Саҳифаи Аслӣ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="tg">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikibooks</sitename>
    <dbname>tgwikibooks</dbname>
    <base>https://tg.wikibooks.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D0%B8%D1%84%D0%B0%D0%B8_%D0%B0%D1%81%D0%BB%D3%A3</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.3</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Медиа</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Вижа</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Баҳс</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Корбар</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Баҳси корбар</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikibooks</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Баҳси Wikibooks</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Акс</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Баҳси акс</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">Медиавики</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Баҳси медиавики</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Баҳси шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Роҳнамо</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Баҳси роҳнамо</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Баҳси гурӯҳ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модул</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Баҳси Модул</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Саҳифаи Аслӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1</id>
    <redirect title="Саҳифаи аслӣ" />
    <revision>
      <id>3236</id>
      <parentid>3234</parentid>
      <timestamp>2018-09-05T18:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Саҳифаи аслӣ]]</comment>
      <origin>3236</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="632la4losqmdgakquepwye7155dtldh" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Саҳифаи аслӣ]]</text>
      <sha1>632la4losqmdgakquepwye7155dtldh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Main Page</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2</id>
    <redirect title="Саҳифаи аслӣ" />
    <revision>
      <id>3511</id>
      <parentid>3</parentid>
      <timestamp>2022-09-09T20:22:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>1674</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Саҳифаи аслӣ]]</comment>
      <origin>3511</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" sha1="gf47uztne7a701uj11u95s7ozr082r9" xml:space="preserve">#равона [[Саҳифаи аслӣ]]</text>
      <sha1>gf47uztne7a701uj11u95s7ozr082r9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3</id>
    <revision>
      <id>2037</id>
      <parentid>2032</parentid>
      <timestamp>2011-01-12T03:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>2037</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6480" sha1="su7bpynelkg9g2a1c9dievdfqc97nkp" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}

&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;
&lt;small&gt;парчамҳои кишварҳое, ки забони давлатиашон англиси мебошад&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#00008B&quot;&gt;&lt;small&gt;a selection of Flags of English-speaking states&lt;/small&gt;&lt;/font&gt;
{| cellpadding=&quot;5&quot;
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:100px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of the United Kingdom.svg|100px|United Kingdom of Great Britain]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:100px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of the United States.svg|100px|United States of America]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:110px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of Canada.svg|110px|Canada]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:110px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of Australia.svg|110px|Australia]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:110px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of Ireland.svg|110px|Republic of Ireland]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:110px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of New Zealand.svg|110px|New Zealand]]
|}
|- 
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Подшоҳии Муттаҳида&lt;br /&gt;Британияи Кабир''&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Иёлоти Маттаҳидаи&lt;br /&gt;Амрико''&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Канада''&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Австралия''&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Ҷумҳурии Ирланлия''&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;''Зеландияи Нав''&lt;/small&gt;
|}
&lt;/div&gt;


[[Image:BigBen 2 db.jpg|150px|left]][[Image:Houses of Parliament 1 db.jpg|150px|right]]
&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;
&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;
'''Хуш омадед'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#00008B&quot;&gt;'''welcome'''&lt;/font&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;/big&gt;
ба&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#00008B&quot;&gt;to&lt;/font&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;big&gt;
'''Забони англисӣ барои ҳама'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#00008B&quot;&gt;'''English for all'''&lt;/font&gt;
&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;
&lt;/div&gt;


----


:''Ин Викикитоб барои навомӯзон аст. Викикитобҳои [[Англиси ҳамчун Забони Иловагӣ]] ва [[Англиси барои Тиҷорат]] хоҳанд вироиш шуд.''

== Хуш омадед ==

Хуш омадед ба Викикитоби забони англисӣ! 

Барои дар ин боб бештар маълумот гирифтан ва оё ин китоб, китобе мебошад, ки шумо ҷустуҷӯ доред, марҳмат карда ба [[/Муқаддима/]] нигаред. Барои маълумоти бештар дар бораи ин китом ва рӯихати муаллифон, ба саҳифаи [[/Дар бораи/]] нигаред.

Илова бар ин, шахсоне, ки забони Англисиро хуб медонанд ба ҳиссагузори марҳамат карда мешаванд. Ба саҳифаи [[/Дар бораи/]] барои маълумоти бештар дар бораи ҳиссагузори ва илова кардани номатон ба рӯихати муалиффон нигаред.

== Мундариҷа ==
{| style=&quot;background-color: transparent;&quot;
| colspan=&quot;3&quot; | [[/Муқаддима/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}} · [[/Дар бораи/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}} · [[/Саволҳо ва посухҳо]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}}
|-
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Калимаҳо ва истифодаи онҳо
* [[/Ҳиссаҳои нутқ/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}} · [[/Феълҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}}
* [[/Истифодаи ҷонишинҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|75%}}
* [[/Истифодаи сифатҳо ва зарфҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|75%}}
* [[/Истифодаи феълҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|75%}}
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Аломатҳои китобатӣ
* [[/Вергул/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Апострофҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Нохунакҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Дигар аломатҳои умумии китобатӣ/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Less common typographic marks/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Ҷумлаҳо
* [[/Ҷумлаҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|50%}}
* [[/Қисмҳои асосӣ/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Ибораҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
|-
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Дигар мавзӯҳо
* [[/Замонҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Хониш/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Типография ва формати ҳуҷҷат/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Restructure attempts/]]
* [[Корҳои санҷишӣ]]
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Эзоҳ
* [[/Қомус/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Сарчашмаҳои беруна/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[w:Таърихи забони Англисӣ|Таърих]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Луғат/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
'''Мавзӯҳои пурра''' (''Мундариҷа.'')
* [[/Исмҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}} ва [[/Ҷонишинҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Феълҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}}
* [[/Сифатҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|100%}} ва [[/Зарфҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Пасояндҳо, пешояндҳо, пасвандҳо ва пешвандҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Синтакс/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}} ва [[/Шаклҳои синтакс/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[/Орфография/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
|}

{{bi}}{{Нусхаи чопӣ}}
{{Мавзӯъ|Забонҳои Аврупоӣ|Забонҳо|Забонҳои германӣ|Англисӣ}}
[[Category:Забонҳо]]
[[Category:Англисӣ|Англисӣ]]

[[de:Englisch]]
[[es:Inglés]]
[[fr:Enseignement de l'anglais]]
[[it:Corso di inglese]]
[[he:אנגלית למתחילים]]
[[ja:英語]]
[[pl:Angielski]]
[[pt:Inglês]]
[[fi:Englannin kieli]]
[[sv:Engelska]]
[[th:ภาษาอังกฤษ]]
[[zh:英语]]</text>
      <sha1>su7bpynelkg9g2a1c9dievdfqc97nkp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Нусхаи чопӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>4</id>
    <revision>
      <id>1534</id>
      <parentid>6</parentid>
      <timestamp>2007-02-15T06:14:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1534</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1905" sha1="fz0g0jko5a83bf61bnb69rlfhcae2ng" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;noprint&quot; style=&quot;clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; text-align: left; float: right;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;float: left;&quot;&gt;[[Image:Exquisite-print printer.png|50px|none|Викикитобҳо]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-left: 70px;&quot;&gt;''''' [[{{#ifexist: {{BASEPAGENAME}}/Нусхаи чопӣ | {{BASEPAGENAME}}/Нусхаи чопӣ | {{#if: {{{1|}}} | {{{1}}} | {{PAGENAME}}/Нусхаро чоп кунед }} }} | Нусхаи чопӣ]]'''''-и {{ #if: {{{3|}}}|{{{3}}}|{{PAGENAME}}}} дастрас аст. &lt;small&gt; {{ #if: {{{2|}}}|{{{2}}}| }} &lt;small&gt; (&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:{{#ifexist: {{BASEPAGENAME}}/Нусхаи чопӣ | {{BASEPAGENAME}}/Нусхаи чопӣ | {{#if: {{{1|}}} | {{{1}}} | {{PAGENAME}}/Нусхаро чоп кунед }} }}|action=edit}} вироиш кунед]&lt;/span&gt;)&lt;/small&gt;
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;
{{-}}
Формат: &lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;{{Нусхаро чоп кунед|filename (if you add nothing, this will be the name of the page/Нусхаро чоп кунед)|optional info|optional &quot; ___ дастрас аст&quot; (if you add nothing, this will be the name of the page)}}&lt;/nowiki&gt;
&lt;br&gt;&lt;br&gt;
Example: 
&lt;nowiki&gt; {{Print version}} &lt;/nowiki&gt; gives the image shown above. &lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt; {{Print version|||Ada Keywords}} &lt;/nowiki&gt; медиҳад:
{|
|{{Нусхаро чоп кунед|||Ada Keywords}}
|}
&lt;nowiki&gt; {{Нусхаро чоп кунед|Ada Programming/All Keywords}} &lt;/nowiki&gt; медиҳад
{|
|{{Нусхаро чоп кунед|Ada Programming/All Keywords}}
|}
and &lt;nowiki&gt; {{Нусхаро чоп кунед|Ada_Programming/All_Keywords|Be patient!}}&lt;/nowiki&gt; медиҳад:
{|
|{{Print version|Ada_Programming/All_Keywords|Be patient!}}
|}
Нигаред: [[Шаблон:Нусхаи PDF]]
[[Category:Нусхаҳои чопӣ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fz0g0jko5a83bf61bnb69rlfhcae2ng</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҷикистон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5</id>
    <revision>
      <id>3301</id>
      <parentid>1535</parentid>
      <timestamp>2019-01-07T02:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Тӯйчибой Мадаминов</username>
        <id>1349</id>
      </contributor>
      <origin>3301</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="806" sha1="44kupu724gms4w3wbt49zepbnj6tjqq" xml:space="preserve">Ии китоб дар бораи Тоҷикистон - гузашта ва ҳозираи ин кишвари зебоманзар мебошад.  Нигаред ба мақолаи [[w:Тоҷикистон|Тоҷикистон]].

==Мундариҷа==

*[[Тоҷикистон/Муқаддима|Муқаддима]]
*[[Тоҷикистон/Гузашта ва Ҳозира|Гузашта ва Ҳозира]]
*[[Тоҷикистон/Ҷуғрофия|Ҷуғрофия]]
*[[Тоҷикистон/Санъат|Санъат]]
*[[Тоҷикистон/Сиёсат|Сиёсат]]
*[[Тоҷикистон/Ояндаи Мо|Ояндаи Мо]]
*[[Тоҷикистон/Сарчашмаҳо|Сарчашмаҳо]]
*[[Тоҷикистон/Муаллифон|Муаллифон]]
[[Category:Тоҷикистон]]</text>
      <sha1>44kupu724gms4w3wbt49zepbnj6tjqq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Феълҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6</id>
    <revision>
      <id>2036</id>
      <parentid>1562</parentid>
      <timestamp>2011-01-11T19:15:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>2036</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="721" sha1="0gjaqy0nc4wn7vbik1b9usejw829149" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дар забони англис 2 намуди феъл, яъне феълҳои дуруст - Regular verbs ва нодуруст - Irregular Verbs вомехӯрад. 

'''Regular verbs''' - to work, to decide - ба ин феълҳо дар вақти дар замони гузашта истифода бурдан -ed илова карда мешавад.

*work - work-ed
*decide -decided

'''Irregular verbs''' - to go, to speak, to write, to read - ин феълҳо дар замони гузашта решаашон дигар мешаванд.

*break - broke - broken
*can - could - could
*go - went - gone
*speak - spoke - spoken
*write - wrote - written


[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>0gjaqy0nc4wn7vbik1b9usejw829149</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Ҳиссаҳои нутқ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7</id>
    <revision>
      <id>10</id>
      <timestamp>2006-10-17T03:19:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>217.11.179.68</ip>
      </contributor>
      <origin>10</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="150" sha1="1l5xrswz8vzkm5o1ndxhlnhtx7cqtm8" xml:space="preserve">*[[Англисӣ/Исм]]
*[[Англисӣ/Сифат]]
*[[Англисӣ/Ҷонишин]]
*[[Англисӣ/Зарф]]
*[[Англисӣ/Феъл]]</text>
      <sha1>1l5xrswz8vzkm5o1ndxhlnhtx7cqtm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Otherwiki</title>
    <ns>10</ns>
    <id>8</id>
    <revision>
      <id>3633</id>
      <parentid>3628</parentid>
      <timestamp>2025-05-05T21:48:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ternera</username>
        <id>1870</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing image with .svg of superior quality. If there is an issue with this edit, please revert it and leave a message on my talk page.</comment>
      <origin>3633</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1315" sha1="j3g4ql9xw200zrxwybirm5fx4b7w5oh" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;font-size: 90%&quot;&gt;
{|width=&quot;100%&quot; align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;8&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wiktionary-logo-en.svg|40px]]
| [[wikt:tg:Саҳифаи Аслӣ|'''Викилуғат''']]&lt;br /&gt;Луғат ва и тезаурус
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikipedia-logo.png|40px]]  
| [[w:tg:Саҳифаи Аслӣ|'''Википедиа''']]&lt;br /&gt;Википедиа
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikiquote-logo.svg|40px]]
| [[q:tg:Саҳифаи Аслӣ|'''Викиситатаҳо''']]&lt;br /&gt;Коллексияи ситатаҳо
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikisource-logo.svg|40px]]
| [[s:tg:Саҳифаи Аслӣ|'''Викитека''']]&lt;br /&gt;Матнҳои аслӣ
|-
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikispecies-logo.png|40px]]
| [[Wikispecies:Саҳифаи Аслӣ|'''Викинамудҳо''']]&lt;br /&gt;Намудҳои биологӣ
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikinews-logo.png|40px]]
| [[n:tg:|'''Викиахбор''']]&lt;br /&gt;Ахбор
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Commons-logo.svg|40px]]
| [[commons:Саҳифаи Аслӣ|'''Викианбор''']]&lt;br /&gt;Анбори медиафайлҳо
| align=&quot;center&quot; | [[Image:Wikimedia-logo.svg|40px]]
| [[m:Саҳифаи Аслӣ|'''Мета-Вики''']]&lt;br /&gt;Вики дар бораи лоиҳаҳои Викимедиа
|}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>j3g4ql9xw200zrxwybirm5fx4b7w5oh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1517</id>
    <revision>
      <id>2829</id>
      <parentid>2696</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T12:43:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Хуш омадед */ таҳрир</comment>
      <origin>2829</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1811" sha1="cm9rgpbq5nc097nb25nwcxb3asfy0qo" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}

{{bi}}{{Нусхаи чопӣ}}

:''Ин Викикитоб афсонаҳои халқи тоҷикро дар бар мегирад. 

== Хуш омадед ==

Хуш омадед ба Викикитоби Афсонаҳои халқи тоҷик! 

Ин китоб, китобе мебошад, ки шумо ҷустуҷӯ доред? Барои маълумоти бештар гирифтан ба [[/Сарсухан/]] нигаред. Барои маълумоти бештар дар бораи ин китоб ва рӯихати муаллифон, ба саҳифаи [[/Дар бораи/]] нигаред.

Илова бар ин, шахсоне, ки афсонаҳои халқи тоҷикро хуб медонанд ба ҳиссагузорӣ даъват карда мешаванд. Ба саҳифаи [[/Дар бораи/]] барои маълумоти бештар дар бораи ҳиссагузорӣ ва илова кардани номатон ба рӯихати муалиффон нигаред.

