне''' - [[Германия]] поэта, публицист уонна кэнники кэмнээҕи романтизм кириитигэ {{Q|Дьахтар эмиэ да дьаабылыка, эмиэ да эриэн үөн.|Ааптар="Лютеция"}} [[Категория:Германия]] [[Категория:Дьахтар]] 6oatorzi52ultnfp8rmjtvchxr3944z 0 1238 6589 6464 2020-11-17T03:26:29Z Iva-mf97 502 6589 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] суруйааччыта, суруналыыс {{Q|Аан дойду соҕотох дьахтары олох аһыммат|Ааптар=[[Маргарет Митчелл]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 417xjsb11wvh4i49d6ic4r7ozivqdsm 0 1239 6714 6363 2020-11-19T12:32:31Z LukachevskayaL 518 6714 wikitext text/x-wiki '''Дельфина Жижарден''' (фр. Delphine de Girardin) - [[француз]] суруйаачыта Дьахтар баһылыыр эрээри салайбат - «Парижтааҕы суруктар» [[Категория:дьахтар]] [[Категория:Франция]] i0f3qm8xxvq4o68swpsy298v68ojtl3 0 1240 6590 6465 2020-11-17T03:27:01Z Iva-mf97 502 6590 wikitext text/x-wiki [[Аангылыйа]] суруйааччыта {{Q|Аны билигин [[дьахталлар|дьахтар]] гаремтан тахсыбытын кэннэ уулусса эрэ сокуонунан олорор кыахтаах ("Бэриниилээх кэргэн")|Ааптар=[[Сомерсет Моэм]]}} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] axtzhod0uf04agjvty03h21swt5ekeh 0 1241 6745 6744 2020-11-20T08:57:25Z Bayrages 520 {{Q|Солбуллубат дьахталлары сэлээрчэх кыргыттар солбуйаллар |Ааптар=«Сир эстиитэ үтүө түмүктэниэ» }} |Ааптар=[[]]}} 6745 wikitext text/x-wiki '''Аркадий Давидович''' - [[нуучча]] суруйааччыта,афорист, 60 000 тахса афоризм ааптара. {{Q|Дьахтар – мал кээмэйэ.|Ааптар=}} - «Сир эстиитэ үтүө түмүктэниэ» [[Категория:дьахтар]] {{Q|Бастаан таптал бүтэр уһуга суох.|Ааптар=«Сир эстиитэ үтүө түмүктэниэ» }} {{Q|Солбуллубат дьахталлары сэлээрчэх кыргыттар солбуйаллар |Ааптар=«Сир эстиитэ үтүө түмүктэниэ» }} |Ааптар=[[]]}} o68sw4vv3mud0sie1vjrejoy1dvpf0h 0 1242 6591 6469 2020-11-17T03:28:04Z Iva-mf97 502 6591 wikitext text/x-wiki [[Франция]] суруйааччыта {{Q|Өй-санаа эбэтэр күүс-уох өттүнэн [[дьахтар]] [[эр киһи]] курдук талымас эбитэ буоллар, киһи аймах эстиэ эбит.|Ааптар=[[Поль Жеральди]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Дьахтар кинини талар эр киһини бэйэтэ талар|Ааптар="Таптал"}} 0uaceskf4hnfl4pyj7el663lzpgnzaz 0 1243 6592 6379 2020-11-17T03:28:30Z Iva-mf97 502 6592 wikitext text/x-wiki Франция суруйааччыта, литература теоретига, публицист {{Q|[[Таптал]] – икки киһи бэйэтин эрэ туһунан саныыра|Ааптар=[[Жермене де Сталь]]}} [[Категория:таптал]][[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|[[Таптал]] муҥура суох. Кини саҕалыырга толкуйу, бүтэргэ кутталы суох оҥорор|Ааптар=[[Жермене де Сталь]]}} [[Категория:таптал]] 96smhltyf7ydue6ccupmzvhh7pdgp5j 0 1244 8469 6593 2025-04-04T08:27:31Z Rachmat04 122 8469 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] суруйааччыта, оратор-мотиватор, профессор {{Q|[[Таптал]] диэн сиэркилэ, тапталлаахтар бэйэ бэйэлэригэр муҥура суоҕу көрөллөр|Ааптар=[[Лео Бускалья]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] je24xzoylk8d4whxps8xdnkfx63oqvu 0 1245 6594 6378 2020-11-17T03:29:21Z Iva-mf97 502 6594 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] поэта {{Q|[[Таптал]] диэн кимиэхэ эрэ баҕалаах буолууну ба5арыы|Ааптар=[[Роберт Фрост]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] nltxoo3g6xx6t4b0e0cpbhsnjlpkkl0 0 1246 6596 6398 2020-11-17T03:30:27Z Iva-mf97 502 6596 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] литературнай уонна театральнай критигэ {{Q|Таптал диэн дьахтар ытын таптыыра, ардыгар эр киһитин|Ааптар=[[Джордж Джин Нейтан]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Дьахтар төһөнөн сыыспакка курдат көрөр да, соччонон эр киһи санаата дьэҥкир |Ааптар=Театр. Драма. Кыргыттар }} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:эр дьон]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 5wcmijl3k4uq6bjw0tyb6k1b0uzw2nd 0 1247 6597 6383 2020-11-17T03:30:56Z Iva-mf97 502 6597 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] суруналыыһа, эссеист, сатирик. {{Q|Таптал диэн киһи күлбэт көрдөөх дьарыга|Ааптар=[[Генри Луис Менкен]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] b78jh1ibv0y1m7cou3dhbtbi1lwqzc1 0 1248 6599 6385 2020-11-17T03:32:04Z Iva-mf97 502 6599 wikitext text/x-wiki [[Франция]] бэчээттээн таһаарааччыта {{Q|Таптыыр буоллаххына тэҥнээбэккин|Ааптар=[[Бернар Грассе]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] ot7mwrtz8m779txflvkmrcquysam2hi 0 1249 6600 6386 2020-11-17T03:32:28Z Iva-mf97 502 6600 wikitext text/x-wiki [[Франция]] суруйааччыта {{Q|Таптыыр – диэн эрэйдэнии, таптатар диэн – эрэйи аҕалыы|Ааптар=[[Мари де Босак]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 3cu6jfomspho4mwbjn4axx8921v7e5n 0 1250 6601 6387 2020-11-17T03:32:49Z Iva-mf97 502 6601 wikitext text/x-wiki [[Италия]] суруйааччыта, телевидение ыытааччыта, кинорежиссёр, сценарист и артыыс {{Q|Биһиги аҥар кынаттаах аанньалларбыт, көтөр туһугар куустуһабыт|Ааптар=[[Лучано Де Крешенцо]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] g23v8v2mtnq1pcguak8mi1t0qbu99f3 0 1251 6603 6602 2020-11-17T03:33:21Z Iva-mf97 502 6603 wikitext text/x-wiki [[Англия]] суруйааччыта {{Q|Таҥара аньыылаах-харалаах киһини таптыырын курдук таптыахха сөп|Ааптар=[[Грэм Грин]]}} [[Категория:таптал]][[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Тапталбын күнүүнэн мээрэйдээбиппэр кини миигин олох да таптаабат эбит|Ааптар=[[Грэм Грин]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] f9qk5fgivzu4xay6cbz6reldr5qgov3 0 1252 6604 6389 2020-11-17T03:33:43Z Iva-mf97 502 6604 wikitext text/x-wiki [[Арассыыйа]], [[АХШ]] поэта, эссеист, драматург, тылбаасчыт {{Q|Таптал таптыыр киһитээҕэр күүстээх|Ааптар=[[Иосиф Бродский]]}} [[Категория:таптал]][[Категория:дьон алпаабытынан]] iowzn21x7k3ixx9v7gv00bu6hkgxbj4 0 1253 6522 6521 2020-11-01T09:05:56Z Арина Стручкова 347 6522 wikitext text/x-wiki Дьахтар сүүстэ да буруйдаах буоллун сибэккинэн даа саайыа суохтааххын [[Категория:Дьахтар]] Дьахталлар икки арыларыгар уратылаһыы дьахтар уонна эр киһи уратылаһыытыттынааҕар ордук күүстээх. [[Категория:Эр дьон]] {{Q|Тосхоллоох [[эр киһи]] киһи хараҕын тардыбат. Киһи хараҕын тардар эр киһи сүөргүтүк туттар. Киһи хараҕын тардар уонна тосхоллоох эр киһи – гей. Уоннааҕылар бары кэргэннээхтэр.|Ааптар= “Таптал туһунан бэргэн этиилэр” Мюнхен 1979}} [[Категория:эр киһи]] {{Q|Эр киһи дьахтар санаатын өйдүүрэ да буоллар итэҕэйиэ суоҕа этэ .|Ааптар=}} {{Q|Эр киһи дьахтар санаатын өйдүүрэ да буоллар итэҕэйиэ суоҕа этэ |Ааптар=Stove Furnace & Allied Appliance Workers Journal 1969}} {{Q|Кэргэттэрбит уонна дьүөгэлэрбит хаһан даҕаны көрсүспэттэрин туһугар иһиэҕиҥ!|Ааптар=Араас түгэҥҥэ тыл этиилэр” Англия}} {{Q|Таҥнарбыты бырастыы гыныахха сөп оттон хомойууну суох.|Ааптар=Анна Ахматова Лидия Гинзбургу кытта кэпсэтиитэ}} {{Q|Таҥнарыы быһыыны бырастыы гыналлар эрээри умнубаттар.|Ааптар=Мадлен де Лафейт хотун Севиньеҕа суруга}} {{Q|Сатамматах таптал кэнниттэн санааны чэпчэтэри көрдүүр киһи номнуо сэргэхсийбит|Ааптар=Мария дАрконвиль Майгы-сигили санаалара уонна бэргэн этиилэр}} dklavv0qaheevsmmwt6pkkbx7ay68v5 0 1254 6605 6391 2020-11-17T03:34:03Z Iva-mf97 502 6605 wikitext text/x-wiki [[Ливан]] уонна [[АХШ]] филосова, худуоһунньук, поэт и суруйааччы {{Q|[[Таптал]] тугун улаханай, оттон мин тугум кыратай|Ааптар=[[Халиль Джербан]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 68g4rys3vwoyrbzt7f4v2mufsfq83bq 0 1255 8005 8004 2023-01-16T00:18:31Z HalanTul 17 8005 wikitext text/x-wiki '''Платон''' (Б.э.и. 420-347 сс. эргин) — [[Былыргы Греция|былыргы гириэк]] бөлүһүөгэ, [[Сократ]] үөрэнээччитэ. Айымньыларын быһаччы эппэккэ, дьон кэпсэтиитин (диалог) халыыбынан суруйара. Отуттан тахса диалогу суруйбута. Онтон ордук биллэллэрэ "Судаарыстыба" (б.э.и. 380 с. эргин). {{Q|Таптыыр киһи таптатар киһитинээҕэр сөҕүмэр кэрэ, таҥараттан иэйилээх|Ааптар=[[Платон]]}} {{Q|Орто дойдуга баар билии дьиҥэр күлүк эрэ.|Ааптар=Земное знание всего лишь тень}} {{Q|Үтүө дьон бэлиитикэни сэргээбэт буолууларын төлөбүрэ (содула) — былааска куһаҕан дьон кэлиилэрэ.|Ааптар=}} [[Категория:Былыргы гириэктэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] d0fuxk1ah06vz61bbzx13nn9gn1vbkr 0 1256 6715 6397 2020-11-19T12:32:56Z LukachevskayaL 518 6715 wikitext text/x-wiki '''Ж. Делакур''' - [[француз]] учуонайа. Дьахтарга курдаттыы таайыы эр киһи туку толкуйдуу-саныы сылдьарын таайарыгар наада "Французстар бар сытыы өйдөрө" [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр дьон]] [[Категория:Франция]] h0huu69v4gpodus48ggd6y2yebfwqlq 0 1257 6395 2020-10-29T06:15:38Z Iva-mf97 502 ' Мин [[таптал]] диэн тугун билэбин, ол эрэн быһаар диэн көрдөһө да барыма...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6395 wikitext text/x-wiki Мин [[таптал]] диэн тугун билэбин, ол эрэн быһаар диэн көрдөһө да барыман [[Категория:таптал]] k7zwr1uszgu0ljogede56h4fnir0lpb 0 1258 8472 6607 2025-04-04T08:28:06Z Rachmat04 122 8472 wikitext text/x-wiki [[Рим]] мимическэй поэта {{Q|Таптыыр буоллаххына билбэккин, оттон билэр буоллаххына таптаабаккын|Ааптар=[[Публиций Сир]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 4dcz0ec528biuevlkjlabe9lerv47wu 0 1259 6536 6403 2020-11-08T03:38:56Z 188.244.248.120 6536 wikitext text/x-wiki '''Э. Исар ''' Дьахтар өйө толкуйа, солуута уонна мөккүөрэ суох. [[Категория:Дьахтар]] {{Q|Дьахтарга хаһан даҕаны мин эн тапталгар сөбө суохпу диэмэн, кини бэйэтэ ону билэр.|Ааптар=[Көрдөөх-нардаах аангылыйа тыла.]}} 8tv1s4ck912zlkls5dd1ig69wm9c55f 0 1260 6693 6692 2020-11-19T07:19:10Z HalanTul 17 6693 wikitext text/x-wiki '''Джакомо Казанова''' — [[Италия]] авантюриһа, айанньыт, суруйааччы. {{Q|Биһиги тапталы туохха да холообот эрэ буолан көрсүүлэр буолбуппут|Ааптар=[[Джакомо Казанова]]}} {{Q|Мин дьахтары бас бэриннэрбэппин, бэйэм бэринэбин|Ааптар=[[Джакомо Казанова]]}} {{Q|Үөрүйэҕэ суох кыыстан элбэххэ үөрэниэххэ сөп.|Ааптар=[["Олоҕум устуоруйатa"]]}} {{Q|Дьиҥнээх [[таптал]] диэн сороҕор имэҥнээх дуоһуйуу кэнниттэн үөскүүр. Инник түгэҥҥэ, таптал өлбөт үйэлээх, онтон сорох көрүҥэ, өйтөн оҥоруу үөскэҕэ буолан мүлчүргэнэ суох кэхтэр. |Ааптар=[[“Олоҕум устуоруйата”]]}} {{Q|Кини абааһы көрөр курдук таптыыр этэ – бу күнүүһүт сүрэх таптала.|Ааптар=[[«Олоҕум устуоруйата»]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Таптал]] fx3u9pl10af4hj04rpx6738cly0geak 0 1261 6611 6433 2020-11-17T03:36:32Z Iva-mf97 502 6611 wikitext text/x-wiki [[Италия]] суруйааччыта, суруналыыс {{Q|Көрсүү дьахтарын ырбаахыгын өтүүктээн саҕалаата эрэ көрсүүн буолан бүтэр|Ааптар=[[Роберто Джервазо]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Дьахтар маҥнайгы эр киһитэ – эбэтэр улахан таптал, эбэтэр улахан алҕас.|Ааптар="Саҥарар сверчок"}} {{Q|Биир да [[эр киһи]] дьахтары атын [[дьахтар]] билэрин курдук билбэт.|Ааптар=“Саҥарар чөҥчөҥө»}} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:эр киһи]] [[Категория:Бэргэн этии ]] gqgypa2ab1t70od9hd2gx8oq3snf50p 0 1262 6612 6407 2020-11-17T03:36:53Z Iva-mf97 502 6612 wikitext text/x-wiki {{Q|Кэрэ дьүһүннээх уонна үтүө сыһыаннаах кыыһы көрсөр кыаҕын улаатар, өскөтүн эн таскар: 1) Атын кыыс 2) Эн кэргэнин 3) Эйиигиннээҕэр кыраһыабай уонна баай доҕорун баар буоллахтарына|Ааптар=[[Роналд Байфилд]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 935euwlyf98b724lqyemqs63fat0jnj 2 1263 6586 6410 2020-11-17T03:00:37Z HalanTul 17 Бу сирэй ыраастаныллыбыт 6586 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1264 6613 6409 2020-11-17T03:37:18Z Iva-mf97 502 6613 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] сценариһа, драматург, суруйааччы {{Q|Түөрт уоннаах эр киһи сүүрбэлээх кыыһы таптыыра - кыыс эдэрин буолбакка бэйэтин эдэр сааһын көрдүүрэ.|Ааптар=[[Ленор Коффи]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] m2htasoyqa9fh5ga98r6xame1lez6wf 0 1265 6614 6411 2020-11-17T03:37:34Z Iva-mf97 502 6614 wikitext text/x-wiki [[АХШ]] эссеиһа {{Q|Хаһан да тэҥҥэ күлсүбэт киһигин дьиҥнээхтии таптаабаккын|Ааптар=[[Агнес Репплаер]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] grvlt48a5lzipa0vs3r8axjkuplidhy 0 1266 6615 6413 2020-11-17T03:37:58Z Iva-mf97 502 6615 wikitext text/x-wiki [[Франция]] суруйааччыта, драматург, сценарист {{Q|Ыарыы киһи тыыннааҕын кэриэтэ күнүү таптыырын бигэргэтэр|Ааптар=[[Анри Дювернуа]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] dqzvswqx5xl186kh5glbwkroyz0rbf6 0 1267 8440 6616 2025-04-04T08:20:35Z Rachmat04 122 8440 wikitext text/x-wiki [[Шотландия]] поэта, фольклорист {{Q|Баҕар [[таптал]] хараҕа суох буолтун иһин, күнүү тыыһынчанан харахтаах|Ааптар=[[Роберт Бертс]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] hxeypsiqjfeucgyiwtr8i7ppx4z4zfm 0 1268 6713 6712 2020-11-19T12:29:59Z LukachevskayaL 518 6713 wikitext text/x-wiki '''Шарлотта Перкинс Гилман''' - [[Америка]] феминистката, социолог, романистка, новеллистка, поэтесса,билим литератора, преподаватель уонна социальнай реформатор. {{Q|Дьахтар өйө диэн өйдөбүл суох. Мэйии дьахтар, эр киһи киэнэ диэҥҥэ арахсыбат.|Ааптар="Дьахтар уонна экэниэмикэ"}} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:эр дьон]] ntjm3xd6icuef0p5ak3enzi7tbvbxdf 0 1269 8466 6617 2025-04-04T08:26:40Z Rachmat04 122 8466 wikitext text/x-wiki [[Британия]] суруйааччыта, поэт {{Q|[[Таптал]] буолбакка күнүү хараҕа суох|Ааптар=[[Лоренс Даррелл]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] msfit8gbf1ku6a1gz0lws7slw9pt8qu 0 1270 6618 6419 2020-11-17T03:39:49Z Iva-mf97 502 6618 wikitext text/x-wiki [[Франция]] суруйааччыта, поэт {{Q|Дьахтар күнүүлүүрү сороҕор бырастыы гынар, күнүүлээбэти хаһан да бырастыы гыммат|Ааптар=[[Поль Жан Туле]]}} [[Категория:таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] 6altrsct90cyfcv4dt5nqml3bo2bx0j 0 1271 6619 6473 2020-11-17T03:40:24Z Iva-mf97 502 6619 wikitext text/x-wiki [[Италия]] бырааһа, гигиенист {{Q|Кыраһыабай дьахтар өйдөөх дьахтарга үгүстүк күнүүлүүр, оттон биллиилээх – дьиэ үлэһитигэр|Ааптар=[[Паоло Мантегацца]]}} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] {{Q|Таптал – саамай саата суох, улуу, көннөрүллүбэт, саамай улахан кырдыгы көрбөт көстүү.|Ааптар= "Таптал физиологията"}} cetp06v36gz6tpz1wm6n8fu9cqreiwf 0 1272 7936 6423 2022-11-30T21:18:40Z Kwamikagami 720 7936 wikitext text/x-wiki Эйлис Эллис — Ангылыйа сурйааччыта, биэс оҕо ийэтэ. {{Q|[[Эр киһи]] [[дьахтар]]ы таптыыр. Дьахтар [[оҕо]]тун таптыыр, оҕо хомягы таптыыр, оттон хомяк кими да таптаабат.|Ааптар=Би-би-си “Бэлиэтэнии” (1987) биэриитигэр этиитэ}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Оҕо]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] iwjwfhakty9gpb48707tfc8crri7nx8 0 1273 8438 6425 2025-04-04T08:20:15Z Rachmat04 122 8438 wikitext text/x-wiki '''Николай Чернышевскай''' - Нуучча литературнай кириитигэ, революционер-демократ, утопическай социализмы үөрэтээччи, философ-материалист, публицист уонна суруйааччы. Маҥнайгы тапталы отут да сааскар көрүс кини син биир ыраас оҕо таптала - "Пролог" [[Категория:Таптал]] 7bb6ip6m5x75chwm19hn0omgt7avw6w 0 1274 6426 2020-10-29T07:19:10Z Афанасьева Анита 501 ''''Ойген Розеншток-Хесси''' - Ниэмэс уонна Эмиэрикэ религиознай философи...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6426 wikitext text/x-wiki '''Ойген Розеншток-Хесси''' - Ниэмэс уонна Эмиэрикэ религиознай философиятын бэрэстэбиитэлэ, "диологическай толкуй" концепциятын бэргэнник көрдөрбү, уонна ини төрүөт гынан историяҕа, социологияҕа уонна уобсастыба теологиятыгар саҥа көрүүнү оҥорбут учуутал. {{Q|Туохха да итэҕэйбэт [[эр киһи]]эхэ, синбиир кинини итэҕэйэр [[дьахтар]] наада.|Ааптар=У,Х. Оден. “Аналлаах дойду: Бары сир кинигэтэ}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] 4m2ibrjkpp0xl0f56uphlko6d2mdaf2 0 1275 6732 6429 2020-11-20T07:48:53Z Bayrages 520 6732 wikitext text/x-wiki '''Эндрю Маккензи''' - Британия модельера, Милаҥҥа олорор уонна улэлиир. {{Q|Баайа барыта баар [[эр киһи]]эхэ күндү бэлэх – бу [[баай]]ы барытын туохха барыырын билэр [[дьахтар]].|[[Категория:Ааптар=“Суруйааччыларга уонна араатардарга аналлаах 14000 этии»}}]] Кыыһы эмискэччи уураабаттар, ол эрээри кини күүтэринээҕэр түргэнник ууруохха сөп. [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] n0m1sl5to418qztfrv65gh3qvx57h8v 0 1276 6434 2020-10-29T07:38:13Z Афанасьева Анита 501 ''''Габриэль Лауб''' - Чех уонна Ниэмэс сурналыыһа, суруйааччыта. Афоризмн...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6434 wikitext text/x-wiki '''Габриэль Лауб''' - Чех уонна Ниэмэс сурналыыһа, суруйааччыта. Афоризмнарынан биллиилээх. {{Q|Хас биирдии [[эр киһи]]эхэ бу олоххо үс кэрэ аҥар баар буолуохтаах: [[ийэ]]тэ, ойоҕо уонна саатар биир, кинини эр курдук көрөр [[дьахтар]].|Ааптар=“ Кыыһырбыт толкуй: Бэргэн этиилэр”}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] 9kk2iboltyca5sid1aqdz7p238qzpya 0 1277 7972 6443 2022-12-18T05:09:46Z Kwamikagami 720 7972 wikitext text/x-wiki '''Евгений Шварц''' — нуучча [[сэбиэскэй прозаига]], поэт, драматург, суруналыыс {{Q|Наһаа өс киирбэх буолан адьас кутталлааҕы этиэххэ сөп.|Ааптар=“Сыгынньах хоруол”}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Сэбиэскэй проза]] ablujnklgs12h2ncllzzugrnmv63hyq 0 1278 8465 6656 2025-04-04T08:26:30Z Rachmat04 122 8465 wikitext text/x-wiki '''Дорис Лессинг''' - Ангылыйа фантаст суруйааччыта. {{Q|[[Эр киһи]] [[дьахтар]]тан хаһан да тугу да көрдөөбөт, ол эрэн сороҕор, наадыйар эрэ кэмигэр, барытын көрдүүр.|Ааптар=“Көмүс тэтэрээт»}} {{Q|Икки киһи төһө да бэйэ-бэйэтин кичэйэн таллар, хаһан даҕаны бэйэ-бэйэлэригэр барытын сатаан солбуйбаттар |Ааптар=[[Уон тохсус нүөмэргэ]]}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nnov3iphiyi5oi6mll5hpq69yagiksb 0 1279 6444 2020-10-29T07:50:09Z Афанасьева Анита 501 '{{Q|[[Эр киһи]] [[дьахтар]] кини туһугар оҥорорун туоххтааҕар да намыыһахт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6444 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Эр киһи]] [[дьахтар]] кини туһугар оҥорорун туоххтааҕар да намыыһахтык сыаналыыр.|Ааптар=“Таптал туһунан бэргэн этиилэр» (Мюнхен, 1979)}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Бэргэн этии]] 8wxjcxfq9tgtzcn1w55ajvtxfrzjhkj 0 1280 6640 6447 2020-11-17T13:21:39Z SardaanaKho 511 6640 wikitext text/x-wiki '''Марчелло Мастроянни''' - итальянский актер {{Q|Дьахтар хараҕын уута кэпсэтиини атыннык салҕааһын.}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Италия]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6lrjmufab20gy0ru4fw3xe233wmlqaq 0 1281 6641 6448 2020-11-17T13:24:26Z SardaanaKho 511 6641 wikitext text/x-wiki '''Жан Ануй''' - франция драматурга, сценарист, франция ХХ үйэ литэрэтиирэтин биллэр-көстөр деятелэ {{Q|Дьахтар бэйэтэ бааһырдыбатаҕын куруутун кутуруйар.|Ааптар=[["Бито барахсан"]]}} [[Категория:Франция]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] iulkx0mytsped9j8libpsulm5sl3tom 0 1282 6449 2020-10-29T08:03:23Z Афанасьева Анита 501 ''''Патнем Уил''' - суруйааччы? {{Q|[[Дьахтар]] – [[эр киһи]]эхэ олох кумах куй...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6449 wikitext text/x-wiki '''Патнем Уил''' - суруйааччы? {{Q|[[Дьахтар]] – [[эр киһи]]эхэ олох кумах куйаарын ааһарыгар көмөлөһөр тэбиэн.|Ааптар=“Бобуулаах кыраныысса”}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Бэргэн этии]] 7ak3z3urhszptk2te5a00bw8gpca9d0 0 1283 6450 2020-10-29T08:05:18Z SardaanaKho 511 ''''Юзеф Булатович''' - польскай афорист. {{Q|Дьахтар куотуһааччытын тэһэ а...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6450 wikitext text/x-wiki '''Юзеф Булатович''' - польскай афорист. {{Q|Дьахтар куотуһааччытын тэһэ анньаары бугул быыһыттан иннэ да булуо. |Ааптар=[["Мунаарабын, ол аата тыыннаахпын"]]}} [[Категория:Польша]] [[Категория:Дьахтар]] b1032a3geqe1o6w19077fbu33ruimem 0 1284 6643 6451 2020-11-17T13:28:39Z SardaanaKho 511 6643 wikitext text/x-wiki '''Пьер Шодерло де Лакло''' - французскай политик, военачальник уонна суруйааччы {{Q|"Уодаһыннаах" диэн тыл "тыйыс" диэн тыл кэннэ [[дьахтар]]га саамай минньигэс. |Ааптар=[["Кутталлаах сибээс"]]}} [[Категория:Франция]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 84upqyl9gze2eapfk4m8ll30qvfexbw 0 1285 6452 2020-10-29T08:10:20Z Афанасьева Анита 501 ''''Ян Фленинг''' - Британия сурналыыһа, муорскуой байыаннай разведка офи...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6452 wikitext text/x-wiki '''Ян Фленинг''' - Британия сурналыыһа, муорскуой байыаннай разведка офицера уонна суруйааччы. Супершпион Джеймс Бонд туһунан ромааннар автора. {{Q|[[Эр киһи]]эхэ лаампаны курдук араарыахха уонна холбуохха сөп [[дьахтар]] наада.|Ааптар=Д.Пирсон “Ян Фленинг олоҕо”}} [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] 4du76ow2iijdcxv6ifx7f1acjxr1ijb 0 1286 8453 6649 2025-04-04T08:23:35Z Rachmat04 122 8453 wikitext text/x-wiki '''Янина Ипохорская''' - польскай худуоһунньук, суруналыыс, суруйааччы уонна тылбаасчыт {{Q|[[Дьахтар]] [[эр киһи]]эхэ тугу да этэрэ суох буоллаҕына, ону кылгастык этиэхтээх. |Ааптар=[["Улуу, орто, кыра киһи уонна Фафика ыт санаата"]]}} {{Q|Эдэр [[дьахтар]]га тыһыынчанан куттал суоһуур, олортон сороҕо эрэ дьиҥнээхтии дуоһутар. |Ааптар=[["Улуу, орто, кыра киһи уонна Фафика ыт санаата"]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Польша]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] pypp5wrjgo7ptzl1qq6okgiw03x4n97 0 1287 6645 6454 2020-11-17T13:30:49Z SardaanaKho 511 6645 wikitext text/x-wiki '''Поль Судэ''' {{Q|[[Дьахтар]] сороҕор чуумпурар, ол эрэн этэрдээх буоллаҕына эрэ буолбатах. |Ааптар=[[М.Малу "Күлүүлээх тылдьыт"]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] qzje20ykn9wlbpgw7vyx6hl9zpol2su 0 1288 6646 6457 2020-11-17T13:31:30Z SardaanaKho 511 6646 wikitext text/x-wiki '''Изабелла Альенде''' - суруйааччы, суруналыыс. {{Q|[[Дьахтар]] дьон тугу саҥарарын буолбакка, тугу сибигинэһэрин интэриэһиргиир. |Ааптар=[["Афродита"]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 165fta3410umasmhise3za7gaiu2gfs 0 1289 6461 2020-10-29T08:21:48Z SardaanaKho 511 '{{Q|[[Дьахтар]]ы салайарга икки ньыма баар, ол эрэн ону ким да билбэт. |Аап...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6461 wikitext text/x-wiki {{Q|[[Дьахтар]]ы салайарга икки ньыма баар, ол эрэн ону ким да билбэт. |Ааптар=[[Американскай тойоннооһун]]}} qv5dj86z3kdjsjjkazoknkd9gasbd6p 0 1290 6648 6462 2020-11-17T13:33:04Z SardaanaKho 511 6648 wikitext text/x-wiki '''Джон Чертон Коллинз''' - британскай литэрэтиирэ кириитигэ {{Q|[[Дьахтар]] сыыһа этэрин дакаастыахха сөп, ол эрээри ону киниэхэ сатаан өйдөппөккүн. Л.Смит |Ааптар=[["Аангылыйа афоризмнарын антологията"]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Британия]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] mgt7ilwqk6fnozlxpsfjemn6gqwu87e 0 1291 6650 6466 2020-11-17T13:34:32Z SardaanaKho 511 6650 wikitext text/x-wiki '''Клайв Стейплз Лью́ис''' — британскай суруйааччы, поэт, учуонай {{Q|Имэҥирии [[таптал]]а суох холбоһууга дьулуһар, тапталга ылларыы – киһиэхэ бэйэтигэр |Ааптар=[["Түөрт таптал"]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] lb0xphijlyyess83lngr3k5ricudj96 0 1292 6709 6472 2020-11-19T12:27:25Z LukachevskayaL 518 6709 wikitext text/x-wiki '''Ричард Бах''' - [[америка]] суруйааччыта, философ, публицист, пилот. {{Q|Соҕотохсуйуу утарыта – бииргэ буолуу буолбакка, чугас буолуу. -"Үйэлээх устун далаһа"|Ааптар=}} {{Q|Ханнык баҕар тылга таҥара диэн тыл кэнниттэн таптал [[Категория:таптал]] саамай туттуллар тыл.|Ааптар="Үйэлээх устун далаһа" }} 6cdft28xftaeo01ukim9ehe40wctjlo 0 1293 6708 6690 2020-11-19T12:26:19Z LukachevskayaL 518 6708 wikitext text/x-wiki '''Марин Даффи''' - [[Британия]] суруйааччыта, поэтесса, драматург. {{Q|Таптыыртан сордоноҕун – ол аата олоҕу олороргуттан сордоногун. Бу эмтэммэт баас.|Ааптар="Баастар"}} [[Категория:таптал]] ct7ag7q3zqctuf42eav5q181gg3vjhe 0 1294 6707 6689 2020-11-19T12:25:34Z LukachevskayaL 518 6707 wikitext text/x-wiki '''Минна Антрим''' - [[Америка]] суруйааччыта. {{Q|Эр киһи сордоору эрэ сымнаҕас быһыыланар, дьахтар сымнаҕаһын босхолоору эр дьону сордуур.|Ааптар="Сытыы кырдьык уонна кистэлэҥ таайтарыылар"}} [[Категория:эр киһи]] [[Категория:дьахтар]] [[Категория:эр дьон]] f22fi667lgoihgl5nhska68ygpizjgu 0 1295 7868 6706 2022-07-21T01:06:45Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Франсуа де Ларошфуко]] 7868 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Франсуа де Ларошфуко]] iywhx15asg8gasvsoma9tlaqg2ffew4 0 1296 6652 6479 2020-11-17T13:36:44Z SardaanaKho 511 6652 wikitext text/x-wiki '''Эмиль-Огюст Шартье''' - суруйааччы, философ {{Q|[[Таптал]]тан дуоһуйуу дуоһуйууну, таптыыры умуннарар |Ааптар=[["Дьол туһунан"]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] e4crh07v0yqpd4fqtjuymgqpw02oby3 0 1297 6688 6687 2020-11-18T12:07:24Z LukachevskayaL 518 6688 wikitext text/x-wiki '''Рената Литвинова''' - тыйаатыр уонна киинэ артыыската , кинорежиссёр, сценарист, ыытааччы. {{Q|Таптал- биэрэр баҕа, имэҥ – ылар баҕа |Ааптар=Рената Литвинова интервьютугар}} [[Категория:таптал]] [[Категория:имэҥ]] guyd540652cypw9eeqgtocbc9e6s0l0 0 1298 6654 6482 2020-11-17T13:38:12Z SardaanaKho 511 6654 wikitext text/x-wiki '''Натаньел Бранден''' уонна '''Диверс Бранден''' {{Q|[[Таптал]]ы харайарга тапталтан атын өссө туох эмэ наада |Ааптар=[[Р.Маджио "Таптал туһунан цитаталар" 1997]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ardd0fkyhej0urfb5yu5end9l484h2d 0 1299 6655 6483 2020-11-17T13:39:45Z SardaanaKho 511 6655 wikitext text/x-wiki '''Уолтер Липпманн''' - [[АХШ]] суруйааччыта, суруналыыс {{Q|[[Таптал]] икки киһи бэйэ-бэйэтин таптыырыттан буолбакка, бииргэ элбэҕи таптыырыттан эрэ бөҕө |Ааптар=[[Майгыга аан тыл]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:АХШ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] isj3j8zyve44pyrxho7ljdw7pvnqh9z 0 1300 6658 6486 2020-11-17T13:42:59Z SardaanaKho 511 6658 wikitext text/x-wiki Джеро́м Кла́пка Джеро́м — [[АХШ]] юморист-суруйааччыта, драматург {{Q|[[Дьахтар]] таптала ийэ тапталыгар майгынныыр. Дьахтар [[эр киһи]] туһунан буолбакка, дьиэтин туһунан саныыр |Ааптар=[[Энтони Джон]]}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fkoeasx3lypwkb9pplouszwa5ryjmt9 0 1301 6659 6488 2020-11-17T13:44:02Z SardaanaKho 511 6659 wikitext text/x-wiki '''Луис Ривера'''(дьиҥ.аата '''Кирилл Алексеев''') - нуучча суруйааччыты {{Q|[[Таптал]]га бэйэни бүтүннүү аныырга бэйэҕин өлөрүөххүн наада. |Ааптар=[[Өлүүттэн арҕаа]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] binhvxapfejbnfkryvzcwbxmnsr1ewc 0 1302 6705 6686 2020-11-19T12:23:40Z LukachevskayaL 518 6705 wikitext text/x-wiki '''Луций Анней Сенека''' - [[Рим]] бөлүһүөгэ, поэт. {{Q|Биир киһиттэн ордугу таптаабатах буоллаххына, ол да киһини ситэ таптаабаккын. |Ааптар="Луцилияҕа суруктар"}} [[Категория:таптал]] iamf8h46siyb46q4obgnylof665v63v 0 1303 7086 6704 2021-12-01T01:27:44Z 188.162.254.230 7086 wikitext text/x-wiki '''Этьен Рей''' — [[француз]] суруйааччыта {{Q|Таптыыр [[дьахтар]]ын – элбэх муҥу көрдөрүөххэ сөп дьахтар. |Ааптар=[[Майгы-сигили уонна түктэри майгы-сигили максимнара]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Франция]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] {{Q|Дьоло суох дьон сордонорго сүрэхтээхтэр, ол эрээри таптыырга суох|Ааптар="Максимнар"}} 1wzryqj473847r5e93eigejmecznsep 0 1304 6662 6495 2020-11-17T13:48:01Z SardaanaKho 511 6662 wikitext text/x-wiki '''Константин Семёнович Мелихан''' — нуучча суруйааччыта, күлүү-элэк кинигэтин ааптара {{Q|[[Таптал]] кыыма онно харчы бырахтахха өссө күүскэ умайар. |Ааптар=[[“Донжуан күннүгэ”]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ts2npgw8sp2h9dwfv5la7pz7nubfgiy 0 1305 6663 6496 2020-11-17T13:49:12Z SardaanaKho 511 6663 wikitext text/x-wiki '''Лоуренс Джонстон Питер''' — канадскай педагог. {{Q|Харчыга [[таптал]]ы атыыласпаккын, ол эрэн атыы төрүт кирбиититтэн тупсарыахха сөп. |Ааптар=[[“Питер цитаталара”]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Канада]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 13057etzials5swrfyz2hd95z56ac3c 0 1306 6802 6685 2020-12-11T02:19:22Z HalanTul 17 6802 wikitext text/x-wiki '''Блез Паскаль''' - [[Франция]] математига, механик, физик, литератор уонна бөлүһүөк. {{Q|Уон сылы быһа таптаабыт дьахтарын таптаабат. Оннук буолумуна! Кинилэр уруккутун курдук буолбатахтар. Кинилэр эдэр да этилэр. Билигин дахтара букатын атын. Кини уруккутун, баҕар, билигин да таптыа этэ.|Ааптар="Толкуйдар"}} [[Категория:дьахтар]] [[Категория:таптал]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Франция учуонайдара]] smo98g647kbctxhg93hw9fl0p5tctpb 0 1307 6585 6499 2020-11-17T02:49:18Z HalanTul 17 6585 wikitext text/x-wiki '''Жан Бодрийяр''' (Jean Baudrillard; 1929–2007) — французскай философ-постмодернист, культуролог, социальнай теоретик, суруйааччы уонна публицист. {{Q|Айыыта-харата суох буолуу – саамай күүстээх көбүтүү ньымата. |Ааптар=[[“Сөрүүн ахтыылар”]]}} [[Категория:Франция]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ax7vchocdd2gbqx5xzh0xsazjmjic9a 0 1308 7767 6703 2022-06-18T22:49:33Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Пауло Коэльо]] 7767 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Пауло Коэльо]] ax4y5o77kbl9e5y54cq9owvbn4vqs0w 0 1309 6664 6501 2020-11-17T13:50:09Z SardaanaKho 511 6664 wikitext text/x-wiki '''О́лдос Ле́онард Ха́ксли''' — [[АХШ]] суруйааччыта, новеллист уонна философ. {{Q|Ыраас [[сигили]] – саамай истиҥэ суох сексуальнай токурутуу. |Ааптар=[[Хараҕа суох Газка]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] dmq7ux4v5e5uxw5qpzuknlf2kogvuj7 0 1310 6702 6682 2020-11-19T12:21:34Z LukachevskayaL 518 6702 wikitext text/x-wiki '''Артур Миллер''' - [[Америка]] драматурга, прозаик, «Смерть коммивояжёра» пъеса ааптара. {{Q|Мин эмиэ кинини таптыыбын, ол эрээри биһиги ньиэрбэбит сөп түбэспэт.|Ааптар="Морган хайатыттан түһүү"}} [[Категория:таптал]] 8y6ygblxos4wivdaakzmf7tnmved80h 0 1311 8375 8374 2024-11-25T03:30:59Z Ojkhol 893 8375 wikitext text/x-wiki '''Эрнест Хемингуэй''' - [[Америка]] суруйааччыта, суруналыыс. {{Q|Икки киһи бэйэ-бэйэтин таптыыр буолллаҕына бу дьоллоохтук түмүктэммэт. |Ааптар="Эбиэт кэннэ өлүү"}} {{Q|Сыаркаптарга, бырабыыталыстыба дьиэлэригэр уонна болуоссаттарга сылдьан бириэмэҕитин таах бараамаҥ. Атын култуураны өйдүөххүтүн баҕарар буоллаххытына, олохтоох баардарга түүн сылдьыҥ.|Ааптар=Не тратьте время на церкви, правительственные здания и площади. Если вы хотите понять другую культуру, проведите ночь в местных барах}} [[Категория:таптал]] ozs73gpzifpca46jstp03uffl08yzv6 0 1312 6666 6505 2020-11-17T13:52:17Z SardaanaKho 511 6666 wikitext text/x-wiki '''Джойс Кэ́рол О́утс''' (англ. Joyce Carol Oates, төр. бэс ыйын 16, 1938с.) — [[АХШ]] суруйааччыта, прозаик, поэтесса, драматург, кириитик. {{Q|[[Таптал]]га икки эрэ өйдөбүл баар: эт-сиин уонна [[тыл]]. иирий”|Ааптар=[[“Эр дьону уонна дьахтары туох ситимниирий"]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:Эр киһи]] [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7uykionka0r5y9oy2a08p9fm63vohth 0 1313 6667 6506 2020-11-17T13:52:39Z SardaanaKho 511 6667 wikitext text/x-wiki '''Рэ́ймонд То́рнтон Ча́ндлер''' — АХШ реалист-суруйааччыта и кириитик. {{Q|Кини миэхэ бэлэхтээбит мичээрэ ыстааным сиэбин тэһэ сиэтэ. |Ааптар=[[“Быраһаай, тапталлааҕым”]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] h02ssqh3jg9l0mclk3nk6ycn75luzbq 0 1314 6507 2020-10-29T11:05:42Z Lukachevskaya 508 'Биһиги төһө да устуоруйаҕа уонна ускуустубаҕа суруллубутут курдук дь...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6507 wikitext text/x-wiki Биһиги төһө да устуоруйаҕа уонна ускуустубаҕа суруллубутут курдук дьолу уонна тапталы күүтэбит. [[Категория:таптал]] [[Категория:дьол]] kvi1k5ysgdssohqhx8gb207w3hkyxsx 0 1315 6700 6680 2020-11-19T12:20:04Z LukachevskayaL 518 6700 wikitext text/x-wiki '''Хелен Роуленд''' - [[Америка]] суруналыыһа, суруйааччы. {{Q|Эр киһи хайдах арахсары билбэт, дьахтар хаһан арахсарын билэр.|Ааптар="Эр дьонтон ыйытык"}} {{Q|Икки үс нэдиэлэ таптатыан баҕарар эр киһиэхэ мин эйиигин өрүүтүн таптыам диэн эрэннэрии туохтааҕар да абалаах.|Ааптар= Эр дьонунан ыйынньык.}} [[Категория:таптал]] [[Категория:эр киһи]] [[Категория:эр дьон]] k2603l2ul4wtnt0vjglz0fizxhqarsg 0 1316 6668 6512 2020-11-17T13:53:55Z SardaanaKho 511 6668 wikitext text/x-wiki '''Эллис Генри Хэвлок''' (1859–1939), английскай сексолог и общественнай деятель. {{Q|Сөпкө өйдөммүт имэҥнээх чугасыһыыны муусуканы уонна үҥкүүнү эрэ кытта тэҥниэххэ сөп. |Ааптар=[[“Таптал уонна хоонньоһуу туһунан”]]}} [[Категория:Таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] fxq69wwsuaoonkruwmb5pbn4bfaxs9n 0 1317 6677 6511 2020-11-18T11:53:06Z LukachevskayaL 518 6677 wikitext text/x-wiki '''Николай Карамзин''' - Нуучча биллэр литератора, суруйааччыта. {{Q|Баҕа санаа туолуута таптал сэрэхтээхтик угуйуу|Ааптар= "Сордоох Лиза"}} [[Категория:таптал]] kt7j9s4t8tm2n210z2qg7h5latb3ks3 0 1318 7771 7770 2022-06-19T23:02:58Z HalanTul 17 7771 wikitext text/x-wiki '''Пауло Коэльо''' — [[Бразилия]] прозаига, бэйиэтэ. {{Q|Дуоһуйуу уонна толору дьоллонуу икки ардыгар эмпэрэ баар. |Ааптар=[[“Уон биир мүнүүтэ”]]}} {{Q|Таптаабат киһиҥ хаһан баҕар сыыһатык толкуйдуур. Бу аксиома олох тэҥэ бүппэт.|Ааптар="Таптал айылҕата"}} {{Q|Дьон саҥатын истэ сылдьыбатаҕым буоллар элбэҕи да оҥоруом этэ дии санаабаккын дуо?|Ааптар=Подумай, сколько бы ты мог сделать, если бы не чужое мнение}} [[Категория:Бразилия]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччылар]] s9gfnbat4vaiighdsugw2sjsra4kgqi 0 1319 6669 6516 2020-11-17T13:54:58Z SardaanaKho 511 6669 wikitext text/x-wiki '''Анатоль Пол Боярд''' (1920 - 1990) АХШ суруйааччыта, литературнай [[кириитик]]. {{Q|Таптыыр киһибит этэ-сиинэ хаһан даҕаны барыта сыгынньах буолбат, - биһиги иэйиибитинэн таҥныбыт уонна араамаламмыт. |Ааптар=[[“Эр дьон, дьахтар уонна атыттар намтаан иһэр бэрээдэгинэн”]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:дьон алпаабытынан]] jmh3e7wxrol8zwogyhi2g745upnfk1z 0 1320 6670 6584 2020-11-17T13:55:39Z SardaanaKho 511 6670 wikitext text/x-wiki '''Ширли Маклейн''' - [[АХШ]] [[актриса]]та, суруйааччы. {{Q|Хоонньоһуу хаһан даҕаны хоонньоһуунан эрэ муҥурдаммат. |Ааптар=[[“Күн уотугар үҥкүүлүү сылдьан” (автобиография)]]}} [[Категория:АХШ]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fmy3bug2qer0e9bjayda4pl5m13qxmd 0 1321 6695 6676 2020-11-19T07:22:06Z HalanTul 17 6695 wikitext text/x-wiki ''''''Лидия Гинзбург'''''' - литературовед, литературнай кириитик, прозаик. {{Q|Эр дьоҥҥо табыллыбатах [[таптал]] хайҕабыл кэриэтэ, тоҕо диэтэр бу таптал кинилэр муҥнамматтар. Бу таптал кинилэри оннооҕор киэргэтэргэ дылы. Оттон табыллыбатах тапталлаах дьахтары көрөртөн, трамвай үрдүгэр ыттыбыт дьахтары эр киһи тэбэн түһэрэринии, киһи курутуйар.|Ааптар="Суруксут остуолугар олорор киһи"}} [[Категория:литературовед]] [[Категория:литературнай кириитик]] [[Категория:прозаик]] [[Категория:таптал]] [[Категория:эр дьон]] c74pehlcuz5oaleof7gthu7ibwk6nsp 0 1322 6519 2020-10-30T11:56:18Z HalanTul 17 ''''Харчы''' {{Q|Байдыҥ даҕаны дьон эйигин кытта буолбакка, харчыгын кытта...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6519 wikitext text/x-wiki '''Харчы''' {{Q|Байдыҥ даҕаны дьон эйигин кытта буолбакка, харчыгын кытта алтыһар буолаллар.|Ааптар=[[Яковлев Владимир ("Коммерсант")|Яковлев Владимир]], "Коммерсант" издательскай дьиэ төрүттээччитэ}} h8er38lt7arwrvopmqlr0wjf15mx8f6 3 1323 6524 2020-11-02T07:57:23Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6524 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 16:57, 2 Сэтинньи 2020 (+09)}} 95d4wvnva2bbrxecnquzzuddfckooyi 3 1324 6525 2020-11-02T07:57:41Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6525 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 16:57, 2 Сэтинньи 2020 (+09)}} 95d4wvnva2bbrxecnquzzuddfckooyi 0 1325 6528 6527 2020-11-02T23:49:00Z HalanTul 17 6528 wikitext text/x-wiki '''Соргу''' (саргы, {{lang-ru|удача}}) — дьолуо, баарт, табыллыы. {{Q|Соргуга итэҕэйэр соргулаах буолар.|Ааптар=[[Кристиан Фридрих Хебель]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] l63mw1sg2xg3kn5xy3otcismfxyn92b 0 1326 6530 6529 2020-11-07T08:29:00Z 188.244.248.120 6530 wikitext text/x-wiki '''Мюнхен'''- куорат аата Дьахтар эйиигин муҥурдаппат буоллаҕына дьолу сатаан биэрбэт. - "Таптал бэргэн этиилэрэ" 1ggk017ecx3t7l2rw8dg1qy8ba5zhx8 0 1327 6748 6747 2020-11-20T11:36:16Z Bayrages 520 6748 wikitext text/x-wiki '''Миньон Маклофин''' — [[АХШ]] дьахтар суруйааччыта {{Q|«Миигин хайдах баарбынан ылын» диэн «Мин эн таптала да суох олоруохпун сөп» диэҥҥэ тэҥнээх.|Ааптар=Ньиэрбэ ыарыһах суруктара.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 4zvvnvm4l4p95fp81n16rlk7zuqxzfv 0 1328 6534 2020-11-08T03:32:48Z 188.244.248.120 ''''Шейла Делейни'''- Аангылыйа суруйааччыта, драматурга. Эһиги кими тапт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6534 wikitext text/x-wiki '''Шейла Делейни'''- Аангылыйа суруйааччыта, драматурга. Эһиги кими таптаабыт киһи диэн көрдөнөҕүт да, эһиэхэ бэйэҕитин таптыыр киһи наада. Мүөт амтана. 4yyo4epjwlxqiwb1ypbazafi2oi9p0x 0 1329 6812 6537 2020-12-22T11:54:07Z Visem 93 6812 wikitext text/x-wiki '''Лех Якуб'''- [[Польша]] афориһа. Кини миигин таптыыр дуо диэн ыйытар буоллаххына, ол аата таптаабат. Таптыыра буоллар ыйытыа суох этин. (Кини олус да элбэх ааттаах! Таптал бэргэн этиилэрэ) cah72kbuqxxdcpt2gu9a2qheoffp8sa 0 1330 6539 2020-11-08T03:48:10Z 188.244.248.120 ''''Марчелло Мастрояние'''-Италия артыыһа Тапталга уйдарбыт дьахтары ту...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6539 wikitext text/x-wiki '''Марчелло Мастрояние'''-Италия артыыһа Тапталга уйдарбыт дьахтары тугу баҕарарын барытын гыннаттарыахха сөп. dpqx5dyr752yystuyqull9oqvy1if1n 0 1331 6540 2020-11-08T03:50:12Z 188.244.248.120 ''''Федор Достоевский''' - нуучча суруйааччыта, бөлүһүөк. Үҥкүү – таптал...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6540 wikitext text/x-wiki '''Федор Достоевский''' - нуучча суруйааччыта, бөлүһүөк. Үҥкүү – таптал суолтатын өйдөтөр, буолбат дуо. Суруйааччы күннүгэ. kqnfb0sw3tpz5wxw66g673o3lfvlpvh 0 1332 6541 2020-11-08T03:52:12Z 188.244.248.120 ''''Софи Десмонд'''- Франция суруйааччыта. Атах сөбүлэһэр боллаҕына, сүрэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6541 wikitext text/x-wiki '''Софи Десмонд'''- Франция суруйааччыта. Атах сөбүлэһэр боллаҕына, сүрэх батыһар. Классическай уонна аныгы үҥкүү учуутала. mcsy7zi4cyupmqgdm44a14fordujrhw 0 1333 6542 2020-11-08T03:53:20Z 188.244.248.120 ''''Уолтер Рали''' Роман – дьиэ эйгэтиттэн таһыччы таптал остуоруйата....' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6542 wikitext text/x-wiki '''Уолтер Рали''' Роман – дьиэ эйгэтиттэн таһыччы таптал остуоруйата. Таптал- икки лиэксийэ. 1w0uyrg83tgbwp8yvn3f4mkit49dboo 0 1334 6543 2020-11-08T03:58:33Z 188.244.248.120 ''''Эрнесто Сабато'''- Аргентина прозаига. Имэҥ-былаас биир көрүҥэ. Имэҥ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6543 wikitext text/x-wiki '''Эрнесто Сабато'''- Аргентина прозаига. Имэҥ-былаас биир көрүҥэ. Имэҥ уонна танго. nf52tzqc5spslb3xx2r7atkohu5n5h3 0 1335 6544 2020-11-08T04:01:51Z 188.244.248.120 ''''Салли Стэнфорд'''- ресторатор, Суасолито куорат мэра. Күнүскү кэмҥэ т...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6544 wikitext text/x-wiki '''Салли Стэнфорд'''- ресторатор, Суасолито куорат мэра. Күнүскү кэмҥэ түүнүн буолбутунан туппаккын. Дьиэ хаһаайката gv6g1mxliriawn5usywor5adtwczm0d 0 1336 6546 2020-11-08T04:05:42Z 188.244.248.120 ''''Мэри Маккарти'''- Америка суруйааччыта, критик. Имэҥ тапталы, оттон та...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6546 wikitext text/x-wiki '''Мэри Маккарти'''- Америка суруйааччыта, критик. Имэҥ тапталы, оттон таптал имэҥи солбуйбат. Бөлөх nyeukfia6af58zh2hwhv7318lwvul8b 0 1337 6547 2020-11-08T04:06:53Z 188.244.248.120 ''''Розанна американскай сериалтан''' Имэҥ эр киһиттэн ураты барыларыга...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6547 wikitext text/x-wiki '''Розанна американскай сериалтан''' Имэҥ эр киһиттэн ураты барыларыгар тапталы кытта ситимнээх. cy2kecmjgasq7aaij6cen2cpvau25ml 0 1338 6548 2020-11-08T04:07:58Z 188.244.248.120 ''''Нью-Йорк гералу трибюн хаһыаттан''' Таптал диэн харда, ол эрээри эн он...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6548 wikitext text/x-wiki '''Нью-Йорк гералу трибюн хаһыаттан''' Таптал диэн харда, ол эрээри эн ону кэтэһэр кэмҥэр имэҥ хас да сөптөөх ыйытыытын биэрэр. 36ims7vgqnqoyajeklmprorhdkobzh1 0 1339 6549 2020-11-08T04:11:29Z 188.244.248.120 ''''Глени Уилсон уонна Дэвид Найас''' Дьахтар баҕа санаата-таптыыр киһит...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6549 wikitext text/x-wiki '''Глени Уилсон уонна Дэвид Найас''' Дьахтар баҕа санаата-таптыыр киһитин кытта имэҥ, эр киһи баҕа санаата имэҥ. Имэҥнээх буолуу уйулҕата. 9j90440p32d0zxfsfgy1ewbgyhy7qsp 0 1340 6583 6582 2020-11-17T02:43:28Z HalanTul 17 6583 wikitext text/x-wiki '''Анджела Картер''' (1940-1992) — [[Аангылыйа]] суруйааччыта. {{Q|Биһиги кэммитигэр орона атын киһи көрүөн сөптөөх сиригэр аһыыр остуолга кубулуйда.|Ааптар=Де-садовскай дьахтар уонна порнография идеологията.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] nnbe5vpf8lteqpjst0lngavtt7kb1a4 0 1341 6579 6551 2020-11-17T00:58:42Z HalanTul 17 6579 wikitext text/x-wiki '''Натали Клиффорд'''- [[Франция]] суруйааччыта. {{Q|Отут алта көрүү? Ол эрэн 36 саҥа иэйии буолбатах|Ааптар=Амазонка саҥа толкуйдара}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l1sy6h4pdgq4eov019r1z4n7tv22qow 0 1342 6573 6552 2020-11-16T07:44:43Z HalanTul 17 6573 wikitext text/x-wiki '''Сергей Довлатов''' — [[нууччалар|нуучча]] уонна Америка суруйааччыта. {{Q|Мин улахан имэҥтэн барбытым.|Ааптар=Юлия Губареваҕа суругар}} {{Q|Саба быраҕан эттэххэ мин быстар дьадайыыны уонна байыыны төрөөбүт хаачыстыбаҥ дии саныыбын. Баттах өҥүн эбэтэр, чэ, музыкальнай слух курдук. Биир дьадаҥы буолан төрүүр, атын — баай. Харчы манна, дьиҥэр, туох да суолтата суох.|Ааптар= "Вообще я уверен, что нищета и богатство – качества прирожденные. Такие же, например, как цвет волос или, допустим, музыкальный слух. Один рождается нищим, другой – богатым. И деньги тут фактически ни при чем."}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] h8xaf38mtsc4ytixxi3sd0bkjbfmhqf 3 1343 6554 2020-11-14T22:26:41Z HalanTul 17 '{{аноним}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6554 wikitext text/x-wiki {{аноним}} eslxlsw64bftc4v4m3257h6y5xbesb0 0 1344 6557 6556 2020-11-14T22:49:18Z HalanTul 17 6557 wikitext text/x-wiki '''Кавелл Эдит''' (Cavell, Edith) (1865—1915) — Бастакы Аан дойду сэрииитин кэмигэр [[Германия]]ҕа, [[Австрия]]ҕа үлэлээбит [[Англия]] сиэстэрэтэ. {{Q|Көннөрү патриот буолар кыра. Кими да абааһы көрүө суохтааххын, кимиэхэ да хаҕыстык сыһыаннаһыа суохтааххын.|Ааптар=1915 с. билиэҥҥэ түбэспит бааһырбыт саллааттары дойдуларыгар күрэппитин иһин байыаннай трибунал бириигэбэринэн ытыллаары туран эппит тыллара. <ref>Оксфорд ойуулаах энциклопедията, 4 туом, Аан дойду устуоруйата.</ref>}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fy349m2pg7s7ymp35udims4jeh9jwav 0 1345 6560 2020-11-15T00:14:18Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Наталья Харлампьева]] 6560 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Наталья Харлампьева]] 6al3fp6nltyn15u7rpgf0fkdctsq64d 0 1346 6563 2020-11-16T06:51:14Z HalanTul 17 '{{Q|Аан дойдуну оптимистар тутан олороллор, пессимистэр — көрөөччүлэр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6563 wikitext text/x-wiki {{Q|Аан дойдуну оптимистар тутан олороллор, пессимистэр — көрөөччүлэр эрэ.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] trzopups6nbmbq02m2q2mul9f5ovd44 0 1347 6564 2020-11-16T06:53:48Z HalanTul 17 ''''Оптимизм''' — олоҕу үчүгэй өттүттэн көрүү, олох үтүөтүн өрө тутар сыһ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6564 wikitext text/x-wiki '''Оптимизм''' — олоҕу үчүгэй өттүттэн көрүү, олох үтүөтүн өрө тутар сыһыан. Антонома - пессимизм. {{Q|Аан дойдуну оптимистар тутан олороллор, пессимистэр — көрөөччүлэр эрэ.|Ааптар=[[Франсуа Гизо]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] f49ccdeu710j82egdxifo9v5oqg9136 0 1348 6570 6569 2020-11-16T07:34:55Z HalanTul 17 6570 wikitext text/x-wiki '''Куприн Александр Иванович''' ([[1870]]—[[1938]]) — [[нууччалар|нуучча]] суруйааччыта, тылбаасчыта. {{Q|Арахсыы тапталга уокка тыал курдук: мөлтөҕү умуруорар, күүстээҕи күөдьүтэр.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] c1shys5kyxfwodcjj7dodjmutk9hrad 0 1349 6575 6574 2020-11-17T00:55:48Z HalanTul 17 6575 wikitext text/x-wiki '''Аристотель Онассис''' — миллиардер. {{Q|[[Ситиһии]] кистэлэҥэ — ким да билэ илигин билии.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nw8yhbd08lstx1wyaf162mvv71s2wzk 0 1350 6578 6577 2020-11-17T00:57:29Z HalanTul 17 6578 wikitext text/x-wiki '''Ситиһии''' ({{lang-ru|успех}}) — . {{Q|Ситиһии кистэлэҥэ — ким да билэ илигин билии.|Ааптар=[[Аристотель Онассис]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] boezuktajiyb6iu5xsm9qouhevo2mrw 0 1351 6587 2020-11-17T03:01:08Z HalanTul 17 'Жюль Ренар - Француз суруйааччыта уонна драматура. {{Q|Мин бу [[дьахтар]]...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6587 wikitext text/x-wiki Жюль Ренар - Француз суруйааччыта уонна драматура. {{Q|Мин бу [[дьахтар]] сылааһыгар сууланан [[олох]]пун олоруом уонна [[өлүү]]бүн көрсүөм этэ.|Ааптар=Күннүк}} [[Категория:Дьахтар]] [[Категория:Эр киһи уонна дьахтар]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Философия]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 8q5wzvwd27wrxiwartr67xbafs3qjl2 0 1352 6622 6621 2020-11-17T09:58:28Z Афанасьева Анита 501 6622 wikitext text/x-wiki '''Гилберт Честертон''' - Ангылыйа суруйааччыта. {{Q|[[Таптал]] [[киһи]]ни хараҕа суох гыммат – [[таптал]] ситимниир, төһөннөн күүстээх ситимнээххин оччоннон көрөрүн түпсар.|Ааптар=[[«Ортоокция»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Киһи]] 9163k6d2x3ra3xumfpn2codtb1pp6q3 0 1353 6623 2020-11-17T10:06:00Z Афанасьева Анита 501 ''''Томас Фуллер''' - Ангылыйа аҕабыта, историга, биографа, интеллектуала,...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6623 wikitext text/x-wiki '''Томас Фуллер''' - Ангылыйа аҕабыта, историга, биографа, интеллектуала, суруйааччыта, бырааһа уонна итэҕэл бырааһа. {{Q|[[Таптал]] элбэх сиригэр - элбэх сыыһа баар. [[Таптал]] суох сиригэр - барыта сыыһа.|Ааптар=[[“Гномология»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:таптал]] [[Категория:Киһи]] [[Категория:Суруйааччы]] eioivvbty74i6gnuyvct3n1uij05tmy 0 1354 6624 2020-11-17T10:13:36Z Афанасьева Анита 501 ''''Улахан Сенека (Луций Анней Сенека)''' - ритор (бэркэ саҥарарга үөрэтэр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6624 wikitext text/x-wiki '''Улахан Сенека (Луций Анней Сенека)''' - ритор (бэркэ саҥарарга үөрэтэр учуутал), историк, Кыра Сенека аҕата. {{Q|[[Таптал]]ы сааратартааҕар, суох гынар судургу.|Ааптар=[[“Контроверсиялар”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал ]] iupmu7wplgc8aaurkj4umnyl46gyfb2 0 1355 6625 2020-11-17T10:31:08Z Афанасьева Анита 501 ''''Френсис Скотт Ки Фицджеральд''' — Амыарыка суруйааччыта, литирэтиирэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6625 wikitext text/x-wiki '''Френсис Скотт Ки Фицджеральд''' — Амыарыка суруйааччыта, литирэтиирэҕэ «муммут көлүөнэ»(потерянное поколение) бэрэстэбиитэлэ. "Улуу Гетсби" романынан биллэр. {{Q|[[Таптал]]ы ылар - судургу, тапталы биэрэр - уустук.|Ааптар=[[“Сымнаҕас түүн”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] [[Категория:Таптал]] 8tg2g20qjty3p0pjtsph25csbkff6oi 0 1356 6639 6626 2020-11-17T12:04:35Z Афанасьева Анита 501 6639 wikitext text/x-wiki '''Михаи́л Миха́йлович При́швин''' - Нучча суруйааччыта, прозаига уонна публицииһэ. {{Q|[[Таптал]] поэзия кэриэтэ, талааны ирдиир.|Ааптар=[[«Күннүк”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] {{Q|Эн миэхэ көрөр киһигин таптыыгын, кини миигиттээҕэр ордук: мин кини курдук буолбатахпын. Ол эрэн таптаа, оттон мин бэйэбиттээҕэр бэрт буола сатыам.|Ааптар=[[“Незабудка»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:таптал]] [[Категория:суруйааччы]] lfiq6cfyknxbitx9yoxx24ihvsjx3cd 0 1357 6630 2020-11-17T11:32:25Z Афанасьева Анита 501 ''''Лемюэл Мейем''' - бэргэн этиилэр ааптара. {{Q|«Мин эйиигин таптыыбын» д...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6630 wikitext text/x-wiki '''Лемюэл Мейем''' - бэргэн этиилэр ааптара. {{Q|«Мин эйиигин таптыыбын» дииргэ үс түгэн наада, оттон ону дакаастыырга олох барыта барар.|Ааптар=[[“Пиана”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:таптал]] ghacuqew7shquc5s2rzsmyaokezuhei 0 1358 6631 2020-11-17T11:37:20Z Афанасьева Анита 501 ''''Фабио Воло''' - Италия ырыаһыта, диджея, суруйааччыта, артыыһа уонна сц...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6631 wikitext text/x-wiki '''Фабио Воло''' - Италия ырыаһыта, диджея, суруйааччыта, артыыһа уонна сценариһа. {{Q|Бэйэҕин таптаабат буоллаххына, мин эйиигин хайдах таптыахпыный.|Ааптар=[[“Аан дойдуга баар сир»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] h22o4wuhpcvm91ghxzwlbedonvefnvs 0 1359 6633 6632 2020-11-17T11:42:53Z Афанасьева Анита 501 6633 wikitext text/x-wiki '''Эйн Райд''' - Нуучча империятыгар төрөөбүт, эмиэрикэ суруйааччыта уонна философа. {{Q|«Мин эйиигин таптыыбын» дииргэ, бастаан «мин» диэххэ наада.|Ааптар=[[«Сир тымыра»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] rjd352q7b0y95cuqhx02qjk8uz95n9x 0 1360 6636 6635 2020-11-17T11:47:57Z Афанасьева Анита 501 6636 wikitext text/x-wiki '''Баронесса Анна-Луиза Жермена де Сталь-Гольштейн''' — Франция суруйааччыта, литирэтиирэ теоретига, публицииһэ. {{Q|Биһигини таптаан бүттэхтэринэ, бэйэбитин таптаабат буолабыт.|Ааптар=[[«Софи эбэтэр кистэлэҥ иэйии»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] 7fnhx6jmq1ymtxnlj5mfkpgrbzm7a2d 0 1361 7141 6637 2021-12-01T03:59:37Z 89.113.102.13 7141 wikitext text/x-wiki '''Джордж Элиот (Мэри Энн Эванс)''' — Ангылыйа сууйааччыта. {{Q|Миигин таптыылларын эрэ буолбакка, өссө миигин таптыыллар диэн кэпсэтэллэрин сөбүлүүбүн.|Ааптар=Джорджиана Берн-Джонска суругар}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] b7bjnr0t324agvleayzif10jccag1ym 0 1362 6638 2020-11-17T12:02:15Z Афанасьева Анита 501 ''''Алекса́ндр Дюма́ (сын)''' — Франция драматура уонна прозаига, Француз...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6638 wikitext text/x-wiki '''Алекса́ндр Дюма́ (сын)''' — Франция драматура уонна прозаига, Французкай академия чилиэнэ. {{Q|Таптаабыт [[дьахтар]]ын ким да буолбутун иһин, дьиҥ [[таптал]] хайада түгэҥҥэ эйигин тупсарар.|Ааптар=[[«Камелиялардаах дьахтар»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Дьахтар]] 15x6971rsb4cprvtjr34ijtbfh7z4kw 0 1363 6675 6674 2020-11-18T08:28:38Z HalanTul 17 6675 wikitext text/x-wiki '''Далай Лаама XIV''', Тензин Гьяцо — буддистар баһылыктара. {{Q|Биир ахсыс үйэҕэ олорбут буддист, Шантидева диэн ааттаах киһи, эппиттээх: трагедия буоллаҕына, эбэтэр буолаары гыннаҕына, анааран көрөр буол. Хайдах эрэ кыайар кыахтаах буоллаххына, санааҕын түһэримэ, хомойума, ол оннугар күүскүн харыстаабакка үлэлээ. Оттон кыайар кыаҕыҥ суох буоллаҕына, санааҕа ылларар туһата суох, онон буолбуту көннөрү, хайдах баарынан ылын. Мин саныахпар бу наһаа туһалаах көрүү. Таҥараны итэҕэйбэт дьон маннык толкуйдуохтаахтар, мин санаабар. Өлүү кэлиэ, хомойуох иһин, хаһан эрэ бары өлүөхпүт. Сороҕор өлөр түгэҥҥэр ис кыаҕы булар ыарахан буолар, бу олоҕу хайдах олорбуккуттан тутулуктаах. Олоҕуҥ тухары тугу эрэ туһалааҕы гыммыт буоллаххына, харчыны эрэ өлөрө сатаабатах уонна дьону кытта өстүйүүнү күөдьүппэтэх буоллаххына, ол оннугар атыттарга тугу эрэ үтүөнү оҥорбут буоллаххына, оччоҕо тиһэҕэр кэмсинии суох буолуо. Киһи олоҕун дьоһуннаахтаахтык олорбут буоллаҕына, бүтэһик түгэнигэр кэмсиниэ суоҕа. Дьоһуннаахтык олороруу өссө биир төрүөтэ манна сытар. Биһиги бары өлүөхпүт, эрдэ дуу, хойут дуу, ол иһин өлөр түгэҥҥэ кэмсиммэт туһуттан, олоҕу дьоһуннаахтык олоруохтаахпыт. Ол аата, кыахтаах буоллаххына, аттыттарга үтүөнү оҥор, ол сатаммат буоллаҕына, сатаатар, куһаҕаны оҥорума.|Ааптар=Один буддийский мыслитель, живший в восьмом веке, его звали Шантидева, сказал: когда случается трагедия, или вот-вот случится, проанализируйте ситуацию. Если вы можете как-то ее преодолеть, тогда не предавайтесь отчаянию и грусти, а трудитесь, не жалея сил. Если не в ваших силах справиться с этой ситуацией, тогда беспокоиться бессмысленно, просто примите ситуацию как есть. Я думаю это очень практичный подход. Неверующие именно так и должны рассуждать, на мой взгляд. Да, смерть придет, это печально, но мы все умрем. Иногда в сам момент смерти трудно найти в себе внутреннюю силу, это зависит от того, как вы прожили жизнь. Если вы всю жизнь делали что-то полезное, не только зарабатывали деньги и наживали врагов, но делали что-то хорошее для других, тогда в конце не будет сожалений. Если человек прожил свою жизнь достойно, тогда и не будет сожалений в последний момент. Вот еще одна причина жить достойно. Мы все умрем рано или поздно, и чтобы в момент смерти не испытывать сожалений, надо прожить жизнь должным образом. Это значит, если можете, служите другим, если нет, то по крайней мере не причиняйте им вреда. // Учуонайдары кытта кырдьыы уонна өлүү туһунан кэпсэтии. 2013.04.15}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Буддизм]] [[Категория:Өлүү-сүтүү]] qr7ubla244cnkr8ji741uv6ivz6jvqu 2 1364 6691 2020-11-19T07:07:23Z HalanTul 17 'mf97' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6691 wikitext text/x-wiki mf97 t12w6aez86nvz50vukw3a824vv8yxjr 3 1365 6694 2020-11-19T07:20:33Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6694 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 16:20, 19 Сэтинньи 2020 (+09)}} i0dadle4xg9q0cwvka4zpucdwflbpaz 0 1366 6698 6697 2020-11-19T12:03:44Z Афанасьева Анита 501 6698 wikitext text/x-wiki '''Мари де Рабютен-Шанталь, маркиза де Севинье́''' — Француз суруйааччыта. {{Q|Сүрэх кырдьыбат.|Ааптар=[[Г-жа де Севинье кыыһыгар суругар]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] ovd4nzvf8o1ls0ycp7e9o4hxcirpc0y 0 1367 6699 2020-11-19T12:15:49Z Афанасьева Анита 501 ''''Сидони́-Габриэль Колетт''' — француз суруйааччыта, Кэрэ эпоха сулуст...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6699 wikitext text/x-wiki '''Сидони́-Габриэль Колетт''' — француз суруйааччыта, Кэрэ эпоха сулустарыттан биирдэстэрэ; 1945 сылтан Гонкуровскай академия чилиэнэ. {{Q|Сүрэх кырдьан мыччыстыбат, дьэрдээх эрэ буолуон сөп.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] 51z26a38t0v9u5z42fwepstsgdt1p1k 0 1368 6717 6711 2020-11-19T12:34:26Z Афанасьева Анита 501 6717 wikitext text/x-wiki '''Уи́лла Си́берт Кэ́сер''' — Эмиэрикэ суруйааччыта. {{Q|Төһө да эн сүрэххэр чугас буолбутун иһин атын киһи сүгэҕэ куруук кистэлэннээх буолар.|Ааптар=[[Дом профессора]]}} [[Категория:Бэргэн этиилэр]] [[Категория:Суруйааччы]] muf7z3mckhubdi2zh8ya9rlp0w9nbx1 0 1369 6718 2020-11-19T13:09:18Z Афанасьева Анита 501 ''''Жан-Батист Альфонс Карр''' — француз суруйааччыта, сурналыыс, Le Figaro ха...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6718 wikitext text/x-wiki '''Жан-Батист Альфонс Карр''' — француз суруйааччыта, сурналыыс, Le Figaro хаһыат редактора. {{Q|[[Таптал]] бэйэтэ үөскүүр, оттон өлөр буоллаҕына барытыттан өлүөн сөп.|Ааптар=[[Кловис Гослен.]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] [[Категория:таптал]] 8tu9pjjtrws2z4bu57iu4fpalm7fuel 0 1370 6719 2020-11-19T13:16:51Z Афанасьева Анита 501 ''''Дон-Амина́до (Аминад Петрович Шполянский)''' — Нучча сатирик-поэта, ме...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6719 wikitext text/x-wiki '''Дон-Амина́до (Аминад Петрович Шполянский)''' — Нучча сатирик-поэта, мемуарист, адвокат. {{Q|Дьон сүрүн сиэрдэринэн тапсыбатахтарына, кыраттан да арахсаллар.|Ааптар=[[“Саҥа Козьма Притков”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Суруйааччы]] [[Категория:Таптал]] pwknsyxe5ld67hnu8w8ow7u25p70gwa 0 1371 6724 6723 2020-11-19T13:26:24Z Афанасьева Анита 501 6724 wikitext text/x-wiki {{Q|Хайа баҕар баҕалаах киһи [[таптал]] ромаанын саҕалыан сөп, ол эрэн идэлээх эрэ киһи тиһэҕэр тириэрдэр.|Ааптар=[[“20000 фраз: Сокровищница остроумных замечаний»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] r9w4dz7t10vs45972lisnkkr3xd7l2a 0 1372 6725 2020-11-19T13:34:42Z Афанасьева Анита 501 ''''Анто́н Па́влович Че́хов''' — нучча суруйааччыта, драматург, идэтинэн...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6725 wikitext text/x-wiki '''Анто́н Па́влович Че́хов''' — нучча суруйааччыта, драматург, идэтинэн хирург быраас. {{Q|Таптаабыт кыыспар бэйэтигэр мин кинини таптаабыппын бырастыы гыммаппын.|Ааптар=[[“Сурунар кинигэ”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] owghntmop7no99xq5zfqol0fmk12the 0 1373 6727 6726 2020-11-19T13:40:02Z Афанасьева Анита 501 6727 wikitext text/x-wiki '''Дама Джин Айрис Мёрдок''' — Ангылыйа суруйааччыта уонна филосоофа. {{Q|Санаан көрдөххө, табыллыбатахпыт барыта – тапталга эбит.