== Мундариҷа ==

{| style=&quot;background-color: transparent;&quot;
| colspan=&quot;3&quot; | [[/Сарсухан/]] {{марҳила кӯтоҳ|00%}} · [[/Дар бораи/]] {{марҳила кӯтоҳ|00%}} · [[/Саволҳо ва посухҳо]]  {{марҳила кӯтоҳ|00%}} · [[/Муаллифон]] {{марҳила кӯтоҳ|00%}}
|-
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 
; Афсонаҳои халқи тоҷик
* [[/Нахӯтак/]] {{марҳила кӯтоҳ|100%}} 
* [[/Ҷонфидои нисбат ба бародар/]] {{марҳила кӯтоҳ|100%}}
* [[/Лаку Пак/]] {{марҳила кӯтоҳ|100%}}
* [[/Рӯбоҳ ва паланг/]] {{марҳила кӯтоҳ|100%}}
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; | 

[[Category:Афсонаҳо]]</text>
      <sha1>cm9rgpbq5nc097nb25nwcxb3asfy0qo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Ҷонфидои нисбат ба бародар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1519</id>
    <revision>
      <id>1527</id>
      <parentid>1524</parentid>
      <timestamp>2006-11-03T07:07:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Чонфидои нисбат ба бародар]] moved to [[Афсонаҳои халқи тоҷик/Ҷонфидои нисбат ба бародар]]</comment>
      <origin>1527</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="812" sha1="6btgt3ooc2jkday04hse4hclgnfpjpy" xml:space="preserve">Оварданд ки марде се писар дошт. Фарзандони у вафот мекунанд. Мард ба марги фарзандонаш ашк намерезад   Рузе бародари он мард вафот мекунад .Мард бисер фигону нолахо мекунад .Мардум дар хайрат  мемонанд. Мардум аз мард мепурсанд .Чаро ту дар марги фарзандонат нагиристиву дар марги бародарат бисер нолахо мекуни Мард гуфт  фарзанд   ефтан  душвор нест  лекин  бародарро ефтан  хеле душвор аст. Чуноне мегуянд нохунро аз гушт  чудо кардан душвор аст.</text>
      <sha1>6btgt3ooc2jkday04hse4hclgnfpjpy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чонфидои нисбат ба бародар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1520</id>
    <redirect title="Афсонаҳои халқи тоҷик/Ҷонфидои нисбат ба бародар" />
    <revision>
      <id>1528</id>
      <timestamp>2006-11-03T07:07:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>[[Чонфидои нисбат ба бародар]] moved to [[Афсонаҳои халқи тоҷик/Ҷонфидои нисбат ба бародар]]</comment>
      <origin>1528</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="104" sha1="t0fu50rnwlrkouc2ws3zzd83m1qqlt5" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Афсонаҳои халқи тоҷик/Ҷонфидои нисбат ба бародар]]</text>
      <sha1>t0fu50rnwlrkouc2ws3zzd83m1qqlt5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Истифодаи ҷонишинҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1524</id>
    <revision>
      <id>1536</id>
      <timestamp>2007-02-15T06:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: '''Ҷонишинҳои Забони Англисӣ'''  ==Танҳо== *I - ман - ''I'' am a teacher - Ман муаллим мебошам/Ман омӯзгорам *You - ту - ''You...</comment>
      <origin>1536</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="717" sha1="oqkksb5xvrufb33kdqsvyked8r0ygov" xml:space="preserve">'''Ҷонишинҳои Забони Англисӣ'''

==Танҳо==
*I - ман - ''I'' am a teacher - Ман муаллим мебошам/Ман омӯзгорам
*You - ту - ''You'' are my student - Ту талабаи ман мебоши.
*He - вай - ''He'' is a lawer - Вай ҳуқуқшинос аст.
*She - ӯ - ''She'' is a dressmaker - Ӯ дӯзанда аст.
*It - ин - ''It'' is a book - Ин китоб аст.
 
==Ҷамъ==
*We - мо - ''We'' learn English - Мо забони англисӣ меомӯзем.
*They - онҳо - ''They'' are students - Онҳо донишҷӯён мебошанд.
*You - шумо - ''You'' are programmers - Шумо барноманависонед.</text>
      <sha1>oqkksb5xvrufb33kdqsvyked8r0ygov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Истифодаи сифатҳо ва зарфҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1525</id>
    <revision>
      <id>1537</id>
      <timestamp>2007-02-15T06:25:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: '''Сифат'''  It is a ''long'' rope - Ин арғамчини дароз аст.  == Дараҷаи сифат == long - longer - the longest дароз - дарозтар - дароз...</comment>
      <origin>1537</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="198" sha1="ja44x1f7mvgbm61t2kiqybt29q8w8sx" xml:space="preserve">'''Сифат'''

It is a ''long'' rope - Ин арғамчини дароз аст.

== Дараҷаи сифат ==
long - longer - the longest
дароз - дарозтар - дарозтарин</text>
      <sha1>ja44x1f7mvgbm61t2kiqybt29q8w8sx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Истифодаи феълҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1526</id>
    <revision>
      <id>1566</id>
      <parentid>1539</parentid>
      <timestamp>2007-02-17T11:57:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1566</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="582" sha1="f382cqbxq46ys9njecgs9rhuqyijn4b" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

'''Феъл'''

Феълҳои дуруст ва нодурст

== Феълҳои дуруст ==
Ба феълҳои дуруст дар замони гузашта пайвандаки -ed илова карда мешавад.

*work - worked

== Феълҳои нодуруст ==
Феълҳои нодуруст дар замони гузашта решаашон дигар мешаванд ва ё тамоман дигар намешаванд.

*write - wrote - written
*go - went - gone
*eat - ate - eaten
*cut - cut - cut


[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>f382cqbxq46ys9njecgs9rhuqyijn4b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Сифатҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1527</id>
    <revision>
      <id>1564</id>
      <parentid>1540</parentid>
      <timestamp>2007-02-17T11:54:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1564</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="248" sha1="m8b8pq9dcvswi7rmlro9u037hr1454s" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

'''Сифат'''

It is a ''long'' rope - Ин арғамчини дароз аст.

== Дараҷаи сифат ==
long - longer - the longest
дароз - дарозтар - дарозтарин


[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>m8b8pq9dcvswi7rmlro9u037hr1454s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Дар бораи</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1528</id>
    <revision>
      <id>2033</id>
      <parentid>1541</parentid>
      <timestamp>2011-01-11T19:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>2033</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="228" sha1="d7eabs4jwrrxxukyfav63dkc9bzn3kk" xml:space="preserve">Муаллифон:
* Иброҳим Рустамов 

&lt;!--Агар ба китоб Шумо ҳиссагузори мекунед, лутфан номи худро дар зери Муаллифон илова намоед--!&gt;</text>
      <sha1>d7eabs4jwrrxxukyfav63dkc9bzn3kk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Муқаддима</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1529</id>
    <revision>
      <id>3561</id>
      <parentid>2726</parentid>
      <timestamp>2023-10-02T10:31:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Quinlan83</username>
        <id>1692</id>
      </contributor>
      <comment>/* Истифодабарандагон */ fix</comment>
      <origin>3561</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1351" sha1="qq9aiqoh23u01x5o4jjnlpjmcdhewz5" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

'''Китоби Забони Англисӣ'''

Забони англисӣ ин забони мардуми Инглистон, Иёлоти Муттаҳида, қисман забони давлатии Ирландия, Канада, Малта, забони давлатии Австралия ва Зеландияи Нав мебошад. Дар баъзе аз мамлакатҳои Осиёву (Ҳиндустон, Покистон ва диг.) Африқо низ аз ин забон васеъ истифода бурда мешавад. Дар лингвистика ононе ки бо забони англисӣ гуфтугӯ мекунанд, англофонҳо номида мешаванд. Алалхусус, дар Канада аз ин ибора башумул истифода мебаранд. 
== Истифодабарандагон ==
Забони англисиро дар 6 давлат чун забони расмӣ ба ҳисоб меравад:


[[Акс:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[Давлатҳо/Подшоҳии муттаҳида|Подшоҳии Муттаҳида]]&lt;br /&gt;[[Акс:Flag of USA.svg|20px]] [[Давлатҳо/ИМА|ИМА]]&lt;br /&gt;[[Акс:Flag of Australia.svg|20px]] [[Давлатҳо/Австралия|Австралия]]
[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>qq9aiqoh23u01x5o4jjnlpjmcdhewz5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Сарчашмаҳои беруна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1530</id>
    <revision>
      <id>1544</id>
      <timestamp>2007-02-15T08:19:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: * [http://www.english.tj Маҳфилҳои Дӯстдорони Забони Англисӣ дар Тоҷикистон]</comment>
      <origin>1544</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" sha1="tvi7eat40lvmmaa2o27kd961ik0apfp" xml:space="preserve">* [http://www.english.tj Маҳфилҳои Дӯстдорони Забони Англисӣ дар Тоҷикистон]</text>
      <sha1>tvi7eat40lvmmaa2o27kd961ik0apfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҷикӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1531</id>
    <revision>
      <id>3534</id>
      <parentid>3452</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:36:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3534</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2669" sha1="7wns1f1i2uwaj62zpqoidaiusjhs4sw" xml:space="preserve">{{Sister projects|wikipedia=Забони тоҷикӣ|wiktionary=Гурӯҳ:Забони тоҷикӣ|wikinews=Забони тоҷикӣ|commons=Category:Tajik language|wikiquote=Забони тоҷикӣ}}
{{БЗТМ}}

&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;
&lt;small&gt;Кишварҳои форсизабон:&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#009A98&quot;&gt;&lt;small&gt;:کشورهای فارسیزبان&lt;/small&gt;&lt;/font&gt;
{| cellpadding=&quot;5&quot;
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:115px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag_of_Iran.svg|115px|Парчами Эрон]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:130px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag_of_Tajikistan.svg|130px|Парчами Тоҷикистон]]
|}
|
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:100px; border-collapse:collapse;&quot;
|align=&quot;center&quot;|[[Image:Flag of Afghanistan (2013–2021).svg|100px|Парчами Афғонистон]]
|}
|- 
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;[[w:fa:ایران|Эрон]]&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;[[w:tg:Тоҷикистон|Тоҷикистон]]&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|&lt;small&gt;[[w:fa:افغانستان|Афғонистон]]&lt;/small&gt;
|}
&lt;/div&gt;

[[Image:Ceramique_kakh-e-golestan_teheran.jpg|frameless|right]]
&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;
&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;
'''Хуш омадед'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#009A98&quot;&gt;'''خوش آمدید'''&lt;/font&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;/big&gt;
ба&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#009A98&quot;&gt;به&lt;/font&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;big&gt;
'''Забони Форси-Тоҷикӣ - Ниёгон'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;
&lt;font style=&quot;color:#009A98&quot;&gt;'''Забони Форси-Тоҷикӣ - Ниёгон'''&lt;/font&gt;
&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;
&lt;/div&gt;

=== Дарсҳо ===
* Алифбо:
** [[/Дарси 1|Дарси 1 ( &lt;big&gt;۱&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Шиносоӣ бо алифбои форсӣ-ниёгон&lt;/small&gt; (ا ب پ ت ث ج چ ح خ)
** [[/Дарси 2|Дарси 2 ( &lt;big&gt;۲&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Алифбо (давом)&lt;/small&gt; (د ذ ر ز ژ س ش ص ض ط ظ)
** [[/Дарси 3|Дарси 3 ( &lt;big&gt;۳&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Алифбо (давом)&lt;/small&gt; (ع غ ف ق ک گ ل م ن)
** [[/Дарси 4|Дарси 4 ( &lt;big&gt;۴&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Алифбо (давом)&lt;/small&gt; (و ه ی)

* Зинаи 1 Дастури забон (грамматика):
** [[/Дарси 5|Дарси 5 ( &lt;big&gt;۵&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Шиносои бо феълҳо&lt;/small&gt; (هستم ،هست، ...، است، ...)
** [[/Дарси 6|Дарси 6 ( &lt;big&gt;۶&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Исм ва ибораҳо, ''изофа'', зарф&lt;/small&gt;
** [[/Дарси 7|Дарси 7 ( &lt;big&gt;۷&lt;/big&gt; )]]  — &lt;small&gt;Замони гузашта&lt;/small&gt;


[[Category:Забонҳо]]</text>
      <sha1>7wns1f1i2uwaj62zpqoidaiusjhs4sw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Саволҳо ва посухҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1532</id>
    <revision>
      <id>1559</id>
      <parentid>1547</parentid>
      <timestamp>2007-02-17T11:43:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1559</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="141" sha1="kxpo9olqg1cw56mtnvhe79blez8aekw" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

'''Саволҳо ва посухҳо'''

&lt;!--Саволҳои худро нависед--!&gt;

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>kxpo9olqg1cw56mtnvhe79blez8aekw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Замонҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1533</id>
    <revision>
      <id>3566</id>
      <parentid>3445</parentid>
      <timestamp>2023-12-22T14:09:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>85.9.144.110</ip>
      </contributor>
      <origin>3566</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2187" sha1="tp8z68covdyl87y8mj21ytrotr0b20f" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Асосан дар забони англисӣ монанди дигар забонҳо замонҳоро истифода мешаванд: гузашта, ҳозира ва оянда.  Ин замонҳоро бо ҳар роҳҳои гуногун истифода мебаранд.


== Рӯихати замонҳои забони англисӣ ==

*Мутлақи содда(номуайян) - Past Perfect Simple (HAD + PAST PARTICIPLE)
*Гузаштаи мутлақи давомдор - Past Perfect Continuous (HAD + BEEN + PARTICIPLE [ING])
*Гузаштаи давомдор (WAS/WERE + PARTICIPLE [ING])
*Гузаштаи содда(номуайян) (PAST TENSE)
*Ҳозираи содда(номуайян) - Present Simple (PRESENT TENSE)
*Ҳозираи давомдор - Present Continuous (AM/IS/ARE + PARTICIPLE [ING])
*Ҳозираи мутлақи содда(номуайян) - Present Perfect Simple (HAS/HAVE + PAST PARTICIPLE)
*Ҳозираи мутлақи давомдор - Present Perfect Continuous (HAS/HAVE + BEEN + PARTICIPLE [ING])
*Оянда бо - Future with Will (WILL + INFINITIVE)
*Оянда бо Going to - Future with Going to (AM/IS/ARE + GOING + INFINITIVE)
*Ояндаи давомдор - Future Continuous (WILL + BE + PARTICIPLE [ING])
*Ояндаи мутлақи содда(номуайян) - Future Perfect Simple (WILL + HAVE + PAST PARTICIPLE)
*Ояндаи мутлақи давомдор - Future Perfect Continuous (WILL + HAVE + BEEN + PARTICIPLE [ING])

Know

== Замонҳои ҳозира ==

Одатан замони ҳозира ин амалеро мефаҳмонад, ки дар замони гузашта иҷро шудаанд ва ё замонҳои гузашта ба ҳозира алоқманд мебошанд.&lt;p&gt;&lt;p&gt;
хозираи давомдор

== Замонҳои оянда ==

* Роҳҳои бештар истифодабарии замони оянда дар забони англисӣ дар вақти гуфтугӯ инҳоянд:

# WILL + BARE INFINITIVE
# BE + GOING TO + BARE INFINITIVE
# BE + PARTICIPLE (Present Continuous)

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>tp8z68covdyl87y8mj21ytrotr0b20f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Англисӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1535</id>
    <revision>
      <id>3110</id>
      <parentid>2977</parentid>
      <timestamp>2017-05-08T13:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3110</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1595" sha1="aksslemhvifmzi62vgbwoic1wj6x3wf" xml:space="preserve">----

&lt;div class=&quot;top&quot;&gt;
{| align=center style=&quot;border: 2px solid SlateBlue; background: #FFE4E1; padding: 0.5em; font-size: small; text-align: center; -moz-border-radius: 20px&quot; 
|align=&quot;left&quot;|&lt;small&gt;([http://tg.wikibooks.org/w/wiki.phtml?title=Template:Англисӣ&amp;action=edit вироиши шаблон])&lt;/small&gt;
|align=&quot;right&quot;|&lt;small&gt;([http://tg.wikibooks.org/wiki/Talk:Англисӣ/Муқаддима])&lt;/small&gt;
|-
|colspan=3|[[Англисӣ|&lt;big&gt;&lt;big&gt;Let's Learn English&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;]]&lt;/font&gt; 
----
[[Англисӣ/Муқаддима|Муқаддима]] • [[Англисӣ/Дарси_1|Дарси 1]] • [[Англисӣ/Дарси_2|Дарси 2]] • [[Англисӣ/Дарси_3|Дарси 3]] • [[Англисӣ/Lesson_4|Lesson 4]] • [[Англисӣ/Lesson_5|Lesson 5]] • [[Англисӣ/Lesson_6|Lesson 6]] • [[Англисӣ/Lesson_7|Lesson 7]] • [[Англисӣ/Lesson_8|Lesson 8]] • [[Англисӣ/Lesson_9|Lesson 9]] • [[Англисӣ/Lesson_10|Lesson 10]] • [[Англисӣ/Грамматика|Грамматика]] • [[Англисӣ/Луғат|Луғат]] • [[Англисӣ/Муошират|Муошират]] • [[Англисӣ/Номҳо|Номҳои англисӣ]] • [[Англисӣ/Исмҳои хос|Исмҳои хос]] • [[Англисӣ/Замонҳо|Замонҳо]] • 
[[Англисӣ/Ҷонишинҳо|Ҷонишинҳо]] • [[Англисӣ/Сифатҳо|Сифатҳо]] • [[Англисӣ/Феълҳо|Феълҳо]]   

|}
&lt;/div&gt; &lt;br&gt;&lt;includeonly&gt;[[Category:Забони англисӣ]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>aksslemhvifmzi62vgbwoic1wj6x3wf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони чинӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1537</id>
    <revision>
      <id>3532</id>
      <parentid>3101</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:35:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3532</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2405" sha1="36xiyusx7857su1sb9lujkt1ejtfnxm" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}