|Ааптар=[[“Чуораанчык”]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] bgx0nk71nf6brkf7u6snrq2zw5eygti 0 1374 6729 2020-11-19T13:58:11Z Афанасьева Анита 501 ''''Поль Бурже''' - француз суруйааччыта уонна критига. {{Q|Дьахтар таҥнарб...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6729 wikitext text/x-wiki '''Поль Бурже''' - француз суруйааччыта уонна критига. {{Q|Дьахтар таҥнарбыта буолбакка, бэйэбит таҥнарбыппыт киниэхэ итэҕэли суох гынар.|Ааптар=[[“Билиҥҥи таптал психологията»]]}} [[Категория:Бэргэн этии]] [[Категория:Таптал]] [[Категория:Суруйааччы]] 22484423ndtle89mf6cb51hxpqwdzlr 0 1375 6760 6754 2020-11-24T08:58:08Z Bayrages 520 6760 wikitext text/x-wiki "Ladies home journal"-[[Америка]] сурунаала (1948) Кыыс уураhарга үөрүйэх буоларыгар холонуу наада [[Категория:Таптал]] owo2yht9giujjhckjoh9b16v76af5wi 0 1376 6759 6755 2020-11-24T08:56:25Z Bayrages 520 6759 wikitext text/x-wiki "Пшекруй"-[[Польша]] сурунаала (1965) Күдэхтээх кыргыттар быдан улахан утарсыыны биэрэллэр [[Категория:Таптал]] bbmg4auqu5o4p11zxmij8fko9tpogct 0 1377 6797 6734 2020-12-11T02:02:45Z HalanTul 17 6797 wikitext text/x-wiki '''Аас''' — [[аччык]]. аас-туор (холобур, олох) Тот чугаһы тобулбат, аас ырааҕы анаарбат. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2wzqv8cigy7rq5evdax83j218ga0kq6 0 1378 6763 6758 2020-11-24T09:05:44Z Bayrages 520 6763 wikitext text/x-wiki Филипп Бувар-Франция артыыһа {{Q|Ымсыы майгылаах эр киһи аҕыйыыра буоллар сэлээрчэх дьахтар элбиэ этэ |Ааптар=[[Филипп Бувар]]}} "Тыһыынча уонна биир толкуй" [[Категория:Таптал|Эр киһи|Дьахтар]] negp297q4ps5ugu69aiqbwigqhb3me9 0 1379 7866 6770 2022-07-21T01:04:32Z HalanTul 17 хос суруйуу 7866 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Франсуа де Ларошфуко]] iywhx15asg8gasvsoma9tlaqg2ffew4 0 1380 6764 6753 2020-11-24T09:06:15Z Bayrages 520 6764 wikitext text/x-wiki Нэнси Линн-Десмонд-Америка суруйааччыта {{Q|Сэлээр майгылаах дьахтар"-эр киһиэхэ үрдүкү үтүө сигилилээх дьахтар |Ааптар=[[Нэнси Линн]]}} "Эр дьон маны өйдөөбөттөр" [[Категория:Таптал]] p8tfe0wzkxw25eyyau1as7ayknddu1w 0 1381 6798 6762 2020-12-11T02:04:29Z HalanTul 17 6798 wikitext text/x-wiki '''Анждей Керн''' - [[Америка]] суруйааччыта. {{Q|Хас биир эр киһи курдук мин күһэйиигэ сэби-сэбиргэли укта сылдьабын |Ааптар=[[Анждей Керн]], пресс-конференцияҕа этиититтэн (1993)}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:АХШ суруйааччылара]] ickhdb6ped96wcd6t9ztbocbd7xjpln 0 1382 6766 6765 2020-11-24T09:08:44Z Bayrages 520 6766 wikitext text/x-wiki Джон Столтенберг-"Имэҥ бобуулаах тыла" сурунаал ааптара (1981) {{Q|Порнография дьахтар туһунан албыннатар, ол эрээри эр дьон туһунан кырдьыгы этэр |Ааптар=[[Джон Столтенберг]]}} [[Категория:Таптал|Эр киһи|Дьахтар]] 1y0ng2cvsvrhqcn7fxjhaizpt8r8wwe 0 1383 6930 6928 2021-03-07T22:10:30Z HalanTul 17 6930 wikitext text/x-wiki Таптал бэргэн этиилэрэ (Мюнхен 1979) Дьахтар эйиигин муҥурдаппат буоллаҕына дьолу сатаан биэрбэт Таптал сүрэххитигэр тыыннааҕын тухары эһиги модун күүстээх, самныбат санаалаах буолуоххут,ханнык баҕарар ыарахаттары кыайыаххыт(Семен Данилов). Таптаһар дьоҥҥо таптал хаһан даҕаны бараммат (Далан). Таптал туһугар хорсуннук озсуһан өлөр кимиэхэ баҕарар тиксибэт(Иван Гоголев). Кыыһы таҥара оҥостуу,киниэхэ үҥүү-сүктүү былыр былыргыттан ордук үйэлээх,кини ордук күүстээх,кини ордук кэрэ!(Далан). [[Категория:Таптал]] o8nxbwftuzlmmuj2b2kv0qeqin6xj0h 3 1384 6749 2020-11-23T00:01:01Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6749 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 09:01, 23 Сэтинньи 2020 (+09)}} ez5e0usqib67mib2ur0agxwrfri2eif 3 1385 6750 2020-11-23T01:42:53Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6750 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 10:42, 23 Сэтинньи 2020 (+09)}} a3ndifq1pdu3fed07wiege20h4xoowe 2 1386 6783 2020-11-28T22:57:51Z Erokhin 523 '{{#babel:ru|en-3|la-2}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6783 wikitext text/x-wiki {{#babel:ru|en-3|la-2}} b6ib6fkatj0zqbarnhcr366lp6izwgu 0 1387 6821 6820 2020-12-30T23:35:06Z HalanTul 17 6821 wikitext text/x-wiki '''Неустроева Анна Денисовна''' (03.02.1903—30.11.1947) — оҕо суруйааччыта, сахаттан бастакы дьахтар суруйааччы, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, фольклору хомуйааччы, түмэт диэйэтэлэ. Олунньу 3 күнүгэр 1903 сыллаахха Байаҕантай улууһун [[Уолба нэһилиэгэ|Уолба]] нэһилиэгэр төрөөбүтэ. == Кини туһунан этиилэр == {{Q|«Тиргэhиттэр» кэпсээнэ 1938 сыллаахха тахсыбыта, ааҕааччылар биһирэбиллэрин ылбыта. [[Амма Аччыгыйа]], [[Кулантай (Протодьяконов Василий Андреевич)|В.А.Протодьяконов-Кулантай]] үрдүктүк сыаналаабыттара. Анна Денисовна бултуурун олус сөбүлүүрүнэн биллэр этэ. Кинини үчүгэйдик билэр дьон саныылларынан, киниэхэ икки саалааҕа эбитэ үһү: биир - германскай, биир - нуучча киэнэ. [[Күннүк Уурастыырап|Күннүк Уурастыырабы]], Кулантайы о.д.а. кытта тэбис-тэҥҥэ тахсан бултаһар эбит.|Ааптар=[http://uus-uranliteratura.blogspot.com/2014/10/blog-post_31.html Бастакы дьахтар оҕо суруйааччыта Анна Денисовна Неустроева олоҕо, айар үлэтэ], көрдөрүк}} == Айымньыларыттан быһа тардыылар == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1903 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1947 сыллаахах өлбүттэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] likar7nt1lu0x6p0bdmpwoynhhveajo 0 1388 6806 6794 2020-12-11T02:23:01Z HalanTul 17 6806 wikitext text/x-wiki '''Василина Попова''' — [[Дьокуускай]]га олорор, үлэлиир суруналыыс, уйулҕаһыт (психолог). {{Q|Бэйэни таҥнарыы – саамай улахан таҥнарыы. «Мин кимминий?» диэн олус улахан, бардар бара турар иэнэ көстүбэт ыйытыы баар. Манна эн төрүт тылыҥ сүҥкэн суолталаах. Тыл тирэҕи биэрэр. Оттон тирэх диэн – ис турук. Турук диэн бэйэҥ төрөөбүт тылыҥ. Төрөөбүт тылбыт тапталы уһугуннарар, тапталга бигиир. Олох тапталтан таҥыллан турар. Таҥнарымыаҕыҥ – бэйэбитин, ис идеалбытын уонна төрөөбүт төрүт тылбытын! Оттон тугу эрэ куоттарбыппын, сыыһа, мүлчү туттубуппун диэн билинэр буоллахха, ити үчүгэй өрүт. Үчүгэй дии, өйдөөбүккүн. Аны көннөр диэн. Бэйэҕэр, оҕоҕор, сиэҥҥэр. Олох олорорбут тухары саҥаттан саҥа күүс, кыах көстөн иһэр ээ.|Ааптар=[http://aartyk.ru/recommended/biir-tannaryy-ikkihi-sohor Биир таҥнарыы иккиһи соһор… Aartyk.ru]}} {{Q|Төрүт тылларын баардылыыр, хос үөрэтэр, ийэ тылларыгар эргиллэр дьону олус ытыктыы, хайгыы көрөбүн.|Ааптар=[http://aartyk.ru/recommended/biir-tannaryy-ikkihi-sohor/ Биир таҥнарыы иккиһи соһор… Aartyk.ru]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Уйулҕа]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Психологтар]] kq7t88l8osmsgskwu5t2u7ifnr72dwe 0 1389 7873 7872 2022-07-25T00:03:06Z HalanTul 17 7873 wikitext text/x-wiki '''Столыпин Петр Аркадьевич''' — [[Арассыыйа Импиэрийэтэ|Арассыыйа Импиэрийэтин]] экэниэмикэтин реформалаабыт киһи, кини импиэрийэҕэ премьер-миниистир эрдэҕинэ (1906 с. сайыныттан 1911 сыллааха өлөрүөхтэригэр диэри) байыаннай-полевой сууттар үөскээбиттэрэ (аҕыйах ый иһигэр 1,1 тыһ. киһини өлөрөргө уурбуттара), барыта кини былааска олордоҕуна суутунан 4 тыһ. кэриҥэ киһи өлөрүллүбүтэ, хаатыргаҕа 70 тыһ. киһи ыытыллыбыта. {{Q|Дойду бүттүүнүн сокуонун суруйарбытыгар сүнньүнэн манныгынан салайтарыахтаахпыт — өйдөөх уонна кыахтаах дьоҥҥо анаан суруйуохтаахпыт, итирик уонна мөлтөх дьоҥҥо буолбатах.|Ааптар=}} {{Q|Эһиги улуу аймалҕаҥҥа дьулуһаҕыт, оттон биһиги — улуу Арассыыйаҕа.|Ааптар=1907 сыллаахха [[w:ыам ыйын 10|ыам ыйын 10 к.]] Госудуумаҕа эппит тылыттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] phret16xc9mfvve58r2r00p7zcw472q 14 1390 6803 2020-12-11T02:19:42Z HalanTul 17 '[[Категория:Учуонайдар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6803 wikitext text/x-wiki [[Категория:Учуонайдар]] 1llakvvlbk8eqs5woha2q42eie8bei2 14 1391 6804 2020-12-11T02:20:10Z HalanTul 17 '[[Категория:Суруйааччылар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6804 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суруйааччылар]] jpsrtk8lnriznbtfqb36libeu2finzn 0 1392 6825 6824 2020-12-31T00:40:31Z HalanTul 17 6825 wikitext text/x-wiki '''Дьүлэй Бүөкээн''' - аатырбыт [[саха]] [[чабырҕах]]сыта. :Итэҕэ-тэтэҕэ :Иэрэҥ-дьиэрэҥ :Холкуй-илкий, :Кубулуҥ-ибилиҥ lpbyeou1eeoptua8hf7b2z0d0oa9kbq 0 1393 6839 6828 2021-01-01T00:00:19Z HalanTul 17 6839 wikitext text/x-wiki '''Чабырҕах''' - саха фольклорун жанра. {{Q|Итэҕэ-тэтэҕэ Иэрэҥ-дьиэрэҥ Холкуй-илкий, Кубулуҥ-ибилиҥ|Ааптар=[[Дьүлэй Бүөкээн]] чабырҕаҕыттан, [[Чолбон]]}} [[Категория:Болкулуор]] [[Категория:Чабырҕах]] p2ewoem2b5495ptteqls23c8soayfqb 0 1394 6838 6832 2020-12-31T23:58:43Z HalanTul 17 6838 wikitext text/x-wiki '''Ньукулай''' — сахаҕа тарҕаммыт, [[нуучча тыла|нууччаттан]] киирбит гириэк аата. :Баалыкайдыыр иччитэ :Мааныкайдыыр Ньукулай, :Хорҕочукаан иччитэ, :Хоноҕоркоон Ньукулай (А. С. Таркаева) [[Категория:Аат-суол]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] b19kwrxy3xfb69udjjygorf2uu0awdj 0 1395 6835 6834 2020-12-31T01:47:35Z Архаадьы2 430 Исхоһооно эбилиннэ 6835 wikitext text/x-wiki *Биир суолталаах сомоҕо домохтор.* Аҕатын туйаҕын хатарбыт-аҕатын баппыт.Аҕа баһын тосту олор-аҕаны баһый,куот,куоһарар,таһынан киһи буол.Үрдүк өһүөлээх,суон буруолаах-баай,баай-тот.Бытыга умаёбыт-иҥсэрбит,иҥсэтэ эрэ көппүт.Бытыгын быһа үктээбит-олус кырдьыбыт,бүдүгүрбүт.Хой баһын туой,лахсый,сымыйалаа,туһата суоҕу ,мээнэни саҥар. qp21624mf6mkxcbluenhuzyksxio5hk 0 1396 7442 6836 2022-04-25T01:54:47Z Арчы Уола 36 7442 wikitext text/x-wiki Хас да суолталаах сомоҕо домохтор. Илии тутуурдаах, өттүк харалаах, хоойтон хостуурдаах, төргүү сүөрэрдээх: а)бултаах-алтаах. б)кэһиилээх,бэлэхтээх. Уһун илиилээх: а)ону-маны ыла сылдьар харам, кыраһыт киһи. б)ханна баҕарар ситэн ситиһэр кыахтаах. Тимир илии, кытаҕас ытыс: а)күүстээх, бөҕө, б)кэччэгэй, туппутун ыһыктыбат, көҥөс. Сис туттан баран сырыт: а)мээнэ хаам, дьаарбай. б)тугу да үлэлээмэ, оҥорума, кыһаллыма. Өйгүн-төйгүн бул: а)тохтоон ыл, уоскуй, үлүһүйүмэ. б)өйдөн, түспэдий, мээнэ сылдьыма. 75q3d5sps11i65ybfsc2fcz7x8i7d65 3 1397 6837 2020-12-31T23:46:13Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6837 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 08:46, 1 Тохсунньу 2021 (+09)}} qhvznn5bntwkdlx2oskq8x28iuas2xz 0 1398 8066 6843 2023-02-07T00:41:11Z HalanTul 17 /* Илии туһунан уус-уран айымньыга */ 8066 wikitext text/x-wiki Илии - киһи биир ааттааҕа. == Илии өс хоһоонноругар == Ыалдьартан илии арахпат, таптыыртан харах арахпат. == Илии туһунан уус-уран айымньыга == * Илиибин уунабын эйиэхэ. Леонид Попов {{Q|Илиибэр эн илииҥ баар курдук, Сүрэхпэр — сүрэҕиҥ сылааһа. Өрүүтүн билиэхтин бу курдук Үйэлээх тапталыҥ былааһа.|Ааптар=[[Леонид Попов]], "Илиибэр эн илииҥ баар курдук"}} [[Категория:Анатомия]] [[Категория:Киһи]] 3dwdee7b8u5ershofa3lbdrsl7dtcwu 0 1399 6849 6848 2021-01-08T09:43:36Z HalanTul 17 /* Айымньылартан быһа тардыылар */ 6849 wikitext text/x-wiki Хомолто - [[киһи]] туохтан эрэ [[Санаа|санаата]] түһүүтэ. == Сомоҕо домохтор == == Өс хоһоонноро == == Айымньылартан быһа тардыылар == Хомолото куруһа кууспут... (Лэгэнтэй ыллыыр ырыата) [[Категория:Иэйии]] 5pyjjir02hlotq64m0fy3wuv7y8896t 2 1400 6850 2021-01-08T09:51:33Z Суоһалдьыйа 538 'Мин Сунтаартан сылдьабын.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6850 wikitext text/x-wiki Мин Сунтаартан сылдьабын. jlzcjy3vb4whxed82wcce85kqij8uzh 3 1401 6852 6851 2021-01-08T09:53:19Z Суоһалдьыйа 538 /* Билсиһии */ саҥа сиэксийэ 6852 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:Суоһалдьыйа|Суоһалдьыйа]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Суоһалдьыйа|ырытыы]]) 18:52, 8 Тохсунньу 2021 (+09)}} == Билсиһии == Сунтаартан сылдьар эбиккин. --[[Кыттааччы:Суоһалдьыйа|Суоһалдьыйа]] ([[Кыттааччы ырытыыта:Суоһалдьыйа|ырытыы]]) 18:53, 8 Тохсунньу 2021 (+09) 9s1qvbqch2n6uif423nym2iklqv2nmq 3 1402 6853 2021-01-08T23:33:40Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6853 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 08:33, 9 Тохсунньу 2021 (+09)}} 0lazsoxuprpew8kak5wz92pjpqnzqz6 0 1403 6861 2021-02-05T02:56:27Z HalanTul 17 ''''Христофор Горохов''' {{Q|Кыламаҥҥар күн үҥкүүлүүр Кыраһыабай да кыыск...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6861 wikitext text/x-wiki '''Христофор Горохов''' {{Q|Кыламаҥҥар күн үҥкүүлүүр Кыраһыабай да кыыскын, Ханнык уолан дьолун түстүүр Аналыгар сылдьаҕын...|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] gaxmbnvukg3oc35ifkpsbobfkqcg7wi 0 1404 7958 6863 2022-12-18T05:04:23Z Kwamikagami 720 7958 wikitext text/x-wiki '''Данилов Владимир Данилович''' — 2001-2003 сс. [[СӨ]] экэниэмикэҕэ миниистирэ, СӨ баайга-дуолга судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта. {{Q|Бу кэмҥэ Арассыыйа балаһыанньатын туһунан тугу эмэ этэр уустук. Тоҕо диэтэххэ, саамай сүрүнэ, бэлитиичэскэй систиэмэҕэ уонна судаарыстыбаннай тутулга туох да уларыйар сибикитэ суох. Оттон билиҥҥи систиэмэни тута сырыттахха, технология өттүнэн хаалыы өссө дириҥиэ, сүрүн хапытаалга инбэстииссийэни угуу өссө уустугуруо, тастан киирэр табаартан, ньиэп сыанатыттан тутулуктаныы өссө улаатыа. Дойду уопсай сайдыыта бытаарыа.|Ааптар=Нина Герасимова, "Улуу дэпириэссийэ" буолуо дуо? [[Кыым]], 4№ (22503), 2021.02.4}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Арассыыйа экэниэмикэтэ]] ogygpz8uqg0velgp5prazgtisdv6o0a 0 1405 6866 6865 2021-02-07T02:18:38Z HalanTul 17 6866 wikitext text/x-wiki '''Босиков Василий Иванович — Баһылай Босяк''' (07.02.1946 төр.) — бэйиэт, 1991 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала. {{Q|[[Куба]] үйэтигэр биирдэ таптыыр, Ол тапталынан туналыйа сырдыыр...|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 611awcnp1zavz23zai41xe73e9srcdo 0 1406 7310 7309 2022-02-16T04:17:17Z Soppuruon 32 /* Куба туһуһан уус уран айымньыларга */ 7310 wikitext text/x-wiki '''Куба''' — Маҥан дьүһүннээх, уһун моойдоох, саһархайдыҥы сырдык атахтаах, тумустаах [[Саха сирэ|Саха сирин]] [[хоту]] өттүгэр сымыыттыыр бөдөҥ [[көтөр]]. == Куба туһунан уус-уран айымньыларга == {{Q|Куба үйэтигэр биирдэ таптыыр, Ол [[таптал]]ынан туналыйа сырдыыр...|Ааптар=[[Баһылай Босяк]]}} * - Биһиги [[Аҕа ууһа|аҕа ууһа]] [[Былыр|былыр]] куба [[Таҥара|таҥаралаах]] этибит. Кубаны харыстаан үрүҥ кыыл диирбит. Куба этин сиэхтээҕэр буолуох, кинини көрүөхпүтүн да толлорбут. Куба ыраах [[Күөл|күөлгэ]] түһэн олорорун көрдөхпүтүнэ, таҥалай диэн мааны таҥаһы кэтэрбит, сөһүргэстээн олорон киниэхэ сүгүрүйэрбит. Оттуу сылдьан кубалар көтөн иһэллэрин көрдөхпүтүнэ, [[Дьахтар|дьахталлар]] [[Бугул|бугул]] анныгар саһан хааларбыт. Таҥарабытыгар мара таҥастаах көстөрбүт улахан [[Айыы|айыы]] буолара. Мин биирдэ [[Күһүн|күһүн]] [[Отон|отонноон]] баран, хаппыт [[Олооччу|олооччуга]] [[Бэрбээкэй|бэрбээкэйбин]] аалларан, олооччубун устан, [[Атах сыгынньах|атах сыгынньах]] дьиэбэр төннөн испитим. Ол истэхпинэ үрдүбүнэн [[Үс|үс]] куба көтөн ааспыта... Таҥараларбар атах сыгынньах көстүбүппүттэн улаханнык сааппытым уонна куттаммытым... Хайаан да [[Сэт-сэмэ|сэттээх-сэмэлээх]] буолуо дии санаабытым. Сэрэйбитим курдук, эһиилигэр атахпынан охтубутум... - Өлүөнчэ эмээхсин ыалдьар атаҕын диэки көрөн ылар... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Көтөр-сүүрэр]] 4sbrawk5dkdecs3jzubm4z9rgr4emkl 0 1407 6873 6869 2021-02-08T02:57:27Z HalanTul 17 6873 wikitext text/x-wiki {{Түргэнник соторго|}} hexupuy0xu64ynjsj1jq1gy5c7j7pkj 0 1408 6870 2021-02-07T06:18:34Z 188.244.136.144 'Бэстиинэп Николай - суруналыыс, Саха араадьыйатын дириэктэрэ. * Саха к...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6870 wikitext text/x-wiki Бэстиинэп Николай - суруналыыс, Саха араадьыйатын дириэктэрэ. * Саха киһитэ араас идэни, квалификацияны, атын омук тылын тута хабан ылан баһылыыртан, билэ охсоруттан улаханнык сөҕөбүн. f58yvdys4j3m7jun619ajy4xs6d405m 0 1409 6875 2021-02-08T21:05:59Z HalanTul 17 ''''Кривошапкин Константин Константинович''' — АГАТУ билимҥэ үлэҕэ прор...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6875 wikitext text/x-wiki '''Кривошапкин Константин Константинович''' — АГАТУ билимҥэ үлэҕэ проректора. {{Q|Сахалары төрүт аспыт эрэ быыһыаҕа|Ааптар=Анжелика Мотосова, Константин Кривошапкин: Сахалары төрүт аспыт эрэ быыһыаҕа, [[Кыым]], 2021 с., олунньу 4 күнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 4jyeymxjyp8acuop45rh7s8y7f7s0t9 0 1410 6876 2021-02-09T12:54:46Z Луиза Петрова 459 'Мин күүстээхпин Ийэ тылбынан - Барыны кыайар алыбынан Хагдарыйбыт ма...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6876 wikitext text/x-wiki Мин күүстээхпин Ийэ тылбынан - Барыны кыайар алыбынан Хагдарыйбыт маһы илгэнэн Ибиирэн көҕөрдөр илбиһинэн. pigivv73yexw111m6rs0ql4201i25mi 0 1411 6877 2021-02-09T22:44:18Z HalanTul 17 ''''Спиридонов Леонид Николаевич''' — саха биллиилээх тустууга. {{Q|Саха э...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6877 wikitext text/x-wiki '''Спиридонов Леонид Николаевич''' — саха биллиилээх тустууга. {{Q|Саха эрээри нууччалыы иитиилээх, саҥарар оҕону маҥнай көрдөххө, кэлэн-баран, саҥаран-иҥэрэн, мэлдьи инники буолан кыахтаах курдук көстөр. Онтон туох эмэ уустук кэллэҕинэ, түргэнник тостор, олоххо тирэҕэ суох буолар. Оттон дьиҥ сахалыы иитиилээх, көрүүлээх оҕо төрүт тостон биэрбэт|Ааптар=Диана Клепандина, Саханы аан дойдуга ааттаппыт Леонид Сипиридонов, [[Кыым]], 2021 с., олунньу 4}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fzv4vxcdwcp0blrmq0zwqrk39nbk2o2 0 1412 6904 6880 2021-02-18T14:02:09Z 94.245.132.119 эбии 6904 wikitext text/x-wiki Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас Умнаһыт бурдугун тыал көтүппүтүгэр дылы 292xrapi365zezdfhgyb4gb15ck1sha 0 1413 6881 2021-02-12T04:30:22Z Луиза Петрова 459 'Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6881 wikitext text/x-wiki Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас. k0xawjip8qbk843vdyi9lsukdir5603 0 1414 6896 6895 2021-02-13T03:57:30Z HalanTul 17 6896 wikitext text/x-wiki '''Мунньах''' — [[дьон]] мустан тугу эрэ куолаан быһаарар тэрээһиннэрэ. {{Q|Мунньаҕы сөбүлүүр дьон салайааччы буолуо суохтаахтар. |Ааптар=[[Томас Соуэл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Түмэт]] mrreadlbiem0fdfwidolonq8wvwybzk 0 1415 6894 6885 2021-02-13T03:55:34Z HalanTul 17 6894 wikitext text/x-wiki '''Томас Соуэл''' — [[экэнэмиис]] уонна түмэт түөрүйэһитэ. *Мунньаҕы сөбүлүүр дьон салайааччы буолуо суохтаахтар. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Экэнэмиистэр]] 2wpyojo8mrhiydbdbd19opvpahcy2l7 0 1416 8107 6891 2023-02-20T00:36:47Z HalanTul 17 /* Амма өрүс туһунан уус-уран айымньыга */ 8107 wikitext text/x-wiki '''Амма''' өрүс диэн [[Алдан (өрүс)|Алдан]] өрүс хаҥас уонна ордук уһун салаата буолар. Уһуна - 1462 км, тэнийэн сытар иэнэ 69 300 км2. Төрдө Алдан хайаларыттан саҕаланар, онно дириҥ синньигэс көҥүс устун сүүрэр. Төгүлтэ төрдө диэн сиртэн өрүс кэҥиир, сүүрүгэ намтыыр. 10 км уһуннаах 195 салаа үрэх түһэр. Өрүс сүнньүгэр 5700-эн тахса күөл, 2900 үрүйэ баар. Саха сирин биир кэрэ көстүүлээх сирэ. == Амма өрүс туһунан уус-уран айымньыга == {{Q|Мин хаһан да төрөөбүт өрүспүн - Амма эбэбин - кыра, дьара дии санаабатаҕым. Кини миэхэ өрүү ытык ийэ - Амма эбэ. Оо, ахтан аҕай кэлбиппин ээ, Аммам барахсан, Эн утаҕы ханнарар ыраас дьэҥкир ууҥ минньигэс амтанын, хаамтым кырылас тааскын кэһэн, сыгынньах атаҕым минньигэстик нүөлүйэр ыарыытынан сүрэхпин уһугуннара. Эбэм барахсан, көрсөҕүн миигин будьурхай иирэлэриҥ, мин сүрэхпэр өйдөнөр нарын ырыаларыгар бигии, ыаммыт үүт курдук сылаас, дьэҥкир уугар устар сааспын сайгыы. Сир дойду киэҥ, аан дойду арастаах. Кэрэ, дьикти да сирдэр ханна барыахтарай, баар бөҕө буоллахтара, ол эрэн, Аммам барахсан, Эйигиттэн ордук күндү мин сүрэхпэр суох!|Ааптар=Аммам барахсан, [[Миитэрэй Наумов|Миитэрэй Наумов]]}} {{Q|Хара муора биэрэгиттэн Ордоробун эйигин. Оо, мин дойдум, таптыыр Аммам? Иһит ыллыыр ырыабын.|Ааптар=[[Ольга Иванова]] тылларыгар уонна мелодиятыгар "Аммам, иһит ыллыыр ырыабын" ырыаттан}} {{Q|Амма уута сырдык-ыраас, Амма уута сып-сылаас. Сөтүөлүүргэ, сынньанарга Айылҕаттан аналлаах.|Ааптар=[[Ольга Иванова]] тылларыгар уонна мелодиятыгар "Аммам, иһит ыллыыр ырыабын" ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Өрүстэр]] rtbknos7ifs82nosr8ho4l054ih5nnu 0 1417 7489 6892 2022-05-19T02:03:40Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Тыл]] 7489 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Тыл]] 1safekb57oalxei1kap1djt7f2tjao5 0 1418 6902 2021-02-13T13:57:56Z Луиза Петрова 459 'Эрэйи билбит эриллэн эр бэрдэ буолар. Кыһалҕаны көрсүбүт кыһарыллан к...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6902 wikitext text/x-wiki Эрэйи билбит эриллэн эр бэрдэ буолар. Кыһалҕаны көрсүбүт кыһарыллан кытаанах санааланар. Ол иһин баар саха өһүн хоһооно-"Эрэйдээх этигэс, муҥнаах булугас". Дьөгүөр Һэрэмээт r3lt80jld55opc40cpzafonh07m18n1 3 1419 6905 2021-02-18T21:44:30Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6905 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:44, 19 Олунньу 2021 (+09)}} s4o641fvoikpmee06rkfxwr5wo9p9ei 3 1420 6906 2021-02-18T21:44:58Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6906 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:44, 19 Олунньу 2021 (+09)}} s4o641fvoikpmee06rkfxwr5wo9p9ei 3 1421 6907 2021-02-18T21:45:16Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6907 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 06:45, 19 Олунньу 2021 (+09)}} kxnh49vimsac6d4ydc13gphd5qqarl9 0 1422 6908 2021-02-23T03:22:12Z Тарабукина Катя 554 'Сэбиргэҕим сэрэйбитэ - таайа санааһын,сэрэйэн көрүү,тугу эмит таба таа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6908 wikitext text/x-wiki Сэбиргэҕим сэрэйбитэ - таайа санааһын,сэрэйэн көрүү,тугу эмит таба таайыы. 78kk1cr0x55r4lneccgsrj7ted5om1z 0 1423 6916 6911 2021-02-25T01:29:05Z 188.244.191.137 6916 wikitext text/x-wiki '''Куһаҕан тыын''' — [[Ньукулай Ностуруойап]] 1920-25 сс. суруйбут кэмиэдьийэтэ. Аан бастаан 1925 с. алтынньы 17 күнүгэр тыйаатырга турбут. == Сытааталар == === Куонаан === === Марыына === === Баай Бырдаахап === * Ыал буолар, баай байар саҕа эрэй, кыһалҕа баар үһүө... * Кинилэргэ, барнаактарга, туох диэн хара көлөһүммүн сиэтиэмий! * Сүүһүм көлөһүнүн уллуҥахпар аҕаан, уллуҥаҕым көлөһүнүн сүүспэр аҕаан, итии таҥаһы таҥныбакка, амтаннаах аһы аһаабакка === Силээхтэ Сэмэн === * Саата бэрт буолсу... кыыһы сатаан албыннаабатахпытына... === Дьарааһын === * Сэмэн, бу баар эйиэхэ куһаҕан тыын! == Кэмиэдьийэ туһунан этиилэр == {{Q|Кэмиэдьийэ киһини күллэрэр, толкуйдатар күүһэ — ойууланар быһыы-майгы олох кырдьыгын арыйарыгар.|Ааптар=[[Поликарпова Евдокия Михайловна]], Күрүлгэн, 2021, 1(78)№}} [[Категория:Кэмиэдьийэлэр алпаабытынан]] [[Категория:Сахалыы айымньылар]] [[Категория:Ньукулай Ностуруойап]] m7n2w8vdac262hol8qvz7vai0313c7l 14 1424 6913 2021-02-25T01:26:13Z 188.244.191.137 '[[Категория:Саха суруйааччылара]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6913 wikitext text/x-wiki [[Категория:Саха суруйааччылара]] nlqe8mvw18rd9y75fbzskzy9yf21pd7 14 1425 6914 2021-02-25T01:26:50Z 188.244.191.137 '[[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6914 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]] m7n1sc33u502oqvi12etr0djfyqsh62 14 1426 6915 2021-02-25T01:27:10Z 188.244.191.137 '[[Категория:Сахалар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6915 wikitext text/x-wiki [[Категория:Сахалар]] hb37gc1k20pna514qhigzyz9otddnai 0 1427 6927 6926 2021-03-06T02:16:38Z HalanTul 17 Утаарыы мантан [[Https://sah.wikiquote.org/wiki/Ийэ#Ийэ туһунан бэргэн этиилэр]] манна [[Ийэ#Ийэ туһунан бэргэн этиилэр]] уларыйда 6927 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Ийэ#Ийэ_туһунан_бэргэн_этиилэр]] oornozjjeygnxf0judwnipmrn2mrcge 0 1428 7816 6929 2022-07-03T03:05:06Z HalanTul 17 7816 wikitext text/x-wiki '''Дьулуур''' — туохха эрэ дьулуһуу, сыалы-соругу ситиһэргэ бигэ санааланыы, уһун унньуктаах дьайыыны оҥоруу. {{Q|Дьулуура суох өй кыната суох көтөр курдук|Ааптар=[[Сальвадор Дали]], нуучч. «Ум без амбиций — как птица без крыльев».}} {{Q|Туохха да дьулуспатаххытына, тугу да ситиһиэххит суоҕа.|Ааптар=[[Зиг Зиглар]], «Если вы ни к чему не стремитесь, вы ничего не получите».}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6ygu0i0dsyqduobpqtxcsm75d8t0mcg 0 1429 6942 2021-03-19T22:14:54Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] 6942 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Көстөкүүн Туйаарыскай]] hfw0zibgx15l7c8lj1ox8jnfgfqllq7 0 1430 8217 6948 2023-09-13T21:53:57Z Myssy-Rekola 829 File 8217 wikitext text/x-wiki [[File:John_Locke.jpg|thumb|right|250px|John Locke (1697)]] '''Джон Локк''' ({{lang-en|John Locke}}; 1632—1704) — [[Англия]] педагога уонна бөлүһүөгэ, эмпиризм уонна либерализм бэрэстэбиитэлэ. * {{Q|Киһи тугу гынара — кини ис санааларын бастыҥ туоһута диэн мэлдьи этэбин.|Ааптар=I have always thought the actions of men the best interpreters of thoughts.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] brdqvyspl2iq81ntd0ck6huhrem60f7 0 1431 6947 2021-03-24T01:36:00Z 188.128.100.250 'Сильва диэн а.к.а Николай Петров III инник диэччи' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6947 wikitext text/x-wiki Сильва диэн а.к.а Николай Петров III инник диэччи 2v4206azfc21tot1qz0ol1zivyjajpu 0 1432 6952 6951 2021-03-29T02:13:19Z HalanTul 17 6952 wikitext text/x-wiki '''Габышев Лев Львович''' (10.11.1920 – 11.11.1994) — нууччалыы уонна сахалыы икки тылынан суруйбут драматург, сэһэнньит, тылбаасчыт, сахалартан бастакы киносценарист, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.<ref name="sakhalit.com">[http://www.sakhalit.com/node/90 Габышев Лев Львович] // sakhalit.com {{ref-ru}}</ref><ref>Писатели земли Олонхо: Биобиблиогр. справочник / — Якутск: Бичик, 2000. — C. 175 — ISBN 5-7696-1001-8.</ref> == Айымньыларыттан == == Кини туһунан == {{Q|Бу курдук бары наукаларга күлүүс буолар, аан дойдулуун билиһиннэрэр кыахтаах нуучча тылыгар биһиги талааннаах прозаиктарбыт, драматурдарбыт айымньыларын дьиҥ-чахчы уус-ураннык тылбаастыыр саха киһитэ, оо, үгүһэ буоллар ньии! Лев Габышев нууччалыы тылга тылбаастыыра биһиги сахабыт норуота культурнай, интеллектуальнай таһыма үүммүтүн, үрдээбитин кэрэһэлиир диэтэххэ омун буолуо суоҕа. |Ааптар=[[Сэмэн Тумат]], «Дьол төрдө — үлэҕэ» ыстатыйа}} == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха суруйааччылара]] [[Категория:Сценаристар]] [[Категория:Драматурдар]] q6hxsugz60chvomk5zgusj7z8yq6pp9 0 1433 6956 6955 2021-04-04T01:18:48Z 37.29.41.26 6956 wikitext text/x-wiki Макар Макарович Яковлев - юрист, прокуратура силиэдэбэтэлэ, Ил Түмэн дьокутаата. * Правовой нигилизм сокуону улаханнык аахсыбат, бэрээдэги билиммэт дьон элбээбитинэн, быраап култуурата намыһаҕыттан олохсуйар. * 1992 сыл кулун тутар 31 күнүгэр Федеративнай дуогабар баттаһыытыгар Саха сириттэн М.Е.Николаев, К.Е.Иванов баһылыктаах дэлэгээссийэ, ультиматум оҥорон туран, өрөспүүбүлүкэлэр, судаарыстыбалар бас билиилээх буолуохтаахтар диэни киллэттэрбиттэрэ. Ити П. В. Ксенофонтов түөрүйэтин салгыыта. Киин куорат, 2020, муус устар 23 к. * Билигин дьон сокуон үксэ баай араҥа туһугар оҥоһуллар диирэ оруннаах курдук. Федерация сэбиэтигэр уонна Госдуумаҕа элбэх харчылаах уонна үрдүк үлэҕэ үлэлээн сылдьыбыт дьон олороллор. Нэһилиэнньэ даҕаны харчылаах эрэ дьону дьокутаакка талар буолан турар. Кыра ону-маны - детсад дуу, кулууп дуу - туттарыахпыт диэтилэр да, сөп буолан хаалаллар. Киин куорат, 2020, муус устар 23 к. * Парламент спикерэ П. В. Гоголев санаатын аһаҕастык эппитигэр уонна куоластаабытыгар айдаан бөҕө, "политический труп" диэн буолбута. Мин тус бэйэм сыаналыырбынан, П. В. Гоголев позициялаах, бэйэтин эрэ интэриэһин көрбөт, өрөспүүбүлүкэ интэриэһинэн салайтарар. Норуокка "с ним можно идти в разведку"дииллэр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jexlp9roibqkv2leae0cvlkeqn5jini 0 1434 6958 6957 2021-04-06T08:52:14Z HalanTul 17 6958 wikitext text/x-wiki '''Ураал Баатыр''' — башкиир омугун баатырдыы эпоһа. {{Q|Аатын алдьаппыт киһи Олоҕо көлдьүн буолар, Дьоҥҥо өстүйбүт киһи Күнэ түүннүү хараарар. |Ааптар=[[Ураал]] тыллара. Ураал Баатыр. Габит Аргынбаев, Хамит Альмухаметов тылларыттан М. Бурангулов суруйуута / Васильева А.А., Винокурова М.С. уо.д.а. сахалыы тылбаастара. Дьокуускай. Бичик, 2017. С.216 }} [[Категория:Башкиирдар]] 4yx8d1tmkyr2byzfy00u8wtl4o8sv40 0 1435 6961 6960 2021-04-08T03:35:40Z 89.113.101.187 6961 wikitext text/x-wiki '''Тустуу''' — күөн күрэс көрүҥэ, күрэхтэһэччилэр бэйэ бэйэлэрин охторо сатыыллар. {{Q|Тустан кыайтардаххына, Тугу хоргутуоҥуй, — [[Кэтэх]]хиттэн киирбит ааҥҥын астара иликпинэ. Кэлбит суолуҥ ханната этэй, Кэбэлийэн көрүөҥ буоллаҕа... Тэҥнэһэр күннээх буоллаххына, Тэҥнэспит кэпсэтии атын буолуо, Кыайар күннээх буоллаххына, Кыайбыт кэпсэтии атын буолуо!|Ааптар=Олоҥхоттон диэн бэлиэтээһиннээх "Саха тустуута: Үйэ аҥаардаах чүөмчүлэр" диэн Ахмет Дмитриев кинигэтигэр бэриллибит. Дь., Бичик, 2012}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] bgt3eigu7l8crs86p9op3k17vidk54e 3 1436 6974 6962 2021-06-16T02:42:06Z 24.21.78.216 Утаарыы мантан [[en:User talk:InternetArchiveBot]] манна [[meta:User talk:InternetArchiveBot]] уларыйда 6974 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[meta:User talk:InternetArchiveBot]] ihe6s1lbzqd8gasxnoewu85gshqim7x 0 1437 6966 6965 2021-04-29T12:12:18Z Луиза Петрова 459 6966 wikitext text/x-wiki Ынах сүөһү дьарыктанан, Сыспай сиэллээх сэтиилэнэн, Саха омук аатын сүгэн, Күн бүгүҥҥэ тиийэн кэлэн, Күн сырдыгын күндүргэтэн, Олордохпут омук буолан, Сайыннахпыт саха дэтэн. Федоров Д.Н.-Оһуохай Уола 1ysbf741pfaju31o2a19wn844bdbpq9 2 1438 6967 2021-05-01T17:14:33Z Pathoschild 390 global user pages ([[m:Synchbot|requested by ZI Jony]]) 6967 javascript text/javascript mw.loader.load('//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/mobile-global.js&action=raw&ctype=text/javascript'); 1ud4suvkeq8qtlm36a2g10cfg17vxfa 0 1439 6968 2021-05-04T23:25:59Z HalanTul 17 ''''Ушницкай Иван Петрович''' — биллиилээх суруналыыс, публицист, "Киин к...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6968 wikitext text/x-wiki '''Ушницкай Иван Петрович''' — биллиилээх суруналыыс, публицист, "Киин куорат" хаһыат тутаах эрэдээктэрэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, РФ суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:1961 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] m7hcg0qsp5et0bzyqvrr549p9idx2qc 0 1440 6969 2021-05-25T09:28:47Z 37.29.40.213 '​Өйүк - идея. Өйүк туһугар өлбөккө, олорор ордук. Лион Фейхтвангер. Ум...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6969 wikitext text/x-wiki ​Өйүк - идея. Өйүк туһугар өлбөккө, олорор ордук. Лион Фейхтвангер. Умнее жить за идею, чем умирать за нее. nshgg7isnd5ysay4vegi6lsfyaylmos 0 1441 6973 6972 2021-06-11T21:48:33Z HalanTul 17 6973 wikitext text/x-wiki '''Чаадаев Петр Яковлевич''' (1794 – 1856) — [[түүр]] төрүттээх [[Арассыыйа]] дворянина, бөлүһүөк, Пушкин атаһа. {{Q|Айахпын бүөлээн, тобуктатан олордохторуна төрөөбүт дойдубун таптыыр кыаҕым суох... Аҕа дойдуга таптал - дьоһуннаах, ол эрээри оннооҕор ордук кэрэ баар - дьиҥи таптыыр.|Ааптар=«Я не могу любить свою Родину, стоя на коленях, с зажатым ртом... Прекрасная вещь - любовь к отечеству, но есть еще нечто более прекрасное - это любовь к истине».}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] gxv8tpwmac5eqdbgjxe7tiz67idlech 0 1442 6976 6975 2021-07-01T02:42:03Z 37.29.40.181 6976 wikitext text/x-wiki Ыра - тугу эрэ (үксүн үтүөнү) кэтэһии, олоххор буолуохтаах [[түгэн]], ситиһии. * Ыраҕын толорор судургу буоллаҕына, онтуҥ ыра буолбатах, таах. ovavdpnmwzvhcq452na1jhm0z1n84tz 0 1443 6977 2021-07-01T02:47:28Z 37.29.40.181 'Никола Тесла - учуонай, айааччы. *"Төбөҕүттэн үөһэ ойбоккун" диэни билэҕин дуо? Ити сымыйа, киһи тугу баҕарар ситиһиэн сөп.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6977 wikitext text/x-wiki Никола Тесла - учуонай, айааччы. *"Төбөҕүттэн үөһэ ойбоккун" диэни билэҕин дуо? Ити сымыйа, киһи тугу баҕарар ситиһиэн сөп. foa7bd6z7qpneipihv145jedn0pq6jd 0 1444 6978 2021-07-01T02:52:16Z 37.29.40.181 'Дэвид Шварц *Билиҥҥини эрэ буолбакка, сарсыҥҥыны көрөргө үөрэниҥ.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6978 wikitext text/x-wiki Дэвид Шварц *Билиҥҥини эрэ буолбакка, сарсыҥҥыны көрөргө үөрэниҥ. 31l765dylyzs1vwylf9qq5vm0n0uqi8 0 1445 6980 2021-07-01T03:00:55Z 37.29.40.181 ' * Эйигин ким да билбэтиттэн хомойума, дьон билэр киһитэ буоларга дьулус ([[Конфуций]])' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 6980 wikitext text/x-wiki * Эйигин ким да билбэтиттэн хомойума, дьон билэр киһитэ буоларга дьулус ([[Конфуций]]) jcuoyfw4a63qywyld57rrp9n4gtf11c 0 1446 7836 7833 2022-07-14T01:31:09Z HalanTul 17 7836 wikitext text/x-wiki '''Григорий Чхартишвили (Борис Акунин, Анатолий Брусникин, Анна Борисова)''' — [[нуучча тыла|нууччалыы]] суруйар суруйааччы, устуорук, японист. {{Q|Ыраны ытаммат, толору олоҕунан олорор дьон толороллор, сэргэҕи сэргиир, туолбаттан чаҕыйбат, туоллаҕына саҥаны ыраланар ({{lang-ru|Мечты осуществляют люди, которые не киснут, а живут полной жизнью, интересуются интересным, не пугаются недостижимого, а достигнув его, начинают мечтать о чем-то новом.}})|Ааптар=Как жить надо//Северный часовой и другие сюжеты / Борис Акинун. М.: АСТ, 2015, С. 98-102}} {{Q|Цивилизация бастыҥ кыайыыта — бэйэни туттунуу.|Ааптар=Воистину главное завоевание цивилизации — умеренность в порывах.}} {{Q|Түүйүүнү дьахталлар уонна акаарылар эрэ итэҕэйэллэр. |Ааптар=В предчувствие верят только женщины и глупцы. «Огненный перст»}} [[Категория:Суруйааччылар]] 67i8d14nj7df3p7mupnu1qnndj7hunn 0 1447 7001 7000 2021-08-06T02:02:44Z HalanTul 17 7001 wikitext text/x-wiki '''Кыбытык''' — сахалыы суруктаах кинигэ кыбытыга оҥорон кинигэ лааппыларынан тарҕатар бырайыак. Өр төбөҕө илдьэ сылдьан баран 07.07.2021 хас да бассаап бөлөхтөргө ырытыыга ыытыллыбыт өйүк (идея). "Айар" кинигэ кыһатын дириэктэрэ Август Васильев босхо тарҕатарга сөбүлэҥин биэрдэ, ол туһунан "Ааҕар Саха сирэ" бассаап-бөлөххө суруйда. Манна хамсанарга, айарга-тутарга, үлэлииргэ көҕүйэр бэргэн этиилэри мунньабыт. Кыбытык кээмэйэ кыратынан бэргэн этии кылгас буолуохтаах, уһаабыта 5-6 тыл. Бу дьон фэйбуукка укпуттарын көһөрдүм: * Олорор мутуккун кэрдимэ * Дугдуруй да оҕус! * Сүгэ кыайбатаҕын сүбэ кыайар * Көҕөн көттөҕүнэ көппөх өрүкүйэр * Ат сүүрдэҕинэ ыт хаалбат * Сүрэҕэ суох сүүс сүбэлээх * Арыы үөһэ уу дагдайбат * Кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат * Норуот күүһэ- көмүөл күүһэ * Көрдөөбүт көмүһү, сылдьыбыт сыыһы булар * Бэйэтин иннигэр сүрдьүгэс үүтүн көрбөккө киһи иннигэр иҥнэ (инньэ) үүтүн көрөр * Алгыс аалы көтөҕөр Дьиҥэр, санааны көтөҕөр өс хоһоонно, туохха эрэ угуйар бэргэн этиитэ булуохха баар этэ. Холобур, Бүөтүр Тобуруокапка "Уонна хаһан?" диэн хоһоонноох, онтон быһа тардан угуохха сөп дии саныыбын. Онон, ити үөһэ этиллибиттэн таллахха маннык буолуон сөп: * Дугдуруй да оҕус! * Көрдөөбүт көмүһү, сылдьыбыт сыыһы булар * Эдэртэн эйэтин, кырдьаҕастан алгыһын ыл. * Биэрэрин бэскэ ыйаабыт, уунарын умнан кэбиспит. * Киһи тыла ох. * Саалаахтан самныма, охтоохтон охтума. * Сэттэтэ кээмэйдээ, биирдэ быс. == 2021 сыл, атырдьах ыйын 5 күнэ == Биир муҥ (тыһыынча) кыбытыгы биэс көрүҥүнэн бэчээттэтэн таһаардыбыт. Аны кэпсэтии быһыытынан "Айардарга" тиксэрэн "Бичик" кинигэ маҕаһыыннарынан тарҕатыахтаахпыт. <gallery> Sakha Wikiquote bookmark 01.jpg Sakha Wikiquote bookmark 02.jpg Sakha Wikiquote bookmark 03.jpg Sakha Wikiquote bookmark 04.jpg </gallery> [[Категория:Бырайыактар]] t5g2lw7uxsbtvxlha58zxu3l1nnmhui 0 1448 6988 6987 2021-07-20T00:18:54Z HalanTul 17 6988 wikitext text/x-wiki {{Q|Туох барыта солбуктаах. Тиити – титирик, хатыҥы – хахыйах. Оттон киһини – оҕото. Кини олох оҥоһуутун салгыы уһаныа этэ – өскө уолуох ууну уолларбакка, охтуох маһы охторбокко, уһун утуму быспакка, саргылаах санааны саҥаттан саҥалыы саҕа сылдьарбыт буоллар.|Ааптар=[[Дабыл]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 66f0ek8mztwysfrlc3xu3oecifl0yfx 0 1449 7005 6998 2021-08-20T09:07:40Z 188.244.191.137 7005 wikitext text/x-wiki '''Солженицын Александр Исаевич''' — нуучча суруйааччыта, публицист. {{Q|[[Үөрэх]] өйү эппэт|Ааптар=Образование ума не прибавляет}} {{Q|Элбэх дьон сабырыйар куолаһынан барытын быһаарыы — ол дьон диктатуратын олохтооһун уонна ураты санааны бохсуу, оттон ураты санаа сайдар суолу көрдүүргэ ордук туһалаах эбээт. |Ааптар=Все отдавать на голосование по большинству — значит устанавливать его диктатуру над меньшинством и над особыми мнениями, которые как раз наиболее ценны для поиска путей развития.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Нуучча суруйааччылара]] n0008qi6fyslplpvcg91e8adfobl1i2 0 1450 7003 2021-08-11T02:54:00Z HalanTul 17 'Николай Сибиряков - 90-с сыллардаахха Намнааҕы педагогическай училищеҕа үөрэммит. Умнуллубут ырыалар, Кэһиллибит кэс тыллар, Умнуллубут үһүйээннэр, Умнуллубут олоҥхо, Ытыллыбыт улуу дьоннор, Үүрүллүбүт ойууттар, Тэпсиллибит итэҕэл...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7003 wikitext text/x-wiki Николай Сибиряков - 90-с сыллардаахха Намнааҕы педагогическай училищеҕа үөрэммит. Умнуллубут ырыалар, Кэһиллибит кэс тыллар, Умнуллубут үһүйээннэр, Умнуллубут олоҥхо, Ытыллыбыт улуу дьоннор, Үүрүллүбүт ойууттар, Тэпсиллибит итэҕэлбит... [[Категория:Дьон алпаабытынан]] b2srmvk5sz0cfdr64ughsvoed65m9zh 14 1451 7006 2021-08-20T09:07:56Z 188.244.191.137 '[[Категория:Суруйааччылар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7006 wikitext text/x-wiki [[Категория:Суруйааччылар]] jpsrtk8lnriznbtfqb36libeu2finzn 3 1452 7011 2021-09-05T18:54:00Z Pathoschild 390 global user pages ([[m:Synchbot|requested by Yahya]]) 7011 wikitext text/x-wiki <div style="font-size:130%;font-family:Roboto,Arial; border-top:5px solid lightblue; border-bottom:5px solid lightblue; padding:5px;margin-top:20px;">Hello! Please message me on [[m:User talk:Yahya|meta.wikimedia.org]] instead. I may not notice messages on this page.</div> c4ypm7wbt5rvjqqxzie5ujk3hmhcrrp 0 1453 7014 7013 2021-09-13T11:27:46Z 5.183.29.65 7014 wikitext text/x-wiki '''Власов Виталий Гаврильевич''' — [[Олоҥхо тыйаатыра|Олоҥхо тыйаатырын]] дириэктэрэ. * Эн миигин көрөргүн биллэрбин, сурукпун эйиэхэ мин ыытыам [[Категория:Дьон алпаабытынан]] a0jfwl4j166oswqydmjtq57sgpg6ejz 0 1454 7020 7018 2021-10-10T01:50:20Z HalanTul 17 /* Кини туһунан этиилэр */ 7020 wikitext text/x-wiki '''Арыйаан Тютрин''' — саха [[көҥүл тустуу]]га бөҕөһө. == Кини туһунан этиилэр == {{Q|Арыйаан Тютрин үрдүк таһымнаах бөҕөс буоларын итэҕэттэ|Ааптар=[[Павел Пинигин]], [https://edersaas.ru/pavel-pinigin-aryjaan-tyutrin-rd-k-ta-ymnaah-b-s-buolaryn-ite-ette/ Роман Попов, Павел Пинигин: “Арыйаан Тютрин үрдүк таһымнаах бөҕөс буоларын итэҕэттэ”. "Саха сирэ" хаһыат, 09.08.2018]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Тустууктар]] 383598b9nnvp209qfmdxs936wtk8syo 0 1455 7019 2021-10-10T01:48:40Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Пинигин Павел Павлович]] 7019 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Пинигин Павел Павлович]] 91j3mden2n7g82h5rvcj0itxfhklbbs 0 1456 7022 7021 2021-10-11T20:30:56Z HalanTul 17 7022 wikitext text/x-wiki {{Q|Ханнык даҕаны дойду атын дойдулартан тутулуга суох буолуутун мэктиэлээччи — кини тыатын хаһаайыстыбата. Аан дойду баайын барытын даа бас билэр буолан баран аһыыра суох буоллахха атын дойдулартан тутулуктаах буолаҕыт... Атыы-кутуу баайы-дуолу хааччыйыа, онтон тыа хаһаайыстыбата — көҥүлү...|Ааптар=[[Оһуохай Уола|Оһуохай Уолун]] тылбааһа}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] p1h8x519ovlyspwqu7eiw54sd16rzff 0 1457 7025 7024 2021-10-11T20:50:28Z HalanTul 17 7025 wikitext text/x-wiki '''Слепцов Петр Алексеевич''' — лингвист учуонай {{Q|Тылы сөпкө туһаныы — бу аата тылы сэрэйэн да өйдүүр буолар таһымнаах билии, куһаҕанын-үчүгэйин эндэппэккэ араарыы, ийэ тылга истиҥ сыһыан, тыл ойуулуур ньымаларын эгэлгэтин баһылааһын буолар|Ааптар="Якутский литературный язык: истоки, становление норм" манагыраапыйатыттан, 1986, Наука, Новосибирскай (этиини [[Халан]] тылбааһа)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Лингвистэр]] [[Категория:Учуонайдар]] bwt9dl7tg45nwg3xasa668u8p3mzjkg 0 1458 7067 7066 2021-11-25T01:16:36Z HalanTul 17 /* Кини туһунан атын дьон этиилэрэ */ 7067 wikitext text/x-wiki '''Илларионов Афанасий Петрович''' — Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы ыҥырыылаах Ил Түмэнин Бэрэстэбиитэллэр балааталарын бэрэссэдээтэлэ, үтүөлээх судьуйа, бэйиэт, тылбаасчыт. == Эппит тыллара == == Уус уран айымньыларыттан быһа тардыылар == == Кини туһунан атын дьон этиилэрэ == {{Q|Билэр дьон, коллегалара Афанасий Петровиһы нууччалыы да, сахалыы да ураты суруксут, бу икки тылы үчүгэйдик, дириҥник билэр уонна сатаан туттар, тылга улахан ирдэбиллээх киһинэн билинэллэр. Кини хоһоонноро, кини лириката эмиэ оннук дириҥ, сөҥ уонна ис иһиттэн ураты намчы, уйаҕас тыыннаахтар, тиийимтиэлэр, тойуктуҥулар.|Ааптар=[[Иван Макаров]], Александр Жирков. Кини үтүө аатынан. Чараҥ вальса. А. Илларионов. — Дьокуускай: Сахаполиграфиздат, 2004. —80 с.}} {{Q|Үрүҥ күн сырдыгын умсулҕаннаахтык таптыыр А.П.Илларионов хайа да үлэҕэ, төһө да үрдүк дуоһунаска олордор литератураҕа уонна искусствоҕа тардыһыытын хаһан да хаалларбатах, сириэдийэ сытар уоттаах чох курдук син-биир айа-туойа сылдьыбыт эбит. Бүгүн Афанасий Петрович айбыт хоһооннорун дьикти күүһэ, үрүччэ уутунуу ырааһа, иэйиилээҕэ, илбистээҕэ дьикти ырыа дорҕоонунан кутуллан хас биирдиибит сүрэҕин долгутта, санаатын аймаата.|Ааптар=Чурапчытааҕы П.М. Решетников аатынан народнай театр уус-уран салайааччыта [[Заболоцкая Надежда Михайловна]] Афанасий Петрович Илларионов аатын үйэтитиигэ аналлаах республикатааҕы айар үлэһиттэр конкурстара аһыллыытыгар 2003 сыл балаҕан ыйын 13 күнүгэр эппит тылыттан. Чурапчы сэлиэнньэтэ.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 1rplp929z7n9x4b00vxns01g56ass2h 0 1459 7037 7036 2021-11-23T23:28:49Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан быһа тардыылар */ 7037 wikitext text/x-wiki '''Иванова-Сидоркевич Ольга Петровна''' (23.11.1932—2003) — саха биллиилээх ырыаһыта, ырыа айааччыта, уопсастыбаннай диэйэтэл. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == {{Q|<poem>Хара муора биэрэгиттэн Ордоробун эйигин Оо, мин дойдум, таптыыр Аммам Иһит ыллыыр ырыабын.</poem>|Ааптар=[[ИҺИТ ЫЛЛЫЫР ЫРЫАБЫН]]}} {{Q|<poem>Киэһээҥи сөрүүҥҥэ кытылга киирэммин Мин күндү сэгэрим кэлэрин кэтиибин. Иннибэр киэҥ Амма мэндээрэ долгуйар, Аттыбар күөх иирэ күөгэйэ нусхайар.</poem>|Ааптар=[[ДОҔОРУОМ, ЫЛ КЭЛИИЙ]]}} == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1932 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Сэтинньи 23 күнүгэр төрөөбүттэр]] [[Категория:Амма улууһугар төрөөбүттэр]] [[Категория:2003 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]] o6ogxznygkuswf24n7dc51iu4evsnjj 0 1460 7064 7063 2021-11-25T00:59:11Z HalanTul 17 /* Кини туһунан */ 7064 wikitext text/x-wiki '''Седалищев Николай Иннокентьевич''' — Саха сирин [[Түмэт|түмэт]] дьайыксыта. == Кини туһунан == {{Q|Кини ох курдук көнө, муус курдук ыраас киһи этэ|Ааптар=Он был прямой как стрела, чистый как лёд. [[Эрнст Березкин]]}} {{Q|Николай Иннокентиевич аҕата Тааттаҕа 1956 сыллаахха били айдааннаах геологу өлөрсүү кэмигэр оскуола директора эбит. Ону чк-лар түүн дьиэтигэр киирэн наганынан тирээбиттэр, «билин, националист» диэбиттэр. Дьиҥэр геологтар оскуола оҕолорун арыгылаппыттар, онтон өлөрсүү буолбут. Ол түүн элбэх оҕотун илдьэ аҕалара Уус Маайаҕа күрээбит. Онон дириҥ силистээх-мутуктаах Киһи, бүтүн улууһу, омугу хара балыырга балыйалларын кыра эрдэҕиттэн этинэн-хаанынан билбит буолан Кырдьык иһин охсуспут Дьоһун Сүдү Киһи Убайбыт Ньукулай, быраһаай... |Ааптар=[[Афанасий Максимов]], телеграм-ханаал, 24.11.2011}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7irodyup2nwvwijm4ea0gbumhkwnhdw 0 1461 7110 7108 2021-12-01T01:47:08Z 37.29.41.221 7110 wikitext text/x-wiki '''Булт'''- Сахалар былыргы аhаан олорор үгэстэрэ {{Q|Биhиги, [[саха]] дьоно, былыр-былыргыттан аар тайҕа маанылаах оҕолоро ааттаан кэлбиппит. Ол да иhин бу орто дойдуга торүөхпүтүуттэн Баай Байанайы кытта доҕордоhон, сир-дойду, от-мас иччилэригэр сүгүрүуйэн, алгыс тылын этэн, үтүө санаабыт бэлиэтин бэлэх-туhах хаалларар үгэстээхпит.(Баай Байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с35, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев)}} {{Q|Бултааhын диэн уустук дьарык буоларын сүрүн [[идэ]] оностубут, уйаара-кэйээрэ биллибит киэн Саха сирин уhаты-туора хаампыт эрэ дьон билэллэр.Былыр-былыргаттан саха булчуттара Лаамы хайатыттан саҕалаан Илиҥҥи муораннан, Сахалиин арылларынан, Таас Дьааны туруктарынан, Бүлүү тукулааннарынан, Хотугу Муустаах байҕал арыыларынан, Амуур, Токко, Учуур, Халыма өрустэринэн, Дьэhиэй сирдэринэн сылдьаталаан үрүн эhэни, баабыры, күндү түүлээх арааhын бултааhан кэлбиттэрэ.(Баай байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с20, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев).}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] brlmipl2i6yhqwxvlul9bl4jmbmpal9 0 1462 7176 7175 2021-12-08T03:13:53Z 46.48.186.92 7176 wikitext text/x-wiki [[Киргизтэр]]-былыргы омук. Ааспыт уйэ 90-с сыл. Кытайга былыргы императордар 2200-тэн тахса сыллаа5ыта Кыргыз диэн ааттанар омуктар баhылыктарыгар суруйбут 13 суруктара костубутэ. Элбэх утургэннэ, атын омук куомчутугэр тубэспиттэрэ, быттаммыттара, ыhыллыбыттара, сир улаппыттара, быста-быста сал5аммыттара. d0xytanlnq38j2tmaq8pxotw7o2emif 0 1463 7045 2021-11-24T01:33:04Z Арчы Уола 36 Арчы Уола [[Киргизэр]] сирэй аатын маннык [[Киргизтэр]] уларыппыт 7045 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Киргизтэр]] ahsojbvovykun43oc6bqyesalry2jif 0 1464 7081 7078 2021-12-01T01:21:03Z 46.48.172.199 7081 wikitext text/x-wiki ТYННYК – аат. Тутуу, [[дьиэ]] [[эркин|эркинигэр]] (сороҕор үрдүгэр даҕаны) сырдык киирэр аһаҕаһа уонна онуоха сабыы буолар оҥоһук. Кыараҕас муус түннүктэр онон-манан күдэн туманынан үрэ тураллар. [[Күндэ]]. Уһуктан кэлбитэ – балаҕан кыракый түннүктэринэн [[күн]] уота чаҕылыччы тыкпыт. С.Никифоров. Землянка түннүгэр сыылан тиийэн, икки кыранаат холбуу баайыллыбытын барахтым. Т.Сметанин. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] m3nzeicakqik3mk23chs3ng8zcf2n9j 0 1465 7054 7049 2021-11-24T04:09:03Z 81.9.113.67 7054 wikitext text/x-wiki 1932 сыллаахха Чуй уобылаhынан Кемин оройуонун Кичи-Кемин айылыгар торообутэ. Кыргызтар Судаарыстыбыннай университетын бутэрбитэ. Кыргызстан ороспуубулукэтин норуоднай поэта, исскуствотын утуолээх улэhитэ. Перевоттаммыт "Эн Хаартыскан" диэн аймыньытыттан туорт этии. "Уура сырыт",- диэбитин, хаартыска5ын бэлэхтииргэр. Укта сылдьабын куруук араа-бараа куннэрбэр. Элэктирдии корбуттэр онно эн харахтарын, Ынырырдыы угуйаллар, то5отун мин билбэппин. nb6mk6xjx5sywl9ek7khfe1vxzoh5zz 0 1466 7051 2021-11-24T04:02:13Z 81.9.113.67 '1933 сыллаахха Нарын уобалаhын Тянь-Шань оройуонун Чет-Нура аилыгар торообутэ. Кыргызстан судаарыстыбаннай университетын бутэрбитэ. Кыргызстан республикатын норуодунай поэта, култууратын утуолээх улэhитэ. Ата-Тюрк научнай култуурнай...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7051 wikitext text/x-wiki 1933 сыллаахха Нарын уобалаhын Тянь-Шань оройуонун Чет-Нура аилыгар торообутэ. Кыргызстан судаарыстыбаннай университетын бутэрбитэ. Кыргызстан республикатын норуодунай поэта, култууратын утуолээх улэhитэ. Ата-Тюрк научнай култуурнай киин бочуоттаах академига. Перевоттаммыт Тыл диэн айымньытыттан туорт этии. Эн-уйаара-кэйээрэ суох дьиктигин! Норуотум дууhатын кулумэ буола5ын. Иэдэннээх Кун уоттаах сатыыкаан эн корун- Олууну, умнууну куоhарар сир кууhун. 9dpeea3ii1vngsex654aqi0z8kzu5sk 0 1467 7053 7052 2021-11-24T04:08:19Z 94.245.165.244 7053 wikitext text/x-wiki САА аат. Буулдьанан ытар уhун уостаах сэп.  Ружье. Икки уостаах саа. Буулдьа саа. Саалаахтан самныма, охтоохтон охтума (алгыс). Сэмэнчик -- куол кытыытыгар кустар туспуттэрин корон, саатын ылан ытаары уомэн киирдэ. Н.Неустроев. Ойуур иhигэр саалар тыаhыыллар Т.Сметанин. (САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА 8 ТОМ стр63) c51h1rg88tsvt31pbl8qbraip3rgoh8 0 1468 7062 7058 2021-11-24T07:59:12Z HalanTul 17 7062 wikitext text/x-wiki Туртас — төбөтүгэр үс лабалаах муостаах, бэйэтэ сайын кугас, кыьын берен оннонор, чэпчэкитик ойуоккалаан суурэр, ньирэй саҕа кыра кыыл, таба бииһэ. * Аан бастаан быьый мунутаан туртастар ойуоккалаан кэлэллэр.Н. Якутскай. * Тугу эмэни бэриьиннэрээри туртастар оускуола оголорун батыьа сылдьар гына дьиэтэйбиттэр этэ. Далан. (САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА стр165) 2poo2jiiazszg5oqitxxh6d6695dqlj 0 1469 7070 2021-11-29T09:13:25Z HalanTul 17 '== Уус-уран айымньыга == {{Q|Онуоха Чурумчуку Оччугуйкаан бэйэккэтэ От саҕа буола түстэ, Ойон турда, уордайда...|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7070 wikitext text/x-wiki == Уус-уран айымньыга == {{Q|Онуоха Чурумчуку Оччугуйкаан бэйэккэтэ От саҕа буола түстэ, Ойон турда, уордайда...|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9jr5d8xp987mjy0o291y3dn9lmp6410 0 1470 7071 2021-11-29T09:19:02Z HalanTul 17 '== Уус-уран айымньыга == {{Q|Чуоҕур сыгынньах кэтэҕин Догуо-дэгиэ тыҥыраҕынан Чуукур-чаакыр тарбанна...|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабыт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7071 wikitext text/x-wiki == Уус-уран айымньыга == {{Q|Чуоҕур сыгынньах кэтэҕин Догуо-дэгиэ тыҥыраҕынан Чуукур-чаакыр тарбанна...|Ааптар=[[Эллэй]], Чурум-Чурумчуку: оҕолорго остуоруйа, Дьокуускай, САССР Госиздата, 1945, 36 с.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 1ikm1gdek6t0ac63ozfxnjrxlg4dmuz 0 1471 7160 7159 2021-12-01T04:08:10Z 37.29.88.63 7160 wikitext text/x-wiki "Мин саамай улахан үөрүүлээх күннэрим дойдум үөрүүтүн кытта түбэспиттэр, дойдум дьонноро бэйэм олохпуттан быдан долгутуулаах"- [[Георгий Жуков]] 7z1vwalp5naq8l3xtumi5qj3ryuft93 0 1472 7095 7093 2021-12-01T01:38:26Z 81.9.113.34 7095 wikitext text/x-wiki [[Султан Раев]] 1958 сыллаахха ОШ уобалаhын Кара-Суу ороуйонун Жоош айылыгар торообутэ. Кыргызстан судаарыстыбаннай университетын бутэрбитэ. 1989 сыллаахха “Ала-Тоо” сурунаалга “Кун кармаган бала” бастакы айымньыта бэчээттэммитэ. Евразия суруйааччыларын сойууhун чилиэнэ. dzc8rp3gx221af6g80mod13vsp60ffu 0 1474 7163 7150 2021-12-01T04:11:13Z СергейНьургун 634 7163 wikitext text/x-wiki '''Бурдук''' — аат. Сүһүөхтэрдээх көҥдөй умнастаах, куолаһыгар туораах сиэмэлэрдээх, оҥоһуулаах сиргэ аска анаан ыһыллар үүнээйи култуурата. Бурдук үүнээйи ас буолар өттө — туорааҕа, сиэмэтэ. Араас тыа хаһаайыстыбатын культураларын, ордук бурдугу үүннэрии түмүгэр ылыллар бородуукта. Бурдук туораахтаах бурдугу, полба, оруос, гречиха, эбиэс, ячмень, просо, кукуруза, рис уонна дагусс курдук суортартан оҥоруон сөп. *Cытыган лаҥхатын өрт уотунан куугуначчы салатан, ыраастаан-чэбдигирэн баран, үтүө ходуһаны таһаар, бурдугу, оҕоруоту аһын үүннэрэн үллүктээтэ. —'''[[Амма Аччыгыйа]]''' *Күһүн буолан от-мас хагдарыйан эрэр, оттон холкуос бурдугун үксэ хомулла илик. — '''[[Т. Сметанин]]'''. *Бэс ыйын саҥатыгар үс-түөрт түүн субурутан хаар хаһыҥнар буолуталаатылар, бурдук үлүйдэ, от-мас сиэмэтэ кэҕиннэ, үүннээйи чэмпэрдэ. — '''[[У. Нуолур]]'''. *Сиэҥкэ диэн Доромоон тоҕустаах оҕото, суол аннын диэки туран, кэлиигэ бурдук сынньар. — '''[[Күндэ]]'''. *Хачыгыр чабычахтаах бурдугуттан биирдэ балтаччы баһан, онон-манан ойута барбыт тааһын айаҕар кутан биэрдэ. — '''[[Эрилик Эристиин]]'''. rjerj3o0kageylx0j6c37su1wpwwvje 0 1475 7143 7136 2021-12-01T04:01:06Z 46.48.172.199 7143 wikitext text/x-wiki [[Абдиламит Матисаков]] 1956 сыллаахха ОШ уобалаhын Ноокат оройуонун Көк-Бел аилыгар төрөөбүтэ. [[Кыргызстан]] судаарыстыбыннай университетын бүтэрбитэ. Кыргызстан өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэhитэ. Кыргызстан өрөспүүбүлүкэтин Ыччатын сойууhун бириэмийэлэрин лауреата. ==Кини этиилэрэ== * "Тандыр Ак коргон Кыргыз ону Чокморовдун онун дай Атамды көргөн өлбөсун Сказание о Суймонкуле." тылбааhа-"Туой оhох үрүн харысхал Кыргыз историятыгар Чокмор суола мин а5ам тыыннаах." fhb99jpkqn8n0d140rgvbyw2mg4tgef 0 1476 7165 7158 2021-12-01T04:12:18Z 37.29.41.221 7165 wikitext text/x-wiki '''Мончук'''- кустуур тэрил {{Q|Мончугунан саамай элбэх бултанар көкүҥэн кус буолар. [[Саас|Сааскы]] уонна күһүҥҥү [[булт]] кэмигэр булчут мончуга суох сатаммат. Саҥа көтөн кэлбит кус үөрэ ыһыллар, ол иһин, атын үөргэ сүрдээҕин тардыһар. Бэйэтин курдук көрүҥнээх мончуктары көрдөҕүнэ олус сэҥээрэр, таттарар.|Ааптар=(Баай Байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с95, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев)}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] mmjzkb7w3b7i8xsfhs5i6b9yk13kgb9 0 1477 7133 7131 2021-12-01T03:56:15Z 37.29.41.221 7133 wikitext text/x-wiki '''Төрөөбүт литература''' - саха норуод фольклорун уус-уран айымньы киниигэтэ {{Q||таһараачыта=[[Бичик]]}} {{Q||Ааптар=[[Поликарпова Евдокия Михайловна]]}} jdaudlxvsdr1tod0gx2cyfwxb6y2ed1 3 1478 7266 7224 2021-12-15T04:18:42Z Олоппос 632 /* Васильева Варвара Васильевна */ саҥа сиэксийэ 7266 wikitext text/x-wiki == Айыыга иччигэ киирии == Түөм кэмигэр, суолу арына баран, туҺааннаах айыыга эбэтэр иччигэ барыы. Бу көтөҕүллүү (дабатты) быһыытынан эбэтэр хайа эрэ хайысхана хаамыы быһыытынан оҥоһуллар.Итэҕэл тылдьыта / Тэрис-Дьокуускай : Бичик 2012 - 128 с.- (Айыы суолунан) с13. == Васильева Варвара Васильевна == Васильева Варвара Васильевна - Куду алын сүһүөх кылаас - оҕо сада оскуола директора. 2010с. - СР Үөрэҕириигэ министерствотын Бочуотунай грамотата;стр14 == Васильева Варвара Васильевна == Васильева Варвара Васильевна - Куду алын сүһүөх кылаас - оҕо сада оскуола директора. 2010с. - СР Үөрэҕириигэ министерствотын Бочуотунай грамотата; стр17 ltks7heyp4a8xq0eyc0hvxxt001g1he 0 1479 7166 7144 2021-12-01T04:12:49Z 37.29.41.221 7166 wikitext text/x-wiki '''Хахха, Дурда'''- кустуурга, хаастыырга, мас көтөрдүүргэ анал саһар сир {{Q|Куһу-хааһы уонна мас көтөрүн [[булт|бултааһыҥҥа]] анал саһар оҥоһуктар аан [[дойду]] бары булчуттарын сэҥэритин ылыллар уонна булт булгуччулаах тэрилинэн буолар|Ааптар=(Баай Байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с95, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев)}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] oo7wquenoks1sckotip2d7duzfgoof6 0 1480 7167 7161 2021-12-01T04:13:01Z 37.29.41.221 7167 wikitext text/x-wiki '''Төрөөбүт литература''' Үөрэх кинигэтэ Бэдэрээссийэ судаарыстыбалыы үөрэх ыстандаарын ирдэбиллэригэр эппиэтиир. Норуот тылынан айымньыларын уонна суругунан уус-уран литературатын бастыҥ холобурдарынан үөрэнээччилэри киһилии сиэргэ иитии тускутунан оҥоһулунна {{Q|таһараачыта-[[Бичик]]}} {{Q|Ааптар-[[Поликарпова Евдокия Михайловна]]}} s06x8b2vg6kqyezaxzt18ga6pje557q 2 1481 7157 2021-12-01T04:05:45Z Олоппос 632 '== Айыыга иччигэ киирии == Түөм кэмигэр, суолу арына баран, туҺааннаах айыыга эбэтэр иччигэ барыы. Бу көтөҕүллүү (дабатты) быһыытынан эбэтэр хайа эрэ хайысхана хаамыы быһыытынан оҥоһуллар.Итэҕэл тылдьыта / Тэрис-Дьокуускай : Бичик 2012 - 128...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7157 wikitext text/x-wiki == Айыыга иччигэ киирии == Түөм кэмигэр, суолу арына баран, туҺааннаах айыыга эбэтэр иччигэ барыы. Бу көтөҕүллүү (дабатты) быһыытынан эбэтэр хайа эрэ хайысхана хаамыы быһыытынан оҥоһуллар.Итэҕэл тылдьыта / Тэрис-Дьокуускай : Бичик 2012 - 128 с.- (Айыы суолунан) с13. s03rmmu1cvmlyy12oj2la1paw74go1t 0 1482 7168 7164 2021-12-01T04:13:19Z 46.48.172.199 7168 wikitext text/x-wiki {{Q|'''Туматтар''' эмиэ Илин эҥээргэ тилийэ кэриэтэ олорбуттар. Тумат диэн ааттаах сирдэрт элбэх улуустарга, нэһилиэктэргэ бааллар. Арыый хойутуу кинилэр [[Бүлүү (өрүс)|Бүлүү]] бөлөх улуустарга, [[Хоту|хоту]] олохсуйбуттар.|Ааптар=[[Урсун]] Умнуллубут урукку : ыстатыйалар, суоллааҕы бэлиэтээһиннэр / Урсун : [М .Г. Старостин уруһуйа]. – Умнуллубат урукку 2015 – 20с.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] qkkq3i3ohip4oipvv9935rds07gz7ao 3 1483 7169 2021-12-01T08:58:37Z HalanTul 17 '{{Hello|--~~~~}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7169 wikitext text/x-wiki {{Hello|--[[Кыттааччы:HalanTul|HalanTul]] ([[Кыттааччы ырытыыта:HalanTul|ырытыы]]) 17:58, 1 Ахсынньы 2021 (+09)}} ni6ips1ydgo3w7v2ioi38uj3fw4hczo 3 1484 7170 2021-12-01T08:58:52Z HalanTul 17 '{{аноним}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7170 wikitext text/x-wiki {{аноним}} eslxlsw64bftc4v4m3257h6y5xbesb0 0 1485 7188 2021-12-08T05:04:38Z 213.129.61.112 'Албын— === Өс хоһооннор === * Албын — албын атастаах, түөкүн — түөкүн дьүөгэлээх. * Албын киһи үс күлүктээх дииллэр. * Албын киһи тыла уҥуоҕа суох. * Албын тыла мүөттээҕэр минньигэс. * Тыла мүөттээх, сүрэҕэ муустаах. * Тыал хоту сылдьар киһи. *...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7188 wikitext text/x-wiki Албын— === Өс хоһооннор === * Албын — албын атастаах, түөкүн — түөкүн дьүөгэлээх. * Албын киһи үс күлүктээх дииллэр. * Албын киһи тыла уҥуоҕа суох. * Албын тыла мүөттээҕэр минньигэс. * Тыла мүөттээх, сүрэҕэ муустаах. * Тыал хоту сылдьар киһи. * Былыттаах халлаан курдук киһи. * Үрдһлэрэ үрүмэ. * Салыҥнаах былыт курдук киһи. * Сыыла сылдьан сыарҕа быатын кэрбиир. * Албын аал баһын хоҥнорор. {{Q|Баһа байҕал, кутуруга куйаар.