[[Image:Beijing-città proibita.jpg|right|thumb|Шаҳри Мамнӯъ дар Бейҷинг 北京故宫]]
Хуш омадед ба Викикитоби '''Чинӣ''', китоби озодӣ лаҳҷаи Мандарини забони Ҷинӣ аст

{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;6&quot; align=&quot;center&quot;
| style=&quot;background-color:#eeeeee;&quot; | 我们需要您的帮助！如果您了解中文，请参与本教科书的建设！
|}

&lt;br&gt;
== Дарсҳо / 课程==
{| border=0  width=75%
|-
|valign=top width=48%|
'''Шиносоӣ / 介绍'''
*[[Чинӣ/Дар бораи Чинӣ|Дар бораи Чинӣ&lt;br&gt; 中文是什么？]] 
*[[Чинӣ/Чӣ тавр ин китобро истифода бояд бурд|Чӣ тавр ин китобро истифода бояд бурд&lt;br&gt; 如何使用这本教科书]] 

| width=1% |
| valign=top width=48%|
'''Матнҳои Дарс / 课文'''
*[[Чинӣ/Дарси 1|Дарси 1: Салом!&lt;br&gt;
  第一课：你好！]] {{марҳила кӯтоҳ|75%|14 май, 2008}}
*[[Чинӣ/Дарси 2|Дарси 2: Оё шумо имрӯз банд ҳастед?&lt;br&gt;   第二课：今天你忙不忙?]] {{марҳила кӯтоҳ |00%|14 Май, 2008}}
*[[Чинӣ/Дарси 3|Дарси 3: Шиносоӣ бо ҳиссачаҳо&lt;br&gt; 第三课：助词]] {{марҳила кӯтоҳ|00%|2008}}
*[[Чинӣ/Дарси 4|Дарси 4: Калимасозӣ ва Феълҳо&lt;br&gt; 第四课：词序和动词]] {{марҳила кӯтоҳ|00%|14 Май, 2008}}
|}

==Ҳиссагузорон==
* [[Чинӣ/Роҳнамои Ҳиссагузор|Роҳнамои Ҳиссагузор]] {{марҳила кӯтоҳ|00%}}
* [[Чинӣ/Ҳиссагузорон|Ҳиссагузорон &lt;br&gt; 投稿者]] {{марҳила кӯтоҳ|100%|Май 14, 2008}}

{{Мавзӯъ|Забонҳои Осиё|Забонҳо|Забони чинӣ}}

&lt;!-- Interwiki links are below. You can see them on the Wikibooks Sidebar listed under &quot;in other languages&quot;. If you know of Chinese Wikibooks in other languages, or are willing to translate this book to them, then add its link to this list. Ones above the divider are translations of this book, ones below are of their own design.--&gt;


[[de:Chinesisch]]
[[es:Chino/Contenido]]
[[fr:Enseignement du chinois]]
[[it:Corso di cinese/Indice]]
[[nl:Chinees (Mandarijn)]]
[[ja:中国語]]
[[pl:Chiński]]</text>
      <sha1>36xiyusx7857su1sb9lujkt1ejtfnxm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Portal-url</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1542</id>
    <revision>
      <id>1574</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:10:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Лоиҳа:Вуруди корбарон</comment>
      <origin>1574</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" sha1="cc4hpwnkyxmt6xz74bs36q5oxmwjdm8" xml:space="preserve">Лоиҳа:Вуруди корбарон</text>
      <sha1>cc4hpwnkyxmt6xz74bs36q5oxmwjdm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Currentevents</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1543</id>
    <revision>
      <id>1575</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:10:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Вокеаҳои кунунӣ</comment>
      <origin>1575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" sha1="kaaknn3qmtvlawayk8fuldj6ckoc95y" xml:space="preserve">Вокеаҳои кунунӣ</text>
      <sha1>kaaknn3qmtvlawayk8fuldj6ckoc95y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Currentevents-url</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1544</id>
    <revision>
      <id>1576</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:11:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Вокеаҳои кунунӣ</comment>
      <origin>1576</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" sha1="kaaknn3qmtvlawayk8fuldj6ckoc95y" xml:space="preserve">Вокеаҳои кунунӣ</text>
      <sha1>kaaknn3qmtvlawayk8fuldj6ckoc95y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Randompage</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1548</id>
    <revision>
      <id>1580</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Саҳифаҳои тасодуфӣ</comment>
      <origin>1580</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="18u0gyxwofglpr2viihxol5q57ah24e" xml:space="preserve">Саҳифаҳои тасодуфӣ</text>
      <sha1>18u0gyxwofglpr2viihxol5q57ah24e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Whatlinkshere</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1552</id>
    <revision>
      <id>1584</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Пайвандҳои дар ин саҳифа</comment>
      <origin>1584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="ogf670v5rwwq3p4f464fnpz2ki8ty2d" xml:space="preserve">Пайвандҳои дар ин саҳифа</text>
      <sha1>ogf670v5rwwq3p4f464fnpz2ki8ty2d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Recentchangeslinked</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1553</id>
    <revision>
      <id>1585</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:17:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Тағйироти монандӣ</comment>
      <origin>1585</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" sha1="cjwlydyi3wyujs6fcfpplg0tsq69svn" xml:space="preserve">Тағйироти монандӣ</text>
      <sha1>cjwlydyi3wyujs6fcfpplg0tsq69svn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Upload</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1554</id>
    <revision>
      <id>1586</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:18:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Фиристодани файл</comment>
      <origin>1586</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="hye0wce01s5tdk2dxt1u4v7igvi80j6" xml:space="preserve">Фиристодани файл</text>
      <sha1>hye0wce01s5tdk2dxt1u4v7igvi80j6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Qbspecialpages</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1555</id>
    <revision>
      <id>1587</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:18:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Саҳифаҳои вижа</comment>
      <origin>1587</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27" sha1="p3ib31qviu2xasprs0sppbwoeqshgiu" xml:space="preserve">Саҳифаҳои вижа</text>
      <sha1>p3ib31qviu2xasprs0sppbwoeqshgiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Tooltip-t-print</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1556</id>
    <revision>
      <id>1588</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:20:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Нусхаи чопӣ аз ин саҳифа</comment>
      <origin>1588</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="2liflsl1m70m9qpa2w2enze7exyoy6c" xml:space="preserve">Нусхаи чопӣ аз ин саҳифа</text>
      <sha1>2liflsl1m70m9qpa2w2enze7exyoy6c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Talk</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1560</id>
    <revision>
      <id>1592</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:25:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Мубоҳисави</comment>
      <origin>1592</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="h08kj24gjfyk45f77ikyslduzp8t6x4" xml:space="preserve">Мубоҳисави</text>
      <sha1>h08kj24gjfyk45f77ikyslduzp8t6x4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Contributions</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1562</id>
    <revision>
      <id>1594</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:27:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Ҳиссагузории корбар</comment>
      <origin>1594</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="dpxmb6wtp14rir39xrhg6l3hsikxi4g" xml:space="preserve">Ҳиссагузории корбар</text>
      <sha1>dpxmb6wtp14rir39xrhg6l3hsikxi4g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:Delete and move</title>
    <ns>8</ns>
    <id>1567</id>
    <revision>
      <id>1599</id>
      <timestamp>2007-06-30T10:32:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: Ҳазв ва кӯчонидан</comment>
      <origin>1599</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="e3m36gxyhw4wvtfqsiypm4fc90b59tr" xml:space="preserve">Ҳазв ва кӯчонидан</text>
      <sha1>e3m36gxyhw4wvtfqsiypm4fc90b59tr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Bi</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1570</id>
    <revision>
      <id>1603</id>
      <timestamp>2007-06-30T11:04:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;includeonly&gt;&lt;!-- --&gt;{{#if: {{{1|}}}&lt;!--       Истифода дар рафҳои китоб:      --&gt;|* [[{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] &lt;!--         --&gt;{{#ifexist: Infobox/{{{1|}}} | &lt;small...</comment>
      <origin>1603</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1919" sha1="ds1mza20sfgcng8qjsi7527gzk9fw96" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{1|}}}&lt;!--

     Истифода дар рафҳои китоб:
     --&gt;|* [[{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] &lt;!--
        --&gt;{{#ifexist: Infobox/{{{1|}}} | &lt;small&gt;([[Infobox/{{{1}}}|маълумоти китоб]])&lt;/small&gt; | &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;&lt;small&gt;([{{fullurl:Infobox/{{{1}}}|action=edit}} create infobox]) ([[Infobox|how?]])&lt;/small&gt;&lt;/span&gt;}} &lt;!--
        --&gt;{{#ifexist: {{{1|}}}/Нусхаи чопӣ | &lt;small&gt;([[{{{1|}}}/Нусхаи чопӣ|чоп кардан]])&lt;/small&gt; }} &lt;!--
        --&gt;{{#ifexist: Image:{{{1|}}}.pdf | &lt;small&gt;([[:media:{{{1|}}}.pdf|PDF]])&lt;/small&gt; }} &lt;!--

     Барои сарсаҳифаи китоб истифода баред:
     --&gt;| {{#ifexist: Infobox/{{BASEPAGENAME}}&lt;!--
                 --&gt;| &lt;table class=&quot;bookInfobox&quot;&gt;&lt;tr&gt; &lt;!--
                   --&gt;&lt;td&gt; {{Click|image=Messagebox info.png|width=20px|height=20px|link=Infobox/{{BASEPAGENAME}} }} &lt;/td&gt;&lt;!--
                   --&gt;{{#ifexist: {{BASEPAGENAME}}/Нусхаи чопӣ &lt;!--
                              --&gt;| &lt;td&gt; {{Click|image=Exquisite-print printer.png&lt;!--
                                       --&gt;|width=15px|height=15px|link={{BASEPAGENAME}}/Print version}} &lt;/td&gt; &lt;!--
                              --&gt;| }}&lt;!--
                    --&gt;{{#ifexist: Image:{{BASEPAGENAME}}.pdf &lt;!--
                              --&gt;| &lt;td&gt; {{Click|image=Nuvola mimetypes pdf.png&lt;!--
                                            --&gt;|width=15px|height=15px|link=:media:{{BASEPAGENAME}}.pdf}} &lt;/td&gt; &lt;!--
                              --&gt;| }} &lt;!--
                    --&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt; &lt;!--
                    --&gt;[[Китобҳо бо маълумотқуттиҳо]] &lt;!--
                 --&gt;| &lt;!--
       --&gt;}}&lt;!--
--&gt;}}&lt;!--

--&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
Барои истифода ба [[Маълумотқуттӣ]] нигаред. [[Гурӯҳ:Лоиҳаи маълумотқуттӣ| ]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ds1mza20sfgcng8qjsi7527gzk9fw96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Олмонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1571</id>
    <revision>
      <id>3533</id>
      <parentid>1616</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:35:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3533</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="851" sha1="9f5zgp33c4is6ln2sr5cjiv16qjwub2" xml:space="preserve">{{bi}}&lt;center&gt;

[[Image:Flag_of_Germany.svg|frameless|center]]
&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Забони олмонӣ меомӯзем'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;
[[Олмонӣ/Мундариҷа|&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Ба саҳифаи аслии мундариҷа'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;]]''

{| align=&quot;center&quot;
|{{InterWiki|code=de}}
|{{википедиа|Забони олмонӣ}}
|-
|{{Нусхаи чопӣ||Be patient!}}
|{{Нусхаи PDF||Нашри якум. (05/01/06) Ҳаҷм: 2790KB}}
|}


[[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Олмонӣ]]

[[ca:Alemany]]
[[he:גרמנית]]
[[cy:Almaeneg]]
[[de:Regal:Deutsch als Fremdsprache]]
[[es:Alemán]]
[[fr:Enseignement de l'allemand]]
[[it:Corso di tedesco]]
[[ka:გერმანული ენა]]
[[he:גרמנית]]
[[nl:Duits]]
[[ja:ドイツ語]]
[[fi:Saksan kieli]]
[[sv:Tyska]]
[[tr:Almanca]]</text>
      <sha1>9f5zgp33c4is6ln2sr5cjiv16qjwub2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Existlist</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1572</id>
    <revision>
      <id>1605</id>
      <timestamp>2007-06-30T11:21:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{{1|}}}|{{{1|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{1}}}}}|{{#rel2abs:{{{1}}}}}|&lt;!-- --&gt;{{#ifeq:{{{2|}}}|{{{2|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{2}}}}}|{{#rel2abs:{{{2}}}}}|&lt;!-- --...</comment>
      <origin>1605</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1482" sha1="9xavoothk003ll7fmmv2kqv1gnjjprs" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{{1|}}}|{{{1|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{1}}}}}|{{#rel2abs:{{{1}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{2|}}}|{{{2|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{2}}}}}|{{#rel2abs:{{{2}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{3|}}}|{{{3|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{3}}}}}|{{#rel2abs:{{{3}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{4|}}}|{{{4|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{4}}}}}|{{#rel2abs:{{{4}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{5|}}}|{{{5|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{5}}}}}|{{#rel2abs:{{{5}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{6|}}}|{{{6|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{6}}}}}|{{#rel2abs:{{{6}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{7|}}}|{{{7|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{7}}}}}|{{#rel2abs:{{{7}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{8|}}}|{{{8|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{8}}}}}|{{#rel2abs:{{{8}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{9|}}}|{{{9|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{9}}}}}|{{#rel2abs:{{{9}}}}}|&lt;!--
--&gt;{{#ifeq:{{{10|}}}|{{{10|+}}}|{{#ifexist:{{#rel2abs:{{{10}}}}}|{{#rel2abs:{{{10}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{esoteric}}

;Намунаи истифода: [[{{tlx|existlist|A|B|C|Wikibooks:Sandbox|E|F|G}}]]
;Натиҷа: [[{{existlist|A|B|C|Wikibooks:Sandbox|E|F|G}}]]

;Намунаи истифода: [[{{tlx|existlist|A|B|C|Wikibooks:Sandbox|E|F|G}}|инҷо клик кунед]]
;Натиҷа: [[{{existlist|A|B|C|Wikibooks:Sandbox|E|F|G}}|инҷо клик кунед]]

;Ин чи кор мекунад: номи саҳифаи якумро ки вуҷуд дорад то 10 макс. бармегардонад.
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9xavoothk003ll7fmmv2kqv1gnjjprs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Tlx</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1573</id>
    <revision>
      <id>1606</id>
      <timestamp>2007-06-30T11:39:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;includeonly&gt;&lt;tt&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[{{{SISTER|}}}{{ns:Template}}:{{{1|}}}|{{{1|}}}]]&lt;!-- --&gt;{{#if:{{{2|}}}| &amp;#124;{{{2}}} }}&lt;!-- --&gt;{{#if:{{{3|}}}| &amp;#124;{{{3}}} }}&lt;!-- --&gt;{{#if:{{{4|}}}...</comment>
      <origin>1606</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="646" sha1="6j20saigjc5rpnavh9toenl70z2ppyl" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;tt&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[{{{SISTER|}}}{{ns:Template}}:{{{1|}}}|{{{1|}}}]]&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{2|}}}|
&amp;#124;{{{2}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{3|}}}|
&amp;#124;{{{3}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{4|}}}|
&amp;#124;{{{4}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{5|}}}|
&amp;#124;{{{5}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{6|}}}|
&amp;#124;{{{6}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{7|}}}|
&amp;#124;{{{7}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{8|}}}|
&amp;#124;{{{8}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{9|}}}|
&amp;#124;{{{9}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{10|}}}|
&amp;#124;{{{10}}}
}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{11|}}}|
&amp;#124;&lt;i&gt;...&lt;/i&gt;
}}&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/tt&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{Tlx/doc}}&lt;!--- Place Interwiki's beneath this line ---&gt;
[[ko:틀:Tlx]]
[[ru:Template:Tlx]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6j20saigjc5rpnavh9toenl70z2ppyl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:!</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1574</id>
    <revision>
      <id>1608</id>
      <parentid>1607</parentid>
      <timestamp>2007-06-30T11:41:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Protected &quot;[[Шаблон:!]]&quot; [edit=sysop:move=sysop]</comment>
      <origin>1608</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="bndbvg1uivlakucwnwff4uof8rs43ja" xml:space="preserve">|&lt;noinclude&gt;

Нусхабардори шуд аз [[w:Template:!]].