|Ааптар=Саха таабырыннара, өс хоһоонноро, чабырҕахтара. Бичик. Дьокуускай, 2006с, 66 сирэй.}} h6xlll7f4gllsn39imdu3oe5me456ww 0 1486 7191 7190 2021-12-09T21:48:41Z HalanTul 17 7191 wikitext text/x-wiki '''Сокольников Прокопий Нестерович''' (1865-1917) — саха бастакы быраастарыттан биирдэстэрэ, уопсастыбаннай диэйэтэл, сырдатааччы. == Бэйэтин этиилэрэ == == Кини туһунан этиилэр == [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Category:1865 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1917 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] sg5qbx0k1xpumajolv4zb9g0jc3hqdn 0 1487 7194 7193 2021-12-09T21:55:56Z HalanTul 17 7194 wikitext text/x-wiki '''Некрасов Николай Алексеевич''' (1821-1878) — бэйиэт, прозаик, публицист, [[Нуучча тыла|нуучча]] литэрэтиирэтин классига. == Айымньыларыттан == {{Q|Нууччаҕа дьоллоох кимий?|Ааптар=Кому на Руси жить хорошо?}} == Кини туһунан этиилэр == [[Category:Дьон алпаабытынан]] [[Category:1821 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1878 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] 86lvohcujkv2ypbny03wb1nuigmo13j 14 1488 7244 7216 2021-12-15T04:06:07Z 2A00:1FA3:655:D3F2:2D05:7D09:30:5E2C 7244 wikitext text/x-wiki Киинэ жанра - диэн киинэ категорията, кэпсээн элеменнарын майгыннаһыытыттан уонна дьон реакциятыттан төрүттэммит. * Боевик - бу жанр киинэлэрэ үксүгэр уһуллубаттар. Сүрүн герой киһи ис көстүүтүгэр куһаҕаны оҥоруу, коррупция, терроризмы өлөрүү, өлөрүү буолар. Атын суолу- ииһи булбакка, сүрүн герой нэһилиэнньэҕэ сыһыаны быһаарар. Ол түмүгэр уонунан, сороҕор сүүһүнэн кырыылаахтар суорума суолланаллар. «Хэппи энд» (англ. happyend-дьоллоох бүтүү) - боевика тиһэҕэ суох атрибуттара, куһаҕаны кэһиллиэхтээх. * Вестерн - приключение жанрыгар майгынныыр. Вестерн Америкаҕа төрөөбүт-үөскээбит, бу киинэҕэ быһылааннар "Дикий Запад" кытта хайаан да сибээстээхтэр. * Гангстерскай киинэ - бу разрядка буруйу оҥоруу туһунан киинэлэр уонна историяҕа киирбит гангстердар киирэллэр. * Детектив - киинэ буруйу оҥорууну силиэстийэлиир туһунан кэпсиир. * Драма - литературнай (драматическай), сценическэй уонна кинематографическай жанр. * Историческай киинэ - дьиҥнээх историческай быһылааҥҥа олоҕурбут киинэлэр. Манна историческай драмалар, биографическай киинэлэр киирэллэр. * Комедия - бу аан дойду киинэ биир саамай биллиилээх жанрдарыттан биирдэстэрэ, киһи санаатын көтөҕөр уонна хомойуу туһунан умнар кыаҕы биэрэр. * Мелодрама - романтическай сюжет, положительнай геройдар, интригалар, буруйдаахтар бааллар. Мелодрама көрөөччүлэр иэйиилэригэр дьүөрэлиир, ол иһин бу жанры дьахталлар быдан сэҥээрэллэр. * Музыкальнай киинэ - киинэ жанра, уратыта - киинэ артыыстара кэпсэтиигэ кыттыспакка, ырыа-тойук толороллор. * Нуар - «нуар» диэн Голливуд криминальнай драмалара 1940-50-с сс. Бу киинэлэргэ пессимистическай настрой, американскай общество иккис аан дойду уонна тымныы сэрии кэмин көрдөрөр. * Политическай киинэ - политическай событиелары уонна идеологиялары кытта сибээстээх жанр. * Быһылааннаах киинэ - Боевик жанрыгар чугас, ол гынан баран, уратыта хотторууттан хотторуу, кырыктаах тыллары имэрийии, хара дьайдаахтык имэрийии буолбут. * Остуоруйа - оҕолорго анаммыт кинематография жанра. * Фантастическай киинэ - фантастическай событиелары кытта сибээстээх жанр. * Кутталлаах киинэ - бу жанр киинэтин ис хоһооно - көрөөччүлэргэ кутталы үөскэтэр. * Катастрофалаах киинэ - бу жанр киинэтигэр алдьархайы көрдөрөллөр. qjauq75wpgq7nsc5whh05o8ry0jicu4 0 1489 7268 7264 2021-12-15T04:20:40Z 217.118.64.99 7268 wikitext text/x-wiki == Иосиф Виссарионович Сталин == Арассыыйа революционера, Советскай, байыаннай уонна партийнай деятель. Муус устар 3 күнүттэн 1922-5 күннэригэр 1953 с.-ВКП КК генеральнай уонна бастакы секретара (1952 с.-ССКП), 19 декабря 1930 с.-СССР народнай комиссардарын Сэбиэтин Президиумун Алексей Рыков оннугар ССРС народнай комиссардарын Сэбиэтин бэрэстээтэлэ . Советскай Союз Маршала, Советскай Союз Генералиһа. Народный комиссар оборуона СССР (с 19 июля 1941), Председатель Совнаркома СССР и Председатель Государственного комитета оборуона. * Ахсынньы 9 күнэ 1879 сыллааха төрөөбүтэ—кулун тутар 5 күнэ 1953 сыллааха өлбүт * Төрөөбүт сирэ куорат Гори Тифлия губернията Арассыыйа империята * төрөөппүттэрэ -Аҕата Виссарион (Бесо), Диди-Лила Тифлис губерниятын бааһынайдарыттан төрүттээх, идэтинэн саппыкыһыт. Арыгыга ылларан, тииһэн испит. Оҕо ийэтин өлөрөргө холоммута. Виссариоҥҥа быһаҕы быраҕан баран муннукка ытаабыт. Полицейскайдар уолларын ахталларынан, сарсыныгар Виссарион Екатерина уонна кыра оҕолоох ыалга төннүбүт дьиэтигэр төннөн кэлэн, кырбанан, оҕотугар бааһырбыт. -Ийэтэ Екатерина Георгиевна-кириэппэс бааһынайыттан (садовник) Геладзе дьиэ кэргэниттэн төрүттээҕэ, поденщицанан үлэлээбитэ. Дьахталларга ыар сүгэһэрдээх ыар сүгэһэргэ ыҥырылла сылдьар, тыыннаах хаалбыт оҕотун хобороот, . Сталин оҕо эрдэҕиттэн доҕоро Давид Мачавариани " Като Иосибы ийэ тапталын тулуйан, бөрө оҕотун курдук, барыларын, барыларын көмүскээбитэ. Бэйэтин балаҕанын этинэн- хаанынан билэ- көрө сылдьара " . Екатерина, Амма, сорох историктар бигэргэтэллэринэн,ханнык? кини уола аҕабыыт буолан кэлбэтэҕэ диэн хомойбута. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD,_%D0%98%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%84_%D0%92%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 gwlec53d2yfqm6lmsbp0dkprl2bo5ee 0 1490 7200 2021-12-15T01:23:22Z 37.29.88.146 'КЭПСЭТ туохт. 1. Кими эрэ кытта санаран санаа5ын атастас. Разговаривать, беседовать, общаться с кем-то, Киhи кэпсэтэн, ынах ма5ыраhан билсэр. Дьоно арыт улаханнык кэпсэтиэхтэрин куттаммыттыы сибигинэhэллэр, арыт этиhэр курдук маргыhаллар....' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7200 wikitext text/x-wiki КЭПСЭТ туохт. 1. Кими эрэ кытта санаран санаа5ын атастас. Разговаривать, беседовать, общаться с кем-то, Киhи кэпсэтэн, ынах ма5ыраhан билсэр. Дьоно арыт улаханнык кэпсэтиэхтэрин куттаммыттыы сибигинэhэллэр, арыт этиhэр курдук маргыhаллар. Н.Якутскай. Дэлэй-былас . Т.Сметанин САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА стр. 515 nl90tb7bo4vsvy8hi2hxaszcffwh80z 0 1491 7235 7208 2021-12-15T04:00:01Z 46.48.172.199 7235 wikitext text/x-wiki '''Маҥан кырса''' == Олохсуйар сирэ == {{Q|Кырса-Хотугу полюһу иилии тарҕаммыт кыыл. Евразия, Хотугу Америка хоту өттүгэр уонна хотугу эргимтэ үгүс арыыларыгар олохсуйаллар. Кырса-туундара төрүт олохтооҕо. Кыһын кыпсалар тэнийбит сирдэрэ балайда кэҥиир. Ол курдук ахсааннара элбээтэҕинэ уонна аһылыктара татым буоллаҕына көстөр. Маннык сылларга кырсалар хоту Америка арыыларыгар уонна муустарыгар, ону сэргэ соҕуруу ойуур балаһатыгар маассабайдык көһөллөр. [[Саха сирэ|Саха сиригэр]] кырса арҕаа [[Бүлүү (өрүс)|Бүлүү]] өрүс тардыытыгар тиийиэ, Халыма, Индигиир өрүстэр бастарынан ордук тарҕаммыт.(Баай байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, 230, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев)}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cpnnullbbh276dksz1mg4guum5ieih4 0 1492 7209 2021-12-15T01:28:50Z 37.29.88.146 'Сабаарка аат. Хойуу гына бардырыллыбыт чэй кеенньеhугэ. Заварка. Сабаарка бэлэмнээ эрэ. Сибиэhэй сабаарка. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр111' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7209 wikitext text/x-wiki Сабаарка аат. Хойуу гына бардырыллыбыт чэй кеенньеhугэ. Заварка. Сабаарка бэлэмнээ эрэ. Сибиэhэй сабаарка. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр111 jdczdx6v8gclsfuwhdkeabazhpdsqtq 0 1493 7214 2021-12-15T01:35:59Z 37.29.88.146 'СОРСУН аат. Соргу, талаан, баат; кыах. Удача, везение; талант. Уолум ыраах тыага бултуу барда. Дьэ сорсуна билиэгэ. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр538' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7214 wikitext text/x-wiki СОРСУН аат. Соргу, талаан, баат; кыах. Удача, везение; талант. Уолум ыраах тыага бултуу барда. Дьэ сорсуна билиэгэ. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр538 25pqge0u3fhrb5n1gzshi9pzc1xsj23 0 1494 7258 7230 2021-12-15T04:12:32Z 37.29.41.142 7258 wikitext text/x-wiki '''Хара улун''' == Олохсуйар сирэ == {{Q|Хара улун Хотугу Америка, Европа, Азия туундаралыгар сорҕотугар уонна ойуурун балаһаларыгар олохсуйар. Уйаланар сиргиттэн хоту (Арктика кытылларыгар уонна арыыларыгар) көһөр уонна сарыыр эрэ кустары көрсүөххэ сөп. Бу улуннар үксүн хайа өрүстэрин кытылларыгар уйа тутталлар, манна балайда элбэх ахсааннаах холуонньалара үөскүүр. Дэхси сиргэ аҕыйах ахсааннаах, эбэтэр олох да суох. Ойуур балаһатыгар улун улаҕан өрүстэргэ олохсуйар.(Баай байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, 328с, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев)}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 29v6cti6vnoejgzc6syl63te0kcijgs 0 1495 7218 2021-12-15T01:40:40Z 37.29.88.146 'СИКСИЛГЭН никсиэ диэн курдук. Бары хайдах эрэ, айан сиксилгэнигэр бигэтэн сылааргаабыт, уhугурбут керуннээхтэр. Тумарча. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр376' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7218 wikitext text/x-wiki СИКСИЛГЭН никсиэ диэн курдук. Бары хайдах эрэ, айан сиксилгэнигэр бигэтэн сылааргаабыт, уhугурбут керуннээхтэр. Тумарча. САХА ТЫЛЫН БЫhААРЫЫЛААХ УЛАХАН ТЫЛДЬЫТА. стр376 no5nctuhbxpmm9z2xmd8m349s9wsd3g 0 1496 7246 7240 2021-12-15T04:07:41Z 2A00:1FA3:655:D3F2:559:F7DE:1D4B:3278 7246 wikitext text/x-wiki Атыннык өссө күрэҥ бэриэнньигэ дииллэр. Кураанах [[Бэс|бэстээх]]тээх, [[Тиит|тииттээх]]тээх тыаҕа, [[таас|таастаах]]таах эниэлэргэ үүнэр. Оҕонньор отун от ыйын 7-9 күннэригэр хомуйуохха сөп. Күлүккэ куурдаллар. Бу саха эмчиттэрэ элбэхтик туттар отторо. Сөтөлтөн, бопторор ыарыыттан, [[Бүөр|бүөр]], [[Хабах|хабах]] ыарыыларыттан, [[Уҥуох|уҥуох]] тыытан ыалдьарыттан, [[Куртах|куртах]] үлэтэ кэһиллиититтэн, [[Геморрой|геморройтан]], аҕылааһыттан, ньиэрбэ кэһиллиититтэн эмтэнэргэ тутталлар. 1 мэлиллибит оту 1 курууска [[Уу|ууга]] оргутан, 1-2 ост.нь. [[Күн|күҥҥэ]] 3 төгүл эмтэнэллэр. Баастары, кыһыылаах ымынаҕы эмтииргэ оҕонньор отун ууга көнньөрөн, сойбутун кэннэ сиидэлээн ылан, онон сууйан, сотон, сороҕор хас да хос маарылаҕа эми оборторон, ону бааска ууран эмтииллэр. Атах ууланыытын бу от сибэрдэҕин, отун, [[Силис|силиһин]] холбуу мээккэллээн, наскыга эбэтэр атах таҥаһыгар кутан, ону кэтэрдэн эмтииллэр. ==Туһаныллыбыт литература.== "Саха ыалын бастыҥ кинигэтэ"/[хомуйан оҥордулар: А.С. Тимофеева, Л.А. Баишева-Федорова]. — Дьокуускай: Бичик, 2017. — 192 с. [[Категория:сибэкки]] [[Категория:эмтээх от]] [[Категория:үүнээйи]] if71sd5cn5hylpbh53o8r1ualb1m1av 0 1497 7237 7236 2021-12-15T04:01:45Z СергейНьургун 634 7237 wikitext text/x-wiki Сылгы буорга күөлэһийдэҕинэ, соторунан ардах түһэр. Ардах кэмигэр куотуган, киһиэхэ сүгүн туттарбат, үргүүк буоллаҕына, күн-дьыл көнөр. Кыһын сотору-сотору хахсайар, тыбыырар буоллаҕына, сааскыта хатааһыннаах. Кыһын хаарга сытар, күөлэһийэр буоллаҕына, күн дьыл сылыйар, былытырар, хаардыыр. Кыһынын нуктаан, төбөтүн хаарга анньан утуйдаҕына, былыт эбэтэр тыал кэлэр. Сылгы үөрэ намыһах сиргэ, хотоолго тоҕуорустаҕына, тыал-куус, ардах, хаар баар буолар. Оттон үрдүк сири былдьастаҕына , халлаан көнөр, ичигэс күн-дьыл кэлэр. iarfugc3ooijsnskovrqio82afxbf3a 0 1498 7270 7269 2021-12-15T04:22:41Z 46.48.172.199 7270 wikitext text/x-wiki Христофор Колумб - испанскай мореплаватель, итальянец 1492 сыллаахха европеецтарга саҥа күнү арыйбыт киһи. == Христофор туһунан == {{Q|Рай уонна ад сиргэ да бааллар, бэйэбитигэр сүгэ сылдьабыт, ханна да барбатарбыт. |ааптар=[[Христофор Колумб]]}} {{Q|Албынынан олорбут киһи, саатан өлөр. |ааптар=[[Христофор Колумб]]}} {{Q|Бастаан оҥорорго бары куттаналлар, наҕыраадаламмыт киһи буолар, ким бэйэтин кутталын кыайбыт. |ааптар=[[Христофор Колумб]]}} 7qzvfllisc3h3pot2tzds6v0onwl6f0 0 1499 7263 7261 2021-12-15T04:15:21Z 46.48.172.199 7263 wikitext text/x-wiki '''Иван Сергеевич Тургенев''' - нуучча суруйааччыта, поэт, драматург, прозаик. == Тургенев туһунан == {{Q|Атаах дьоннор кыра сылдьан, оһуобай санаа хаалараллар олохторун тухары. |ааптар=[[Иван Тургенев]]}} aovyojbdt3ps2njgpvm4fb6k8ttfpmn 0 1500 7251 2021-12-15T04:10:05Z 37.29.41.142 ''''Анды''' == Олохсуйар сирэт == {{Q|Анды бу коруҥҥэ Европа, Азия уонна Хотугу Америка хоту өттугэр олохсуйар Россияҕа андыны Ениэсиэйтэн Чукотка тумул арыытыгар диэри Уһук Илин уонна Сибиир бөдөҥ өрүстэрин тардыыларыгар көрүөххэ сөп. Анд...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7251 wikitext text/x-wiki '''Анды''' == Олохсуйар сирэт == {{Q|Анды бу коруҥҥэ Европа, Азия уонна Хотугу Америка хоту өттугэр олохсуйар Россияҕа андыны Ениэсиэйтэн Чукотка тумул арыытыгар диэри Уһук Илин уонна Сибиир бөдөҥ өрүстэрин тардыыларыгар көрүөххэ сөп. Анды ойуур хотугу кыраныыссатыгар диэри көстөр, ойуур быыстаах туундарыттан аһаҕас туундараҕа анды тахсыбатын кэриэтэ. Анды ойуур быыстаах туундараҕа, тайҕаҕа уонна ойуур быысттах истиэпкэ күөллэри уонна хойуу оттоох бадарааннары собулээн олохсуйар. Саха сиригэр Үөһээ Дьааҥы сис хайатын быһыгар күөллэргэ сөбулээн олохсуйар. Баай байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с325, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев}} b6dbp2ojrfpdw9trzyymxttj9n7pu2l 0 1501 7406 7255 2022-04-14T03:37:45Z СергейНьургун 634 7406 wikitext text/x-wiki Паром — өрүһү эбэтэр күөлү туоруур пассажирдары уонна транспортнай средстволары туоруур хаптаҕай оҥоһук. Паромнар бэйэлэрин функцияларынан муосталары кытта киирсэллэр. Ол эрээри, муора паромнара ол курдук таһаҕаһы тиэйэр функцияны биэрэккэ кыйа сылдьаллар. Маннык паромунан айаннааһын сир транспорынааҕар элбэх буолан иһэр, ол эрээри айанньыттарга чэпчэки массыыналаахтар бэйэлэрин кытта ылар кыахтара улахан. Эбиитин итинник паромнар үһүс дойду территориятын нөҥүө кэлим транзитынан сибээстээх формальностарын куоһарарга көмөлөһөллөр Паромнар оруолларыгар сотору- сотору суднолар тахсаллар, ол эрээри ардыгар паромнар атын устар тэрил, холобур, понтоннар буолаллар. Дьиҥэр, транспортнай функцияны атыылаһалларын курдук, кинилэр бэйэлэрин судноларынан буолаллар. qrqjyguaa0b1hgmgxmic5a9yugqek5a 0 1502 7256 7254 2021-12-15T04:12:08Z 46.48.172.199 7256 wikitext text/x-wiki Саҥа дьылы кытта иһэр саҥа санаа, саҥа баҕа, саҥа эрэйи; күнтэн күн аайы туох-ханнык буолан иһэрин олоро-тура, сыта-хото көрөн, билэн истэн иһиэхпит буоллаҕа тыыннаахпытыгар. Күбэрнээтэр ыраахтааҕы куоратыттан биллэрэн турар: Дьокуускайга харах больнысата тутулларын. Онон бу сайыҥҥы курдук харахтарынан ыалдьааччы дьон кэлэннэр эмтэниэхтэрэ, бука туспа харах эмтээччилэрэ кэлиэхтэрэ. Бар дьон баҕата - саха үрдүнэн тугуй диэн ыйыттахха - киһи эрэ барыта үтүөлүүн-мөкүлүүн, баайдыын-дьадаҥылыын баҕараллар: үөрэх тэлгэнэн, туһалаах билии элбээн олорор олох тупсарыгар, майгы-сигилии көнөрүгэр. re7a70hlxhzc3dh1h8qx92behocin98 0 1503 7403 7267 2022-04-14T03:25:35Z СергейНьургун 634 7403 wikitext text/x-wiki Сэргэ (бур. сэргэ — "сэргэ") — сэргэлэр остуолбалара уонна мастар бүрээттэргэ, сахалар, алтайдарга уонна да атын уруулуу омуктар кэккэлэһиннилэр. nah0imt593w032eq8uum9c8u1irwoqb 0 1504 7271 2021-12-15T04:23:02Z 37.29.41.142 ''''Халба''' == Олохсуйар сирэ == {{Q|Халба-киэҥник тарҕаммыт кураанах кус. Артика туундарытыттан ураты сымнаһыар климаттаах Европаҕа, Азияҕа уонна Хотугу Америкаҕа уйаланар. Сорох сирдэргэ балайда элбэх, ол эрээри көҕөҥҥө уонна чыркымайга...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7271 wikitext text/x-wiki '''Халба''' == Олохсуйар сирэ == {{Q|Халба-киэҥник тарҕаммыт кураанах кус. Артика туундарытыттан ураты сымнаһыар климаттаах Европаҕа, Азияҕа уонна Хотугу Америкаҕа уйаланар. Сорох сирдэргэ балайда элбэх, ол эрээри көҕөҥҥө уонна чыркымайга ахсаанынан тиийбэт. Хоту диэки барыыга халба ахсаана сыыйа-баайа аччыыр. Саха сир ин киин өттүгэр уонна Бүлүү, Дьааҥы, Халыма өрүстэр тардыыларыгар уйаланар.Баай байанай бэлэҕэ: Дьокуускай, кытыл салама 2014, с275, Т.Н.Галактинова, А.А.Егоров, В.В.Егорова, Е.Е.Антонов, Е.Н.Баишев}} stzp2a1e4rqai4vqlmfiw5c8nt5dqff 3 1505 7282 2022-01-04T18:19:15Z MediaWiki message delivery 365 /* How we will see unregistered users */ саҥа сиэксийэ 7282 wikitext text/x-wiki == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 03:19, 5 Тохсунньу 2022 (+09) <!-- Сообщение отправил Участник:Johan (WMF)@metawiki, используя список на странице https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(6)&oldid=22532666 --> 2ez3iw5ub1vv2j86du5wzsjxlhcnwpt 2 1506 7342 7287 2022-02-21T01:10:07Z EmausBot 636 Бот: исправление перенаправления на перемещенную целевую страницу [[Кыттааччы:Brubaker610]] 7342 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыттааччы:Brubaker610]] 6rlhydlrn5os5d4w56hqrxb916ivsvo 0 1507 7289 2022-01-27T22:48:44Z HalanTul 17 ''''Дэн Сяопин''' - [[Кытай]] салайааччыта. * Куоска өҥө суолтата суох — хара буоллун, маҥан буоллун. Үчүгэй куоска кутуйаҕы тутуохтахтаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кытай]] [[Категория:Кытайдар]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7289 wikitext text/x-wiki '''Дэн Сяопин''' - [[Кытай]] салайааччыта. * Куоска өҥө суолтата суох — хара буоллун, маҥан буоллун. Үчүгэй куоска кутуйаҕы тутуохтахтаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кытай]] [[Категория:Кытайдар]] 2ahi6z3omqy4jwusbvgrt55mglest6f 0 1508 7303 7291 2022-02-13T04:55:40Z Soppuruon 32 /* Уус-уран литератураҕа */ 7303 wikitext text/x-wiki '''Кэһии''' - 1. Кимиэхэ эмэ анаан аҕалыллар эбэтэр ыытыллар дьоҕус бэлэх (былыр үксүгэр ас буолара). == Уус-уран литератураҕа == * "Бу чахчы, чахчы, мин оҕом [[Былаат|былаата]]. Маны мин куораттан кэһии таһааран биэртим. Бу мин кэриэһим, аҕатын кэриэһэ буолуох тустаах этэ. Ону кини, хайдах, хайдах кэһэн, тэпсэн туран, киһиэхэ биэрэрий?" [[Суорун Омоллоон|Д.К. Сивцев]], Күкүр Уус * "[[Кулуба]] кинилэргэ хам-түм киирэн тахсара. Хайаан да кэһиилээх кэлэрэ. Аҕалбыт кэһиитин: [[чэй|чэйи]], [[саахар|саахары]], [[Бурдук|бурдугу]], сороҕор эмис эти саҥата суох [[остуол]] үрдүгэр уурара, сыгынньахтаммакка [[орон|ороҥҥо]] олорон, Хабырыыс-Хоборооһу аһыммыт дуу, ахтыбыт [[харах|хараҕынан]] чочумча одуулаһара. Дириҥник үөһэ тыынаат, ыардык үктэнэн тахсан барара. Кини түөһүллэн тахсаатын кытта, оҕолор кэһии үрдүгэр түһэллэрэ. Кулуба тоҕо кинилэргэ куруук кэһии аҕаларын [[Ийэ|ийэлэриттэн]] ыйыталлара да, ийэлэрэ тугу да эппэт этэ. Кулуба кэһии аҕаларын куруук күүтэллэрэ, [[күн-дьыл|күннэрин-дьылларын]] кини [[тиһэх]] кэһиитин аҕалбыт [[Күн|күнүттэн]] ааҕаллара". [[Кындыл|И.М. Гоголев]], Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] k1yzig5ky5frb8wan2w9if114p07xjs 0 1509 7300 7292 2022-02-13T04:53:25Z Soppuruon 32 7300 wikitext text/x-wiki '''Манньа''' - киһиэхэ туох эмэ үтүөтүн, эрэйин иһин тугу эмэ биэрии, үтүөтүгэр хардарыы. == Уус-уран литератураҕа == <br> "[[Уол|Уолчаанын]] иитэрин манньатыгар [[Кулуба|кулуба]] [[сайын]] ортотугар биир-икки [[хамначчыт]] уолаттарын ыытан, Хараанай [[эмээхсин]] соҕотох [[Ынах|ынаҕын]] иитэр [[тыын күрүө|тыын күрүөтүн]] отун оҕустаран бэрдэрэр. Эмээхсин оннугар өссө [[Ыраахтааҕы суола|ыраахтааҕы суолун]] төлүүр". <br>[[Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] eo6io38kms9xbt7sjl94dii128x5r5v 0 1510 7345 7301 2022-02-23T02:52:53Z Soppuruon 32 7345 wikitext text/x-wiki '''Тыын күрүө''' – [[Огдообо|огдообо]] дьахталларга уонна дьадаҥы дьоҥҥо тиксэр, мөлтөх үүнүүлээх, кыра кээмэйдээх оттуур өлүү ходуһа. == Уус-уран литератураҕа == <br> "[[Уол|Уолчаанын]] иитэрин манньатыгар [[Кулуба|кулуба]] [[сайын]] ортотугар биир-икки [[хамначчыт]] уолаттарын ыытан, Хараанай [[эмээхсин]] соҕотох [[Ынах|ынаҕын]] иитэр [[тыын күрүө|тыын күрүөтүн]] отун оҕустаран бэрдэрэр. Эмээхсин оннугар өссө [[Ыраахтааҕы суола|ыраахтааҕы суолун]] төлүүр". <br>[[Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] frtf1j52o8as0uk397g269v4akkq8o5 0 1511 7302 7295 2022-02-13T04:54:44Z Soppuruon 32 /* Уус-уран литератураҕа */ 7302 wikitext text/x-wiki '''Ыраахтааҕы суола''' – былыр сылга биирдэ харчынан ылыллар нолуок. == Уус-уран литератураҕа == “Ити билигин “Ыраахтааҕы суола” диэн ааттыыр, сахалары аймаабыт, ыал бөҕөнү кыһайбыт-мүһэйбит ыар түһээн оччолорго саҥа саҕаламмыта. Лаамыга түһэр курдат суолу оҥороннор, сайын ындыынан, көтөлүнэн, кыһын сыарҕанан Охотскайга хааһына таһаҕаһын тастараллара. Нэһилиэктэн биэс уон-алта уон көлөнү ыытарга сыл ахсын кытаанах ыйаах кэлэрэ. Дьэ ол тарҕатыыта, түһэриитэ нэһилиэги бүтүннүү аймыыра. Этиһии, найдаһыы, сэрибиэйдэһии, торгуйдаһыы, үҥсүү-харсыы бөҕө буолара. Көлөлөрө суох быстар дьадаҥылартан биэс ыал баһыттан биир киһини, көлөлөөх биэс дьадаҥы ыалтан биир көлөнү, сэниэ соҕус биэс ыалтан биир көлөнү төһө кыахтаахтарынан көрөн, холобур, улахан сис баайтан биэстии аты, биирдии киһилээн ыыталыыллара. Мин тойонум кыһын үс сыарҕалаах аты биир киһини, сайын икки ыҥыыр аты биир киһини туруорар биэдэмэстээх этэ”. [[Болот Боотур]]. Уһуктуу<br> <br>"[[Уол|Уолчаанын]] иитэрин манньатыгар [[Кулуба|кулуба]] [[сайын]] ортотугар биир-икки [[хамначчыт]] уолаттарын ыытан, Хараанай [[эмээхсин]] соҕотох [[Ынах|ынаҕын]] иитэр [[тыын күрүө|тыын күрүөтүн]] отун оҕустаран бэрдэрэр. Эмээхсин оннугар өссө [[Ыраахтааҕы суола|ыраахтааҕы суолун]] төлүүр". <br>[[Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] a0es6fgd88hoy4reyh7waluk1x7i86p 0 1512 8462 7299 2025-04-04T08:25:42Z Rachmat04 122 8462 wikitext text/x-wiki '''Түүй''' - 1. Итэҕэл быһыытынан: ким эмэ тугунан эмэ куһаҕан буолуон биттэнэн, төттөрүтүк сүөргүтүк быһыылан (кыылы-сүөлү этэргэ). == Уус-уран айымньыга == "Кыыстара [[харах|хараҕыттан]] куруук ып-ыраас [[таммах]] субуруйа тохтор, ол иһин [[Иэдэс|иэдэһин]] [[түү]]тэ мэлдьи сииктээх. "Баҕайы, мин өлөрбүн түүйэҕин дуо? - диэн Хараанай [[эмээхсин]] баар-суох иитээччитин-аһатааччытын арыт мөҥөн умайыктанар. Мөҥүмүнэ... Мөҥөр, суоһун-суодалын көрдөрөр харамайа бу эрэ [[бээгэй]] [[ынах]] буоллаҕа... Кыыстара итинник ытыыр идэлэммитэ хас да сыл буолла. Баҕар, иччитин да, бэйэтин санньыар-курус олохторуттан муҥатыйан ытаахтыыра буолуо, баҕар, этэргэ дылы, тугу эрэ куһаҕаны [[бит]]тэнэрэ, түүйэрэ дуу?..."<br> Иван Гоголев Кындыл.[[Хара кыталык]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ohr7su0ynngxcmmmq5rjtbpe06otg7w 0 1513 7307 7306 2022-02-15T07:59:59Z Soppuruon 32 7307 wikitext text/x-wiki '''Айыыта киирбит''' - үчүгэй майгыта киирбит, аламаҕай буолбут. (Былыргы итэҕэл быһыытынан, киһи дууһатыгар айыыта - үчүгэй таҥарата - киирдэҕинэ, киһи майгыта тупсарын, манньыйарын курдук сахалар өйдүүллэрэ). [[Категория:Сомоҕо домох]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6lbxyncdc3oxbmlc3ggy3fhu20xm0iq 0 1514 7308 2022-02-15T23:39:05Z Soppuruon 32 ''''Ымыы I''' - Саха сиригэр кыстыыр чооруостуҥулар аймахтарыгар киирсэр кыһыл түөстээх хардастыгас тумустаах ырыа чыычаах. == Уус-уран айымньыга == <br> * ...[[Харыйа]] [[чэгиэн]] [[Киистэ|киистэтин]] быыһыгар ымыы [[чыычаах]] дьикти үчүгэй, чөллөр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7308 wikitext text/x-wiki '''Ымыы I''' - Саха сиригэр кыстыыр чооруостуҥулар аймахтарыгар киирсэр кыһыл түөстээх хардастыгас тумустаах ырыа чыычаах. == Уус-уран айымньыга == <br> * ...[[Харыйа]] [[чэгиэн]] [[Киистэ|киистэтин]] быыһыгар ымыы [[чыычаах]] дьикти үчүгэй, чөллөрүттэҕэс [[куолас|куолаһынан]] ыллыыр. [[Аалай]] [[Кыһыл|кыһыл]] түөһэ сибилигин [[лаах|лааҕынан]] соппуттуу [[кытыастар]].<br> [[Гоголев Иван-Кындыл|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] l0n5tpqne15pqvxpr13udwe5w7lv0bh 0 1515 7312 2022-02-16T07:07:28Z Soppuruon 32 ''''Олооччу''' - мараҕа кэтэр кылгас остоох этэрбэс. == Уус-уран айымньыга == * (Хобоос) [[Балаҕан|Балаҕаныгар]] киирэн [[Ийэ|ийэтин]] олооччутун кэттэ. Бэйэтин киэнэ тэстэн хаалбыт, саҥа [[Уллуҥ|уллуҥҥа]] [[Тирии|тириилэрэ]] суох... Кындыл Уйбаан|...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7312 wikitext text/x-wiki '''Олооччу''' - мараҕа кэтэр кылгас остоох этэрбэс. == Уус-уран айымньыга == * (Хобоос) [[Балаҕан|Балаҕаныгар]] киирэн [[Ийэ|ийэтин]] олооччутун кэттэ. Бэйэтин киэнэ тэстэн хаалбыт, саҥа [[Уллуҥ|уллуҥҥа]] [[Тирии|тириилэрэ]] суох... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kha79zei421zvogwrudm3qut7tnxli4 0 1516 7313 2022-02-16T07:13:29Z Soppuruon 32 ''''Ыллык''' - 1. Сатыы киһи эбэтэр сүөһү эрэ сылдьар кыараҕас суола. == Уус-уран айымньыга == * Тиэргэниттэн орҕочуйар ыллык устун, уулуу киирэр [[Торбос|торбос]] курдук, тойторуйа турда... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык Категория:...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7313 wikitext text/x-wiki '''Ыллык''' - 1. Сатыы киһи эбэтэр сүөһү эрэ сылдьар кыараҕас суола. == Уус-уран айымньыга == * Тиэргэниттэн орҕочуйар ыллык устун, уулуу киирэр [[Торбос|торбос]] курдук, тойторуйа турда... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cha5bpof701wh9x18tp6gawp0vvqwcq 0 1517 8448 7349 2025-04-04T08:22:34Z Rachmat04 122 8448 wikitext text/x-wiki '''Кумалаан I''' -үүнэн турар мас көҥдөйө. == Уус-уран айымньыга == * (Дархан ойуун) - ... Мантан [[чыҥха]] [[хоту]], барбатах балык миинин курдук [[барык-сарык]] дойдуга Дьокуо диэн чымаан ааттаах [[хайа]], сылгыны баттаан эрэр [[сырҕан]] [[эһэ]] курдук, адьырыйан турар. Ол хайа үллэр [[саал]]ыттан [[тоҕус]] томороон салаалаах, [[баҕа]] көхсүн курдук баллырыттаҕас [[хатырык]]таах, Ытык мас диэн ааттаах [[тэҥкэ]] [[харыйа]] барыара үүнэр. Тоҕус [[лабаа]]тын төрдүн аайы тоҕус кумалаан харааран, чөҥөрүһэн көстөллөр. Ол кумалааннарга [[Ойуун|ойууттар]] салгын куттара [[кэҕэ]] оҕото буоланнар [[Эрэй-муҥ|эрэйдэнэн-муҥнанан]] иитиллэллэр. Үөһээҥҥи үс кумалаан хаппыт [[сэбирдэх]], үс алларааҥҥылар сытыган [[муох]] [[дэпсэ]]лээхтэр. Үөһээҥҥи үс кумалааҥҥа [[улуу]] ойууттар, ортоку үскэ - [[орто]] ойууттар, алларааҥҥыларга [[кыра]] ойууттар [[кут]]тара иитиллэр. [[Илин]] диэки айахтаах кумалааҥҥа иитиллибит ойуун бар дьонугар үтүөнү эрэ оҥорор айылгыланар, [[арҕаа]]нан айахтаах кумалааҥҥа уйаламмыт күтүр [[сиэмэх]] ойуун буолар, [[хоту]] диэки кумалааҥҥа хорҕойон үөскээбит ойуун абырыыр да, алдьатар да адьынаттанар, [[соҕуруу]]ҥҥу кумалааҥҥа бүөбэйдэммит ойуун [[хомуһун]]у иҥэринэр, араас кыылга, көтөргө кубулуйар кыахтанар... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык dhb4vts8nduec4vk091sg8se6tuewof 0 1518 8434 7363 2025-04-04T08:19:28Z Rachmat04 122 8434 wikitext text/x-wiki '''Кумалаан II''' - [[өрөбөлүүссүйэ]] иннинэ: [[Үп-ас|үбэ-аһа]] быстан уонна үлэни кыайбат буолан, нэһилиэк [[иитимньи]]тигэр киирбит киһи. == Уус-уран айымньыга == * (Кинээс Хараанай эмээхсиҥҥэ) - Оттон эн... Эн бүгүҥҥүттэн ыла кумалаанныы бараҕын. Нэһилиэк ыалларыгар уончалыы хонуоҥ, айаҕыҥ иһин тугу соруйалларын үлэлиэҥ... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык * (Михаил) - Сымыйа! Эт эрэ: ким саха кыраларын-дьадаҥыларын умнаһыт-кумалаан оҥортоото? Ким огдооболору, тулаайахтары харахтарын уутунан сууннарда? Эн Егор Егоровиһыҥ! Кини уонна кини курдук баайдар-тойоттор. - С. Ефремов.Ини-бии * (Үс Бүөтүр) - Үйэм уһаатаҕына, кумалаан да буоларбыттан куттаммаппын. Нэһилиэк иитиэ-аһатыа. [[Болот Боотур]]. Уһуктуу. 3-с кинигэ. Якутскай, 1987. С. 205 * ... Онтон [[кинээс]]тэр [[дьүүл]]лэринэн, төрдүөн [[түөрт]] аҥыы кумалааҥҥа тарҕаспыттара. - [[Эрилик Эристиин]]. Хачыгыр. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] pwrpv385ltmcwpf5tbm59dq1xwmnr7o 0 1519 8457 7318 2025-04-04T08:24:27Z Rachmat04 122 8457 wikitext text/x-wiki '''Кумалаан III''' (түөлбэ)- 1. [[Таба]] [[Баттах|баттаҕынан]] аттарыллыбыт [[ындыы]]ны саба быраҕар [[тирии]], ындыы сабыыта; 2. Таба баттаҕынан эбэтэр тирии кырадаһынынан аттарыллан тигиллибит [[муоста]]ҕа тэлгэтэр кыра [[көбүөр]]. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9hzjlpdpncxxkcttqtleragz4l6h83b 0 1520 7321 2022-02-17T23:14:35Z Soppuruon 32 ''''Судаарыскай''' - 1917 сыллааҕы өрөбөлүүссүйэ иннинэ Саха сиригэр көскө кэлбит политсыылынай. == Уус-уран айымньыга == * Тойон киһи уола [[Соҕуруу|соҕуруу]] [[Үөрэх|үөрэҕин]] бүтэрэн дойдутугар төннөн кэлбит.. Быһыы-таһаа|Быһыылыын-таһаалыы...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7321 wikitext text/x-wiki '''Судаарыскай''' - 1917 сыллааҕы өрөбөлүүссүйэ иннинэ Саха сиригэр көскө кэлбит политсыылынай. == Уус-уран айымньыга == * Тойон киһи уола [[Соҕуруу|соҕуруу]] [[Үөрэх|үөрэҕин]] бүтэрэн дойдутугар төннөн кэлбит.. [[Быһыы-таһаа|Быһыылыын-таһаалыын]], [[Тыл-өс|тыллыын-өстүүн]] [[Тосту|тосту]] уларыйбыт үһү... Судаарыскайдар [[Өй-санаа|өйдөрүнэн-санааларынан]] барбыт дииллэр үһү. [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kgc1lttz5whwkyo57wa87vzvrrxjqb1 0 1521 7324 2022-02-18T04:29:58Z 94.245.130.187 ''''Өрөбөлүүссүйэ''' — дойдуга былааһы норуоту өрө туруоран күүс өттүнэн ылыы. Норуот сороҕор сэбилэниилээх сэрии нөҥүө, сороҕор уулуссаҕа тахсан эйэлээх дьайыы түмүгэр былааһы уларытар. == Уус-уран айымньыга == * (Михаил)...Өрөбөлүүссүйэ,...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7324 wikitext text/x-wiki '''Өрөбөлүүссүйэ''' — дойдуга былааһы норуоту өрө туруоран күүс өттүнэн ылыы. Норуот сороҕор сэбилэниилээх сэрии нөҥүө, сороҕор уулуссаҕа тахсан эйэлээх дьайыы түмүгэр былааһы уларытар. == Уус-уран айымньыга == * (Михаил)...Өрөбөлүүссүйэ, эн элбэх да сиэртибэлээххин. Олох уларыйыыта ыарахан да суол буолар эбит... С. Ефремов. Ини-бии [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] mkufi6ovi6ebdhxweixdnvxhgftvgmn 0 1522 7332 7327 2022-02-19T22:16:46Z HalanTul 17 7332 wikitext text/x-wiki '''Хачыгыр''' — [[Эрилик Эристиин]] "Хачыгыр" кэпсээнин дьоруойа. [[Категория:Персонажтар]] [[Категория:Персонажтар алпаабытынан|Категория:Персонажтар]] nfp1cicuikh1ly91a2h830w0yvrv1np 0 1523 7333 2022-02-20T01:57:20Z Soppuruon 32 ''''Ходуй''' (туохт.) - уу отун, хомуһу муус үрдүнэн хотуурунан оҕус. == Уус-уран айымньыга == * Икки ыаллыы [[Нэһилиэк|нэһилиэк]] быыһыгар Килэдимэ диэн хойуу хомустаах [[Күөл|күөл]] баар. Ол күөл хомуһун икки нэһилиэк кыамматтара кыттыһан ходуй...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7333 wikitext text/x-wiki '''Ходуй''' (туохт.) - уу отун, хомуһу муус үрдүнэн хотуурунан оҕус. == Уус-уран айымньыга == * Икки ыаллыы [[Нэһилиэк|нэһилиэк]] быыһыгар Килэдимэ диэн хойуу хомустаах [[Күөл|күөл]] баар. Ол күөл хомуһун икки нэһилиэк кыамматтара кыттыһан ходуйалларыгар [[Кулуба|кулуба]] [[Дьаһал|дьаһал]] биэрдэ. - [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2uo818eawtvcs2fs6yo2jboj23tsksk 0 1524 7334 2022-02-20T02:08:43Z Soppuruon 32 ''''Остуоруйа''' - норуот тылынан уус-уран айымньытын көрүҥэ: аптаах-алыптаах, өйтөн оҥорон күүркэтиилээх өрүттэрдээх орто кэпсээн. == Уус-уран айымньыга == * ... Хабырыыс киэһэ (Огдооччуйа эмээхсинтэн) истибит ити остуоруйаларын түүнү быһа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7334 wikitext text/x-wiki '''Остуоруйа''' - норуот тылынан уус-уран айымньытын көрүҥэ: аптаах-алыптаах, өйтөн оҥорон күүркэтиилээх өрүттэрдээх орто кэпсээн. == Уус-уран айымньыга == * ... Хабырыыс киэһэ (Огдооччуйа эмээхсинтэн) истибит ити остуоруйаларын түүнү быһа суруйар. Остуоруйалар омос иһиттэххэ кэнэн, наһаа судургу, арыт солуута да суох курдуктар, оттон толкуйдаан көрдөххө, дьикти дириҥ ис хоһоонноохтор эбит. - [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык. k5l0u0dby9gaawc8u8ob3pan0lec6mg 0 1525 7335 2022-02-20T02:21:33Z Soppuruon 32 ''''Чыын''' - 1. Байыаннай уонна гражданскай сулууспалаахтар сололорун араарар кэрдиис. 2. Туохха эмэ уһулуччу ситиһииҥ, үтүөҥ-өҥөҥ иһин бэриллэр суолталаах бэлиэ. == Уус-уран айымньыга == * - Эн бэйэҕин бэйэҥ кыраммытыҥ. Кыра дьону дьон дии с...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7335 wikitext text/x-wiki '''Чыын''' - 1. Байыаннай уонна гражданскай сулууспалаахтар сололорун араарар кэрдиис. 2. Туохха эмэ уһулуччу ситиһииҥ, үтүөҥ-өҥөҥ иһин бэриллэр суолталаах бэлиэ. == Уус-уран айымньыга == * - Эн бэйэҕин бэйэҥ кыраммытыҥ. Кыра дьону дьон дии санаабат этиҥ... Солоҕо-чыыҥҥа [[Суобас|суобаскын]], [[Дууһа|дууһаҕын]] атыылаабытыҥ... * - Аҕаа, эн кулуба чыыҥҥыттан аккаастан... Чыын-соло, баай-дуол дуу, эбэтэр мин дуу? [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6q7oh2k051ouq4vffu95ik9xd55cg8n 0 1526 7338 2022-02-20T06:07:38Z Soppuruon 32 ''''Халтаһа''' - киһи-сүөһү хараҕын босхо хамсыыр сабыы тириитэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7338 wikitext text/x-wiki '''Халтаһа''' - киһи-сүөһү хараҕын босхо хамсыыр сабыы тириитэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 6xqiruztw25y3hfgsb9iarzms33r13i 0 1527 7339 2022-02-20T09:22:57Z Soppuruon 32 ''''Өрүө''' - ньирэй ийэтин эмпэтин диэн муннугар кэтэрдиллэр туос эбэтэр мас оҥоһук. == Уус-уран айымньыга == * Хаҥас диэки, [[Ампаар|ампаар]] күлүгэр, эргэ ылах [[Сыарҕа|сыарҕаҕа]], соччо-бачча хоһооно суохтук уоһун иһигэр киҥинэйэн ыллыы-ыллы...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7339 wikitext text/x-wiki '''Өрүө''' - ньирэй ийэтин эмпэтин диэн муннугар кэтэрдиллэр туос эбэтэр мас оҥоһук. == Уус-уран айымньыга == * Хаҥас диэки, [[Ампаар|ампаар]] күлүгэр, эргэ ылах [[Сыарҕа|сыарҕаҕа]], соччо-бачча хоһооно суохтук уоһун иһигэр киҥинэйэн ыллыы-ыллыы, хаптаһын лоскуйдарынан [[Ньирэй|ньирэй]] өрүөтэ оҥоро олорбут Баһыкка оҕонньор чөрбөс гына түстэ. [[Софрон Данилов]]. Бааһына [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 7p9i54xt4xnkydo6ku6hnqtwkq7upxb 0 1528 7340 2022-02-20T09:36:52Z Soppuruon 32 ''''Бүтэй''' аат. - сиэрдийэ, тоһоҕо эбэтэр остоолбо көмөлөрүнэн оҥоһуллубут тугу эмэ (ханнык эмэ сири) тулалыыр, эргийэр күрүө. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7340 wikitext text/x-wiki '''Бүтэй''' аат. - сиэрдийэ, тоһоҕо эбэтэр остоолбо көмөлөрүнэн оҥоһуллубут тугу эмэ (ханнык эмэ сири) тулалыыр, эргийэр күрүө. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cyu4bso5wfrv3b8frzjxdcbjtibrtog 0 1529 7344 7343 2022-02-23T02:11:01Z 188.244.137.107 7344 wikitext text/x-wiki Жирков Александр Николаевич - Ил Түмэн бэрэстээтэлин солбуйааччы. * Билиҥҥи кэмҥэ ким да таһыттан кэлэн тылбытын көмүскүө, хараанныа суоҕа. Федеральнай сокуоннарга саҥаттан саҥа харгыс үөскүү туруоҕа. Төрөөбүт тылбытын кэнэҕэски ыччаппытыгар чөл тириэрдии – билиҥҥи дьон барыбыт соруга. :"Ил Түмэн" хаһыат. 2020.02.13 8suutb7withd50j3y27i56xst30dbpx 0 1530 7346 2022-02-23T03:04:21Z Soppuruon 32 ''''Огдообо''' - кэргэнэ (ойоҕо, эрэ) өлбүт дьахтар, эбэтэр эр киһи. == Уус-уран айымньыга == * (Үс Бүөтүр) - Аны кэлэн ыал буолуом дуо. Хайа [[Дьахтар|дьахтар]] миэхэ кэлиэй, [[Ойох|ойоҕо]], оҕолоро өлбүт огдообо киһиэхэ. [[Ыал]] буолар, [[Олох|олох]] ол...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7346 wikitext text/x-wiki '''Огдообо''' - кэргэнэ (ойоҕо, эрэ) өлбүт дьахтар, эбэтэр эр киһи. == Уус-уран айымньыга == * (Үс Бүөтүр) - Аны кэлэн ыал буолуом дуо. Хайа [[Дьахтар|дьахтар]] миэхэ кэлиэй, [[Ойох|ойоҕо]], оҕолоро өлбүт огдообо киһиэхэ. [[Ыал]] буолар, [[Олох|олох]] олорор оҥоһуута суох буоллаҕым. Одун Хаан оҥоһуута улахан. Тойон [[Таҥара|таҥара]] [[Кырыыс|кырыыһа]] кытаанах дииллэр. Ону утары барыам дуо? Төрөппүт оҕону көмөн-көмөн, [[Сүрэх|сүрэҕим]] даҕаны кэһэлтэ буолла. Кэргэммин даҕаны кэриэстии саныыбын. Аҥардас сылдьарга аналым-ыйааҕым буоллаҕа. [[Болот Боотур]]. Уһуктуу. 3-с кинигэ. Якутскай, 1987. С. 205 [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2k0yireldu8octnxcxsxoa1fuddzpiq 0 1531 7351 2022-02-23T11:52:08Z Soppuruon 32 ''''Оһуохай''' - төгүрүччү туран тылы таһаарааччыны үтүктэн ыллыы-ыллыы,күнү батыһа хааман толоруллар саха национальнай үҥкүүтэ. == Уус-уран айымньыга == * (Дьэкиим)... Биһиги оһуокайбыт үүт-үкчү [[Кыталык|кыталык]] [[Үҥкүү|үҥкүүтүн]] курдук эб...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7351 wikitext text/x-wiki '''Оһуохай''' - төгүрүччү туран тылы таһаарааччыны үтүктэн ыллыы-ыллыы,күнү батыһа хааман толоруллар саха национальнай үҥкүүтэ. == Уус-уран айымньыга == * (Дьэкиим)... Биһиги оһуокайбыт үүт-үкчү [[Кыталык|кыталык]] [[Үҥкүү|үҥкүүтүн]] курдук эбит. [[Илии|Илиибититтэн]] сиэттиһэн баран, [[Атах|атахпытын]] доҕолдьуччу үктүүрбүт, ыллыы-ыллыы хаамарбыт, ойорбут - барыта маарынныыр. Онон оһуокайдыырга кыталыктартан үөрэммиппитигэр сөп. [[Болот Боотур]]. Уһуктуу. Роман 3-с кинигэтэ. Якутскай, 1987. Стр. 501. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] i5qnx8pk5eirq5u9wczr41zq5zz69an 0 1532 7357 2022-02-24T02:00:11Z 94.245.129.67 ''''Ини-бии''' - бииргэ төрөөбүт уолаттар. == Уус-уран айымньыга == *(Сайсары) - ... Ити биир инигит [[Босхоҥ|босхоҥ]] сытар, хаһан киһи буолара биллибэт. Ити биир бырааккыт, Арамаан, [[Тайҕа|тайҕаҕа]] [[Бырадьаагы|бырадьаагы]] баран турар, хаһан кэл...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7357 wikitext text/x-wiki '''Ини-бии''' - бииргэ төрөөбүт уолаттар. == Уус-уран айымньыга == *(Сайсары) - ... Ити биир инигит [[Босхоҥ|босхоҥ]] сытар, хаһан киһи буолара биллибэт. Ити биир бырааккыт, Арамаан, [[Тайҕа|тайҕаҕа]] [[Бырадьаагы|бырадьаагы]] баран турар, хаһан кэлэрэ, өлбүтэ-тыыннааҕа биллибэт. Биир инигит Былатыан 12-лээҕэр куоракка күрээн кииртэ, сураҕа, [[Сайын|сайын]] үлэлиир, [[Кыһын|кыһын]] үөрэнэр үһү. [[Сэттэ]] [[Уол|уолтан]] киһини туһалыах эһиги үс бааргыт: улахан уол Одьулуун, орто уол, баай сылгыһыта Сылгыһыт, кыра уол баай сааһыта Кыыра. [[Суорун Омоллоон]]. Сайсары [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2zryie4i7wb4ypu7z93h6awyl0rvw2e 0 1533 7362 2022-02-24T23:21:32Z Soppuruon 32 ''''Тойоннооһун''' - туох эмэ туһунан сылыктааһын, чахчылары сөпкө быһаарыы, толкуйдаан таһаарыы. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7362 wikitext text/x-wiki '''Тойоннооһун''' - туох эмэ туһунан сылыктааһын, чахчылары сөпкө быһаарыы, толкуйдаан таһаарыы. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0o1w3k4lg1wpu0h5uewiq872owaxoht 0 1534 7366 7365 2022-02-28T23:02:46Z Soppuruon 32 /* Уус-уран айымньыга */ 7366 wikitext text/x-wiki '''Үҥсүү''' - кими, тугу эмэ [[Дьүүл|дьүүллэтэр]] курдук [[Көрдөһүү|көрдөһүү]] түһэрии, [[Сайабылыанньа|сайабылыанньа]] оҥоруу. == Уус-уран айымньыга == * (Даайа эмээхсин) - Арба, эн аҕаҥ туһунан арааһы кэпсииллэр. Оҕонньор өйүнэн хайдах эрэ буолбут курдук этэллэр... (Хабырыыс) - Ол хайдах?! <br> - Үҥсэр идэлэммит үһү... <br> - Ол кими үҥсэр? <br> - Ньукуу [[Атыыһыт|атыыһыты]] уолбун тыыннаахтыы былдьаата диэн үҥсэр үһү... Үҥсүүтүн ким да кумааҕыга суруйан биэрбэтин иһин, ойуурга тахсан, сонун [[Чөҥөчөк|чөҥөчөккө]] кэтэрдэн баран, бокулуоннуу-бокулуоннуу үҥсэр үһү... Куһаҕантан киһи күлэр даҕаны... [[Кындыл Уйбаан|Иван Гоголев]]. Хара кыталык [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 0q92wo0jagc9vqxlgrdsulwoicwt24r 0 1535 7372 7371 2022-03-15T09:51:06Z HalanTul 17 7372 wikitext text/x-wiki '''Жак Ив Кусто''' — [[Байҕал|байҕал]]ы чинчийээччи, аквалааны айбыт киһи. {{Q|Киһи атыттарга майгынаабат олоҕу олорор кыахтаннаҕына, онтон батынар бырааба суох|Ааптар=[[]] Если у человека появляется возможность вести необычную жизнь, он не имеет права от нее отказываться}} [[Категория:Французтар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] t0dd2m8z0q6145w8m7n2g8noyzam1n4 0 1536 7384 7383 2022-03-25T05:21:03Z Анюта Андреева 669 7384 wikitext text/x-wiki Сомоҕо домох. Атаҕа сири билбэт буолла – улаханнык, күүскэ үөрдэ. (Григорьев Н.С. Саха тылын сомоҕо домоҕун тылдьыта. Дьокуускай, 1974. - С.23.). 259f441vitymv70ssmfwhbc8pm51z0v 0 1537 7381 7380 2022-03-24T00:18:44Z HalanTul 17 7381 wikitext text/x-wiki '''Клиорина Ираида Самоновна''' — [[сахалар]] XX үйэ саҕалыытынааҕы уопсастыбанай хамсааһыннарын чинчийбит учуонай, суруналыыс, суруйааччы. {{Q|Саха омуга киэн туттардаах. Сүгүрүйдээх. Умнубат дьонноох.|Ааптар= Якутскому народу есть чем гордиться. Есть чему поклоняться. Есть кого помнить.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] sq1649bql32oek8tpph56e7oqikqyp4 0 1538 7385 2022-03-29T21:23:28Z HalanTul 17 ''''Мишель Монтень''' {{Q|Баҕарбыттарын ситиспэккэ, ситиһиллибити баҕарбыт курдук көстө сатаабыттара |Ааптар=Не достигнув желаемого, они сделали вид, что желали достигнутого.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7385 wikitext text/x-wiki '''Мишель Монтень''' {{Q|Баҕарбыттарын ситиспэккэ, ситиһиллибити баҕарбыт курдук көстө сатаабыттара |Ааптар=Не достигнув желаемого, они сделали вид, что желали достигнутого.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] r22p6y6pmeweu52isk0ke0zoscywvg0 0 1539 7387 7386 2022-03-30T04:05:44Z 89.113.102.215 7387 wikitext text/x-wiki Ытык ыйааҕынан [[орто дойду|орто дойдуга]] урут түһээччи киһи мутугунан быраҕар муҥур үйэтин салайааччы улуу күүс-[[Ийэ Кут]] уонна [[Ийэ Өй]]-сирдээҕи олохпут төрүттэрэ. Ол иһин төрүт-төрүт курдук туох да дьайа, [[абааһы|абааһыта]] дэбигис тиийбэт сирдэригэр «саһан олорон» салайаллар. Онтон [[арыгы]] дьайа онтон да иннибиэт. Ийэ Куту арыгыга туттарбыт киһи буор иһээччи буолар. Бачча буолар дылы испит киһи [[Сүр|сүрэ]] тостор, онтон салгыы истэҕинэ сүтүөн да сөп, киһи олоҕор олус кутталлаах кэм кэлэр. Бу аата орто дойдутааҕы олоҕу хаарты [[Харах|хараҕар]] [[Уур|ууруу]] буолар... Ийэ Кукка туох да бэйэлээх орооспот сирэ. Эйигин кини салайар, бэйэтин бэйэтэ салайынар. Онон аһары аһаабыт киһи Ийэ Кута бүтүн хаалбыт буоллаҕына, арыгы Хара Дьайыттан тэйиитэ арыый чэпчики буолуо. == Сигэлэр == *Барҕа санаам, сүбэ тылым / [бэчээккэ бэлэмнээтилэр В.Н Луковсков, Т.И Андросова, Н.П Андросова]. — Дьокуускай: Бичик, 2015. — 224с [[Категория:Бикипиэдьийэ салаалара]] [[Категория:Мандар Уус]] [[Категория:Ийэ кут]] d34a6k97rdukjq715tc3mh7f82m8x6a 0 1540 7388 2022-03-30T04:12:07Z 89.113.102.215 'Арыгы абааһыта киһи аймаҕы эһэр биир уодаһыннаах албаһа. Искэр киирбит хара дьай иһийэн, им-ньим сыппат: арыгыҥ аһыыта, дьайыҥ дьайҕарыыта «утатан, ачыктаан», дьэ эбии өрө тиргиллэн, тииһигирэн туруо... Өссө да өчөһөн ороҥҥо сыттаххына,...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7388 wikitext text/x-wiki Арыгы абааһыта киһи аймаҕы эһэр биир уодаһыннаах албаһа. Искэр киирбит хара дьай иһийэн, им-ньим сыппат: арыгыҥ аһыыта, дьайыҥ дьайҕарыыта «утатан, ачыктаан», дьэ эбии өрө тиргиллэн, тииһигирэн туруо... Өссө да өчөһөн ороҥҥо сыттаххына, ордук уордайан уотутан уматыа. Ону умуллараары уһааттаах ууну уймахтыаҥ да, улаханнык туһаныаҥ суоҕа. Ол байаҕыҥ утаҕа ханыа, уоҕа харыа суоҕа. Ыксаан, ынчыктаан ыстакааҥҥын өҥүөйүөҥ, кураанах бутылкаҕыҥ таҥнрарыаҥ-таммах да суох. Оччоҕо сытан эрэ сыымайдыаҥ, олорон эрэ толкуйдуоҥ: эрэйдээх этигэс, буруйдаах булугас – син абырах көрдүүр сиргин тобулуон. Биир үрүүмкэ иннигэр бэдэргин бэрик биэриэҥ, иккис курууска туһугар тугуккун толук тутуон... Булу улуу толугунан буолбут «этиппэт эмкин» искэр инэрбитиҥ кэннэ, кырдьык, бастаан утаа иһирдьэ олорор хара дьайа утаҕа ханан, үөнэ утуйан, арыый уоскуйан, намырыйан син күн диэки көрүөҥ, чыып-чаап диэҥ. Өр-өтөр буолуо суоҕа, дьэ өссө уоҕуран уһуктан: эбии сэтэрээн, иһиттэн имэҥирэн, таһыттан дьайыҥнанан өрө туруо, ийэлээх-аҕаҕар эппэтэх элэ-была тылган этитиэ, эрийгин эрэйдиэ, соргун сордуо, муҥҥун муҥнуо, муҥур уһуккар тиэрдиэ, күн дьиэки үстэ көрөр кэмиҥ бу үтүрүйэн кэлиэ. Оччоҕо эмиэ салгыы дьайыҥ үөнүн өлөрө аргыый аҕай хааман салбыҥныаҥ. Бу сырыыта туоххун толук уураҕын?... == Сигэлэр == *Барҕа санаам, сүбэ тылым / [бэчээккэ бэлэмнээтилэр В.Н Луковсков, Т.И Андросова, Н.П Андросова]. — Дьокуускай: Бичик, 2015. — 224с [[Категория:Мандар Уус]] [[Категория:Арыгы]] [[Категория:өс]] m5vsirg4g0w174ztwbp2corwpnq4y1r 0 1541 7389 2022-04-01T07:18:54Z HalanTul 17 ''''Чиряев Константин Спиридонович''' — [[Үөһээ Бүлүү]]гэ Норуот педагогикатын түмэлин тэрийбит учуутал. == Бэйэтин этиилэрэ == Эһэм икки хараҕа суох наһаа сэһэннээх киһи этэ. Кини арааска үөрэтэрэ. Оннооҕор: ”Оҕом иннэ дии-диигин умса-төн...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7389 wikitext text/x-wiki '''Чиряев Константин Спиридонович''' — [[Үөһээ Бүлүү]]гэ Норуот педагогикатын түмэлин тэрийбит учуутал. == Бэйэтин этиилэрэ == Эһэм икки хараҕа суох наһаа сэһэннээх киһи этэ. Кини арааска үөрэтэрэ. Оннооҕор: ”Оҕом иннэ дии-диигин умса-төннө түһэн харбаспат буол. Оҕоҥ бэйэтэ хайдах киһи буоларыттан тутулуктаах. Дьалбаа киһи буоллаҕына, эн төһөлөөҕү да муспуккун одун-туман көтүтүөҕэ. Оттон оҕоҥ үчүгэй киһи буоллаҕына, таптыыр олоҕун бэйэтэ оҥостуоҕа”, — диэн. == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 2zpoygdj0xnfqiyqmmyyiscro7xh46w 0 1542 7391 7390 2022-04-03T07:31:11Z HalanTul 17 7391 wikitext text/x-wiki *Хас саастааҕыҥ туох да суолтата суох, биллэн турар, сыыр буолбатах буоллаххына. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] fwatk2xp1w73bpovtx4xkktqr4a24rn 0 1543 7392 2022-04-03T07:40:56Z HalanTul 17 '* Сүүрбэ саастааххар сирэйиҥ айылҕа бэлэҕэ. Биэс уон сааскар хайдах сирэйдээх буоларыҥ бэйэҕиттэн тутулуктаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7392 wikitext text/x-wiki * Сүүрбэ саастааххар сирэйиҥ айылҕа бэлэҕэ. Биэс уон сааскар хайдах сирэйдээх буоларыҥ бэйэҕиттэн тутулуктаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] dqkzz14ppif8m2auau7gbqvbhxi51x9 0 1544 7393 2022-04-03T07:45:50Z HalanTul 17 'Поль Низан (1905-1940) - боронсуус бөлүһүөгэ уонна суруйааччыта. *Хаһан эрэ сүүрбэлээх этим, уонна хаһан да ол сыллар олоҕуҥ саамай үчүгэй сыллара этилэр дэтиэм суоҕа. [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7393 wikitext text/x-wiki Поль Низан (1905-1940) - боронсуус бөлүһүөгэ уонна суруйааччыта. *Хаһан эрэ сүүрбэлээх этим, уонна хаһан да ол сыллар олоҕуҥ саамай үчүгэй сыллара этилэр дэтиэм суоҕа. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 1cq2g1aqclco8wie5p4adz5p3gos6xy 0 1545 7396 7395 2022-04-06T22:15:22Z HalanTul 17 7396 wikitext text/x-wiki '''Дьиксинии''' {{Q|Дьиксинии кыраны улахан күлүктүүр|Ааптар=[[Шведтэр|Швед]] өһүн хоһооно}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] eib1svmcee7gimryu8kka5btvljdbf5 0 1546 7397 2022-04-07T02:43:31Z 77.41.190.223 'Күндү оҕолорбут, Бүгүн бу дьоллоох күҥҥэ, Орто туруу-бараан дойдугутугар Күндүр күөх халлаан анныгар Күөх кырыска күөлэһийэ оонньообут Оҕо сааскыт ааһа охсон, Үрдүк Айыылартан ыйдаарбыт Ытык ыйааххытынан Ытык аналгытын тол...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7397 wikitext text/x-wiki Күндү оҕолорбут, Бүгүн бу дьоллоох күҥҥэ, Орто туруу-бараан дойдугутугар Күндүр күөх халлаан анныгар Күөх кырыска күөлэһийэ оонньообут Оҕо сааскыт ааһа охсон, Үрдүк Айыылартан ыйдаарбыт Ытык ыйааххытынан Ытык аналгытын толорунан, Ытык иэскэтин төлүүр - Ыал буолар дьоллоох түгэҥҥит Бу тиийэн кэллэ. Дьэ, оҕолорум, Саха дьон олоҕо Саргыланар салалтатынан, Урааҥхай дьон олоҕо Уйгуланар оҥоһуутунан Алта кырыылаах Алтан сэргэни анньан кэбиһиҥ, Аҕыс кырыылаах Алтан холумтаны арыйа тардан Аал уоккутун оттон кэбиһиҥ, Алаһа дьиэҕитин арчылааҥ, Иэримэ дьиэҕитин иччилээҥ дуу! Дьоллоох хоноххут анныгар Уолн оҕонон уруйданыҥ, Сылаас хоойгут иһигэр Кыыс оҕонон айхалланыҥ. Сыһыы-сыһыы аайытын Сыспай сиэллээххит сырыстын, Хонуу-хонуу аайытын Хороҕор муостааххыт хонойдун дуу. Унаар күөх буруоҕут Унаар манан халлааҥҥа Уһун үйэлэргэ унаарыйа устан Уруу-аймах дьоҥҥутун Угуйар, ыҥыра туруохтун дуу. Аймах- хаан дьоҥҥут Ата от курдук анньа туруохтун, Уруу-хаан дьоҥҥут Үнүр сүүрэн курдук Уста - мустан иһиэхтин дуу. Үрдүк Айыыларгыт үтүө санаалара Алгыс сылаас тыына буолан Айаҥҥыт аартыгар Өрүү сайа сылдьыахтан. Дьонноох - сэргэлээх, Доҕордоох - атаастаах Дьоллоох олоҕу олоруоҥ дуу, Оҕолорум барахсаттар... == Сигэлэр == Барҕа санаам эм, сүбэ тылым / [бэчээккэ бэлэмнээтилэр В. Н. Луковцев, Т. И. Андросов, Н. П. Андросова]. - Дьокуускай : Бичик, 2005.-224с. Стр 216 [[Категория:Мандар Уус]] [[Категория:Алгыс]] 0uwkwhwc8so3bn2lfh7z1hzbubii6sf 0 1547 7398 2022-04-07T03:08:27Z 37.29.40.203 ' ТО5ОЙ СЭЛЭ Бастыкы кинигэ бастыкы роман аатырбыт саха суруйааччыта Леонид Попов. Роман олбох планнаах социально-психологическай айымньы. Бу кинигэ5э кэпсэнэр Саха сирин кытыытыгар байдар уонна хамначчы...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7398 wikitext text/x-wiki ТО5ОЙ СЭЛЭ Бастыкы кинигэ бастыкы роман аатырбыт саха суруйааччыта Леонид Попов. Роман олбох планнаах социально-психологическай айымньы. Бу кинигэ5э кэпсэнэр Саха сирин кытыытыгар байдар уонна хамначчыттар икки ардыгар кыргыhыы буолан эрэр. Автор: Леонид Андреевич Попов Художник: В. С. Карамзин Редактор: В. А. Тарабукин Худож. Редактор: П. П. Соловьев Техн. Редактор: Е. П. Тимофеева Корректор: М. Т. Егорова Издатель: Якутское книжное издательство gxxbshv55xbe23033sdxiggfpsx1qvj 0 1548 7399 2022-04-07T03:16:10Z 37.29.40.55 ''''Кырынаас''' Кырынаас Евпропаҕа, Азияҕа уонна Хотугу Америка хоту өттүгэр киэҥник тэнийэн уоскээбит кыыл. Саха сиригэр кырынаас Хотугу Муустаах байҕал арыыларыгар тиийэ көстөр. Республика сиригэр-уотугар бүтүннүүтүгэр баар эрээри...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7399 wikitext text/x-wiki '''Кырынаас''' Кырынаас Евпропаҕа, Азияҕа уонна Хотугу Америка хоту өттүгэр киэҥник тэнийэн уоскээбит кыыл. Саха сиригэр кырынаас Хотугу Муустаах байҕал арыыларыгар тиийэ көстөр. Республика сиригэр-уотугар бүтүннүүтүгэр баар эрээри, тэнийиитэ биир тэҥэ суох. Халыма уонна Индигиир намталларыгар күөллэрдээх дэхси сирдэргэ ахсаана ордук элбэх. Саха сирин соҕуруу өттүгэр уонна туундараҕа ахсаана лаппа аҕыйах. Кырынаас туундараҕа, ойуур быыстаах тундараҕа, тайҕаҕа олохсуйар. Олохсуйар сирин таалытыгар сүрүн аһылыгын-кыра кэрбээччилэр элбэхтэрэ суолталаах. Быраабыла курдук, кырынаас ууттан чугас өрүстэр уонна үрэхтэр биэрэктэригэргас уу ылар намталларыгар, тыа күөллэрин чугаһыгар, хочолорго олохсуйар. Халыҥ тыаҕа иһирдьэ ыраах сэдэхтик киирэр; ойуурга ото үүнэн эрэр өрт сиэбит, кэрдиллибит сирдэргэ, ыарҕа быыһылыгар, тыа саҕатыгар (ордук сэлиэнньэлэртэн, бааһыналартан чугас) баар буолар. Ойдом турар кыра тыаларга уонна оттох аппаларга кыра тыаларга көстөр. Аһаҕас сирдэргэ, ото-маһа суох хайаларга олохсуйбат. cey58a39aq1wj58qk61caq97po1m4bo 0 1549 7934 7933 2022-11-30T21:16:19Z Kwamikagami 720 7934 wikitext text/x-wiki Саһыл, саһыл, хара саһыл эбэтэр кыһыл саһыл — адьырҕа үүтүнэн иитиллээччи, үөнү-көйүүрү ууһатар уонна үөнү-көйүүрү тэһиинниир үөнү-көйүүрү иитээччи. Этин уһуна 60-90 см, кутуруга 40-60 см, маассата 6-10 кг. Ис хоһооно 1 тарҕаныы 2 тас көрүҥ 3 Экология 4 аһылык 5 Образ жизни 6 ууһааһын 7 дьиссипилиинэ 8 хаһаайыстыбаннай суолталаах 9 сөмөлүөт 10 Геральдика 11 См. 12 бэлиэтээһиннэр 13 Литература 14 ссылка Тарҕаныыта Саһыл көрөөччү кэрэхсэбиллээх Саһыл олус киэҥник тарҕаммыт: Европа, Хотугу Африка (Египет, Мжир, Марко, хотугу Тунис), Азия улахан өттө (Хотугу Индияҕа, соҕуруу Кытайга уонна Индокайга тиийэ), Арктика зонатыттан Хотугу Америкаҕа тиийэ. Саһыл Аустралияҕа акклиматизацияламмыта уонна континеҥҥа хотугу оройуоннартан ураты сииктээх субкватор климаттаах хотугу оройуоннартан ураты. Тас көрүҥ Көннөрү саһыл нөҥүө Саһыл кээмэйин араас сирдэргэ араараллар; барыта 40-50 көрүҥ, кыра кээмэйи аахсыбакка туран, барыта 40-50 көрүҥ баар. Уопсайынан, хотугу саһыл тахсыытыгар ордук бөдөҥ уонна сырдык, соҕуруу өттүгэр кыракый уонна болооройдор буолаллар. Хоту оройуоннарга уонна хайаларга үксүн хара буурҕа уонна атын меланистическай формалаах көрүңнэр бааллар. Ордук тарҕаммыт кытархай өҥнөөх: кытархай көхсө, маҥан бүрүүкэ, хараҥа лаппа хараҥа. Сотору-сотору сис тоноҕоһугар уонна лопаткаларга маарынныыр хобордоох. Уопсай уратыта-хараҥа кулгаах уонна кутурук төбөтө. Саһыл тас көрүҥэ орто, намыһах, синньигэс тарбахтардаах, уһун кулгаахтаах, уһун синньигэс кутуруктаах. Тугут олунньу-кулун тутар ыйдарга саҕаланар уонна сайын ортото түмүктэнэр. Сонно тута, саһыл сэтинньи уонна ахсынньы кирбиилэригэр толору таҥнар кыһыҥҥы түүлээх моонньо үүнэн-сайдан эрэр. Сайынын Мэхээлэ кылгас, кыһыҥҥы түүлээх уонна муҥутуур элбэх. Саһыл кулгаахтаах ракатордарынан уратылаах, көмөлөрүнэн дорҕоон хамсааһыннарын көннөрөллөр. Экология Кугас саһыл Кыһын саһыл Улахан өттүлэрэ кырыы сирдэр уонна саһыл кээмэйдэрэ киэҥ ареалын уонна кини чаастарыгар олохсуйуу элбэх усулуобуйатын кытта сибээстээх. Саһыллар үүнэн тахсаллар эрээри, ландшафтнай-географическай зоналар туундара уонна Субарктическай ойуурдартан саҕалаан степькэ уонна иччитэх сиргэ тиийэ хайа баҕарар климат зоналарын киллэрэн туран, хайа баҕарар сиргэ олохсуйаллар. Оттон саһыл дьиикэй айылҕаҕа эрэ буолбакка, культурнай ландшафтарга, куораттар кытыыларыгар, ол иһигэр улахан (чуолаан Берлин, Киев уонна Варшава) киирэллэр.; Лондоҥҥа саһыл саҕанааҕы кырыы сирдэргэ олус үгэстээх, сороҕор куорат киин өттүгэр эмиэ баар). Ону таһынан, сороҕор урбанизированнай сиргэ саһыл бэйэтин эйгэтин ордук табыгастаах булар. Куорат бөх тоҕор сирдэрин, пааркаларын уонна дьиэлэри ыҥыран үгүстүк олорор. Ареаалын бары чаастарыгар аһаҕас сири ордорор, ону тэҥэ кыһыҥҥы өттүгэр чараас тыалар, тосту-туора, аппалар бааллар, ордук кыһын хаар чараас, көпсөркөй буолбатахтар. Онон климат зонатыттан саһыл ордук ойуурга буолбакка, ойуур өттүгэр олороллор. Кыыл-сүөл балачча олохсуйбут. Үгүс оройуоннарга мэлдьи миграция көрүллүбэт. Итинник түбэлтэлэр туундараҕа, иччитэх уонна хайаҕа эрэ бэлиэтэнэллэр. Ол курдук, кыра земель туундаратыгар (Архангельскай уобалас, Россия) бэлиэтэммит биирэ кэлин соҕуруулуу-арҕаа 600 километрга өлбүт. Төрөппүт логонуттан тарҕанан олорор эдэр кыыллар үксүлэрэ 2-5-тэн 15-30 км диэри тэйиччи олороллор. Саһыл ахсаана сылларынан биллэ хамсыыр. Онно грызунов, метеорологическай усулуобуйалар, инфекционнай ыарыыларга баар буолуулара сабыдыаллыыр. Сут дьылларга атыыр оҕус эстиитэ эрэ буолбакка, сороҕор улахан сири хабар усулуобуйа үөскээн тахсар. Характернай эпизоотия — ииримтийии, адьырҕа кымньыы, чесотка. Дьиикэй айылҕаҕа саһыл сэттэттэн ордук сэдэхтик олороро, олоҕун устата үс төгүл уларыппат. Нэьилиэгэр 20-25 сылга диэри ыаллар. Аһааһын Булду кытта саһыл Файл: catching, a fox the snow.ogv Хаар аннынан сиэртибэ курдук тыас Саһыл айаҕа Саһыл, типичнай сиэмэҕэ тиксэр да буоллар, араас аһылыгынан аһылыктанар. Туттулла сылдьар 400-тэн тахса сүөһү уонна хас да уонунан араас үүнээйи көрүҥэ арылынна. Сир аайы бытархай кэрбээччилэр, сүрүннээн ходуһалар буолаллар. Сип-синньигэс тиистээх сып-синньигэс сыҥааҕа кинилэр туһаларыгар бэрт минньигэс. Бу адьырҕа боруодатын ахсааныттан, грызбунов бу адьырҕа популяциятыттан улахан тутулуктаах диэн бигэргэтиэххэ сөп. Ити ордук кыһыҥҥы кэмҥэ саһылга сыһыана, бастатан туран хонууга олорор: кыыл-сүөл анныгар хаары ыстанаат, кыыл-сүөл анныгар эбэтэр тыаһыыр, онтон түргэн баҕайытык ыстаҥаланар эбэтэр ытыһынан бултуу сатаан баран, тарбахтарын үлтү быраҕан кэбиһэр. Бу ньыма кутуйах диэн ааттаммыт. Бөдөҥ үүтүнэн иитиллээччилэр, чуолаан куобахтар, саһыллар аһылыктарыгар сыал-сорук оҥостоллор (ордук куобах), куобах муоратын кэмигэр өлүктэри да барыахтарын сөп. Сороҕор улахан саһыл оҕотун саба түһэллэр. Көтөрдөр бу адьырҕа мэччирэҥи кэрбээччилэр курдук, бу адьырҕа кыылы (кыра өлүүскэлэртэн хаастарга, бүтэйдэргэ тиийэ) туттаран, сымыыты эбэтэр көппөт оҕотун суох гынар түбэлтэ хаһан да сүппэт. Дьиэтээҕи көтөрдөрү уоруу, зоологтар кэтээн көрүүлэринэн, итини аахсар быдан чэпчэки. Иччитэх, иччитэх сиргэ сыыйыллан-хабыллан бултууллар. Канадаҕа уонна хотугулуу-Илиҥҥи Евразияҕа саһыл, улахан өрүстэргэ олорор, сезоннаах, үрэхтэр кэннилэриттэн өлбүт тайах кэриэтэ аһыыллар. Сайын жуков уонна да атын үөн-көйүүр элбиир, ону тэҥэ хам-хаадьаа элбиир. Аччык кэмнэргэ үксүн охторунан аһылыктаналлар. Үүнээйилэр аһылыктара-фрукта, отон, радие-вегетативнай чаастара — саһыл аһылыгын састаабыгар киирэллэр эрээри, ареал соҕуруу өттүгэр эрэ буолбакка, ханна да сүрүн оруолу оонньооботтор. Олох обраһа Хаарга түспүт саһыл Саһыл хайа быыһыгар Биирдии-биирдии паараны эбэтэр саһылы ылар чааһынай учаастак кинилэр аһылыгынан эрэ буолбакка, эмиэ туһалаахтарынан хааччыйыахтаах. Саһыллар бэйэлэрэ ыллыыллар эбэтэр (үксүгэр) кураайы норуктар, суроктар, кырсалар уонна да атын рояль харамайдар ылаллар, наадаларыгар доҕуһуолунан доҕуһуолланаллар. Саһыл оҕотун кытта тэбис-тэҥҥэ олороруттан да, араас өттүнэн эмиэ тахсар. Үксүн аппаларга уонна Томторго, кумах буортан, буортан уонна талахтан харыстаммыт кумах сир учаастактарыгар олороллор. Бэйэтэ хаһыллыбыт курдук, барсукьи уонна да атын нормативтар хас да киирии аһаҕас туроктаахтар, ол эбэтэр кырата уһун туннелынан уйаламмыт камераҕа илдьэ бараллар. Сорох ардыгар саһыллар айылҕаҕа хорҕойоллор — хаспахтары, очуостары, халыҥ мас дулҕаларын туһаналлар. Үксүгэр олорор дьиэ хойуу хаһыылаах. Ол гынан баран уһун ыллыктары тэлгэтэллэр, онтон чугаһыгар — аан таһыгар элбэх аһыыр астар, экскременнэр уо. д. А. Үксүн «куораттарга» саһыл от-мас үүнээйитэ сайдар. Быраабыла курдук, саһыл оҕотун иитиигэ эрэ хараны туһаналлар, онтон атын сыл устата, чуолаан, кыһын аһаҕас хонууга, окко сынньаналлар. Ол гынан баран, сыл ханнык баҕарар кэмҥэ ханнык баҕарар хорҕолдьуну эккирэтииттэн быыһанан, саһылы өлөрөр кыахтаахтар. Кыыл-сүөл ыччаты иитии кэмигэр дьиэ-уот кырыымчыгыттан сылтаан хаста да уларытарга күһэллэллэр. Ууһааһын Тааска саһыл Саһыл оҕото Сыл аайы элбээн иһэр кыыл-сүөл ананар. Гон уонна кини көдьүүһэ күн-дьылтан уонна кыылтан тутулуктаах. Тыһы убаһата 60 %-ҥа диэри ыччата суох хаалар дьыл баар буолар. Өссө кыһын саһыл оҕотун таһаарарга миэстэтин көрдүүр уонна улаханнык харыстыыр. Ити кэмҥэ туох да атыыра суох, дьиэ-уот биир тыһыта тута ылар. Саамай элбэхтик икки-үс атыыр оҕус хааннаах охсуһуу буолар. Саһыл-үчүгэй төрөппүттэр. Атыырдар ыччаты иитиигэ көхтөөх кыттыыны ылаллар, ону сэргэ дьүөгэлэрин өссө саһылы тупсараллар: нораны тупсараллар, атыыр оҕустарын булуналлар. Аҕалара өлбүтүгэр атын атыыр оҕотун ылар, сороҕор саһыл иитиитэ даҕаны бэйэ-бэйэлэрин кытта аҕа буолар быраабы тутуһар. Хат 49-58 суукка устата барар. Түмүккэ — 4-6-12-13 щенков хараҥа түү таҥастаах. Таһыттан көрдөххө, санаталлар эрээри, кутурук төбөтө маҥхайан көстөр. Икки нэдиэлэ аайы саһыл оҕото көрөр-истэр, истэр буолан бастакы тиистэрин быһаллар. Саһылы иитиигэ иккиэн төрөппүт кыттыыны ылар. Ийэлээх аҕам бу кэмҥэ олус сэрэхтээх буоланнар, саппаас норка оҕоттон суһаллык көһөрөллөр. Ох саанан бултууллар. Сордоохтор эрдэ ыалтан, оннооҕор кыра эрдэхтэриттэн ыраах-чугас көрсөллөр. Балтараа ый ийэ саһылы үүтүнэн аһатар, ону таһынан, төрөппүттэр сыыйа көннөрү аһылыкка, ону таһынан бултуурга үөрэтэллэр. Сотору улааппыт саһыллар ийэлээх аҕаны кытта бултуу сылдьан, улахан дьону кытта иистэнньэҥнэһэн, ыалга куттал суоһаабат буолбуттар. Гон бүтүөр диэри нораттан саһылы 6 ый кэриҥэ ааһар. Күһүҥҥү өттүгэр саһыллар бэйэлэрэ олоруохтарын сөп. Атыыра 20-40 километрга, атыыра 10-15, сэдэхтик 30-с километрга бараллар. Сорох атыырдар эһиилгиттэн ууһаан эрэр; үгэс курдук, икки сааһын туоларыгар тиийэр. Дьиссипилиинэ Тимир суол тиэрминигэр саһыл Саһыл холуодьаһынан дьарыктанар Туристарга сыстыбыт, чебурканан бара gmfrk6hbk06xe6en8n931r8lt71q23n 0 1550 7409 2022-04-14T08:12:03Z 2A00:1FA3:577:461A:24D8:D43E:CA98:C880 'Чыычаах Чычып - чаап диэн чыычаах Аһыаҕын баҕарар. Чычып-чаап диэн чыычаах Аһын сатаан булбат. Чычып-чаап диэн чыычаах Килиэби көрдө. Чычып-чаап диэн чыычаах Аһын булла. Ольга Соколова 5 г кылаас Айыы Кыһатын үөрэнээччитэ' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7409 wikitext text/x-wiki Чыычаах Чычып - чаап диэн чыычаах Аһыаҕын баҕарар. Чычып-чаап диэн чыычаах Аһын сатаан булбат. Чычып-чаап диэн чыычаах Килиэби көрдө. Чычып-чаап диэн чыычаах Аһын булла. Ольга Соколова 5 г кылаас Айыы Кыһатын үөрэнээччитэ irf2zgnh9w9o6wu4r1j8kasp08362p9 0 1551 7410 2022-04-14T08:12:24Z 2A00:1FA3:577:461A:95C9:A842:39DC:6B31 ' космостан кун аайы биьиги олорор сирбитигэр 1000 космическай быыл туьэр,онон биьиги олорор сирбит кунтэн кун ыараан иьэр.