&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bndbvg1uivlakucwnwff4uof8rs43ja</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:-</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1575</id>
    <revision>
      <id>2904</id>
      <parentid>2902</parentid>
      <timestamp>2017-02-07T07:33:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <origin>2904</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" sha1="jf6lri0b6jmsea7t0hdmj9fv8k8vhfe" xml:space="preserve">&lt;br clear=&quot;both&quot; /&gt;</text>
      <sha1>jf6lri0b6jmsea7t0hdmj9fv8k8vhfe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Tlx/doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1576</id>
    <revision>
      <id>1610</id>
      <timestamp>2007-06-30T12:08:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;includeonly&gt;&lt;!-----------------Interwiki Doc page pattern-------------------&gt; &lt;small&gt;''Ин маълумотномаи шаблони '{{Tlx|Tlx}}' барои ҳамаи шаблонҳо...</comment>
      <origin>1610</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5964" sha1="bqqtxqhg2a20cdi35bop21kf2bv504l" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;!-----------------Interwiki Doc page pattern-------------------&gt;
&lt;small&gt;''Ин маълумотномаи шаблони '{{Tlx|Tlx}}' барои ҳамаи шаблонҳои оилаи ''Tlx family templates (Tlx, Tlxm, Tlxw)''[[w:Wikipedia:Template doc page pattern|ҳамҷойгир]] шуда аст [&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[{{fullurl:Шаблон:Tlx/doc |action=edit}} edit]&lt;/span&gt;].{{#ifeq:{{SITENAME}}|Meta|&amp;nbsp;|[[M:template:{{PAGENAMEE}}|Masterpage]]
&amp;nbsp;}}&lt;/small&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; 

{{-}}
&lt;!-- Add the Categories for this doc or usage page (only-- not for the calling template) BELOW THIS LINE ---&gt;

[[Гурӯҳ:Маълумотномаи Шаблон|{{PAGENAME}}]]

&lt;!-- -----------------------------------------------------------
---- Self declarations, this page, not the parent template. 
---- ------------------------------------------------------ ---&gt;
{{interwikitmp-grp|V=D|cats=|inhib=yes|{{PAGENAME}}|{{PAGENAME}}}} &lt;!-- Comment this out if not an tools template of
----                                                               ---- interwikitmp-grp interest, use, or scope.--&gt;
&lt;/noinclude&gt;&lt;includeonly&gt; 
&lt;!-- EDIT IN (calling) TEMPLATE CATEGORIES BELOW THIS LINE --&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои кӯмаки барои навиштан |{{PAGENAME}}]] 
[[Category:Шаблонҳои дохилии пайвандӣ |{{PAGENAME}}]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои пайванди Интервики |{{PAGENAME}}]]

&lt;!-- EDIT/ADD TEMPLATE Interwiki's BELOW THIS LINE --&gt;
{{interwikitmp-grp|V=6|cat=:Шаблонҳои кӯмаки барои навиштан |CATS=[[Гурӯҳ:Шаблонҳои дохилии пайвандӣ|Tlx]][[Гурӯҳ:Шаблонҳои пайванди Интервики|Tlx]]}} 
&lt;/includeonly&gt;&lt;!--- Categories applied to both /doc style Documentation page and to the parent templates ---&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳое ки БарномаВазифаҳоро истифода мекунанд|{{{PAGENAME}}}]]&lt;!--

---- --------------------------------------------------------------------------------- ----
---- Common usage below this line, Special usage in if-then-else conditionals as well. ----
---- --------------------------------------------------------------------------------- ----

Parent template(s) usage Begins:
---&gt;
;This usage also applies to interwiki capable template variations: 'Tlxm' and 'Tlxw'&lt;br&gt;

{{tlx|tlx|template|first parameter|second|third|fourth|fifth|sixth|seventh|eight|ninth}} &lt;br&gt;→ (becomes)  → &lt;br&gt;{{tlx|template|first parameter|second|third|fourth|fifth|sixth|seventh|eight|ninth}}

==Маълумотнома==

{&amp;#123;[[Шаблон:{{PAGENAME}}|{{PAGENAME}}]]&amp;#125;}
is a generalization of {{Tlxw|Tl|x}}, {{Tlxw|Tlp|x|y}},
etcetera with arguably better readable
output. This depends on the browser, but too narrow
uses of &quot;'''{'''&quot;, &quot;'''|'''&quot;, &quot;'''}'''&quot; in conjunction
with links can be hard to read.
{{#ifeq:{{PAGENAME}}|Tlx/doc||
=== Истифода ===

:&lt;tt&gt;{&amp;#123;{{PAGENAME}}|template name&amp;#125;}&lt;/tt&gt;
:&lt;tt&gt;{&amp;#123;{{PAGENAME}}|template name|param&amp;#125;}&lt;/tt&gt;
:&lt;tt&gt;{&amp;#123;{{PAGENAME}}|template name|1|2|3&amp;#125;}&lt;/tt&gt;
:&lt;tt&gt;{&amp;#123;{{PAGENAME}}|template name|1|2|3&amp;amp;#124;more&amp;#125;}&lt;/tt&gt;
:&lt;tt&gt;{&amp;#123;{{PAGENAME}}|template name|param&amp;amp;#61;value&amp;#125;}&lt;/tt&gt;
''Up to three placeholders for parameters of the specified template''
}}
 
=== Намунаҳо ===
{{#ifeq:{{SITENAME}}|Wikipedia|&lt;!-- Skip message---&gt;|
{{#ifeq:{{SITENAME}}|Meta|&lt;!-- No note needed ---&gt;|&lt;!-- Other Sisters Note: ---&gt;
;Note: On the source sister projects, en.wikipedia and Meta, '''X0, X1, X2,..., X9 are sandbox templates''' for experimentation on involved templates that need be in template space. An auto-cleansing software facility exists that might be used to duplicate the facility on other Sister projects.
}}}}

{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; class=&quot;wikitable&quot;
! Код
! Натиҷа
! Эзоҳ
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x0}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x0}}
||&amp;#160;
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x1|як}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x1|як}}
||&amp;#160;
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|як|ду}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x2|як|ду}}
||&amp;#160;
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x3|1&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;2&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;3}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x3|1|2|3}}
||&amp;#160;
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x4|1&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;2&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;3|4}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x4|1|2|3|4}}
|то 5 параметрҳо, баъд ...
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x4|1&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;2&lt;tt&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;3&amp;amp;#124;4}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x4|1|2|3&amp;#124;4}}
|align=&quot;right&quot;|&lt;tt&gt;&amp;amp;#124;&lt;/tt&gt; барои бештар
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x1|x&amp;#61;u}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x1|x=u}}
|'''=''' кор намекунад
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x1|x&amp;amp;#61;u}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x1|x&amp;#61;u}}
|align=&quot;right&quot;|&lt;tt&gt;&amp;amp;#61;&lt;/tt&gt; хуб аст
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x1|&amp;lt;nowiki&amp;gt;x&amp;#61;u&amp;lt;/nowiki&amp;gt;}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x1|&lt;nowiki&gt;x=u&lt;/nowiki&gt;}}
|align=&quot;right&quot;|sticky nowiki is okay
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&amp;#160;|ду}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x2| |ду}}
|холи кор намекунад
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&amp;amp;#32;|ду}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x2|&amp;#32;|ду}}
|align=&quot;right&quot;|&lt;tt&gt;&amp;amp;#32;&lt;/tt&gt; хуб аст
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&amp;amp;nbsp;|ду}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x2|&amp;nbsp;|ду}}
|align=&quot;right&quot;|&lt;tt&gt;&amp;amp;nbsp;&lt;/tt&gt; хуб аст
|-
|{{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2| &amp;amp;#124; ду}}
|{{Tlx|SISTER=W:|x2| &amp;#124; ду}}
|align=&quot;right&quot;|&lt;tt&gt;&amp;amp;#124;&lt;/tt&gt; хуб аст
|-
|| {{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2| {&amp;#123;!&amp;#125;} ду}}
|| {{Tlx|SISTER=W:|x2| {{!}} ду}}
|align=&quot;right&quot;|{{Tlx|SISTER=W:|!}} дугона
|-
|| {{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&lt;nowiki&gt;2=&lt;/nowiki&gt;|&lt;nowiki&gt;3=two&lt;/nowiki&gt;}}
|| {{Tlx|SISTER=W:|x2|2=|3=ду}}
|холи кор намекунад
|-
|| {{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&lt;nowiki&gt;2=як&lt;/nowiki&gt;|ду}}
|| {{Tlx|SISTER=W:|x2|2=як|ду}}
|'''ду''' clobbers '''2=як'''
|-
|| {{Tlx|SISTER=W:|Tlx|x2|&lt;nowiki&gt;3=two&lt;/nowiki&gt;|&lt;nowiki&gt;2=як&lt;/nowiki&gt;}}
|| {{Tlx|SISTER=W:|x2|3=ду|2=як}}
|align=&quot;right&quot;|right to left okay
|}{{-}}
----</text>
      <sha1>bqqtxqhg2a20cdi35bop21kf2bv504l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Нусхаи PDF</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1577</id>
    <revision>
      <id>1661</id>
      <parentid>1611</parentid>
      <timestamp>2007-10-11T23:04:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>131.111.220.6</ip>
      </contributor>
      <comment>Correcting spelling mistake copied from en.wikibooks, I would translate it - but I dont even know what language this is!</comment>
      <origin>1661</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1747" sha1="tf4s4akjnku6v5jaakmwcg1hoqgor9e" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;noprint PrettyTextBox&quot; style=&quot;margin:0px; font-size:90%; width:250px; padding:4px; text-align:left; float:right; clear:both;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;float:left; width:60px;&quot;&gt;[[Image:Gnome-mime-application-pdf.svg|50px|none|Викикитобҳо]]&lt;/span&gt;
&lt;span style=&quot;margin:auto 1px;&quot;&gt;A '''''{{#ifexist:Image:{{{1|{{{3|{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|[[Media:{{{1|{{{3|{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|Нусхаи PDF]]|vaporware version}}''''' {{#if:{{{3|}}}|of {{{3}}}}} дастрас аст. &lt;small&gt;{{{2|}}} ([[:{{existlist|Image:{{{1|{{{3|{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.pdf|Викикитобҳо:Нусхаҳои_чопӣ}}|info]]) {{#ifexist: Image:{{{1|{{{3|{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.sxw | ([[:Image:{{{1|{{{3|{{BASEPAGENAME}}}}}}}}.sxw|сарчашма]]) }}&lt;/small&gt;&lt;/span&gt;
&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Китобҳо бо нусхаи PDF]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;

;Format: {{tlx|нусхаи PDF|filename (w/o &quot;Media:&quot; or &quot;.pdf&quot;, if you add nothing, this will be the name of the page)|optional info (such as version number, last update, or file size)|optional &quot;of ___ is available&quot; (if you add nothing, this will be the name of the page)}}

;Example: {{tlx|Нусхаи PDF}} gives the image shown above.

{| class=&quot;prettytable&quot; cellpadding=&quot;3&quot;
 ! What to type
 ! What it looks like
 |-
 | {{tlx|нусхаи PDF|&lt;nowiki&gt;||Big Cats&lt;/nowiki&gt;}}
 | {{нусхаи PDF|||Big Cats}}
 |-
 | {{tlx|нусхаи PDF|Big Cats}}
 | {{нусхаи PDF|Big Cats}}
 |-
 | {{tlx|нусхаи PDF|Big Cats|Ҳачми файл: 738KB}}
 | {{нусхаи PDF|Big Cats|Ҳаҷми файл: 738KB}}
 |}

Нигаред: [[Шаблон:Нусхаи чопӣ]]
[[ka:თარგი:PDF ვერსია]]
[[pl:Szablon:Wersja PDF]]
[[sv:Mall:PDF version]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tf4s4akjnku6v5jaakmwcg1hoqgor9e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:InterWiki</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1578</id>
    <revision>
      <id>1613</id>
      <parentid>1612</parentid>
      <timestamp>2007-06-30T12:13:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1613</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="420" sha1="54i1bwrudy2vci2nh34l917tzl4jzxa" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;noprint&quot; style=&quot;clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; text-align: left; float: right;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;float: left;&quot;&gt;[[Image:Wikibooks-logo.svg|50px|none|Викикитобҳо]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-left: 70px;&quot;&gt;'''''[[:{{{code}}}:|{{{нашри|нашри {{PAGENAME}}}}}]]'''''  [[Викикитобҳо]]&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>54i1bwrudy2vci2nh34l917tzl4jzxa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Википедиа</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1579</id>
    <revision>
      <id>1617</id>
      <parentid>1615</parentid>
      <timestamp>2007-06-30T13:07:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1617</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="544" sha1="kn5vvp1g2ybxxl2h56a3wt98qe1xsff" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;noprint PrettyTextBox&quot; style=&quot;clear: right;  margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; width: 250px; padding: 4px; text-align: left; float: right;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;float: left;&quot;&gt;[[Image:wikipedia-logo.png|50px|none|Wikipedia]]&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-left: 60px;&quot;&gt;[[w:Саҳифаи аслӣ|Википедиа]] мақолае дар бораи &lt;div style=&quot;margin-left:10px;&quot;&gt;'''''[[w:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]''''' дорад&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
[[vi:Tiêu bản:Wikipedia]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kn5vvp1g2ybxxl2h56a3wt98qe1xsff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Фаронсавӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1580</id>
    <revision>
      <id>3535</id>
      <parentid>1618</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:37:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3535</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="534" sha1="hxluuqxr3dj1rjarqqnxuatjd9i9ji5" xml:space="preserve">{{bi}}&lt;center&gt;

[[Image:Flag_of_France.svg|frameless|center]]
&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Забони фаронсавӣ меомӯзем'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;
[[Фаронсавӣ/Мундариҷа|&lt;big&gt;&lt;big&gt;&lt;big&gt;'''Ба саҳифаи аслии мундариҷа'''&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;]]''

{| align=&quot;center&quot;
|{{InterWiki|code=de}}
|{{википедиа|Забони фаронсавӣ}}
|-
|{{Нусхаи чопӣ||Be patient!}}
|{{Нусхаи PDF||Нашри якум}}
|}

[[Гурӯҳ:Забонҳо]] [[Гурӯҳ:Фаронсавӣ]]</text>
      <sha1>hxluuqxr3dj1rjarqqnxuatjd9i9ji5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Click</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1581</id>
    <revision>
      <id>1619</id>
      <timestamp>2007-06-30T13:13:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;div style=&quot;position: relative; width: {{{width}}}; height: {{{height}}}; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;!-- --&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden;...</comment>
      <origin>1619</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="689" sha1="khncpljopyx46n6pq43qrsqggbc1cn0" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;position: relative; width: {{{width}}}; height: {{{height}}}; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[[{{{link}}}|&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]]&lt;/div&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:{{{image}}}|{{{width}}}|{{{link}}}]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;Ин шаблон бо пайванди аксҳо сару кор дорад. Вай дар браузерҳое, ки танҳо матнро нишон медиҳад ва дар дигар ҳолатҳои ба ҳамин алоқаманд, кор нахоҳад кард.&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>khncpljopyx46n6pq43qrsqggbc1cn0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алгебра</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1582</id>
    <revision>
      <id>1620</id>
      <timestamp>2007-07-07T07:04:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: '''[[tg:Алгебра|Алгебра]]''' илм дар бораи ҳисоб ва сохторҳои математикӣ. {{алгебра}}  ==Мундариҷа==  *[[/Рақамҳо/...</comment>
      <origin>1620</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="475" sha1="fkgw0v15lzz6v9xsufhjruu3qm9a2ua" xml:space="preserve">'''[[tg:Алгебра|Алгебра]]''' илм дар бораи ҳисоб ва сохторҳои математикӣ.
{{алгебра}}

==Мундариҷа==

*[[/Рақамҳо/]]
*[[/Маълумоти Назариявӣ/]]
*[[/Маълумоти Назариявӣ/Ифодаҳо ва табдилдиҳии онҳо/]]

== Адабиёт ==

{{википедиа|алгебра}}

*[[Тригонометрия]]


[[Гурӯҳ:Алгебра]]
[[fr:Algèbre]]</text>
      <sha1>fkgw0v15lzz6v9xsufhjruu3qm9a2ua</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алгебра/Рақамҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1583</id>
    <revision>
      <id>3579</id>
      <parentid>1622</parentid>
      <timestamp>2024-06-10T06:06:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.75.53.136</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Рақамҳои шуморидашаванда */</comment>
      <origin>3579</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1366" sha1="4zpx16255dzbvjponauwtwfc2z97g61" xml:space="preserve">== Синфҳои Рақамҳо ==

=== Рақамҳои шуморидашаванда ===

Ракамҳои шуморидашаванда бо ҳарфи ишора мешаванд ''N''.
Рақамҳои шуморидашаванда калон аз 0 мебошанд.