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7410 wikitext text/x-wiki космостан кун аайы биьиги олорор сирбитигэр 1000 космическай быыл туьэр,онон биьиги олорор сирбит кунтэн кун ыараан иьэр. t0rf85kekegfuuko1dz91fxwiso1qex 0 1552 8444 7886 2025-04-04T08:21:20Z Rachmat04 122 8444 wikitext text/x-wiki '''Тиит''' (лат. Logrix) — Саха сиригэр үүнэр инньэлээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. Бэс бииһин ууһугар киирэр, биир саамай тарҕаммыт мутукчалаах мастартан биирдэстэрэ. [[Мутукча]]та сыллата кыстыкка түһэр. == Тиит айымньыларга == {{Q|Торумтуйбут бытыктаах, Дорҕоонноох саҥалааах Толуу дьоннор Дорообо бэрсээри Тоҥхолдьуһа туралларын курдук Томороон тииттэрдээх.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} <!-- Ис хоһооно 1 аата 2 тарҕаныы уонна олорор эйгэ 3 Ботаническай ойуулааһын 4 туһаныы 4.1 мел. 5 Таксономия 5.1 мүн. 6 бэлиэтээһиннэр 7 Литература 8 ссылка Аата Lix үйэ античнай латыштар Тиит европейскай тылларыгар, ол иһигэр старшай, Витрузия уонна Лукана суруктарыгар туһаныллыбыттара.[2] как научнай аата XVII үйэ саҕаланыытыгар диэри литератураҕа киллэриллибитэ.[3] кини төрдө соччо чуолкайа суох. Сорох автордар ону смола диэн ааттыыллар дуу, биитэр кини өлгөмнүк, баай (смола) оҥороллор. Атыттартан сылыктаатахха, бу тыл Латинскай ларадумтан, алдьаммыт эмис, мас ырааһыттан тахсар.[3] Витрий бэйэтин суруйуутугар Тиит мас оҥоһуллубут эркиннэри уматар кыаҕа суох Ларионум куоракка архитектура туһунан Лэгэнтэйи аҕалар.[4] Карл линейнэй бу көрүҥнээх эпитет, ол аата бэс ыйыттан араарар [3]. «Тиит " диэн нуучча аата ити мутукчаны уурбутунан бэриллибит: сылын аайы Тиит мас төбөтүгэр иннэни быраҕар.[5] Олоөу-дьаһаҕы тарҕатыы уонна тарҕатыы Өлбүт уонна тымныы (Субарктическай уонна Субарктическай) уобаластарга уонна Хотугу Америка үүнэр. Арассыыйаҕа уонна аан дойдуга мас бииһин ууһа (мас экземплярынан, ону сэргэ уопсай иэнинэн ойуурдар уопсай иэннэринэн): Тиит ойуурдара аан дойду тыатын уопсай иэниттэн 8% кэриҥэ[6][7]. Ареаалын быһыытынан Тиит мас кэрдиитигэр үөт, ольха, можевельник, топол, Хатыҥ уонна бэс курдук маһынан бэриллэр. Тыабыт сирин иэнин тус- туспа кэрдиис, Тиит кырата уонна ордук улаатар да буоллар, ити мастар үксүлэрэ Тиит ойуурун кытта тэҥнээтэххэ, тэнийбит. СССР- га Тиит ойуурдарын уопсай иэнэ араас сыаналааһыннарынан, араас сылларга 258- тэн 264,1 мөл. гектарга (дойду тыатын сирин иэнин 38- тан 40,6% диэри), оттон мас саппааһа 26 млрд м3[8]. Саҥардыллыбыт дааннайынан, Арассыыйаҕа Тиит ойуурун иэнэ 264 мөл. гектарга тэҥнэһэр, уопсай ойууру солооһуҥҥа тиксэр өлүүлэрэ эмиэ тэҥ, оттон мас уопсай саппааһа-23,1 млрд м3 (2003 с.)[10]. Россияттан ураты айылҕа ареала Европа уонна Азия дойдуларын хайа уобаластарын хабар, ону тэҥэ Канада сиригэр- уотугар, АХШ хотугу Штаттарыгар, ол иһигэр Аляскаҕа эмиэ балачча киэҥник тарҕаммыт. Сырдык Тиит ойуурдары үөскэтэр эбэтэр атын мас булкааһыга үүнэр. Ботаническай ойуулааһын Табыгастаах усулуобуйаҕа 40 м. үрдүккэ тиийэ үүнэр, үүнэр-1,5-2 м. 300-400 диэри саастаах, Тиит сааһыттан 900 сааһыгар диэри регистрацияламмыт уонна ырааппыт[11]. Көбдөркөй, көнтөркөй, эдэр мастар төбөлөрө. Сааһыттан төгүрүк дуу, сымыыт дуу биллибэт, биир форманы атыылаһаллар. Бастайааннай ветераннарга биир-былаах үөскүүр. Биир сыллаах сымнаҕас, сымнаҕас. Ып-ыраас, чэлгийэ күөх, уһун сүүрүктэргэ спирально уонна подинокка, онтон талахтарга — 20-40 (50) устуука аайы[12]. Күһүн мас мутугун толору быраҕаллар. Формата крона. Сибиир Тиит Тиит-биир үүнээйи. Эр дьон мунньахтара-сымыыт курдук сымыыттыҥы, саһархай, 5- тэн 10 мм уһуннаах, икки микроскорангалаах спорофилла, онно салгын куула суох көтөр быыла суох сайдар. Кытарымтыйан көстөр, кытарымтыйан көстөр дьүһүннээх. Опыт кутурук кутуруга эбэтэр сэбирдэҕэ суох сэбирдэҕэ (сэбирдэҕэ), соҕуруу — муус устар — ыам ыйдарыгар, хоту — бэс ыйдарыгар. Оҕолор күһүн сибэккилэнэр, сымыыттыыр эбэтэр уһуна 1,5- 3,5 см уһуннаах төгүрүк төгүрүк быһыылаах. Сиппит уолаттар арыллаллар дуу, эбэтэр саас саҕаланыытыгар. Сэмэн бытархай, сымыыттаах, сыһыарыллыбыт кынаттаах. Отоннооһун 15 сыл кэриҥэ саҕаланар. Өлгөм үүнүүлээх сиэмэлэр 6-7 сылларынан хатыланаллар. Сиэмэтэ намыһах. Тиит төрдө уһун, салаалардаах, салаалардаах, ойоҕос төрдүлэригэр сууламмыт, баар буолуутун мас туруктаах буолуутун хааччыйар. Ардыгар силистээх лабаалартан силис тардыы көстөр. Буору ирбэт тоҥ буору дириҥэ суох сиргэ, ону тэҥэ ирбэт тоҥ буору ирбэт тоҥ араҥаҕа көһөрүү усулуобуйатыгар. Онуоха мас тыалтан эмсэҕэлиир. Өрүстэр тутуллууларыгар, Мохсоҕоллоох бадарааннарга суурайыы усулуобуйатыгар мутукча силиһэ үөскээн турар кумах эбэтэр дэхси Тиит салаа силистэри үөскэтэр. Тиит мас. Ону сөргүтэн, толору күн сырдыгыттан ордорор. Ордук намыһах лабаалары үөскэтэр, күн уота чэпчэкитик дөбөҥнүк киирэр. Саҥардыыга аһаҕас миэстэлэр тахсаллар. Быраабыла быһыытынан, өр кэм (хас да уон сыл) оҕо ийэтин маһын анныгар олус кыра хамсааһыҥҥа эрэ ситиһиилээхтик сайдар кыахтаах. Үчүгэй усулуобуйаҕа Тиит түргэнник үүнэр. 20 сааһыгар диэри сылга 50- тан 100 см диэри эбиллэр кыахтаах. Ыраахтааҕы сэлиэнньэтигэр Тиит эбэ Сааскы тоҥоруллубут Тиит олус намыһах, кыһыҥҥы температураҕа олус наадыйбат, сылаас вегетационнай кэмнэргэ чуолаан Хотугу эргимтэҕэ уонна үрдүк хайаларга киэҥник тарҕаммыт. Почваҕа эмиэ ирдэбил суох. Тоҥ буорунан бүрүллүбүт Мохсоҕол бадарааннарыгар, ирбэт тоҥ буорга, хайа уҥуоҕар, хайа уҥуохтарыгар үүнэр. Оннук куһаҕан усулуобуйаҕа намыһах уонна иинэҕэс буолар. Үчүгэй бэлэмнээх, үчүгэй бэлэмнээх, хаар уулаах уонна үрэхтэр уулаах сирдэригэр үүнээйилэр, Тиит мас үүнэригэр табыгастаах буору биэрэр оптимальнай почвалар. Атын боруодаларга табыгаһа суох сирдэргэ — ыарахан уонна көһөрүллүбүт буорга, ирбэт тоҥ оройуоннарга, Мархаҕа-Тиит олордууларыгар үөскүүр. Почвено- климатическай уонна гидрологическай усулуобуйаны тупсарыыга бэс, көмүөл, кедралаах, пиибэлээх, Хатыҥ, атын боруодалаах булкааһыга үүнэр. Гари уонна сибиэһэй незадерна суох киртийии үчүгэйдик олохсуйар. Сиэмэ уонна айылҕа оҕолоро грызтарынан эчэйбэттэр[13][14][15][16][17]. Тиит-шишка уонна лоскуй.jpg Тиит ото.jpg Larix decidua0.jpg Сайын уонна күһүҥҥү шишка Туһаныы Илин Саян, Бурятия хайаларыгар күһүҥҥү Тиит ойуур Сүрүн ыстатыйа: Тиит (мас) Кыараҕас сырдык болоорхойдоох, кытархай дьураалардаах, кытаанах, кытаанах, модьу, сымала сүүрдэр, сүрдээх кытаанах, уостуганнаах мас. Саҥа кэрдиллибит маасса — 0,9—1,1, салгынынан-0,7 — 0,8. Уулаах уонна уһун үйэлээх Тиит мас кытаанах буолан — тутуу үлэтиттэн химическэй промышленноска тиийэ киэҥник туһаныллар. Кытаанах ирдэбиллэринэн дууп эрэ, 1 пууҥҥа эрэ тиийбэт. Дубаҕа Бринелля шалалатынан 110, оттон Тиит мас-109[18]. Туруктаахтык ойууга сыһыаннаан мас кэрдиитэ үксэ сиикэйдии туһаныллар. Мас сымалатын үрдүкү смолината тутарга мас тардарга туттар проблемалары үөскэтэр, онуоха мас хатыыта үрдээн мас тоһоҕону сиирбит, оттон эргэ Тиит хаптаһыныттан хайы-үйэҕэ сиирбит тоһоҕо хайы-үйэҕэ кыайан сиппэт буолбут. Ону таһынан Тиит хаптаһын ыарахан уонна сымаланар. Конструкциялар конструкцияларын хомуйууга уонна уларытыыга эбии технологическай операциялары киллэрэр, бэйэ- бэйэлэрин ситимниир эбэтэр эбии инструменнары туһанарга күһэллэллэр. Тиит Хатырыгар 18% инбэлиит баар. Хатырыктыҥы оруоса кырааската-суллукаттан тигиллибит тириини уонна тириини оҥорбут стойка кырааската. Бэйэтэ дьоҕурдаах буолан экстремальнай усулуобуйаҕа үүнэр, онтон уһун сохранилище кэнниттэн уһуну- киэҥи денрохронологияҕа туһаныллар. Мас бэлэмнээһин Тиит хаптал хайалаах сиригэр билигин-Алинь (Р- 454), Хабаровскай кыраай. Мастар уочарат баһаар кэнниттэн олордуллубуттар. 2012 сыл алтынньы — алтынньы Тиит мас уонна мас үрдүк хаачыстыбата төһө да киэҥник тарҕаммытын иһин, Тиит мас бэлэмнээһин уопсай кээмэйиттэн Россияҕа кырата суох өттө син сөп түбэһэр. Ол биир биричиинэтинэн урут ойууру солооһун, оттон мас уһаарыллыбыт Тиит мас кэрдиитэ (тута эбэтэр уһун кэмҥэ кыайан уһатыллыбакка) кыайан уһаарыллыбытын, кэккэ түгэннэргэ переработкалыыр сиргэ маһын бэлэмнээһин кыаллыбатын көрдөрөр. Маны таһынан Тиит мас үүнэн тахсыытын уонна сымалааҕын (вязегын) эгэлгэ сыһыанын, ону таһынан анал инструменнар уонна механизмнар таңастарын- саптарын таңастыырга ураты сыһыаны ирдиир. Хотугу Америкаҕа улахан сирэйдээх Америка (Laric laric larica (Du Roi) К. Koch) уонна Тиит Тиит.). Кыра диэн көлөһүннэммит Тиит Россия көрүҥнэриттэн уратыта тыа промышленноһыгар уонна ордук тутууга киэҥник туттуллар. --> [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] kp8n3swdym5x2no5kj4endgfvxns414 0 1553 7424 2022-04-14T08:25:25Z 2A00:1FA3:577:461A:2529:129:1AB7:5525 'Сахалыы [[сурук]] [[Категория:сахалыы ас]] [[Категория:бурдук ас]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7424 wikitext text/x-wiki Сахалыы [[сурук]] [[Категория:сахалыы ас]] [[Категория:бурдук ас]] hjgeexg9yu9gks44nsr0yfqsus9gmfl 0 1554 7425 2022-04-14T08:25:47Z СергейНьургун 634 'Доосо-Федосеев Иван Егорович – саха биллиилээх поэта, критик. == Доосо айымньыларыттан == Өскө үчүгэй диэнтэн үөрүмүүм, Куһаҕантан сиргэнэн, сүөм түһүмүүм, Олох охсоругар ээл-дээл буолуум, Ордуубар бүгэн, дьылыйан олоруум – Ол кэриэти...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7425 wikitext text/x-wiki Доосо-Федосеев Иван Егорович – саха биллиилээх поэта, критик. == Доосо айымньыларыттан == Өскө үчүгэй диэнтэн үөрүмүүм, Куһаҕантан сиргэнэн, сүөм түһүмүүм, Олох охсоругар ээл-дээл буолуум, Ордуубар бүгэн, дьылыйан олоруум – Ол кэриэтин күнү көрбөтөх, Ончу төрөөбөтөх көнө. – Бэргэн этиилэр, Дьокуускай, 2015, 34 с. 67z51fnvollcfafl9m3h4svig91o781 0 1555 7426 2022-04-14T08:26:58Z 37.29.40.118 ''''Тугут'''- таба оҕото. Сааһынан араарыы баар. Хоту дойду туһунан кэпсээннэ бул. Холобур, Сэмэн Тумат айымньыларыттан булуохха сөп. Попова Галина Семеновна - Санаайа саха оҕотугар анаан испииһэк оҥорбута баар.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7426 wikitext text/x-wiki '''Тугут'''- таба оҕото. Сааһынан араарыы баар. Хоту дойду туһунан кэпсээннэ бул. Холобур, Сэмэн Тумат айымньыларыттан булуохха сөп. Попова Галина Семеновна - Санаайа саха оҕотугар анаан испииһэк оҥорбута баар. 1k0skyzha1utlqlvw01lgtrkag93ph4 0 1556 7430 7429 2022-04-20T00:59:30Z HalanTul 17 7430 wikitext text/x-wiki '''Сатабыл''' — тугу эрэ сатыыр үөрүйэх. === Сатабылга сыһыаннаах өс хоһоонноро === * Сатаабат аата – сата баһын тардыма 8k878uttojldgkxqdotrkedu4icvrrs 0 1557 7435 2022-04-25T01:26:46Z Арчы Уола 36 '{{Навигация|Тиэмэ=Чолбон (сурунаал)|Бикипиэдьийэ=Чолбон (сурунаал)|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Чолбон (сурунаал)|}} '''"Чолбон"''' – уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал. 1926 сылтан бэчээттэнэр. == "Чолбон" суруна...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7435 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Чолбон (сурунаал)|Бикипиэдьийэ=Чолбон (сурунаал)|Биики Хааһах=Category:|Бикитиэкэ=Чолбон (сурунаал)|}} '''"Чолбон"''' – уус-уран литературнай уонна общественнай-политическай сурунаал. 1926 сылтан бэчээттэнэр. == "Чолбон" сурунаал туһунан этиилэр== {{Q|Сурунаал саха литературатын төрүттээбитэ, сайдыы-үүнүү суолугар таһаарбыта – бары көлүөнэ суруйааччылар иитиллэн тахсыбыт кыһаларынан буолбута. |Ааптар=[[Урсун|Николай Винокуров-Урсун]], Алампа алгыһынан, с.2-3;}} {{Q|Саха сирин суруйааччыларын союһа хара тэриллиэҕиттэн "Чолбон" сурунаалга өйөнөн кэлбитэ. |Ааптар=[[Наталья Харлампьева]], Алампа алгыһынан, с.5;}} {{Q|Норуот тыла-өһө, литературата сайдарыгар Алампа олохтообут "Чолбоно" олус улахан суолталааҕа. |Ааптар=[[Лугинов Николай|Николай Лугинов]], Алампа алгыһынан, с.5;}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сурунаал]] [[Категория:Саха литературата]] bnr5byufumrdne7q2fqrumq7c73gx2j 0 1558 7441 7440 2022-04-25T01:45:35Z Арчы Уола 36 7441 wikitext text/x-wiki '''Варлам Тихонович Шаламов''' – 1907 сыллаахха бэс ыйын 18 күнүгэр Вологдаҕа төрөөбүтэ. Прозаик уонна поэт == Варлам Шаламов айымньыларыттан == {{Q|Тыраахтарынан, сыарҕалаах атынан ааҕааччылар эрэ айанныыллар, суруйааччылар буолбатах|Ааптар=[[Варлам Шаламов]], "Хаар устун" ([[Анатолий Слепцов]] тылбааһа), "[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]" сурунаал, [[2022]] сыл тохсунньу ыйа, с.59}} {{Q|Хотугу сир айылҕата биһиги дьылҕабытыгар дааргы буолбатах быһыылаах – биһигини манна утаарбыт дьону кытта сүбэлэспиккэ дылы|Ааптар=[[Варлам Шаламов]], "Оҕо ойуулара" ([[Анатолий Слепцов]] тылбааһа), "[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]" сурунаал, 2022 сыл тохсунньу ыйа, с.60}} {{Q|Уонунан сылларга биир таҥаһынан сылдьар дьоҥҥо наскы, бэрчээкки, ырбаахы, сыалыйа – "көҥүл" дьон кэтэр таҥаһа – улахан сыаналаах|Ааптар=[[Варлам Шаламов]], "Оҕо ойуулара" ([[Анатолий Слепцов]] тылбааһа), "[[Чолбон (сурунаал)|Чолбон]]" сурунаал, 2022 сыл тохсунньу ыйа, с.60}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rj8ptnd3mawfa6d0bep5208sci2ycow 0 1559 8063 8062 2023-02-07T00:34:38Z HalanTul 17 8063 wikitext text/x-wiki '''Эрдэҕэс улар''' — [[Улар|улар]] тыһыта. {{Q|Ити эрдэҕэс саҥата, арааһа, оҕолоруттан көҥүүр быһыылаах|Ааптар=[[Николай Якутскай]], СТБУТ, т.15, с.302}} {{Q|Курупааскы, бочугурас, эрдэҕэс туһаҕа эмиэ кылтан хатыллар|Ааптар=[[Хомус Уйбаан]], СТБУТ, т.15, с.302}} {{Q|Эрдэҕэс, курупааскы үстүү буолуохтарын сөп, өрөҕө түүтүн таһаарыннахтарына, ураты өҥнөнөллөр|Ааптар=ПНИ ЭД, СТБУТ, т.15, с.302}} {{Q|Үтүө эр уота эрдэҕэс улар саҕа буолуутугар аһаан бүтэн барар, куһаҕан эр уота эрдэҕэс улар саҕа буолан баран умуллар|Ааптар=[[өс хоһооно]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] gx1vazsfvhbzl1bfehad3ok94xuqkpd 0 1560 7453 7452 2022-04-26T03:41:51Z HalanTul 17 /* Өс хоһоонноро */ 7453 wikitext text/x-wiki === Өс хоһоонноро === * Ааттаспыт аам дьаамы алдьатар, күүһүлэспит күүдээх күүһүн да кыайбат * Күүһүлэһэн [[Күүдээх|күүдээҕи]] да кыайбаккын * Үктээтэххэ оннооҕор кутуйах "чыып" диир [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 5gui82hvque21xiop1yaom2dd0gp2df 0 1561 7456 7455 2022-04-26T04:22:10Z Луиза Петрова 459 /* Өс хоһоонноро */ 7456 wikitext text/x-wiki '''Күүдээх''' — кэрбээччилэргэ киирэр кыра кыыл. === Өс хоһоонноро === * Ааттаспыт аам дьаамы алдьатар, күүһүлэспит күүдээх күүһүн да кыайбат * Күүһүлэһэн күүдээҕи да кыайбаккын * Үрдүнэн үрүҥ чыычаах көппөтөх, аннынан сур күүдээх сүүрбэтэх. * Чыс хаһаастаах, күүдээх кистээбиттээх. [[Категория:Кыыл-сүөл]] bg8xxocln73gx6oy6cdcn1tdl5gnlv2 0 1562 7463 7462 2022-04-28T01:23:27Z HalanTul 17 /* Сомоҕо домохтор */ 7463 wikitext text/x-wiki '''Кутуйах''' — саха [[Остуоруйа|остуоруйа]]ларыгар, [[Өс хоһооно|өһүн хоһоонноругар]] элбэхтэ ахтыллар кырачаан кыыл, кэрбээччи. === Сомоҕо домохтор === * Кутуйах хаамыытынан (уһаата) - уларыйыы бытаанын көрдөрөр * Кутуйах курдук кутугунайар - кыралаан тугу эрэ үлэлии сылдьар киһиэхэ сыһыаннаах === Өс хоһоонноро === * Кутуйах түүлэннэҕинэ ычча диир (эм ынтах барыы) * Үктээтэххэ оннооҕор кутуйах "чыып" диир (утарылаһыы) * Куттанан кутуйах хороонун кэҥэппит (куттас киһи туһунан) * Оннооҕор кутуйах хаһаастаах (хасааһырыы үчүгэйин туһунан) *Кутталыттан кутуйах иинин кэҥэппит(куттас киһи) === Ахтыллар остуоруйалара === * Т. Сметанин "Күөрэгэй" остуоруйата [[Категория:Кыыл-сүөл]] 3jlcewthwniwibmdbe0ta3fymnxnxjh 0 1563 7465 7464 2022-04-29T00:37:14Z HalanTul 17 7465 wikitext text/x-wiki '''Атырдьах ыйа''' - [[Сайын|сайыҥҥы]] [[ый]]дартан биирдэстэрэ. Манна атырдьах ыйын туһунан хоһуйуулартан быһа тардыылары угабыт. {{Q|Атырдьах ыйыгар Айыллыбыт буолан дуу, Албынныыры, балыйсары Адьас сирэр, сэмэлиир|Ааптар=[[Прасковья Байанаева]], Алгыспытын аныыбыт! 2019 // Иэйиилэрбин тиһэбин, Дь. Дани-Алмас, 2022, С. 27}} [[Категория:Кэм]] 075agmqp4m2d01qbknqih6ih8new6el 0 1564 7467 7466 2022-05-04T14:23:13Z 8.41.37.163 7467 wikitext text/x-wiki 1)Сыһыан - 1.Кыйаханыыны,кыһыйыыны көрдөрөр (выражает чувство раздражения) 2.Эмискэ өйдөөн кэлиини, билэн ылыыны көрдөрөр (выражает внезапное узнавание, припоминание) 2) Саҥа алл- Соһуйа куттаныыны, уолуйууну көрдөрөр (выражает чувство изумления, растерянности и ужаса) 3) Ааҕымчылаа- Кимиэхэ эмэ харыстабыллаахтык, сымнаҕастык сыһыаннас (относиться к кому-либо намеренно мягко,бережно) 4) Ааҕыс- 4.туохха эрэ иҥэн тоҥон киир, ирдэбиллээх буол, элбэҕи эрэй (быть требовательным, взыскательным требовать, ожидать больше чем есть); Кими, тугу да кытары аахсыбат олус тойомсук, түрдэстигэс, бэйэмсэх (крайне эгоистичный, властный и раздражительный 5)Аа-дьуо- 2. Нус бааччы аймалҕана суох (тихо, спокойно, безмятежно) 6)Аай- Эмискэ көрөн, булан ылан соһуйууну көрдөрөр астыныы, дуоһуйуу, сэтэрии дэгэттээх (радостное удивление при внезапном обнаружении кого-чего-л) 7)Аай-аайбыан- Күүстээх иэйиилээхтик ытаан-соҥоон айманыыны бэлиэтиир (Выражает неутешное горе, смятение чувств) 8)ААЙ-ДА - Туохтан эрэ улаханнык дуоһуйууну, астыныыны, сөҕө-махтайа үөрүүнү көрдөрөр (Обозначает чувство восторга, радостного удовлетворения чем-л. ) 9)Аайы (аайытын)- Бэйэни сэнэнии суолталанар (Имеет значение самоуничижения) 10)Аал - 4. Ааспакка куруук ыарый, куруук эрэйдээ (Постоянно болеть, ныть); Ааспакка-арахпакка ыар санаа эргимтэтэ буолан эрэйдээ (Быть причиной постоянного страдания); Арахпакка куруук сэмэлээ, саҥар. (Надоедливо, неотступно приставать с упреками, порицаниями,пилить языком); Хараҕы аалар — куруук абааһы көрүллэр, туора көрүллэр; киһи көрө(истэ) кыйаханар (Вызывающий постоянную неприязнь, раздражение, досаду) 11)Ааллар - 4. Ааспат-арахпат ыар санааҕа эмнэр; ханнык эрэ ааспат санааҕа ыллар (Постоянно страдать от тяжелых дум; иметь неотвязчивые мысли); Хараҕын аалларар — кими, тугуэрэ куруук абааһы көрөр, көрө-билэ сылдьан кыйаханар, абарар (Постоянно раздражаться, досадовать при виде кого-чего-л. ) 12)Аалларыылаах- Киһини эрэйдиир, ааспат-арахпат (Тяжелый; неотвязчивый(о мыслях, думах). 13)Аалсыһыы - 2. Сөпсөспөт буолуу, хабырыйсыы, иирээн (Столкновения,противоречия, конфликты, трения) 14)Аалсыы - 2. Сөпсөспөт буолуу, хабырыйсыы, адаарыһыы (Конфликты, столкновения) 15)Аалын - 3. Кимиэхэ эмэ баайсан, куруук бириинчиктии, сиилии, сэмэлии сырыт(Постоянно придираться,приставать; осуждать) 16)Аалыылаах- 3.Сүрэх-быар аалыылаах — киһини куруук эрэйдиир, ааспат-арахпат ыар санаалаах, мунчаарыылаах (Имеющий тяжелые думы, причиняющие постоянные страдания) 17)Аам- Туохтан эрэ олус астыныыны, дуоһуйууну көрдөрөр (Выражает чувство большого удовлетворения, радости, довольства) 18)Аам -дьаам - Аймалҕаннаах, сүпсүктээх, түбэ суох, эрэйдээх (Беспокойный, тревожный) 19)Аамылан - Сүпсүлгэҥҥэ ыллар, сүпсүгүр, айман (Впасть в беспокойство, встревожиться; засуетиться) 20)Аамылан-саамылан - Бэрээдэгэ суох төттөрү-таары айман, бутулун (Впадать в беспокойное, сумбурное состояние) 21)Аан- Ааммын аһыма — аны миэхэ ха-һан да сылдьыма (кыыһыран, кэлэйэн холдьоҕуу). Больше не заходи, больше не открывай мою дверь (говорит возмущенный чьим-л. поведением человек). 22)Аанньатык- Аанньатык ахтыбат — үчүгэйинэн өйдөөн эппэт, куһаҕаннык ахтар (Вспоминать недобрым словом) 23)ААРГЫТЫЙ - Ааргы киһи курдук буол (сылайыыттан, хал буолууттан, кырдьыыттан эҥин) Впадать в состояние тупоумия, становиться безразличным, апатичным. 24)ААР-ДЬААЛЫ- Дьиктиргээһиннээх, кыйаханыылаах, сэнээһиннээх, күүстээх уустук иэйиини көрдөрөр (Междометие, выражающее сложное чувство сильного удивления, раздражения, пренебрежения) 24)ААР-МААР- 2.Тугу да толкуйдаабат буолуор диэри (уолуйбут, өмүттүбүт) Растерянно, потерянно 25)ААРТ-ТАТАЙ- Дьиктиргээһиннээх кыйаханыыны көрдөрөр (Междометие, выражающее раздражение с оттенком удивления); Күүстээх иэйиини, үрдүк өрө көтөҕүллүүнү көрдөрөр (Выражает сильное чувство, подъем духа, воодушевление) 26)Ааһар албас (албастаах) - тугу эмэ ситиһээри эбэтэр туохтан эмэ куотаары араастаан түөкэйдээн албыннааһын (Хитрость, изворотливость, плутовство ) 27)ААТА III - Бэркиһээһини, бэркиһээн сөҕүүнү, бэркиһээн дьиибэргээһини көрдөрөр (Выражает удив-ление, изумление с оттенком сетования,крайнего недовольства); 2.Кыйаханыы, сүөргүлээһин, абарыы иэйиитэ бииргэ холбоспутун көрдөрөр. (Выражает раздражение, крайнюю доса-ду, злобу, возмущение) 3. Улахан үөрүү, сөҕүү-махтайыы, уонна соһуччутуттан соһуйуу-долгуйуу холбоспутун көрдөрөр (Выражает чувстворадости, восхищения с оттенком изумления, волнения и неожиданности) 28)ААТА АЙЫЫТЫН - Саҥарааччы сөҕөр, сөбүлээбэт сыһыанын көрдөрөр (Выражает удивленное отрицательное отношение говорящего) 29)ААТА БУОЛЛАҔА ҮҺҮ- Саҥарааччы эрэйдэнии, долгуйуу кэнниттэн астыныытын, нус-хас буолуутун көрдөрөр (Выражает удовлет-ворение, облегчение после переживания, душевного волнения); 2. Саҥарааччы сөбүлээбэт, сүөлүргүүр сыһыанын көрдөрөр (Выражает недовольство, осуждение говорящего) 30)ААТА КҮТҮР (КҮТҮРҮ)- Саҥарааччы сөбүлээбэт, сэмэлиир, сиилиир сыһыанын көрдөрөр (Выражает недовольство говорящего с осуждением, упреком) 31)ААТА ОҔОЛОР- Саҥарааччы сөбүлээбэт сыһыанын кыыһырыы, хомнуур-сэмэлиир уо. д. а. дэгэттээх көрдөрөр (Выражает недо-вольство говорящего с оттенком раздражения, укора, пренебрежения и т. п.) 32)ААТА ҮЧҮГЭЙИН - Саҥарааччы сөҕөр, дьиктиргиир-соһуйар сыһыанын көрдөрөр (Выражает восхищение, удивление говорящего) 33)ААТА ЭТТЭХХИН (ДАА, НЬИИ) - Саҥарааччы сөбүлэспэт, сөбүлээбэккэ утары этэр эмоциональнай сыһыанын көрдөрөр (Выражает эмоциональное несогласие, возражение говорящего с неодобрением) 34)ААТТААХ II- 4. Кэлэйиини, сиилээһини көрдөрөр (Выражает возмущение, осуждение говорящего); 5. Саҥарааччы кэпсээччи эппит тылларын хатылаан туран, өһүргэнэн, уордайан-кыбдьырынан утары этиитин көрдөрөр ;При повторении слов собеседни-ка говорящим выражается обида, негодование, возражение) 35)ААТ ТУОЛАР- Кыйаханыыны, кыһыыны, абарыыны көрдөрөр (Обозначает досаду, раздражение, недовольство) 36)ААТЫГАРЫН- Сөҕүүлээх дьиибэргээһини көрдөрөр (Выражаетчувство радости с оттенком удивления,изумления) 37)АБА I- 1. Улахан кыһыы, кыйаханыы; хомойон, өһүргэнэн кыйыттыы (Досада, раздражение) 2. Тугу да гынар кыах суоҕуттан, кыһыы-хомолто түмүллүү-түттэн тахсар күүстээх иэйиини көрдөрөр (Выражаеткрайнюю степень досады, раздражения,бессильную злобу) 38)АБААҺЫ 1. - 3.Кыыһырыы, хомолто, кэмсинии холбоспут иэйиитинкөрдөрөр (Выражает сложное чувствораздражения, досады, сожаления) 39)Абааһыта киирдэ- кыыһырда, тугуда тулуйан истибэт буолла (Находиться в сильном раздражении, быть нетерпимым к чему-л.) 40)Абааһыта суох иир - улахан биллэр-көстөр биричиинэтэ суох долгуйан айман, дьону аймаа (Быть в сильном волнении безвидимой для этого причины) 41)Абааһы тириитин кэппит- киҥэ-наара алдьаммыт, тэппини истибэт буолбут (Он вкрайнем раздражении, стал совершеннонетерпимым) 42)АБАККА- 1.Олус улахан хо-молто, кыһыы (Сильная досада, крайнее раздражение) 2. Муҥутуур кыһыы-аба түмүллүбүтүн, ону тута ситиһэр, тугуда гынар кыах суоҕуттан тахсар муҥа-тыйыылаах күүстээх иэйиини көрдөрөр (Выражает крайнюю степень раздражения, бессильную злобу) 43)АБАККАЛААХ - Олус хомолтолоох, кыһыылаах, кыйаханыылаах (Крайне досадный, огорчительный, достойный сожаления) 44)АБАККАР- Кырыктаахтыккыһый, кыбдьырынан, кыйаханан өһүөннээ (Гневно возмущаться, негодовать,иметь мстительную злобу против кого-л) 45)АБАККА-СҮТТҮККЭ- Муҥур уһугар тиийбит киһи өһүөннээх муҥатыйыытын көрдөрөр (Выражает крайнюю степень возмущения вышедшего из себя человека) 46)АБА-КЫҺЫЫ - Күүскэ долгуйа өһүргэнии, кыйаханыы (Крайняя досада) 47)АБАЛАА- Кыһыт, кыйахаа (Злить, раздражать кого-л.) 48)АБАЛААХ-САТАЛААХ- Олус кыһыылаах, өһүргэстээх, кыйаханыылаах (Досадный, возмутительный) 49)АБАЛААХТЫК- Кыһыылаахтык, хомолтолоохтук (Досадно, обидно, зло) 50)АБАЛААХТЫК-САТАЛААХТЫК- Хомолтолоохтук, кыһыы-лаахтык, киһи кыйаханыан, курдук; кыйаханан, кыырыгыран (Гневно возмущаясь, негодуя) 51)АБАЛАММЫТТЫЫ- Абаламмыт курдук, абаламмыт быһыынан (Раздраженно; в досаде) 52)АБАЛАН - 2. Кыһый, кыйахан (Досадовать, сожалеть.) 53)АБАЛАН-САТАЛАН- Олус кыһыйан, кыйаханан өһүөннээхтик кырыгыр. (Гневно возмущаться, быть полным досады и негодования.) 54)АБАР - Кыһый, кыйахан (Чувствовать досаду, раздражение) 2. Олус кыыһыр, кырыгыр , өһүөннээхтик быыппаһын (Досадовать, возмущаться, злобствовать, быть в большойярости) 55)АБАРБЫТТЫЫ-САТАРБЫТТЫЫ- Абарбыт-сатарбыт курдук, абарбыт-сатарбыт быһыынан (Возмущенно, гневно возмущаясь) 56)АБАР-САТАР- Кырыктаахтык, өһүөннээхтик кыһый, өһүргэн, кыйахан (Гневно возмущаться, быть полным негодования) 57)АБА-САТА- Хомолто, кыһыы, өһүргэнии уонна кыйаханыы кырыктаах, өһүөннээх көстүүтэ (Гневное возмущение, негодование) 58)АБА-СҮТТҮ- Кырыктаах, өһүөннээх кыйаханыы муҥутуур көстүүтүн көрдөрөр (Выражает гневное возмущение, негодование) 59)АБАТА (АБАТЫН) ЭБИТ- Саҥарааччы курутуйуутун-хомойуутун, суланыытын көрдөрөр (Выражает досаду, огорчение, сетование говорящего) 60)АБЫРАН - 4. Туохтан эрэ олус дуоһуй, астын,олус табыллан көнньүөр. (Быть оченьдовольным чем-л.; получать большоеудовлетворение, подъем чувств от какой-л. удачи. ) 61)АҔАЛ- Аҕала сатыы-сатыы (сатаан) —баҕарбат эрээри, сымыйанан.(Неестественно, насильственно, через силу; притворно ) 62)АҔАРҔАА - Аҕаҕа тапталлаахтык, амарахтык сыһыаннас, аҕаны төрөөбүт оҕо тапталынан итиитик, истиҥник таптаа (Питать нежное теплое чувство к отцу, испытывать сыновнюю (дочернюю) любовь. ) 63)АҔЫН-БОҔУН - 2. Улаханнык эрэйдэнэн, ыараханы, муҥу тулуйан, ханнык эмэ буому туораа.( С большим напряжением, мучительно преодолевать какие-л. препятствия, невзгоды. ) 64)АҔЫННЬЫ- Аҕынньыта төллөр 2. туохтан эмэ олус сиргэнэн кэлэйэр, сиргэ силлиир. (Испытывать отвращение, омерзение к чему-л.) 65)АҔЫННЬЫРДАА- 2. Олус сиргэн-кэлэй.( Испытывать сильное отвращение, омерзение.) 66)АҔЫН-САНАА - Кимиэхэ, туохха эрэ дууһаҕынан курдары тартаран эрэйдэн; кими, тугу эрэ күндүтүк, иэйиилээхтик, өрүү өйдүү сырыт. (Скучать, тосковать по кому-чему-л., постоянно думать о ком-чем-л.) 67)АДАА-БЫДАА - 2. Тыл-тылга киирсибэккэ, сөпсөспөккө, этиһэн-бурайсан (В ссоре, в раздоре) 68)АДААРЫЙ - 4. Тыл-тылга киирсибэккэ бурайсан, атааннаһан арахсан бар.(Неладить, вздорить, ссориться, иметь неурядицы ) 69)АДААРЫҺЫЫ-Тыл-тылга киирсибэккэ атааннаһыы, иирсии, бурайсыы. (Раздоры, распри.) 70)АДЬАС II- Этэр санааны иэйиилээн күүһүрдүүнү көрдөрөр (Выражает эмоциональное усиление высказываемой мысли) 71)АДЬЫРЫҺЫЫ - Уохтаахтык хапсыһыы, этиһии, мөккүһүү. (Схватка, столкновение, бурная ссора); Абааһы көрсүү, өстөһүү (Вражда, ненависть.) 72)АЙ II- Үөрүүлээх биһирээһини көрдөрөр (Выражает радостное одобрение) 73)АЙА II - 2. Ыарыыланыыттан саҥа таһаарыы(ыарыыланыы көрүҥүттэн араас дэгэти ылар, хол., дьаралыйан, ньүөлүйэн,тэһэ анньан, уот аһыйан, кэйэн, аһыйан эҥин ыарыыларга араастык этиллиэн,араас көрүҥү ылыан сөп). (Выражает чувство боли ) 3. Сылайыыны, улугурууну, күүс-уох,сэниэ эстиитин көрдөрөр.(Выражает усталость, утомление, изнеможение) 4. Элэктээһини, күлүү гынан этиини,эҕэлээһини көрдөрөр. (Выражает иронию, насмешку, издевку) 5. Дьиибэргээһини, сөҕүүнү, бэркиһээһини көрдөрөр. (Обозначает удивление, изумление. ) 6. Эмискэ уолуйууну, куттаныыныбэлиэтиир (Выражает внезапный испуг и растерянность.) 74)АЙАА-БУЙАА- Талбыккынан дьаһайан, айдааран-куйдааран айбардаа (Держать себя своевольно, кричать, шуметь, чувствовать себя свободно. ) 75)АЙААР- 1. Киэҥ-куоҥ дорҕоонноох ырыаны ыллаа, айдаар, бэлэһир (Громко кричать, петь, горланить, шуметь, реветь) 2. Дарбааннаахтык кими, тугу эмэ уруйдаа-айхаллаа, албан аатын арбаа (Шумно, громко хвалить, превозносить,прославлять кого-л. ) 76)АЙААР-КУЙААР- Аан дойдуну аймаан айдаар, уйгуурт (Петь, кричать, горланить на всю округу) 77)АЙАККА-ДЬОЙОККО - Ыарыыта бэрдиттэн саҥа таһаарыы (Междометное слово, выражает чувство боли ) 78)АЙАЛАА- Ыарыыланан«айа» диэн саҥа таһаар; улахан ыарыыттан ынчыктаан саҥа таһаар (Охать,ойкать; стонать от сильной, тяжелой болезни, стенать) 79)Айаҕын атан- олус соһуйан, тугу да гыныан булбакка таалан (Остолбенев от неожиданности, удивления) 80)Айаҕыттан саҥата тахсыбат- кыайан саҥарбат буолар эбэтэр эрэйинэн, киһи өйдөөбөт гына саҥарар (ыарахан ыарыыттан, симиттэн, долгуйан) Говорить не может;говорит невразумительно, нечленораздельно(от тяжелой болезни, волнения, смущения). 81)Өлүү айаҕа - 2) өлөр-тиллэр икки ардынан турук; өлө сыһыы, өлөр куттала (Состояние между жизнью и смертью) 82)АЙГЫРАА II - 2. Дьоһумсуй, ыараа, дархаһый;оргууй дьоһуннук дархаһыйа хамсаа (Быть важно медлительным, гордым; важно, гордо колыхаться, тихо шевелиться) 83)АЙДААН-ИИРСЭЭН - Этиһии, өстөһүү (Ссора, дрязги, нетерпимые отношения друг к другу. ) 84)Аймаа- Холку, сиэрдээх туругу кэһэн, долгуйууну, куттаныыны, сүпсүлгэни таһаар (Взбудораживать, тревожить, вносить беспокойство, разлад, чувство страха) 85)АЙМАЛҔАН- 2. Дойду, дьон-сэргэ, норуот олоҕодолгуйуута, олох-дьаһах айгырааһына,сатарыйыыта (Волнения, социальныепотрясения; тревога); 3. Дууһа, санаа долгуйуута, уолуһуйуута, айманыыта (Смятение души, сильное беспокойство, волнение) 86)АЙМАН - Туохтан эрэ долгуйан сүпсүгүр, ыгылый, уолуһуй,ороһуй (Быть в беспокойстве, смятении, расстраиваться, тревожиться); Долгуй, уолуһуй, ыксаа (Быть вдушевном смятении, беспокойстве, волнении) Долгуй, сатарый (Быть в тревоге, быть расстроенным,волноваться ) 87)АЙМАН-САЙМАН- Улаханнык долгуйан сүпсүгүр, уолуһуй, ыксаа (Быть в большом смятении, тревоге, расстройстве) 88)АЙМАНЫЙ - 2. Кими эмэ олус аһынан долгуй, харааһын (Громко испытывать жалость к кому-л., жалеть кого-л.; безутешно горевать о ком-л. ) 89)АЙМАҺЫЙ- Туохтан эрэ исискиттэн долгуй, уолуһуй, айман; туохэрэ сибикиттэн сэрэнэн дьаархан (Сильно беспокоиться, тревожиться в душе;внутренне пугаться, опасаться чего-л.,предчувствуя что-л. недоброе); 2. Долгулдьуй, сүүрүгүр,түллэҥнээ, аймаммыт курдук долгуй (Волноваться, колыхаться, бурлить) 90)Айхал- 2. Дьол-соргу, үрдүк үөрүү, үрдүк дьол (Успех, высокое счастье, торжество) 91)АЙХАЛЛААХ- 2. Дьоллоох-соргулаах, үтүө туруктаах,кэскиллээх (Полный счастья, благополучия, надеждна будущее ); Үөрүүлээх-көтүүлээх, өрө күүрдүүлээх, өрөгөйдөөх (Торжественный, радостный, ликующий ) 92)АЙХАЛ-МИЧИЛ- Үөрүү-көтүү, дьол-соргу (Радость-торжество, ликование; счастье-блаженство.) 93)АЙЫ- Соһуйууну, дьиктиргээһини көрдөрөр (Выражает чувство удивления, изумления) 2. Кэлэйиини, кыйаханыыны, улаханнык сиилээһини көрдөрөр (Выражает чувство разочарования, раздражения) 94)АЙЫАЙ- Сэнээһиннээх дьиибэргээһини көрдөрөр (Выражает чувство удивления с оттенком презрения) 95)АЙЫБЫАН - Сэрэхэччийиини, куттаныыны, дьиибэргээһини көрдөрөр. (Выражает опасение, опасливое удивление) 96)Айыым таҥарам! - олус сөҕөн, долгуйан, уолуйан, куттанан саҥа аллайыы (Боже мой! (межд., выражающее крайнее удивление, волнение, ужас). 97)АЙЫЫ V - Соһуйууну, дьиибэргээһини, сэмэлээһини көрдөрөр (Выражает испуг, изумление, осуждение) 98)АЙЫЫГА - Буолбат формулах туохтууру кытта саҥарааччы хайааһын буолбатаҕын күүһүрдэн сөҕүү былаастаан бэлиэтиирин көрдөрөр (Выражает эмоциональное усиление отрицания, употребляется с глаголами в отрицательной форме) 99)АЙЫЫ ДАҔАНЫ - Этиллибит уонна этиллэр санааны абааһы көрөн утаран, сэмэлээн «сиэргэ баппат, айыылаах» диэн сөбүлээбэт сыһыаннаһыыны көрдөрөр (Выражает отрицательное эмоциональное отношение к высказываемой мысли как предосудительной, грешной ) 100)АЛААР-МАЛААР- Уолуйан, өмүттэн тугу да чуолкайдык өйдөөбөккө мээнэнэн (Растерявшись, потеряв способность соображать; растерянно, ничего не понимающе) 101)АЛААТА- Абарыыны,кыйаханыыны, абааһы көрүүнү бэлиэтиир (Выражает досаду, раздражение,крайнее недовольство); 2. Куттаныыны, кэмсиниини, кутурҕаны бэлиэтиир (Обозначает испуг, сожаление, чувство позднего раскаяния); 3. Үөрүү, сөҕүү, дуоһуйуу иэйиитэ холбоспутун көрдөрөр (Выражает чувство радости, восхищения, удовлетворения) 102)АЛААТЫКА- Абаран-сатаран кыйаханыыны, өһү-сааһы ситиһэ охсор кыах суоҕуттан уордайыыны бэлиэтиир (Выражает крайнюю степень досады, бессильную злобу); 2 . Көрө-билэ охсуох баҕаны, тиэтэйиини, ыксалтан кыйаханыыны бэлиэтиир (Выражает нетерпение, нетерпеливое раздражение) 103)АЛАКЫ- Үөрүүнү, сөҕүүнү, дуоһуйууну бэлиэтиир (Выражает радость, восхищение, удовлетворение) 104)АЛБАҺЫР- Киитэрэйдээн,араас ньыманы туттан уустук балаһыанньаттан таҕыс; сатабылгынан, булугасөйгүнэн тугу эмэни бэйэҥ туһаҕар быһаар (Своей находчивостью,хитростью,изворотливостью выходить из трудного положения; хитрить, изощряться в чем-л) 105)Алдьархай- 3. Соһуйа куттаныы, уолуйуу; кэлэйии-сөҕүү, абарыы-сатарыы уустукиэйиитин бэлиэтиир (Выражает ужас;сложное чувство крайнего изумления,возмущения, раздражения) 106)АЛЛААХ II - 1. Кыратытан, сэнээн сыһыаннаһыыны көрдөрөр (Передает слабовыраженное пренебрежительно-уничижительное отношение говорящего); 2. Этиллэр предмеккэ саҥарааччы, салласоҕус буолан баран, иһигэр соччо сөбүлээбэт сыһыанын көрдөрөр (Выражает несколько почтительное, но скрытое неодобрительное отношение говорящего к предмету речи) 107)Маҥай (маҥайкаан) аллаах баара- сэниир сыһыаны көрдөрөр (Выражает пренебрежительное отношение говорящего) 108)АЛЛАРЫЙ- Илистэ долгуй, айман (Быть в состоянии тяжелого душевного волнения, смятения) 109)Алы: алы буол- кыыһырыыны, кыһыйыыны,куһаҕан санааны аһаран сымнаан, амарахсыйан кэл (Сменить гнев на милость) 110)АМА II - Саҥарааччы саарбахтыыр, итэҕэйбэт сыһыанын ыйытыы эрэнии, сэрэтии, эрэмньилээх сабаҕалааһын эҥин дэгэттээх көрдөрөр уонна күүһүрдэр (Выражает и усиливаетсомнение, недоверие говорящего с от-тенками вопроса, уверенности, предположения, уверенного предположения и др.); 2. Саҥарааччы итэҕэйэр-эрэнэр, бигэргэтэр санаатын үксүгэр риторическайыйытыы, атын иэйии дэгэттээх көрдөрөр (Выражает уверенность, утверждение говорящего с оттенком эмоционального отношения, риторического вопроса ); 3. Саҥарааччы эмоциональнай дэгэттээх«оннук буоллар да, оннук» диэн этэнчугутар сыһыанын көрдөрөр уонна күүһүрдэр (Выражает и усиливает усту-пительное отношение говорящего с эмоциональными оттенками); 4. Саҥарааччы бигэргэтэр эппиэтин көрдөрөр (Выражает подтверждающий ответ говорящего); 5. Саҥарааччы сөҕөр-бэркиһиир сыһыанын көрдөрөр уонна күүһүрдэр (Выражает и усиливает изумление говорящего); 111)АМА ДА (ДАҔАНЫ)- Кыра соҕус мөккүһүү дэгэттээх иэйиилээх бигэргэтиини көрдөрөр (Выражает эмоциональное утверждение высказываемой мысли с некоторым оттенком полемики) 112)АМА ДОҔОР- Этэр санааны, мөккүһэн, утарсан туран, эрэмньилээхтик чиҥэтиини көрдөрөр (Выражает уверенное подтверждение высказываемой мысли с полемическим возражением); 2. Саҥарааччы итэҕэйбэт, саарбахтыырсыһыанын көрдөрөр (Выражает неверие, сомнение говорящего) 113)АМА ДУО - 2. Саҥарааччы сөбүлээбэт, үгэргиир сыһыанын көрдөрөр (Выражает неодобрение, иронию говорящего) 114)АМА ДУУ - 1. Кэпсэтээччи ыйытыытыгар, этиитигэр күүрэн-иэйэн эппиэттээһини-бигэргэтиини көрдөрөр. (Выражает эмоционально-экспрессивный подтверждение-ответ на вопрос и слова собеседника); 2. Сөҕөн-бэркиһээн туран саарбахтааһыны көрдөрөр (Выражает эмоционально-экспрессивное сомнение говорящего) 115)АМНЬЫРҔАН - Санаарҕааһынтан, ахтыыттан эрэйи көрүү, буорайыы (Болезненное состояние от тоски, печали) 116)АМТАН- Ас минньигэһэ, үтүөтэ айахха биллэрэ; аһы астынан минньигэһиргээн аһааһын (Чувство удовольствия, наслаждения от вкусной пищи) 117)АМТАҺЫЙ- Олох ханнык эрэ ыарахан түгэнин бэйэҥ эккинэн-хааҥҥынан бил (Почувствовать, испытать на себе какие-л.трудности жизни.) 118)АМЫРЫЫН - 1. Сүрдээх дьулаан, киһи олус толлор, саллар (Очень страшный, внушающий большой страх,боязнь) 119)АНЫ ТУРАН - 9) киһи бэркиһиир, күүтүллүбэтэх түбэлтэтин курдук (Как неожиданное и удивительное событие); 10) буолуон сөптөөх куттал, эбии сэрэхэдийии кур-дук (Как предстоящая опасность и дополнительное беспокойство) 120)АРААҺА - Саҥарааччы «буолуон сөп» диир, сабаҕалыыр сыһыанын быһа эппэт, саарбахтыыр дэгэттээхкөрдөрөр (Выражает допущение, предположение говорящего с оттенком неуверенности и сомнения) 121)АРАЙ I 2. «Оннук буолуон сөп» диэн, сэрэйэр-сэрэхэдийэр сыһыаны көрдөрөр (Выражает допущение, предположение говорящего с оттенком опасения); 3. Саҥарааччы туох эмэ соһуччу көстөрүн, туох эмэ эмискэ буоларын бэлиэтиир сыһыанын көрдөрөр ( Выражает отношение неожиданного обнаружения,внезапного наступления действия, устанавливаемое говорящим ) 122)АРАЙ ДОҔООР- Этэр санаа соһуччутун, эмискэтин эмоциональнайдык күүһүрдэн көрдөрөр (Выражает неожиданность и внезапность высказываемой мысли с эмоциональным усилением) 123)АРАЙ ТУРАН - Саҥарааччы көрүүтүгэр этэр санаа соһуччу курдук кэпсэнэрин көрдөрөр (Выражает неожиданный характер высказываемой мысли с точки зрения говорящего) 124)АРАЙ ТУРАН БИИРДЭ- Этиллэр санаа түбэлтэ курдугун бэлиэтиири көрдөрөр (Выражает эпизодический характер высказываемой мысли) 125)АРАЛЛААН - Туох эмэ улахан сүпсүк, айманыы, айдаан (Большая суматоха, тревога, беспокойство) 126)АРБА - 2. Саҥарааччы күлэн-үгэргээн этэрин,сөбүлээбэт сыһыанын көрдөрөр. (Выражает иронию, отрицательное отношение говорящего) 127)АРБА ДА (ДАҔАНЫ) - Туох эмэ туһунан эмискэ өйдүүбиэрэр этиини көрдөрөр (Выражает внезапное припоминание высказываемой мысли ); 2. Элэктээн, үгэргээн этиини көрдөрөр. (Выражает насмешку, иронию говорящего ) 128)Арбы-сарбы буол улаханнык санаарҕаан эбэтэр хараастан, саппаҕырбыт көрүҥнэн (Опечалиться, загрустить; иметь понурый, вялый вид из-за сильного переживания или печали) 129)АРДЫРҔАА- 2. Кими эмэ мөҕөн-этэн,саҥаран куруубайдык уонна уордаахтыкхаһыытаа; көбүөлээ (Грубо и зло ругать кого-л.; кричать на кого-л. ) 130)АРДЫРҔАС- 2.Кими эмэ кытта улаханнык саҥаран этис, көбүөлэс (Громко сильно ругаться, браниться с кем-л) 131)Ас (Аһыыр аһа ас буолбат) - күүскэ санаарҕыыр,мунчаарар (Сильно грустить, печалиться) 132)АСТЫК- 2. Киһи санаата туоларын курдук дьоһуннаах, дуоспуруннаах; олохтоох (Вызывающий удовлетворение,основательный, серьезный); Санааҕа <да> астык — туох дакэмсиниитэ суох, дууһаҕа чэпчэки. (Без всякого сожаления, на душе легче) 133)АСТЫЛАҤ- Туох эмэ үчүгэйэ, астыга. (То, что доставляет удовольствие, приятность) 134)АСТЫММЫТТЫЫ- Дуоһуйбуттуу, сөбүлээбиттии (Довольно, довольствуясь, удовлетворенно) 135)АСТЫН- Туохтан эрэ санааҥ туоларын курдук дуоһуйууну ыл (Получать удовольствие от чего-л., бытьудовлетворенным, довольным) 136)АСТЫННАРЫЫЛААХТЫК- Киһи санаата дуоһуйар, сөп буолар гына (чтобы удовлетворить кого-л.,чтобы доставило удовольствие) 137)АҺААЙ (ЭБЭТЭЭ) Өрөгөйдөөһүн дэгэттээх сэтэрээһини көрдөрөр (Выражает злорадство с оттенком торжества) 138)АҺЫЙ III- Өлбүт, ыараханнык ыалдьыбыт эбэтэр баран хаалбыткиһини суохтаан, санаарҕаан, аһынан,санааҕа ыллар (Горевать, печалиться,скорбеть о ком-л. умершем, тяжелобольном или уехавшем куда-л. далеко); Туоххуттан эмэ матан, тугу эмэ сүтэрэн хомой, кэмсин, харыһый (Сожалеть, скорбеть о чем-л. потерянном, утраченном) 139)АҺЫН I- Ким эмэ ыарахан, бөрүкүтэ суох балаһыанньалааҕын өйдөөн, кини эрэйдэнэрин чугастык ылын (Чувствовать сострадание к кому-л.; жалеть) 140)АҺЫННАРАРДЫЫ - Кимтэн эмэ аһыннарыы көрдөөбүттүү (Словно испытывая чье-л. сочувствие, жалость) 141)Аhыы -Олох аһыыта-ньулууна — киһи олоҕун уста-тыгар көрсүһэр ыарахан-чэпчэки түгэн-нэрэ, үөрүүтэ, хомойуута. (Трудные и радостные моменты, невзгоды и удачи, встречающиеся в жизни человека) 142)АҺЫЫҤАҔА - Хомойон-курутуйан кыйыттыы (Досада, горечь, возмущение) 143)АҺЫЫЛААХ-АБАЛААХ- Олус хомолтолоох, кыһыылаах; курутуйуулаах, кэмсилгэннээх (Очень досадный; горестный) 144)АҺЫЫЛААХТЫК -Олус кутурҕаннаахтык, хомолтолоохтук (Очень печально, горестно, скорбно) 145)АТААННАА- Бэйэ киэнин харыстаан, миэнэ, эйиэнэ диэн араарыс, көҥөө, батарыма (Ревниво оберегая свое (частное), не допускать, не терпеть других) 146)АТАҔАСТАБЫЛЛААХТЫК- Сүрдээх абалаахтык, киһи абарыан курдук (Весьма обидно, оскорбительно,унизительно) 147)Атах- Атаҕа сири билбэт буолла — 1) олус улаханнык үөрдэ (Сильно обрадоваться чему-л., быть на седьмом небе; не чуять ног под собой); 2) олус улаханнык куттан, уолуйа куттан (Находиться в сильном страхе); Атах-хар (сүһүөххэр) тур 4) өрө күүр, долгуй, күүскүн түмүн (Взбудоражиться, взволноваться; мобилизоваться) 148)АТ-ТАТАЙ - Сөҕүүнү, дьиктиргээһини көрдөрөр (Междометие, обозначающее удивление, изумление) 149)АТЫҤЫРЫЫ- Иһигэр киллэрбэттик, тоҥуйдук; билбэт курдук (Равнодушно, очень сдержанно; отчужденно) 150)АХ III- Дьиктиргээһини,сөҕүүнү, куттаныыны уо. д. а. көрдөрөр (Выражает удивление, восхищение, испуги т. п.) pr5uuukqpfr7hv6vjut0oimizedchi2 0 1565 7469 7468 2022-05-05T02:15:47Z HalanTul 17 7469 wikitext text/x-wiki '''Кудрин Архип Георгиевич — Абаҕыыныскай''' (20.01.1907—22.09.1960) — саха бэйиэтэ, тылбаасчыт. === Кини туһунан === {{Q|Абаҕыыныскай — этигэн хомус курдук...|Ааптар=[[Былатыан Ойуунускай]]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 1gr8h1a80uelbacnepmfpltw3uzxg0i 0 1566 7471 2022-05-08T10:21:48Z 188.244.137.185 '* Сиргэ көрөрбүт барыта - дьахтар оҥоһуута' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7471 wikitext text/x-wiki * Сиргэ көрөрбүт барыта - дьахтар оҥоһуута g2nwtry7m1me9qoafqpu3mfcpnkxblw 0 1567 7822 7821 2022-07-03T05:41:50Z HalanTul 17 7822 wikitext text/x-wiki '''Һиэмин Суниим''' — буддьуус манаах, {{Q|Өскөтө ким эрэ эйигиттэн тугу эрэ көрдөстөҕүнэ, батынар кыахтааххын умнума: "Эйиэхэ көмөлөһүөхпүн баҕарбытым иһин, сатаммат, баалаама дуу," – диэххин сөп. Хайаан да көмөлөһүөхтээх буолбатаххын. Батыммыккыттан сылтаан киһиҥ эйиэхэ өһүргэннэҕинэ, ол аата урут да сыһыаҥҥыт оччото суох эбит.|Ааптар=}} {{Q|Ааспыт кыһалҕаҥ билигин бэйэҕэр дьайарын отой көҥүллээмэ. Инньэ гыннаххына олоҕуҥ тухары ааспыт кэм толуга буола сылдьыаҥ.|Ааптар=}} {{Q|Төрөппүт оҕотугар саамай сүдү бэлэҕэ — Дьоллоох буолуу. Өскөтүн төрөппүт дьоллоох буоллаҕына, Оҕо эмиэ дьоллоохтук Уонна бэйэтигэр эрэллээх улаатар. оттон төрөппүт дьоло суох буоллаҕына, Оҕо бэйэтин туохха да туһата суох киһинэн ааҕыныан сөп, Тоҕо диэтэххэ, тугу да гыммытын иһин, Дьонун дьоллуур кыаҕа суох буоллаҕа.|Ааптар=Любовь к несовершенству, Альпина Паблишер, М., 2020}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] o2bbr1da40io2io08v046w76yn3iic2 0 1568 7475 7474 2022-05-09T10:20:39Z HalanTul 17 7475 wikitext text/x-wiki '''Сэн Сань''' — VI үйэҕэ [[Кытай]]га олорбут дьиэн үөрэх түһэ. {{Q|Дьиҥ көҥүл итэҕэстэн-быһаҕастан сылтаан аймаммат буолууга сытар.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кытай]] dxuz8wla1dmwwntsi6safk1hinfck6k 0 1569 7483 7482 2022-05-17T07:01:32Z HalanTul 17 7483 wikitext text/x-wiki '''Көмө''' * Күн-ый буол! — абыраа, көмөлөс [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] sr7864a3ta9dtfmvdhh0eqqafqny8bq 0 1570 7485 7484 2022-05-17T07:09:24Z HalanTul 17 7485 wikitext text/x-wiki '''Элбэх''' * Ыам [[Бырдах|бырдаҕын]] курдук (элбэх) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Ахсаан]] fnga6xiw95dg3fh3dtt5cl1vgavipun 0 1571 7501 7500 2022-05-22T23:16:07Z HalanTul 17 7501 wikitext text/x-wiki '''Джанни Родари''' — [[Италия]] оҕо суруйааччыта, гуманист. {{Q|Бу киинэни оҕолорго көрдөрөр табыллыбат. Хайдах ону өйдөөбөккүтүй? Бу киинэҕэ оҕолор дьону өллөрөр дии!|Ааптар="Неуловимые мстители" киинэни оҕо киинэтин бэстибээлигэр кыайыылаах оҥорорго этии киирбитигэр}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] cdq0233uclxskydh8nzx3eh6gp1fojc 0 1572 7503 7502 2022-05-22T23:22:28Z HalanTul 17 7503 wikitext text/x-wiki '''Шарль Перро''' — [[Франция]] остуоруйаһыта. * Туох да диэбиттэрин иһин, үтүө санаалаах акаарылар диэн суохтар. Акаары үтүө санааламмат, үтүө киһи акаары буолбат... [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Франция]] kj38qra6l67u1ofnsegw1i3qyyfaz14 0 1573 8090 8074 2023-02-15T07:05:50Z HalanTul 17 8090 wikitext text/x-wiki '''Өлүөнэ''' {{Q|өҥ уулаах, өнөр мастаах, үлүскэннээх үс үөстээх Өлүөнэ өрүс|Ааптар=Исторические предания и рассказы якутов. М. Изд-во АН СССР, 1960. - Ч.2, С.59}} {{Q|Үллэр үөстээх Өлүөнэ Эбэ Өлбөт мэҥэ угуттуур уулаах. Элбэх омукка эрчим эбэр, Или-эйэни олохтуур уохтаах.|Ааптар=Саха Өрөспүүбүлүкэтин өрөгөйүн ырыата}} {{Q|Аатырар Өлүөнэм Айгыстар уораана, Көмүстээх Алданым Көмүөлүн чаҕыла, Үүт Бүлүүм илгэлээх Сиккиэрэ буоламмын — Хотугу дойдубут Күн дьолун кэпсиибин, Көҥүл сир кэхтибэт Өрөгөй мичилин.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Эҕэрдэ ырыата"}} {{Q|Күөх мыраан күлүгэ аларга түһүүтэ Өлүөнэ чэлгийэр биэрэгэр — Колхозтаах хочоҕо, бу дьоллоох дойдуга Эриэккэс биир ырыа дьиэрэйэр.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Махтал ырыата", Захар Винокуров мелодяитыгар ырыа буолбута}} {{Q|Үөрэниэххэ, үүнүөххэ Үчүгэй да дойду, Үчүгэй да дойду Өлүөнэ эбэккэм.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:География]] [[Категория:Өрүстэр]] 36ot235rhsfysl79hgy7d4yujpb8ev9 3 1574 7511 2022-06-01T05:48:04Z Аанчык барахсан 682 'Олох тугун кэрэтэй' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7511 wikitext text/x-wiki Олох тугун кэрэтэй shy21la4d5sb29bsu20efystzuynvdk 2 1575 7512 2022-06-01T05:50:44Z Мичилиинэ 686 '''Мин аатым Баишева Мичилиинэ. Мин Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Хотун Төҥүлү нэһилиэгиттэн сылдьабын. Өрөспүбүлүкээнскэй лиссиэй үөрэнээччитэбин.''' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7512 wikitext text/x-wiki ''Мин аатым Баишева Мичилиинэ. Мин Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Хотун Төҥүлү нэһилиэгиттэн сылдьабын. Өрөспүбүлүкээнскэй лиссиэй үөрэнээччитэбин.'' 1tspxqato68l40tz0xjqbycccqlke8b 2 1576 7513 2022-06-01T05:51:26Z Натааһа кыталык 683 'Мин аатым Ефимова Наташа. Республиканскай лиссиэйгэ 10 гуманитарнай кылааска үөрэнэбин. Бэйэм Мэҥэ-Хаҥалас Быраматыттан төрүттээхпин. Дьиэ кэргэммэр үһүс кыра кыыһынан төрөөбүтүм.:)' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7513 wikitext text/x-wiki Мин аатым Ефимова Наташа. Республиканскай лиссиэйгэ 10 гуманитарнай кылааска үөрэнэбин. Бэйэм Мэҥэ-Хаҥалас Быраматыттан төрүттээхпин. Дьиэ кэргэммэр үһүс кыра кыыһынан төрөөбүтүм.:) sbwz9fh45dsbimxir0uhmqd37ifpugs 2 1577 7514 2022-06-01T05:51:27Z Анна Шамаева 688 'Хатыҥнардаах чараҥнардаах Чурапчы улууһуттан сылдьабын. Саха тылын сайыннарарга үлэлэһэбин.' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7514 wikitext text/x-wiki Хатыҥнардаах чараҥнардаах Чурапчы улууһуттан сылдьабын. Саха тылын сайыннарарга үлэлэһэбин. 8jl9iw6sat5tllp0gwt48qdzkgwrez8 2 1578 7515 2022-06-01T05:51:50Z Нааста 685 'Мин Настасьябын, Үөһээ Дьааҥыттан сылдьабын' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7515 wikitext text/x-wiki Мин Настасьябын, Үөһээ Дьааҥыттан сылдьабын t0t181iekhd68fwacbvpzk3hrylc6ei 0 1579 7542 7541 2022-06-01T06:23:13Z Киһичээн 690 7542 wikitext text/x-wiki Тумусов Федот Семенович - саха бэлиитигэ {{Q|Анастасия Варламова айар үлэтин биир саамай улахан уратытынан буолар: кини ырыалара бары холбоон биир ураты ситими үөскэтэллэр.|Ааптар= Саха алааһын иэйэхситэ, 2007: 14 стр.}} b1zk4cy01kw2yetu1xttq3vqrzaf15j 0 1580 7624 7611 2022-06-01T07:09:18Z Натааһа кыталык 683 7624 wikitext text/x-wiki '''Аркадий Новиков''' — режиссер, актер, художник-декоратор. За­служенный работник культуры Якутии.Родился в 1947 г. в с. Бодолок, Якутия. Окон­чил театральное отделение Хабаровского ин­ститута культуры.Режиссерскую деятельность начал с 1991 г в Майинском народном театре, с 1996 г. работает в им же созданном народном театре «[[Көөчөөн-көрө]]», ставшим обладателем Гран-при 1 Республиканского фестиваля юмо­ра и смеха «[[Дьэбэрээҥ]]». '''Аркадий Новиков'''- саха биллиилээх артыыһа, режиссера. Саха сирин үтүөлээх култуура үлэһитэ. {{Q|"Истибэт буоллаххытына тахсан баран хаал"}} {{Q|"Көрдүм ини, иһиттим ини.."}} {{Q|""}} [[Категория:Артыыстар]] [[Категория:Режиссердар]] knf9ld9vycny24d7vix17dcvqtasjfy 0 1581 7604 7594 2022-06-01T07:00:37Z Аанчык барахсан 682 7604 wikitext text/x-wiki '''Никколо Макиавелли''' - [[Италия|итальянскай]] (флорентийскай) бэргэн этээчи, суруйааччы, бэлиитик. ==Николло Макиавелли бэргэн этиилэрэ== {{Q|Олох аһыныытыгар аҕыйахта эрэммит киһи былааска өр олорбута.|Ааптар=[[Кто меньше полагался на милость судьбы, тот дольше удерживался у власти.]]}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Итальянецтар]] n8rcz6okbfn0mt00rpj4jyj68otokzw 0 1582 8443 7615 2025-04-04T08:21:10Z Rachmat04 122 8443 wikitext text/x-wiki Сэһэн Ардьакыап - саха бөдөҥ общественнай деятелэ, Бороҕон улууһун кулубата, “Сахалар тустарынан былаан” ааптара. 1739 сыллаахха Уус-Алдан улууһугар Дайды Элэһинигэр төрөөбүтэ. 1788 с. [[Екатерина II]]-ҕа [[Санкт-Петербург]]а приёмҥа сырыппыта уонна "былаанын" көрдөрбүтэ. == Кини туһунан этиилэр == {{Q|Сэһэн Ардьакыап, төһө да икки үйэ быдан анараа өттүгэр төрөөбүтүн иһин, республика билиҥҥи олоҕор быһаччы сыһыаннаах киһи. Кини саха норуота бэйэтин бэйэтэ дьаһанан, аныгылыы эттэххэ суверенитет ылынан, олороругар чуолкай программаны оҥорон кэлиҥҥи көлүөнэлэргэ хаалларбыт сүдү өҥөлөөх|Ааптар=[[Кустуров Дмитрий Васильевич]]}} [[Категория:Общественнэй деятеллэр]] [[Категория:Саха биллиилээх дьоно]] a2aid6tqqkoq46hlz2opfdbt6a28k27 0 1583 7614 7602 2022-06-01T07:04:40Z 89.223.104.106 7614 wikitext text/x-wiki Руслан Тараховскай - [[Москуба|Москубатааҕы]] Щепкин аатынан училище уонна Артикатааҕы култуура уонна искуустуба институтун выпуснига. 2010 сыллаахтан Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатыр сүрүннүүр режиссера. Режиссер быһыытынан маҥнайгы тыйаатырга айар үлэтэ "Кэрэ көмүскэлигэр"."Кытыл" киинэ режиссера. СӨ искуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ. ==Айар үлэтэ== [[Категория:Режиссердар]] [[Категория:Артыыстар]] 3rga5l2oii0jksnyotzakvf76dprtro 0 1584 7625 7617 2022-06-01T07:10:11Z 89.223.104.107 7625 wikitext text/x-wiki Сметанин Тимофей Егорович (1919 с., сэтинньи 25 күнэ — 1947 с., атырдьах ыйын 4 күнэ) - фронтовик, буойун суруйааччы, талааннаах поэт, ыччат тапталлаах суруйааччыта баара-суо5а 28 саастаа5ар, [[өлбүт сыла|1947]] с. сэриигэ ылбыт бааhырыытыттан олохтон туораабыта. Кини айымньылара саха литературатыгар ɵлбɵт-сʏппэт кʏндʏ кылаат буолаллар, кʏн бʏгʏңңэ диэри ыччаты патриотическай тыыңңа иитиигэ улахан суолталаахтар. == Кини суруйбут айымньылара == "Лоокуут уонна Ньургуһун" драмата; "Күөрэгэй" остуоруйата; "Егор Чээрин" сэһэнэ; "Мэхээлэчээн булчут кэпсээннэрэ"; "Саллаат сүрэҕэ"; "Хааннаах хара баттах"; "Куоска олоҥхото";уо.д.а. {{Q|Эрдэ кырдьыбыт иһин кырдьыбат Эрдээх саллаат сүрэҕэ тэбэр буоллаҕына, Сааспын сэрии сарбыйбытын иһин, Сардаҥалаах күн көрө турдаҕына, — Син биир этиэҕим:Сирдээҕи дьолу билэбин диэн. |Ааптар=Саллаат сүрэҕэ}} Тимофей Сметанин Орловскай-Курскай туhаайыыга, хотугулуу-ар5ааӊӊы, иккис Прибалтийскай фроннарга буолбут кыргыhыыларга хорсуннук сэриилэспитэ. Сэрии хонуутугар связиhынан сылдьыбытын туhунан «Сибэсиис» диэн хоhоонугар 1943с. бу курдук суруйбута: Бинтиэпкэни санныга быра5аат, А5а биэрбит атахтарын, Ахсымнык айаннатан, Сибэсиис эр бэрдэ сирэллэ Сибээhи сирийэ сиэллэ… («Сибэсиис»). Т.Е.Сметанин литература бары жанрыгар өлбөт-сүппэт айымньылары биэрбит талааннаах суруйааччы . Кини ордук ыччат уонна о5о суруйааччытын быhыытынан биллэр. Айымньылара олоххо дьиң баартан төрүттээхтэр, аа5ааччыны куруутун кэрэ5э угуйар уйа5ас айылгылаахтар.1945с. сэрии сылларыгар суруйбут хоhоонноро «Саллаат сурэ5э» диэн ааттанан туспа кинигэ буолан тахсыбыта. 1947с. «Көрүдьүөс күн» сэрии иннинээ5и хоhооннорун кинигэтэ бэчээттэммитэ. Суруйааччы патриотизма, советскай дьоннору, норуоттары кытта биир ньыгыл кэккэҕэ тµмсµµ, доҕордоһуу интернациональнай чувствовалара Аҕа дойдуну көмүскүүр хааннаах кыргыһыыларга уһаарыллыбыттара. Советскай норуоттар уонна бүттүүн киһи-аймах дьылҕаларын быһаарар улуу охсуһуу буойуна буоларынан кини улаханнык киэн туттара. Т. Сметанин биһиги литературабытын ис хоһоон, идея, тема да, уус-уран форма да өттүнэн байыппыта биллэр. Суруйааччы талаана дэгиттэрэ киһини сөхтөрөр. Ол курдук кини айымньылара лирическэй, эпическэй, драматическай, сатирическай, юмористическай сүүрээннэринэн таһымныыллар. Стилэ, хоһоонун тутула, этиигэ, уобарастааһына биллэр-көстөр уратылаахтар. [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Кэбээйи улууһа]] 5867tn22y2a2xxy11yiqjd9gkv85kea 0 1585 7622 7612 2022-06-01T07:07:55Z Киһичээн 690 7622 wikitext text/x-wiki Джордж Харрисон - [[аангылыйа ырыа бөлөҕө|The Beatles]] бөлөххө кыттыытынан аатырбыт аангылыйа гитариһа, ырыаһыта. == Кини этиилэрэ == {{Q|Мин эһиги тугу таптаабыккытын эрэ оонньуубун, онтон атыны оонньообоппун.|Ааптар=[[Я буду играть то, что вы хотите, или же я не буду играть вообще.]]}} {{Q|Хас биирдии сыыһабыт биһигини саҥаҕа үөрэтиэхтээх.|Ааптар=[[Каждая ошибка должна нас чему-то учить.]]}} [[Категория:Артыыстар]] [[Категория:Улуу Британия]] 0wwjb1folxqxkx6lqjrrdazu3p3xjxv 0 1586 7628 7627 2022-06-01T07:33:25Z Мичилиинэ 686 7628 wikitext text/x-wiki '''Джордж Оруэлл''' (25.06.1903-21.01.1950) - [[Британия|Британияттан]] төрүттээх биллиилээх суруйааччы. Сүрүннээн кэпсээннэрин [[антиутопия]] истииллээх суруйарынан биллэр. == Джордж Оруэлл "1984" роман-антиутопиятыттан бэргэн этиилэрэ == * Сэрии - диэн эйэ, көҥүл - диэн кулуттааһын, билбэт буолуу - күүс. * Былаас - ньыма буотах; кини - сыал. * Диктатураны өрөбөлүүссүйэни харыстаатын диэн оҥорор буолбатахтар; өрөбөлүүссүйэни диктатураны олохтоомоору оҥорбот буолбатахтар. Эрэпириэссийэ сыала - эрэпириэссийэ. Муҥнааһын сыала - муҥ. Былаас сыала - былаас. [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:1903 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Суруналыыс]] [[Категория:Публицист]] c32y01ify3yj4qkizxish3vn5syy9so 0 1587 7623 7621 2022-06-01T07:08:39Z АдамоваАТ 684 7623 wikitext text/x-wiki '''Мадонна''' - [[Эмиэриэкэ]] ырыаһыта, үҥкүүһүт, режиссер. {{Q|Сороҕор күүстээх буоларга тугу да гынымыаххын наада уонна төттөрүтэ кыһаллар буоллаххына мөлтөххүн көрдөрөҕүн. Түмүккэ, күүс миэхэ өй.|Ааптар=Иногда быть сильным - это не делать ничего, и наоборот - приложить силу- значить проявить слабость. Сила для меня - это в конечном итоге мудрость. Мудрость уместности.}} [[Категория:Ырыаһыттар]] [[Категория:Артыыстар]] 9ln1awgpzno5cvlny4o41arqh4nk5rg 0 1588 7626 7616 2022-06-01T07:12:02Z Нааста 685 7626 wikitext text/x-wiki Чарльз Джон Ха́ффем Ди́ккенс-Саамай киэҥник биллэр [[Аангылыйа]] суруйааччыта.Аан дойду культура [[классик|классига]].Биллэр арамааннара «Холодный дом», «Повесть о двух городах», «Наш общий друг», «Большие надежды». {{Q|Ким ыйытыыны биэрбэт, ол албыны истибэт|Ааптар=[[Чарльз Диккенс]]}} [[Категория:Суруйааччылар]] crtrlslsg1lumjbx3cyun9i35rx7vhl 0 1589 7671 7668 2022-06-07T05:00:14Z Sasha gerasimov 20083 694 7671 wikitext text/x-wiki '''Татаринов Аким''' — Таатта олоҥхоһута, XIX үйэ, олоҥхолорун эһэтиттэн Ньаллыр диэн киһиттэн утумнаабыт. Татаринов Аким бэйэтин улуу талаанын, олоҥхотун өлөрүгэр сиэнигэр Татаринов Акыымҥа бэрсэн өлбүт эбит. Татаринов Акыымы, олоҥхотун истибит кырдьаҕастар, олус хайгыыллара, ордук олоҥхоҕо кэпсэнэр сири - дойдуну уустаан-ураннаан, намыын баҕайытык этэрин, куолаһа эриэккэһин, тыла-өһө хомоҕойун чорботон хайгыыллара. Кинини кырдьыбытын, буорайбытын кэннэ [[Былатыан Ойуунускай|П.А. Ойуунускай]] Таатта атын олоҥхоһуттарын кытары олоҥхолотон, истэн баран олус биһирээбитэ уонна хайҕаабыта биллэр. Ойуунускай курдук улуу олоҥхоһут киһи Акыым Татариновы мээнэҕэ хайҕаабатаҕа чахчы. Ол гынан баран, Акыым оҕонньор олоҥхотун кини кэмигэр сурукка-бичиккэ киллэртэрбэтэҕэ хомолтолоох. Онон Таатта сирин биир бастыҥ олоҥхотунан ааттаммыт. {{Q| Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] [[Категория:Таатта улууһа]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара 6n6hm35uqoqg5z2duus4f9v70q34hsr 0 1590 7670 7667 2022-06-07T04:58:43Z Sasha gerasimov 20083 694 7670 wikitext text/x-wiki '''Татаринов Ньаллыр''' (Таатта олоҥхоһута) XIX үйэҕэ Ытык Күөлтэн биэс биэрэстэ соҕуруу «Уһун Халдьаайы» илин өртүгэр Татаринов Ньаллыр (Таатта олоҥхоһута) диэн улууканнаах улуу олоҥхоһут ааспыт үйэ бастакы аҥарыгар олорон ааспыта. Кини бэрт элбэх олоҥхону, ырыаны билэрэ, эмиэ дэгиттэр куолаһынан уларыта сылдьан ыллыыра. «Ыҥырҕаннаах Ытык Нуоҕай» ордук киэҥник биллэрэ. Бу олоҥхоҕо Айыы уола Абааһыларга иитиллибитин туһунан олус уустаан - ураннаан ойууланара. Олоҥхо тоҕус түүннээх күн устата тохтообокко ылланар, ол аата солоххо дылы ылланар улууканнаах олоҥхонон ааттаммыта . Олоҥхоһут олоҥхону тохсус олоххо диэри дабатан толорорун бэрт аҕыйах киһи тулуйан истэрэ үһү. Ол курдук олоҥхо наһаа дьулаан, кырыыстаныыс булкаастаах, өй мэйдээх уйулҕата көтөр, сүрэ-кута тостор, үлүгэрдии күүһүрэр-күүркэйэр тыллаах - өстөөх буолара диэн кэпсииллэрэ. === Ньаллыр туһунан этиилэр === {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]]== Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара hycuc1kt1pzc0kvha6ndsowu2dcvdav 0 1591 7693 7672 2022-06-08T08:09:00Z HalanTul 17 7693 wikitext text/x-wiki '''Оросин Константин Григорьевич''' (1858-1903) — Таатта олоҥхоһута. Қини Таатта биир дуулаҕа баайа, II-с Игидэй нэһилиэгин киһитэ Григорий Григорьевич Оросин түөрт уолаттарыттан биирдэстэрэ этэ. Кини «тэҥкэ тиит мастардаах, тардыы көмүс талахтардаах, ханыылаһан үүнэр хампа күөх солко хатыҥнардаах, талыы-талба хонуулардаах, араҥас арыы далбар алаастардаах» диэн ырыатыгар ыпсарбыт, хоһоонугар холообут, тойугар туойбут, төрөөбүт-үөскээбит төрүт буоруттан силис-мутук тардан, ыллам ырыаһыт, олоҥхоһут буолбут киһи. Баай Оруоһуттар хонуу муҥунан хороҕор муостааҕы хойуннаран, сыһыы муҥунан сыспай сиэллээҕи сырыырҕатан, ат муҥунан алтаны, көлө муҥунан көмүһү, ындыы муҥунанүрүҥ-хара түүлээҕи булан-талан, мунньан бараннар, баара-суоҕа үс эрэ көлүөнэ устата күннээн-күөнэхтээн байан- тайан олорбуттара, Октябрьскай революция үүрээнэ, саҥа былаас сиэртибэтэ буолбуттара, быалыы быстыбыттара, иэримэ дьиэлии эстибиттэрэ. Кинилэр саха атын баттыгастаах. ньүдьү-балай баайдарын курдук, кыраларын-кыамматтарын аҥардастыы атаҕастаан, кэлтэччи көлөһүннээн олорбут сурахтара соччо-бачча иһиллибэт. Хата ол оннугар баай Оpуоһуттар хамначчыттарыныын, нэһилиэктэрин дьонунуун, хас сайын аайытын кэриэтэ, Қулаада «Араҥаһыгар» бука бары бииргэ түмсэн, үөрүү-көтүү, ырыа-тойук ыһыаҕын тэрийэн ыһар биир үтүө үгэстээхтэрэ. Маныаха кинилэр ыраах сирдэртэн тиийэ ыллам ырыаһыттары, чулуу тойуксуттары, омуннаах-төлөннөөх олоҥхоһуттары ыҥыртаан, күөн көрүһүннэрэллэрэ, күрэс былдьаһыннараллара. Ити курдук элбэх сыллар, хонуктар тыаһа- ууһа суох сыыйа- баайа устан, ааһан испиттэрэ. Олор суола- ииһэ суох, мээнэҕэ ааспатахтара. Оруоһуттар да урдустарыттан обургу олоҥхоһуттар, ырыаһыттар сыыйа-баайа иитиллэн, уһаарыллан тахсыталаан барбыттара. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара 36wxpi4fi1zbf2lpjqs0g3zmc3yp9ek 0 1592 7669 7664 2022-06-07T04:49:13Z Бырдык 697 7669 wikitext text/x-wiki '''Улахан Бүөтүр, XIX үйэ олоҥхоһута ''' Күттүкүс Мэхээлэ уола Улахан Бүөтүр-Петр Михайлович Слепцов, эмиэ ааспыт үйэҕэ төрөөн-үөскээн олорбута. Кини Баайаҕаҕа аҕатын олоҕор «Кылахы Алааһыгар” кыстыктааҕа, «Чомполообукка» сайылыктааҕа. Эһэтэ Күүркэнньик Хабырылла саҕаттан баайдык, сэниэтик олорбута. Улахан Бүөтүр сааһын ситиитэ, сабаабына олоҥхолообут буолан олоҥхоһут быһыытынан дьоҥҥо-сэргэҕэ соччо-бачча киэҥник сураҕырбатах-садьыгырбатах абаҕата Аһаах Өндөрөй оҕонньортон олоҥхоҕо уһуллубут. Инньэ гынан Улахан Бүөтүр мааныта бэрт буолан, төһө да кистин-саба олоҥхолоотор, сыыйа баайа олоҥхоһут быһыытынан киэҥ сирдэргэ тиийэ биллэн-көстөн барбыта үһү. Олонхолуурун таһынан бэрт элбэх былыргы саха ырыаларын ыллыыра. Кини саамай таптаан ыллыыр олоҥхотунан «Орто дойдуга тура төрөөбүт Оҕо Туранай» эбитэ үһү, Ырыалартан ордук, таптаан «Сайын кэлиитин», «Ыһыах ырыатын», «Бөх чабычаҕын ырыатын», «Оҕонньор ырыатын» уо.д.а. ыллыыр сурахтааҕа диэн истэрим. Улахан Бүөтүр олоҥхотун дойдутун, отун-маһын, сирин-уотун олус уустаан-ураннаан ойуулуура. Этэр тыла имигэһинэн эмиэ аатырара. Қуолаһын эмиэ араастаан уларыта сылдьан ыллыыра. Улахан Бүөтүр 1862 сыллаахха сайын Чурапчы Болугуруттан аатырар Болугур Айыытын уруута кыыһы Анна Дьячковскаяны 80-ча атынан, ураһа туоһа энньэлээх сүгүннэрэн аҕалан, «Чомполообут» сайылыкка улахан урууну тэрийтэрбитэ үһү. Кинилэр Аана, Бүөтүр, Хабырылла, Қиснэнньэ диэн түөрт оҕону төрөтөн, сүһүөхтэригэр туруоран, киһи-хара, ыал оҥортообуттара.Аана кыыс кэлин, сааһын ситинтэ, Устин Фрументьевич Андросов диэн сэниэ киһиэхэ эргэ тахсан, икки кыыһы төрөппүтэ, Натааһа, Өкүлүүнэ диэннэри. Натааһаны кэлин суруйааччы А.И.Софронов убайа Роман Иванович кэргэн ылбыта.Кыра Бүөтүртэн кэлин обургу үөрэхтэммит Миханл, Василий (Отоороптор) төрөөн-үөскээн заспыттара. Иккиэн Павел Ксенофонтов заговорыгар кыттыбыт аатыраннар соҕуруу, хастыы да сыл, Сталин лааҕырдарыгар олорон кэлбиттэрэ. Хабырыллаттан Лидия диэн соҕотох кыыс төрөөн, фельдшер үөрэҕин бүтэрэн, үрүҥ баанда командирыгар Гавриил Леонидович Семеновка эргэ тахса сылдьыбыта. Қини 1978 сыллаахха 85 сааһыгар өлбүтэ. Оттон кыра кыыс Кисиэнньэ Уус-Тааттаҕа Денис Петрович Неустроевка эргэ тахсыбыта. Кинилэртэн саха биллэр суруйааччылара Николай Денисович уонна Анна Денисовна төрөөн-үөскээн, олорон ааспыт- тара. Аана да, Кисиэнньэ да аҕалара Улахан Бүөтүрү ууһаан- нар иккиэн бэртээхэй ырыаһыттар этэ эрээри, сэмэйдэрэ бэрт буолан, дьоҥҥо-сэргэҕэ киэҥник биллибэккэ-көстүбэккэ ньим бааччы олорон ааспыттара диэн сэһэргэһэллэрин истэрим. Улахан Бүөтүр улууһугар биир болдьоххо кулубанан быыбар- дана сылдьыбыта, нэһилиэгэр икки хас болдьоххо кинээстээбитэ. Бэйэтэ уонна оҕолоро Баайаҕаҕа көскө кэлбит политесыльнайдар- тан сурукка-бичиккэ үөрэммитэрэ. Инньэ гынан, кинээстээн оло- рон, нэһилиэгин дьыалатын-куолутун бэйэтэ суруйара, Қини көҕү- лээһининэн Баайаҕаҕа биир бастакынан церковнай-приходской оскуола аһыллыбыта.Баайаҕаҕа баайдар үчүгэй үүнүүлээх сири-уоту, ходуһаны бэйэлэрэ эрэ бас билэн олорбуттарын дьадаҥыларга быһыта анньан бэрдэрэн, улахан айдааны, үҥсүүнү таһаара сылдьыбыта үһү. Улахан Бүөтүр, бэйэтэ төһө да баайдык, сэниэтик олордор, дьадаҥыларга күүс-көмө буолара, оннооҕор үрдүкү сууттарга сир боппуруоһугар үҥсэр дьыалаларын-куолуларын суруйан көмөлө- һөр, үҥсэр үгэстээҕэ. Инньэ гынан нэһилиэгин атын баайдара кинини өлөрдүү абааһы көрөллөрө. Кини Баайаҕа иккис таҥаратын дьиэтин тутуутун Байаҕантай улууһун нэһилиэктэрин баайдарыт- тан кытта сиэртибэ хомуйан, бэйэтэ салайан туттарбыта биллэр.Улахан Бүөтүр сыллаахха баара-суоҕа 57 саастааҕар олоҥхотунан ойуулаабыт, ырыатынан ыпсарбыт күнүн сириттэн арахсыбыта. Қүн айыы сиригэр кылгастык да олорон аастар, бэйэтин өлбөт- сүппэт улуу олоҥхолорунан айыы аймахтарын араҥаччыласпыт, күн улуустарын көмүскэспит, онон сахатын норуотун өлбөт үөстээбит. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара k8hkfg6ebgvld9dy00kv3gosfjqd7vm 0 1593 7687 7684 2022-06-07T06:12:36Z HalanTul 17 7687 wikitext text/x-wiki '''Күөх Өндөрөй''', '''Слепцов Андрей Васильевич''' (эбэтэр '''Элэмэс Өндөрөй''') — Таатта олоҥхоһута. Бу киһи, архивтан көрдөххө, 1820 сыллаахха төрөөбүт уонна 1892 сыллаахха өлбүт эбит. Кини саха элбэх улуу олоҥхолорун этигэр-хааныгар бигэтик иҥэриммит уонна оло- ҕун бүтүннүүтүн олоҥхоҕо анаан, туора сытар хоту улуустары кытта кэрийэ сылдьан ыллаабыта-туойбута. Кини Ытык Күөлтэн тус арҕаа, 14 биэрэстэлээх сиргэ -«Киһи Төрөөбүт» алаас хотугулуу-арҕаа баһыгар олорбут эбит. Дьиэтин иннигэр туруорбут сэргэтэ билиҥҥэ диэри, хайдах эрэ тулаайахсыйбыт курдук, иҥнэри түһэн турар.Бу киһи 20-тэн тахса олоҥхону, элбэх ырыаны-тойугу билэрэ уонна олортон ыҥырыыттан ыҥырыыга бардаҕына ыллыыра, олоҥхолуура үһү диэн кэпсииллэрэ. Кини киһиттэн таһынан кэрэ куоластаах буолан, куолаһын дэгиттэр уларыта сылдьан ыллыыр үгэстээҕэ үһү, уутугар-хаарыгар киирэн, этэ аһыллан үлүһүйэн ыллаатаҕына кыайан тохтообот адьынаттааҕа диэн кэпсииллэрэ. Оччоҕо кинини олоҥхолоппут ыал нэһинлэ ааттаһан-көрдөһөн тохтотоллоро. Күөх Өндөрөй төһөнөн уһуннук олоҥхолуур да, соччонон күөмэйэ аһыллан, ырааһыран, чөллөрүйэн, илбиһирэн туран ыллыыра. Ол иһин киниттэн ойууттар, оннооҕор удаҕаттар да улаханнык баһыттаран дьаахханаллара эбитэ үһү. Қини элбэх ахсааннаах олоҥхолоруттан дьон ордук сөбүлээн «Дьулуруйар Тойон Туйгуну», «Орто дойдуга тура төрөөбүт Оҕо Тулаайаҕы», Қыыс Қыскыйдаан Баатыры», «Айыы Бэргэни», «Орто дойду уорҕатыгар тура төрөөбүт Тойон Ньургуну» уо. д.а. олонхолотоллоро. Дьэ, ити курдук, Күөх Өндөрөй күндү көмүс күөмэйинэн күн сиригэр көстө төрөөбүт, айыы сиригэр инардастыы аатырбыт Амма үрэх сиринэн, үс үөстээх улуу Өлүөнэ өрүһү уҥуордаан, таас Дьааны хайаларын адаардаах арҕастарын нөҥүөлээн, харылҕан сүүрүктээх Халымаҕа тиийэ иһиллибит. Бу сураҕы-садьыгы барытын истэн-билэн, хас да туора улуустар дуулаҕа баайдара: «Биһиэхэ кэлэн, бука баһаалыста, көмүс күөмэйинэн күндүлээн, ыллаан-туойан бардын», диэн Күөх Өндөрөйү өртүктээх үүтүнэн сүгүн олорпот үгүс илдьит, ынырыы кэмэ суох кэлитэлээбит «Улахан бэриги-туһаҕы, манньаны биэриэхпит», диэн ымсыырпыттар, Күөх Өндөрөй мантан күһэллэн, биирдэ саас, бэс олотун саҕана, Үөһээ Халыма баайа ынырбытыгар, кинн илдьиттээбит сирдьит киһитин атыгар олорсон, дьэ ол баайга барсыбыт. Хас да хонукка айаннаан, Үөһээ Халыма баайыгар тиийдэхтэрин киэһэтиттэн ыла саҕалаан, Күөх Өндөрөй тоҕус түүннээх күнү быһа «Орто туруу баран дойду умсулҕаннаах уорҕатыгар тура төрөөбүт Тойон Ньургун» диэн тоҕус олоххо диэри дабайан ылланар улуу олонхотун олонхолообут. Олонхону истэ диэн онтон-мантан киһи-сүөһү бөҕө тоҕуоруспут, Күөх Өндөрөй олонхотун сангардыы саҕалаан, олоҥхо сирин-дойдутун сиһилии ситэрэн-хоторон, уу сүүрүгүнүү түргэн-түргэнинк этэн-тыынан субурута олорон, биирдэ өйдөөн көрбүтэ, киниэхэ адьас уун-утары, хатааһын чолбон курдук сытыы уоттаах харахтаах, саас ортолоох хотун хаан дьахтар кинини тонолуппакка көрөн олорон, олонхо биир да тылын көтүппэккэ сэҥээрэ, дөрүн-дөрүн: «Hоо!» диэн саҥа аллайа олорбута үһү. Дьэ, ити курдук, Күөх Өндөрөй олоҥхолоон бүппүтүн кэннэ, дьиэлээх баай, олоҥхоҕо мустубут дьон баалларына олоҥхоһукка олонхотун иһин кэмэ суох махтаммыт, баһыыбалаабыт уонна: «Дьэ, бу мин бу дойду сие баайа ааттаах киһи бэйэм үйэбэр араас бэйэлээх олоҥхоһуттары, ырыаһыттары иһиттим аҕай ини да, бу эн олонхоҥ курдук улуу олонхону уонна олоҥхоһуту бу аан маннай иһиттим, кырдьык да аатырыаххын аатырар, сураҕырыаххын сураҕырар улуу олоҥхоһут эбиккин», диэн баран, биир бастыҥ миҥэ атын бэлэхтээн ыыппыт. Күөх Өндөрөй нөнүө күнүгэр, били баайтан манньалаппыт атын миинэн, дойдутун диэ- ки айаннаабыт. Үөһээ Халыма баайыттан хонғуннаҕын үһүс күнүгэр били киниэхэ уун-утары олорон олонхотун иһиллээбит дьахтар көрсө түспүт. Онуоха Күөх Өндөрөй хайдах эрэ куйахата ытырбахтаабыт, этин сааһа дьар гына аһылларга дылы гыммытыгар сүрдээҕин ытырыктата санаабыт. Дьахтар тохтуу түһэн, до- рооболоһон, ону-маны кэпсэппэхтээн иһэн: «Бу, дойду киһитэ Өндөрөй Силэпсиэп кырдьык да Одун хаантан оноһуулаах, Дьылҕа хаантан ыйаахтаах, Илбис кыыһа эҥэрдэспит, оһол уола ылласпыт улуу олоҥхоһут эбиккин, онон мингин кытта көрсүбүт бэлиэҕин ыл», - диэн баран, үстэ суордуу хаһыытаат, Күөх Өндөрөй сирэйигэр силин тибиирбитэ Онтон ыла Күөх Өндәрей сирэйэ күөх элэмэс дьүһүннэммит. Ол иһин кинини сороҕор Элэмэс Өндөрөй диэн ааттыыр буолбуттар. Күөх Өндөрөй бу дьахтары көрсөн, сирэйгэ силлэтиэҕиттэн ыла балайда күүскэ, таарымта курдук ыалдьан, хас да хонукка сытан турбут. Кэлин сураһан билбитэ, бу дьахтар Халыма улууһугар аатырбыт ырыаһыт, аптаах, удаҕан дьахтар эбит. Кини Күөх Өндөрөй киһиттэн таһынан ырыаһытын, олоҥхоһутун иһин, ордук санаан, анаан сиэри көрсөн баран, кыайан сиэбэтэх. Улуу олоҥхоһуту ханнык да улуу ойуун, удаҕан кыайан сиэбэт ытык ыйаахтаах үһү. Ол оннугар кинилэр олоҥхоһут кэскилин, оҕотун-уруутун, ыччатын быһар-бобор хара дьайдаах адьынаттаахтар эбит. Инньэ гынан Күөх Өндөрөй оҕото-уруута быстан, чороҥ соҕотох хаалан баран, өлөөхтөөбүтэ үһү. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ == Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] 8uh52ygv5pu9um7r48kxdix2fnfo6d3 0 1594 7655 7654 2022-06-06T08:12:22Z Оьуобай 696 7655 wikitext text/x-wiki Өксөкүлээх Сэмэн-Таатта Олоҥхоһута XVIII-с үйэ иккис аҥарыгар, XIX-c үйэ саҥатыгар II-с Дьохсоҕон нэһилиэгэр Сиэллээххэ, «Саһыл Уйалаах » уонна «Наттаара» диэн айылҕа барахсан анаан айбытын курдук араҕас арыынан алла турар аҥаат- муҥаат алаастар киэҥ киэлилэригэр, кэтит таһааларыгар 500 сүөһүлээх Моһоотто Сиипсэп диэн улуубаай олорон ааспыта. Киниттэн Ырыа Сиипсэп, кэлин сүрэхтэнэн Өксөкүүлээх Сэмэн диэн ааттаммыт, бэйэтин кэмигэр киэнник биллибит улуу олоҥхоһут, ырыаһыт да быһыытынан киэҥ сирдэринэн аатырбыт-сураҕырбыт, таатталартан биир бастакынан нууччалыы сурукка-бичиккэ үөрэммит киһи кэрэмэһэ олорон aacпыта үһү. Кини өр сылларга бэйэтин нэһилиэгэр кинээстээн олорбут Баспай Ойууҥҥа суруксуттаабыт. Саха саҥалаах уос номоҕо оҥостубут, Мэҥэ улууһун аатырар баайа Доодор Кулуба (Михаил Кардашевскай) улахан кыыһын ойох ылан, дойдутугар сүгүннэрэн аҕалан бэрт дуона суох кэм устата эйэ дэмнээхтик олорбуттар. Ырыа Сиипсэп аар-саарга аатыран, күннээн-күөнэхтээн сылдьан, бэйэтин да улууһун. туора да улуустар сайыҥҥы, киэҥ түмсүүлээх Үрүҥ тунах ыһыахтарыгар ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан, олоҥхолуура, ыллыыра - туойара үһү. Кини күндү көмүс күөмэйин, оччотооҕу бэртэр, сайыҥҥы тахсан эрэр күн сардаҥатыгар тэҥнииллэр үһү диэн сурах баар. Бу Сэмэни оччотооҕу саамай мааны дьонноруттан ойуччу маанытык, ыраастык таҥнарын, улахан төрөл уҥуохтааҕын, киэҥэрилкэй харахтааҕын, сытыы чыҥырҕас, баай кылыһахтаах куоластааҕын иһин Өксөкүлээх диэн хос аатын иҥэрбиттэрэ үһү диэн буолар. Кини арыы саһыл хааннаах, кыыс кэрэ дьүһүннээх буолан, ханна тиийдэ да дьон- сэргэ билэ -көрө охсоро эбитэ уhу. Өксөкүлээх Сэмэн өркөн сытыы өйүнэн, сытыары сымнаҕас майгытынан, дьоҥҥо судургу, үтүө сыһыанынан эриэ -дэхси аатырбыта сураҕырбыта бэрт буолан, оннооҕор куоракка киирдэҕинэ, кинини дьоннор бары эндэппэккэбилэ охсоллоро уонна батыһа сылдьан олус кэрэхсээн көрөллөрө -истэллэрэ, кэпсэтэллэрэ үһү диэн оҕонньоттор кэпсэтэллэрин истэрим. Бу дьиҥ-чахчы саха киһитин тускута тупсарыгар, соргута сонууругар, өрөгөйө үрдүүрүгэр ананан төрөөбүт кэриэтэ ытык, мааны киһи Өксөкүлээх Сэмэн көмүс уҥуоҕа «Наттаара» эбэ хотун көмүс халдьаайытыгар, икки саһаан дириҥнээх ииҥҥэ көтөҕүллэн, алтан уҥуоҕа араҥастанан сытар уонна кини аттарпат албан аата, оҕус соспот-суон сураҕа — садьыга билиҥҥэ диэри сүппэккэ - умнуллубакка норуотугар уoc номоҕо буолан сылдьар. {{Q|Е.Д.Андросов|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] k0149l0yap0s98fv4x76wm6dswpdryp 0 1595 7662 2022-06-07T00:20:41Z HalanTul 17 HalanTul [[Константин Григорьевич Оросин]] сирэй аатын маннык [[Оросин Константин Григорьевич]] уларыппыт 7662 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Оросин Константин Григорьевич]] mu701o7hqs1txifsccf95i8hxacx0kq 0 1596 7665 2022-06-07T00:22:12Z HalanTul 17 HalanTul [[Улахан Бүөтүр - Таатта олонхоһута]] сирэй аатын маннык [[Улахан Бүөтүр (Таатта олонхоһута)]] уларыппыт 7665 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Улахан Бүөтүр (Таатта олонхоһута)]] mntl4a55uivirpwyarkhfsaau6995bo 0 1597 7673 2022-06-07T05:07:24Z Бырдык 697 ' '''Макаарап Бабыат''' Кини сүрэхтэммит аата '''Макаров Петр Иванович''' диэн эбит, ааспыт үйэ ортотугар «Дьэрбэҥ» диэн сиргэ олорон ааспыта. Қини уонунан ахсааннаах олоҥхону, ырыаны, чабырҕаҕы дэгиттэр билэрэ, ыллыыра. Олортон биһиги бил...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7673 wikitext text/x-wiki '''Макаарап Бабыат''' Кини сүрэхтэммит аата '''Макаров Петр Иванович''' диэн эбит, ааспыт үйэ ортотугар «Дьэрбэҥ» диэн сиргэ олорон ааспыта. Қини уонунан ахсааннаах олоҥхону, ырыаны, чабырҕаҕы дэгиттэр билэрэ, ыллыыра. Олортон биһиги билигин «Ньургун Боотур». «Ойуун тойуга» уонна «Улуутуйар Улуу Куданса» диэн олон- холорун ааттарын эрэ билэбит. Қини «Ойуун тойуга» диэн олус дирин ие хоһоонноох философскай айымньытын Өксекүлээх Өлөксөй уларытан, ойуун тойугар кубулутан, хаһан да хаалбат, олбөт-сүпнэт «Ойуун түүлэ» диэн улуу шйымньытын суруйбута, Оттон Бабыат Макаров «Улуутуйар Улуу Куд Куданта» олонхото эмиэ биир туспа улуу философскай айымныы буоларын улуу убайбыт Ойуунускай бэлиэтни көрен үйэтиппитин, билигин саха саҥалаах барыта билэрэ буолуо дин саныыбын,Hо Норуокка Бабыат Макаров улуу олонхоһут буоларын туоһулуур биир маннык үһүйээн уос номоҕо буолан сылдьар:«Биирдэ саас, биир бэрт ылаа күн, Бабыат Макаров кыстыгар «Дьэрбэҥҥэ» олорон, оҕуһунан от тиэйэ барбыт. Отун тиэйэн бү- тэрэн, оҕуһун миинэн, дьиэтин диэки айаннаан иһэн саҥа таһааран «Ойуун тойуга» олонхотун ыллыы испит. Эмискэ тус хотуттан бэргэһэ саҕа ыас хара былыт супту ойон тахсан, кини үрдүгэр кэлэн тохтуурун кытта, бэрт нар, нүһэр куоластаах киһи тэҥҥэ ылласпытынан барбыт. Онуоха Бабыат абааһы уола Былыт кыыһа буолан кубулунан ыллаһар сураҕын эрдэттэн истэр буолан, этин сааһа эбии аһыллан, харса суох ыллыы-туойа испит. Аан дойду араас сирин-дойдугун, ымпыгын-чымпыгын, күрүлэс сүүрүктээх таас үрэхтэрин, улуу өрүстэрин, айгыр-силик айылҕалаах агаат- муҥаат алаастарын, талба-талыы хонууларын, эркэнэ хара тыатын хамныыр харамайын, кыылын-сүнлүн барытын, тылбыйар кынаттаахтан биири да о ордорбокко туойан ыллаабыт да, Былыт кыыһа биир да тылы энчирэппэккэ тэнигэ үтүктэн, ыллаһан испит. Ит Ити икки ардыгар Бабыат дьиэтигэр тиийэн кэабит, оҕуһун ыллыырын токтоппокко эрэ, кыбыыны буллараат да, дьиэтигэр киирэн салгыы ыллыы олорбут, Сонно да Былыт кыыһа ыллаһарын тохтоппотох, Онтон ыксаан Бабыат ынах сүөһүнү кутуругун унуоҕуттан саҕалаан хоолдьугун, куонньаарын уҥуоҕун ааҕан субуруппут: «Булдьур-кулдьурук кутурук уҥуоҕа, халдьыр-халдьырык хаалдьык уҥуоҕа, кутурук унуоҕун иһинэн хаалдьык уҥуо- ҕа, хаалдьык уҥуоҕун иһинэн кутурук унуоҕа», диэн түргэн- түргэнник этэн лабыгыраплытыгар Былыт кыыһа: «Улуу күтүр туох-туох диирий?» диэбитигэр, Бабыат Макаров: «Уруй! Кыай- дым!» - диэт, уна илинтин өрө уунарын кытары Былыт кыыһа ылласпакка тохтоон хаалбыта үһү. Онтон ыла Таатта биллэр олонхоһуттарын ортотугар: «Хайа, доҕоор, сэрэнэн ыллаа, олонхолоо эрэ, били Дьүлэй аатырар Бабыат Макарабын кытары Былыт кыыһа ылласпытын курдук ыллаһа сылдьаарай». - диэн сэрэтэр, элэктиир өс хоһооно үөдүйэ сылдьыбытын, хам-түм да буоллар, оҕонньоттор сэһэннэриттэн истэр этим. Билигин да Дьүлэй ытык кырдьаҕастара Бабыат Макаров үтүө аатын-суолун бэрт дириҥ ытыктабылынан ахтыһан, санаһан ааһаллар уонна кини аатынан киэн туттуохтарын тутталлар. Ааспыт олохторун үтүө үгэстэрин ыччаттарыгар иҥэрэ сатыыллар. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара agypmeq7nkvjjsa0tlz3tcmywu5we07 0 1598 7682 7681 2022-06-07T05:50:33Z Стеллаааааа 698 7682 wikitext text/x-wiki '''Лоҕуй Киргиэлэй''' (Таатта олоҥхоһута) Лоҕуй Киргиэлэй — Павлов 1-кы Игидэй нэhилиэгэр, Бэрээйи сиригэр «Сатаҕай» алааска олорбута. Кыра уонна уhун Ньукулаабалар аҕаларын быраата. Кытархай хааннаах, ньолойбут уhун сирэйдээх, улахан, бөдөн-садан оҕонньор эбит үһү. Ааспыт үйэ бастакы аҥарыгар төрөөбүт уонна революция быдан иннинэ өлбут. Кини хастыы да хонукка ылланар хас да олоҥхону билэрэ, олортон дьон ордук таптаан, сөбүлээн, тоҕус түүннээх күн тохтообокко тохсус олоххо диэри олоҥхолонор, «Айыы Сабардаан» олоҥхону истэллэрэ. Лоҕуй Киргиэлэй олус үтүө олоҥхоhут эбитэ үhү. Ыалтан ыалга, нэhилиэктэн нэhилиэккэ, оннооҕор туора улуустарга тиийэ ыҥырыыга, мааныга тиэллэ сылдьан олоҥхолуура. Баай Оруоhуттар сайыҥҥы улахан, киэҥ түмсүүлээх ыhыахтарыгар ыҥырыллан олоҥхолуура, ыллыыра. Былыргы саха ырыаларын элбэҕи билэрэ. Оннооҕор улахан түмсүүлээх, элбэх киhилээх сахалыы үҥкүүгэ, оhуохай курдук ырыа тылын, кинилэр хамсаныыларыгар сөп түбэhиннэрэн этэрэ. Былыргы саха остуоруйаларын, чабырҕаҕы, таабырыны да дэгиттэр элбэҕи билэрэ. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория: Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара am1jzi6sykm3mz0fla5k33i2nlnm5tt 0 1599 7679 7675 2022-06-07T05:44:50Z Sasha gerasimov 20083 694 7679 wikitext text/x-wiki ''' Чонтуунап Арамаан''' (Таатта олоҥхоһута) Айыы аймахтарын алтан айаҕынан араҥаччыласпыт, күн улуустарын күндү көмүс күөмэйинэн көмүскэспит, орто дойду олоҕун - дьаһаҕын олоҥхотунан хоһуйбут, Таатта биир талыы ырыаһыта, ытык мааны кырдьаҕаһа Чонтуунап Арамаан ( Андросов Роман Семенович — 1863— 1944 с ) Баайаҕаҕа, бастаан «Хамыстаахха» — «Миитэрэй Алааһыгар», арыый кэлин (Улахан алааска) олорбута. Түөрт оҕону улаатыннаран, олох киэҥ аартыгар үктэннэрбитэ. Ырыанан, олоҥхонон бэрт эдэр сааһыттан идэтийбитэ. Инньэ гынан сайыҥҥы улахан түмсүүлээх ыһыахтары аһыыга ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан ыллыыра-туойара, алгыыра даҕаны, Оччолорго, Баайаҕа нэһилиэгэр, кинини кытары тэҥҥэ туойсар, олоҥхолоһор киһи суох буолан, аҥардастыы аатырбыта-суолурбута эрээри көрсүөтэ, сэмэйэ бэрт буолан, эккирэтиһэн туран ыллаабатах. Олус намыын, намылхай, дьикти кэрэ дьырылас куоластааҕа. Қини ыллыыр куолаһа атын ырыаһыттартан чыҥха атын, исиһиттэн киһини абылыыр күүстээх, киэҥ-куоҥ, дириҥ, үрдүк лирическэй иэйиилээх буолан, дьон болҕомтотун бэйэтигэр магнит курдук тардар уратылааҕа. Дьэ ол иһин, дьоннор Чонтуунап Арамаан хаһан, ыллыырын эрдэттэн чуҥнаан билэ сатыыллара. Сайын кэлэрин кэтэһэр курдук кэтэһэллэрэ. Кини уутуйан ыллаатаҕына дьоннор туох баар күннээҕи эрэйдэрин-буруйдарын, кыһалҕаларын, оннооҕор ыарыһахтар ыалдьар ыарыыларын да умнан туран абылаппыттыы аҥаарыһан олорон иһиллииллэрэ. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]] ==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара jjwhsbh0y9k9fhes9qo6k9rfvf7pyeu 0 1600 7678 7677 2022-06-07T05:38:36Z Оьуобай 696 7678 wikitext text/x-wiki '''Улуу Кээмпэс-Таатта Олоҥхоһуттара''' Ааспыт үйэ бастакы аҥарыгар, Дьүлэй нэһилиэгэр Улуу Кээмпэс диэн Одун Хаантан оҥоһуулаах, Дьылҕа Хаантан ыйаахтаах сүдү олонхоһут киһи олорон ааспыт эбит. Хомойуох иһин, кини олорон ааспыт кэмэ эрдэтэ бэрт уонна бэйэтэ эдэр соҕус сааһыгар өлбүт буолан, дьиннээх аата суола кыайан чуолкайдаммата. Улуу Кээмпэс бэйэтин элбэх ахсааннаах олонхолоруттан (кини 20-тэн тахса олонхону ыллыы ра) өлбөт-сүппэт «Ньургун Боотур» олонхотун биир дойдулааҕар Бабыат Макаарапка биэрэн, уһуйан өлбүтэ үһү диэн сурах-садьык баар. {{Q|Андросов Е.А |Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта Олоҥхоһуттара]] pqhvhlfux579hol33x4n2trm7z8ed03 0 1601 7680 2022-06-07T05:47:59Z Бырдык 697 ' '''Килээпир Ньукулай''' Таатта олоҥхоһуттара бары сүгүрүйэр, ытыктыыр киһилэрэ этэ. Кини ааспыт үйэ иккис аҥарыгар төрөөн-үөскээн, аатыран-суолуран, олорон ааспыта. Толору аата Қилээпирэп Ньукулай Баһылайабыс. Ытык Күөл илин куулатыга...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7680 wikitext text/x-wiki '''Килээпир Ньукулай''' Таатта олоҥхоһуттара бары сүгүрүйэр, ытыктыыр киһилэрэ этэ. Кини ааспыт үйэ иккис аҥарыгар төрөөн-үөскээн, аатыран-суолуран, олорон ааспыта. Толору аата Қилээпирэп Ньукулай Баһылайабыс. Ытык Күөл илин куулатыгар «Араҥаска» олорбута. Сатала суох элбэх, 40-ча олоҥхону уларыта-тэлэритэ сылдьан толороро. Тиһигин быс- пакка кэриэтэ элбэх ахсааннаах ыҥырыыларга сылдьан ыллыыра. Инньэ гынан бэйэтин кылгас олоҕун бүтүннүүтүн олоҥхоҕо анаабыта. Ардыгар ыраах туәра улуустарга ыҥырыллан олоҥ- холуура. Өрүс илин эҥэринээҕи улуустар улуу олоҥхоһуттарын кытары хаста да күөн-көрсөн, ыллаһан, куруутун кыайыылааҕынан тахсара үһү. Қини Чурапчы Алаҕарыгар олохтоох, эмиэ аар- саарга аатырбыт улуу олоҥхоһуту - Сыҥсый уола Ырыа Охо- нооһойу кытары балайда өр хатыһан олоҥхолоспута биллэр. Сити кэнниттэн кини улууһугар, нэһилиэгэр адьас илэ таҥара сылдьа- рын курдук, аҥардастыы аатырбыта, соҕотохтуу сураҕырбыта. Кини истиэхтэн эриэккэс, хайдах эрэ кыталык кырыымпа курдук кыҥкынас куолаһыгар маарынныыр куоластааҕа үһү. Онту- катын араастаан уларытан-тэлэритэн, үрдэтэн-намтатан, үөрдэн- сонньутан, ытатан-соҥотон ыллаатаҕына, хайа да бэйэлээх киһи сатаан тулуйан истибэтэ үһү диэн кэпсииллэрэ. Кини олоҥхоло- руттан ордук таптаан «Дьулуруйар Тойон Ньургуну», «Эрэй-буруй аргыстаах Эрбэхтэй Бэргэни», «Эрэйдээх-буруйдаах Эр Соҕотоҕу», «Кыыс Кыталыгы» уо. д.а. олоҥхолотоллоро. Арыый сэниэ баай ыалларга кыра бурдукка, арыыга олоҥхолуура уонна онон оҕоло- рун, ойоҕун иитэн олорбута. Олоҥхотун сирин-дойдутун, отун- маһын эмиэ олус уустаан-ураннаан, дьүһүннээн-бодолоон, өҥнөөн- кырааскалаан этэрэ. Этэр тыла-өһө да туох да иҥнигэһэ суох уу сүүрүгүнүү дьурулуччу-кудулуччу буолара. Олоҥхолуу тиийбит ыалыгар бэйэтин 40-ча олоҥхотуттан хайатын толорорун бэйэ- лэригэр талларара. Килээпир Ньукулай 40-ча олоҥхотуттан уончата үстүү түүн- нээх күн тохтообокко олоҥхолоноллоро үһү диэн кэпсииллэр. Олор- тон биирдэстэрэ «Дьурулуйар Тойон Ньургун» олоҥхо. Оттон Хаар маҥан аттаах халлаан уола Хаарылла Мохсоҕол» олоҥхону тоҕус олоххо диэри дабатан олоҥхолуура үһү.Кини кэргэнэ Феврония Григорьевналыын, Мавра уонна Евдокия диэн кыра саастаах кындыа кэрэ кыргыттарыныын олор- дохторуна, 1888 89 сыллар кирбиилэригэр кыһын, аатырар хара оспа ыарыы турбута. Бу Чурапчы, Таатта сүүһүнэн ахсааннаах дьонун сор суоллаабыт хара дьайдаах сүдү ыарыы-өлүү Қилээ- пир Ньукулайы эмиэ тумнубатаҕа. Ол түмүгэр кини, 1889 сыллаах- ха тохсунньу 8 күнүгэр, баара-суоҕа 45 сааһыгар сылдьан, сар- сыарда эрдэ үрүлүйэр үрүҥ тыына быстыбыта. Ити сарсыарда- тыгар, тохсунньу томороон тымныытын аан туманын быыһынан, са- ҥардыы тахсан эрэр күн саһарҕатын толонун туһаайыытынан, Қилээпир олорор сирин үрдүнэн, кыырай маҥан халлаан кырсы- нан туналҕан маҥан дьүһүннээх аарыма улахан хотой кыыл ар- гыый аҕай кырыйа көтө сылдьан, ис-иһиттэн иҥиэттэн, хатан, чаҕаан куолаһынан чаҥыргыы-чаҥыргыы үс төгүл эргийэ элиэ- тээн баран, ыыс-быдаан туман быыһынан, ыар-ынчык ыарыыга ылларбыт киһилии аргыый аҕай кынатынан сапсынан тус илин диэки түһэ турбута үһү диэн Ытык Күөл ыырыгар олорор кыр- дьаҕастар сипсиһэн кэпсэтэллэрин истэрим.Оттон бу хаһан да, ханна да буолбатах дьикти, дьиибэ түбэл- 1эни дьиэтин таһыгар туран көрбүт, Ытык Күөл оччотооҕу олох- тооҕо, Хоҳуолай Бүөтүр уус аҕата Лөгөнтөй Боссокуоп оҕонньор дьиэтигэр төннөн книрэн, сүрдээх баҕайытык өтө тыынан баран; «Оо, доҕоттоор, Қилээпир Ньукулайбыт барахсан, арааһа үрүҥ тыына дьэ быһынна быһыылаах, Үрүҥ Айыы Тойон аһыытын-аба- тын биллэрэн, аарыма улахан, хаар маҥан хотой буолан, бэйэ- тинэн кэлэн ис-иһиттэн саҥа таһааран чыҥырҕаан-чаҥырҕаан, ытаан-соноон барда ээ», - диэн баран, ол күнү быһа оронуттан турбакка сыппыта үһү. Онтон ылата Қилээпир Ньукулайы Одун хаантан оҥоһуулаах, Дьылҕа хаантан ыйаахтаах, Үрүҥ Айыы Тойонтон үүдэһиннээх улуу да олоҥхоһуту айылҕа барахсан айан бараахтаабыт эбит диэн дьэ итэҕэйбиттэрэ үһү. Аҕалара өлбүтүн кэннэ ийэлэрэ Феврония улахан кыыһын дуомун Мавраны Баттаанай Дьаакып уола Быыпсай Уйбааҥҥа (Слепцов), Ытык Күөл соҕуруу өртүгэр «Улахан сайылыкка» олохтоох баайга, илин-атах үлэһитинэн, быһата хамначчытынан биэрэргэ күһэллибитэ. Мавра ситэн-хотон, Орда Большаков диэн киһиэхэ эргэ тахсыбыта. Кини, биирдэ эмэтэ да буоллар, туу- йулуннаҕына, чуҥкуйдаҕына тыынын таһааран дьэгдьийээри дьы- рылас, намыын, сэмэй куолаһынан олус бэркэ ыллыыра-туойа- ра. Олоҥхолообут сураҕа иһиллибэт.Оттон иккис кыыс Дьэбдьиэ Мунньаҥныырап (Никитин) диэн киһиэхэ эргэ тахсыбыта. Хомуска, ыллыы-ыллыы, туохха да сатала суох үчүгэйдик, хомоҕойдук оонньуура үһү. Икки кыыс иккнэн, кэмчи да соҕус буоллар, оҕолонон-урууланан, билигин кинилэр урдустара Ытык Күөлүнэн, Амманан, Кириэс Халдьаайынан бытанан, тарҕанан олороллор. Онон Қилээпир Ньукулай аата-суола, тымыра-сыдьаана эстибэккэ-быстыбакка күн бүгүнүгэр диэри салБанан бара турара биһигини, былыргылыы үтүөнү-кэрэни, кэскил- лээҕи кэрэхсээччилэри, кэрэһэлээччилэри үөрдэр, сэнээрдэр даҕаны. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара asif3oeve00oz47cugtfo8hvgcnyedz 0 1602 7685 2022-06-07T06:07:57Z HalanTul 17 HalanTul [[Күөх Өндөрөй XIX]] сирэй аатын маннык [[Күөх Өндөрөй]] уларыппыт 7685 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Күөх Өндөрөй]] ams4ab62tfxlzp3ae54ijajcp7s4u8j 0 1603 7686 2022-06-07T06:11:53Z Стеллаааааа 698 ''''Иван Елисеевич Кулаковскай''' - Оонньуулаах Уйбаан 11-с Дьохсоҕоҥҥо (Сиэллээх нэhилиэгэ) 1866 сыллаахха «Уучай» диэн сиргэ орто сэниэ ыалга төрөөбутэ. Оонньуулаах оҕо сааhа лаппа ааhан, ойох ылар, кэскил тэринэр кэмэ-кэрдиитэ тирээн кэли...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7686 wikitext text/x-wiki '''Иван Елисеевич Кулаковскай''' - Оонньуулаах Уйбаан 11-с Дьохсоҕоҥҥо (Сиэллээх нэhилиэгэ) 1866 сыллаахха «Уучай» диэн сиргэ орто сэниэ ыалга төрөөбутэ. Оонньуулаах оҕо сааhа лаппа ааhан, ойох ылар, кэскил тэринэр кэмэ-кэрдиитэ тирээн кэлиитэ Чөркөөхтөн (111-с Дьохсоҕон) Биэскэлэй кыыhа Дьэбдьиэ диэн Охотиннар кыыстарын кэргэн ылаат, эhэтин, аҕатын саҕаттан дойдутугар, «Амыдай» алааска көнөн тахсыбыта. Онно кыhыннары-сайыннары, ханна да көспөккө, дылы өлүөр олорбута. Оонньуулаах Уйбаан, кэргэнин дьиэтигэр сүгүннэрэн аҕалан, сэргэтин таhыгар тохтотон туран: «Биэскэлэй Бүөтур обургу киhи эрэ буоллар, миигин ыал устун кыайан ыыппакка, кыыhын син ойох биэрэн, сэргэм төрдугэр тупэттэрэн саатта ээ»,— диэн кынна оҕонньор кыыhын иhин наhаа элбэх сулууну, манньаны ылбытыттан абаланан саҥа аллайбыта үhү. Кинилэр соччо уhуна да суох буоллар бэрт эйэ дэмнээх олохторун устатыгар Баhылай, Тэрэпиэн диэн икки уолу, Дьэбдьиэ, Биэрэ диэн икки кыыhы төрөтөн, иитэн, көрөн-харайан, киhи-хара, ыал оҥортообуттара. Оонньуулаах Уйбаан бэйэтин аатын курдук наhаа үтүө-көнө, судургу, эйэҕэс майгылаах-сигилилээх киhи этэ. Кини оҕону кытары оҕо, дьахтары кытары дьахтар курдук, барыларын кытта биир тэҥҥэ сыhыаннаhарын иhин, кинини дьоно-сэргэтэ олус ытыктыыра, сөбулуурэ диэн билиҥҥэ диэри уос номоҕо буолан сыл- дьар. Кини олоҕор «Амыдай» алааска биир сытыары салҕааhыннаах дьиэни, биир саха дьиэтин туттан олорбута. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта Олоҥхоһуттара]] 6vmn175yw5kuur5zjuesywbcyxb2hag 3 1604 7688 2022-06-07T06:23:08Z Эрчим 699 ' '''Испии Тарааһап-Таатта олоҥхоһута''' Испии ТарааЬап эмиэ купа5ана суохтук олонхолуура, ол эрээри олонхотун сирин-уотун, отун-маһын убайын курдук кыайан ситэрэн-хоторон, ойуулаан эппэтэ үһү. Ол да буоллар убайыттан тэйиччи нэһилиэктэ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7688 wikitext text/x-wiki '''Испии Тарааһап-Таатта олоҥхоһута''' Испии ТарааЬап эмиэ купа5ана суохтук олонхолуура, ол эрээри олонхотун сирин-уотун, отун-маһын убайын курдук кыайан ситэрэн-хоторон, ойуулаан эппэтэ үһү. Ол да буоллар убайыттан тэйиччи нэһилиэктэргэ баран олонхолоото5уна дьон кэмэ суох кэрэхсээн истэллэрэ диэн о5онньоттор дой5охтоһоллорун истэрим. Олон- холуур олонхолоро да уксэ убайын киэннэрэ буолара үһү. Бэйэтэ өйүттэн төкүнүтэ сылдьан, таптаан дьонно-сэргэбэ ыллыыр олонхото «Кыыс Кыскый-даан Хотун» диэн син балайда ходьох курдук, киһи сэнээрэн, таттаран истэр олонхолоо5о диэн иһиллэр. Кини убайыттан бэрт а5ыйах сыл балыс буолан утуу-сабаа өлбүттэр. {{Q|Андросов Е.А|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта Олоҥхоһуттара]] s1yx6bw0miubt6vx8lripka3gr4h402 0 1605 7689 2022-06-07T07:17:01Z Эрикпинигин 700 ''''Миинэ уола Дьөгүөсэ''' (Таатта олоҥхоһута) Миинэ уола Дьөгүөсэ (1855—1934 сс). Кини олорон ааспыта олоҕун кэмэ Көстөкүүн Оpyohуну кытары бииргэ алтыҺан ааспыта. Кини Дьүлэй наҺилиэгэр «Таалалаах» уонна «Көлүйэ Сайылык» диэн сирдэргэ олорб...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7689 wikitext text/x-wiki '''Миинэ уола Дьөгүөсэ''' (Таатта олоҥхоһута) Миинэ уола Дьөгүөсэ (1855—1934 сс). Кини олорон ааспыта олоҕун кэмэ Көстөкүүн Оpyohуну кытары бииргэ алтыҺан ааспыта. Кини Дьүлэй наҺилиэгэр «Таалалаах» уонна «Көлүйэ Сайылык» диэн сирдэргэ олорбута. Миинэ уола Дьөгүөсэ олоҥхолуурун, ыллыырын-туойарын таҺынан ahapa элбэх былыргы сэҺэннэри, номохтору, уҺуйээннэри билэрэ. Кырдьан баран олоҥхолуурун тосту бырахпыта. Араас нуучча да, саха да остуоруйаларын эмиэ нahaa элбэҕи билэр эбит. Холобур, «Тумаал куораттаах Турнуой ыраахтааҕы уола сурук билиэттээх Суут Сиилинэй», «Аар Тумаар ыраахтааҕы аҕалаах, Хахай Мииссэр эмээхсин ийэлээх, Кэрэкэмиит Таарабыс эдьиийдээх, Сэкириэтэм Суөдэрэбинэ сиэстэрэлээх Аар Таарабыс бухатыыр» диэн курдук, уонна онтон да атын остуоруйалары остуоруйалыыра. Кини остуоруйалара көннөру тылынан буолбакка, уус-уран тылынан, элбэх эпитеттэри, тэҥнэбиллэри, гиперболары туттан кэпсэнэллэрэ. Холобур, «Уот cyohун курдук суостаах, кун килбиэнин курдук килбиэннээх Уруҥ ыраахтааҕы олорбута үhү» диэн. Нуучча былиналарын, Илья Муромец, Добрыня Никитич, Алеша Попович тустарынан эмиэ кэпсиирэ. Нуучча да литературатыттан элбэҕи билэрэ. Оннооҕор А.К.Толстой «Князь Серебряный» диэн романын, Наполеон Бонапарт тустарынан эмиэ элбэҕи кэпсиирэ. Петр Первэй, Суворов, Кутузов, Скобелев генерал тустарынан дириҥник билэрэ. Бу ончу «а» да буукубаны билбэт уөрэҕэ суох саха киҺитигэр сөҕүмэр билии-көрүү. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] t5bm1rmp5hgvoh41j9dl63mg44djaio 0 1606 7761 7694 2022-06-17T06:48:42Z HalanTul 17 7761 wikitext text/x-wiki '''Николай Тихонович Абрамов''' — Таатта олоҥхоһута. Тааттаттан биир эрдэтээги биллэр олонхоһуттар ахсааннарыгар Николай Тихонович Абрамовы киллэрэллэр. Кини 1820 сыллаахха Дьүлэй ууһугар «Кулуһуннаах» алааска төрөөбүтэ. Аҕата Тихон Григорьевич Абрамов нэһилиэгэр икки болдьоххо кинээстээбитэ. Бороҕонтон, Суотту нэһилиэгиттэн саха өйдөөҕүнэн, бөлөһүөгүнэн биллибит Сэһэн Ардьакыап кыра кыыһын ойох ылан, үс уолу Ньукулайы, Миитэрэйи уонна Хабырылланы төрөппүттэрэ. Кинилэртэн Ньукулай кэлин улаатан баран нууччалыы кыра үөрэхтэммитэ. Илин эҥэргэ суох саха былыргытын диринник билэр улуу сэһэнньит, ырыаһыт, олонхоһут киһи буолбута. Кини өрүс илин эҥэринээҕи улуустар былыргыларын адьас кинигэни ааҕа олорор курдук кэпсиирэ, сэһэргиирэ үһү. Инньэ гынан атын улуустар арыыйдалара олонхолоһо, сэһэн истэ Дьулэйгэ, Ньукулай Абрамовка кэлэллэрэ. Манна даҕатан аҕыннахха Таатта олонхоһуттара «Ньургун Боотур» олоҥхону бэйэ бэйэлэрин үтүктүспэккэ, тус-туспа уонча араас варианынан олонхолууллара. Ньукулай Абрамов курдук сүдү сэһэнньит, олонхоһут, билгэһит уонна нэһилиэгэр кырата суох өҥөлөөх дьоннор урут да, билигин да тарбахха эрэ ааҕыллар, аҕыйахтар. Оттон кини инитэ Миискэ Абрамов Аал Луук маһы оҥорторон, сахалар ааттарын уйэтиттиспитэ да кырата суох өҥө дуу дии саныыбыт. {{Q|Адросов Е.А|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Олоҥхоһуттар]] e03t45ygfujb0tk5i15vqal03ye2lwy 0 1607 7695 2022-06-08T08:54:05Z HalanTul 17 HalanTul [[Николай Тихонович Абрамов]] сирэй аатын маннык [[Абрамов Николай Тихонович]] уларыппыт 7695 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Абрамов Николай Тихонович]] 0svt4m19zw63kw281ajer6y6ius6ozn 0 1608 7702 7701 2022-06-08T10:02:55Z HalanTul 17 7702 wikitext text/x-wiki '''Өһүргэтии''' — ким эрэ [[Дьоһун|дьоһун]]ун түһэрии, кинини [[Ытыктабыл|ытыктаабаккын]] биллэрии. {{Q|Хаһан эмит доҕоргун эбэтэр билэр киһигин мээнэ тыллаһан кэбиһэн алҕас өһүргэппиккин санаа эрэ. Толкуйдаа, кини тоҕо өһүргэммитэ буолуой? Өскөтө ол кэнниттэн сыһыаҥҥыт мөлтөөбүт буоллаҕына, толкуйдаа. Хайдах гынан иллэһиэххэ сөбүн. — Өйдөөтүм, ол эрээри хайыыбыный? Өйдөөн кэбис. Умнума!!! '''Маннык гыныма:''' Доҕоргор этимэ: "Кыра оҕо курдук буолума, хайдах кыра аайыттан өһүргэниэххэ сөбүй?" Доҕоргор этимэ: "Чэ, уоскун чорботон бүт, хайа муҥун, иллэһиэххэ!" Доҕоргор этимэ: "Чэ, мин туспунан эмиэ туох эмит күлүүлээҕи эт". '''Маннык гыныахха сөп:''' Доҕоргор эт: "Баалаама дуу, эйигин өһүргэтиэхпин баҕарбатаҕым ээ". Доҕоргор эт: "Дьэ өйдөөтүм, хайдах курдук эйигин хомоппуппун. Онтон наһаа кыбыһынным". Доҕоргор эт: "Мантан инньэ эн тускунан (күлүүлээҕи) кэпсиирбэр бастаан эйигиттэн ыйытар буолуом. Көҥүллээтэххинэ эрэ кэпсиир буолуом".|Ааптар=[[Зверева Нина]], Иконникова С., Сторителлинг. Как стать популярным и легко заводить друзей. - М. Клевер-Медиа-Групп, 2020. — 152 с.: ил.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gisuroqhu8oftyz6suqaz4s2xxl6lk8 0 1609 7703 2022-06-08T12:05:41Z Бырдык 697 ''''Мария Николаевна Ионова-Андросова''' (Таатта олонхоһута) туһунан кэлин сылларга төһө да элбэхтик сурулуннар, кини Таатта дьахталларыттан биир бастыҥ олоҥхоһут буоларын быһыытынан аҕыйах тылынан хайаан да ахтан-санаан ааһар иэстээх...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7703 wikitext text/x-wiki '''Мария Николаевна Ионова-Андросова''' (Таатта олонхоһута) туһунан кэлин сылларга төһө да элбэхтик сурулуннар, кини Таатта дьахталларыттан биир бастыҥ олоҥхоһут буоларын быһыытынан аҕыйах тылынан хайаан да ахтан-санаан ааһар иэстээхпит. Қини 11-с Игидэйгэ «Ити- мээйи» алааска 1866 сыл диэки Петровтар диэн быстар дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ. Төрөппүттэрэ кыыс кыра саастааҕар оспа ыарыыга быстыбыттар. Онон чороҥ тулаайах хаалбыт Маайа кыыһы абаҕата Күүгэс Ньукулай (Николай Петрович Петров) кэргэнинээн Степанида Яковлевналыын иитэн-аһатан улаатыннарбыттара. Мария Николаевна сааһын ситиитэ, аһыыр, иитиллэр кыһалҕат- тан Уолба баайа Симон Васильевич Слепцов акаары уолугар эргэ тахсарга күһэллибитэ. Кэргэнинээн балтараа эрэ сыл бииргэ олор- буттара. Кэргэнэ эмискэ ыалдьан өлөрүн кытта, тойоно Уолба баайа кийиитин Марияны аны Уолба иккис улуу баайа Гаврил Афанасьевич Андросов акаары сиэнигэр сыыттаан эргэ биэрбит. Иккис кэргэнинээн икки сылы кыайбат кэм устата бииргэ олор- буттарын кэннэ кэргэнэ хам туттаран өлөн хаалбыт. Онон Мария Николаевна Слепцова Андросова диэн араспаанньаламмыта. Мария ити курдук Уолба баайдарыгар кийиит буолан олорон, хамначчыт кэриэтэ сылдьыбыта, баайдар туох баар үлэлэрин барытын үлэлээбитэ. Оннооҕор сайынын ыраах айаҥҥа ындыы көтөхсөн тахсыһара.Мария Николаевна икки эрэ иккиэн өлбүттэрин кэннэ, кини айылҕаттан сөҕүмэр талааннаах олоҥхоһут, ырыаһыт идэлээҕин билэн, политссыльнай В.М.Ионов кэргэн ылан, кэлин сыылкатын болдьоҕо бүтүүтэ Санкт-Петербург куоракка илдьэ барбыта, кинилэр хас да оҕоломмуттара. Олортон Ольга Всеволодовна Ионова биллэр ученай буолбута. Қини ийэтэ төрөөбүт-үөскээбит Саха- тын сиригэр кэлэн, сэрии сылларын арыый инниттэн саҕалаан балайда элбэх научнай үлэлэри суруйан барбытын туһунан билигин ким барыта билэр.М.Н.Ионова-Андросова «Қүл-күл оҕонньор уонна Силлирикээн эмээхсин» диэн толору уонна сэттэ ситэтэ суох олоҥхолорун суруйтарбыта. Қини Иван Николаевич Оросин, Евдокия Қонстантиновна Оросина, Роман Александров курдук саха уус-уран айым- ньытын бары жанрдарын хабан, элбэх баай матырыйаалы хомуйан, Э.К.Пекарскайга биэрбитэ биллэр.Хабаровскай кыраай уонна Амурскай уобалас аҕыйах ахсааннаах норуоттарын олохторун-дьаһахтарын, культураларын, ойуун- нааһыннарын чинчийэн үөрэппит аатырар этнограф, профессор Лев Яковлевич Штернберг 1926 сыллаахха Ленинградка М.Н. Ионова-Андросованы көрсөн, кэпсэтэн баран, бу курдук суруйбута: «М.Н.Ионова (Андросова) интеллигентная 67-летняя якутка, проведшая большую часть своей жизни среди своего народа и интимна знакомая со всеми сторонами жизни якутов в течении многих лет она была информатором своего мужа, известного якутолога B. И.Ионова. Ее показания, написанные ею на якутском языке, переведены по-русски, любезно предоставлены для меня составителем якутского словаря Э.К.Пекарским».М.Н.Ионова-Андросова олорбут сытыары, нууччалыы тутуулаах сайылык дьиэтэ «Итимээйиттэн» көһөрүллэн, Чөркөөхтөөҕү политесылка мемориальнай музейыгар көрүүгэ турар. Мария Николаевна бэйэтэ сэрии сылларыгар Казахстаҥҥа эвакуацияҕа олорон, 1944 сыллаахха өлбүт сурахтааҕа. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара i9qr1ufqs3cjrt4mha9x979gd19cso9 0 1610 7704 2022-06-08T12:11:02Z Стеллаааа 702 ''''Иван Саввич Христофоров''' (Таатта олоҥхоһута) - Тута сөрөөн, туран туойарынан, хото тутан хоhуйарынан, ылламнык ыллыырынан, эриэ-дэхситик этэринэн аатырбыт Этэҥкэс Сааба уола Этэҥкэс Уйбаан диэн олоҥхоhут баара. Этэҥкэс Уйбаан — Иван...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7704 wikitext text/x-wiki '''Иван Саввич Христофоров''' (Таатта олоҥхоһута) - Тута сөрөөн, туран туойарынан, хото тутан хоhуйарынан, ылламнык ыллыырынан, эриэ-дэхситик этэринэн аатырбыт Этэҥкэс Сааба уола Этэҥкэс Уйбаан диэн олоҥхоhут баара. Этэҥкэс Уйбаан — Иван Саввич Христофоров Баайаҕаҕа Соҕуруу Лампаҕа төрөөн-үөскээн, күнүн сиригэр күндү-көмүс күөмэйинэн көнүл көччүйэн, олох олорон ааспыт киhи этэ. Кини аҕатын, эhэтин саҕаттан, удьуордаан туран, дьиэлэригэр — уоттарыгар ырыаhыттары, олоҥхоhуттары ыалдьыттатан ыллатар. хоноhолотон олоҥхолотор үтүө үгэстээхтэрэ үhү. Инньэ гынан Этэҥкэс Уйбаан оҕо эрдэҕиттэн олоҥхоҕо умсугуйбута, ырыаҕа ылларбыта диэн кэпсииллэрэ. Этэҥкэс Уйбаан кэлин улаатан, ойох ылан баран, эмиэ ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан олоҥхолуур угэстэммит. Кини уутуйан олоҥхолоотоҕуна долбуурга иҥнэри ууруллан турар тимир алтан иhиттэр кытары ыллаhар курдук биир кэм лыҥкынаhа-лаҥкынаhа турар буолаллара. Этэҥкэс Уйбаан таптаан ыллыыр олоҥхолоро «үөhэттэн өрүттээх үрүн Уолан бухатыыр», «Ала дьоруо аттаах айыы уола Алыhын Боотур» диэннэр. Кини бэйэтин олоҥхолуур уоругар, ыллыыр абыгар улахан уолун Маппыйы оҕо эрдэҕиттэн уhуйан эмиэ үтүө олоҥхоhут онорбута. Этэҥкэс Уйбаан олоҥхолорун айыыларын, абааhыларын бухатыырдарын, ону тэнэ Айыы да, абааhы да дьахталларын куоластарын үтүктэн, эҥин-эгэлгэ дьикти тус-туhунан куолаhынан уларыта-тэлэритэ сылдьан ыллаан-туойан эҥсэлиттэҕинэ, дьон эттэрин сааhа аhыллан, куйахалара күүрэ олорон истэллэрэ. Кини этэр тыла эриэ-дэхси имигэhэ, олоҥхотун сирин-дойдутун да ситэрэн ойуулуура үгүс атын олоҥхоhуттартан чыҥха атын этэ диэн,кини олоҥхотун истибит дьон сөҕөҥ-махтайан кэпсэтэллэрин, бука, үгүстүк истибитим буолуо. Эhэтин уонна айбыт аҕатын удьуордаан буолуо, билигин Боробулга олорор Иван Матвеевич Христофоров эдэригэр, 1957, 1959 сыллаардааҕы бастакы ыччат фестивалларыгар сахалыы «дьэ-буо» ырыалары толорууга билигин аатырар Гавриил Колесовтыын күрэстэhэн ыллаан, иккиэннэригэр кыайан турардаах. Оччолорго, фестивалга мустубут дьон, Иван Матвее- вич ыллыырын-туойарын адьас батыhа сылдьан истэллэрэ, тыл-өс тиийэринэн хайгыыллара, арбыыллара. Баҕар, ол сэтигэр буолуо, Иван Христофоров ыллыыр дьоҕурун салгыы сайыннарбакка, дьарыгырбакка эрдэ быраҕан кэбиhэн, айылҕа барахсан маанылаан бэрсибит күндү көмүс куолаhын көппөҕүрдээх, хаалларан олордоҕо. Этэҥкэс Уйбаан уйгулаах олохтоох туруу бараан дойдутуттан 1940 сыл диэки сэттэ уон сааhын ситэ туолбакка олорон арахсыбыта. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] lxa9i89iou57t2rr7dthv68ncon16yo 0 1611 7732 7705 2022-06-09T07:10:25Z Бырдык 697 7732 wikitext text/x-wiki Ыачаан баай уола '''Солко Уйбаан - Иван Васильевич Андросов''' (1835 -1915 сс.) уруккутунан 1-й Игидэй, билиҥҥитинэн Баа- йаҕа нэһилиэгэр «Кураанах», «Ампаардаах» диэн алаастарга тө- рөөн-үөскээн улааппыта. Ыачаан: Тиэхээн, Кэрбилэ Қирилэ уонна Уораҕайдаах Ылдьаа диэн дьоннору кытары бииргэ төрөөбүтэ. Солко Уйбаан бэрт эдэр сааһыттан нэһилиэгин олоҥхоһуттарын олоҥхолорун, ырыаларын батыһа сылдьан иһиллиир үгэстээх буо- лан, сыыйа-баайа кинилэртэн уһуллан, аакка киирбит ырыаһыт, номоххо сылдьар олоҥхоһут киһи буолбута. Инньэ гынан ыалтан ыалга, нэһилиэктэн нэһилиэккэ, улуустан улууска сылдьан, улахан урууларга, ыһыахтарга кэрийэн олоҥхолуур, ыллыыр-туойар үгэс- тэммитэ. Ити курдук кини киэҥ сирдэргэ тиийэ кэрэхсэнэн, атын дайдыларга тиийэ аатыран-суолуран сырыттаҕына, Чурапчы Ала- ҕарын сис баайа Ыстапаан Уйбаанабыс Солуомап: «Аны сайын уруу ыһыаҕын ыһабын, онно мин Сыҥсый уола Ырыа Охонооһой диэн ытык ырыаһыппын кытары Солко Уйбаан кэлэн ылластын», диэн илдьиттээбит. Солко Уйбаан ол улахан уруу ыһыаҕар баран, Сыҥсый уола Ырыа Охонооһойу кытары үс хонукка күрэс был- дьаһан ылласпыта үһү. Онно кинилэр киис кыыл кутуругун кэ- дэриччи туппут курдук кэҥкир хара тыаны, күөх хаарыс солко ырбаахыны наҥначчы кэппит, кыталык маҥан кыргыттары кэккэ- лэһиннэрэн кэбиспит курдук кэрэ, намчы хатыҥ чараҥнары, нуо- лур солко толооннор сирдэрин симэҕин кытары аан дойду хамныырын-харамайын, тылбыйар кынаттааҕын биири да ордорбокко хоһуйан ыллаабыттар-туойбуттар. Бу курдук кинилэр үс хонугу быһа тохтообокко ыллаан бүтүүлэригэр Ырыа Охоноон Солко Уйбаан ыллыыр куолаһын сөрү диэн сөхпүт, хайҕаабыт: «Сахаҕа дэҥҥэ үөскүүр солко курдук нарын-намылхай истиэхтэн кэрэ чуор куоластаах эбиккин гынан баран, этэр тылыҥ ситэ имиллибэтэр да,аатырыаххын аатырбыт ырыаһыт киһи эбиккин. Онон эн аатыҥ бэйэҥ куолаһыҥ курдук Солко Уйбаан диэн буоллун», - диэн сүрэхтээн ыыппыт уонна «ханнык баҕарар ыһыахтарга, урууларга арыый тутта соҕус ыллыыр-туойар буолаар», диэн сүбэлээбит. Бу икки улуу ырыаһыттар кэккэлэһэн олорон ыллаабыт тииттэрэ үс сыл буолан баран, адьас хагдарыйан, кууран хаалбыта үһү. үс Солко Уйбаан саас, хаар үрүҥэ-харата тэҥнэһэн эрдэҕинэ, оҕу- һунан от тиэйэн истэҕинэ дойду иччитэ ыллаһан, оҕонньор онтон тэптэрэн өлбүтэ диэн кэпсииллэрэ. Ханнык олоҥхолордооҕун уонна ырыалардааҕын билигин баар сиэнэ оҕонньор ситэ-хото билбэт, өйдөөбөт, арай «Тоһоҕо төбөтүгэр тоҕуста эргийэр тураҕас дьоруо аттаах Чуубустаан Боотур», «Эрбэх үрдүгэр биэстэ эргийэр элэ- мэс дьоруо аттаах Бэриэт Бэргэн» олоҥхолордооҕо үһү диэн кэпсиир. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара 3kb4ulexufvjym57rzkwop8lhhv6oi6 0 1612 7706 2022-06-08T12:26:44Z Стеллаааа 702 ''''Спиридон Тарасович Павлов''' (Таатта олоҥхоһута) Испии Тарааhап — эмиэ үтүө олоҥхоhут киhи, ааспыт уйэ иккис аҥарыгар, бу уйэ саҥатыгар Бэрээйигэ, «Испии Хомустааҕа» диэн сиргэ олорон ааспыта. үтүө олоҥхоhут эрээри киэҥ сирдэринэн дьа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7706 wikitext text/x-wiki '''Спиридон Тарасович Павлов''' (Таатта олоҥхоһута) Испии Тарааhап — эмиэ үтүө олоҥхоhут киhи, ааспыт уйэ иккис аҥарыгар, бу уйэ саҥатыгар Бэрээйигэ, «Испии Хомустааҕа» диэн сиргэ олорон ааспыта. үтүө олоҥхоhут эрээри киэҥ сирдэринэн дьалбаабатах, кэтит сирдэри кэрийбэтэх олус сэмэй киhи сурахтааҕа. Ол да буоллар, дойдутугар-сиригэр эмиэ ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан олоҥхолуура. Олоҥхонон, ырыанан атын дьон курдук олус үлүhүйэн, батыhан дьарыктамматах. Хас да олоҥхону билэрэ, олортон бэйэтэ таптаан олоҥхолуур олоҥхото «Орто дойду уорҕатыгар тура төрөөбут Тойон Ньургун» сурахтааҕа. Испии Тарааhап киэҥ-куоҥ далааhыннаах, сеҥ, модун, дохсун куоластааҕа. Олоҥхолуур олоҥхолорун үстүү-түөртүү хонугу мэлдьи сыhан-соhон ыллаабат этэ, сөп соҕустук ходьоччу олоҥхолоон бутэрэрэ үhү. Хата ол оннугар үгүс көрдөөх-нардаах тойуктардаах, чабырҕахтардаах буолар этэ диэн кэпсииллэр. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] pcxawm1aqzj2daixxbty6cib6xu7dp1 0 1613 7709 7708 2022-06-08T13:02:12Z Стеллаааа 702 7709 wikitext text/x-wiki '''Күдэн Уйбаан''' (Таатта олоҥхоһута) — Никуянов Дьиэрэннээх үрэбэр «Мэҥэ Баалы» күөл илин баhыгар олорбута. Сайылыга «Илин Хачай» диэн сир. Кинини Э.К.Пекарскай биhирээн туран олоҥхолотор олоҥхоhута эбитэ уhу. Кини хас да олоҥхолордооҕо, олортон «Орто дойдуга тура төрөөбут Оҕо Тулаайах» диэн олоҥхотун бэйэтэ олус сөбулээн олоҥхолуура. Кини ыллыыр куолаhа төhө да соччото суоҕун иhин, олоҥхотун тылын-өйүн ситэрэн, сиэллээн-кутуруктаан имигэстик этэринэн истэр дьонугар наhаа сөбүлэтэрэ. Ырыаны, тойугу да элбэҕи билэрэ. Төhө да ыраах сиринэн ыырданан ыллаабатар, үгүс сирдэринэн үлүhүйэн олоҥхолооботор бэйэтин нэhилиэгин ыалларыгар ымырыыттан ыҥырыыга сылдьан, додо курдук ходьоччу олоҥхолуура үhү. Күдэн Уйбаан 1927 сыллаахха соччо сааhырбакка эрэ 70 сааhыгар сылдьан, олоҥхотун дойдутуттан арахсыбыт. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] 8808waete1dkazhda043zhfm8z18kdn 0 1614 7710 2022-06-08T13:24:14Z Стеллаааа 702 ''''Иван Васильевич Андросов''' (Таатта олоҥхоһута) Солко Уйбаан — Иван Васильевич Андросов (1835—1915 сс.) уруккутунан 1-й Игидэй, билиҥҥитинэн Баайаҕа нэhилиэгэр «Кураанах», «Ампаардаах» диэн алаастарга төрөөн-үөскээн улааппыта. Ыачаан: Ти...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7710 wikitext text/x-wiki '''Иван Васильевич Андросов''' (Таатта олоҥхоһута) Солко Уйбаан — Иван Васильевич Андросов (1835—1915 сс.) уруккутунан 1-й Игидэй, билиҥҥитинэн Баайаҕа нэhилиэгэр «Кураанах», «Ампаардаах» диэн алаастарга төрөөн-үөскээн улааппыта. Ыачаан: Тиэхээн, Кэрбилэ Кирилэ уонна Уораҕайдаах Ылдьаа диэн дьоннору кытары бииргэ төрөөбутэ. Солко Уйбаан бэрт эдэр сааhыттан нэhилиэгин олоҥхоhуттарын олоҥхолорун, ырыаларын батыhа сылдьан иhиллиир үгэстээх буолан, сыыйа-баайа кинилэртэн уhуллан, аакка киирбит ырыаhыт, номоххо сылдьар олоhхопут киhи буолбута. Инньэ гынан ыалтан ыалга, нэhилиэктэн нэhилиэккэ, улуустан улууска сылдьан, улахан урууларга, ыhыахтарга кэрийэн олоҥхолуур, ыллыыр-туойар үгэс- тэммитэ. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] thzio7fgjdyf9kiezysxbwbz29vdcnq 0 1615 7727 7712 2022-06-09T06:09:22Z Sasha gerasimov 20083 694 7727 wikitext text/x-wiki '''Денис Тимофеевич Эльберяков''' (1887-1955 сс.) диэн олус ыраа- ҕынан да аатырбатар-сураҕырбатар, киэҥ соҕустук кэрэхсэм- мит, оройуонун дьонугар обургутук биллибит-көстүбүт, олус олоҥхоһут, ырыаһыт, тойуксут, остуоруйаһыт киһи төрөөн-үөс- кээн, олорон ааспыта, Кини ыкса ыаллара, чугас доҕотторо кэп- сииллэринэн олус сайаҕас, күлбүт-салбыт, үөрбүт-көппүт, наһаа оонньуулаах, судургу, көнө майгылаах-сигилилээх, бастар барам- мат баай тыллаах-өстөөх, адьас боростуой киһи быһыытынан биллэр. Кини хас да, тус-туспа ааттардаах олонхолордооҕо. Олортон «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхотун дьон ордук биһирээн истэллэрэ. Денис Тимофеевнч олоҥхотун элбэхтик истибит Роман Баппадов кырдьаҕас кэпсииринэн кини олоҥхо киирни тылын олус уһуннук, араастаан сиэллээн-кутуруктаан, сн- лигин ситэрэн-хоторон, туох да иҥнигэһэ, эҥкилэ суох уу сүү- рүгүнүү куллугураччы этэринэн олоҥхоһуттартан эрэ ураты уус- уран тыллааҕа диэн куруутун ахтан-санаан ааһааччы. Денис Тимофеевич Чөркөөх Күнээйитин Маҥалас аҕатын ууһуттан төрүттээх-уустаах Мотуруона диэн кыыһы кэргэн ылан, Минтэрэй, Макаар уонна Киргиэлэй диэн үс уолу төрөппүттэрэ. Минтэрэй уонна Макаар аҕаларын ууһааннар куһаҕана суохтук ыллыыллара, туойаллара үһү. Дьон, улахан уолу Миитэрэйи, аҕа- тыттан быдан ордук куоластаах ырыаһыт буолсу диэн сылыктыыл- лара. Хомойуох иһин,- Миитэрэй уол бэрт эдэр сааһыгар ааспыт улуу сэриигэ баран төннүбэтэҕэ. Оттон иккис ырыаһыт уол Ма- каар 1934 сыллаахха баар-суоҕа 19 сааһыгар сылдьан, эмиэ хо- молтолоохтук өлбүтэ. Билигии Денис Тимофеевич үһүс уола, сэрии инбэлиитэ Григорий Денисович Черкөөххө ыал буолан, хас да оҕону төрөтөн, оҕолорун, сиэннэрин кытары бур-бур буруо таһааран, быр-бааччы олорор, Кини аҕатын туһунан ымпыктаан- чымпыктаан, ырытан элбэҕн да билбэгэр, онон-манан, быһыта- орута да буоллар син аҕыйах түгэни истэр, билэр эбит:Мин аҕам балтынаан Өлөөнөлүүн иккнэйэх эрэ бииргэ тө- рөөбүттэр этилэр. Аҕам аҕата, эбэтэр мин эһэм Түмэпий ырыа- һыт, олонхоһут сураҕа иһиллибэт, Хата ол оннугар эбэм, Баайада Дөдүүкүттэр кыыстара Ылдьаана (Ньаҕааннар кыыстара) удаҕан эмээхсин этэ. Олус уустаан-ураннаан ыллаан, туойан кутурара, кыырара, мэнэрийэрэ даҕаны, Аҕам сайынын колхоз үлэтигэр-хамнаһыгар баттатан, оттон кыһынын наар булду-алды эккирэтиһэр буолан дьарытыран ыллыыр, олонхолуур бириэмэтэ да суоҕа. Кини 1928 сыллаахха Күнээйн нэһилиэгин Сэбиэтин председателинэн үлэлии сылдьыбыт сурахтааҕа. 1936 сыллаахха саас Петр Никифорович Попов диэн киһи аҕабыттан хас да ырыа- ны, тойугу суруйан барбыта Сэрии саҕаланыытыгар Ытык Күөл учуутала Яков Викторович Стручков днэн киһи аҕабын, оскуола- тын биир кылааһыгар киллэрэн олорон, эмиэ хас да ырыаны, тойугу суруйбутун өйдүүбүн. 1947 сыллаахха Чөркөөх «Танатыгар» олордохпутуна Р.А.Кулаковскай кэлэн, аҕабын кытары биир нэдиэлэ устата хонон- өрөөн сытан, кэпсэтэн да, ыллатан да суруйбута. Онтон кэлин, билигин саха композитора буолан олорор Ф.С.Аргунов аҕабыттан эмиэ бэрт элбэҕи суруйбута. Аҕам эдэригэр «Хабарҕа ырыатын», «Сахалыы үҥкүү ырыатын», чохчоохойдуу сылдьан «Чохчоохой үнкүү» ырыатын ыллыырын өйдүүбүн. Олонхону сабаабына олоҥ- холообот этэ. Биирдэ эмэ улахан түмсүүлэргэ көрдөстөхтөрүнэ олонхолуура, диэн Григорий Денисович оҕонньор кэпсээнин түмүктээбитэ,Денис Тимофеевич куоракка киирэн, төрдә Дьүлэй нэһилиэгин киһитэ Мөссөй Көстөкүүн уола Васильев диэн оспуоччук оҕон- ньорго түһэн олорон, хаста да ынырыыга сылдьан ыллаабыт- туойбут сураҕа иһиллэр. Онно кинн куолаһын Сергей Зверев куолаһыттан быдан ордук эбит диэн бэркэ биһирээбиттэрэ, хай ҕаабыттара үһү. Денис Тимофеевич олонхотун элбэхтэ истибит Р.П.Баппадов Денис куолаһын Дарабыан Дабыыдан диэн олонхоһут куолаһыттан быдан ордук этэ диэн кэпсиир. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара. hlqdbp6qo207ozjc9wvj9m776kra8lt 0 1616 7713 2022-06-09T05:23:20Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Слепцова Христина Никифоровна'''(Таатта олоҥхоһута) Христина Никифоровна 1873 сыллаахха Уолба «Өтөхсүтүгэр» Бырдах кинээс (Слепцов Никифор Николаевич ) диэн орто соҕус олохтоох ыалга төрөөбүтэ. Қини 17 сааһын туолуута Баайаҕа нэһили...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7713 wikitext text/x-wiki '''Слепцова Христина Никифоровна'''(Таатта олоҥхоһута) Христина Никифоровна 1873 сыллаахха Уолба «Өтөхсүтүгэр» Бырдах кинээс (Слепцов Никифор Николаевич ) диэн орто соҕус олохтоох ыалга төрөөбүтэ. Қини 17 сааһын туолуута Баайаҕа нэһилиэгэр кинээс эҥин буолар, орто соҕус олохтоох Андросова Егор Емельянович уолугар Сэмэҥҥэ кэргэн тахсыбыта. Холбостохторун бэһис сылыгар биир кыыс оҕону тө- рөппүттэрэ уонна эмиэ Христина диэн сүрэхтээбиттэрэ. Христина Никифоровна бэрт эдэр сааһыттан ырыанан, тойу- гунан дьарыктанан улааппыта, Инньэ гынан хас сайын аайытын Оpуоһуттар уонна Уолба баайдара тэрийэр ыһыахтарын көтүп- пэккэ, кэрийэ сылдьан, дуоһуйуор диэри оонньуура-көрүлүүрэ, ыллыыра-туойара. Киһи сөҕүөн курдук, айылҕаттан туойар та- лааннаах, кэрэ дьүһүннээх, нарын-намчы быһыылаах-таһаалаах эдэркээн саха дьахтарын Пекарскай Э.К. мүччү тутуон баҕар- батаҕа. Ол түмүгэр Э.Қ.Пекарскай 1898 сыллаахха күһүн, аан бастаан сокуоннайа суох дьаһыыкка ойох оҥостон, икки оҕону төрөппүт. Суддуй кыыһа Қыракый Аананы кытта 9 сыл устата бииргэ олорон баран арааран, Христинатын эриттэн күрэтэн илдьибитэ. Ааныката сордоох күнүүлээн, айдаан бөҕөнү тарпыт. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыттара. g0229wsg4pg9owt59zxcj3530vyaes7 0 1617 7714 2022-06-09T05:24:48Z Бырдык 697 ''''Кылачыыһап (Алексей Николаевич Харлампьев)''' олоҥхоһут туһунан Тааттаҕа чугас эҥэринэн истибэтэх кырдьаҕас көлүөнэ дьонтон бэрт аҕыйах буолуохтара. Ол эрээри, хомойуох иһин, бу Таатта Эбэ Хотуммут хонноҕор хорҕотон, быттыгар кыбы-...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7714 wikitext text/x-wiki '''Кылачыыһап (Алексей Николаевич Харлампьев)''' олоҥхоһут туһунан Тааттаҕа чугас эҥэринэн истибэтэх кырдьаҕас көлүөнэ дьонтон бэрт аҕыйах буолуохтара. Ол эрээри, хомойуох иһин, бу Таатта Эбэ Хотуммут хонноҕор хорҕотон, быттыгар кыбы- тан, уорҕатыгар уган, ырыаһыт дьылҕалаан, олонхоһут оҥорон, сээркээн сэһэнньит гынан ситэрэн-хоторон, кичэйэн-киспэлээн анаан айбыт ытык киһитин туһунан кэпсиирбит кэмчи буолан биэрдэ. Кини туһунан ыксалаһан үөскээбит Суорун Омоллоон убайбыт үчүгэйдик билэрэ-көрөрө бука хаалан эрдэҕэ. Қылачыы- һап бу үйэ сүүрбэһис, отутус сылларыгар уутуйан олоҥхолоон, ыллаан-туойан ааспыт киһи сурахтааҕа. Кини уруккута Ханньас нэһилиэгэр төрөөбүт-үөскээбит киһи. Уһун сирэйдээх, хара бараан дьүһүннээх, кыра уҥуохтаах киһи сурахтааҕа, Хас да олоҥхону билэрэ, ыллыыра диэн буолар. Кини олонхотун сирин-дойдутун, киһитин-сүөһүтүн саас-сааһынан араартаан, дьүһүннээн-бодолоон, ыпсаран-хопсорон этэр хомоҕой, уус-уран тыллаах-өстөөх буо- лан, атын үгүс олоҥхоһуттартан балайда чорбойор олоҥхоһут этэ диэн кэпсииллэр. Оттон Қылачыыһап чабырҕах тылын этэн бардаҕына, киһи кини этэр тылын кыайан өрүһүйэн истибэт гына түргэнник, имигэстик этэрэ үһү, Кини үгүс ахсааннаах олоҥ- холоруттан ордук «Мохтообот Оҕо Модун Хара» диэн үс түүннээх күн тохтообокко толоруллар олоҥхолооҕо. Ыллыыр куолаһа да киһи иһиттэр истэ олоруон курдук үтүө кэрэ этэ диэн кэпсииллэр. Кылачыыһабы кытары саастарын тухары эн-мин дэсиһэн олор- бут дьоннор кыыстара Марфа Егоровна Бытасытова бу курдук кэпсиир: «Алексей Николаевич оҕонньордуун дьукаах кыстван олордохпутуна, киэһээ аайы оннооҕу-маннааҕы бөҕөстөр, кус быһыйдар, арааһынай элбэх абааһылар, иччилэр, айыылар тус- тарынан олус үчүгэйдик ыпсаран-хопсорон, ким барыта болҕо- йон истэр гына кэпсиирэ, Олортон билигин, хомойуох иһин, тугу да өйдөөн хаалбатахпын, кырам бэрт буолан буоллаҕа буолуо». П.А.