&lt;math&gt;\mathbb{N} = {1, 2, 3, 4...}&lt;/math&gt;

== Санҷиш ==


Рақамҳоро аниқ кунед.


1. &lt;math&gt;\sqrt{7}&lt;/math&gt;

2. &lt;math&gt;-\sqrt{36}&lt;/math&gt;

3. &lt;math&gt;(-4)^2&lt;/math&gt;


Хосияти додашударо аниқ кунед.

1. &lt;math&gt;2 \cdot\! 3 = 3 \cdot\! 2&lt;/math&gt;

2. &lt;math&gt;x\left(\frac{1}{x}\right) = 1&lt;/math&gt;

3. &lt;math&gt;x + (-x) = 0 \,&lt;/math&gt;


Барои содда кардани додаҳо ҷамъ ҳисоб кунед.

1. &lt;math&gt;3(2x + 7) \,&lt;/math&gt;

2. &lt;math&gt;15(6x - 22) \,&lt;/math&gt;

3. &lt;math&gt;3(20x + 42y) - 2(7x + 20y) \,&lt;/math&gt;


=== Ҷавобҳо ===

1. Irrational and Real

2. Integer, Rational, Real (Note that the negative comes after the square root!)

3. Natural, Whole, Integer, Rational, and Real (Note that the negative comes before squaring, because it's in parentheses!)


1. Commutative Property of Multiplication

2. Inverse Property of Multiplication

3. Inverse Property of Addition


1. 6x + 21

2. 90x  - 330

3. 46x + 86y (Don't forget to combine like-terms. Also, don't forget that you're subtracting 40y!)

[[Гурӯҳ:Алгебра]]</text>
      <sha1>4zpx16255dzbvjponauwtwfc2z97g61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Site support</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1585</id>
    <revision>
      <id>1625</id>
      <parentid>1624</parentid>
      <timestamp>2007-07-10T16:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Protected &quot;[[Wikibooks:Site support]]&quot; [edit=sysop:move=sysop]</comment>
      <origin>1625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6861" sha1="aoxaegbjzfgtn24sdsbgfrheb6ejk7b" xml:space="preserve">== Кӯмаки моли ба «Бунёди Викимедиа» ==
'''«[[Бунёди Викимедиа]]»''' — ташкилотест барои паҳн кардани матнҳои [[Википедиа:Матнҳои озод|озод]] тариқи [[Интернет]] мебошад. Яке аз лоиҳаҳо — Википедиа. Ташкилот ғайри тиҷоратӣ буда, барои фаъолияти худ бо кӯмаки молии хоҳишмандона фаъолият карда метавонад.

=== Саволҳои юридикӣ ===
«Бунёди Викимедиа» (''Wikimedia Foundation Inc.'') ҳамчун ташкилоти башардӯстона дар бахши Флорида будаи «Division of Consumer Services» давлатии «Department of Agriculture and Consumer Services» номнавис шудааст ва дар асоси қонун метавонад кӯмаки молии хоҳишмандонаро хоҳиш кунад.

Хоҳиш мекунем, ки барои ин саҳифа ва дигар саҳифаҳо ва лоиҳаҳо ҳамчун '''талабот''' барои интиқоли пул назар накунед. Худро дар назди Википедиа вазифадор нашуморед. Агар шумо кифоя маблағ надоред, литсензияи мо ба шумо кафолат медиҳад, ки шумо ҳамчун корбар аз лоиҳаҳои мо истифода баред. Агар маблағ дошта бошед ва дар он ҳолате, ки шумо хоҳишмандона мехоҳед кӯмак молӣ кунед ва барои муҳим будани рушди Викимедиа бовари доред, метавонед кӯмак кунед.

=== Кӯмаки моли ба куҷо сарф мешавад? ===
Мо барномаҳои озодро истифода мекунем, аммо дастгоҳҳои компютерӣ гарон ҳастанд, ва ба ин дастгоҳҳо ва суръати интиқоли маълумоти лоиҳаҳои мо ба кӯмаки молӣ ниёз дорад. Агар Шумо корбари Википедиа ҳастед,  Шумо шояд, баъзан дер омадани маълумот аз сервери мо ба назаратон расидааст. Барои аз ин душвори баромадан, мо ба асбобҳо ва дастгоҳҳои замонавӣ ниёз дорем. Кӯмаки молӣ башардӯстона ба мо имконияте дод, ки қисмҳои асосии асбобҳоро дастрас кунем. Бисёр хароҷот мо кӯмаки молӣ аз Ҷимми Уэйлс (''Jimmy Wales'') мебошад.

Мудати чанд моҳ Брайан Виббер (''Brion Vibber'') ҳамчун мудир-администратори сервер кор мекунад, дар як вақт муаллифи барномаи Викимедиа — MediaWiki мебошад. Аммо нисфи шаб аз хоб хестан ва сабаби аз кор баромадани серверо аниқ кардан — барои хоҳишманд(корбари бемузд) кори осон нест. Барои ба кори пурра ва алоқаи хуб мо маҷбур шудем мудиреро ки маош мегирад ба кор даъват кунем.

=== Намудҳои интиколи кӯмаки молӣ барои Викимедиа ===
# Агар хоҳед тариқи Интернет кӯмаки молии башардӯстонаро интиқол диҳед [https://www.paypal.com/cgi-bin/webscr?cmd=_xclick&amp;business=donation@wikipedia.org&amp;no_note=1&amp;tax=0 PayPal] или через [http://moneybookers.com/ MoneyBookers]. Ҳисоби мо дар MoneyBookers ва PayPal — donation@wikipedia.org. Дар бисёр ҳолатҳо ҷамъовари маблағ барои интиқол дар MoneyBookers камтар, назар ба PayPal.
# Шумо метавонед тариқи почта ба дафтари асосии Викимедиа фиристед (ниг. поён).
# Барои фурӯш [http://www.cafeshops.com/wikipedia молҳо бо нишонаи Википедиа]: футболкаҳо, кепкаҳо, ва дигар лавозимоҳо вуҷуд доранд. 5 $ аз ҳар як мол ба Бунёди Викимедиа меравад.
# Шумо метавонед ба корбарони техникии мо кӯмаки моли кунед (ниг. поён).
# Агар дар бораи ташкилотҳо ва ё шахсонеро медонед, ки ба мо метавонанд кӯмак кунанд — ба мо хабар диҳед!

=== Интиқол маблағ тариқи почта ===
Шумо метавонед ба суроғаи расмии номнависшудаи Бунёди Викимедиа маблағ интиқол кунед:
: Wikimedia Foundation Inc.
: 204 37th Ave N, #330
: St. Petersburg, FL 33704
: USA

Тариқи почта асъори хориҷӣ ва ё чек нафиристед. При переводах вне

=== Дастгирии корбари техникӣ ===
Шумо метавонед ба муаллифи системаи Википедиа, Брайна Виббера бо  [https://www.paypal.com/cgi-bin/webscr?cmd=_xclick&amp;business=brion@pobox.com&amp;no_note=1&amp;tax=0 фиристодани пул шасан ба ӯ] баҳо диҳед. Вай қариб ҳар рӯз бо ҳал кардани ҳолатҳои диқкатталаби Викимедиа банд аст.

=== Саволу пешниҳодот? ===
Агар Шумо дар бораи кӯмаки моли савол дошта бошед, шумо метавонед ба асосгузори Wikimedia [mailto:jwales@bomis.com Ҷим Уэйлс] нома нависед. Шумо метавонед ба яке аз [http://mail.wikipedia.org рӯихатҳои интиқоли хабарҳои] лоиҳаи мо нависед; бисёр корбарони мо ин намуди интиқолдиҳандаи мактубҳоро мехонанд ва ба Шумо метавонанд посух бидиҳанд. Дар охир, агар шумо корбари Википедиа бошед, саволҳои худро дар [[Википедиа:Вуруди корбарон|форуми]] қисми Википедиа нависед.

== Пайвандҳои беруна ==
Ҳолати молии «Бунёди Викимедиа»:  [[wikimedia:Ҷамъоварии маблағ]]

[[Category:Викикитобҳо:Вижа|Кӯмаки молӣ]]</text>
      <sha1>aoxaegbjzfgtn24sdsbgfrheb6ejk7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асосҳои C++</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1586</id>
    <revision>
      <id>1630</id>
      <parentid>1627</parentid>
      <timestamp>2007-07-11T08:58:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1630</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2061" sha1="td71yfo9q4fx3im8rfr8jqb4ibsg5k8" xml:space="preserve">=== Асосҳои C++ ===
#[[Асосҳои C++/Муқаддима|Муқаддима]]  

#[[Асосҳои C++/Оғози кор дар С++|Оғози кор дар С++]]
#[[Асосҳои C++/Тағйирёбандаҳо дар С++|Тағйирёбандаҳо дар С++]]
#[[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи if|Сохтори идоракунандаи if]]
#[[Асосҳои C++/Амалҳои мантиқӣ|Амалҳои мантиқӣ]]
#[[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи for|Сохтори идоракунандаи for]]
#[[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи while|Сохтори идоракунандаи while]]
#[[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи do-while|Сохтори идоракунандаи do-while]]
#[[Асосҳои C++/Функсияҳо|Функсияҳо]]
#[[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи switch-case|Сохтори идоракунандаи switch-case]]
#[[Асосҳои C++/Ишоракунак|Ишоракунак]]
#[[Асосҳои C++/Массивҳо|Массивҳо]]
#[[Асосҳои C++/Массивхои дученака|Массивхои дученака]]
#[[Асосҳои C++/Сатрҳо|Сатрҳо]]
#[[Асосҳои C++/Дохилкуни аз файл ва хориҷкуни ба файл дар C++|Дохилкуни аз файл ва хориҷкуни ба файл дар C++]]
#[[Асосҳои C++/Сохторҳо|Сохторҳо]]
#[[Асосҳои C++/Программирони бо синфҳо|Программирони бо синфҳо]]
#[[Асосҳои C++/Ворисшавӣ|Ворисшавӣ]]
#[[Асосҳои C++/Манипуляторҳои ҷараёнҳо|Манипуляторҳои ҷараёнҳо]]
#[[Асосҳои C++/Руйхатҳои пайваста|Руйхатҳои пайваста]]
#[[Асосҳои C++/Рекурсия|Рекурсия]]

[[Гурӯҳ:Забони барноманависии C++| ]]</text>
      <sha1>td71yfo9q4fx3im8rfr8jqb4ibsg5k8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асосҳои C++/Муқаддима</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1587</id>
    <revision>
      <id>1632</id>
      <parentid>1629</parentid>
      <timestamp>2007-07-11T09:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1632</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3142" sha1="ngovs6fh67xokmhq0mmdlzogv2mbqdi" xml:space="preserve">{{С++}}

Ин дастур барои ҳама; барои онҳое, ки пеш аз ин ягон бор барнома ва ё программа нанавиштаанд, ва ё соҳиби таҷрибаи барноманависи - программанависи дар забонҳои дигар мебошанду мехоҳанд, ки ба олами афсонавии С++ ворид шаванд. Ин дастур барои ҳамаи онҳое, ки аз кори программаи бо дасти худ навиштаашон ҳаловат мебаранд.

Асосгузори забони программиронии C++ Бярн Страуструп (Bjarne Stroustrup) мебошад.

С++ ин забони программироние, ки лаҳҷаҳои бисёр дорад, ба мисоли забони табие, ки соҳиби лаҳҷаҳои бисёре. Дар С++ лаҳҷаҳо бисёранд на барои он ки одамони онро истофодабаранда дар Ҷануб ё Шимол зиндаги мекунанд; балки барои он ки ин забон якчанд компиляторҳои (compiler) гуногун дорад. Масалан, се компилятори машҳуртарин инҳоянд: Microsoft Visual C++, Borland C++, GPP.

Ҳар яки ин компиляторхо хусусиятҳои фарқкунандаи худро доранд. Лекин ҳамаи онҳо функсияҳоеро, ки дар стандарти ANSI/ISO барои забони С++ оварда шудаанд, нигаҳ медоранд. Ба ғайр аз ин, ҳар як компилятор функсияҳои ғайристандартии худро дорад (ба монанди калимаҳое, ки танҳо дар ин ё он лаҳҷа мавҷуданду халос). Бисёр вакт истифодаи фукнсияхои гайристандарти сабаби хатогихо хангоми компилятсияи манти ибтидоии (source code) як программаи С++ дар компиляторхои гуногун мешавад. Кушиш карда шудааст, ки ин дастур аз ин камбуди эмин бошад. Яъне, дар ин дастур факат функсияхои стандарти истифода шудаанд. (Албатта, устодони С++ мефахманд, ки чунин муносибат худ сохиби камбудихост. Лекин муаллиф тарафдори он хаст, ки омузишро аз ягон нуктаи соддатар бояд огоз намуд). Дар ин дастур матни ибтидоии программаро бо калимаи &quot;код&quot; ифода мекунем.

Агар Шумо ягон компилятор дошта набошед, катъи маслихат медихем, ки ягонтои онро дастрас кунед.