Ойуунускай: «Қылачыыһан курдук кыладыйан эттэхпинэ», диэн кинини олоҥхоһут быһыытынан ойуччуттан, үрдүктүк сыа- налаан, холобур оҥостон аһарбыттаах. Кылачыыһап үс оҕолом- мута үһүөн эрдэ өлбүттэр, бэйэтэ аҕатынаан Никка Сивцевка хамначчыттаабыттар. Аҕата Ньукулай оҕонньор олус күүстээх киһи эбитэ эрээри, көрсүөтэ бэрт буолан, адьас биллэрбэккэ сыл- дьан өлбүтэ үһү. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара b4uyyv0w5rb4pux9jy45w5lwip6mm0k 0 1618 7724 7715 2022-06-09T05:52:34Z Sasha gerasimov 20083 694 7724 wikitext text/x-wiki Кинилэртэн биирдэстэрэ '''Дмитрий Семенович Бястинов-Быытыгый уус''' (1863 1938 сс.). Бу киһит- тэн 1933 сыллаахха Сэһэн Боло саха былыргытын туһунан хас да үһүйээни, сэһэни суруйбут эбит. Кини сэһэнньитин таһынан хас да олоҥхону билэрэ уонна олоҥхолуура үһү. Ол гынан баран, наар биир сиргэ бүгэн олорон уһаммыт буолан, олоҥхоһут бы- һыытынан соччо-бачча биллибэтэх.Быытыгый уус улахан уола Миханл Дмитриевич Бястинов эмиз тимир ууһа уонна нэһилиэгэр балайда үчүгэйдик биллэр олоҥхо- һут эбит. Кини хас да олонхолооҕуттан «Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бе Бөҕө» эрэ биллэр.Егор Дмитриевич Бястинов-Тарбыын эмиэ хас да олонхону олоҥхолуура үһү. Ол гынан баран олоҥхотун тыла-өһө ыстырыыс соҕус буолан, оҕо-дьахтар баарына олоҥхолоппоттор эбит. Олоҥ- холорун аата-суола биллибэт.Дмитрий Дмитриевич Бястинов-Баассаҥ оҕонньор Быытыгый ууһу кытта бииргэ төрөөбүт киһи уола. Сэрии иннинэ П.А.Ойуу- нускай ыҥырыытынан, куоракка киирэн, «Ньургун Боотур» олоҥ- хону олоҥхолоон, хайҕанан, илиинэн эрийэр иистэнэр массыына- нан уонна обургу харчынан бириэмийэлэнэн тахсыбыта биллэр. Кини бырааттарыттан, олоҥхоһут Бэстиинэптэртэн барыларыттан баһыйа ордук олоҥхоһут киһн эбитэ үһү. Мантан аллараа быраат- тыы уус, олонхоһут Бэстиинэптэр тустарынан былыргыта кинилэ- рн кытары булкуһан улааппыт, сэрин группалаах инбэлиитэ Се Семен Иванович Протопопов «Бэстиинэптэр» днэн ахтыы суругун ааҕыаҕын:«Соҕуй» Амматыгар Амма уҥуор «Түөнэкэй» диэн сиргэ олор- буттара. Сайылыктара хайа кутуругар баара, оттон Амманы өксө- йө үс биэрэстэлээх сиргэ кыстыыр этилэрэ. Бу халыҥ аҕа ууһа этэ. Манна аҥардас суруйааччы чугас аймахтарын туһунан, сороҕун дьонтон истибиппин, сороҕун бэйэм билэрбин суруйабын. Минтэрэй Сэмэнэбис Бэстиинэп Быытыгый уус (1863 1938 се. ), Кэ Кэргэнэ Маарыйа. Кинилэр сүүрбэтэ оҕоломмуттарыттан уон оҕолоро улааппыттара, 9 уол, биир кыыс. Оҕонньор үрдүк унуох- таах, курбуу курдук, барбыт-кэлбит, турбут-олорбут, сытыы киһи эбитэ үһү. Мин кинини 1936 сыллаахха Чымынаайыга «Чаран- ҥа» Артем Таллаевтаахха дьукаах олорон көрбүтүм, Оттон эмээх- синэ Маарыйа кыра уҥуохтаах, соччо саҥата-иҥэтэ суох этэ, 1948 сыл диэки Сэмэннээххэ көрөрүм. Кинилэр улахан уоллара Мэхээлэ уус диэн этэ. Кэргэнэ Өлөксөөндөрө, уон тоҕуста оҕо- ломмуттарыттан үс уол, үс кыыс баарын өйдүүбүн. Мэхээлэ чахчы үчүгэй тимир ууһа этэ. Амма өрүс тааһын уулларан тимири ылара уонна онтон араас туттар тээбириннэри сүгэ, быһах, анньыы эҥин оҥороро, Алтантан солууру, алгыйы тардан оҥо- рон баран, иһин дуйдуура. Кэлии колхоһугар уһаммыта, от охсор массыына чаастара алдьаннаҕына, үлтүркэйдэрин холбуу тутан сиэттэрэ, иһэрдэрэ. Сатаабатаҕа диэн ончу суох быһыылааҕа. Мэхээлэ эдэригэр араас сирдэринэн тэлэһийэн сылдьыталаабыт. Өймөкөөнүнэн, Айаанынан, Охотскай муораҕа тиийэ, туос сатыы сылдьара үһү, Атаҕынан балайда кыанар киһи биллибэккэ көс- түбэккэ хаалбыт.Дьон билэринэн балайда олонхоһут киһи этэ, хас да олонхо- лоохпун диирэ. Олоҥхолууругар аан бастаан ис хоһоонун кэпсин- рэ, онтон дьэ ырыатын ыллыыра. Улахан уола Дьаакып орто уҥуохтаах, бэйэтэ сылдьан эрэ үөрэнэн суруйар, ааҕар буолбута. Кол Колхоһугар хонуу биригэдьииринэн үлэлээбитэ, бэйэтэ улахан туруору үлэһит киһи этэ. Куруутун сатыы сылдьара. Балааҕыйа диэн кэргэннээҕэ. 1942 сыллаахха Армияҕа ынырыллан барбыта уонна онтон эргиллибэтэҕэ, Қиниттэн Уйбаан, Аана диэн уоллаах кыыс хаалбыттара. Иккиэн ыал аҕалара, ийэлэрэ, эбэлэрэ буо- ланнар Уйбаан Харбалаахха, Аана Ытык Күөлгэ олороллор.Быытыгый уус иккис уола Дьөгүөр Тарбыын кыра угуохтаах, элбэх саналаах, барбыт-кэлбит киһи этэ. Элэригэр эмиэ Өймө көөнүнэн, Айаанынан, хоту оройуоннарынан тэлэһийэн сылдьы- быт киһи. Хаартыһыт этэ, ол эрээри хаартылаан сүүйэн да, сүүй- тэрэн да кэлбитэ биллибэт, Балайда олоҥхолуура, олоҥхотун этиитин син бэркэ этэрэ да, ырыатын-тойугун кыайбат этэ. Икки уоллааҕа, икки кыыстааҕа. Улаҳан уола Дьөгүөр Дьокуускайга национальнай байыаннай оскуоланы бүтэрбитэ уонна сэрии бас- такы сылыгар Армияҕа ыҥырыллан барбыта уонна төннүбэтэҕэ. Иккис уол Ыстапаан атын оройуонҥа барбыта уонна Дьабарыкы Хайа шахтатыгар үлэлии сылдьан, аварияҕа түбэһэн өлбүтэ, Улахан кыыһа Кэтиринэ мал ийэтэ, эбэтэ. Иккис кыыс Маайа Харбалаахха олорор, эмиэ ыал ийэтэ, эбэтэ. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара. 0werndjouaim5ogdzf9fboul6t50nz3 0 1619 7720 7716 2022-06-09T05:46:53Z Sasha gerasimov 20083 694 7720 wikitext text/x-wiki '''Куохайаан'''(Таатта олоҥхоһута) Куохайаан (Степан Саввин) эмиэ икки үйэ кирбиитигэр Хан- ньаска төрөөн-үөскээн, олорон ааспыт киһи. Кинини кытары эдэр сылдьан куодарыспыт, ырыатын-тойугун, олоҥхотун истибит дьон- нортон билигин эмиэ Суорун Омоллоон эрэ баар. Қуохайаан «Толугур» диэн алааска олорбута. Қини олоҥхо- тун, ырыатын истибит кырдьаҕастар наһаа ыар, нүһэр, сөҥ куо- ластаах, куолаһын дэгиттэр уларыта сылдьан ыллыыр, дьиҥ- чахчы сиртэн-халлаантан ыйаахтаах улуу олоҥхоһут олорон аас- пыта диэн сэһэргэһэллэрэ. Уһун ньолбоҕор сирэйдээх, ордьоҕор тиистээх, орто уҥуохтаах киһи эбитэ үһү. Хас да оҕолооҕуттан соҕотох кыыс ордон, Халҕаайап диэн киһиэхэ эргэ тахсан, Дьө- гүөр уонна Ыстапаан диэн уолаттары төрөтөн, билигин иккиэн Чөркөөххө олороллор. Дьөгүөргэ эһэтиттэн ыллыыр-туойар дьоҕур сыстыбыта иһиллибэт, арай Ыстапаан билигин народнай театрга сыстан артистыыр үһү, Ыллаатаҕына-туойдаҕына сүрдээх үчүгэй, дьэҥкэ куоластаах диэн иһиллэр. Онон былыргы кэм эбитэ буол- лар, кини эрэ эһэтин туйаҕын хатарара, талаана кыайан чөллө- рүйбэккэ, сайдыбакка хаалыа буоллаҕа диэн Чөркөөх олохтоох- торо сылыктыыллар. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыттара . atxwfxm2rfodvm49c48ajmuhjacc0bu 0 1620 7717 2022-06-09T05:32:42Z Бырдык 697 ''''Алексей Захарович Попов-Чаный Өлөксөй''' (1817 -1890 сс.). Баайаҕаҕа «Сахаар Алааһа», «Ч «Чалҕарыма» алаастарга төрөөн- үөскээн, олорон ааспыта. П.А.Ойуунускай ийэтинэн хос эһэтэ. Кини нэһилиэктэригэр аҕа баһылык буолан олорбут Минтэрэй, Б...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7717 wikitext text/x-wiki '''Алексей Захарович Попов-Чаный Өлөксөй''' (1817 -1890 сс.). Баайаҕаҕа «Сахаар Алааһа», «Ч «Чалҕарыма» алаастарга төрөөн- үөскээн, олорон ааспыта. П.А.Ойуунускай ийэтинэн хос эһэтэ. Кини нэһилиэктэригэр аҕа баһылык буолан олорбут Минтэрэй, Борокуопай Ондуруоһаптарга, арыый кэлин Күттүкүс Мэхээлэ, Кууһума Уйбаан (Слепцовтар) диэн баайдарға саллар сааһын тухары бэдэрээккэ сылдьан, Орто Халыманан, Айаанынан сайын йын аайытын уонунан көтөл аттарынан ындыы көтөхсөн, суол сорун сототунан кэспит, эриирдээх айан эрэйин эҥэринэн, мун- наах айан муҥун муннунан тыырбыт, үөл мастан үөннээн синр, аһаах мастан астаан аһыыр үтүө эр бэрдэ киһи эбитэ үһү. Бу эмиэ бэйэтин кэмигэр дьоҥҥо-сэргэҕэ балайда биллибит-көстүбүт ыллам ырыаһыт, толуу тойуксут, умсулҕаннаах олоҥхоһут киһи олорон ааспыт кэмэ олус эрдэтэ бэрдиттэн буолуо, хаһан эрэ уос номоҕо буолан аатыра сылдьыбыт дьоһун аата, суон сураҕа сыыйа сүтэн, умнуллан эрэрэ хомолтолоох.Чан Чаҥый Өлөксөй аҕата Хара Оҕо Сахаар эмиэ киэҥ сирдэринэн кэрийбит, ыраах Кытай сиригэр тиийэ ыырдаммыт, олус сытыы-хотуу, сыыдам сырыылаах, диринг, булугас өйдөөх, эмиэ ырыз- тойук аргыстаммыт, сэһэн сэпиэн сэтиилэммит киһи эбитэ үһү диэн кэпсииллэрэ. 1930-с сыллара биһиэхэ көһөн тиийэн ыаллаһа олорбут Иосиф Харитонович Попов диэн П.А.Ойуунускай таайа оҕон- ньор эһэтин Чаҥый Өлөксөй туһунан бу курдук ахтан аһарбыт- таах: «Ээ, ол мин эһэм Чаҥый Өлөксөй уончабын ситэ туола нликпинэ өлбүтэ. Үрэх бастарынан уһун айаннарга сылдьан, хаста да быстаран, кыл тыына эрэ ордуталаабытын, онно хайдах эрэйи-муҥу, сору көрбүтүн туһунан туой сэһэргиирэ. Ыраас сэбэ- рэлээх, оттону үрдүнэн уҥуохтаах, сытыы сирэйдээх-харахтаах киһи этэ. Төһө да сааһырдар ыаллар ыҥырдахтарына, эбэтэр сайын ыһыахтарга ыллыырын-туойарын истэрим, Кини ыллаа- таҕына адьас уу-чуумпу, дьөрү сахсырга да саҥата иһиллибэт буолара. Ыраас, хатан кылыһахтаах чаҥкынас куоластааҕа. Ол да иһин эһэбин Чаный Өлөксөй диэн хос ааттаабыттар этэ. Қини үс оҕотуттан кыыһа Кэтиринэ эрэ, ити билигин аатырар Ойуу- нускай эбэтэ аҕатын, эһэтин удьуордаан ырыаһыт, тойуксут буолбута. Чаный Өлөксөйү кытары өссө Бүөтүр, Силип, Дьэким диэн дьон төрөөбүттэрэ, үһүөн туох да идэтэ, дьоҕура суох туос ама дьоннор эбиттэрэ үһү. Мин хос эһэм Хара Оҕо Сахаар эһиги хос эһэҕит Ньыгылла Охонооһойу, Баалаан Өлөксөөндүрү кытары бииргэ төрөөбүт киһи. Баалаан Өлөксөөндүр куоракка ньуучча- ларга хас да сыл үлэлии-үлэлии үөрэнэн, суруйар, ааҕар буолан, Байаҕантай улууһун киинэ Томторго (Баайаҕаҕа) көһөрүн ситиспит, онтон да атын үгүс үтүөлэрдээх кнһи сурахтааҕа»,- диэн кини сэһэнин түмүктээбитэ. Уоһук оҕонньор бэйэтэ да ончу мэнээк киһи буолбатах бы- һыылааҕа. Өһө тэһиннэҕинэ олус киэн-куон сэһэннээх этэ. Кини уутуйан сэһэргээтэҕинэ, олорор олоппоһуттан тура эккирээт, бу курдук диэн бэйэтинэн үтүктэн көрдөрөрө-көрдөрө, санатын ула- рыта-тэлэритэ сылдьан кэпсиир үгэстээҕэ. Билинҥи кэмнэ үөскээ- битэ эбитэ буоллар, бука обу артыыс талааннаах киһи хаалла быһыылааҕа. Сиэн инитэ П.А.Ойуунускай бэйэтин ийэтин, эбэтин тустарынан эмиэ бэрт элбэҕи мээрилээн кэпсиирин, биһиги оччо- тооҕу оттомо суох уолаттар тыал тыаһын курдук истэрбитин би- лигин олус кэмсинэ, суохтуу саныыбын, Уоһук оҕонньор эһэтин эрэйдээх-буруйдаах олоҕун туһунан кэлин аҕатыттан сиһилии истибит буолан, олус элбэҕи ырыҥалаан кэпсиирин билигин адьас таһы умнан кэбиспиппин. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара lx96x2wvii3xlesbbndprh8zveod9df 0 1621 7718 2022-06-09T05:42:59Z Бырдык 697 ''''Иван Егорович Огочуяров-Баспарыйа''' бу үйэ бастаны анарыгар олорон ааспыта Қини «Улуу Сыһыы» уонна «Сатаҕай» алаастарга олохтоох Егор Леонтьевич Ого- чунров уонна Екатерина Тимофеевна диэн ийэлээх аҕаттан тө рөөбүтэ, Байбал, Сэмэн...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7718 wikitext text/x-wiki '''Иван Егорович Огочуяров-Баспарыйа''' бу үйэ бастаны анарыгар олорон ааспыта Қини «Улуу Сыһыы» уонна «Сатаҕай» алаастарга олохтоох Егор Леонтьевич Ого- чунров уонна Екатерина Тимофеевна диэн ийэлээх аҕаттан тө рөөбүтэ, Байбал, Сэмэн, Маайа уонна Уйбаан диэн түөрт бииргэ төрөөбүт оҕолор этилэр Оҕолортон кыралара Уйбаан адьас эдэр сааһыттан олонхоҕо убаммыт, ырыаҕа абылаппыт эбит. Онуоха кини Леонтий Александрович Огочуяров днэн киэн сир- дэринэн кэрийбэккэ, ыраах сирдэринэн ыырдаммакка, адьас биир сиргэ бүгэн, саһан олорбут обургу олонхоһут эһэтин удьуордаан, кини туйаҕын хатаран олоҥхоһут буолбута үһү диэн Дьүлэй кырдьаҕастара кэпсинллэрэ. «Иван Егорович-Баспарыйа барахсан олус да кэрэ, чуор, илбистээх тыллаах ох курдук орто үчүгэй олонхоһут этээ, - диэн Дьүлэй биир ытык кырдьаҕаһа Ойуотам Уйбаан (Шукин) ахтан аһарбыттаах. Киин олоҥхотун сирин-дойдутун, отун-маһын ымпыктаан-чымпыктаан, уустаан-ураннаан этэрэ даҕаны, олоҥ- хотун тойугун да дэгиттэр кыайа тутан толороро даҕаны. Ордук илиэһэй бөҕө идэмэрдээхтэрин эккирэтиһэн иҥнэрбит, сор муҥ соллонноохторун сонордоһон туран солбонуппут, адьарай бөҕө ааттаахтарын ааҥнаан туран аймаабыт айыы бухатыырын ырыа- затын киһи эрэ киэн туттан истиэх курдук үрдүк өрө күүрүүлээх- тик толороро. Төһөнөн уһуннук олонхолуур да, соччонон куо- лаһа ордук чөллөрүйэн, ырааһыран, кэҥээн, дорҕооно тупсан иһэрэ диэн киии олонхолуурун түбэһэ түһэн биирдэ истибит Дмитрий Ильич Рахлеен кырдьаҕас сөҕөн-махтайан кэпсээбитэ, Иван Егорович-Баспарыйа кэргэнэ Евдокия Павлова диэн сурах- тааҕа, хас оҕолоохторо-уруулаахтара биллибэт. Олоихолоруттан Ханас өртүнэн хаарымтаҕай хара аттаах Харалай Хапсаҕайа Хара Ньургун», «Үс үүт күрүөнү үрдүнэн көстөр үрүмэччи манан аттаах Үрүн Уолан» олонхолорун аат- тара эрэ биллэр. Иван Егорович-Баспарыйа ааспыт улуу сэрии бастакы сылларыгар, халлаантан хааппыла да уу түспэккэ ума- йар уот кураан таннары сатыылаан, сир ийэ буортан биир да сэрбэйэр күөҕү үүннэрбэт алльархайдаах аһыҥа түһэн, ула- ханнаахай сут-сүтурҕан, хоргуйуу саҕаламмытыгар кэргэттэрин иитэн-аһатан, тыыннаах хааллартыыр кыһалҕаҕа кыпчыттаран, Хаандыгаҕа тахса сылдьыбыт эбит. Кинини кытары бараа сыһа саастаах, эмнэ Дьүлэй ууһун киһитэ Бүөтүр Арбадаев уола Ньу- кулай Түмэпнэйэп кэргэнинээн Анастасия Петровналыын балай- да олонхоһут, ырыаһыт дьон советскай былаас сылларыгар саха былыргы олонхото, ырыата аахайыллыбат буолбут кэмигэр оло- рон ааспыт буоланнар, кэмигэр кэрэхсэммэккэлэр, өйөммөккөләр хаарыаннаахай олонхолорун, эмиэ атын саха бары олоҥхоһут- тарын курдук кимнэхэ да суруттарбакка, бэйэлэрин тустарынан бэлиэ хаалларбакка интиллибит ийэ буордарыгар илдьэ кэрнэс, бардахтара дии Оннооҕор кинилэр олоҥхолообут олонхолорун ааттарын-суолларын биир эмэ кырдьаҕас истэн, өйдөөн хаалбата- ба хомолтолоох. Н.П.Тимофеев кэргэнэ Анастасия Петровналыын «Маалын- чаайы» уонна «Чыппахы» алаастарга олорон ааспыттар эбит. Сыллар, хонуктар биллибэккэ-көстүбэккэ сыыйа-баайа, аргыый аҕай, тыаһа- yyha суох сыыллан, бииртэн-биир ааһан истэхтэрии. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара g8ngihzjdbd4agi78lxpj8ukwnd116z 0 1622 7719 2022-06-09T05:45:27Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Бытасытов Егор Яковлевич'''(Таатта олоҥхоһута) Эмиэ Ханньас нэһилиэгэр төрөөн-үөскээн олорбут Бытасытов Егор Яковлевич хоп курдук хомоҕой тыллаах-өстөөх, ох курдук орто үчүгэй олоҥхоһут буолан, дойдутун дьонугар-сэргэтигэр кэмэ су...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7719 wikitext text/x-wiki '''Бытасытов Егор Яковлевич'''(Таатта олоҥхоһута) Эмиэ Ханньас нэһилиэгэр төрөөн-үөскээн олорбут Бытасытов Егор Яковлевич хоп курдук хомоҕой тыллаах-өстөөх, ох курдук орто үчүгэй олоҥхоһут буолан, дойдутун дьонугар-сэргэтигэр кэмэ суох кэрэхсэтэр сурахтааҕа. Атын олоҥхоһуттар курдук наһаа дьарыгыран, уутуйан туран олоҥхолооботох-туойбатах буолан, олус биллибэтэх-көстүбэтэх олоҥхоһут. Ол да буоллар 1937 сыллаахха Ойуунускай.П.А. дойдутугар тахсан, бэйэтин быыбардааччыларын кытта көрсүһэ сылдьан, «Саппыйа» диэн алааска Бытасытов Егору көрсөн, олоҥхолотон истэн баран сир- бэтэх сурахтааҕа. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыттара. a0vy7ry0lr30gxrkxsyjij4piksjhli 0 1623 7721 2022-06-09T05:47:32Z Стеллаааааа 698 ''''Улуу Маалыкыс''' (Таатта олоҥхоһута) олоҥхоhут балайда өрдееҕу киhи. Кини ааспыт уйэ иккис аҥарыгар олоҥхоhут быhыытынан аар-саарга аатыран, бэйэтин кэмигэр күннээн-күөнэхтээн ааспыт аххан киhи сурахтааҕа. Ол курдук кини олоҥхону бэрт...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7721 wikitext text/x-wiki '''Улуу Маалыкыс''' (Таатта олоҥхоһута) олоҥхоhут балайда өрдееҕу киhи. Кини ааспыт уйэ иккис аҥарыгар олоҥхоhут быhыытынан аар-саарга аатыран, бэйэтин кэмигэр күннээн-күөнэхтээн ааспыт аххан киhи сурахтааҕа. Ол курдук кини олоҥхону бэрт эдэр сааhыттан олоҕун аргыhа оҥостубут. Сааhырыытын саҕана икки атахтааҕы, иннинэн сирэйдээҕи дэбигис-бааччы иннигэр туhэрбэтэх, Одун Хаантан оҥоhуулаах, Дьылҕа Хаантан ыйаахтаах, дьиҥ-чахчы бэлэhигэр силлэппит, уус-уран тыл урууласпыт улууканнаах олоҥхоhут быhыытынан биллибитэ. Кини Тыараhа Дьиэбэгэнэтигэр «Куому» диэн кыра үрүйэ сиргэ олохсуйан олорбута. Революция быдан иннинэ, сааhhын моҥоон өлбут сурахтааҕа. {{Q|Андросов Е. Д.|Ааптар=[[]]}} == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] r3my77tq2e2fqwxcrekskl1lkktqkfa 0 1624 7723 7722 2022-06-09T05:50:00Z Бырдык 697 7723 wikitext text/x-wiki '''Дарабыан Мэхээйилэбис Дабыыдап''' уһулуччу чорбойон аатырбыта-сураҕыр- быта. Кини туһунан М.Г.Соров 1I өтөрдөөҕүтэ «Коммунист» ха- һыакка «Олоҥхоһут Дарабыан» диэн суруйан таһаартарбыта. Онтон кыра-кыра кэрчиктэри кытта биленэҕин: «Дарабыан тас ырбаахытын уста биэрээт, уот кытыытыгар ха- тардыллыбыт остоол таһыгар талах олоппоско олоро биэрдэ, ханас илинтинэн өттүк, уҥатынан сыҥаах баттанан, бастаан саас- сааһынан наҕылыччы, онтон улам күөрэччи эттэр этэн, тыынан дэбилитэн истэ эбээт, Киниэхэ «Ноо!» диэччи Мэхээлэ эбээһи- нэһин лоп бааччы толорбутунан барда». «Уолукка астахха уһуугаан уһуктар, уолуйан турар, уолугун төрдүгэр сытар ынах ханнын саҕа сымара таас куртахтаах, улуу- туйар улуу дьаалы Улахан Куохтуйа аҕалаах, санныттан арбаҕа- һын араарбатах, атаҕыттан адаҕатын устубатах, арсыын тинктээх Арсан Дуплай, аан дьааһын, аппах буурай, атара бөтүөхэй Буор Маҥалан оҕонньор улахан кыыһа амсайбахтыыр ап сал- баныкы Ала Дугуйдаан хотун ийэлээх, таас сиргэ даадаллан туран даамын биэрбэтэх таҥнары Таас Даадар бухатыыр диэн абааһы бииһин алдьархайдаах атамаанын кытта орто дойду дуо- лан бухатыыра Дьулуруйар Ньургун Боотур күөн көрсөн, күрэс былдьаһан, чэгиэн эт сэймэктэһэн, чэй хаан тохсуһан, ыйаахтаах ыйааһын курдук ылсар, харахтаах хаантаар курдук харсан кии- рэн бардахтарына», диэн олоҥхотун тылын этэн льиэрэһи- тэн барбыта.Олонхо истээччилэр бары даҕаны, бу дьиэлэрин иһигэр буола турар кыа хааннаах кыргыһыыны көрөр курдук дууһалыын долгуйан, сана аллайбахтыыллара, Онтон олонхоһут буоллаҕына этэр тылын хомуһуннаах илбиһигэр таттаран, түһүмэх-түһүмэх түһэрэн, сорох түгэннэргэ унаарытан сыыйбахтаан ыла-ыла, этэн дьалыһыта олорорун өйдүүбүн.Дарабыан Дабыыдап ырыаларын бары дэгэттэрин толору баһылаабыт киһи этэ. Айыы аймаҕа, күн улууһа уонна араас иччи лэр, абааһы аймахтара барыта уонтан тахса тус-туһунан мело- диялаан, араастаан туттан-хаптан толоруллар элбэх өрүттээх ырыалары уон араас куолаһынан толороро, Холобур: «Көстүбэт Бөҕө көй бөллөх ыар дьайыы күн дьонун бииһиттэн көлбөрүттэ- ҕим буоллун, хойутун даҕаны көмүскэстээх күн өркөн улууһун көстүбэт удьуоругар күүс өттүнэн күөмчүлэтиэм эрэ суоҕа, чэй эрэ уһуктаах сэппэр умсугуйбут оһол уола оп соабончой Омун Охочой тойон убайым, биилээх сэппэр мэнийбит Илбис кыы- һа Эбир Кутурук, Хатан Часкыйа, Алтан Чаный хотун эдьнийим, уу субай хаанынан сууна оонньуоххут буоллар, кыһыл-хара хаанынан илгистэ иһиэхтэниэххит буоллар, ыраах да буолларгыт чугаһаан эрэ! Баар буолларгыт кэлэ тардын, Адьарай уолун сыын-сыраан иччилээх хоолдьуктаах баһын дэбдиргэ ыйаатым, салама тиирдим!» - диэн бухатыыр киһи дорҕоонноох чуор куо- лаһынан дуораһыттаҕына, дьиэ иһинээҕи тыҥааһыннаах ыар санаа ханна да суох гына мэлийэн хаалар, оччоҕо киһи дууһа- лыын чэпчээн, кута-сүрэ өрүтэ дэбдэҥнээн тахсыах курдук чэп-чээн, сырдаан хаалар. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара 83cy1tyg77gi8q5i8bsqq9tgj0kd4xq 0 1625 7725 2022-06-09T05:56:03Z Бырдык 697 ''''Дмитрий Егорович Габышев''' 1906 сыллаахха Сиэллээх (II-с Дьохсоҕон) нэһилиэгэр адьас быстар дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ. Қинини аҕата сэттэ сааһыттан Амма Абаҕатын дуулаҕа баайыгар Семен Николаевнч Дьячковскайга хамначчытынан биэрбит. И...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7725 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Егорович Габышев''' 1906 сыллаахха Сиэллээх (II-с Дьохсоҕон) нэһилиэгэр адьас быстар дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ. Қинини аҕата сэттэ сааһыттан Амма Абаҕатын дуулаҕа баайыгар Семен Николаевнч Дьячковскайга хамначчытынан биэрбит. Инньэ гынан Дмитрий Егорович кыра ньуолдьаҕай сааһыттан былыргы баттыгастаах, ньүдьү-балай харана олох бары ыарахаттарын этинэн-хаанынан билэн улааппыт киһи. Кини оҕо сааһа, төһө да үтүө хараҕын өрө көрбөккө, саба баттанан аастар, үтүөҕэ, кэрэҕэ дьулуһар ыра санаата, баҕата булгуруйбатах эбит, Кыра сылдьан Амма албан аатырбыт, дьоһун сураҕырбыт олоҥхоһут- тарын, ырыаһыттарын нстэ улааппыт буолан, кэлин бэйэтэ ситин- тин хотуутун саҕана, олонхонон балайда дьарыгыран олоҥхолуу сылдьан баран, эрдэ соҕус бырахпыт эбит. «Сир-халлаан икки ардыттан иҥнибэтэх Күөнэ көҕөччөр аттаах күн айыы оҕото Күөкэ Бэргэн», «Қыргыһыылаах үйэҕэ төрөөбүт кыырыктаах үҥкүүлээх, өргөс кылаан үрдүгэр үктэнэн үөскээбит, кылааннаах уһуктаах кыргыһыыга мнинэр кыһыл буулуур аттаах Қыыс Қыскыйдаан», «Ығырбаннаах халлаан уола Ытык Нуоҕай» олоҥхолору олоҥ- холуу сылдьыбытын туһунан ахтар. Дмитрий Егорович «Ыныр- ҕаннаах халлаан уола Ытык Нуоҕай» олоҥхотугар аҕыс баттах- таах атахтаахынай хара былыкка Күн кыыһа Күөгэл Нусха уйдара сылдьан, былыттан быган көрөрүн туһунан олонхолонор, ону орто дойду бухатыыр дьоно Ытык Нуоҕайтан былдьаһан охсу- һаллар үһү диэн быһааран кэпсиир.Дмитрий Егорович бастакы олонхотун кинрин тылын, сирин-дойдутун бу курдук диэн ойуулаан-оһуордаан этэр: «Тоҕус нилээх-саҕалаах томторҕолоох Торуой Сибиир ийэ дойду туналыйан тунааран үөскээбитин тохсус үйэтигэр, аҕыс нилээх-саҕалаах, атааннаах-мөнүөннээх аан ийэ дойду ахсыс үйэтин аннараа өттүгэр, сэттэ иилээх-саҕалаах Сибиир ийэ дойдум сириэдийэ тэнийэн үөскээбитин сэттис үйэтин аннараа өттүгэр, хотугу кунуска, ыалдьар ыпсыыга, быстар быыска баттаатахха маталдьыйбат, үктээтэххэ өҕүллүбэт, кэйиэлээтэххэ кэдэлдьий- бэт киэн Сибиир ийэ дойдуга киһи сүнһү тэнийэн-тэлгэнэн үөскүөн сөп дойдута, кыһына суох самаан сайыннаах, үрэлтэтэ үрэллибэт үрүн сүүрүктээх, харалтата биллибэт хара баайдаах дьэ бу маннык үтүө дойдуга киһини-сүнһүнү олордуохха диэн- нэр үрлүк халлаан үтүөлэрэ, баай халлаан баһылыктара, улаа халлаан тойотторо мустан, дьөрбөлөһө түһэн сүбэлэһэн бараннар. уоллаах кыыс оҕону аҕалан олохсутан бараннар, түөрт саханы төрүттүүр, үс саханы үөдүтэр дьон төрдө буоллуннар диэн, субан сылгы баһын быата тутуурдаах субан туруйа уолаттарынан до- ҕуһуоллатан, аҕыс таҥалайдаах ыаҕайа тутуурдаах Намылка сайылык кыргыттарынан арыаллатан киллэрэн олорпуттара үһү Турар хайа тулааһыннаах, сытар хайа сындыыстаах, таас хайа дьайыҥнаах, буор хайа модьоҕолоох, муус хайа булуннаах орто курбуу дьаҕыл дойдуга олохсуйан олорбуттара: Айыы Сабар- даан дьахтардаах Сабытал баай тойон, Чаҕар дьоннорун дьаһа- йар, кыра дьоннорун күрүөтүүр Баттах Сарыан, Баалкы Сутур Баадар хара диэн уолу баһылыгынан ыыталлар.Бу кыпына суох самаан сайыннаах дойдуга кынатын төбөтү- гэр кыыппах харалаах, кынталдьыйбыт быһыылаах, кырыылаах тумустаах, кылдьыылаах харахтаах, кынкынас ырыалаах Кыталык кыылым кыстыыр сирэ эбит, ньондоллубут сотолоох, суптуллу- бут тумустаах чуҥкунаан хаһыытыыр туруйа кыылым тохтуур си- рэ эбит. Ханаллыбыт быһыылаах, харатыны дьүһүннээх, халыгы- рас саҥалаах хаастыыра барахсан саарар сайыннаах, өҥүрээбэт өтөннөөх, быстыбат былдьырыыттаах, кэхтибэт кэҕэлээх кэрэ сир эбит. Аҕыс салаалаах ача алыстаан тахсар, тоҕус салаалаах лохуора от туругуран үүнэр туйгун томтордоох, биэс салаалаах бэттиэмэ от биһирээн үүнэр бэттээхэй сирдээх. Араҥас сибэкки ардайдаах, кыһыл сибэкки кытыылаах, күөх сибэкки күөгэйэ үүнэр күндү кырыстаах,Или Илин диэки өттүн эргиллэ баттаан көрдөхпүнэ эдэр дьахтал- лар илии илиилэриттэн сиэттиһэн баран Иэйнэхсиккэ киирээри эҕэрдэлээн иһэллэрин курдук эркэнэ хара тыалаах, соҕуруу диэки суһумнаан көрдөхпүн» чохороон сүгэ тутуурдаах субан туруйа уолаттар куруҥ маһы куомуннаһан көрдөөн чоноруһан эрэллэ- рин курдук куруҥ хара тыалаах, арҕаа диэки өттүн аһара бат- таан көрдөххө аҕас дьахталлар тарбах тарбахтарыттан тарды- һан бараннар Айыыһыкка киирээри айхаллаһа иһэллэрин курдук арыы хатыҥ чараннардаах, хоту диэки холоруктаан көрдөхпүнэ кураанах төбөлөөх, хоппоҕор силистээх, хоҥностугас хатырык- таах куруҥ үрэхтэр куугунуу үүнэн барбыттар. Сэттэ уон үрэх сиз сиэттиһэн-силбиһэн кинрэннэр сэттэ үөстээх Сирэм Далай диэн сиксиктэммит эбит, аҕыс уон аҕыс үрэх ааллаһан-аргыстаһан аралыйа устан книрэннэр аҕыс үөстээх Араат байхал диэн алын- наммыт эбит, тоҕус уон тоҕус үрэх тоҕуоруйа устан киирэннэр, тоҕус үнстээх Долгуура муора диэн олохтоммут эбит.Бу улуу дойдуга олорор ыаллар маннык диэн ааттаан алаас- тарынан тайаан олорбуттар: туруйа кыыл тоҕус хонукка тула көтөн нуударатын булан тохтуур «Қиэҥ Саладьыкы Хотун» диэн отор алаастаахтар эбит, ханаллыбыт быһыылаах, харатыны дьү- һүннээх хаастыыра көтөр аҕыс хонук устата арыылыы көтөн ача- лаах отугар түһэн аһыыр «Киэҥ Сайгылла» диэн сайылыктаахтар кыл- эбит, кынатын төбөтүгэр кыырпах харалаах, кынталлыбыт, кыл- дьыылаах харахтаах, кырааскалаах атахтаах кыталык кыылым кырыйа көтөн кындалыгар түһэр «Кнэн Кылаадыкы Хотун» днэн кыстыктаахтар эбит.Күннүк сиртэн көҕөрөн көстөр күөх хонууларын ортотунан күннээх сиртэн күөгэнэн көстөр күндү толооннорун ортотунан күлүгүрэн көстөр күүлэлэрии диэкинэн күөйэ хааман көрдүм. Аҕыс хардаҥ эһэ тириитэ хаххалаах лип-хара ааннарын тэлэйэ баттаан баран олуулаан көрбүтүм, алталаах атыыр оҕуһу оройго охсон, олордо түһэрбит курдук модун хара модьоҕолорун атыл- лаан киирбитим, кэҥкээбиллээх киэҥг балаҕаннарын кэтэҕириин оронноругар олорор киһи кэҕэ саҕа буолан көстөр, уҥа диэки олорор киһи улар саҕа буолан көстөр уорун бараан ордуу эбит, Ханас диэки олорор киһи хабдьы саҕа буолан көстөр киэҥ кэҥкэмэ балаҕаны устуруустаан унаарыппатахтар, күөбүллээн күдээрип- пэтэхтэр, Онон-манан олуй-молуй суоран умнаабыта буолан оҥор- буттар эбит. Айгырыа диэн аҕыс уон аҕыс адаар тинтинэн баҕаналаабыттар, толугуруо диэн тоҕус уон тоҥ тинтинэн тулааһыннаабыт- тар, сиҥнэстиэ диэн сэттэ уон тиитинэн тирээбиллээбиттэр. Тахсар күн сардаҥата сайан тыктын диэн сарт түннүктээбит- тэр, кинрэн эрэ күн кичэйэн тыктын диэн кэнэҕэски түннүктээ- биттэр, туналҕаннаах буоллун диэн чоҕочу түннүктээбиттэр. Алаа сыһыы быһаҕаһын саҕа майдаҕы маҥан холумтаннаах, аҕыс адарай тинти адаарыччы ууран суостуганнаах суо хаан оһох буоллун диэн сытыары сыбаан оҥорбуттар. Үөлэн киһи үр- гүлдьү сылдьар эҕириэн киэҥ үөлэстээбиттэр». {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара hwuw8txe9tnrbprj4wg9e1e1105rlbo 0 1626 7726 2022-06-09T06:05:03Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Хабыттин Иона Никитич''' Аҥаат-муҥаат алаастардаах, айгыр-силик айылҕалаах, талыыталба толооннордоох, симээбит курдук сиэдэрэй сирдээх- уоттаах Сиэллээх сирин биир дьоһун-мааны киһитэ Иона Никитич Хабыттин (1890 1959 сс.) бокуонньук туһ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7726 wikitext text/x-wiki '''Хабыттин Иона Никитич''' Аҥаат-муҥаат алаастардаах, айгыр-силик айылҕалаах, талыыталба толооннордоох, симээбит курдук сиэдэрэй сирдээх- уоттаах Сиэллээх сирин биир дьоһун-мааны киһитэ Иона Никитич Хабыттин (1890 1959 сс.) бокуонньук туһунан, аҕыйах да тылынан буоллар ахтан санаан ааһыаҕыҥ. Йона Никитич биир дойдулааҕа, кинини кытары өр сылларга эн-мин дэсиһэн, кытыйанан-хамыйаҕынан охсуһан, бииргэ булкуһан олорбут, үлэлээбит Дмитрий Егорович Габышев диэн ытык кырдьаҕас киһи бу курдук кэпснир: -Оо, үөлээннээҕим сыыһа, Иона Никитич барахсан, олус аһаҕас дууһалаах, амарах сүрэхтээх киһи этэ. Кинини кытта бииргэ сылдьар киһи дэбигис чуҥкуйбат, адьас айылҕаттан айыллыбыт улахан артыыс талааннаах киһи арыый эрдэ олорон ааһан, онтуката ситэ сайдыбакка, арыллыбакка эрэ аан дайдытыттан аттаммыта. Қиһи саҥатын адьас үүт-үкчү үтүктэн саҥаран соһуталыыра. Дьарыктанан ыллаабыта, туойбута, олоҥхолообута буоллар бука киэҥник биллэрэ-көстөрө, киһитэ сэмэйэ бэрт буо- лан, хаалбыта. Иона Никитич Сиэллээх туһаайыытынан, Таатта үрэх куулатыгар, «Ньаҥхалаах» диэн алааска үөскээбитэ. Олоҕун устатыгар иккитэ кэргэннэммитэ. Бастакы кэргэниттэн Лөгөнтөй диэн уоллааҕын ааспыт улуу сэрии былдьаабыта. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһытара. mhq9k7iyz951tq7jidu7ywann7gkcj4 0 1627 7729 7728 2022-06-09T06:41:17Z Бырдык 697 7729 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Ефимович Егоров''' (1874 сыллаах төрүөх) Мизлинсэ- һит ойуун этэ. Кини олонхоһут былыытынан кэрэхсэнэн, ыалтан ыалга, туора да нэһилиэктэргэ тиийэ ығырыллан олоҥхолуура даҕаны, ойууннуура даҕаны. Кини ойуун быһыытынан сахаҕа киэнник туттуллубут, саха биир сүрүн «Ынахсыт таттарар» сиэрин-дуомун суруйтаран хаалларбыт эбит. Мантан аллара ону кытары билсиэҕиҥ: «ЫНАХСЫТ ТАРДАР МАЙГЫНА» Ынах сүөһү төрдө Сэттэ Ынахсыт төрдүгэр Ынах- сыт Хотуҥҥа айыыта суох битииһит киһилээх Айыы Ойууна ал- гыстааҕынан алҕатан киирэн, ынах сүөһү кутун-сүрүн көр- дүөн ылан ала дьүһүннээх сүөһүгэ, оҕуска, ынахха үөтэн, ынах сүөһүнэн байаллара. Ону «Ынахсыт тардар» диэн аат- тыыллара, Сайын тардаллара, күрүөлээх, моойдоох үс сэргэни туруораллара, Сэргэлэри сиэллээх, томторуктаах эриэн ситиннэн симэниллиэхтээх. Дьиэттэн сэргэлэргэ диэри чэчир анньаллар. Күрүөҕэ аҕалан ала дьүһүннээх ынахтаах атыыр оҕуһу баайал- лар, онно эбии ынах нһитин толору суораттаан, хааһыны, арыы- ны кутан бэлэмнииллэр. Сэттэ кыыс дьахтары, тоҕус уолан дьон- нору (айыыга киирбэтэхтэри) битииһит диэн ааттаан бэлэмииил- лэр. Сиэмэҕэ суох, айыыта, буруйа суох Үөһээ Үрдүк Айыыт- тан тутулуктаах Айыы Ойуунун ыҥыран аҕалаллар, Бары битии- һиттэр сахалыы оноолоох сону, дьабака бэргэһэни, симэхтээх дьахтар этэрбэһин таҥнан, алгыска киирэллэр. Алгыстаах ойуун бастыыр, кини кэнниттэн хаҥас өттүгэр битииһит кыргыттар, уҥа өттүгэр битииһит уолаттар сиэтти- һэн тураллар уонна бары сайыҥҥы күн тахсыытын (тус илин) диэки хайыһан туран айанныыллар. Алгыстаах Ойуун аан дойду бары нччилэрин. Үөһээ Үрдүк Айыыны сахалыы ырыанан ал- ҕаан, аартыгын арыйан, ыалларын ааттаан, Ынахсыт Хотуҥҥа тин- йэн, сайынҥы түүн устатыгар дьол-соргу көрдөһө турар, ону битинһит кыргыттар-уолаттар толору үтүктэн, батыһан иһиэх- тээхтэр. Ынахсыкка кинрэргэ хас да суол моһол олохторун ааһал- лар, кинилэр туой мэһэйдэһэн көрөн хаалаллар. Сорох ар- дыгар оҕус буолан кэйэн, өлөре сыһан куоттаран кээһэллэр, ардыгар кырыыллар. Алгыстаах Ойуун сэттэ кыыс, тоҕус уол битии- һит дьон арыалдьыттаах Ынахсыт дойдутугар кинрэн, түөрт мас үүт күрүө ааныгар тохтоон, маныыһыт, сүөсүһүт кыргыттарга тиийэн, тобуктаан олорон, үнэн-сүктэн, тоҕус ура- һанан олорор Ынахсыт Хотуҥҥа тыл оҕустаран, ынах сүөһү кутуна аҕалан кулу диэн көрдүүр. Онуоха сүөсүһүт кыргыт- тар дьиэрэҥкэйинэн ойуолаан, Ынахсыт Хотуҥҥа баран, айыыта, кирэ, дьайа суох дьон кэлэн көрлүүллэрин кэпсээн, сүөһү кутун тутан биэрэргэ дьаһал ылан, дьиэрэикэйинэн көтөн кэлэн, ыҥырыа эриэн устээх хара тутан Биэрэллэр. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара 2stgra4h0e3d1oo0xxv663tzwp9m292 0 1628 7978 7977 2022-12-18T05:15:54Z Kwamikagami 720 7978 wikitext text/x-wiki {{Q|«Тараҕана» алаас сайылыктаах Өбүгэ Дьөгүөр (Андросов) днэн үтүө олоҥхоһут киһи олорон ааспыта. Былыргы итэҕэл быһыытынан, кини балайда элбэх оҕолонои-уруу — ланан баран, олус ырыанан, олонхонон уутуйан дьарыгырбыт киһи кэнчээритэ кэхтэр, олоҕо огдолуйар, улахан сэттээх-сэлээннээх буолар, диэн этэр үгэһи тутуһан, олонхолуур, туойар идэтин тосту бырахныта үһү, Кини Дьаакып, Ыстапаан, Ылдьаа, Байбал, Улахан Балбаара, Қыра Балбаара диэн алта оҕону иитэн — аһатан, кинилэртэн биэстэрин киһи-хара оҥортообут эбит. Өбүгэ Дьөгүөр биэс о оҕотуттан Өбүгэ уола Қуохтаан Ыстапаан эрэ, аҕатын туйаҕын хатаран, олустаахай олоҥхоһут, ыпсарыылаах ырыаһыт, тахсыылаах тойуксут буолан, киэҥ сирдэргэ тиийэ кэмэ суох кэрэхсэммитэ, биллибитэ көстүбэтэ.|Ааптар=Андросов Е.Д.}} == Литэрэтиирэ == Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара [[Категория:Олоҥхоһуттар]] dcjdkzmqwmk7farb02pxip6yf8tchxx 0 1629 7731 2022-06-09T06:52:21Z Бырдык 697 'Өбүгэ уола '''Куохтаан Ыстапаан''' (1895 1948 се.) үрүҥ оҕус саҕа өрөгөйө үрдээн, саар булгунньах саҕа саргыта салаллан сырыттаҕына 1937 сыллаахха П.А.Ойуунускай курдук улуу олон- хоһут киһи олонхолотон көрөн баран, хайҕаан, сөбүлээн, «Бэриэт Б...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7731 wikitext text/x-wiki Өбүгэ уола '''Куохтаан Ыстапаан''' (1895 1948 се.) үрүҥ оҕус саҕа өрөгөйө үрдээн, саар булгунньах саҕа саргыта салаллан сырыттаҕына 1937 сыллаахха П.А.Ойуунускай курдук улуу олон- хоһут киһи олонхолотон көрөн баран, хайҕаан, сөбүлээн, «Бэриэт Бэргэн» диэн үс олоххо диэри олонхолонор олонхотун суруттарарыгар сүбэлээбит этэ.Куохтаан Ыстапаан олонхотун тылынөһүн наһаа уустаан- ураинаан, дьүһүннээн-бодолоон этэрин, онуоха этэр тыла ур- чуолкайын, имигэһин, араас куолаһынан хайа талбыт уларыта сылдьан ыллыырын, онуоха ордук Айыы бухатыырын ырыатын олус итэҕэтиилээхтик иһиллэр гына табан ыллыырын үс дойду бары сөхпүт олоҥхоһута сурахтааҕа. Ол оннугар абааһытын кыыһын ырыатын наһаа ыстырыыс, быдьар тылларынан, үөх- сүһүннэрэн ыллатара үһү. ону да дьон наһаа сөбүлээн истэллэрэ. Оннооҕор ону Ойуунускай да оспуордаабатах, уларыт- тарбатах сурахтааҕа Өбүгэ уола Куохтаан Ыстапаан Аана, Байбал, Дьөгүөр диэн үс оҕолооҕо, билигин үһүөн тыыннаахтар. Кинилэртэн улаханмара, билигин Чөркөөххө пенсияҕа олорор Анна Степановна Решетникова аҕатын туһунан бу курдук кэпсиир: Мин аҕам аан бастаан сэттэ саастааҕар, дьонтон кистээн, оҕолору мунньан олонхолообут, Уон икки сааһыттан улахан дьоҥ- но, ыалларга ынырыллан олонхолуур буолбут, Дьэ итинтэн ыла, кини хара өлүөр диэри тиһигин быспакка, ыҥырыыттан ыҥы- рыыга сылдьан олонхолуур, туойар үгэстэммитэ. Аҕам аан бас- таан, уон икки сааһын туолан баран олоҥхолообут ыала Иэхэй- эби дэр эбитэ үһү. Мин адьас ки киһини өйдүөхпүттэн ылата, кыһынын ол-бу оройуоннартан, иэһилиэктэртэн Ааллаах таһаҕа һыгар киирэн да, тахсан да иһэр таһаҕасчыттар ыйдаран кэ- лэн, биһиэхэ хоноллоро уонна түүнү быһа, биир-биэс харчы манньата, төлөбүрэ суох, аҕабын олонхолотон сордууллара. Онуоха аҕам биирдэ батан, аккаастаан кэбиспитин ончу өйдөө- бөппүн. 1937 сыллаахха Охотскай Перевозка «Намыгытта» диэн сиргэ көһөн тахсыбыппыт. Онно аҕам «Кыһыл Алдан» колхозка чилиэнинэн киирэн, оҕустаах атын, үс ынаҕыттан иккн- тин колхозка биэрбитэ, Олус дьаданытык олорбуппут, Алта оҕот- тон үспүт итн дьыл куорга ыалдьан, утуу-субуу өлүтэлээбит- тэрэ. Манна да олордохпутуна аҕабын Ааллаах таһаҕасчыттара сүгүн олордубатахтара, ыйдаран, туораан тахсан, хас түүн аайы кэриэтэ олонхолотоллоро. Сэрии саҕанааҕы сукка адьас хор- гуйан, сирэйбит иһэн бараммыт өрүһүммүппүт. Аҕам олон- холуур дьонугар олоҥхолуон иннинэ: «Этинтин, охсуһууларын эл- бэтэбин дуу, эбэтэр ырыатын-тойугун элбэтэбин дуу?» диэн талларара. Оччоҕо дьон наар этинтин талан, ордорон олонхоло- толлоро. 1937 сыллаахха сайын П.А.Ойуунускай ынырыытынан аҕам Ытык Күөлгэ киирэн, тоҕус олонхоһуту кытта олонхолоон хай- банан, салгыы куоракка киирэн, араас оройуоннартан талыл лан кэлбит 12 олонхоһуту кытта күрэстэһэн олонхолообута. Кинилэртэн сэттэ олонхоһуту радионан олонгхолошпуттар. Бу күрэхтэһиигэ аҕам хайҕанан, иккис миэстэни ылан, 260 сол- куобай арчынан, нистэнэр массыынанан уонна патефонунан наараадаланан тахсыбыта, Тааттаттан куоракка аҕабын кытары Илларион Дмитриевич Давыдов (Сиэллээх), Василий Иванович Антонов (Кыйы) киирэн олонхолоһон, эмиз хайданан, бары би- риэмийэ ылан тахсыбыт сурахтаахтара.1940 сыллаахха Охотскай түөрт кылаастаах оскуолатын директора Егор Артемьевич Большаков көнүллээн, Il-е Алдан (Охотскай) нэһилиэгин киһитэ Дуобатыы уола Гаврил Василь евнч Портнягин учуутал, саас ыһыы үлэтин саҕана, мин аҕам үс түүннээх күн олоҥхолонор «Бэриэт Бэргэн» олонхотун ханна да аралдьыйбакка олорон, биир ыйтан ордук кэм устата су- руйбута, ол олоҥхо 400-тэн тахса страницаҕа суруллубута. Би- лигин ол олоҥхо рукопиһа ТЛИИ архивыгар ууруллан сытар үһү. 1944 сыллаахха Амма Аччыгыйа аҕабар: «Куоракка киирэ сырыт- тын, олонхотун кинигэ оҥорон бэчээттэтэр гына кэпсэттим». - диэн илдьиттээбитин, ийэбит өлөөрү сытар буолан кыайан бар- батаҕа. Мин аҕам «Бэриэт Бэргэн» олонхотун сурукка бичиккэ киллэрээри суруйан сыраласпыт Гаврил Васильевич Портнягин барахсан Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ баран өлөөх- төөбүтэ. Мин аҕам барыта уон биир дуу, уон икки дуу олоҥ- хону билэрэ уонна олонхолуура. Олортон сорохторун ааттара манныктар: «Бэриэт Бэргэн»; «Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бөҕө»; «Кыыс Бэргэн»; «Кыыс Куо бухатыыр»; «Ньургун Боотур»; «Үрүҥ Уолан», «Араҕас Буулуур аттаах Алысхан Бэргэн», итин- тэн да атыттар. Балары таһынан аҕам элбэх былыргы ырыалары, тойуктары билэрэ уонна ыллыыра. Ырыаларыттан, тойуктарыттан «Сайын кэлиитнн», «Таатта ырыатын», «Амма ырыатын», «Кэҕэ ырыатын», «Бөх чабычаҕын ырыатын» ыллыырын өйдүүбүн. Ор Ордук «Бөх чабычаҕын ырыатын» араастаан үөрдэн-көтүтэн, ытатан сонотон, уустаан ураннаан ыллыырын киһн эрэ барыта олус кэрэхсээн, сөбүлээн иһиллинрэ. Аһыыр-таҥнар, тыыннаах буолар кыһалҕаҕа кыпчыттаран, аҕабыт 1947 сыллаахха биһигини, үс оҕотун илдьэ Дьабарыкы Хайаҕа тахсан, чох хостуур шахтаҕа остуолба маһын кэрдэ сылдьан, кытаанах үлэттэн, усулуобуйат- тан доруобуйата алдьарыйан, 1949 сыллаахха 53 сааһыгар сор суолламмыта. Онон аҕам үтүөнү эрэ баҕарар ыра санаалаах, истиҥ иэйни илбистээх, алгыстаах ырыаларын-тойуктарын, олон- холорун оҕолоро биһиги утумнаабаккабыт салгыны кытта салгын буолан сайҕаммыттара, синги кытары сиик буолан симэлийбиттэрэ. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара ity5fappfea0lm6vtn4ojkkg5coysvi 0 1630 7734 7733 2022-06-09T12:41:07Z Оьуобай 696 7734 wikitext text/x-wiki '''Ырыа Дьөгүөнньүк-Егор Филиппович Дедюкин-Таатта олоҥхоһута''' Ырыа Дьөгүөнньүк-Егор Филиппович Дедюкин сэттис халлаан сиксигинэн, ахсыс халлаан анараа өртүнэн, тохсус халлаан улаҕатынан эҥсэн олоҥхолоон аххан онолуйбут, ыллаан аххан ыксалыппыт, туойан аххан дьоллоһуппут киһи этэ. Кинн икки үйэ кирбиитин лаппа хапсан, төрөөн-үөскээн олорон ааспыта, Олоҥхонон, ырыанан, чабырҕаҕынан бэрт эдэр сааһыттан анаан дьа- рыгырбыта. Баайаҕаҕа «Мөҥүрүөн» диэн сиргэ олорбута. Дьадаҥы буолан таҥаһа-саба да, ол тэҥэ боростуой, дьадаҥы этэ. Сайынын наар куоҕас тириитэ бэргэһэлээх сылдьара, наһаа танараһыт, айыымсах, иччини, абааһыны олус итэҕийимтнэ киһинэн биллэрэ. Амырыын дьүһүннээх, түү сирэйдээх, үрлүк соҕус уҥуохтаах, куруутун нүксүччү соҕус тутта сылдьар киһи этэ. Өкүлүүнэ Көстөкүүнэбинэ диэн эмээхсиинээҕэ, Өкүлүүнэ, Өлөксөөндөрө диэн икки кыыстаахтара, Былаас диэн акаарытыны соҕус соҕотох уоллаахтара. Кинилэр үһүөн, саастарын ситэн, өр кэргэннэммэккэ сылдьан баран, биир кэмҥэ утуу-субуу ыалдьан өлүтэлээбиттэрэ. Ырыа Дьөгүөнньүк олоҥхолуурун, ыллыырын, чабырҕахтыырын таһынан элбэх сэһэни, номоҕу үһүйээни, остуоруйаны билэттиирэ. Уонтан быдан тахса олонхону, 70-ча былыргы саха ырыаларын, тойуктарын, алгыстарын, кырыыстарын билэрэ, диэн кэпсииллэрэ. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] [[Категория:Таатта ырыаһыттара]] [[Категория:Таатта чабырҕаһыттара]] moip8l82hdrdj3q1gbeb88edlrh1k18 0 1631 7736 7735 2022-06-09T13:14:31Z Оьуобай 696 7736 wikitext text/x-wiki '''Ыыраах Ньукулай-Николай Николаевич Болторин-Таатта олоҥхоһута''' Ыыраах Ньукулай-Николай Николаевич Болторин 1-й Дьохсоҕоҥҥо Кыайыгын аҕатын ууһугар «Мутук Ойдубут» диэн сиргэ төрөөбүтэ. Онно олорои бастакы кэргэнин Лэппэй Киргиэлэй (Саввин) кыыһын Александраны кэргэн ылан, хас да сыл олорбуттара. Кини бастакы кэргэнэ өлбүтүн кэннэ Чымынаайыга көһөн киирэн, иккиһин Өкүлүүнэ диэн дьахтары кэргэн ылбыта. Ыыраах Ньукулай олоҥхонон, ырыанан бэрт эдэр сааһыттан ылата дьарыгырбыта уонна бэйэтин уһуна суох үйэтин устатыгар ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан, наар бурдук манньаҕа ыллыыра, Кини аан бастаан саас Амма Солобуудатыгар ыалларга ыллаан бурдуктаһа тиийбитигэр: «Туох сонуннаах, хантан сылдьар киһигиннй?» диэн ыйыппыттарыгар: «Ээ, оччо-бачча сонуна суох киһибин, арай ити сылдьаҕар муостаах саадьаҕай оҕуспар отут олонхону, сэттэ уон сэрэбиэйи тиэн» сылдьар киһибин», - диэн хоруйдаабыт. Кэлин ыаллар кини олоҥхотун, ырыатын истэн бараннар эккирэтэ сылдьан ыҥырар, ыалтан ыалга былдьаһан олоҥхолотор киһилэрэ буолта үһү. Дьахтары кытары дьахтар, оҕону кытары оҕо курдук оонньуур, наһаа сытыары сымнаҕас уонна элэккэй майгылаах, кыра уҥуохтаах, ис киирбэх куобаҕай дьүһүннээх киһи этэ, дьээбэлэннэҕинэ дьахталлары уун-утары көрөн олорон, туойан ыллаатаҕына киһи сөҕүөн, бэркиһиэн курдук бэргэнник, табатык уустаан-ураннаан, дьүһүннээн-бодолоон ыллыыра диэн кинини чугастык билэр дьон кэпсииллэрэ. Ыыраах Ньукулай тэлэгирээмэ сутун уһун сыллаах уот кураан дьылларыгар Амма Солобуудатыгар хаста да кырынан баран ыллаан, бүтүн биир болуоту толору бурдук манньалатан аҕалан, Чымынаайы ыалын кэмэ суох абыраабыта диэн билиҥҥэ диэри уос номоҕо оҥостоллор. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] 0ygk4fr7cjr6qibexcowwt550f81pa9 0 1632 7737 2022-06-09T13:27:24Z Оьуобай 696 ' '''Ырыа Балааҕыйа-Таатта олоҥхоһута''' Ааспыт үйэ иккис анарыгар Баайаҕаҕа, Кутаама Үрэх сүнньүгэр олохтоох Мандар Сааба уола Күрдьүгэс Ньукулай диэн киһи көрдөр хараҕын дьүккэтэ, туурдар тииһин миилэтэ буолбут Балаабыйа диэн соҕото...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7737 wikitext text/x-wiki '''Ырыа Балааҕыйа-Таатта олоҥхоһута''' Ааспыт үйэ иккис анарыгар Баайаҕаҕа, Кутаама Үрэх сүнньүгэр олохтоох Мандар Сааба уола Күрдьүгэс Ньукулай диэн киһи көрдөр хараҕын дьүккэтэ, туурдар тииһин миилэтэ буолбут Балаабыйа диэн соҕотох мааны кыыстааҕа. Кыыһы, кэлин улаатан, ырыанан-тойугунан дьарыктанар буолуоҕуттан ылата Ырыа Балааҕыйа диэн хос эбилик ааттыыр буолтар. Кырдьыга даҕаны, Ырыа Балааҕыйа бэлэһигэр силлэппит курдук, илэ-бодо иэйэхситтээх, чахчы, бааччы айыыһыттаах ытык ырыаһыт, толуу тойуксут буолан, бэйэтин улууһун, нэһилиэгин таһыгар тиийэ сүүрүк аттыы сураҕырбыта садьыгырбыта. Кини бастар бараммат баһаам элбэх ырыаларын, тохтор бараммат толуу үгүс тойуктарын истибит эрэ барыта сөҕөрө, хайгыыра үһү диэн билиҥҥэ диэри уос номоҕор сылдьар. Маныаха эбии Ырып Балааҕыйа хомуска ураты нарыннык, истиҥ, дирин иэйиинлээхтик оонньуурунан дьону эмиэ умсугутара, Онон Ырыа Балааҕыйаны онно-манна улахан ыһыахтарга ыҥыран, олоҥхолотоллоро, ыллаталлара, хомуска да оонньотоллор. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] [[Категория:Таатта ырыаһыттара]] aujyioegs9qekhxwdn0ls13woe3chzd 0 1633 7738 2022-06-09T13:37:03Z Оьуобай 696 ''''Уһуктаах Уйбаан''' Э.К.Перкарскай биир сөбүлээн олонхолотор олонхоһутунан I-й Игидэй киһитэ Таллаха уола Уһуктаах Уйбаан буолар. Кини ааспыт үйэ иккис аҥарыгар, бу үйэттэн бэрт кыратык хапсан, олорон ааспыт киһи. Бэйэтин кэмигэр дьоҥ...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7738 wikitext text/x-wiki '''Уһуктаах Уйбаан''' Э.К.Перкарскай биир сөбүлээн олонхолотор олонхоһутунан I-й Игидэй киһитэ Таллаха уола Уһуктаах Уйбаан буолар. Кини ааспыт үйэ иккис аҥарыгар, бу үйэттэн бэрт кыратык хапсан, олорон ааспыт киһи. Бэйэтин кэмигэр дьоҥно-сэргэҕэ эмиэ кэмэ суох кэрэхсэммит, балайда арбаммыт-сарбаммыт киһи сурахтааҕа. Ол үрдүнэн кини дьингнээх толору аатын ким да өйдөөн хаал- ларбатах. Кини олоҥхолоруттан дьон ордук биһирээн «Тоҕус уолун тоһоҕо кэбиһэринэн, аҕыс кыыһын анна, аҕыс былас суһуохтаах Айталыын Куону» олоҥхолотоллоро, Уһуктаах Уйбаан көннөрү саха былыргы ырыатын-тойугун да элбэҕи билэрэ, ыллыыра. Чабырҕаҕы, остуоруйаны да билбэхтэһэрэ үһү диэн кэпсииллэрэ. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] 8sodizvneso6by1dhukdlvtulhknat5 0 1634 7739 2022-06-10T02:20:53Z Эрчим 699 ''''Дабыыдаб Дарабыан Мэхээйилэбис''' Таатта хойукку соҕус көлүөнэ олоҥхоһуттарыттан Дарабыан Мэхээйилэбис Дабыыдап уһулуччу чорбойон аатырбыта-сураҕырбыта. Кини туһунан М.Г.Соров II өтөрдөөҕүтэ «Коммунист» хаһыакка «Олоҥхоһут Дараб...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7739 wikitext text/x-wiki '''Дабыыдаб Дарабыан Мэхээйилэбис''' Таатта хойукку соҕус көлүөнэ олоҥхоһуттарыттан Дарабыан Мэхээйилэбис Дабыыдап уһулуччу чорбойон аатырбыта-сураҕырбыта. Кини туһунан М.Г.Соров II өтөрдөөҕүтэ «Коммунист» хаһыакка «Олоҥхоһут Дарабыан» диэн суруйан таһаартарбыта. Онтон кыра-кыра кэрчиктэри кытта билсиэҕиҥ: «…Дарабыан тас ырбаахытын уста биэрээт, уот кытыытыгар тардыллыбыт остоол таһыгар талах олоппоско олоро биэрдэ, хаҥас илнитинэн өттүк, уҥатынан сыҥаах баттанан, бастаан саассааһынан наҕылыччы, онтон улам күөрэччи эттэр этэн, тыынан дэбилитэн истэ эбээт. Киниэхэ «Ноо!» диэччи Мэхээлэ эбээһинэһин лоп-бааччы толорбутунан барда». «Уолукка астахха уһуутаан уһуктар, уолуйан турар, уолугун төрдүгэр сытар ынах ханнын саҕа сымара таас куртахтаах, улуутуйар улуу-дьаалы Улахан Қуохтуйа аҕалаах, санныттан арбаҕаһын араарбатах, атаҕыттан адаҕатын устубатах, арсыын тииктээх Арсан Дуолай, аан дьааһын, аппах буурай, атара бөтүөхэй Буор Маҥалай оҕонньор улахан кыыһа амсайбахтыыр ап салбаныкы Ала Дугуйдаан хотун ийэлээх, таас сиргэ даадаллан туран даамын биэрбэтэх таҥнары Таас Даадар бухатыыр диэн абааһы бииһин алдьархайдаах атамаанын кытта орто дойду дуо- лан бухатыыра Дьулуруйар Ньургун Боотур күөн көрсөн, күрэс былдьаһан, чэгиэн эт сэймэктэһэн, чэй хаан тохсуһан, ыйаахтаах ыйааһын курдук ылсар, харахтаах хаантаар курдук харсан киирэн бардахтарына», диэн олоҥхотун тылын этэн дьиэрэһитэн барбыта… {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}}[[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһытара. ddbrtf137j4yswwjecd828k36hg5xzb 0 1635 7740 2022-06-10T02:39:53Z Бырдык 697 'Уйбаан Онтуонап бэйэтин кэмигэр бэрт киэҥник биллэ сылдьыбыта. Қини Тыараһа Дьиэбэгэнэтигэр «Сатаҕай» алааска олорбут. Онно Соппуруон Оҕонньоороптооҕу кытта куруутун дьукаахтаһан олорбут сурах- таахтара.Уйбаан Онтуонап туһунан Ты...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7740 wikitext text/x-wiki Уйбаан Онтуонап бэйэтин кэмигэр бэрт киэҥник биллэ сылдьыбыта. Қини Тыараһа Дьиэбэгэнэтигэр «Сатаҕай» алааска олорбут. Онно Соппуруон Оҕонньоороптооҕу кытта куруутун дьукаахтаһан олорбут сурах- таахтара.Уйбаан Онтуонап туһунан Тыараһа кырдьаҕастара кэпсииллэ- ринэн олус намылхай, дьахтар куолаһыгар майгылыыр куолас- тааҕа эбитэ үһү. Ол да буоллар этэр, ыллыыр куолаһын, тылын киһи арааран истэр гына олус чуолкайдык этэрэ да, ыллыыра да диэн кэпсииллэр. Олоҥхолуур олоҥхотун сирин дойдутун, отун-маһын, үөһээ, аллараа дойдуларын бухатыырдарын - бары- ларын сиһилии, силигин ситэрэн, уустаан-ураннаан туойара. Дьахтарын ырыатын адьас дьахтар бэйэтэ кэлэн ыллыы турарын курдук үүт-үкчү үтүктэн ыллыыра. Оттон Абааһытын уолун ырыа- тын эмиэ Абааһы бэйэтэ кэлэн ыллаан эрэрин курдук олус итэ- бэтнилээхтик толороро.Кини туһунан билигин Кыйы бөһүөлэгэр олорор кырдьаҕас, Дмитрий Николаевич Сунхалыров бу курдук кэпсиир:Мин төрөппүттэрим Иван Антоновтааҕы кытары саастарын тухары эн-мин дэсиһэн, бииргэ дьукаах олорбуттара. Мин өйдүүр- бүнэн 1936 сыллаахха Тыараһаҕа, Таатта үрэх үрдүгэр «Хар- далыма» диэн сиргэ дьукаах олорбуппут. Қыһын этэ. Дьонум оҕонньор олоҥхоһутун уруккаттан билэр буоланнар, биир киэһээ көрдөһүү-хаайыы бөҕөнөн, дьэ ээх дэтэн, сөбүлэһиннэрэн олоҥ- холоппуттара. Таспытыгар олорор ыалларбыт Белиннэр бука бары, оҕолуун-уруулуун көһөн киирэн оҕонньорбут олоҥхотун истибиттэрэ. Оччолорго мии үһүс кылааска үөрэнэрим. Обонньор- бут түүн үөһэ быдан ааһыар диэри тохтоло суох олоҥхолоон дьүрүһүттэ, Мин урут олоҥхо диэни адьас истэ илик буолам- мын, оҕонньор куолаһын араастаан уларыта сылдьан ыллыырын сэҥээрэммин адьас аралдьыйбакка олорон истибитим. Оҕонньор олоҥхото саҕаланыаҕыттан бүтүөр диэри уу-чуумпу этз. Арай дөрүн-дөрүн уот оттооччу туран, оһох оhоххо хардаҕас маһы эбэн биэрэр тыаһа иһиллэрэ. Оҕонньорбут олоихотун сэҥээрэн сотору- сотору иккилии-үстүү киһи тэҥҥэ: «Ноо-ноо'», диэн этэллэр этэ. Уйбаан Онтуонап ити кэмҥэ сэттэ уонуттан тахсан эрэрэ.Оҕонньорбут олоҥхолоон бүппүтүгэр дьонум: «Оҕонньор куолаһа билигин даҕаны чуора, үчүгэйэ өрүү хаала илик эбит», дэспиттэрин билиҥҥэ диэри умнубаппын.Уйбаан Онтуонап Баһылай уонна Сэмэн диэн нккн турбут уоллааҕа. Семен Иванович оччотооҕу «Күөдүй» колхозка ферма сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Кини 1941 сыллаахха Аҕа дойдуну көмүскүүр улуу сэриигэ барбыта уонна өлбүт биллэриитэ кэл- битэ. Сэмэн аҕыйах саҥалаах олус сэмэй киһи этэ. Ол да буол- лар биирдэ эмэтэ олонхо куолаһынан ыллаан дьирилэтэрэ, Уйбаан оҕонньор улахан уола Василий Иванович үс уоллааҕа, биир кыыс- тааҕа. Васн Василий дьин чахчы аҕатын туйаҕын хатарбыт киһи этэ Олоҥхоһутунан республикаҕа тиийэ биллибитэ. 1937 сыллаахха Таатта оройуонуттан барыта тоҕус чулуу олоҥхоһут талыллан бараннар, республика атын ааттаахтарын кытта күөн көрсөн, күрэс былдьаһан ыллаабыттарын, олоҥхолообуттарын туһунан киһи үксэ билэр. Василий бу күрэхтэһингэ хайҕанан, патефону- нан бириэмийэлэммитин дуйдаах сылабаарга атастаһан тахсыбы- та үһү. Ол туһунан билигин да Тыараһа үгүс кырдьаҕастара умнубакка, дөрүн-дөрүн да буоллар ахтыһан ааһааччыбыт.Вас Василий Иванович уолаттара былыргы кэмҥэ үөскээбиттэрэ эбитэ буоллар, бука, үһүөн да олоҥхоһут буолуох дьоҕурдаах дьон хааллылар быһыылаах. Мин билэрбинэн Василий орто уола Николай араас оонньууларга абааһы уолун, кыыһын ырыаларын ыллаан ыҥсалыттаҕына, хайдах эрэ эһэтин куолаһын наһаа санатар, Николай убайа Василий Васильевич этэринэн, кини олонхо ырыатын-тойугун олус үчүгэйдик толорон ыллыыр үһү. Онон олонхоһуттарга даҕаны эмиэ туһунан айылҕаттан бэриһиннэрин- лээх аҕа уустара үөскүүллэр эбит, диэн Д.Н.Сунхалыров бэ- йэтин ахтыытын түмүктүүр.Уйбаан уонна Баһылай Онтуонаптар ханнык ваттаах олонхо- лору олонхолообуттарын, хомойуох иһин Р.П.Баппадов кырдьаҕас да, Д.Н.Сунхалыров да кыайан өйдөөн хаалбатахтар.Урут олорон ааспыт Таатта Амматын ытык кырдьаҕастара сэ- һэргииллэринэн, былыыр былыр, кыргыс үйэтин саҕана, билинни Чычымаҕынан хантан эрэ кыһыл оҕолоох дьон куотан, күрэнэн иһэннэр оҕолорун, ыксаан, тыаҕа мас быыһыгар хаалларан барбыттарын, биир оҕото суох Чычымах диэн ааттаах эмээхенн дьахтар булан ылан, оҕолоон, киһи хара оҥорбута үһү. Уол олоҥхо бухатыырыныы бөдөҥ-садан уҥуохтаах, күүстээх-күдэх- Инт тээх, сытыы-хотуу өйдөөх киһи буола улааппыт. Инппит ийэтэ Чычымах эмээхсин онтон үөрэн: «Оҕом Дьулуруйан үөскээбит Ньургун Боотур буоллун», - диэн ааттаабыта үһү. Уол улаатан, ситэн хотон, киэнг сирдэргэ кэскиа тэринэ, туспа дойдуга дьол- соргу көрдөһө диэн ааттаан Арҕаа Хаҥаласка эттанаары турда- ҕына ийэтэ эмээхсин уолугар эрнэн талаҕы оҥорон биэрбит уон- на эппит: «Өскөтүн ол дойду ааттаахтарыттан кыайтараары гын- наххына бу талаххын тустар киһин атаҕын анныгар быраҕаар. оччоҕо тустар киһин тута охтуо, кыайтарыа», диэбит. Уол нйэ- тин сүбэтинэн тустан, ол дойду ат бөҕөстөрүн, кус быһыйда- рын барыларын кыайталаан, кылааннаах кыыс оҕону кэргэн ылан, сылгы, ынах бөҕөнү энньэлэтэн үүрдэрэн аҕалан, сааһын моҥуор диэри Амма Чычымаҕар, тэгил дойдуттан тэҥнээҕин, хол дойдуттан холооннооҕун кытары холоспокко, анардастыы аданыйан олорон өлбүтэ. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара i6rihp4tf88wa4dw5dcxeh4n4o26st2 0 1636 7741 2022-06-10T02:43:44Z Оьуобай 696 ''''Кылачыыһап (Алексей Николаевич Харлампьев)''' олоҥхоһут туһунан Тааттаҕа чугас эҥэринэн истибэтэх кырдьаҕас көлүөнэ дьонтон бэрт аҕыйах буолуохтара. Ол эрээри, хомойуох иһин, бу Таатта Эбэ Хотуммут хонноҕор хорҕотон, быттыгар кыбы-...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7741 wikitext text/x-wiki '''Кылачыыһап (Алексей Николаевич Харлампьев)''' олоҥхоһут туһунан Тааттаҕа чугас эҥэринэн истибэтэх кырдьаҕас көлүөнэ дьонтон бэрт аҕыйах буолуохтара. Ол эрээри, хомойуох иһин, бу Таатта Эбэ Хотуммут хонноҕор хорҕотон, быттыгар кыбы- тан, уорҕатыгар уган, ырыаһыт дьылҕалаан, олоҥхоһут оҥорон, сээркээн сэһэнньит гынан ситэрэн-хоторон, кичэйэн-киспэлээн анаан айбыт ытык киһитин туһунан кэпсиирбит кэмчи буолан биэрдэ. Кини туһунан ыксалаһан үөскээбит Суорун Омоллоон убайбыт үчүгэйдик билэрэ-көрөрө бука хаалан эрдэҕэ. Кылачыыһап бу үйэ сүүрбэһис, отутус сылларыгар уутуйан олоҥхолоон, ыллаан-туойан ааспыт киһи сурахтааҕа, Кини уруккута Ханньас нэһилиэгэр төрөөбүт-үөскээбит киһи. Уһун сирэйдээх, хара бараан дьүһүниээх, кыра уҥуохтаах киһи сурахтааҕа. Хас да олоҥхону билэрэ, ыллыыра диэн буолар. Кини олоҥхотун сирин-дойдутун, киһитин-сүөһүтүн саас-сааһынан араартаан, дьүһүннээн-бодолоон, ыпсаран-хопсорон этэр хомоҕой, уус-уран тыллаах-өстөөх буолан, атын үгүс олоҥхоһуттартан балайда чорбойор олоҥхоһут этэ диэн кэпсииллэр. Оттон Кылачыыһап чабырҕах тылын этэн бардаҕына, киһи кини этэр тылын кыайан өрүһүйэн истибэт гына түргэнник, имигэстик этэрэ үһү. Кини үгүс ахсааннаах олоҥхолоруттан ордук «Мохтообот Оҕо Модун Хара» диэн үс түүннээх күн тохтообокко толоруллар олоҥхолооҕо. Ыллыыр куолаһа да киһи иһиттэр истэ олоруон курдук үтүө-кэрэ этэ диэн кэпсииллэр. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] omzxpljhse8iryy1js1zqpv9m3yh9nr 0 1637 7742 2022-06-10T02:56:39Z Оьуобай 696 ''''Дмитрий Устинович Андросов-Тардыас Баайаҕа''' (1878-1952 сс.) эдэр-сэнэх эрдэҕинэ онно-манна ыҥырыыга сылдьан, өрөөбүт уоһун өһүлэн, хоммут уоһун хоннорон хоһуйдаҕына, тутахсыйбыт санаата тупсан туойдаҕына ван ийэ дойдутун аҥардастыы ар...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7742 wikitext text/x-wiki '''Дмитрий Устинович Андросов-Тардыас Баайаҕа''' (1878-1952 сс.) эдэр-сэнэх эрдэҕинэ онно-манна ыҥырыыга сылдьан, өрөөбүт уоһун өһүлэн, хоммут уоһун хоннорон хоһуйдаҕына, тутахсыйбыт санаата тупсан туойдаҕына ван ийэ дойдутун аҥардастыы арҕаран ыллыыра, күнүн сирин көҥүл өттүттэн күрүөһүлээн хоһуйара, Дмитрий Устиновиһы биһиги, дойдутун дьоно Кэлэҕэй Минтэрэй диэн аатынан эрэ билэрбит, Тардыас Баайаҕа диэн аатынан кинини билэр киһи арааһа билигин аҕыйах буолуохтара. Ол бэйэтэ кыра да буоллар туспа остуоруйалаах. Былыр-былыргыттан была быстыбатах Баайаҕа эбэ хотун биир толуу тойуксута Кэлэҕэй Миитэрэй Баайаҕа Томторуттан соҕуруу көс холобурдаах «Хорбут» диэн сиргэ кыстыктанан, «Кэлэҕэй Булгунньаҕа» диэн сиргэ сайылыктанан, саллар сааһын бараабыта, үллэр үйэтин монообута, Кэлэр-барар, сытыы-хотуу үлэһит киһи буолан, бэйэтин хоп курдук кыанан, сэниэ соҕустук олорбута. Эмээхсинэ Даайалыын Ылдьаана уонна Бүөтүр диэн оҕолорун иитэн-аһатан киһи-хара оҥортообуттара. Бүөтүр улаатан, ситэн-хотон баран, аҕата ырыаһытын удьуордаан буолуо, олус дьэҥкэ, ыраас куоластаах ырыаһыт буолбута да, аҕатыгар быдан тиийбэт куоластаах ырыаһыт диэн ыкса ыаллараахсарбат этилэрэ. {{Q|Андросов Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] 2hukfc55uij1abthi5i73wkfl0pu0hs 0 1638 7744 7743 2022-06-13T03:35:24Z Sasha gerasimov 20083 694 7744 wikitext text/x-wiki '''Муннугар Үөннээх Тыһы Чаппаалыха эмээхсин''' Аан ийэ дойдутун аҥардастыы арҕаран ыллаабыт, күнүн сирин дьонун көмүс күөмэйинэн күндүлээн көччүппүт, бэйэтин кэмигэр ыраах сирдэргэ тиийэ сураҕырбыт, эмиэ ыҥырыыттан ыҥырыыга сылдьан, олоҥхолоон аххан онолуйбут, ыллаан-туойан аххан ыҥсалаппыт Муннугар Үөннээх Тыһы Чаппаалыха эмээхсин - Федосия Егорова, удаҕанныгы дьахтар, Чымынаайыга кийиит буолан олорон ааспыта. Чаппаалыха эмээхсин төрөөбүт-үөскээбит сирэ II-с Алдан нэһилиэгэ. Маалыһаптар кыыстара сурахтааҕа. Баста- кы эрэ «Мас Аппаҕа» олохтоох Чаппалаап диэн киһи эбитэ үһү. Онон сэдиптээн Чаппаалыха эмээхсин диэн судуру ааттыыр буолтар.Эр киһилии наһаа бөдөҥ, сөҥ, дэгиттэр уларыта, сылдьан ыллыыр сэдэх куоластааҕа. Чаппаалыха эмээхсин «Ытык Нуоҕай», «Кыыс Кыскыйдаан» у.д.а. хас да олоҥхону олоҥхолуура үһү диэн кэпсииллэрэ, көннөрү былыргы сахалыы ырыалары-тойуктары эмиэ ыллыыра, алгыһы-силиги да билбэхтэһэрэ, удаҕан курдук кутуран, мэнэрийэн, ыарыһахтары да кистээн эмтиирэ үһү. Биирдэ Чаппаалыха эмээхсин Дьиэбэгэнэҕэ олохтоох Маалыкыс диэн сүдү олоҥхоһукка баран, үс хонук устата «Ытык Нуоҕай» диэн олоҥхону олоҥхолообут, эмээхсин абааһы уолун ырыа- тын, оттон Маалыкыс айыы уола бухатыыр буолан ыллаабыттар. Олоҥхолоон бүппүттэрин кэннэ эмээхсин: «Оттон эр киһи эрэ буо- лаҥҥын үрдүкү буоллуҥ ини», - диэн соччо астымматах курдук эппит үһү. Ити кэнниттэн Чаппаалыха эмээхсин аатырар Tуһалыыр Лөгөнтөй олоҥхоһут Аммаҕа, «Үрүҥ Хайаҕа» кэлэ сылдьа- рын көрсөн, эмиэ үс хонук устата атах тэпсэн олорон куоталаһан олоҥхолообуттарын туһунан кэпсииллэр. Мэҥэ Алдан аатырар олоҥхоһута Ырыа Харлаампый (Қолодезников) Чымынаайыга кэлэн бинр ыалга хоно сытан: «Чаппаалыха эмээхсин манна кэлэн олоҥхолоһуо этэ дуо?» - диэн илдьиттээбит. Онуоха Чаппаалыха эмээхсин: «Дьахтар хаһан да эр киһини бастакынан экки- рэтиһиэ суохтаах, онон кини эр киһи буоларын быһыытынан, наадыйар буоллаҕына, миэхэ дьиэбэр бэйэтэ кэлэн олоҥхолоотун», диэн хардары илдьиттээбит. Инньэ гынан Харлаампый эмээхсиҥҥэ бэйэтэ тиийэн, үс хонук устата эмиэ күрэстэһэн олоҥхолообуттара үһү да, хайалара бастаабыта биллибэт. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыта. 1d7rg8mwqcp0t5fne7x4a9935hbo710 0 1639 7747 7746 2022-06-13T05:41:54Z Sasha gerasimov 20083 694 7747 wikitext text/x-wiki '''Василий Филиппович Дедюкин-Лоҥкур Баһылай, Гаврил Герасимович Малгин, Федор Федорович Чарин, Анна Евсеевна Чарина, Егор Устинович Накатов-Көнчүө'''аатырбыт тойуксут Дария Никитична Попова-Хаппаах Даарыйа. Бу алта киһи алтыан икки үйэ кирбиитигэр олорон ааспыттара. Қинилэртэн Федор Чарин, Егор Накатов-Көнчүө нэһилиэктэригэр да, туора сирдэргэ да тиийэ идэтийэн олоҥхолообут дьоннор, биирдии бэйэлэрэ үстүү олоҥхолоохторо, хас да ырыалаахтара. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара. j522cmhzfbd4edqfvphtnjd3pvt8syl 0 1641 7748 2022-06-13T05:46:45Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Терентий Попов Саввич''' «икки олоҥхону олоҥхолуурум уонна хас да көннөрү былыргы ырыалары ыллыырым» диирэ. Михаил Петрович Попов-Болтоһуйа Мэхээлэ үтүөкэн куоластаах олоҥхоһут да, ырыаһыт да этэ. Кинилэр эмиэ икки үйэ кирбиитигэр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7748 wikitext text/x-wiki '''Терентий Попов Саввич''' «икки олоҥхону олоҥхолуурум уонна хас да көннөрү былыргы ырыалары ыллыырым» диирэ. Михаил Петрович Попов-Болтоһуйа Мэхээлэ үтүөкэн куоластаах олоҥхоһут да, ырыаһыт да этэ. Кинилэр эмиэ икки үйэ кирбиитигэр олорон ааспыттара. Болтоһуай Мэхээлэ өссө чабырҕахсыт, сэһэнньит этэ. {{Q|Андросов.