[[Гурӯҳ:Забони барноманависии C++|Забони барноманависии C++]]</text>
      <sha1>ngovs6fh67xokmhq0mmdlzogv2mbqdi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:С++</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1588</id>
    <revision>
      <id>1631</id>
      <timestamp>2007-07-11T09:11:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: ---- &lt;div class=&quot;top&quot;&gt; {| align=center style=&quot;border: 2px solid SlateBlue; background: #FFE4E1; padding: 0.5em; font-size: small; text-align: center; -moz-border-radius: 20px&quot;  |align=&quot;lef...</comment>
      <origin>1631</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2672" sha1="85e6kbznx4lv2hnyiqyn2wsdqe7bo6u" xml:space="preserve">----
&lt;div class=&quot;top&quot;&gt;
{| align=center style=&quot;border: 2px solid SlateBlue; background: #FFE4E1; padding: 0.5em; font-size: small; text-align: center; -moz-border-radius: 20px&quot; 
|align=&quot;left&quot;|&lt;small&gt;([http://tg.wikibooks.org/w/index.php?title=Шаблон:С++action=edit вироиши шаблон])&lt;/small&gt;
|align=&quot;center&quot;|[[Асосҳои C++/Муқаддима|&lt;big&gt;&lt;big&gt;Асосҳои C++&lt;/big&gt;&lt;/big&gt;]]
|align=&quot;right&quot;|&lt;small&gt;([http://tg.wikibooks.org/wiki/Talk:Асосҳои C++/Муқаддима])&lt;/small&gt;
|-
|colspan=3|Асосҳои C++&lt;/font&gt; &amp;nbsp;•&amp;nbsp; 
----
[[Асосҳои C++/Муқаддима|Муқаддима]]  

[[Асосҳои C++/Оғози кор дар С++|Оғози кор дар С++]] • [[Асосҳои C++/Тағйирёбандаҳо дар С++|Тағйирёбандаҳо дар С++]] • [[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи if|Сохтори идоракунандаи if]] •
[[Асосҳои C++/Амалҳои мантиқӣ|Амалҳои мантиқӣ]] • [[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи for|Сохтори идоракунандаи for]] • [[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи while|Сохтори идоракунандаи while]] • [[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи do-while|Сохтори идоракунандаи do-while]] • [[Асосҳои C++/Функсияҳо|Функсияҳо]] • [[Асосҳои C++/Сохтори идоракунандаи switch-case|Сохтори идоракунандаи switch-case]] • [[Асосҳои C++/Ишоракунак|Ишоракунак]]


[[Асосҳои C++/Массивҳо|Массивҳо]] • [[Асосҳои C++/Массивхои дученака|Массивхои дученака]] • [[Асосҳои C++/Сатрҳо|Сатрҳо]] • [[Асосҳои C++/Дохилкуни аз файл ва хориҷкуни ба файл дар C++|Дохилкуни аз файл ва хориҷкуни ба файл дар C++]] • [[Асосҳои C++/Сохторҳо|Сохторҳо]] • [[Асосҳои C++/Программирони бо синфҳо|Программирони бо синфҳо]] • [[Асосҳои C++/Ворисшавӣ|Ворисшавӣ]] • [[Асосҳои C++/Манипуляторҳои ҷараёнҳо|Манипуляторҳои ҷараёнҳо]] • [[Асосҳои C++/Руйхатҳои пайваста|Руйхатҳои пайваста]]
[[Асосҳои C++/Рекурсия|Рекурсия]] 

|}
&lt;/div&gt; &lt;br&gt;[[Гурӯҳ:Забони барноманависии C++]]</text>
      <sha1>85e6kbznx4lv2hnyiqyn2wsdqe7bo6u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асосҳои C++/Рекурсия</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1589</id>
    <revision>
      <id>1633</id>
      <timestamp>2007-07-11T11:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>New page: {{С++}} '''Рекурсия'''  Тарзи сохтани функсияхоро мо пештар омухта будем. Функсияхое, ки мо дар намунахо ова...</comment>
      <origin>1633</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6663" sha1="sggizrxywd747flklgzbwgbxqiwwdur" xml:space="preserve">{{С++}}
'''Рекурсия'''

Тарзи сохтани функсияхоро мо пештар омухта будем. Функсияхое, ки мо дар намунахо оварда будем, одатан аз функсияи main() истифода ё ки даъват мешуданд (function calling). Мумкин аст, ки аз функсияи main() ягон функсияи f1() даъват шавад, аз функсияи f1() ягон функсияи f2() даъват шавад ва хоказо. Агар функсия худро даъват кунад, он функсияи рекурсиви номида мешавад. Чунин тарзи рекурсия рекурсияи ошкор низ номида мешавад. Агар як функсия функсияи дигарро даъват кунад ва дар навбати худ функсияи дуввум функсияи якумро даъват кунад, ин функсияхо низ рекурсивианд. Чунин тарзи рекурсия рекурсияи ноошкор номида мешавад. Аён аст, ки шаклхои боз хам мураккабтари рекурсияи ноошкор имконпазиранд.

Фарз мекунем, ки барои хал намудани ягон масъала мо функсияи рекурсиви сохтанием. Раванди халли рекурсивии масъала ба даврахо чудо карда мешавад. Дар кадами аввал барои хал намудани масъала функсияи рекурсиви даъват карда мешавад. Дар ин функсия масъала дар холати соддатарин хал карда шудааст. Холати соддатарини масъалаи додашуда масъалаи базиси номида мешавад. Агар функсия барои хал намудани масъалаи базиси истифода шуда бошад, функсия хал ё ки натичаро бозмегардонад. Агар функсия барои хал намудани масъалаи аз масъалаи базиси мураккабтар истифода шуда бошад, функсия ин масъаларо ба ду кисм чудо мекунад:
- кисми 1, ки онро функсия хал карда метавонад;
- кисми 2, ки онро функсия хал карда наметавонад.

Барои амали гардидани рекурсия кисми 2 бояд ба масъалаи ибтидои монанд бошад, лекин нисбатан хурдтар ё соддатар. Азбаски масъалаи нави дар кисми 2 хосилшуда ба масъалаи ибтидои монанд аст, функсия нусхаи нави худро даъват мекунад бо максади огоз кардани кор аз болои масъалаи нав - ин амал даъвати рекурсиви ё ки кадами рекурсия номида мешавад.

Азбаски дар хар як даъвати рекурсиви функсия масъаларо ба ду кисм чудо мекунад, микдори кадамхои рекурсия хело зиёд шуданаш мумкин аст. Барои ба итмом расидани рекурсия функсияи рекурсиви пайдарпаии масъалахои хурдтареро, ки ба масъалаи базиси наздик мешаванд, бояд хосил кунад. Вакте ки дар ягон кадами рекурсия функсия масъалаи базисиро дарьёфт мекунад, хал ё ки натичаи масъалаи базисиро ба даъвати пешина (кадами пешинаи рекурсия) бозмегардонад. Дар ин даъват натичаи кабулшуда бо кисме, ки онро функсия хал карда метавонад муттахид карда шуда, натичаи навбати ба даъвати боз як кадам пештара бозгардонида мешавад, ва хоказо. Хамин тавр натичаи охирон бунёд карда мешавад, ки он ба чои даъвати ибтидои (мумкин аст ба main()) бозгардонида мешавад. Яъне барои имконпазир гаштани бозгашт функсияи рекурсивиро чунин сохтан лозим аст, ки хар як кадами рекурсия калимаи махсуси return-ро дарбар гирад.

Хамчун татбики гояи баёншуда, якчанд программахои рекурсивиро месозем.

=== Мисоли 1 === 
Мисоли 1. Факториал. Факториали адади бутуни гайриманфии n ба n*(n-1)*(n-2)*:2*1 баробар аст, ишорааш n!. Инчунин, кабул шудааст, ки 1!=1 ва 0!=1. Масалан, 7!=7*6*5*4*3*2*1=5040.

== Программаи итеративи (ғайрирекурсиви)==
Программаи итеративи (гайрирекурсиви) барои хисоби факториал чунин аст:

//factorial01
#include &lt;iostream.h&gt;

int main()
{
::::::unsigned long n,i,f=1;
::::::cout&lt;&lt;&quot;Adadi butun (n&gt;=0):&quot;;
::::::cin&gt;&gt;n;
::::::for(i=n;i&gt;=1;i--)
::::::f*=i;
::::::cout&lt;&lt;n&lt;&lt;&quot;!=&quot;&lt;&lt;f&lt;&lt;endl;
::::::return 0;
}

Агар ишора кунем, ки f(n)=n!. Пас,

f(n)=n!=n*(n-1)!=n*f(n-1),

яъне формулаи рекурсивии хисоби факториал чунин аст:

f(n)==n*f(n-1).

Масалан, f(5)=5*4*3*2*1=120 ва f(4)=4*3*2*1=24, f(5)=5*f(5-1).


Дар асоси формулаи рекурсиви программаи рекурсивии масъалаи хисоби факториалро тартиб медихем:

//factorial02
#include &lt;iostream.h&gt;

unsigned long f(unsigned long n)
{
::::::unsigned long k;
::::::if(n&lt;2) return 1;
::::::k=n*f(n-1);
::::::return k; 
}

int main()
{
::::::unsigned long n;
::::::cout&lt;&lt;&quot;Adadi butun (n&gt;=0):&quot;;
::::::cin&gt;&gt;n;
::::::cout&lt;&lt;n&lt;&lt;&quot;!=&quot;&lt;&lt;f(n)&lt;&lt;endl;
::::::return 0;
}

Агар ба программа адади 5-ро дохил кунем, барои ҳисоби 5! программа тавре, ки дар расми поёни нишон дода шудааст, амал мекунад:</text>
      <sha1>sggizrxywd747flklgzbwgbxqiwwdur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:БЗТМ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1590</id>
    <revision>
      <id>3313</id>
      <parentid>1634</parentid>
      <timestamp>2019-02-20T12:07:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>176.104.110.11</ip>
      </contributor>
      <comment>Non-native user, but I noticed the English grammar was off. This book under construction sounds like something out of Google Translate.</comment>
      <origin>3313</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="793" sha1="93dnqjhewc0zn5f8uzlob54404edzyk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;==Ба зудди такмил мегардад== 
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои хизматӣ|{{PAGENAME}}]]&lt;/noinclude&gt;
{| cellspacing=&quot;8&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;width:100%; clear:both; margin:0.5em auto; background-color:#FFCC99; border:2px solid #FFCC33;&quot;
| [[Image:Emblem-important.svg|65px|WIP]]
| &lt;font size=&quot;4&quot;&gt;'''Ин китоб ба зудди такмил мегардад - This book is under construction.'''&lt;/font&gt;&lt;br&gt;
Хоҳиш мекунем барои васеъ ва пурра кардан ва бидуни шарм барои дуруст кардани иштибоҳ озодона ҳиссагузорӣ кунед. Фикру ақидаҳои худро дар бораи ин китоб дар саҳифаи мубоҳисавиаш нависед.
|}</text>
      <sha1>93dnqjhewc0zn5f8uzlob54404edzyk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Шиносои Саҳифаи Аслӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1591</id>
    <revision>
      <id>2847</id>
      <parentid>2155</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T14:40:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2631" sha1="k2olwrg5sbok6l5eil32l1ynr6fpz27" xml:space="preserve">{| style=&quot;border:0px; border-spacing:0px; padding:0px; margin:0px; background: transparent;&quot;
 | style=&quot;background:#aaddaa; border:1px solid #aab2ff; line-height:9px;&quot; | &amp;nbsp;
 |-
 | align=&quot;center&quot; style=&quot;border:1px solid gray; border-top:0px; border-bottom:0px; padding:0px&quot; |
{| style=&quot;margin:0px; border-spacing:5px; background-color: transparent&quot;
 | style=&quot;width:40px&quot; | {{Click|image=Nuvola apps hwinfo.png|width=36px|height=36px|link=Help|Wikibooks Help}}
 | style=&quot;padding:5px; font-size:16pt;&quot; | '''Дар бораи Викикитобҳо'''
 |}
 |-
 | style=&quot;border:1px solid gray; border-top:0px; padding:5px; font-size:95%&quot; | &lt;!--
--&gt;[[Викикитобҳо:Хуш омадед, навкорбарон|Хуш омадед]] ба '''[[Роҳнамо:Дар бораи|Викикитобҳо]]''', лоиҳаи [[w:Wikimedia|Викимедиа]], ки бо мақсади сохтани сарчашмаи озод пур аз китобҳо ва [[WB:WIW|китобҳои дарсие]], ки [[Роҳнамо:Барои чи ҳиссагузори кардан?|маводҳои озодӣ]] онҳоро '''[[Викикитобҳо:Ҳиссагузорӣ - Саволу ҷавоб|ҳар як шахс метавонад вироиш кунад]]'''. Асосгузорон ва ёрдамчиён '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}}]]''' - то саҳифаҳо эҷод кардаанд.

Ҷои марказии барои пурсидани саволҳо ва муҳокима кардани фикру ақидаҳо [[Викикитобҳо:Вуруди корбарон|Вуруди корбарон]] мебошад..

Агар шумо омӯзгор ҳастед ва истифода будрдани Викикитобҳоро дар лоиҳаи синфии худ дар нақша доред, хоҳиш мекунем [[Викикитобҳо:Роҳнамои барои лоиҳаи синфӣ|Роҳнамои барои лоиҳаи синфӣ]] хонед.

Кашф кунде, бо вироиш кардани саҳифаҳо [[WB:озод|озод бошед]], дар [[Викикитобҳо:Майдончаи Санҷишӣ|майдончаи санҷишӣ]] санҷида бинед, хушҳол бошед, ва ба шумо муваффақият!

&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[Image:Other-langs2.png]]&lt;br&gt;[[Портали Викикитобҳо|'''Дигар забонҳо''']]&lt;br&gt;
&lt;small style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;[[Викикитобҳо:Саволу Ҷавоб|Саволу ҷавоб]] | [[Саҳифаи Аслӣ (Шохаҳо)|Шохаҳо]]&lt;/small&gt;&lt;/div&gt;
 |}</text>
      <sha1>k2olwrg5sbok6l5eil32l1ynr6fpz27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи Аслӣ китобҳои барҷаста</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1592</id>
    <revision>
      <id>2700</id>
      <parentid>2697</parentid>
      <timestamp>2016-05-30T13:13:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Syum90</username>
        <id>928</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>&quot;[[Шаблон:Саҳифаи Аслӣ китобҳои барҷаста]]&quot; муҳофизат шуд: Excessive vandalism: Main page template ([Вироиш=Бастани корбарони ҷадид ва сабтиномнашуда] (номуай...</comment>
      <origin>2700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1808" sha1="25tte9r3wo8ffam1hjpk4ksxtq6jsrk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;These book listings will appear on the main page. You can create, edit, and list the {{tl|Goodbook}} templates for the featured books at [[Wikibooks:Featured books/Templates‎]]. Templates from that page can be copied to here for display on the main page.

This page relies on switches and functions, do not edit this page if you do not know how to format it properly. &lt;/noinclude&gt;
{| style=&quot;border:0px; border-spacing:0px; padding:0px; margin:0px;&quot;
 | colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#FFD2CA; border:1px solid #aab2ff; line-height:9px;&quot; | &amp;nbsp;
 |- 
 | align=&quot;center&quot; style=&quot;border:1px solid gray; border-top:0px; border-bottom:0px; padding:0px;&quot; |
{| style=&quot;border:0px; margin:0px; border-spacing:5px&quot;
 | {{Click|image=Nuvola apps bookcase.png|width=36px|height=36px|link=Wikibooks:Китобҳои барҷаста|Wikibooks:Китобҳои барҷаста}}
 | style=&quot;font-size:16pt;&quot; | '''Якчанд китобҳои барҷаста'''
 |}
 |- 
 | style=&quot;border:1px solid gray; border-top:0px; padding:5px;&quot; |{{#switch:{{#expr:(24 * {{CURRENTDAY}} + {{CURRENTHOUR}}) mod 16}}
 | 0 = &lt;!--INSERT NEW BOOKS BELOW THIS LINE--&gt;
{{Китобихуб/Асосҳои C++}}
 | 1 = &lt;!--INSERT NEW BOOKS BELOW THIS LINE--&gt;
&lt;!--INSERT NEW BOOKS ABOVE THIS LINE--&gt;
}}
 |-
 | colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:right;font-size:14pt;&quot; | &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[Wikibooks:Китобҳои барҷаста|Ҳамаи китобҳои барҷастаро нигаред!]] - [{{fullurl:Шаблон:Саҳифаи Аслӣ китобҳои барҷаста|action=edit}} вироиш] - &lt;!--[{{fullurl:Шаблон:Саҳифаи Аслӣ китобҳои барҷаста|action=purge}} purge] - --&gt;[[Wikibooks:Китобҳои барҷаста/Номзадҳо|овоз диҳед &gt;&gt;]] &lt;/span&gt;
|}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>25tte9r3wo8ffam1hjpk4ksxtq6jsrk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Tl</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1593</id>
    <revision>
      <id>1643</id>
      <parentid>1642</parentid>
      <timestamp>2007-07-11T13:01:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Protected &quot;[[Шаблон:Tl]]&quot; [edit=autoconfirmed:move=autoconfirmed]</comment>
      <origin>1643</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" sha1="80lbqkfkhzr9nppmeoqojdjlawpuktd" xml:space="preserve">&amp;#123;{[[Шаблон:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}</text>
      <sha1>80lbqkfkhzr9nppmeoqojdjlawpuktd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ навигатсия</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1594</id>
    <revision>
      <id>1659</id>
      <parentid>1648</parentid>
      <timestamp>2007-09-17T12:12:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>84.239.165.234</ip>
      </contributor>
      <comment>Gnome-globe.svg</comment>
      <origin>1659</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4208" sha1="fi1vbz22bluz3edfnv2jgffo37g75pi" xml:space="preserve">{| style=&quot;border:0px; border-spacing:0px; padding:0px; background:white; margin:0px;&quot;
 | colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#c6deff; border:1px solid #aab2ff; line-height:9px;&quot; | &amp;nbsp;
 |-
 | style=&quot;padding:0px; margin:0px&quot; |
{| style=&quot;border:1px solid gray; border-top:0px; margin:0px; padding:0px; font-size:95%;&quot;
 |- &lt;!-----------Search and Browse -----------------&gt;
 | {{Click|image=Nuvola apps xmag.png|width=40px|height=40px|link=Special:Search|Ҷустуҷӯ}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; | '''[[Special:Search|Ҷустуҷӯ]] and [[WB:CCO|Абзор]]'''
{{browsebar}}
 |-&lt;!----------- Илмҳои табиӣ ------------------&gt;
 | {{Click|image=Nuvola_apps_kalzium.png|width=40px|height=40px|link=Викикитобҳо:Бахши илмҳои табиӣ}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; | '''[[Викикитобҳои:Бахши илмҳои табиӣ]]'''
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Биология|Биология]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Муҳандисӣ|Муҳандисӣ]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Тиббӣ|Тандурустӣ]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Математикӣ|Математика]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Илмҳои табиӣ|Илмҳои табиӣ]]&amp;nbsp;&amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Физика|Физика]]
 |-&lt;!----------- Social Sciences ------------------&gt;
 | {{Click|image=Nuvola_apps_kdmconfig.png|width=40px|height=40px|link=Викикитобҳо:Бахши илмҳои ҷамъиятӣ}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; | '''[[Викикитобҳо:Бахши илмҳои ҷамъиятӣ|Бахши илмҳои ҷамъиятӣ]]'''

[[Wikibooks:Рафи китобҳои Тиҷорат ва Иқтисодиёт|Тиҷорат ва Иқтисодиёт]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Педагогӣ|Маориф]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Таърихӣ|Таърих]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Забонҳо|Забонҳо]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Илмҳои Ҷамъиятӣ|Илмҳои Ҷамъиятӣ]]
 |-&lt;!---------- Computing -------------------------&gt;
 | {{Click|image=Nuvola apps display.png|width=40px|height=40px|link=Wikibooks:Бахши компютерӣ}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; |'''[[Wikibooks:Бахши компютерӣ|Бахши компютерӣ]]'''
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Илми Компютерӣ|Илми Компютерӣ]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Барномаҳои компютерӣ|Барномаҳои компютерӣ]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Технологияи Информатсионӣ|Технологияи Информатисонӣ]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Забонҳои барноманависӣ|Забонҳои барноманависӣ]]
 |-&lt;!---------- Humanities and Arts ---------------&gt;
 |{{Click|image=Nuvola_apps_kcoloredit.png|width=40px|height=40px|link=Wikibooks:Бахши гуманитарӣ ва санъат}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; | '''[[Wikibooks:Бахши Гуманитарӣ ва Санъат|Бахши Гуманитарӣ ва Санъат]]'''
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Санъат|Санъат]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Варзиш ва бозиҳо|Варзиш ва бозиҳо]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Таърих|Таърих]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Рафи китобҳои Забон ва Адабиёт|Забон ва Адабиёт]]
 |-&lt;!---------- Гурӯҳҳои махсус --------------------&gt;
 |{{Click|image=Gnome-globe.svg|width=40px|height=40px|link=Викикитобҳо:Бахши китобҳои гурӯҳҳои махсус}}
 | style=&quot;text-align:center&quot; | '''[[Викикитобҳо:Бахши китобҳои гурӯҳҳои махсус|Гурӯҳҳои махсус]]'''
[[Cookbook]] &amp;ndash;
[[Wikibooks:Китобҳои барҷаста|Китобҳои хуб]] &amp;ndash;
[[Wikijunior]] &amp;ndash;
[[Wikistudy]] &amp;ndash;
[[Wikiprofessional]] &amp;ndash;
[[Wikilearn]]
 |}
 |}</text>
      <sha1>fi1vbz22bluz3edfnv2jgffo37g75pi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Browsebar</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1595</id>
    <revision>
      <id>1646</id>
      <timestamp>2007-07-11T14:28:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>195.140.128.203</ip>
      </contributor>
      <comment>New page: &lt;div style=&quot;font-variant:small-caps; text-align:center;&quot;&gt;'''[[WB:CCO|Абзор]]:''' [[WB:DEPT|Бахшҳо]] | [[:Гурӯҳ:Саҳифаи Аслӣ|Гурӯҳҳо]] | [[WB:АБВ|Аз ...</comment>
      <origin>1646</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="214" sha1="cj18rnfe5mveh6djl90vc0mc4vpyeoi" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;font-variant:small-caps; text-align:center;&quot;&gt;'''[[WB:CCO|Абзор]]:''' [[WB:DEPT|Бахшҳо]] | [[:Гурӯҳ:Саҳифаи Аслӣ|Гурӯҳҳо]] | [[WB:АБВ|Аз рӯи алифбо]]&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>cj18rnfe5mveh6djl90vc0mc4vpyeoi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:СаҳифаиАслӣЗабон</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1596</id>
    <revision>
      <id>1650</id>
      <parentid>1649</parentid>
      <timestamp>2007-07-11T15:13:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Protected &quot;[[Шаблон:СаҳифаиАслӣЗабон]]&quot; [edit=sysop:move=sysop]</comment>
      <origin>1650</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" sha1="g3ae52xhngufzybrqknri0cpo0wmyw8" xml:space="preserve">&lt;font size=3&gt;'''{{{1}}}'''&lt;/font&gt;&lt;br&gt;
''{{{2}}}''&lt;br&gt;
&lt;font size=1&gt;{{{3}}}&lt;/font&gt;</text>
      <sha1>g3ae52xhngufzybrqknri0cpo0wmyw8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Дигарлоиҳаҳо Бидуни Матн</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1597</id>
    <revision>
      <id>3632</id>
      <parentid>3573</parentid>
      <timestamp>2025-05-05T21:47:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ternera</username>
        <id>1870</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing image with .svg of superior quality. If there is an issue with this edit, please revert it and leave a message on my talk page.</comment>
      <origin>3632</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4729" sha1="nii69a1r1v681iefnfts3hi7q1od43l" xml:space="preserve">{| border=&quot;0&quot; width=&quot;100%&quot; align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;0&quot; class=&quot;plainlinks&quot;
|- 
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://meta.wikimedia.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikimedia-logo.svg|35px|Мета-Вики]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://meta.wikimedia.org Мета-Вики]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikipedia.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikipedia-logo.svg|35px|Википедиа]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wikipedia.org Википедиа]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 30px; height: 45px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://commons.wikimedia.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Commons-logo.svg|30px|Викимедиа Умумӣ]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://commons.wikimedia.org Умумӣ]'''
|-
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wiktionary.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wiktionary-logo-en.svg|35px|Викилуғат]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wiktionary.org Викилуғат]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikiquote.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikiquote-logo.svg|30px|Викиситатаҳо]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wikiquote.org Викиситатаҳо]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikisource.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikisource-logo.svg|30px|Викитека]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wikisource.org Викитека]'''
|-
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://species.wikimedia.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikispecies-logo.svg|30px|Викинамудҳо]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://species.wikimedia.org Викинамудҳо]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 25px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikinews.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikinews-logo.svg|35px|Викиахбор]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wikinews.org Викиахбор]'''
| align=&quot;right&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 35px; height: 35px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikiversity.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikiversity-logo.svg|35px|Викидонишгоҳ]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
| align=&quot;left&quot; | '''[http://wikiversity.org Викидонишгоҳ]'''
|-
| 
| 
| colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | &lt;div style=&quot;position: relative; width: 88px; height: 31px; overflow: hidden&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3&quot;&gt;[http://wikimediafoundation.org &amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;]&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2&quot;&gt;[[Image:Wikimedia-button-for-homepage.png|Викимедиа]]&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
|}</text>
      <sha1>nii69a1r1v681iefnfts3hi7q1od43l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Портали Викикитобҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1598</id>
    <revision>
      <id>1934</id>
      <parentid>1921</parentid>
      <timestamp>2010-04-15T22:35:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Svgalbertian</username>
        <id>292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6679" sha1="8zmw4hwp7q2v8jzvltq2adf4ui43l4m" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;text-align: center; vertical-align: middle; max-width: 100%; width: 42em; margin: 0 auto 0 auto; height: 28em; position: relative;&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; left: 50%; top: 60%; width: 0; height: 0;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;position: relative; left: -98px; top: -100px; width: 196px; height: 199px;&quot;&gt;
[[Image:Wikibooks-logo.svg|140px|Wikibooks]]
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0%; right: 55%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://en.wikibooks.org English]|Open-content textbooks|22,000+ modules}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 0%; left: 55%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://de.wikibooks.org Deutsch]|Inhaltsoffene Lehrbücher|7,000+ Seiten}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 20%; left: 6%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://fr.wikibooks.org Français]|Textes pédagogiques libres|3,000+ pages}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 20%; right: 6%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://es.wikibooks.org Español]|Libros de contenido libre|2,200+ páginas}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 40%; left: 0%; background: #ffffff;&quot;&gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://pt.wikibooks.org Português]|Livros didáticos gratuitos|2,900+ páginas}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 40%; right: 0%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://pl.wikibooks.org Polski]|Otwarte podręczniki|1,700+ stron}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 60%; left: 6%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://it.wikibooks.org Italiano]|Libri didattici gratis|1,800+ pagine}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 60%; right: 10%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://nl.wikibooks.org Nederlands]|Opencontentleerboeken|1,300+ modules}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 80%; right: 55%; background: #ffffff;&quot; &gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://hu.wikibooks.org Magyar]|Szabad elektronikus könyvtár|1,300+ lap}}
&lt;/div&gt;

&lt;div style=&quot;position: absolute; top: 80%; left: 55%; background: #ffffff;&quot;&gt;
{{СаҳифаиАслӣЗабон|[http://he.wikibooks.org עברית]
|ספרי לימוד ומדריכים חופשיים
|1,100+ עמודים}}
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;


----

&lt;!-- 1,000 and more modules --&gt;
&lt;div style=&quot;width:100%; overflow:hidden; margin-top:3em;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;width:1100%; position:relative; left:-500%; text-align:center; white-space:nowrap;&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;&amp;nbsp;'''1&amp;nbsp;000+'''&amp;nbsp;&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;margin-top:0.5em; background-color:transparent; text-align:center;&quot;&gt;
[[:de:|Deutsch]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[http://en.wikibooks.org English]&lt;/span&gt;&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:es:|Español]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:fr:|Français]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:it:|Italiano]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:he:|&amp;#1506;&amp;#1489;&amp;#1512;&amp;#1497;&amp;#1514;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:hu:|Magyar]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:nl:|Nederlands]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:pl:|Polski]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:pt:|Português]]
&lt;/div&gt;

&lt;!-- 100 and more entries --&gt;
&lt;div style=&quot;width:100%; overflow:hidden; margin-top:3em;&quot;&gt;
&lt;div style=&quot;width:1100%; position:relative; left:-500%; text-align:center; white-space:nowrap;&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;&amp;nbsp;'''100+'''&amp;nbsp;&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;[[Image:Bookshelf-40x20.svg|&lt;nowiki&gt;&lt;/nowiki&gt;]]&lt;!--
--&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;div style=&quot;text-align: justify; vertical-align: middle; max-width: 100%; width: 52em; margin: 0 auto 0 auto; position: relative;&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
[[:ar:|العربية]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:id:|Bahasa Indonesia]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:bg:|&amp;#1041;&amp;#1098;&amp;#1083;&amp;#1075;&amp;#1072;&amp;#1088;&amp;#1089;&amp;#1082;&amp;#1080;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ca:|Català]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:zh:|中文]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:cs:|&amp;#269;e&amp;#0353;tina]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:da:|Dansk]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ang:|Englisc]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:eo:|Esperanto]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:gl:|Galego]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ja:|&amp;#26085;&amp;#26412;&amp;#35486;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ko:|&amp;#54620;&amp;#44397;&amp;#50612;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:lt:|Lietuvių]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:mk:|Македонски]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:no:|Norsk]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ru:|&amp;#1088;&amp;#1091;&amp;#1089;&amp;#1089;&amp;#1082;&amp;#1080;&amp;#1081;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:sq:|Shqip]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:sk:|Slovenska]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:sr:|&amp;#1089;&amp;#1088;&amp;#1087;&amp;#1089;&amp;#1082;&amp;#1080;]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:fi:|Suomi]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:sv:|Svenska]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:ta:|தமிழ்]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:th:|ไทย]]&amp;nbsp;&amp;#8226;
[[:tr:|Türkçe]]
&lt;/div&gt;


&lt;!-- Links to complete lists of Wikibooks in all languages --&gt;
&lt;div style=&quot;text-align:center; margin:0 2em;&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size: 130%&quot;&gt;'''[[Special:SiteMatrix|Ҳамаи лоиҳахои Викимедиа бо ҳамаи забонҳо]]'''&amp;nbsp;&amp;#8226;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Викикитобҳо бо забонҳои гуногун аз рӯи ҳаҷм]]'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Otres&amp;nbsp;llíngues]]'''&amp;nbsp;&amp;#8226;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Weitere&amp;nbsp;Sprachen]]'''&amp;nbsp;&amp;#8226;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Aliaj&amp;nbsp;lingvoj]]'''&amp;nbsp;&amp;#8226;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Kompletna&amp;nbsp;lista&amp;nbsp;języków]]'''&amp;nbsp;&amp;#8226;
'''[[m:List of Wikibooks#List of Wikibooks|Ngôn&amp;nbsp;ngữ&amp;nbsp;khác]]'''
&lt;/div&gt;


----


{{Дигарлоиҳаҳо Бидуни Матн}}
[[sr:Викикњиге]]
[[nl:Wikibooks-portaal]]</text>
      <sha1>8zmw4hwp7q2v8jzvltq2adf4ui43l4m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Meta</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1599</id>
    <revision>
      <id>1655</id>
      <parentid>1654</parentid>
      <timestamp>2007-07-11T15:56:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1655</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="508" sha1="qujl1auhc8g418u4thlrqz1cpjq32ar" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;infobox sisterproject&quot;&gt;[[Image:Metawiki.png|left|50px| ]]
&lt;div style=&quot;margin-left: 60px;&quot;&gt;[[w:Википедиа:Мета|Мета]] саҳифа дар бораи ин дорад:
&lt;div style=&quot;margin-left: 10px;&quot;&gt;'''''[[meta:{{{1|Special:Search/{{PAGENAME}}}}}|{{{2|{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}}]]'''''&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои пайвандии Интервики]]
[[ca:Template:Meta]]
[[es:Template:Meta]]
[[pt:Template:Meta]]
[[sq:Template:Meta]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qujl1auhc8g418u4thlrqz1cpjq32ar</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитоб:Хуш омадед, навкорон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1600</id>
    <revision>
      <id>3486</id>
      <parentid>1656</parentid>
      <timestamp>2022-06-07T18:19:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳо:Хуш омадед, навкорбарон]] to [[Викикитоб:Хуш омадед, навкорон]]</comment>
      <origin>1656</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1335" sha1="kqogitv1p2pk47f3bk7i5vesnqham7n" xml:space="preserve">{{Meta}}

'''[[Викикитобҳо:Дар бораи|Викикитобҳо]]''' лоиҳаи [[W:Wikimedia|Викимедиа]] мебошад, ки дар он якҷоя  '''китобҳо''' ба мавзӯҳои гуногун навишта мешаванд. [[WB:GFDL|Литсенизияи GNU Free Documentation License]] интихоби Викикитобҳо буда барои абадан озода паҳн кардани викикитобҳо ичозат медиҳд. Нигаред [[Викикитобҳо:Ҳуқуқи муаллиф]].