Е.Д|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара. 0cmokap99p1evgplkdw4wk2buu77qf7 0 1642 7749 2022-06-13T05:54:27Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Екатерина Алексеевна Попова-Унарова''' ааспыт үйэ иккис аҥарыгар олорон ааспыта, П.А.Ойуунускай ийэтинэн эбэтэ. Олус кэрэ куоластаах ырыаһыт, тойуксут эбитэ үһү диэн кэпсииллэрэ. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]} Категория:Таатта олоҥхоһут...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7749 wikitext text/x-wiki '''Екатерина Алексеевна Попова-Унарова''' ааспыт үйэ иккис аҥарыгар олорон ааспыта, П.А.Ойуунускай ийэтинэн эбэтэ. Олус кэрэ куоластаах ырыаһыт, тойуксут эбитэ үһү диэн кэпсииллэрэ. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыттара. j3o3a9zd5x2mrs5dbcflvveeckyqhx9 0 1643 7751 7750 2022-06-13T06:02:10Z Бырдык 697 7751 wikitext text/x-wiki '''Ырыа Дьөгүөнньүк''' Егор Филиппович Дедюкин сэттис хал- лаан сиксигинэн, ахсыс халлаан анараа өртүнэн, тохсус халлаан улаҕатынан эҥсэн олоҥхолоон аххан онолуйбут, ыллаан аххан ыксалыппыт, туойан аххан доллоһуппут киһи этэ. Қини икки үйэ кирбиитин лаппа хапсан, төрөөн-үөскээн олорон ааспыта. Олоҥ- хонон, ырыанан, чабырҕаҕынан бэрт эдэр сааһыттан анаан дьа- рыгырбыта. Баайаҕаҕа «Мөҥүрүөн» диэн сиргэ олорбута. Дьа- даҥы буолан таҥаһа-саба да, ол тэҥэ боростуой, дьадаҥы этэ. Сайынын наар куоҕас тириитэ бэргэһэлээх сылдьара, наһаа та- ҥараһыт, айыымсах, иччини, абааһыны олус итэҕийимтиэ киһинэн биллэрэ. Амырыын дьүһүннээх, түү сирэйдээх, үрдүк соҕус уҥуох- таах, куруутун нүксүччү соҕус тутта сылдьар киһи этэ. Өкүлүүнэ Көстөкүүнэбинэ диэн эмээхсиннээҕэ, Өкүлүүнэ, Өлөксөөндөрө диэн икки кыыстаахтара. Былаас диэн акаарытыҥы соҕус соҕотох уоллаахтара. Қинилэр үһүөн, саастарын ситэн, өр кэргэннэммэккэ сылдьан баран, биир кэмҥэ утуу-субуу ыалдьан өлүтэлээбиттэрэ. Ырыа Дьөгүөнньүк Бээйэҥ (Иуда) диэн соҕотох инилээҕэ.Ырыа Дьөгүөнньүк олоҥхолуурун, ыллыырын, чабырҕахтыы- рын таһынан элбэх сэһэни, номоҕу үһүйээни, остуоруйаны билэттиирэ. Уонтан быдан тахса олоҥхону, 70-ча былыргы саха ырыа- ларын, тойуктарын, алгыстарын, кырыыстарын билэрэ, диэн кэп- сииллэрэ. Қини үгүстүк ыҥырыыттан ыҥырыыга Бороҕонунан,Дүпсүнүнэн, Намынан сылдьан, бурдук, арыы манньаҕа ыллыыра үһү. Бэйэтэ соҕотоҕун да сылдьан, мэнээк ыллыыр, туойар үгэс- тээҕэ диэн кэпсииллэрэ.Ырыа Дьөгүөнньүгу туора сиргэ-уокка билбэт-көрбөт ыаллар: «Хантан хааннаах, кимтэн кииннээх, ким диэн киһи буолаҕыный?» -диэн ыйыттахтарына: «Ээ, мантан бэрт ырааҕа суохБайаҕантай улууһун книнигэр, Баайаҕалыыра диэн сиргэ Батан-тэһнйэн олорбокко Бас-баттах сылдьар Чаабый-нибий чабырҕахтаах, Олоот-молоот олоҥхолоох, Сэһэн-сэппэн сэтиилээх, Ырыа-тойук аргыстаах Ырыа Дьөгүөнньүк -диэн киһибин, оҕус тардыытынан олоҥхону, ылах уйарынан ырыа- ны таһаҕастанан кэлэн олоробун»,- диэн хоһоон курдук үөрэ- дьүөрэтик этэн-тыынан хоруйдуура. Оччоҕо хоно киирбит ыалын дьоно үөрэн чөрөс гына түһэллэрэ уонна туох баар баардарын сыыһынан маанылаан-күндүлээн, урааннаах уһун түүнү курдары олоҥхолотоллоро, ыллаталлара.Дьэ, ити курдук Ырыа Дьөгүөнньүк ортолуу аатыран-сура- ҕыран сылдьан, биир саас урукку үгэһинэн, кунан оҕуһун көлүнэн Дүпсүнүнэн, Намынан бурдуктаһа диэн аттаммыт. Дүпсүҥҥэ тиийдэҕин нөҥүө күнүгэр, Өспөх нэһилиэгин сис баайа Алексей Петрович Афанасьев: «Ырыа Дьөгүөнньүк миэхэ кэлэн бурдукка олоҥхолоотун эбэтэр ыллаатын», - диэн илдьиттээбит. Ырыа Дьө- гүөнньүк баай бэйэтинэн илдьит ыытан ыҥырбытын кэннэ олоруо баара дуо, сып-сап хомунаат ыҥырыылаах ыалыгар айаннатар. Өр-өтөр буолбат, тиийбит. Бэркэ сэрэнэн, тардына соҕус туттан, улаханнаахай уорук бараан балаҕан халыҥ халҕанын арыйа бат- таан иһирдьэ киирбитэ доҕоор, уҥа диэки олорор киһи улар саҕа, кэтэҕириин диэки олорор киһи кэҕэ саҕа, хаҥас диэки олорор киһи хаххан саҕа буолан көстөр киэҥ-куоҥ уораҕайдаах дьиэ буолан биэрбит. Дьиэ хабайар хаба ортотугар түөрт өртүнэн сирэйдээх, онно сөптөөх аҕыс кырыылаах дьаҕыл хара хомултаннаах, остуо- руйаҕа кэпсэнэр дьиҥнээх олоҥхо дьиэтин курдук дьиэҕэ киир- бититтэн кыбыстан, дьулайан, дух-дах туттан турдаҕына дьиэлээх тойон Алексей Петрович Ырыа Дьөгүөнньүгү бэйэтинэн көрсө тү- һэн, сиэтэн илдьэн, эһэ тириитэ олбохтоох уҥа оронугар олордон кэбиспит. Дорооболоһон-дыраастыйдаһан, ону-маны кэпсэппэхтээн иһэн, дьиэлээх тойон: «Дьэ доҕоор, эйиигин сиртэн, таҥараттан ыйаахтаах ырыаһыт, үөһэттэн таттарыылаах үтүө олоҥхоһут киһи диэн дьоннор алыһын арбыыллар, хайгыыллар ээ, ол кырдьык дуо?» - диэн ыйыппыт. Онуоха Ырыа Дьөгүөнньүк ах баран, балайда саната суох олорбохтоон баран: «Алыс да арбыылларын курдук буолбатарбын син, бэйэм санаабар, ходьох курдук хоһоонноох, татым соҕус тойук- таах, ортоку соҕус олоҥхолоох киһинэн ааҕынаммын бу кэрийэ- кэриимнии сырыттаҕым дин», - диэн хоруйдаабыт. Дьиэлээх киһи хоноһотун хоруйун сөбүлээн, күлэн күһүгүрэтэн баран эпинт: «Чэ, оччоҕуна балаҕаныттан быкпатах, өтөҕүттэн өнүйбэтэх, тусаһа- тыттан тэйбэтэх кырдьан эрэр кыыс дьахтардаахпын, ону көрөп олороннун биһиккэ сытыаҕыттан билиҥҥэ диэри хайдах улаатан, олорон кэлбитин биири да сыыспакка үүт-үкчү ойуулаан туой эрэ, оччоҕуна мин эйигин уон хонукка олоҥхолотуом, тоҕус хонукка туойтарыам уонна манньатын икки сыл синр бурдуккун биэрэн, бэйэм көлөбүнэн тиэйтэрэн ыытыам», диэн баран, Ырыа Дьөгүөн- ньүк иннигэр уун-утары хаһан да мэйинлээх хараҕынан көрбөтөх хотун-хаан көрүҥнээх, топ-толуу дьахтары аҕалан олордон кэ- биспит. Онуоха Ырыа Дьөгүөнньүк уот инннгэр сөһүргэстээн олорон, аал уоту үс төгүл арыы кутан аһата аһата үстэ кэҕэлээбит, үстэ суордаабыт уонна уоһун иһигэр бутугураан, тугу эрэ алҕаан баран, дьэ олбоҕор кэлэн, дьахтары уун утары көрен олорон, ис- иһиттэн илбиһирбит курдук инсэлээхтик, иччилээхтик туойбуту- нан барбыт. Ити курдук балайда өр туойбутун кэннэ, дьиэлээх дьахтар Ырыа Дьөгүөнньүк туойуутун тулуйан истибэккэ уҥуох унуоҕа халыр босхо барыар диэри куттаммыт уонна оҕонньортон: «Түксү, уурай», диэн көрдөһөн тохтоппута үһү. Ырыа Дьөгүөнньүгү үтэн-анньан көрөн ыллатан, сыыһатын- сымыйатын тутан, албан аатын хараардаары соруммут Афанасьев баай киһи эрэ буоллар баһыйтаран, бэркиһээн, оҕонньору тобус хонукка олонхолоппута үһү уонна олонхо тохсус олоҕун эмиэ кыайан тулуйан истибэтэх, унуоҕа халыр босхо баран, куйахата күүрэн, ийэхара көлөһүнэ сарт түһэн, Ырыа Дьөгүөнньүгү нэ- һинлэ ааттаһан тохтоппута үһү днэн кэпсииллэр. Афанасьев баай эшит, эрэннэрбит тылыгар туран, Ырыа Дьөгүннньүккэ ити саас үс көлө саха бурдугун, сэлиэһинэйин тиэйтэрбитэ үһү. Алексей Петрович Афанасьев баай бу түбэлтэ кэнинттэн икки сыл буолаат, 1906 сыллаахха эмискэ соҕус ыалдьан өлбүт сураҕа иһиллибитэ, Оттон били туойтарбыт дьахтара туойтардаҕын ненгүө сылыгар эмиэ эмискэ таарымталанан өлбүт сурахтааҕа. Дьэ бу кэнниттэн Ырыа Дьөгүөнньүк улуу олоҥхоһут, ырыаһыт, тойуксут быһыытынан ордук күүскэ сураҕырбыта, Қини Нам, Дүпсүн, Бо- роҕон улуустарыгар ынырыыга сылдьан ыллыыр буолбута. 1909 сылтан 1916 сыллаахха диэри өрүс илин эҥэринээҕи улуустарга сэттэ сыллаах тэлэгирээмэ сута туран, туох да күөҕэ быкпат, биир т таммах ардаҕа суох сайыннардаах дьыл-күн, уот кураан сатыылаан, Баайаҕаҕа бурдук буолуохтааҕар салаа да күөх от быкпатаҕа Кыайан ыраата баран оттообот-мастаабат, дьадаҥы, кыаммат ыаллар аҕыйах ахсааннаах сүөһүлэрин дуомун сиэн бүтэрэн, улахан хоргуйуу, сутааһын саҕаламмыта. Бу элбэх сыллаах кураан, сут «Мөҥүрүөн» ыалларын эмиэ дьадаппыта, аччыктаппыта, Ыал вайы, «бары бүттүүн тутуспутунан хоргуйан быстар буоллубут», диэн ытаһыы-сониһуу үксээбитэ. Маны барытын көрө билэ, бэйэтэ эмиэ быстара сылдьар Ырыа Дьөгүөнньүк дьонун, бэйэтин туох кыалларынан, хайдах эмэ гынан, быыһыыр- га быһаарыммыта, Биир саас бэрт эрдэттэн оностон, иккиэ буолан, бурдукка Нам, Дүпсүн баайдарынан олоҥхолуу, туойа аттаммыт- тара. Онно тинйэн бурдуктаах баай, сэниэ ыаллары кэрийэ сыл- дьан: «Биһиэхэ Байаҕантайга, Баайаҕаҕа уһун сыллаах уот кураан, сут түһэн, хоргуйан эстэр кутталланныбыт, көмөлөһүҥ, абыраан!» диэн үҥэн-сүктэн туран көрдөспүттэрэ, онно эбии харса суох ыллаан-туойан, олонхолоон бурдук бөҕөнү бэриһин- нэрбиттэр, манньалаппыттар, Ол бурдуктара 9 көле буолта үһү. Ону тиэйэн аҕаланнар Мөҥүрүөнүнэн, Баайаҕанан хоргуйан эрэр ыалларынан кэрийэ сылдьан түҥэттэрэн, өлөр өлүүттэн элбэх киһи тыынын өрүһүйбүттэрэ диэн Мөнүрүөн, Баайаҕа кырдьаҕас- тара Брыа Дьөгүөнньүккэ кэмэ суох махтанан кэпсинллэрэ. Бу ытык ырыаһыт, умсулҕаннаах улуу олонхоһут элбэх ахсааннаах олонхолоруттан билигин «Эрэй буруй аргыстаах Эр Соҕотох», «Күн сирин көрсө төрөөбүт Кыыс Кыскыйдаан», «Аҕыс былас суһуохтаах Айталын Куо» уонна «Орто дойдуга тура төрөөбүт Ороһулаан Уол» олонхолор ааттара эрэ биллэллэр. 1926 сыллаахха Баайаҕа «Аранастааҕар» сайын балайда кнэн түмсүүлээх, обургу ыһыах тэриллэ сылдьыбыта. Баайаҕалар ол ыһыахтарын Ырыа Дьөгүөнньүгү анаан-минээн ыныран ылан, ал- батан астарбыттара. Ол кэнниттэн түһүлгэҕэ олордон олонхо- лоппуттар этэ. Ырыа Дьөгүөнньүк олонхолоон баран эрдэ соҕус тохтообут уонна: «Бу олоҕум устатын тухары наар олонхонон умсугуйаммын, ырыанан үлүһүйэммин дьолбун-соргубун тоҕо туо- йам йаммын, ол аныытыгар-харатыгар хаарыаннаах көмүс оҕолорбуттан көстө мэлийдэҕим, ытыспын сотуннаҕым, Онон олоҥхонон, ырыа- нан, тойугунан үлүһүйүү улахан сэттээх-сэлээннээх эбит. Олоҥхо сиртэн-таҥараттан ыйааҕа, мүлчүрүйбэт бүтүн оноруута суох ки- һини олоҕун огдолутар, кэрэгэй кэскиллиир, түөрэккэй төлкөлүүр буолар эбит», - диэн улаханнык кэмсинэрин биллэрбит. Онтон ыла кинн өлүөр диэри олонхотун, ырыатын бырахпыта үһү. Ырыа Дьөгүөнньүк бэйэтин кэмигэр улуу олонхоһут быһыытынан үрүн оҕус саҕа өрөгөйө үрдүү, саар булгунньах саҕа саргыта салалла сылдьыбыт киһи этэ диэн кини биир дойдулаахтара бука мээнэ. {{Q|Андросов Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Олоҥхоһуттар]] == Литэрэтиирэ ==Таатта олоҥхоһуттара, ырыаһыттара. qe73hwcf8q0l6kq80t18iwfocsm9tvv 0 1644 7752 2022-06-13T06:02:18Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Айарга Слепцова Ксения Петровна-Неустроева''' суруйааччы Н.Д. Неустроев ийэтэ, соччо да киэҥник сураҕырбатар, сөп соҕус ырыа- һыт, тойуксут дьахтар этэ диэн, билигин да кини туһунан кэп- сээн умнуллубакка уос номоҕор сылдьар. Сэниэтик,...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7752 wikitext text/x-wiki '''Айарга Слепцова Ксения Петровна-Неустроева''' суруйааччы Н.Д. Неустроев ийэтэ, соччо да киэҥник сураҕырбатар, сөп соҕус ырыа- һыт, тойуксут дьахтар этэ диэн, билигин да кини туһунан кэп- сээн умнуллубакка уос номоҕор сылдьар. Сэниэтик, маанытык олорбут буолан дьарыгырбатах быһыылаах. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара. paa2fqcrj3v44dq1iz3xcgd6ph0zxw9 0 1645 7754 7753 2022-06-13T06:06:57Z Sasha gerasimov 20083 694 7754 wikitext text/x-wiki '''Қонон Қононович Попов-Ырыа Қуонаан''' Баайаҕа кэлиҥҥи көлүөнэ олоҥхоһуттарыттан бастыҥнара. «Мындыгыга» элбэх оҕолоох Конон Прокопьевич Попов диэн дьадаҥы ыалга төрөө- бүтэ. Конон уол ийэтин да, аҕатын да төрдүлэригэр ырыаһыт, олоҥхоһут дьон үөскүү сылдьыбатахтарын үрдүнэн, бэйэтэ айылҕаттан айыллан, уһулуччулаах олоҥхоһут, ырыаһыт буолан, саҥардыы аатыран-суолуран иһэн, бэрт эдэр сааһыгар онтуката . ньиэрбэтигэр охсон өлбүтэ. Сатала суох чөллөкөй ыраас хомуһуннаах куоластаах, илбистээх тойуктаах уол этэ диэн сэһэргииллэрэ. Оннооҕор илбиһин, кыдьыгын кыайан кыаммакка, көҕөрө чэлгийэн турар тинт маһы кууһан туран, хомуһуннаах тылларынан кыраан ыллаатаҕына, ол мас хагдарыйан хаалара үһү. {{Q|Андросова.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһута]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһута,ырыаһыттара. gncydhgy3wbbss19h0akhjzm5bz5ofa 0 1646 7755 2022-06-13T06:08:44Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Тоойо уола Доропууска (Слепцов) уонна Бөрө Ньукулай (Неустроев)''' иккиэн Мөҥүрүөн дьоно, ааспыт үйэни кыратык батта- һан, бу үйэ бастакы аҥарыгар олорон ааспыт дьон эмиэ олус да аатырбаталлар, син хоп курдук олоҥхоһуттар этилэр диэн...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7755 wikitext text/x-wiki '''Тоойо уола Доропууска (Слепцов) уонна Бөрө Ньукулай (Неустроев)''' иккиэн Мөҥүрүөн дьоно, ааспыт үйэни кыратык батта- һан, бу үйэ бастакы аҥарыгар олорон ааспыт дьон эмиэ олус да аатырбаталлар, син хоп курдук олоҥхоһуттар этилэр диэн дьонноро-сэргэлэрэ ахтан сэһэргииллэр. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]]==Литэрэтиирэ==Таатта олоҥхоһуттара,ырыаһыттара 91nlmdql6rgwjb22mb8wn7nhwwcmxyq 0 1647 8468 7757 2025-04-04T08:27:21Z Rachmat04 122 8468 wikitext text/x-wiki '''Иван Николаевия Табаахырап—Винокуров''' Табаахырап оло5о Туора Күөлтэн биир көстеех сиргэ, номоххо киирбит <<Сэттэ Тумул Халдьаайыга>> ааспыта. Онно <<Чаран>> диэн сиргэ сайылыктанан, <<Дьэллэ\үөт>> диэн сиргэ кыстыктанан олорбута. Кини олоҥхонон, ырыанан, остуоруйпнан, чабырҕаҕынан улуЬуйэн туран дьарыктаммыт киһи этэ диэн киэнник кэпсэммитэ, ыраа5ынан аатырбыта. Табаахырап ырыата-тойуга суох адьас сатаммат курдук киһи этэ. <<Таах олоруохтааҕар кыратык олоҥхолуу туһуум, ыл иһит>>,—диир угэстээ5э. Табаахырап ыксаабакка эрэ түргэн түнгэнник, саассааһынан туһэрэн, олоҥхо сирин-дойдутун киһи иһиттэр истэ олоруох курдук этэн киирэн барара. Кини биир туун устата бухатыыр киһи сирин-дойдутун, отун-маһын иччилэрин ааҕа ааттаталаан саҕалаата ҕына, биһиги бухатыырбыт аал уотун иччитин алҕаан, бар дьонун кытары бырастыылаЬан, алаһа дьиэтитэн, аан дойдутуттан арахсыытыгар эрэ дылы этэрэ үһү. Табаахырап абааһы уолун ырыатын олус табан ыллыыра. Кини олоҥхолоон көнкунэтэн бардаҕына дьиэ иһигэр долбуурга турар таас, тимир иһит-хомуос биир кэм лынкынаЬа турар буолаллара. Оттон бэйэтэ олонхолоотоҕуна сымыһа5а биллэ биллибэттик ибигирии, көмөгөйө хамсыы олороро, биирдэ иннэн, кэлэҕэйдээн, тылы була сатаан татымнык эппитэ диэн суоҕа. Адьас хааһахтан хостоон эрэр курдук, уу сүүрүгүнүү чөнөллөркөйдук этэн-тыынан, ыллаан-туойан барар угэстээҕэ. Кини эдэригэр бөдөн-садан киһи эбитэ үһү. Киэн сирдэринэн—Сыланынан, Мэнэнэ, куоратынан, Чурапчынан наар ынырыыттан ынырыыга сылдьан, ыллаан-туойан, олонхолоон тахсара, Табаахырабы улахан урууларга, ыһыахтарга хастыы да хонукка тохтоло суох олонхолотоллор. Онно да кини олонхотун ситэ бүтэрбэккэ хаалара үһү. {{Q|Е.Д Андрсов|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһутара]] pspiy283m2rosqfe54bnerqvs882voc 0 1648 7758 2022-06-13T06:12:20Z Sasha gerasimov 20083 694 ''''Айарга Федот Федорович Попов-Хаахтыыр Сөдүөт уонна Федор Федорович Неустроев-Сүөкээ Сүөдэр''' Баайаҕа кэлиҥҥи көлүөнэ олоҥхоһуттарыттан саамай эдэрдэрэ Федот Федорович Попов-Хаахтыыр Сөдүөт (1901 -1942 сс.) уонна Федор Федорович Неустр...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7758 wikitext text/x-wiki '''Айарга Федот Федорович Попов-Хаахтыыр Сөдүөт уонна Федор Федорович Неустроев-Сүөкээ Сүөдэр''' Баайаҕа кэлиҥҥи көлүөнэ олоҥхоһуттарыттан саамай эдэрдэрэ Федот Федорович Попов-Хаахтыыр Сөдүөт (1901 -1942 сс.) уонна Федор Федорович Неустроев-Сүөкээ Сүөдэр диэн дьон, арааһа дьарыгыран олоҥхолообуттара, ыллаабыттара буоллар. {{Q|Андросов.Е.Д.|Ааптар=[[]]}} [[Категория:Таатта олоҥхоһуттара]] 2e4hn4fv9s0cbouaig27biu89x75e95 0 1649 7946 7780 2022-12-18T04:56:38Z Kwamikagami 720 7946 wikitext text/x-wiki '''Джеки Чан''' — Гонконгтан төрүттээх [[Киинэ|киинэ]] артыыһа, режиссера, каскадера, продюсера. {{Q|— Джеки, бэйэҥ олоххун төһө астынаҕыный? — Биирдэ манныгы истэн наһаа биһирээбитим: Эн уустук үлэҥ — үлэтэ суох киһи ырата; Эн мэник оҕоҥ — оҕото суох киһи баҕата; Эн кырачаан дьиэҥ — дьиэтэ суох киһи ырата; Эн аҕыйах харчыҥ — иэскэ баайыллыбыт киһи баҕата; Эн мөлтөх туругуҥ — өлөр өлүүгэ ылларбыт дьон ыра санаата; Эн аньыыгын-хараҕын Үрдүкү Таҥара дьон хараҕыттан кистиирэ — аньыыны оҥорон саакка-суукка киирбит киһи баҕарар баҕата; Сүрэҕиҥ чуумпута, минньигэс түүллэриҥ, баар аһылыгыҥ — сэрии буола турар дойдутугар олорор дьон барыларын ыра санаалара. Бэйэҕэр билигин баары үрдүктүк тут дуу. Сарсын туох-хайдах буолуон ким да билбэт буоллаҕа...|Ааптар=Үтүүптэн}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Кытайдар]] hu8d3lib1vcwcg273dc6hffjnu6padr 14 1650 7774 2022-06-22T18:26:13Z Rschen7754 186 Кураанах сирэй оҥоһулунна 7774 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 1651 7782 7781 2022-07-01T21:21:55Z HalanTul 17 /* Айымньыларыттан быһа тардыылар */ 7782 wikitext text/x-wiki '''Муттуххай Бороҥ''' — суруйааччы, бэйиэт, суруналыыс, учуонай, Үөһээ Бүлүү улууһун "Үөдүгэй нэһилиэгэ" муниципальнай тэриллии баһылыга. == Айымньыларыттан быһа тардыылар == {{Q|Тиэтэйэр курдукпун, тоҕо эрэ, Тоҕотун бэйэм да билбэппин, Ыксыырга дылыбын, эмиэ да, Ол эрэн ону мин таайбаппын…|Ааптар=}} {{Q|Сатаннын-сатамматын, синэ биир, Өһөспөр, хара күүспүнэн, Сатаҕай санаам утаҕынан Өһүллүбэт өтүү хатабын.|Ааптар=}} == Интевьюларыттан == == Кини туһунан этиилэр == [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] g59cmk724wumsi7ldzgrf9sl44mjuly 0 1652 7790 7787 2022-07-01T23:23:26Z HalanTul 17 7790 wikitext text/x-wiki '''Кустук''' — үксүн [[Ардах|ардах]] кэннэ көстөр [[айылҕа]] көстүүтэ {{Q|Сахам сирэ дьоллоох тускуга Саһарҕалыы ыҥыра ыллыыр. Илинтэн арҕаа ол кустуга Алмаас таас курдук сандаара сырдыыр.|Ааптар=Саха Өрөспүүбүлүкэтин [[Өрөгөй ырыата|Өрөгөйүн ырыата]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Айылҕа]] ogyjd9eou5s1yoi9f0oikqy3ur16leb 0 1653 7802 7801 2022-07-02T02:21:47Z HalanTul 17 7802 wikitext text/x-wiki '''Быйаҥ''' — өлгөм үүнүүттэн, айылҕа сириэдийэ сайдыытыттан, кыыл-сүөл элбиириттэн баай-дуол дэлэйиитэ. {{Q|Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута Модун Арассыыйа киэн туттуута, Өркөн [[өрөгөй]] тойугун туойдун, Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!|Ааптар=Саха Өрөспүүбүлүкэтин [[Өрөгөй ырыата|Өрөгөйүн ырыата]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 113uzfavgpzt7w928170m3a5mczp2al 0 1654 7792 7791 2022-07-01T23:25:18Z HalanTul 17 7792 wikitext text/x-wiki '''Түөрэх''' — {{Q|Ааспыт кэммит айхаллаах суола Арчылыыр аар алгыһын биэрдэ. Сахабыт сирэ дьоһун, дуолан Сайдыы аартыгар түөрэҕэ түстэ.|Ааптар=Саха Өрөспүүбүлүкэтин [[Өрөгөй ырыата|Өрөгөйүн ырыата]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] aachjnypp96rjl8qb8886x95i71gefk 0 1655 7795 7794 2022-07-01T23:33:58Z HalanTul 17 7795 wikitext text/x-wiki '''Дьиҥ''' — баар эйгэ, сыһыан, туох эрэ ({{lang-ru|реальность}}) {{Q|Дьиҥ — биһиги олохпутугар буолар түгэннэр буолбатах, бу биһиги буола турар туһунан санаабыт. Ол аата хас биирдиибит олорор дьиҥин бэйэтэ айан-тутан таһаарар.|Ааптар=[[Альберт Эллис]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Уйулҕа]] [[Категория:Бөлүһүөпүйэ]] k8llbogegzeobgi2amewrvszhqt2ttr 0 1656 7799 7798 2022-07-01T23:39:53Z HalanTul 17 7799 wikitext text/x-wiki '''Альберт Эллис''' ({{lang-en|Albert Ellis}}, 1913-2007) — [[АХШ]] уйулҕаны чинчийээччитэ, уйулҕа кэһиилэрин эмтиир ''рациональнай терапия'' диэн салааны [[XX үйэ]] 50-с сс. олохтообута. {{Q|Дьиҥ — биһиги олохпутугар буолар түгэннэр буолбатах, бу биһиги буола турар туһунан санаабыт. Ол аата хас биирдиибит олорор дьиҥин бэйэтэ айан-тутан таһаарар.|}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 385n11e6rd434zbsl1iei72yowvy1jn 0 1657 7804 7803 2022-07-02T02:25:29Z HalanTul 17 7804 wikitext text/x-wiki '''Арассыыйа''' — [[Дьобуруопа]] илин өттүнэн, Аасыйа хоту өттүнэн тайаан сытар бөдөҥ [[дойду]], судаарыстыба. {{Q|Барҕа быйаҥнаах Сахам дойдута Модун Арассыыйа киэн туттуута, Өркөн [[өрөгөй]] тойугун туойдун, Үүнэр үйэҕэ үрдүү туруохтун!|Ааптар=Саха Өрөспүүбүлүкэтин [[Өрөгөй ырыата|Өрөгөйүн ырыата]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:География]] n3lj49zyotvd00jjlc1e15wden1w0cv 0 1658 7805 2022-07-03T01:02:40Z HalanTul 17 ''''Крылов Иван Андреевич''' — нуучча аатырбыт [[Үгэ|үгэ]]һитэ. {{Q|Күүстээхххэ куруук мөлтөх буруйдаах. |Ааптар=У сильного всегда бессильный виноват. ("Бөрө уонна хой оҕото" үгэ)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7805 wikitext text/x-wiki '''Крылов Иван Андреевич''' — нуучча аатырбыт [[Үгэ|үгэ]]һитэ. {{Q|Күүстээхххэ куруук мөлтөх буруйдаах. |Ааптар=У сильного всегда бессильный виноват. ("Бөрө уонна хой оҕото" үгэ)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] luuf4yd4qpwqvfrsiyzl1g9vkvsrvd8 0 1659 7808 7807 2022-07-03T01:09:10Z HalanTul 17 7808 wikitext text/x-wiki '''Саахымат''' — остуол [[Ооньуу|ооньуу]]та {{Q|Саахымакка харалар уонна үрүҥнэр кыр өстөөхтөр, ол эрээри ол өстөөхтөрү хамсатар саахыматчыттар үксүн атастыы буолаллар.|Ааптар= В шахматах белые и черны фигуры злейшие враги, но те кто передвигает фигуры - обычно хорошие друзья (биллибэт киһи этиитэ)}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Спорт]] [[Категория:Күрэс]] 42apt8dovv4c9zo65k0xpe7f18ql4vm 0 1660 8199 8198 2023-06-15T08:34:48Z HalanTul 17 8199 wikitext text/x-wiki '''Элеонора Рузвельт''' {{Q|Бэйэҥ сөбүлэспэтэххинэ, эйигин ким да итэҕэс сананарга күһэйэр кыаҕа суох.|Ааптар=«Никто не может заставить вас чувствовать себя неполноценным без вашего согласия».}} {{Q|Улуу өйдөөхтөр өйүгү ырыталлар. Орто өйдөөхтөр буолбуту ырыталлар. Чычаас өйдөөхтөр дьону ырыталлар.|Ааптар=Great minds discuss ideas; average minds discuss events; small minds discuss people.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Дьахталлар]] kwasw3a9g42p6z5xfzeq9ulbxn4n11r 0 1661 7813 7812 2022-07-03T02:58:07Z HalanTul 17 7813 wikitext text/x-wiki '''Батыныы''' (сорох дьон ''аккаас'' диэн нууччаттан киирбит тылы тутталлар) — этиини киэр анньыы, сөбүлэспэт буолуу, өйөөбөт буолуу {{Q|Бүгүҥҥү "суох" сарсыҥҥы батыныы буолбатах.|Ааптар=[[Ивонн Орджи]]. «Сегодняшнее "нет" не означает завтрашний отказ»}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Сыһыан]] 82fhmanv1nn5ck8tj6moj58pg8kdhjr 0 1662 7815 7814 2022-07-03T03:01:33Z HalanTul 17 7815 wikitext text/x-wiki '''Стивен Хокинг''' — учуонай, [[билии]]ни тарҕатааччы. {{Q|Интеллект диэн уларыйыыга түргэнник сөп түбэһэр дьоҕур.|Ааптар=[[Стивен Хокинг]], «Интеллект — это способность быстро приспосабливаться к изменениям».}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Учуонайдар]] ja3nbtqc5t0bpoqma76wiufwdwz08e7 0 1663 7819 7818 2022-07-03T03:16:39Z HalanTul 17 7819 wikitext text/x-wiki '''Майя Анжелу''' (Maya Angelou, 1928-2014) — суруйааччы {{Q|Дьон тугу эппиккин умнуохтара. Тугу гыммыккын умнуохтара. Ол эрээри эйиэхэ сыһыаннарын хаһан да умнуохтара суоҕа. |Ааптар=[[Майя Анжелу]], «Люди забудут ваши слова; забудут ваши действия. Но они никогда не забудут те чувства, которые они к вам испытывали».}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Дьахталлар]] nlv1xlrlqwvbw6xkur0qm8p4n6k1psd 0 1664 7827 2022-07-05T02:34:01Z HalanTul 17 ''''Карл Людвиг Бёрне''' (1786-1837) — ньиэмэс дьэбириэй суруйааччыта уонна публициһэ. {{Q|Атын омукка сиэрэ суох сыһыаннаһан бэйэ омугар туһалаабаккын. Судаарыстыба эгоизма син биир киһи эгоизмын курдук куһаҕан буолбатах дуо? Сиэрдээх сыһыа...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7827 wikitext text/x-wiki '''Карл Людвиг Бёрне''' (1786-1837) — ньиэмэс дьэбириэй суруйааччыта уонна публициһэ. {{Q|Атын омукка сиэрэ суох сыһыаннаһан бэйэ омугар туһалаабаккын. Судаарыстыба эгоизма син биир киһи эгоизмын курдук куһаҕан буолбатах дуо? Сиэрдээх сыһыан атын омукка туһуланнаҕына үтүө буолан бүтэн хаалар үһү дуо? |Ааптар=„Нельзя служить своему народу, будучи несправедливым по отношению к другому народу. Разве эгоизм государства не такой же порок, как эгоизм отдельного человека? Разве справедливость перестаёт быть добродетелью, если её применить к другому народу?“ [https://ru.citaty.net/tsitaty/620256-piotr-arkadevich-stolypin-narod-ne-imeiushchii-natsionalnogo-samosoznaniia-est/ ru.citaty.net]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XVIII үйэ дьоно]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] nd123bj0xmindhtbsrx2t2tbstshetd 14 1665 7828 2022-07-05T02:34:42Z HalanTul 17 '[[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7828 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон олорбут кэмнэринэн]] c7ozbw1rq5czoiylblatdzd93dsfbys 0 1666 7830 7829 2022-07-05T02:41:13Z HalanTul 17 7830 wikitext text/x-wiki '''Фридрих Энгельс''' (1820-1895) — [[Ньиэмэстэр|ньиэмэс]] бөлүһүөгэ, суруналыыс. {{Q|Атын омугу баттыыр омук көҥүл буолуон сатаммат. Кини атын омугу баттыыр күүһэ тиһэх уһугар куруук кини бэйэтин утары туһуланар. |Ааптар=„Не может быть свободен народ, угнетающий другие народы. Сила, нужная ему для подавления другого народа, в конце концов всегда обращается против него самого.“ [https://ru.citaty.net/tsitaty/620256-piotr-arkadevich-stolypin-narod-ne-imeiushchii-natsionalnogo-samosoznaniia-est/ ru.citaty.net]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] tiwlc9celx8bz4291wptqr6xk9xrjib 0 1667 7835 2022-07-13T06:24:45Z 37.29.40.243 '{{Q|Күнү-дьылы кэтээммин Күнүм-дьылым баранна. Онон эрэ итээммин Олордоҕум бу мана|Ааптар=[[Иван Горнай]], Саха тылын туһунан санаалар}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7835 wikitext text/x-wiki {{Q|Күнү-дьылы кэтээммин Күнүм-дьылым баранна. Онон эрэ итээммин Олордоҕум бу мана|Ааптар=[[Иван Горнай]], Саха тылын туһунан санаалар}} ot29wr0biqdeyq88ztxa48go707fjh5 0 1668 8027 7846 2023-01-24T02:37:45Z HalanTul 17 8027 wikitext text/x-wiki '''Мартин Лютер Кинг''' — {{Q|Дьиксинии ыйытар — бу куттала суох дуо? Соруктаах ыйытар — бу оттомноох (тоҕоостоох) дуо? Киһиргэс (албан аат) ыйытар — дьон өйүүр (билинэр) дуо? Арай сиэрдээх буолуу ыйытар — бу сөптөөх дуо? Онтон (син биир) кутталлааҕы, оттомноох буолбатаҕы, дьон өйөөбөтүн туруулаһар кэм кэлэр, тоҕо диэтэххэ ол санаа — сөптөөх.|Ааптар= On some positions, Cowardice asks the question, "Is it safe?" Expediency asks the question, "Is it politic?" And Vanity comes along and asks the question, "Is it popular?" But Conscience asks the question "Is it right?" And there comes a time when one must take a position that is neither safe, nor politic, nor popular, but he must do it because Conscience tells him it is right. "Remaining Awake Through a Great Revolution" (31 March 1968)}} Биһиги өстөөхтөр тугу саҥарбыттарын саныахпыт суоҕа, биһиги доҕотторбут саҥарбатахтарын саныахпыт. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 6szc94z95l79ha6cl2cd2fxvwu6hkm2 0 1669 7848 7847 2022-07-15T06:20:51Z HalanTul 17 7848 wikitext text/x-wiki '''Льюис Кэролл''' {{Q|Барытыгар бары наһаа суолта биэрэр улахан алҕас. Оттон олох диэн суолталаах дуо? Оо, олох суолталаах бөҕө буоллаҕа! Ол эрээри наһаа буолбатах. «Серьёзное отношение к чему бы то ни было в этом мире является роковой ошибкой. А жизнь — это серьёзно? О да, жизнь — это серьёзно! Но не очень».|Ааптар=}} {{Q|Иирээки аатын ылар судургу, оттон ол ааттан босхолонор сатамматын кэриэтэ|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] nc2jtpu1763kdsnl6wqyys9u5ses4fe 0 1670 7850 7849 2022-07-15T06:31:34Z HalanTul 17 7850 wikitext text/x-wiki '''Ключевскай Василий Осипович''' - "Нуучча устуоруйатын кууруһун" ааптара. {{Q|Акаарылар бары да, ол эрээри ордук биһиэннэрэ, тугу эрэ салайалларын наһаа астыналлар.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ica5kkj2shwz5hyp1za2boons5gsqv0 0 1671 7855 2022-07-17T01:09:56Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Бөлүһүөк]] 7855 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Бөлүһүөк]] m51bs7j9tpfy24phjy0xcuse8xxezbz 0 1672 7858 2022-07-20T06:23:14Z HalanTul 17 ''''Гегель''' {{Q|Омуктар устуоруйалара устуоруйа омуктары туохха үөрэппэт диэн үөрэтэр|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7858 wikitext text/x-wiki '''Гегель''' {{Q|Омуктар устуоруйалара устуоруйа омуктары туохха үөрэппэт диэн үөрэтэр|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] i1e5kh0s012v3sqyu319b1fcgqii1jq 0 1673 7860 7859 2022-07-20T06:32:37Z HalanTul 17 7860 wikitext text/x-wiki '''Вальтер Беньямин''' — ньиэмэстэртэн күрээн иһэн, ол сатамматаҕар [[Испания]]ҕа бэйэтигэр тиийинэн өлбүт [[дьэбириэйдэр|дьэбириэй]] төрүттээх [[Германия]] бөлүһүөгэ. {{Q|Варварство докумуона буолбатах биир да култуура докумуона суох.|Ааптар=Нет ни одного документа культуры, который в то же время не был документом варварства. Уҥуоҕар суруллубут бэйэтин тыллара}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] eu0a2xj9tz7hoa1t68so99aup2xodiz 0 1674 7864 7863 2022-07-21T00:59:28Z HalanTul 17 7864 wikitext text/x-wiki '''Арчибальд Кронин''' (1896-1981) — [[Шотландия]]ҕа төрөөбүт Британия суруйааччыта. {{Q|Итэҕэл сыаната ордук үчүгэйдик кини утумнааччыларын таһымынан быһаарыллар…|Ааптар=The keys of the kingdom}} {{Q|Эрдэттэн дьиксинии (айманыы) хаһан да сарсыҥҥы куһаҕанын тохтоппот, арай бүгүҥҥү күүһүн сиир.|Ааптар=Worry never robs tomorrow of its sorrow, but only saps today of its strength. Today's Gift : Daily Meditations for Families (1985) by Hazelden Publishing, p. 11}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l2dot4yj9ed32wq9uf1600evhwcx7ld 0 1675 8418 7876 2025-03-04T00:19:38Z HalanTul 17 8418 wikitext text/x-wiki '''Сокуон''' — олох-дьаһах көстүүлэрэ бэйэ-бэйэлэригэр сыһыаннара эбэтэр [[Судаарыстыба|судаарыстыба]] таһымыгар ылыныллар нуормалыыр [[Докумуон|докумуон]]. === Өс хоһооҥҥо === * Соҕотох тыл сокуон, аҥардас тыл ачастаат, биир тыл бирисээгэ. === Бэргэн этиилэр === {{Q|Дойду бүттүүнүн сокуонун суруйарбытыгар сүнньүнэн манныгынан салайтарыахтаахпыт — өйдөөх уонна кыахтаах дьоҥҥо анаан суруйуохтаахпыт, итирик уонна мөлтөх дьоҥҥо буолбатах.|Ааптар=[[Столыпин Петр Аркадьевич]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] o3znftege2bwrz1pk3wkf37l4bcx9tx 0 1676 7879 7878 2022-07-26T06:58:24Z HalanTul 17 7879 wikitext text/x-wiki '''Волков Геннадий Никандрович''' — этнопедагог, [[Педагогика|педагогика]] билимин дуоктара. {{Q|Хайа баҕарар омукка бэйэтин бэлиэ ытык өрүтэ баар буолар. Сахаларга үс төгүл үс диэн ытык өрүтү мин мэлдьи дьүөрэлии кэлимсэ ылан көрөбүн: 1. сэргэ, чороон, хомус; 2. олоҥхо, ыһыах, оһуокай; 3. сылгы, таба, кыталык... — балар бары омук барҕа баай өйүн-санаатын олоҕор быһаччы тиэрдэллэр. Хас ытык өрүт аайы элбэҕи эҥсэн этиэххэ сөп. Ол эрээри олоҥхоҕо туох барыта хамсыыр-имсиир, олоҥхо бу дьүөрэлэһиигэ тэбэр сүрэх, эргийэр киин буолар. Ол иһин мин саарабыла суох этэбин: олоҥхо — саха өйүн улууканнаах айыыта, аан дойду култууратын уһулуччулаах көстүүтэ.|Ааптар=Бүөтүр Оҕотоойоп "Элэс Боотур" кинигэтин иннигэр суруллубут, 2002. - 1228 с., С.7}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 9funpa9c4wnqhpo0i2jh32vkup98tp0 0 1677 7883 2022-07-27T01:19:51Z HalanTul 17 ''''Тэтиҥ''' — Саха сиригэр үүнэр сэбирдэхтээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Тэтиҥ айымньыларга == {{Q|Тыала да суохха Тылыбырыы турар Тэлибирэс-илибирэс сэбирдэхтээх Тэтиҥ мастардаах.|Ааптар...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7883 wikitext text/x-wiki '''Тэтиҥ''' — Саха сиригэр үүнэр сэбирдэхтээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Тэтиҥ айымньыларга == {{Q|Тыала да суохха Тылыбырыы турар Тэлибирэс-илибирэс сэбирдэхтээх Тэтиҥ мастардаах.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] 5b5fy29o2g2njx2s99h181r12xj4lb6 0 1678 7884 2022-07-27T01:23:08Z HalanTul 17 ''''Харыйа''' — Саха сиригэр үүнэр инньэлээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Өс хоһоонугар == * Харыйаны таҥнары соспут курдук (киһи) — өһөс, хадаар киһини инньэ дииллэр == Харыйа айымньыларга == {{...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7884 wikitext text/x-wiki '''Харыйа''' — Саха сиригэр үүнэр инньэлээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Өс хоһоонугар == * Харыйаны таҥнары соспут курдук (киһи) — өһөс, хадаар киһини инньэ дииллэр == Харыйа айымньыларга == {{Q|Тойон дьоннор Тула мустан тус-туспа, Тугу эрэ толкуйдуу Туралларын курдук, Хагдарыйары билбэт, Хараҥа күлүктээх Харыйа мастардаах.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] 63d4kru064t8bi1kym02dafwtn6redm 0 1679 7888 7887 2022-07-27T02:02:18Z HalanTul 17 7888 wikitext text/x-wiki '''Төҥүргэс''' — чөҥөчөк. == Төҥүргэс айымньыларга == {{Q|Тылбын ылынаҥҥын, Унаар буруобун умуруорбакка, Өтөхпөр төҥүргэс буолан Хааларыҥ эбитэ буоллар, Аан дойдуттан Арахсар даа күммэр Астынан арахсыам этэ...|Ааптар=[[Алтан Сарын]], Омоҕойдоох Эллэй. Тоҕус этиҥ тойуга.1997.Бичик. С.193}} {{Q|Хайыһардарын кэппит, Хаалыктарын анньыммыт, Батыйаларынан таҥнары тайахтаммыт, Сааларын санныларыгар сүкпүт, Тукулаан түбэлэригэр Туртастыы тахсан иһэр Тоҥус оҕонньотторо Туораахтаһан иһэллэрин курдук Толуу төҥүргэстэрдээх.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] m8nhifsf4k7crqaut5wvavnduo4gln1 0 1680 7889 2022-07-27T02:35:54Z HalanTul 17 ''''Бэс''' — Саха сиригэр үүнэр инньэлээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Бэс айымньыларга == {{Q|Сэргэх көрүҥнээх Сиэнчэр дьоннор Сэҥээрэн сэгэйэн туралларын курдук, Бэртээхэй баҕайы Бэс маста...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7889 wikitext text/x-wiki '''Бэс''' — Саха сиригэр үүнэр инньэлээх [[мас]], элбэх [[ырыа]]ҕа, [[хоһоон|хоһооҥҥо]] хоһуйуллар, айымньыга ахтыллар. == Бэс айымньыларга == {{Q|Сэргэх көрүҥнээх Сиэнчэр дьоннор Сэҥээрэн сэгэйэн туралларын курдук, Бэртээхэй баҕайы Бэс мастардаах.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 21}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] pu9e0wuuefu4xu50lrnqi1xgfb1nmem 0 1681 7890 2022-07-27T02:39:22Z HalanTul 17 ''''Үөт''' — Саха сиригэр үүнэр сэбирдэхтээх [[мас]]. == Үөт айымньыларга == {{Q|Сэттэ уоннарын сиппит Симэхсин эмээхситтэр: "Иннибит кылгаатаҕа, Кэннибит уһаатаҕа, Кырдьар сааспытыгар, Өлөр үйэбитигэр", — дэһэннэр Үөрүүгэ-көтүүгэ Өкчөкөйдө...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7890 wikitext text/x-wiki '''Үөт''' — Саха сиригэр үүнэр сэбирдэхтээх [[мас]]. == Үөт айымньыларга == {{Q|Сэттэ уоннарын сиппит Симэхсин эмээхситтэр: "Иннибит кылгаатаҕа, Кэннибит уһаатаҕа, Кырдьар сааспытыгар, Өлөр үйэбитигэр", — дэһэннэр Үөрүүгэ-көтүүгэ Өкчөкөйдөһөн иһэллэрин курдук, Үрүйэ сирдэргэ Үмүөрүһэн үүммүт Үтүмэн үгүс Үөт талахтардаах.|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 20}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] f2hqyyy0nyvuvk29osmuw1jubqmvwif 14 1682 7891 2022-07-27T06:24:47Z HalanTul 17 '[[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7891 wikitext text/x-wiki [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ln8w3mo9flnsb5ak3pircmee9tf25zw 0 1683 7895 7894 2022-07-27T06:44:26Z HalanTul 17 7895 wikitext text/x-wiki '''Лермонтов Михаил Юрьевич''' {{Q|Аньыылаах-харалаах аан дойдум үрдүнэн Диэмэн диэн сордоох тыын дапсыҥныы көппүтэ; Кыраайтан - кыраайга кый-бырах үүрүллэн, Кырыыска барбытын толкуйдаан көрбүтэ. Үчүгэй күннэрэ, урукку дьоллоро Өйүгэр-сүрэҕэр бу кэлэн турара.|Ааптар=[[Арбыыта]], "Диэмэн" - М. Ю. Лермонтов "Демон"(1837) поэматын көҥүл тылбааһа, "Кыым" хаhыакка "Уйбаан Силипсиэп" диэн илии баттааhыннаах 1935 с. бэс ыйын 21 күнүгэр тахсыбыта.}} [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Нууччалар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] jt1w4helza1w5yu74ui10kfwu0x1j8v 0 1684 7897 7896 2022-07-27T07:39:03Z HalanTul 17 7897 wikitext text/x-wiki '''Иирэ''' — [[Талах|талах]] мас. {{Q|Эт тута илик, Этэ-этэ күлэр, Эмньик, имигэс Эдэр кыргыттар курдук, Иирэ талахтардаах...|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 21}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] n7oz7y39a6z9jqkbakzwht0fk362jzb 0 1685 7898 2022-07-27T07:41:12Z HalanTul 17 ''''Бэрдьигэс''' — кыра, улаата илик [[бэс]]. {{Q|Уончалаах оҕолор Оонньуу сылдьалларын курдук, Бэйэбэриспит быһыылаах Бэһиккэй эттээх Бэрдьигэс мастардаах...|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 21}} Катего...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7898 wikitext text/x-wiki '''Бэрдьигэс''' — кыра, улаата илик [[бэс]]. {{Q|Уончалаах оҕолор Оонньуу сылдьалларын курдук, Бэйэбэриспит быһыылаах Бэһиккэй эттээх Бэрдьигэс мастардаах...|Ааптар=[[Оготоев Петр Васильевич]], Элэс Боотур: Олоҥхо, Дь. 2002. - 1228 с., С. 21}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:От-мас]] 7qzmuccve432uhxvxrwp7mahdhj8nnd 0 1686 7908 7903 2022-08-19T07:37:12Z HalanTul 17 7908 wikitext text/x-wiki '''Бертран Рассел''' — бөлүһүөк, математик. {{Q|'''Либерализм уон кэс тыла''' 1. Тугу да бүтэһиктээх чахчы курдук ылыныма. 2. Чахчыны кистиир туһалаах дии санаама, чахчы хайаан да сырдыкка тахсыаҕа. 3. Толкуйдууру хаһан да тохтото сатаама, тоҕо диэтэххэ бу баҕас сатаныа. 4. Утарсыыны көрүстэххинэ, эриҥ буоллун, оҕоҥ буоллун, ону аптарытыаккынан буолбакка, аргуменнарынан кыай, тоҕо диэтэххэ, аптарытыаты туһанан кыайыы дьиҥ кыайыы буолбатах, кыайыыга маарынныыр эрэ. 5. Туора киһи аптарытыатынан салайтарыма, тоҕо диэтэххэ ханнык баҕарар аптарытыаты утарар аптарытыат хаһан баҕарар көстөр. 6. Атын дьон санааларын, омсолоох дии саныыр да буоллаххына былааскынан хааччахтыы сатаама, тоҕо диэтэххэ ол санаалар бэйэҕин хааччахтыахтара. 7. Туора-тосту санааны этэртэн толлума, билигин дьон бары тутуһар санаата урут хаһан эрэ тосту-туора курдук көстөр этэ. 8. Өйдөөх утарыта турсууттан таах сөбүлэһэн кэбиһиитээҕэр ордук улаханнык астыныахха сөп, тоҕо диэтэххэ өскөтө эн өйү өрө тутар буоллаххына өйдүөхтээххин — бастакыга иккистээҕэр ордук дириҥ сөбүлэһии баар. 9. Куруук кыларыйар кырдьыгы этэр буол, төһө да ол табыгаһа суоҕун иһин, тоҕо диэтэххэ кырдьыгы кистиир син биир ордук табыгаһа суох буолар. 10. Акаары ырайыгар олорор дьон дьолун ордугурҕаама, тоҕо диэтэххэ акаары эрэ киһи онтон дьолу булар.|Ааптар="Нью Йорк Таймс" сурунаалга 1951 с. бэчээттэппит ыстатыйатыттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Математиктар]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] 2ox6s1cemzmsoxg1angzq0p2shwcold 3 1687 7904 2022-08-06T16:36:45Z Pathoschild 390 create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) 7904 wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div> <div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;"> <div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div> <div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div> </div> </div> 6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio 3 1688 7905 2022-08-06T18:06:09Z Pathoschild 390 add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) 7905 wikitext text/x-wiki {{User talk:MdsShakil/header}} tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d 0 1689 7906 2022-08-17T01:50:43Z HalanTul 17 'Рейнгольд Нибур (1892-1971) {{Q|Айыы-таҥара, уларыйбаты баарынан ылынарбар Киэҥ көҕүстэ биэр дуу, Уларыйары уларытарбар эр санаата биэр дуу, Уонна бастакыны иккистэн араарарбар, өйдө биэр дуу.|Ааптар=Киэҥ көҕүс туһунан малыыппа}} Категори...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7906 wikitext text/x-wiki Рейнгольд Нибур (1892-1971) {{Q|Айыы-таҥара, уларыйбаты баарынан ылынарбар Киэҥ көҕүстэ биэр дуу, Уларыйары уларытарбар эр санаата биэр дуу, Уонна бастакыны иккистэн араарарбар, өйдө биэр дуу.|Ааптар=Киэҥ көҕүс туһунан малыыппа}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rw2djiqp6s6acuia7kwtwfbi2hvch3z 0 1690 7912 7911 2022-08-24T01:13:16Z HalanTul 17 7912 wikitext text/x-wiki Диана Вриланд – "Вог" (Vogue) сурунаал тутаах эрэдээктэрэ. * [[Харах]] айанныахтаах. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] alngm98bxif8czdilkv2zbrh1h1ap8g 0 1691 7923 7922 2022-10-25T04:07:49Z Арчы Уола 36 7923 wikitext text/x-wiki {{Навигация|Тиэмэ=Айыы Кыһата|Бикипиэдьийэ=Айыы кыһата (оскуола)|Биики Хааһах=Category:|}} «Айыы Кыһата» – 2005 сыллаахха тэриллибит [[Дьокуускай]] куорат сахалыы тыллаах оскуолата. {{Q|[[Үөрэх]] кыһата – Айыы Кыһата, Сахам саргыта, сайдыы аартыга.|Ааптар=Айыы Кыһатын өрөгөйүн [[Ырыа|ырыата]]. Тыла, музыката - А.Калининскай, оскуола оҕолоро.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] sicdwqamecuvdjveorg7wr2oeop82az 0 1692 8449 8359 2025-04-04T08:22:48Z Rachmat04 122 8449 wikitext text/x-wiki '''Максим Горькай''' — нуучча аатырбыт суруйааччыта. == Бэйэтин этиилэрэ == {{Q|Ааспыты билбэккэ эрэ аныгы ис дьиҥин уонна кэскил сыалын-соругун билэр сатаммат.|Ааптар=…Не зная прошлого, невозможно понять подлинный смысл настоящего и цели будущего. <ref>Цитаты и афоризмы. https://citaty.su/aforizmy-i-citaty-o-proshlom</ref>}} == Кини туһунан этиилэр == Лев Толстой Максим Горькай туһунан: {{Q|"Куһаҕан киһи. Баҕарбатын үрдүнэн манаах буоларга күһэйэннэр, онтон майгыта алдьаммыт семинарист оҕоҕо маарынныыр. Кини уоран кэтиир оҥоһуулаах, таҥара атыттарга анаабыт сиригэр хантан эрэ кэлэн баран, барыны бары көрө-истэ сылдьар, тугу бэлиэтээбитин ханнык эрэ бэйэтин таҥаратыгар хобулаан биэрэн иһэр. Оттон ол кини таҥарата - чиччик, дэриэбинэ дьахталлара итэҕэйэр ойуурдарын дуу, ууларын дуу абааһыта курдук|Ааптар="Злой человек. Он похож на семинариста, которого насильно постригли в монахи и этим обозлили его на все. У него душа соглядатая, он пришел откуда-то в чужую ему, Ханаанскую землю, ко всему присматривается, все замечает и обо всём доносит какому-то своему богу. А бог у него – урод, вроде лешего или водяного деревенских баб".}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] ghz08du075ko1arbfewdn5olcbpc33z 0 1693 7986 2022-12-23T08:25:47Z HalanTul 17 ''''Роберт Кеннеди''' — [[АХШ]] бэлиитигэ. {{Q|Биһигиттэн аҕыйах улуу киһиэхэ устуоруйа сүгүрүйэр, ол эрээри хас биирдиибит үлэлээн устуоруйаны кыратык да буоллар уларытар кыахтаах...|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:АХШ]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7986 wikitext text/x-wiki '''Роберт Кеннеди''' — [[АХШ]] бэлиитигэ. {{Q|Биһигиттэн аҕыйах улуу киһиэхэ устуоруйа сүгүрүйэр, ол эрээри хас биирдиибит үлэлээн устуоруйаны кыратык да буоллар уларытар кыахтаах...|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:АХШ]] kg3rps35x3k9kac9gflw4x1oxkzxwqb 2 1694 7988 7987 2022-12-28T03:37:23Z James500 737 Add interwiki link 7988 wikitext text/x-wiki {{#babel:en|sah-0}} [[en:User:James500]] 7leo086o3nu0acwubvtgddw6wxyytf6 0 1695 7990 2023-01-11T03:57:18Z 2A03:D000:7101:D7C3:1:0:8D83:468A 'Психотерапевт Өскөтө киһи бэйэтин кытта иллээх буоллаҕына, атын дьону да кытта иллээх буолар [[Категория:Дьон алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7990 wikitext text/x-wiki Психотерапевт Өскөтө киһи бэйэтин кытта иллээх буоллаҕына, атын дьону да кытта иллээх буолар [[Категория:Дьон алпаабытынан]] bicagt6qb31dayy89102jlkzypmh3q5 0 1696 7993 7992 2023-01-12T23:20:58Z HalanTul 17 7993 wikitext text/x-wiki Рамис Латипов — «Татар-информ” [[татаар тыла|татаардыы тылынан]] таһаарыытын эрэдээктэрэ. {{Q|Тыл, бэчээт оруола олус улахан. Хаһыаты уонна бэчээт бородууксуйаларын төрүт тылынан ааҕар эрэ буоллахха, төрүт тылбыт тыыннаах халыа, иннин диэки сайдыаҕа.|Ааптар=[https://sakha-sire.ru/ramis-latipov-tyl-noruot-teber-syrege/ Рамис Латипов: «Тыл – норуот тэбэр сүрэҕэ…»]}} {{Q|Норуокка саамай сүрүн оруолу тыла ылар. Төһө даҕаны култуурата, сиэрэ-­туома, ырыата-тойуга хаалбыт, баар эрээри, онно тыл суох буол­лаҕына, ол иэдээҥҥэ тэҥнэһэр, оннук хайдах да буолуо суохтаах. Норуот тэбэр сүрэҕэ тыла буолар.|Ааптар=[https://sakha-sire.ru/ramis-latipov-tyl-noruot-teber-syrege/ Рамис Латипов: «Тыл – норуот тэбэр сүрэҕэ…»]}} {{Q|Татаардарга биир эр бэрдэ хайалары, ойуурдары уҥуордаан ыраах айан­наабыт уонна Саха сириттэн күндү тааһы аҕалбыт диэн ис хоһоонноох былыргы остуоруйа баар. Бу биһиги култуурабыт сибээстээҕин, ситимнээҕин көрдөрөр.|Ааптар=[https://sakha-sire.ru/ramis-latipov-tyl-noruot-teber-syrege/ Рамис Латипов: «Тыл – норуот тэбэр сүрэҕэ…»]}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Татарстаан]] [[Категория:Татаардар]] [[Категория:Суруналыыстар]] 2dttr2wzcs0zy3hibxd94q4yp8uozxg 0 1697 7994 2023-01-14T11:09:58Z HalanTul 17 ''''Аристотель''' — былыргы гириэк бөлүһүөгэ, [[Платон]] үөрэнээччитэ. * Дьон бары төрүкү билиигэ тардыһаллар. [[Категория:Дьон]] [[Категория:Былыргы гириэктэр]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 7994 wikitext text/x-wiki '''Аристотель''' — былыргы гириэк бөлүһүөгэ, [[Платон]] үөрэнээччитэ. * Дьон бары төрүкү билиигэ тардыһаллар. [[Категория:Дьон]] [[Категория:Былыргы гириэктэр]] 06yhwqc0zmentuj46uofvk02wnm6mnn 0 1698 7998 7997 2023-01-14T11:25:52Z HalanTul 17 7998 wikitext text/x-wiki '''Дэвид Юм''' (1711-1776) — [[Шотландия]] бөлүһүөгэ. {{Q|Сүнньүнэн ыллахха, итэҕэл алҕастара кутталлаахтар, оттон бөлүһүөпүйэ алҕастара күлүүлээхтэр эрэ.|Ааптар=Киһи айылҕатын туһунан трактаат (Трактат о человеческой природе)}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Шотландия]] nd71x92dzzy19ms7nlljcxhiw17bro0 0 1699 8016 8015 2023-01-17T00:41:32Z HalanTul 17 8016 wikitext text/x-wiki '''Рене Декарт''' (1596—1650) — [[Франция]] бөлүһүөгэ, математига, айылҕаны чинчийээччитэ, өй-санаа туһунан уонна саарбахтааһын туһунан түөрүйэлэргэ үлэлэрдээх. Франция бэлиитигин уола, ийэтэ өлбүтүн кэннэ эбэтэ ииппит. 22 саастааҕар юрист истиэпэнин ылбыта. Ойохтоммотоҕо, ол эрээри кыыстаах этэ. Үйэтин тухары нэһилиэстибэ суотугар бэрт чуумпутук олорбута, 10 сыл Европаны кэрийбитэ, Голландия аармыйатыгар сулуспалаабыта. Оҕо эрдэҕинэ ыарыһах этэ, онон күн ортотугар диэри утуйарын көҥүллүүллэрэ, бу кыдьыгын олоҕун тухары илдьэ сылдьыбыта, ороҥҥо сытан толкуйдуур саамай табыгастаах диирэ. {{Q|Толкуйдуубун ол аата баарбын. |Ааптар=Cogito ergo sum ([[Латыын тыла|латыынныы]])}} {{Q|Дьиҥи чинчийэр киһи олоҕор саатар биирдэ тугу барытын саарбахтыахтаах|Ааптар=}} {{Q|Киһи аһара өр айаҥҥа сылдьан тиһэҕэр бэйэтин дойдутугар туора киһи буолан хаалар.|Ааптар=Lorsqu'on emploie trop de temps à voyager, on devient enfin étranger en son pays. Discours de la méthode, René Descartes, éd. Hachette, 1840, partie 1, p. 13}} {{Q|Үһүс быраабылам маннык этэ: дьылҕаны кыайыах кэриэтэ бэйэни кыайыахтааххын, аан дойдуну уларытыах кэриэтэ бэйэ баҕаларын уларытыахтааххын, уонна төрдүттэн ыллахха, биһиги бэйэбит санаабытыттан ураты тугу да бас билбэппит диэн санааны итэҕэйэргэ үөрэниэхтээххин. |Ааптар=Ma troisième maxime était de tâcher toujours plutôt à me vaincre que la fortune, et à changer mes désirs que l'ordre du monde : et généralement de m'accoutumer à croire qu'il n'y a rien qui soit entièrement en notre pouvoir que nos pensées. Discours de la méthode, René Descartes, éd. Hachette, 1840, partie 3, p. 31}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Франция]] 0zmv0ozf4rprrk1wk85x4qkzahaxph4 0 1700 8010 8009 2023-01-16T06:35:05Z HalanTul 17 8010 wikitext text/x-wiki '''Гераклит''' — былыргы [[гириэктэр|гириэк]] бөлөһүөгэ. Кини саныырынан тулалыыр эйгэ (аан дойду) малтан-салтан эбэтэр субстанциялартан буолбакка, дьайыылартан (атыннык эттэххэ бырассыастартан) турар. {{Q|Уларыйыыттан ураты туох барыта уларыйар|Ааптар=Id sōlum manet quod omnia mūtantur}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Гириэктэр]] [[Категория:Былыргы Греция]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] kalgbtjclxj2mn980rcx0s6nh5w6pcc 0 1701 8014 8013 2023-01-16T07:05:26Z HalanTul 17 8014 wikitext text/x-wiki '''Жан-Поль Сартр''' — француз бөлүһүөгэ уонна суруйааччыта. [[Экзистенциализм]] хайысхатын бэрэстэбиитэлэ. Киһи улаатан баарын билиннэҕинэ бэйэтин олоҕун ис хоһоонун билээри олоҕун сыалын-соругун айан барар диирэ. {{Q|Киһи көҥүлтэн мүлчүрүйбэт аналлаах, тоҕо диэтэххэ аан дойдуга баар буолаат да, тугу гынарыгар бэйэтэ эппиэтинэс сүкпүтүнэн барар.|Ааптар=L'homme est condamné à être libre. L'existentialisme est un humanisme (1946), Jean-Paul Sartre, éd. Nagel, 1970, p. 37}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Франция]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] [[Категория:Суруйааччылар]] q8vtlh7kaih2mxbse4qavizyq8bhda9 0 1702 8020 8019 2023-01-17T00:52:15Z HalanTul 17 8020 wikitext text/x-wiki '''Өтүйэ''' — [[тоһоҕо]] саайарга, тугу эмит охсон ыпсарарга туттуллар тэрил, мас [[Уус|ууһа]], тутааччы туттар тэрилэ. * Биир уус туһунан былыргы көрдөөх кэпсээн баар, кини 50 сыл тухары биир эрэ өтүйэни туттубут, арай иккитэ тимирин уларыпппыт уонна үстэ угун. [[Категория:Туттар тэрил]] [[Категория:Мал-сал]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] bq1gzkj66oicagcbrfs9t9hd9tewj0c 0 1703 8414 8023 2025-03-04T00:14:59Z HalanTul 17 8414 wikitext text/x-wiki '''Батас''' — [[сэрии]] сэбэ. Кыра батас батыйа диэн ааттанар. {{Q|Батаһа суох сөбүлэҥ кураанах тыл эрэ.|Ааптар=[[Томас Гоббс]]}} {{Q|Ох-батыйа — тыл|Ааптар=Емельянов хомуурунньугуттан}} [[Категория:Сэрии сэбэ-сэбиргэлэ]] lbnufxjkufiff89corbgur7auiiqnyw 0 1704 8024 2023-01-18T00:27:34Z HalanTul 17 ''''Көмпүүтэр''' {{Q|Көмпүүтэр киһини албыннаабытын түмүгэр киһи кинини киһи дии санаатаҕына көмпүүтэри өйдөөх диэххэ сөп буолуоҕа|Ааптар=[[Алан Тьюринг]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8024 wikitext text/x-wiki '''Көмпүүтэр''' {{Q|Көмпүүтэр киһини албыннаабытын түмүгэр киһи кинини киһи дии санаатаҕына көмпүүтэри өйдөөх диэххэ сөп буолуоҕа|Ааптар=[[Алан Тьюринг]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] cbwfjq1tsmkdfdub5l0e757drd1jtt8 0 1705 8030 2023-01-30T02:02:43Z HalanTul 17 ''''Тыасытов Яков''' — хоһоонньут. Кини хоһоонугар Исай Брызгалов мелодия айан "Дойдум дьоно" диэн киэҥник биллибит ырыалаах. {{Q|Тэлэһийэн сылдьаммын Тэһийбэтэх күннэрбэр, Дойдум дьонун буламмын Дьоллономмун үөрэбин.|Ааптар=Дойдум дьон...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8030 wikitext text/x-wiki '''Тыасытов Яков''' — хоһоонньут. Кини хоһоонугар Исай Брызгалов мелодия айан "Дойдум дьоно" диэн киэҥник биллибит ырыалаах. {{Q|Тэлэһийэн сылдьаммын Тэһийбэтэх күннэрбэр, Дойдум дьонун буламмын Дьоллономмун үөрэбин.|Ааптар=Дойдум дьоно, ырыа бастакы строфата}} {{Q|Дойдум дьоно дууһабар Аанньал курдук ыалдьыттар, Ахтан, суохтаан көрсөрбөр Аҕам, ийэм курдуктар.|Ааптар=Дойдум дьоно, ырыа хос ырыата}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] alby9d9zm00ab9t2i4p6x2dgtbcabtf 0 1706 8050 8049 2023-02-01T06:53:40Z HalanTul 17 /* Кини туһунан */ 8050 wikitext text/x-wiki '''Лыткина Анастасия Петровна''' — саха аатырбыт ырыаһыта, саха ырыаһыт дьахталларыттан бастакыннан консерваторияны бүтэрбит киһи. == Кини туһунан == {{Q|Анастасия уонна Ирина маанылара диэн, бу күлсэллэрэ элбэҕэ, хатана, минньигэһэ киһи эрэ мух-мах барыах курдук... Анастасия Петровна муус-маҥан ырбаахылаах, эмиэ маҥан түүпүлэлээх, дьиҥнээх саха Туйаарыма куота эбэтэр "Хотугу сибэкки" диэн Г. Григорян опереттатыттан тахсан кэлбит Татыйык, "Лоокуут уонна Ньургуһун" операттан туллан түспүт Ньургуһун илэ бэйэтинэн курдук. Дьэ иккиэн саамай күннээн сылдьар саастара, саха кыргыттарын кылааннаахтара, саха норуотун киэн туттуулара. Кинилэртэн кыбыстарым, салларым диэн сүрдээх. Туой уолаттарым кэннилэригэр түһэ сылдьабын. Ол эрээрикинилэртэн кэлэр салгын бу сылааһын, сымнаҕаһын, ичигэһин, киһи туймаарыах курдук, дьэ күлүмнэһэн түһэн кыргыттар да кыргыттар...|Ааптар=[[Босиков Василий Афанасьевич]], "Анастасия", Сахаада, кулун тутар 6, 1997}} {{Q|...Концерт бүтүүтүгэр легендарнай Сальчак Тока сценаҕа тахсан Анастасияны илиититтэн ылан инники күөҥҥэ таһааран баран "Анастасия Лыткина саха күөрэгэйэ, саха норуотун килбиэннээх кыыһа, алмаастан ордук сыаналаах саха норуотун баайа" диэбитин биһиги бары үөрэ истибиппит...|Ааптар=[[Босиков Василий Афанасьевич]], "Анастасия", Сахаада, кулун тутар 6, 1997 (1968 с. Тува өрөспүүбүлүкэтигэр САССР култууратын уонна ускуустубатын күннэрин туһунан)}} {{Q|...Анастасия театр улахан гастролларыгар ханна да барбытын иһин түргэнник көстөр-биллэр балаһыанньаны ылара. 1961 с. Бурятия республикатыгар Саха республикатын делегациятын састаабыгар сылдьан бурят норуотун тапталын, сүгүрүүйүүтүн ылбыта. "Ырыаларын бурят радиотыгар элбэхтик суруйтаран хаалларбыта, бэрт чаастатык биэрэллэр," — диэн Бурятия култууратын диэйэтэллэрэ кэпсииллэрин истэрим.|Ааптар=[[Босиков Василий Афанасьевич]], "Анастасия", Сахаада, кулун тутар 6, 1997 (ахтыыттан)}} {{Q|Тутта-хапта сылдьара кэрэтэ, ордук сыанаҕа тахсара — устан иһэр кубаны санатара.|Ааптар=М. Николаева, СӨ үтүөлээх артыыһа "Айылҕаттан айдарыылаах артистка этэ" // Кэрэҕэр сүгүрүйэ, долгуйа. 1998, 53 с.}} {{Q|Онно көрбүтүм — хантан эрэ, олоҥхо дуу, остуоруйа дуу дойдутуттан мунан, ааһан иһэн алҕас түспүт кыырай халлаан маанылаах көтөрө кыталык барахсаны санатар көрүөхтэн дьикти, кэрэ, олус мааны, маҥан, кыраһыабай бэйэлээх дьахтар көбүс-көнөтүк туттан, сиртэн-буортан тэйбиттии чэпчжки-чэпчэкитик дугуммахтаан, проспект устун хааман кынталдьыйа турбута.|Ааптар=[[Өркөннөөх Өлөксөөс]], Дьиҥнээх Туйаарыма Куо кини этэ. // Кэрэҕэр сүгүрүйэ, долгуйа, 1998. С. 75-86}} {{Q|Дьэрэкээн толбонунан суһумнуур Дьикти кустугу көрөбүн. Отут сыл тухары одуулуубун: Уонна онтон олус сөҕөбүн. Хас көрдөүм ахсын ол кустук Өлбөөдүйэр диэни билбэт курдук. Дьон сүрэҕин долгутар куоласкын Кустукка холуубун эбээт, Настаа.|Ааптар=[[Леонид Попов]], Кустук}} {{Q|Эн куолаһыҥ күөх алаас Күөх чараҥын суугуна... Тоҕо суоҕуй бараммат саас, Анастасия Петровна?|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]], А.П. Лыткинаҕа}} {{Q|Билбэтим Ол мин оҕо сааһым түүлэ эбитэ дуу Эбэтэр Тыа сирин кыараҕас кулуубугар Кылам гынан ааспыт үөрүү буолуо дуу? Хайдаҕын да иһин, Билигин да Мин харахпар субу баардыы Көстөн кэлэр уонча сылы курдаттаан Мин үрүҥ түүллээх олоҕум Баар-суох бастыҥ булумньута: Хараҥа күөх халлааҥҥа харбаспыт Хойуу лабаалаах үрдүк мас аттыгар Үүт маҥан дьахтар нуоҕайан турара, Хара долгун суһуоҕун намылытан Үп-үрүҥ илиилэринэн оргууй далбаатаан Үтүрүйэр курдуга сиртэн хара санааны, хомолтону... Бүтүн бэйэтэ сурдук үөрүү буолан Туналыйар этэ өлгөм күөх ортотугар. Мин истэ иликпин кыталык ырыатын Уонна да өссө элбэх истэ, көрө илигим — Итэҕэйэбин ол барыта миигин күүтэрин. Билиэҕим сиргэ баар кэрэни барытын, Ол да кэннэ умнуом суоҕа букатын Ол үрүҥ санаа курдук ыраас дьүһүннээх Үүт маҥан дьахтар алыптаах тойугун.|Ааптар=[[Варвара Потапова]], Ырыа}} {{Q|Варшава халлааныгар Кылбаҥныыллар холууптар... Көрүүй, ол биһи таптыыр Солисткабыт ыллыыр. Олус нарын, олус кэрэ Кыыс ырыа дьиэрэйэр, Хаардаах Саха сирэ Санааҕа онно тиийэр.|Ааптар=Иван Алексеев, Солистка ыллыыр}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ырыаһыттар]] rfqft5n3is2b7ac8sg2retiztwmsty1 0 1707 8057 8056 2023-02-06T08:19:18Z HalanTul 17 8057 wikitext text/x-wiki '''Бургунас''' — үстээх-түөртээх ынах. {{Q|Хаардарыкпыт ууллуута, харалдьыкпыт тахсыыта, Бургунаспыт төрүүтэ, буордарыкпыт ириитэ, Кэрэ сааспыт кэлиитэ, кэҕэ көтөр этиитэ.|Ааптар=[[Бүөтүр Тобуруокап]] "Туллуктуура Маарыйа" диэн ырыа буолбут хоһоонуттан}} {{Q|Туҥуй бургунас Тордохтоох тобураҕын Туһаайан эрэбин, Чэбдик эриэн бургунас Астаах арыытынан Аһатан эрэбин, Аартыгыҥ аанын ас, Аан алаһаны тэлэй!|Ааптар=[[Кыыл Уола]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] 2gc4rd7pfa425pyx1ac7ympn009bypo 0 1708 8060 8059 2023-02-07T00:31:20Z HalanTul 17 8060 wikitext text/x-wiki '''Үрүҥ эһэ''' — хотугу байҕаллар кытылларыгар олохтоох бөдөҥ эһэ. {{Q|Үрүҥ эһэ арҕаһыныы Үллэр бааллаах хоту байҕал Кытылыгар айар, ыллыыр Сахам сирэ барахсан.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]], "Сахам сирэ барахсан", бу хоһооҥҥо композитор Г. Григорян ырыа суруйбута}} [[Категория:Кыыл-сүөл]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] mzfrmtc0bumqvf69lq5luccwdwzqfkk 0 1709 8065 8064 2023-02-07T00:37:03Z HalanTul 17 8065 wikitext text/x-wiki '''Улар''' — бөдөҥ мас көтөрө. {{Q|Оо, төрөөбүт күндү дойдум! Таптыыбын эн ырыаларгын, Хара улар хааһын курдук Аалай кыһыл сарыалгын.|Ааптар=[[Кындыл Уйбаан]], Сахам сирэ барахсан"}} == Эбии көр == * [[Эрдэҕэс улар]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Кыыл-сүөл]] 9tkmo9q7ii4e9bzf9b7pfpes6086j0d 0 1710 8067 2023-02-07T00:44:39Z HalanTul 17 ''''Хоргутуу''' {{Q|Доҕоччугуом, тоҕо маннык Тоҥкурууннук көрсөн, Туохтан дууһаҥ туоххаһыйан, Чоҕулуччу көрдүҥ? Миигиттэн дуу хоргутаҥҥын Үөрэ тоһуйбатыҥ, тугу мин туора туттаммын Маннык киэр хайыстыҥ?|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Доҕоччугуо...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8067 wikitext text/x-wiki '''Хоргутуу''' {{Q|Доҕоччугуом, тоҕо маннык Тоҥкурууннук көрсөн, Туохтан дууһаҥ туоххаһыйан, Чоҕулуччу көрдүҥ? Миигиттэн дуу хоргутаҥҥын Үөрэ тоһуйбатыҥ, тугу мин туора туттаммын Маннык киэр хайыстыҥ?|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Доҕоччугуом, тоҕо маннык"}} [[Категория:Уйулҕа]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] bcb78ahka28q8nnzl9bkwldstf76q1r 0 1711 8072 8071 2023-02-07T07:38:07Z HalanTul 17 8072 wikitext text/x-wiki '''Алдан''' — [[Өлүөнэ]] өрүс бөдөҥ салаата. {{Q|Аатырар Өлүөнэм Айгыстар уораана, Көмүстээх Алданым Көмүөлүн чаҕыла, Үүт Бүлүүм илгэлээх Сиккиэрэ буоламмын — Хотугу дойдубут Күн дьолун кэпсиибин, Көҥүл сир кэхтибэт Өрөгөй мичилин.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]], "Эҕэрдэ ырыата"}} [[Категория:Өрүстэр]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] kfqv96pm3cnblsuczfmoi4s3lx47x01 0 1712 8075 2023-02-07T07:44:11Z HalanTul 17 ''''Ахтыы''' {{Q|Аҕынным хаан-уруу дьоннорбун, Чөҥөрө күөллэрдээх тыаларбын, Түптэлэс тымныыга тыынарбын, Төгүрүк алааспар хаамарбын.|Ааптар=[[Леонид Попов]] "Хоптолор". Захар Винокуров ырыа суруйбута}} Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар ал...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8075 wikitext text/x-wiki '''Ахтыы''' {{Q|Аҕынным хаан-уруу дьоннорбун, Чөҥөрө күөллэрдээх тыаларбын, Түптэлэс тымныыга тыынарбын, Төгүрүк алааспар хаамарбын.|Ааптар=[[Леонид Попов]] "Хоптолор". Захар Винокуров ырыа суруйбута}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Иэйии]] [[Категория:Уйулҕа]] jleo97iijg3iut349ejw0p2rvce5wof 0 1713 8080 8079 2023-02-09T08:05:06Z HalanTul 17 8080 wikitext text/x-wiki '''Кэбээйи''' — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр]] киирэр [[Улуус|улуус]] уонна [[нэһилиэк]] ааттара. {{Q|Куокуй, Сииттэ, Нидьили Хойуу оттоох хочолоох, Үүттээх, эттээх сүөһүнү Үөрдэн иитэр дьоннордоох, Муҥхаһыттаах, булчуттаах, Бука бары эйэлээх Кэрэ кэскил кыраайбын Кэбээйибин таптыыбын.|Ааптар=ырыа, И. Петров тыллара, Серафим Павлов мелодията}} [[Категория:Сирдэр]] [[Категория:Улуустар]] [[Категория:Нэһилиэктэр]] 6p6ke2etn26p3hlx5xqtoxg7eba4n99 0 1714 8086 8083 2023-02-15T05:27:27Z 213.129.41.238 8086 wikitext text/x-wiki '''Твардовскай Александр Трифонович''' — нуучча сэбиэскэй суруйааччыта. "Василий Теркин" диэн поэмата киэҥник биллэр. 1953 сыллаахха (Сталин өлбүт кэмэ этэ), сайын саха суруйааччыларын үһүс сийиэһигэр сылдьыбыта, таарыйа [[Бүлүү (куорат)|Бүлүү]]гэ сылдьыбыта. {{Q|Омугумсуйуу туһунан тугу эбии этиэхпиний, өскөтө бэйэҕит түөскүтүн охсуна-охсуна (омугумсуктары искитигэр көрдүүр) саралыыр буоллаххытына? Оттон нуучча омугар уонна нуучча литэрэтиирэтигэр таптал туһунан этэр буоллахха, биирдэ да эппит сөп буолуо этэ. Хатылаа да хатылаа буоларгытыттан туох да уларыйбат... |Ааптар=Ну что я могу сказать по поводу национализма, если вы сами себя бьете в грудь и говорите о национализме? А что касается любви и уважения к русскому народу и к русской литература, то достаточно сказать об этом один раз. От того, что вы повторяете это много раз, ничего не меняется...}} {{Q|Твардовскай биһиэхэ соҕотох, оттон Барыыһаптар элбэхтэр.|Ааптар=Саха суруйааччыларын сийиэстэрин кэнниттэн баартыйа киин кэмитиэтигэр "арыгылаан таҕыста" диэн үҥсүү ыыппыттарыгар маннык хоруйдаабыттар үһү диэн уостан уоска бэриллэр үһүйээн хаалбыт}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:Нуучча суруйааччылара]] 9qcivvn4vnqcntqxdyqxuiqo7ens620 0 1715 8088 2023-02-15T07:02:36Z HalanTul 17 ''''Сыһыы''' — {{Q|Мин күнү көрбүтүм, Мин манна үүммүтүм — Бу налыы сыһыыбар, Бу чараҥ аларбар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} [[Категория:География]] Категория:Тиэмэлээх ыс...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8088 wikitext text/x-wiki '''Сыһыы''' — {{Q|Мин күнү көрбүтүм, Мин манна үүммүтүм — Бу налыы сыһыыбар, Бу чараҥ аларбар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} [[Категория:География]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] e5uusznkwb04qfwyt6pqahzxs95qn5v 0 1716 8089 2023-02-15T07:03:54Z HalanTul 17 ''''Чараҥ''' — сэбирдэхтээх [[мас]] үүммүт бөлөх тыата. {{Q|Мин күнү көрбүтүм, Мин манна үүммүтүм — Бу налыы сыһыыбар, Бу чараҥ аларбар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} Категор...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8089 wikitext text/x-wiki '''Чараҥ''' — сэбирдэхтээх [[мас]] үүммүт бөлөх тыата. {{Q|Мин күнү көрбүтүм, Мин манна үүммүтүм — Бу налыы сыһыыбар, Бу чараҥ аларбар.|Ааптар=[[Сэмэн Данилов]] тылларыгар Г. Никифоров мелодяитыгар ылланар "Өлүөнэ эбэкэм" ырыаттан}} [[Категория:География]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] bg7mo12r03qthcsfff1kyrmu386oq93 0 1717 8091 2023-02-15T07:09:23Z HalanTul 17 ''''Эн''' — солбуйар аат. {{Q|Мин урут эйигин Хайдах өйдөөн көрбөтөмүй? Мин урут эйигин Хайдах эрдэ билбэтэмий?|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Олус да улааппыккын" ырыа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8091 wikitext text/x-wiki '''Эн''' — солбуйар аат. {{Q|Мин урут эйигин Хайдах өйдөөн көрбөтөмүй? Мин урут эйигин Хайдах эрдэ билбэтэмий?|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Олус да улааппыккын" ырыа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] j8kktcer8ob0k62orsbg4w6vd99qjj2 0 1718 8097 8096 2023-02-15T07:18:45Z HalanTul 17 8097 wikitext text/x-wiki {{Q|Күөрэгэй кэриэтэ Күндү көмүс күөмэйдээххин, Сибэкки кэриэтэ Кэрэ, нарын дьүһүннээххин.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Олус да улааппыккын" ырыа}} {{Q|Күөмэйдээх күндүтэ Күөрэгэй чыычааҕым, Тумустаах туйгуна Туйаарар далбарым, Дьурулаан тахсаҥҥын Дьири, дьири-дьир, Дьири, дьири-дьир Дьиримнии көтөҥҥүн, Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру Дьурулуу сылдьаҥҥын, Дьыры, дьыры-дьыр Дьири, дьири-дьир, Дьыры, дьыры, дьыры. Дьири, дьири, Дьири-дьир ыллааҥҥын, Дьырылат, дьырылат.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Күөрэгэй" ырыа}} [[Категория:Анатомия]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] e050rm6kni0hftq6apsck6ecty4wmln 0 1719 8420 8099 2025-03-04T00:23:49Z HalanTul 17 8420 wikitext text/x-wiki '''Ыарыһах''' — [[ыарыы]] буулаабыт киһитэ, ыалдьар киһи. === Өс хоһоонугар === * Ыарыһах таҥараһыт, дьадаҥы уруумсах === Айымньыларга === {{Q|Эмньик да сүрэххэ Эйэҕэс куолаһы, Ыарыһах киһиэхэ Ымыылаах ырыаны Дугунан тахсаҥҥын Дьири, дьири-дьир, Дьири, дьири-дьир Дьиримнии көтөҥҥүн, Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру-дьур Дьуру, дьуру Дьурулуу сылдьаҥҥын, Дьыры, дьыры-дьыр Дьири, дьири-дьир, Дьыры, дьыры, дьыры. Дьири, дьири, Дьири-дьир ыллааҥҥын, Дьырылат, дьырылат.|Ааптар=[[Игнатий Слепцов]], "Күөрэгэй" ырыа}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Эт-хаан]] [[Категория:Мэдиссиинэ]] 1z4ku6zakclyik68b27qxtjn6dv7gfo 0 1720 8106 2023-02-20T00:31:32Z HalanTul 17 ''''Маар''' — уулаах намыһах сир. {{Q|Эйэҕэс майгыннаах эдэркээн Манчаары Эйээрэр куолаһа эймиирэ маардары. Эгэй дуо эгэйик, эгэй дуо эгэйик.|Ааптар=[[Тимофей Сметанин]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатыттан}} [[Категория:География]] Катег...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8106 wikitext text/x-wiki '''Маар''' — уулаах намыһах сир. {{Q|Эйэҕэс майгыннаах эдэркээн Манчаары Эйээрэр куолаһа эймиирэ маардары. Эгэй дуо эгэйик, эгэй дуо эгэйик.|Ааптар=[[Тимофей Сметанин]] тылларыгар [[Ольга Иванова]] ырыатыттан}} [[Категория:География]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lfo2a2yvnpmbh2mow93rjib19lv8een 0 1721 8122 8119 2023-02-27T00:08:04Z HalanTul 17 8122 wikitext text/x-wiki '''Суһуох''' — уһун өрүллүбүт [[баттах]]. {{Q|Хап-хара толбонноох суһуоҕун Аргыыйдык тарыахпын санаатым, Кутуллар хоһоонноох тойукпун Маҥнайгы тапталбар анаатым.|Ааптар=[[Е. Крылатов]] тылларыгар, Николай Бойлохов мелодиятыгар киэҥник биллибит "Күннэй" диэн ырыаттан}} {{Q|Хаамтаҕына намылхай Хара долгун суһуохтаах, Халлаан курдук арылхай Хара ыраас харахтаах.|Ааптар=[[Леонид Попов]] тылларыгар Алексей Попов мелодиятыгар киэҥник биллэ сылдьыбыт "Ханна көрдүм этэй мин?" ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] ap0e726e91b5xpdnjve3w8yn5hur420 0 1722 8111 8110 2023-02-20T02:56:29Z HalanTul 17 8111 wikitext text/x-wiki '''Им''' {{Q|Дьэдьэннии тэтэркэй имигэр Сарсыарда саһарҕа кыыһара. Эдэркээн тэрэгэр түөһүгэр Ньургуһун сибэкки күлэрэ.|Ааптар=[[Е. Крылатов]] тылларыгар Николай Бойлохов мелодятыгар "Күннэй" диэн киэҥник биллибит ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Анатомия]] a7m303h0peturvu4250zy622qbxbnhc 0 1723 8124 8112 2023-02-27T00:20:33Z HalanTul 17 8124 wikitext text/x-wiki '''Дьэдьэн''' {{Q|Дьэдьэннии тэтэркэй имигэр Сарсыарда саһарҕа кыыһара. Эдэркээн тэрэгэр түөһүгэр Ньургуһун сибэкки күлэрэ.|Ааптар=[[Е. Крылатов]] тылларыгар Николай Бойлохов мелодятыгар "Күннэй" диэн киэҥник биллибит ырыаттан}} {{Q|Маннык кыыһы, эйигин, Ханна көрдүм этэй мин? Биитэр, били күөх тыаҕа Дьэдьэн үрүгүүр кыыскын дуу? Биитэр, били ыһыахха Үҥкүүлэспит кыыскын дуу?|Ааптар=[[Леонид Попов]] тылларыгар, Алексей Попов мелодиятыгар "Ханна көрдүм этэй мин?" киэҥник биллэ сылдьыбыт ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:Отоннор]] 90yjdpbveyop3pqeos7b57x5w925bzj 0 1724 8115 8114 2023-02-20T02:59:15Z HalanTul 17 8115 wikitext text/x-wiki '''Саһарҕа''' — [[күн]] тахсыыта уонна киириитэ халлаан кытарара. {{Q|Дьэдьэннии тэтэркэй имигэр Сарсыарда саһарҕа кыыһара. Эдэркээн тэрэгэр түөһүгэр Ньургуһун сибэкки күлэрэ.|Ааптар=[[Е. Крылатов]] тылларыгар Николай Бойлохов мелодятыгар "Күннэй" диэн киэҥник биллибит ырыаттан}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] [[Категория:География]] b2hzgoi5vc7rpm3hhvke4vzxl8fo1rt 0 1725 8126 2023-02-27T00:35:55Z HalanTul 17 ''''Шестаков Афанасий Федорович''' (1925-1993) — биллиилээх ырыа айааччы<ref name="антология">{{Кинигэ|автор=Андросов В.Т. уо.д.а.|заглавие=Саха ырыатын антологията|ответственный=Васильев С.И.|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2015|том=1|страни...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8126 wikitext text/x-wiki '''Шестаков Афанасий Федорович''' (1925-1993) — биллиилээх ырыа айааччы<ref name="антология">{{Кинигэ|автор=Андросов В.Т. уо.д.а.|заглавие=Саха ырыатын антологията|ответственный=Васильев С.И.|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2015|том=1|страницы=99-100|страниц=432|тираж=5000}}</ref>. {{Q|Түүлэй түүнү сырдатан, Сулустары санатар Мичилийэр мичээриҥ Эймэнитэр сүрэхпин. Күндү сэгэрим, Таптыыр доҕорум, Истиий тойукпун.|Ааптар=[[Шестаков Афанасий Федорович]] "Доҕорбор" ырыатыттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 95g77fylysrz9b68ue6y6mq2341biza 0 1726 8131 8130 2023-02-27T05:35:51Z HalanTul 17 8131 wikitext text/x-wiki '''Кысылбаиков Гавриил Давыдович''' (1924-1979) — [[Үөһээ Бүлүү]] Ороһутуттан төрүттээх ырыа айааччы, учуутал<ref name="антология">{{Кинигэ|автор=Андросов В.Т. уо.д.а.|заглавие=Саха ырыатын антологията|ответственный=Васильев С.И.|место=Дьокуускай|издательство=Бичик|год=2015|том=1|страницы=101-102|страниц=432|тираж=5000}}</ref>. {{Q|Ыллаа, ыллаа! Дьоллоох ыллыыр — Мин эйиэхэ тиийиэҕим, Түөһүҥ сымныыр, хоһуҥ сырдыыр Аптаах тылын этиэҕим. :Саргым, муҥум, күн баҕам — :Саха кыыһа, кырасаабыссам! Эн биһикки ырыых-ыраах Күөх хайаҕа барыахпыт, Дьолбут кыыма өлбөт уоттаах Алмаас тааһын хаһыахпыт. :Саргым, муҥум, күн баҕам — :Саха кыыһа, кырасаабыссам!|Ааптар=ааптар бэйэтэ суруйбут "Сахам кыыһа кырасаабыссам" ырыатыттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Мелодистар]] orvfkcwr3icrha5yei2088snr61kqza 0 1727 8135 8133 2023-02-28T00:41:35Z HalanTul 17 8135 wikitext text/x-wiki '''Хаһыҥ''' — тоҥмут [[сиик]]. {{Q|Үүнэр күммүт тахсыыта Үрүҥ көмүс аалыста, Хаһыҥ түһэн туртайан, Хампа күөҕү хаарыйда.|Ааптар=[[Архыып Абаҕыыныскай]] "Күһүн" диэн Н. Кочнев мелодиятыгар ырыа буолбут хоһоонуттан}} [[Категория:География]] [[Категория:Айылҕа көстүүлэрэ]] eq26bwffpxgb1upz645n8t7fi1sbxmg 0 1728 8134 2023-02-28T00:41:14Z HalanTul 17 Утаарыы: [[Абаҕыыныскай]] 8134 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Абаҕыыныскай]] hl0m2wabft8ltpfyxgo76m50x90xqoa 0 1729 8150 2023-03-20T01:49:30Z 46.48.247.41 ''''БЫҺАХ''' - аат. Быһарга аналлаах аҥаар өттө биилээх, уһуктаах уһун синньигэс укка олордуллубут тимир. == Быһах туһунан уус-уран айымньыга == * [[Киэргэл]] диэни билиммэтэх,<br> [[Көмүс|Көмүстэригэр]] тиксибэтэх,<br> [[Хатыҥ]], Удьурхай|удьурха...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8150 wikitext text/x-wiki '''БЫҺАХ''' - аат. Быһарга аналлаах аҥаар өттө биилээх, уһуктаах уһун синньигэс укка олордуллубут тимир. == Быһах туһунан уус-уран айымньыга == * [[Киэргэл]] диэни билиммэтэх,<br> [[Көмүс|Көмүстэригэр]] тиксибэтэх,<br> [[Хатыҥ]], [[Удьурхай|удьурхай]] уктаах,<br> [[Кунан]] [[Кутурук|кутуруга]] кыыннаах,<br> Хоодуот [[Саха|саханы]] санатар,<br> [[Хатарыы|Хатарыыта]] - мольу-таҕа - <br> Сахам [[Сытыы|сытыы]] [[быһычча|быһыччата]],<br> Сахам [[укулаат]] быһаҕа. <br> [[Семен Данилов|Семен Данилов]].Саха быһаҕа. Төрөөбүт литература. 9 кылааска үөрэх кинигэтэ. Дьокуускай, Бичик: 2016. С.88 [[Категория:Туттар мал-сал]] [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] e6p30z4hweqk81o0mhhw27q9sde6stl 0 1730 8151 2023-03-20T01:53:36Z 46.48.247.41 ''''Киэргэл''' аат. 1. Кими, тугу эмэ киэргэтэр, тупсарар оҥоһук, мал, симэх. * Туох эмэ (хол. , олох, сир-дойду, айылҕа о. д. а. ) көрүҥүн, киэбин тупсарар ким, туох эмэ. 2. көсп. Ким, туох эмэ киэн туттуута. <br> https://igi.ysn.ru/btsja/?data1=%D0%BA%D0%B8%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8151 wikitext text/x-wiki '''Киэргэл''' аат. 1. Кими, тугу эмэ киэргэтэр, тупсарар оҥоһук, мал, симэх. * Туох эмэ (хол. , олох, сир-дойду, айылҕа о. д. а. ) көрүҥүн, киэбин тупсарар ким, туох эмэ. 2. көсп. Ким, туох эмэ киэн туттуута. <br> [[https://igi.ysn.ru/btsja/?data1=%D0%BA%D0%B8%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%BB&talww=1]] c54yk4ou18tjao2ui09lls1yuc7wxlg 0 1731 8163 8162 2023-03-28T22:55:19Z HalanTul 17 8163 wikitext text/x-wiki '''Дадаскинов Степан Егорович''' (20.08.1933—29.03.2011) — аҕыйах ахсааннаах омуктар тылларынан [[Саха араадьыйата|Саха араадьыйатыгар]] саҥарар "Геван" эрэдээксийэни олохтообут суруналыыс, бэйиэт, прозаик. {{Q|Төрөөбүт тылым! Эйиэхэ баар эбэм ырыата Эйиэхэ баар эһэм алгыһа, Эйиэхэ баар аҕам үөрүүтэ Эйиэхэ баар ийэм иэйиитэ!|Ааптар=}} {{Q|Эйигин, тиит маспын, Махтана көрөбүн, Хорсуҥҥун хайгыыбын, Тулуургун сөҕөбүн. Санаабар сахалыы Саҥарар курдуккун, Лабааҕын далбааҥҥын Эн ууммуккун.|Ааптар="Мин хотугу тиитим" ырыа буолбут хоһоонуттан}} {{Q|Эйиэхэ эрэ мин ылларан Ол халлаан иминии ууллуоҕум, Эйиэхэ эрэ мин таттаран Ый-сулус ханнатын умнуоҕум.|Ааптар=Эйиэхэ эрэ...}} {{Q|Мин өрүү эйигин түһүүбүн, Мин өрүү эйигин көрөбүн — Төрөөбүт тапталлаах Бүлүүбүн, Мин кэрэ, мин талба өрүспүн! Харахпар хатыҥыҥ наскыйар, Санныбар сыа хаарыҥ налыйар. Иннибэр сүүрүгүҥ дьэргэйэр, Үрдүбэр чыычааҕыҥ битийэр.|Ааптар=Мин өрүү эйигин түһүүбүн}} {{Q|Сөрүүн киэһэ Өрүс үөһэ Эһиэкэйбит Эҥсэр-иэйэр. Кэнтик диэки Кэрии тииккэ Кэпсии-ипсии Кэҕэ этэр. ''Хос ырыата:'' Үөһээ Бүлүү Үрүҥ түүнүн Үөрэ көрүүй, Үҥкүүлээриий! Куорамыкы Куруук маннык Сырдыы турдун, Тойук туойдун!|Ааптар=Үөһээ Бүлүү үрүҥ түүнэ}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] [[Категория:Суруналыыстар]] f6dl0f2crf404ohvrshpv50efbx0npn 2 1732 8176 2023-06-01T01:55:15Z Күн киһитэ 787 'Дьокуускага олоробун' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8176 wikitext text/x-wiki Дьокуускага олоробун hwoj73aq91d3jk640ihan302p3745ti 0 1733 8179 2023-06-01T02:09:58Z Күн киһитэ 787 'Дуораан-музыкальнай бөлөх. *' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8179 wikitext text/x-wiki Дуораан-музыкальнай бөлөх. * a4kmiur29maehectsfx0p86klzmsbha 0 1734 8182 8181 2023-06-01T11:31:07Z HalanTul 17 8182 wikitext text/x-wiki '''Адаҕа''' — [[сылгы]] ыраах барбатын диэн атаҕар кэтэрдиллэр анал оҥоһуулаах мас. * Баска — бакаайы, атахха — адаҕа (эбэтэр "Баска бакаайы, атахха адаҕа буол") cjgwqzm87xra2fa30nva09p2y0s6agk 0 1735 8186 8185 2023-06-02T07:00:35Z HalanTul 17 8186 wikitext text/x-wiki '''Отто фон Бисмарк''' — [[Ньиэмэстэр|ньиэмэс]] бытанан олорбут сирдэрин XIX үйэ бүтүүтүгэр сомоҕо судаарыстыба гыммыт бэлиитик, Германия канцлера. * Балта буолбатахпытына кыстык эрэ буолар дьылҕаланарбыт хаалар (тас бэлиитикэ туһунан этиитэ, "Если мы не возьмем на себя роль молота, то может легко случиться, что нам останется только роль наковальни") [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэлиитиктэр]] [[Категория:XIX үйэ дьоно]] dk9erc6jb26195g21eewaxdci71j2cm 0 1736 8190 2023-06-09T21:49:13Z HalanTul 17 ''''Никииппэр Сэмиэнэп''' — ырыаһыт, ырыа айааччы. == Кини туһунан == {{Q|- Никииппэр Сэмэнэп диэн дьикти киһи этэ. Ис диссипилиинэлээҕэ, сүрдээх бэрээдэктээҕэ. Барытын чааһыттан чааһыгар тиийэ тутуһар, хойутууру сөбүлээбэт, ыллаан бардаҕын...' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8190 wikitext text/x-wiki '''Никииппэр Сэмиэнэп''' — ырыаһыт, ырыа айааччы. == Кини туһунан == {{Q|- Никииппэр Сэмэнэп диэн дьикти киһи этэ. Ис диссипилиинэлээҕэ, сүрдээх бэрээдэктээҕэ. Барытын чааһыттан чааһыгар тиийэ тутуһар, хойутууру сөбүлээбэт, ыллаан бардаҕына бирээмэ киһи кута көтөр, тахсан да барыах курдук этэ. Биирдэ Москваҕа “Орленок” диэн кэнсиэрдиир саалаҕа тиийдибит. Онно “Автограф” бөлөх, Юрий Шевчук аппаратурата турар. Никииппэр уҥуоҕунан намыһах, кыра. Сыанаҕа тахсыбытыгар: “А, ну, говори”, - диэбиттэр. Бачча кыра киһи тугу гынар эбит диэн тургутан көрдөхтөрө, сэнээтэхтэрэ дии. Ону киһилэрэ тахсан “Нууччалар, дорооболоруҥ” диэтин кытта, аппаратуралара барыта хайа баран, умайан хаалбыт. Оннук модун, иччилээх куоластаах этэ. Никииппэр диэн айылҕаттан бэриллибит талааннаах киһи буоллаҕа.|Ааптар= “[[Чолбон]]” бөлөх тутаах киһитэ Александр Ильин ахтыытыттан}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ырыаһыттар]] i55cz32fdv4almvjf4oqqmw5b4n72vr 0 1737 8193 8192 2023-06-10T11:08:07Z HalanTul 17 8193 wikitext text/x-wiki Манна [[кумык]] омук өһүн хоһоонун мунньабыт. * Күтүөт куһаҕаныгар кыыскын, кийиит куһаҕаныгар уолгун буруйдаа. [[Категория:Кумык тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] cbiz4pnfbehfksfgqo7w42zjx2xtjqz 0 1738 8197 8196 2023-06-15T03:45:11Z HalanTul 17 8197 wikitext text/x-wiki '''Габуллаа Тукаай''' — татаар уһулуччулаах бэйиэтэ. {{Q|Оо, төрүт тыл, оо, кэрэ тыл, өбүгэм ытык тыла! Аан куйаары арыйарбар буоллуҥ эбээт — далаһа.|Ааптар=[[Арчылан]] тылбааһа :И туган тел, и матур тел, :әткәм – әнкәмнең теле! :Дөньяда күп нәрсә белдем :син туган тел аркылы! }} [[Категория:Татаардар]] [[Категория:Бэйиэттэр]] p9v6borinsuce2k2c03hn00zmvqtkow 0 1739 8215 8214 2023-07-28T10:25:28Z HalanTul 17 8215 wikitext text/x-wiki '''Лотман Юрий Михайлович''' (1922-1993) — [[Эстония]]ҕа олорбут сэбиэскэй бөдөҥ нуучча литературоведа, культуролог учуонай. {{Q|Киһи куруук уустугу көрсөр. Онтон ситиһиилээхтик тахсарга киниэхэ икки эрэ атахтаах: өй уонна сиэр. (...Человек всегда находится в непредвиденной ситуации. И тут у него есть только две ноги: интеллект и совесть.)|Ааптар=Ю. М. Лотман, Чему же учатся люди? Тарту университетын гимназиятыгар тыл этиититтэн, 1990 с.}} {{Q|Пушкин хас биирдии киһи иннигэр сип-билигин киниэхэ эрэ анаан суруйбут курдук этэр. Онон эһиги тус бэйэҕитигэр тугу эрэ этэ сатыыр генийи кытта куруук кэпсэтэр кыахтааххыт. Кулгааххытын арыйыҥ, болҕомтолоох эрэ буолуҥ! Биһиги үйэбит сүрүн иэдээнэ харахпыт уонна кулгаахпыт бүөлэммитигэр сытар. |Ааптар=Пушкин перед каждым выступает так, как будто он сейчас и именно для него написал. И вы всё время имеете возможность разговаривать с гениальным человеком, который сам хочет вам что-то сказать. Только откройте уши, только будьте внимательны! Главная беда нашего века состоит в том, что у нас закрыты глаза и уши. Ю. М. Лотман, Чему же учатся люди? Тарту университетын гимназиятыгар тыл этиититтэн, 1990 с.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Эстония]] a8bmwer6my66xuy9hx2audeu9fd9gl3 0 1740 8216 2023-07-28T10:54:18Z HalanTul 17 '{{Q|Ыанньыйбыт былытыҥ Саккырыыр самыырынан Көлөһүммүн көҕүрэттим.|Ааптар=[[Алампа]], Дорообо, дойдум}}' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна 8216 wikitext text/x-wiki {{Q|Ыанньыйбыт былытыҥ Саккырыыр самыырынан Көлөһүммүн көҕүрэттим.|Ааптар=[[Алампа]], Дорообо, дойдум}} b2rrrf1x93bamuunvyn6ipj10ldmo2s 0 1741 8227 8226 2023-10-13T08:09:23Z HalanTul 17 8227 wikitext text/x-wiki '''Эбээ Дьэбдьиэ''' (Лиханова Евдокия Семеновна, 1900-2010) — Хаҥалас улууһун Нөмүгү олохтооҕо, билиҥҥитэ Горнай Орто Сурт сиригэр 1900 сыллаахха төрөөбүт. {{Q|Сахатын аанньа ахтыбат киһи өйө-санаата туора омукка көһөр, төлкөтө онно барар.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Былдьаһыктаах кэмҥэ "һуу-һаа" диэн, быстахха киирбэккэ, ааһар албыны эккирэппэккэ, өлбөт-хаалбат гына бэйэ сиригэр-уотугар дьип-дьап дьаһанан, кытаатан биэрэр куолу.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Аныгы саха сирин баайын харыһыйан ытыы-соҥуу олорбокко, бэйэ туһатыгар таһаарар мөккүөрү тобуллаҕына, сайдар аартыга аһыллыа.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Үлэтин таһаҕас оҥостубакка, идэтинэн астынар, дуоһуйар эрэ киһи олоххо кыайыылаах буолар.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Таҥараны илэ көрбүт суох, эйигин кэтээн, тутан турбат. Таҥара — киһи үтүө санаата. Ол иһин киһи айыы санаанан салайтарыах тустаах.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Киэҥ-холку майгы — уһун үйэ бэлиэтэ.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} {{Q|Сүүрэ-хаама сылдьар ыарыыга бэриммэт.|Ааптар=[[Бравина Розалия Иннокентьевна|Р.И. Бравина]], Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан, Айар, 2023}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Дьахталлар]] jobz16vz85pzfpu4ozqx9l04hn11pvr 0 1742 8228 2023-11-01T02:39:27Z HalanTul 17 "'''Константин Полярнай''' (Константин Николаевич Шубин, 1932-1991) — [[Дулгааннар|дулгаан]] бэйиэтэ. Анаабырга төрөөбүт, Саха сирин хоту улуустарыгар бэтэринээрдээбит. Хоһоон икки хомуурунньугун ааптара. {{Q|Ыра санаа бэйэтэ Ыраах-ыраах дуорайан Ытык кэр..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8228 wikitext text/x-wiki '''Константин Полярнай''' (Константин Николаевич Шубин, 1932-1991) — [[Дулгааннар|дулгаан]] бэйиэтэ. Анаабырга төрөөбүт, Саха сирин хоту улуустарыгар бэтэринээрдээбит. Хоһоон икки хомуурунньугун ааптара. {{Q|Ыра санаа бэйэтэ Ыраах-ыраах дуорайан Ытык кэриэс буолуохтун. Ыччат салҕаан айанныахтын, Ыраас дуолга сыыйыллан Ыллык суолбут оспотун.|Ааптар=}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XX үйэ дьоно]] [[Категория:Анаабыр]] nwzlcgok5pye5poqdh411zbjmv5h5u8 0 1743 8229 2023-11-05T02:44:53Z HalanTul 17 "'''Ыыр''' — === Айымньыларга === {{Q|Мин муннум күһүҥҥү былыттар Мунчаарбыт ыырдарын быыһыгар|Ааптар=[[Сайа]], Күһүҥҥү былыттар мунчаарбыт ыырдара...}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8229 wikitext text/x-wiki '''Ыыр''' — === Айымньыларга === {{Q|Мин муннум күһүҥҥү былыттар Мунчаарбыт ыырдарын быыһыгар|Ааптар=[[Сайа]], Күһүҥҥү былыттар мунчаарбыт ыырдара...}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 39ft54igeisn6vm0hbldor06eicheni 0 1744 8230 2023-11-05T02:45:52Z HalanTul 17 "'''Мунуу''' — === Айымньыларга === {{Q|Мин муннум күһүҥҥү былыттар Мунчаарбыт ыырдарын быыһыгар|Ааптар=[[Сайа]], Күһүҥҥү былыттар мунчаарбыт ыырдара...}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8230 wikitext text/x-wiki '''Мунуу''' — === Айымньыларга === {{Q|Мин муннум күһүҥҥү былыттар Мунчаарбыт ыырдарын быыһыгар|Ааптар=[[Сайа]], Күһүҥҥү былыттар мунчаарбыт ыырдара...}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 2lx2czheniy1u4tudw7vjjk75i144rq 0 1745 8232 8231 2023-11-05T02:51:48Z HalanTul 17 8232 wikitext text/x-wiki '''Биики''' ({{lang-en|wiki}}) — {{Q|Ыра гыммыт Ырай сирим Ыллык суола Ымсыырдан, Бэргэн этиим Бэрдин талан Бэлэмнээн, Билиим сыыһын Биики диэҥҥэ Бичийэн Аатым - суолум Ааттанан Аҥнан - бохтон Аттаныам буоллаҕа...|Ааптар=[[Дьэбдьиэйэ Кузьмина]]. "Сахам сайдам саҥата" бассаап-бөлөхтөн, 05.11.2023}} {{Q|Өркөн өйүм Өргөн өһүм Өлбөт үөстээх Өспөт өҥнөөх буолаарай биикигэ суруйан|Ааптар=[[Дьэбдьиэйэ Кузьмина]]. "Сахам сайдам саҥата" бассаап-бөлөхтөн, 05.11.2023}} jmihkq4rfuqymmn6hoalawwzyrodklq 0 1746 8233 2023-11-05T03:17:33Z HalanTul 17 "'''Ийэ таптала''' {{Q|Күнү-дьылы билиммэт, Кырдьар сааска бэриммэт Ийэ күүстээх таптала, Иэйэр үрдүк алгыһа Куһаҕаны чугаһаппат Көмүскэллээх күрүө эбээт!|Ааптар=[[Прасковья Байанаева]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8233 wikitext text/x-wiki '''Ийэ таптала''' {{Q|Күнү-дьылы билиммэт, Кырдьар сааска бэриммэт Ийэ күүстээх таптала, Иэйэр үрдүк алгыһа Куһаҕаны чугаһаппат Көмүскэллээх күрүө эбээт!|Ааптар=[[Прасковья Байанаева]]}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] lv5pk66ni3kmzfdygn2y7ssbcj55j8v 0 1747 8235 8234 2023-11-05T03:20:17Z HalanTul 17 8235 wikitext text/x-wiki '''Прасковья Байанаева''' — [[Нам улууһа|Нам улууһугар]] олорор хас да кинигэлээх бэйиэт дьахтар, Намнааҕы уус-уран училище үлэһитэ. {{Q|Күнү-дьылы билиммэт, Кырдьар сааска бэриммэт Ийэ күүстээх таптала, Иэйэр үрдүк алгыһа Куһаҕаны чугаһаппат Көмүскэллээх күрүө эбээт!|Ааптар=Прасковья Байанаева}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 7nvs6ru2mr6iisvhw0fcwkunvm7wbxg 0 1748 8239 8238 2023-11-05T03:32:12Z HalanTul 17 8239 wikitext text/x-wiki '''Дьэбдьиэйэ Кузьмина''' — === Бэргэн этиилэр === * Үгэххэ үҥэр үгүһү көрбөт, бүтэйгэ бүгэр бүдүмүк буолар😂 {{Q|Үһү эмиэ араастаах Үгэ буолар былаастаах|Ааптар=}} {{Q|Үһү тамах үһүйээн Үйэтитэр үгэстээх|Ааптар=}} * Өбүгэтин тылын сүмэтин иҥэриммит — сүдү баайдаах * Тылы сүтэрии омукка — дириҥ чүөмпэҕэ тимирии тэҥэ [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 7q1l3jiwp57xn0v9n7kjckc9ea4xat5 0 1749 8246 8245 2023-11-06T03:14:50Z HalanTul 17 /* Кыыһы, дьахтары хайгыыр тыллар */ 8246 wikitext text/x-wiki ==Кимиэхэ баҕарар этиллэр тыллар== *Дьоһун киһи (дьоһун киһи эбиккин!) *Киһи бэрдэ (киһи бэрдэ эбиккин!) *Киһи кэрэмэһэ *Кэрэ киһи (кэрэ да киһигин!) *Сүрдээх киһи (оо, сүрдээх киһигин!) *Үтүө киһи (эбиккин)! ==Уолу, эр киһини хайҕаан этэр тыллар== *Мохсоҕол *Кыырт-мохсоҕол *Уол оҕото *Эр бэрдэ *Эрдьигэн ==Кыыһы, дьахтары хайгыыр тыллар== *Кыыс кылааннааҕа *Кыыс оҕото *Дьахтар талбата/талыыта bgcqp8xmqgh4iab99nhdkblvivaa7as 0 1750 8248 8247 2023-11-07T02:16:22Z HalanTul 17 8248 wikitext text/x-wiki '''Элизабет Гилберт''' — Америка суруйааччы дьахтара. "Аһаа, үҥк, таптаа" («Есть, молиться, любить») диэн бестселлер ааптара. {{Q|Оттон уонна манна, Сиргэ, тугу гынаары, айбат-туппат буоллахха? Умсугутуулааҕынан дьарыктаммат буоллахха? Тапталы уонна билэр-көрөр баҕаны батыспат буоллахха?|Ааптар=Да и вообще, на что еще тратить время здесь, на Земле, если не создавать что-то? Не заниматься тем, что интересно? Не следовать за своей любовью и любопытством?}} [[Категория:Суруйааччылар]] [[Категория:АХШ]] 4zg1go9c0nkmex7zgby77th3ugdcn8p 0 1751 8307 8250 2024-04-04T11:24:08Z HalanTul 17 8307 wikitext text/x-wiki '''Фридрих Ницше''' — ньиэмэс бөлүһүөгэ. {{Q|Үчүгэй доҕор үчүгэй ойохтонуо диэн сабаҕалыахха сөп, тоҕо диэтэххэ ​дьоллоохтук ыал буолуу доҕордоһор дьоҕурга олоҕурар.|Ааптар=Лучший друг, вероятно, получит лучшую жену, ибо хороший брак покоится на таланте к дружбе.}} {{Q|Тоҕо олорорун билэр киһи хайдах баҕарар олоҕу тулуйуон сөп. |Ааптар=Тот, у кого есть зачем жить, может выдержать любое как.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ньиэмэстэр]] j7w3bfsjk5p5ofo70npghmc21dochiq 0 1752 8254 8253 2023-11-09T08:51:55Z 188.244.191.137 /* Саха өһүн хоһоонноро */ 8254 wikitext text/x-wiki '''Ымсыыттан эмсэҕэлээһин'''. Нуучча өһүн хоһоонун "Скупой платит дважды" сахалыы этиэххэ сөп дуо диэнтэн үөскээбит ыстатыйа. == Саха өһүн хоһоонноро == * Иҥсэтигэр иэдэйбит, акаарытыгар алдьаммыт * Өрүскэтигэр өрүскэ түспүт * Өрүскэлэһэн өлүүтүттэн маппыт * Мыыммыт (мыыныгас) оҕо үүтүн тоҕор === Сорох түгэннэргэ барсыан сөп өс хоһоонноро === * Кэрээн киһи кэҥээбэт, ордугурҕас – уһаабат * Киһи киэнигэр баҕаран, бэйэтин киэниттэн маппыт. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 3b85rzulo0xh1oilq443kh58o703ysq 0 1753 8255 2023-11-11T02:02:45Z Soppuruon 32 "'''ТУМАН''' (СТБТ,11 том, 98 99 страница). аат. Дьэҥкирэ суох салгын халҕаһата; туох эмэ буруота, күдэнэ, чаана. == Туман туһунан уус-уран айымньыга == <br> * [[Будулҕан]] тумаҥҥа, [[чыгдаан|чыгдааннаах]] [[дьыбар|дьыбарга]]... (Ойуунускай, Өрүөл кэриэһэ) Категория:..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8255 wikitext text/x-wiki '''ТУМАН''' (СТБТ,11 том, 98 99 страница). аат. Дьэҥкирэ суох салгын халҕаһата; туох эмэ буруота, күдэнэ, чаана. == Туман туһунан уус-уран айымньыга == <br> * [[Будулҕан]] тумаҥҥа, [[чыгдаан|чыгдааннаах]] [[дьыбар|дьыбарга]]... (Ойуунускай, Өрүөл кэриэһэ) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] ksqa5z0aowbr8j11nsgzis13lglecda 0 1754 8256 2023-11-11T02:33:47Z Soppuruon 32 "БУДУЛҔАН (2 том, 478 479 страница). 1. аат. , кэпс. 1. Туох эмэ киһи тугу да кыайан көрбөтүн эбэтэр сатаан сылдьыбатын курдук өрө ытыллыыта, өрүкүйүүтэ, ытылҕана. Θ Взвихрение или сильный наплыв, движение какой-л. массы, чего-л. (напр. , пыли, тумана, воды и т..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8256 wikitext text/x-wiki БУДУЛҔАН (2 том, 478 479 страница). 1. аат. , кэпс. 1. Туох эмэ киһи тугу да кыайан көрбөтүн эбэтэр сатаан сылдьыбатын курдук өрө ытыллыыта, өрүкүйүүтэ, ытылҕана. Θ Взвихрение или сильный наплыв, движение какой-л. массы, чего-л. (напр. , пыли, тумана, воды и т. п. ), затрудняющее человеку видеть окружающее или совершать какие-л. действия. Буурҕа хаары көтүтэн күдээритэр будулҕанын ортотугар биир киһи_ _ кинилэргэ кэлэн иһэр. Н. Якутскай. Будулҕан бөҕө буолан кэллэ, Буордаах хаар тигинии типтэ. С. Васильев. Түүҥҥү будулҕан өрүкүйэн Куорат барыгын үллүйэр, Кини үлэтиттэн дьэ кэлэр Чуҥкуйан турар дьиэтигэр. И. Чаҕылҕан. Оччоҕо, күүстээх сүүрүктээх үрэх будулҕаныгар түбэһэн баран, икки биэрэктэн биирдэригэр тиксиэхтээххин. Суорун Омоллоон. 2. Киһи өйүн-төйүн кыайан булуммат ытылҕана, аймалҕана, быһылаана. Θ Большая суматоха, неразбериха, в которой человеку трудно разобраться. Дьоннор охсуһуу будулҕаныгар төһө бириэмэ ааспытын олох да умнан кэбистилэр. С. Никифоров. Дьоннор будулҕаннарыгар буолан кини тылын үгүстэрэ өйдөөн да истибэтэхтэрэ. Д. Таас. Ити курдук Тайҕа эбэ хотуҥҥа сүүрбэ үс сылы быһа олох хара будулҕаныгар ытылла сылдьан, эдэр сааспын бараан эрдэхпинэ, ыраахтааҕы уһуллубута. Эрилик Эристиин. 2. даҕ. суолт. 1. Киһи тугу да кыайан көрбөтүн эбэтэр сатаан сылдьыбатын курдук өрө ытыллар, өрүкүйэр; ытылҕаннаах (хол. , силлиэни, туманы, сүүрүгү этэргэ). Θ Густой и кружащийся вихрем или бурливый, кипучий (о вихре, тумане, течении и т. п. ). Будулҕан туман. Будулҕан буурҕа. Будулҕан буруо. Будулҕан долгун. Будулҕан сүүрүк.  Yс ыйы мэлдьи туман быыһыгар кирийэн турбут куорат, бүгүн аан маҥнай будулҕан бүрэдэһинин хастыы анньан, бэйэтин толору киэбин-таһаатын_ _ тэниччи тардан кэбистэ. В. Яковлев. Будулҕан буруо ортотуттан фашистар, бу барыс гына түһээт, мэлис гыналлар - буору уобаллар. С. Никифоров. Инньэ диэт күөллэри күөннэрин күллэрдэ, Өрүскэ үлүскэн сүүрүгү мөхтөрдө, Муораҕа будулҕан долгуну туруорда, Байҕалга баргыһар бааллары хамсатта! П. Тобуруокап. // Өрүкүйэр силлиэлээх, туманнаах. Θ С бушующей бурей, туманами (напр. , о море, океане, о сильных морозах и т. п. ). Кини бэйэлээх [Ый төрөөбүт ытык хайатын] будулҕан дьыбарын Буркунугар буккуллан, Эрэһэтигэр эриллэн Иитиллибит эбит! С. Зверев. Туманнаах будулҕан тымныылаах Дьокуускай куораттан турбутум, - Сырыыттан, үлэттэн сылайан, Сынньана Кавказтаан иһэбин. Күннүк Уурастыырап. Буурҕа-тыал, хаһыыра ытаа, бар Бу тымныы будулҕан киэһэҕэ. С. Тарасов. 2. Киһи өйүн-төйүн кыайан булуммат ытылҕаннаах, быһылааннаах. Θ Полный большой неразберихи, бедствий, перипетий (напр. , о войне, о временах войны). Уот будулҕан дьыллартан мин баар курдукпун, Фашизмы самнарбыт өрөгөйдөөх күммүтүгэр Мин Кыайыы былааҕын рейхстаг үрдүгэр Күөрэтэн күндээрдэ анньыспыт курдукпун. М. Ефимов. 3ciz6ngcw2sa81wc6a5k05icw5w5kje 0 1755 8265 8264 2023-11-15T00:03:36Z HalanTul 17 8265 wikitext text/x-wiki Джордж Денис Патрик Карлин (1937-2008) — [[АХШ]] артыыһа, суруйааччы, стендап-комик, сценарист, продюсер, түөрт «Грэмми» бириэмийэни уонна Марк Твен бириэмийэтин ылбыта. 5 кинигэ, 20 музыкальнай альбом ааптара, 16 киинэҕэ уһуллубута. *{{Q|Оҕолору ааҕарга үөрэтэрдээҕэр аахпыты саарбахтыырга үөрэтэр ордук туһалаах.|Ааптар=[It's] not important to get children to read. Children who wanna read are gonna read. Kids who want to learn to read [are] going to learn to read. [It's] much more important to teach children to QUESTION what they read.}} {{Q|Бэлиэтии көрбүккүт буолуо, массыынаны эһигиннээҕэр бытааннык ыытар киһи туос акаары, оттон эһигиннээҕэр түргэнник ыытар — иирээки? "Бу акаарыны көр эрэ, суох, эн көрүүй бу сыыллан иһэр акаарыны... Оо, бу иирээкини көр эрэ!!!" |Ааптар=Have you ever noticed when you are driving that everyone who is driving slower than you is an idiot, and anyone driving faster than you is a maniac? "Look at this idiot, would you just look at this idiot, just creeping along... Wow, look at that maniac!!!" }} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] 1937 сыллаахха төрөөбүттэр [[Категория:АХШ]] [[Категория:Суруйааччылар]] 8vuno7iyginv58tlc2wi5zoynf0vkl7 0 1756 8266 2023-12-28T04:22:34Z 80.73.89.182 " 1. Мин эһигиттэн тойоттор, билии биэрэр тэрилтэлэри инникитин эмиэ өйүүргүтүгэр ыҥырабын. Эдэр дьоҥҥо этиэм этэ, бу тэрилтэлэрбитин харыстааҥ уонна оннук санааны кэлэр сүһүөх дьоҥҥо иитиэхтээҥ. 2. Бу кыраай экономиката сайдарыгар бэрт улахан кыа..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8266 wikitext text/x-wiki 1. Мин эһигиттэн тойоттор, билии биэрэр тэрилтэлэри инникитин эмиэ өйүүргүтүгэр ыҥырабын. Эдэр дьоҥҥо этиэм этэ, бу тэрилтэлэрбитин харыстааҥ уонна оннук санааны кэлэр сүһүөх дьоҥҥо иитиэхтээҥ. 2. Бу кыраай экономиката сайдарыгар бэрт улахан кыахтаах сирдээх-уоттаах. 3. Уобалас төһө да баайдааҕын иһин чуумпу тайҕатын паровоз свистога уйгууртаҕына эрэ сайдар кыахтаах. Источник: 1. Из приветственной речи по случаю открытия здания музея-библиотеки в Якутске. 2.3. Из отчета якутского губернатора И.И. Крафта за 1911 г. izv7je4ked4ro9tncwpvdz169djfqum 0 1757 8446 8268 2025-04-04T08:21:40Z Rachmat04 122 8446 wikitext text/x-wiki Карл Маркс – [[ньиэмэстэр|ньиэмэс]] экэнэмииһэ, хомуньуус түөрүйэтин олохтообут киһи. * Түмэт ыйытар буоллаҕына, хоруй хайыы-үйэ көстүбүт. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Бөлүһүөктэр]] dfwyuug736gaimqbc1r92o9aple4n1g 0 1758 8269 2024-01-18T02:00:03Z HalanTul 17 "Карл Юнг – быраас, психиатр. Тас эйгэни көрөөччү түүллэри эрэ көрөр, бэйэтин ис эйгэтин көрөөччү уһуктар" саҥа сирэй оҥоһулунна 8269 wikitext text/x-wiki Карл Юнг – быраас, психиатр. Тас эйгэни көрөөччү түүллэри эрэ көрөр, бэйэтин ис эйгэтин көрөөччү уһуктар 7kf3b06kcggg5gvjaphzwylyzumnlhu 0 1759 8270 2024-02-01T04:18:12Z HalanTul 17 "Тыс – [[таҥас]] тигэргэ туттуллар кыыл атаҕын тириитэ. *Тыһа кылгаһын көрүмэ [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8270 wikitext text/x-wiki Тыс – [[таҥас]] тигэргэ туттуллар кыыл атаҕын тириитэ. *Тыһа кылгаһын көрүмэ [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 94a4rgsw30q6pzllfj5sik2k5a9s1ju 0 1760 8275 2024-03-09T07:00:03Z HalanTul 17 "'''Рихтер Жан Поль''' * Уоту тутан иһээччи кэнниттэн батыһан иһээччилэрдээҕэр элбэхтик бүдүрүйэр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8275 wikitext text/x-wiki '''Рихтер Жан Поль''' * Уоту тутан иһээччи кэнниттэн батыһан иһээччилэрдээҕэр элбэхтик бүдүрүйэр. [[Категория:Дьон алпаабытынан]] rwtog8ixmbk9lsbc4eitokxfnel9v7u 0 1761 8282 2024-03-13T10:08:02Z 213.129.44.23 "Григорий Горин (1940—2000) – сатирик суруйааччы. {{Q|Харчыны сүтэрэн уопутураҕын, ойоххун сүтэрэн көҥүлү булаҕын, доруобуйаҕын сүтэрэн дуһуйууну булаҕын. Ол эрээри эрэли сүтэриэ суохтааххын: эрэлгин сүтэрдэххинэ барытын сүтэриэҥ. .|Ааптар=«Теряя ден..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8282 wikitext text/x-wiki Григорий Горин (1940—2000) – сатирик суруйааччы. {{Q|Харчыны сүтэрэн уопутураҕын, ойоххун сүтэрэн көҥүлү булаҕын, доруобуйаҕын сүтэрэн дуһуйууну булаҕын. Ол эрээри эрэли сүтэриэ суохтааххын: эрэлгин сүтэрдэххинэ барытын сүтэриэҥ. .|Ааптар=«Теряя деньги, приобретаешь опыт; теряя жену, приобретаешь свободу; теряя здоровье, приобретаешь удовольствия. Но нельзя терять надежду; теряя надежду, теряешь всё!» }} 9ee7ku92k0k6q7f6e648hd8hp3vux7d 0 1762 8285 8284 2024-03-25T04:31:11Z HalanTul 17 8285 wikitext text/x-wiki Лихачев Дмитрий Сергеевич – учуонай, акадьыамык. {{Q|Өскөтүн эн үлэлээн өлөрбүт хамнаһыҥ аскар, таҥаскар уонна уот-күөс, уу-хаар төлөбүрүгэр эрэ тиийэр буоллаҕына эн үлэҥ хамнаһа кулут үлэтин хамнаһыгар тэҥнэһэр. Маны өйдөөн көрбөт киһи биитэр акаары, биитэр ньэгэй киһи. |Ааптар=Если вы работаете, но ваша зарплата покрывает только покупку еды, одежды и оплату ЖКХ - то стоимость вашего труда равна стоимости труда раба. Кто не замечает, что происходит в стране, или подлец или идиот. }} 7p7u27hxt3n0tfeoauf2shkli0ust1o 0 1763 8289 8288 2024-03-25T09:32:37Z HalanTul 17 8289 wikitext text/x-wiki '''Шота Руставели''' (груз. შოთა რუსთაველი; 1160 эрг./1172 — 1216 эрг./1220 кэнн., Иерусалим) — XII үйэҕэ олорбут [[грузиннар|грузин]] бэйиэтэ. {{Q|Кистээбитиҥ сүтэр, биэрбитиҥ эйиэнэ буолар.|Ааптар=Баабыр таҥастаах бухатыыр}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:XII үйэ киһитэ]] [[Категория:Бэйиэттэр]] 59ioinbu0b9k9jgirznr661zce4r2pq 0 1764 8292 8291 2024-03-30T09:35:47Z HalanTul 17 8292 wikitext text/x-wiki '''Халед Хосейни''' — ааҥыллыы суруйар [[Афганистан]] суруйааччыта. {{Q|Култуураны дьиэ курдук көрөр буоллахха, тыл — ол дьиэҕэ киирэргэ күлүүс тыла.|Ааптар=Если культура — дом, то язык — ключ ко входной двери}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] l5cps4lajx0m199hud2rllyvfr5t9h8 0 1765 8303 8302 2024-03-30T23:16:33Z HalanTul 17 8303 wikitext text/x-wiki Манна Хотугу Хапхааска олорор [[ингуштар|ингуш омуктар]] өс хоһооннорун тылбааһын угабыт. {{Q|Батастан куттаммыт ураҕастан куттанар |Ааптар=Туро кхераваьр г1ажах кхийрав. Напуганный мечом, палки боялся.}} {{Q|Акаары өйө саҥарбатыгар|Ааптар=1овдалча наха хьаькъал - йист ца хилар да. Ум дурака - в молчании.}} {{Q|Кураанах иһит талыгырыыр|Ааптар=Яьсса пхьег1а екаш хул. Пустая посуда обычно гремит.}} {{Q|Иэс биэрдэххинэ уруугун кырыйыаҥ|Ааптар=Юхалург тела х1ама-гаргало теда к1од да. Отданное в долг - ножницы, режущие родство.}} {{Q|Үчүгэй кынчаал кыыҥҥа сытар|Ааптар=Шалта дика я бетта чу йоаллаш. Хороший кинжал тот, что лежит в ножнах.}} {{Q|Хорсун киһи аһыныгас, куттас киһи кырыктаах|Ааптар=Денал дола саг къахетамег1а ва, зовза саг къизаг1а ва. Мужественный человек жалостлив, трусливый человек – жесток.}} {{Q|Үөрэх — өйү сытыылыыр игии|Ааптар=Дешар – хьаькъал ирдеш бола ков ба. Учение – напильник для заточки ума.}} {{Q|Биир [[тыл]]ы билэр киһи — соҕотох киһи, үс тылы билэр — үс киһи.|Ааптар=Цхьа мотт ховр цьха саг ва, кхоъ мотт ховр кхоъ саг ва}} [[Категория:Ингуш тыла]] [[Категория:Өс хоһооно]] jzh78kebropkrrshr5xv9430miwuool 0 1766 8327 8326 2024-05-03T15:39:49Z HalanTul 17 8327 wikitext text/x-wiki Кевин Келли (Kevin Kelly) — фотограф, издатель {{Q|Урут киһи-аймах устуоруйатыгар хайдахтаах курдук өйдөммөт түгэннэр буолбуттарай. Ону элбэхтэ аахтаххытына билиэххит. Уонна кэлин буолар өйдөммөтү аһара аймаммакка ылыныаххыт.|Ааптар=Read a lot of history so you can understand how weird the past was; that way you will be comfortable with how weird the future will be.}} {{Q|Бытаан сайдыы сайдыы суоҕунааҕар мөлүйүөн төгүл ордук.|Ааптар=Slow progress is still a million times better than no progress.}} {{Q|Кириитикэ бастыҥ көрүҥэ – ордук үчүгэйдик оҥоруу.|Ааптар=The best way to criticize something is to make something better.}} {{Q|Кими эмэ куустаххына, хаһан баҕарар бүтэһигинэн ыһыктар буол|Ааптар=Whenever you hug someone, be the last to let go.}} {{Q|Барыларыгар иккис кыахта биэрэр куолу, ол эрээри үсүһү буолбатах.|Ааптар=You owe everyone a second chance, but not a third.}} {{Q|Ааспыты "арай?" диир туһата суох. Буолуохтаахха "арай?" диир аһара туһалаах.|Ааптар=Asking “what-if?” about your past is a waste of time; asking “what-if?” about your future is tremendously productive.}} {{Q|Ханна олороруҥ – ханнык куоракка эбэтэр дойдуга – туохтааҕар да ордук эн туруккар дьайар. Аны олоххор атыны уларытар уустук буоллаҕына, ханна олорору бэйэҥ талыаххын сөп.|Ааптар=Where you live—what city, what country—has more impact on your well being than any other factor. Where you live is one of the few things in your life you can choose and change.}} {{Q|Олоххо туох эрэ астынар дьарыктаах буолуохтааххын, баҕар оччо ситиһиитэ суох да буоллун. Онон дьарыктанаргар эн эдэргин. Хаһан да ол дьарыктан кыбыстыбат буол.|Ааптар=There should be at least one thing in your life you enjoy despite being no good at it. This is your play time, which will keep you young. Never apologize for it.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] bh5jxahlhzi1ax12yuo8i5hwo2jcech 0 1767 8330 8329 2024-05-04T01:50:00Z Soppuruon 32 8330 wikitext text/x-wiki '''Көлүөнэ''' - ханнык эмэ [[Кэрчик|кэрчик]] [[Кэм|кэм]] иһигэр киирсэр, саастарынан бараллаа [[Дьон|дьон]]. == Көлүөнэ туһунан бэргэн этиилэр == * "Эдэр көлүөнэ эрэл эҥээр буолуохтун, аҕам саастаах аар баҕана буолуохтун". [[[http://Реас%20Кулаковскай Реас Кулаковскай]]] ick5mo8doals0wv1tqxe297376z943r 0 1768 8337 8336 2024-06-26T06:46:58Z 85.26.241.143 8337 wikitext text/x-wiki {{Q|Саха спортсменнара Арассыыйа, Сэбиэскэй Сойуус, аан дойду уонна Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөннэрэ буолар күннэрэ ырааҕа суох |Ааптар="Туймаада" стадиоҥҥа бүүһүгэр суруллубут тыллара}} ==Тарскай туһунан этиилэр== {{Q| Саха спортсменнара бэйэлэрин ситиһиилэринэн Николай Тарскай ыра санаатын толорбут, сорох түгэннэргэ аһары да түспүт курдук буоллулар. Оннук буола туруохтун.|Ааптар=[[Жирков Александр Николаевич]], Саха сиригэр бүттүүн спорт хамсааһынын саҕалааччы. Чолбон, 2024, 6}} pkulvgwdlbgf25q6102s11ctfvhgtzw 0 1769 8342 8341 2024-07-16T09:43:19Z 185.88.141.97 8342 wikitext text/x-wiki Валентин Пикуль (1928-1990) — [[устуоруйа]] туһунан арамааннары суруйбут нуучча суруйааччыта {{Q|Устуоруйа кини уруоктарын умнааччылары ынырыктык иэстэһэрин сөбүлүүр.|Ааптар=[[]]История любит жестоко мстить всем тем, кто забывает историю}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Суруйааччылар]] k56cukey1p5inu40zdbxcupvyj2noi3 0 1770 8348 8347 2024-08-15T10:47:41Z 185.88.141.97 8348 wikitext text/x-wiki Капица Сергей Петрович — сэбиэскэй физик учуонай, ССРС Киин тэлэбиидэнньэтигэр "Очевидное-невероятное" биэриини өр сыллар усталарыгар ыыппыта. {{Q|Култуураны күүһүнэн да олордо сатыыр ирдэнэр. Инньэ гымматахха биһигини барыбытын крах күүтэр.|Ааптар=Культуру надо насаждать даже силой. Иначе нас всех ждет крах.}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] as7jm27u7bp1kngw205uhlgr4dpx27r 0 1771 8352 8351 2024-08-27T03:44:07Z Ojkhol 893 8352 wikitext text/x-wiki '''Никифоров Семен Осипович''' (27.08.1923, Иккис Тыыллыма нэһилиэгэ, [[Мэҥэ-Хаҥалас улууһа]], [[Саха АССР]] — 15.08.1980) — саха суруйааччыта, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. === Айымньыларыттан быһа тардыылар === {{Q|Кини хайҕалга да, манньаҕа да наадыйбат. Аныгы киһи буоллаҕа.|Ааптар="[https://sah.wikisource.org/wiki/Күөл_кытыытыгар_(Никифоров_Семен_Осипович) Күөл кытылыгар]" кэпсээн түмүк тыллара}} === Кини туһунан атын дьон этиилэрэ === [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Саха прозаиктара]] syjveynpat2t07urk9h8imirzi3capk 0 1772 8364 8353 2024-10-31T03:46:29Z Ojkhol 893 /* Константин Сосин айымньыларыттан быһа тардыылар */ 8364 wikitext text/x-wiki '''Сосин Константин Ильич''' — оҕо суруйааччыта. === Константин Сосин айымньыларыттан быһа тардыылар === {{Q|Иннибэр суһуоҕун өрүнэ Турбута кэрэ кыыс килбигэ. Эдэр саас тапталын эрэйэ Имнэрэ тэтэрэ кэйэрэ. |Ааптар=Суохтаатым. [[Чолбон]] 09/2019}} {{Q|Сөрүүн салгын далаһаҕа Салгылдьытан үчүгэйэ! Икки чуораан ыаҕайаҕа Баһыллар күммүт күлүмэ. |Ааптар=Далаһаҕа. [[Чолбон]], 09/2019}} === Константин Сосин туһунан атын дьон этиилэрэ === [[Категория:Дьон алпаабытынан]] ayd4zlr0q86l97rewp1bskxg97hwi4o 0 1773 8357 8356 2024-10-03T02:47:08Z 178.90.18.223 8357 wikitext text/x-wiki Армен Джигарханян – сэбиэскэй [[тыйаатыр]] уонна киинэ артыыһа. {{Q|Бэйэ бэйэбитигэр туһалаах буоларбытыгар аһары баҕарабын.|Ааптар=Я бы очень хотел, чтобы мы все нуждались друг в друге}} {{Q|Ностальгияны дьон айан таһаарбыта. Киһи этэҥҥэ сырыттаҕына ханна баҕарар үөрэ-көтө сылдьар, оттон мөлтөхтүк олорор буоллаҕына, ханна да олордун, дьиэтигэр дуу, туора сиргэ дуу – барыта тэҥ.|Ааптар=Ностальгия — придуманное чувство. Когда человеку хорошо, ему везде в радость, а если плохо, то хоть дома, хоть на чужбине — все едино }} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Артыыстар]] ikpt4oe65tmhcpixkbigcq6cle62ah7 3 1775 8365 2024-11-02T17:46:47Z Pathoschild 390 global user pages ([[m:Synchbot|requested by Wüstenspringmaus]]) 8365 wikitext text/x-wiki [[File:Redirect arrow without text.svg|46px|link=]][[m:User talk:Wüstenspringmaus|m:User talk:Wüstenspringmaus]] s48bp6md0bqlqfh7qca2oj8x1jbdi2a 3 1776 8368 2024-11-04T08:13:11Z HakanIST 557 HakanIST [[Кыттааччы ырытыыта:-revi]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы ырытыыта:Revi C.]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/-revi|-revi]]» в «[[Special:CentralAuth/Revi C.|Revi C.]]» 8368 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыттааччы ырытыыта:Revi C.]] b7f3o4auv50v1uddorlwz8fscctucjw 2 1777 8369 2024-11-04T08:13:11Z HakanIST 557 HakanIST [[Кыттааччы:-revi]] сирэй аатын маннык [[Кыттааччы:Revi C.]] уларыппыт: Автоматическое переименование страницы при переименовании участника «[[Special:CentralAuth/-revi|-revi]]» в «[[Special:CentralAuth/Revi C.|Revi C.]]» 8369 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Кыттааччы:Revi C.]] 8i5jlhun0hf66145n11tf44x02i4idw 0 1778 8377 8376 2024-12-06T04:02:07Z Ojkhol 893 8377 wikitext text/x-wiki '''Виктор Гюго''' ({{lang-fr|Victor Marie Hugo}}, 1802—1885) — боронсуус аатырбыт суруйааччыта. {{Q|Оскуоланы арыйааччы хаайыыны сабар|Ааптар=«Кто открывает школу, тот закрывает тюрьму»}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Франция]] [[Категория:Суруйааччылар]] pykk3j5h13yn93vlrtcwzp6wuvedp2u 0 1779 8381 8380 2024-12-06T04:10:42Z Ojkhol 893 8381 wikitext text/x-wiki '''Хаайыы''' (түрмэ) — буруйу оҥорбут дьону атын дьонтон күһэйэн туспа тутар сир. {{Q|Оскуоланы арыйааччы хаайыыны сабар.|Ааптар=[[Виктор Гюго]]}} {{Q|Орто оскуолаҕа сылдьыбатаххытына, син биир хаайыыга түбэһиэххит.|Ааптар=[[Джерард Уэй]], If you don't go to high school you will definitely go to jail.}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] gzt9x7btxa3o7ohk6tnrs4vedv1ne6v 0 1780 8386 8385 2025-01-22T00:41:25Z HalanTul 17 8386 wikitext text/x-wiki '''Александр Мень''' — Сэбиэскэй Сойуус саҕана олорбут биллиилээх аҕабыыт. {{Q|Атыттары абааһы көрүү, фанатизм — итэҕэл киэнэ буоллун, атеизм киэнэ буоллун — сүнньүнэн итэҕэл көстүүтэ буолбакка, эрэл суоҕун көстүүтэ |Ааптар=Нетерпимость, фанатизм — будь то религиозный или атеистический — есть проявление не столько веры, сколько неуверенности}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] swxke39tv0nowrq0si581z510h7vkf2 0 1781 8388 8387 2025-01-22T07:42:41Z HalanTul 17 8388 wikitext text/x-wiki Табасарааннар – Хотугу Хапхааска олохтоох омуктар. {{Q|Хас кыһын кэнниттэн саас кэлэр |Ааптар=Гьарсаб кьюрдухъ хъа хьадукар}} [[Категория:Омуктар]] ht03z15plpdpo074c0eqco1ujlu62sf 8 1782 8389 2025-01-31T00:05:28Z Maintenance script 462 Migrating server configuration to an on-wiki JSON file ([[phab:T374348]]) 8389 json application/json { "$version": "1.0.0", "BabelAutoCreate": true, "BabelCategoryNames": { "0": "", "1": "", "2": "", "3": "", "4": "", "5": "", "N": "" }, "BabelMainCategory": "", "BabelUseUserLanguage": false } 54hmctnlaawatl26wopa0v29fbhc0mb 0 1783 8400 8399 2025-02-03T07:13:17Z HalanTul 17 8400 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Buchdenkmal-marktplatz-bonn-kaus.jpg|мини|250п|Бонн куоракка Маркплатц диэн сиргэ умайбыт кинигэлэри кэрэһэлиир мэҥэ сорҕото]] '''Гина (Джина) Каус''' ({{lang-en|Gina Kaus}}; төрүүрүгэр Регина Винер (ньиэм. Regina Wiener); 1893, Вена, Австро-Венгрия — 1985, Лос-Анджелес) — [[Австрия]] уонна [[АХШ]] суруйааччыта, драматуура, сценариһа. {{Q|Киһи барыта биирдэ аналлааҕын көрсөр, ол эрээри, бэрт аҕыйах киһи ону кэмигэр өйдүүр.|Ааптар=​Jeder Mensch begegnet einmal dem Menschen seines Lebens, aber nur wenige erkennen ihn rechtzeitig.}} [[Категория:Ньиэмэстэр]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Дьахталлар]] [[Категория:Суруйааччылар]] efdkd9p8tupmn0pg498u8r46b6mtzvj 14 1784 8395 2025-02-03T07:05:39Z HalanTul 17 "[[Категория:Дьон омугунан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8395 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон омугунан]] q0zl8hzwleqg3v4c9y10bfvhjfcg9j6 14 1785 8396 2025-02-03T07:05:54Z HalanTul 17 "[[Категория:Дьон]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8396 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон]] 1a36pfkq4pr4hiu8321vqeutifq8iyr 14 1786 8397 2025-02-03T07:06:22Z HalanTul 17 "[[Категория:Дьон омугунан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8397 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон омугунан]] q0zl8hzwleqg3v4c9y10bfvhjfcg9j6 14 1787 8398 2025-02-03T07:07:02Z HalanTul 17 "[[Категория:Дьон]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8398 wikitext text/x-wiki [[Категория:Дьон]] 1a36pfkq4pr4hiu8321vqeutifq8iyr 0 1788 8407 8406 2025-02-19T00:36:09Z HalanTul 17 8407 wikitext text/x-wiki [[Билэ:Гамалея Николай Фёдорович.jpg|мини|Н.Ф. Гамалея 1900 сыл эргин]] '''Гамалея Николай Федорович''' (17.02.1859 — 29.03.1949) — аатырбыт микробиолог [[Быраастар|быраас]]. {{Q|Мин учууталым уонна доҕорум [[Луи Пастер]] эппит тылларын саныыбын: "Бэйэҥ дьоҕургун сайыннаран, сатыыргын муҥутуур үчүгэйдик оҥорорго олоххун барытын аныахтааххын..." Мин соҕотох дьоҕурум — дьаныардаах үлэ.|Ааптар=Мне припоминаются слова, произнесенные моим учителем и другом Луи Пастером: «В жизни нужно посвятить все усилия тому, чтобы наилучше делать то, на что способен...» Моя единственная сила — это мое упорство.}} [[Категория:Быраастар]] [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1859 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1949 сыллаахха өлбүттэр]] 4zjg5w5zvmcoezyny6ijalp5xwv83rv 0 1789 8408 2025-03-03T23:22:21Z HalanTul 17 "'''Хоруо''' — туох эрэ үрдүгэр, холобур оһох, оһох ураатын ис өттүгэр сыстар хара эттик, умайыы тобоҕо, оттук толору умайбатах түмүгэр хаалар тобох. [[Чох]] суола. === Сомоҕо домоххо === * Хара хоруонан көр — умайбыт, букатын суох буолбут диэн өйдөбүлгэ ===..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8408 wikitext text/x-wiki '''Хоруо''' — туох эрэ үрдүгэр, холобур оһох, оһох ураатын ис өттүгэр сыстар хара эттик, умайыы тобоҕо, оттук толору умайбатах түмүгэр хаалар тобох. [[Чох]] суола. === Сомоҕо домоххо === * Хара хоруонан көр — умайбыт, букатын суох буолбут диэн өйдөбүлгэ === Өс хоһоонугар === * Хоруо курдук этэр (Емельянов маннык быһаарбыт: легко расправляется со своим противником в споре) [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] 9bv696praimtv6f1edjm7h4gqyiazxl 0 1790 8412 8411 2025-03-04T00:00:27Z HalanTul 17 8412 wikitext text/x-wiki '''Уос''' — айах тас өттө, [[Былчыҥ|былчыҥтан]], [[Тирии|тирииттэн]] турар кырыыта. * уоскун ньимит — көспүт суолтаҕа: элбэҕи саҥарыма * куобах уоһа — оллурдаах-боллурдаах сир (үксүн ойуурга) * уоһа аһыллыбыт — саҥарар буолбут * уоһугар киллэрдэ — тугу эрэ гыныан иннинэ ол туһунан саҥарар, кэпсиср буолбут * уоһун уҥунуохтаа — бэриктэ биэр * уос-тиис былдьас — кыыһы эмискэ сыллаа-уураа; * уос-тиис салас — аһылыкка кыттыс. === Өс хоһоонугар === {{Q|Хоммут уоһа хоҥунна, өрөөбүт уоһа өһүлүннэ.|Ааптар=Ол аата өр саҥарбакка сылдьан баран саҥарбыт киһи туһунан}} [[Категория:Анатомия]] h3eug9dus2n5ln2iwlvbja9ymn30mxf 0 1791 8421 2025-03-04T00:26:59Z HalanTul 17 "'''Баһылык''' — [[Салайыы|салайар]], бас-көс киһи. * Бастыҥ балык мэйиитэ баһылыкка, бастыҥ баалкы үлэһиккэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]]" саҥа сирэй оҥоһулунна 8421 wikitext text/x-wiki '''Баһылык''' — [[Салайыы|салайар]], бас-көс киһи. * Бастыҥ балык мэйиитэ баһылыкка, бастыҥ баалкы үлэһиккэ. [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] fa3ugqoyeeow9ffhr3ixk5ulqownpo7 0 1792 8425 8424 2025-03-15T01:44:10Z HalanTul 17 HalanTul [[Ширвинд Александр]] сирэй аатын маннык [[Ширвиндт Александр]] уларыппыт 8424 wikitext text/x-wiki '''Ширвинд Александр''' — артыыс, режиссер, педагог, сценарист, юморист уонна мемуарист суруйааччы, Москубатааҕы Сатира тыйаатырын худруга уонна бэрэсидьиэнэ. {{Q|Биһиэхэ мэлдьи күүстээх [[илии]] туһунан ыраланаллар. Мин буоллаҕына күүстээх атах туһунан ыралаахпын — күүстээх илиинэн ыраланары эмэһэҕэ тэбэрин курдук. |Ааптар=У нас все время мечтают о сильной руке. У меня мечта о сильной ноге — чтобы под жопу коленкой того, кто мечтает о сильной руке}} {{Q|Ханна эрэ ыҥырдылар да, онно көтөр куолу, инньэ гымматахха отой да көрсүө суохха сөп. |Ааптар=Когда куда-то зовут, надо сразу лететь, а то есть риск больше никогда не увидеться}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Артыыстар]] [[Категория:Кулун тутар 15 күнүгэр төрөөбүттэр]] ifueqw0994xq3gun54krpkuyfwinww5 0 1793 8426 2025-03-15T01:44:10Z HalanTul 17 HalanTul [[Ширвинд Александр]] сирэй аатын маннык [[Ширвиндт Александр]] уларыппыт 8426 wikitext text/x-wiki #утаарыы [[Ширвиндт Александр]] kyhbk3w7fh8ec0zvqusdd55ts9tfla8 0 1794 8429 8428 2025-03-16T02:14:38Z HalanTul 17 8429 wikitext text/x-wiki Хуан-ди Нэй-цзин – "Хуан-ди иһинээҕи туһунан сиэрэ", кытай мэдиссиинэтин сүрүн трактаата, б. э. и. II үйэҕэ суруллубут кинигэ. [[Кытай]] импэрээтэрин аата кинигэ аатыгар турар эрээри, импэрээтэр бэйэтэ кинигэ суруйууга сыһыана суох диэн буолар. {{Q|Мындыр буолуу сүрүн тосхоло бэрээдэги тутуу, ыһыллыбыты көннөрүү буолбатах. Ыалдьан баран ыарыыны эмтии сатыыр, утататан баран кудугу хаһарга тэҥнээх, эбэтэр сэрии саҕаламмытын кэннэ саа-саадах оҥостууга тэҥнээх. |Ааптар=Главный принцип мудрости в том, что нужно поддерживать порядок. Лечить болезнь после того, как вы заболкли, все равно что копать колодец, когда захотелось пить, или ковать оружие, когда война уже началась.}} [[Категория:Мэдиссииинэ]] [[Категория:Кытай]] r319gva3169taqbda7gqf917g7amasf 0 1795 8431 8430 2025-03-17T00:56:29Z HalanTul 17 8431 wikitext text/x-wiki '''Дэвид Мэйтланд''' {{Q|Баҕа санаа диэн тыһыынча кыах, баҕарбат буолуу – тыһыынча сылтах.|Ааптар="Желание — тысяча возможностей, нежелание — тысяча причин" - «Тупик» Атын тылбаастар: Баҕа санаа тыһыынча ньымалаах, баҕарбат буолуу тыһыынча сылтахтаах. Оҥоруоххун баҕардаххына тыһыынча ньыманы тобулаҕын, баҕарбатаххына тыһыынча сылтаҕы булаҕын. }} t1f3s45bej9vvcs60n23qitnmw36lai 0 1796 8432 2025-03-27T03:30:29Z HalanTul 17 "'''Итэҕэйии''' — кырдьыгын билинии. {{Q|Итэҕэйимэ Истибэтэҕэ буолан Иэдэс биэрэр Идэбин. Итэҕэйимэ Кэтэспэтэҕэ буолан Киэр хайыһар Кэмэлдьибин. Итэҕэйимэ Аахайбатаҕа буолан Ааһа хаамар Адьынаппын. Итэҕэйимэ.|Ааптар=[[Сайа]], Итэҕэйимэ.... "Сулустан..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8432 wikitext text/x-wiki '''Итэҕэйии''' — кырдьыгын билинии. {{Q|Итэҕэйимэ Истибэтэҕэ буолан Иэдэс биэрэр Идэбин. Итэҕэйимэ Кэтэспэтэҕэ буолан Киэр хайыһар Кэмэлдьибин. Итэҕэйимэ Аахайбатаҕа буолан Ааһа хаамар Адьынаппын. Итэҕэйимэ.|Ааптар=[[Сайа]], Итэҕэйимэ.... "Сулустан тохтубут хоһооннор" хомуурунньук. Көмүөл. Дьокуускай, 2011, 184 с., С.69}} [[Категория:Тиэмэлээх ыстатыйалар алпаабытынан]] dsnhwhvf1zj8abqj4pu0wcf9f86t61g 0 1797 8474 2025-04-05T02:34:22Z HalanTul 17 "'''Дмитриев Ахмет Андреевич''' — саха тустуутун туһунан кинигэ ааптара. {{Q|Көһүүттэн тыыннаах ордубут [[Коркин Дмитрий Петрович|Дима Коркин]] сүүһүнэн ахсааннаах буору кытта буор буолбуттар туолбатах эрэллэрин, ыраас ыраларын өрө көтөҕөн таһаарда..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8474 wikitext text/x-wiki '''Дмитриев Ахмет Андреевич''' — саха тустуутун туһунан кинигэ ааптара. {{Q|Көһүүттэн тыыннаах ордубут [[Коркин Дмитрий Петрович|Дима Коркин]] сүүһүнэн ахсааннаах буору кытта буор буолбуттар туолбатах эрэллэрин, ыраас ыраларын өрө көтөҕөн таһаардаҕа.|Ааптар=Дмитриев А. А. Саха тустуута: үйэ аҥаардаах чүөмчүлэр//Түөрэх. Дьокуускай: Бичик, 2012. — 160 с., С. 86}} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] lj7lyg23j4gehzxroulzmc4qodx1hmp 0 1798 8481 2025-05-31T23:39:19Z HalanTul 17 "'''Герман Гессе''' – ньиэмэс бөлүһүөгэ. {{Q|Хас киһи дьиҥ анала соҕотох эрэ – бэйэни булуу. Түмүгэр ким да буолбутун иһин, иирээки бэйиэт эбэтэр көрбүөччү буоллун, – ол киниттэн тутулуга да, тиһэҕэр улахан суолтата да суох. ​Киниттэн тутулуктааҕа –..." саҥа сирэй оҥоһулунна 8481 wikitext text/x-wiki '''Герман Гессе''' – ньиэмэс бөлүһүөгэ. {{Q|Хас киһи дьиҥ анала соҕотох эрэ – бэйэни булуу. Түмүгэр ким да буолбутун иһин, иирээки бэйиэт эбэтэр көрбүөччү буоллун, – ол киниттэн тутулуга да, тиһэҕэр улахан суолтата да суох. ​Киниттэн тутулуктааҕа – тус бэйэтин дьылҕатын, атыны буолбатах, тобулуу уонна ол дьылҕаҕа ис иһиттэн толору уонна халбаҥнаабакка бас бэринии. Атына барыта быһаҕас, көлбөрүйэ сатааһын, төннүү, дьон өйүнэн олоруу, кэдэйэн биэрии уонна бэйэ кутуттан куттаныы.|Ааптар=Истинное призвание каждого состоит только в одном — прийти к самому себе. Кем бы он под конец не стал, поэтом-безумцем или пророком, — это не его дело и в конечном счёте неважно. Его дело найти собственную, а не любую судьбу и отдаться ей внутренне, безраздельно и непоколебимо. Всё прочее — это половинчатость, это попытка улизнуть, это уход назад, в идеалы толпы, это приспособленчество и страх перед собственной сутью. }} [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:Ньиэмэстэр]] jn8qjadxd2n7utlkyeubp4c9ap027n3