[[Викикитобҳо:Саволу ҷавоб]] | [[Викикитобҳо:Роҳнамо]]

== Ҷустуҷӯи китоб ==

{{browsebar}}

== Маълумоти умумӣ, роҳнамо ва кӯмак ==


== Ҳиссагузорӣ ба Викикитобҳо ==

== Саволҳо ва Аҳли Викикитобҳо ==
 

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо|Хуш омадед, навкорбарон]]
[[Гурӯҳ:Роҳнамо]]

[[cy:Wicillyfrau:Croeso, newydd-ddyfodiaid]]
[[da:Wikibooks:Velkommen nybegynder]]
[[de:Wikibooks:Willkommen]]
[[es:Wikilibros:Bienvenida]]
[[fr:Wikilivres:Bienvenue]]
[[nl:Wikibooks:Welkom]]
[[pl:Wikibooks:Witamy nowicjuszy]]
[[ru:Wikibooks:О Викиучебнике]]
[[vi:Wikibooks:Chào mừng người mới đến]]</text>
      <sha1>kqogitv1p2pk47f3bk7i5vesnqham7n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Асосҳои C++/Оғози кор дар С++</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1601</id>
    <revision>
      <id>3206</id>
      <parentid>1657</parentid>
      <timestamp>2017-07-16T20:00:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>217.8.46.117</ip>
      </contributor>
      <comment>code format</comment>
      <origin>3206</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4774" sha1="fk6rn2ndj6acj89d75fn3anqnz3g7u0" xml:space="preserve">{{С++}}
С++ худ яке аз намудхои ачоиби забонхои программиронист. Худи компилятор одатан микдори ками калимахои махсусро (keywords) коркард карда метавонад. Ин микдор хатто барои вазифахои хоричкунию дохилкуни кофи нест. Хамаи функсияхо дар файлхои махсус, ба ном файлхои сарлавхави (header files), чойгиранд. Биёед коди як программаи содда, лекин вокеиро тахлил мекунем:&lt;syntaxhighlight lang=&quot;cpp&quot; line=&quot;1&quot;&gt;
//namuna01.cpp
include &lt;iostream.h&gt;
int main(){
    cout&lt;&lt;&quot;Salom! In programmai avvalini man.&quot;;
    return 0;
}
&lt;/syntaxhighlight&gt;Чузъхои ин программаро дида мебароем. Кисми #include ин фармони препросессор, ки ба компилятор дар бораи ба программаи мо хамрох кардани код аз файли сарлавхавии iostream.h накл мекунад. Махз бо хамрох кардани файлхои сарлавхави шумо имконияти истифодаи бисёр функсияхои гуногунро пайдо мекунед. Масалан, барои он ки компилятор функсияи cout-ро шиносад ва ичро кунад, iostream.h зарур аст.

Дигар сатри мухим ин int main() мебошад. Ин сатр ба компилятор мефахмонад, ки дар программа функсияи main() мавчуд аст ва он функсия адади бутунро бозмегардонад (int, integer - бутун). Кафсхои кунчи { ва } нишонаи ибтидо ва интихои тани функсияхо ва ё ягон кисми томи код мебошанд. Агар шумо аз забони Pascal хабар дошта бошед, { ва } ба Begin ва End монанданд.

Сатри минбаъдаи код шояд, ки ачиб намояд. Агар шумо дар ягон забони дигар программа навишта бошед, шумо мумкин интизори ягон шакли print барои инъикоси матн бошед. Дар С++ бошад функсияи cout барои инъикоси матн истифода бурда мешавад. Ин функсия рамзхои &lt; ва &lt;-ро истифода мебарад, ки &lt;&lt; хамчун оператори замима маълум аст. Нохунакхо (&quot;) ба компилятор накл мекунанд, ки шумо сатри байни онхо вокеъ бударо &quot;чи хеле ки хаст&quot; чоп карданиед. Рамзи ; дар охири хар як истифодаи функсия навишта мешавад. Рамзи ; дар охири хар як эълони тагйиребандахо низ навишта мешавад.

Сатри пеш аз охирони код фармон медихад, функсияи main() кори худро ба итмом расонад ва адади бутуни 0-ро бозгардонад. Ин кимат ба мухити оператсиони рохи карда мешавад.

Шумо бояд программахои дар ин дастур овардашударо ба воситаи ягон компилятор дар амал санчида бинед, тахлил намоед ва кисмхои гунонуни онхоро тагйир дода тачрибахо гузаронед. Барои ин, бояд, ки андаке хусусиятхои компилятори худро низ омузед. Одатан файлхои коди С++ кисми изофагии .cpp доранд.

Барои он ки матни минбаъда дар сатри дигари экран чоп шавад, аз калимаи махсуси endl истифода мебаранд:&lt;syntaxhighlight lang=&quot;cpp&quot; line=&quot;1&quot;&gt;
//namuna02.cpp
include &lt;iostream.h&gt;
int main() {
    cout&lt;&lt;&quot;Salom! In programmai duyumini man.&quot;&lt;&lt;endl;
    cout&lt;&lt;&quot;C++ behtarin zabon.&quot;;
    return 0;
}
&lt;/syntaxhighlight&gt;
== САВОЛХО БАРОИ МУСТАХКАМКУНИ ==
#Компилятор чист?
#Файли iostream.h барои чи лозим аст?
#Аломатхои нохунак (“ ”) барои чи даркор?
#Барои ба сатри дигар гузаштан кадом калимаи махсус кор фармуда мешавад?

[[Гурӯҳ:Забони барноманависии C++]]</text>
      <sha1>fk6rn2ndj6acj89d75fn3anqnz3g7u0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Nospam</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1605</id>
    <revision>
      <id>1664</id>
      <parentid>1663</parentid>
      <timestamp>2007-10-18T20:23:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drini</username>
        <id>16</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Protected &quot;[[Wikibooks:Nospam]]&quot; [edit=sysop:move=sysop] [cascading]</comment>
      <origin>1664</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3698" sha1="7j8uvte71fbu45pnlm79nbddvk9z504" xml:space="preserve">== Pages locked from recreation ==

: [en] '''Administrators:''' add a new line here to stop pages being created
: [es] '''Administradores:''' añadan una nueva línea para evitar que una página vuelva a ser creada
: [nl] '''Beheerders:''' voeg hier een nieuwe regel toe om het aanmaken van pagina's te voorkomen
: [it] '''Amministratori:''' aggiungete una riga qui per impedire la creazione di altre pagine
: [de] '''Administratoren:''' hier eine neue Zeile hinzufügen, um das Neueinstellen einer Seite zu verhindern

* {{:*}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/index.php}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/w/index.php}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki Talk:Ipb cant unblock/w/w/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/wiki/MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/wiki/MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/w/w/index.php}}

* {{:Talk:Main Page/}}
* {{:Talk:Main Page/index.php}}
* {{:Talk:Main Page/w/index.php}}
* {{:Talk:Main Page/w/w/index.php}}
* {{:Talk:Main Page/w/w/w/index.php}}
* {{:Talk:Main Page/w/w/w/w/index.php}}

* {{:Main Page/index.php}}
* {{:Main Page/w/index.php}}
* {{:Main Page/w/w/index.php}}
* {{:Main Page/w/w/w/index.php}}
* {{:Main Page/w/w/w/w/index.php}}

* {{:Talk:Main Page/w/index.php?title=Main Page/w/index.php}}

* {{:index.php}}
* {{:W/index.php}}
* {{:W/w/index.php}}
* {{:W/w/w/index.php}}
* {{:W/w/w/w/index.php}}
* {{:W/w/w/w/w/w/index.php}}
&lt;!-- wiktionaries are case sensitive, but it won't hurt on other wikis, so again: --&gt;
* {{:w/index.php}}
* {{:w/w/index.php}}
* {{:w/w/w/index.php}}
* {{:w/w/w/w/index.php}}
* {{:w/w/w/w/w/w/index.php}}

* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/w/w/w/index.php}}

* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/w/w/w/index.php}}

* {{:MediaWiki talk:Ipb already blocked/wiki/MediaWiki talk:Ipb already blocked/w/w/index.php}}

* {{:Talk:index.php}}
* {{:Talk:w/index.php}}
* {{:Talk:w/w/index.php}}
* {{:Talk:w/w/w/index.php}}
* {{:Talk:w/w/w/w/index.php}}

* {{:Talk:W/index.php}}
* {{:Talk:W/w/index.php}}
* {{:Talk:W/w/w/index.php}}
* {{:Talk:W/w/w/w/index.php}}

* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/wiki/MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/wiki/MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/wiki/MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/w/index.php}}
* {{:MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/wiki/MediaWiki talk:Ipb expiry invalid/w/w/w/w/index.php}}


====Spambot stuff ====
* {{:Can not be against traditional law}}
* {{:divergent money}}
* {{:divergent money and power}}
* {{:divergent moneyaction}}
* {{:eu american japon language friendship}}
* {{:english usa divergent friendship}}
* {{:get europe and usa science kind}}
* {{:Get power and money divergent}}
* {{:get science kind}}
* {{:survival of all human up to divergent}}</text>
      <sha1>7j8uvte71fbu45pnlm79nbddvk9z504</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Дарси 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1607</id>
    <revision>
      <id>3616</id>
      <parentid>3536</parentid>
      <timestamp>2025-01-22T14:56:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>62.89.208.142</ip>
      </contributor>
      <comment>What is your name</comment>
      <origin>3616</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="617" sha1="7x5qywuacgtfki0rf48i386hpum91em" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 1. Шиносои бо алифбои забони англисӣ

== Мақсад дарси синфи 1 ==
Бо алифбо забони англисӣ шинос шуда, бо садонокҳо ва ҳамсадоҳо бо наздик шинос мешавад.
бале.

== Гуфтугӯ ==

Hello! How are you? - Салом, аҳволи шумо чи хел?
Hi! Good, not bad. And you? - Салом, хубам, бад не. Шумо чӣ?

== Навиштан ==
I am very good? ман холо хуб

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]Хуб</text>
      <sha1>7x5qywuacgtfki0rf48i386hpum91em</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чинӣ/Дар бораи чинӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1609</id>
    <revision>
      <id>3528</id>
      <parentid>3515</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T00:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3528</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2286" sha1="9noy04j8zrsjh83rcyl5heh3wjp8kut" xml:space="preserve">=About Chinese=

{| align=&quot;right&quot;
|-
| &lt;center&gt;[[Image:Flag of the People's Republic of China.svg|100px|Парчами ҶХЧ]]&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;[[Image:Flag of the Republic of China.svg|100px|Парчами Ҷумҳурии Чин]]&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;[[Image:Flag of Singapore.svg|100px|Парчами Сингапур]]&lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;中华人民共和国 (中国)&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;中華民國 (臺灣)&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;新加坡共和国 (新加坡)&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|-
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;''Ҷумҳурии Халқии Чин&lt;br&gt;(Чин)''&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;''Ҷумҳурии Чин&lt;br&gt;(Тайван)''&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
| &lt;center&gt;&lt;small&gt;''Ҷумҳурии Сингапур&lt;br&gt;(Сингапур)''&lt;/small&gt;&lt;/center&gt;
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=3 | [[Image:Map-Chinese World.png|frameless|upright=1.5]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=3 | Таъсири маданияти Чинӣ
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=3 | [[file:Idioma mandarín.png|frameless|center]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=3 | 
|}

'''Забони чинӣ''' (汉语/漢語, 华语/華語 ё 中文) аъзои оилаи забонҳои Сино-Тибетӣ мебошад. Қариб аз як-панҷи чаҳон бо забони чинӣ монанди забони модариаашон ҳарф мезананд.

Лаҳчаҳои гуногуни дохили дар забони чинӣ бисёр аст, ва забонҳои гуфтугӯии чини ба монанди Мандарин (Путонгхуа), Шонхаи (Ву) ва Кантонезӣa. Ба ин нигоҳ накарда, лаҳҷаи стандартии забони чинӣ вуҷуд дорад, ки онро Мандарин меноманд ва он лаҳҷаи Пекин ба ҳисоб меравад. Мандарини Стандартӣ забони расмии Ҷумҳурии Халқии Чин ва Тайван ба ҳисоб меравад, як аз чаҳор забонҳои расмии Сингапур, ва яке аз шаш забонҳои Созмони Миллали Муттаҳид. 

[[Гурӯҳ:Чинӣ]]

[[it:Cinese/Introduzione]]
[[pl:Chiński/O języku chińskim]]
[[tr:Mandarin/İçindekiler/Mandarin hakkında]]</text>
      <sha1>9noy04j8zrsjh83rcyl5heh3wjp8kut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1617</id>
    <revision>
      <id>2629</id>
      <parentid>2628</parentid>
      <timestamp>2015-09-04T10:46:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shaka1995</username>
        <id>1068</id>
      </contributor>
      <origin>2629</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="595" sha1="1vgfh3e8j2mwrqtn9khbyx7jcks9d6q" xml:space="preserve">&lt;center&gt;&lt;h2&gt;Хуш омадед ба банди интернетии эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ&lt;/h2&gt;
&lt;center&gt;
:Ин чаҳонро нигар бо чашми хирад,
:Не бад-он чашм, к-андар ӯ нигарӣ.
:Ҳамчу дарёст в-аз накӯкорӣ,
:Киштие соз, то бад-он гузарӣ.
&lt;/center&gt;
&lt;/center&gt;
==[[Эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ/Мундариҷа|Мундариҷа]]==

[[Гурӯҳ:Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ|Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]
[[Гурӯҳ:Адабиёт]]</text>
      <sha1>1vgfh3e8j2mwrqtn9khbyx7jcks9d6q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ/Мундариҷа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1618</id>
    <revision>
      <id>2307</id>
      <parentid>1741</parentid>
      <timestamp>2012-07-21T09:52:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>11</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>The file [[:Image:Rudaki-Panjakent.jpg]] has been removed, as it has been deleted by [[:commons:User:Fastily]]: ''Per [[commons:Commons:Deletion requests/File:Rudaki-Panjakent.jpg]]''. ''[[m:User:CommonsDelinker|Translate me!]]''</comment>
      <origin>2307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="595" sha1="p5niio286nr2gsya7bxgo73i3booxz7" xml:space="preserve">

== Сараввал ==
# [[../Шиносоӣ|Шиносоӣ бо ин китоб]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
# [[../Ҷамъоварон/]] {{марҳила кӯтоҳ|00%}}

== Устод Рӯдакӣ ==
# [[/Зиндагиномаи Одамушуаро|Зиндагиномаи Одамушуаро]]{{марҳила кӯтоҳ|75%}}

== Эҷодиёт ==
# [[/Пешгуфтор/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}
# [[../Рубоиёт/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}} 
# [[../Шеърҳо/]]{{марҳила кӯтоҳ|00%}}


[[Гурӯҳ:Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>p5niio286nr2gsya7bxgo73i3booxz7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ/Мундариҷа/Зиндагиномаи Одамушуаро</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1619</id>
    <revision>
      <id>3594</id>
      <parentid>2709</parentid>
      <timestamp>2024-09-18T07:04:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>185.121.0.249</ip>
      </contributor>
      <origin>3594</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8126" sha1="o0dqsiqmquaptns4ns7v5eq3noqxhq4" xml:space="preserve">'''Абуабдуллои Рӯдакӣ''' - ассосгузори адабиёти классикии тоҷику-форс, шоири форсу-тоҷик. [[22 сентябр]]и соли [[857]] дар деҳаи [[Панҷрӯд]]и (ҳозира ноҳияи [[Панҷакент]]и [[вилояти Суғд]]) ба дунё омадааст. Ашъори зиёдеро навиштааст, вале то мо ҳамагӣ тақрибан 1000 байт омада расидааст. 
Рӯдакӣ соли [[941]] вафот кардааст.


Таърихи ҳазору сад солаи [[адабиёти тоҷик]] бо номи бунёдгузори он устод Рӯдакӣ сахт вобаста аст. Рӯдакиро муосиронаш ва суханварони баъдинааш бо унвонҳои ифтихорӣ: Қофиласорои назми форсӣ, Соҳибқирони шоирон, Султони шоирон, Мақаддумушуаро, Одамушуаро ва ҳамсони инҳо ёд мекунанд. Асосгузор ва сардафтари адабиёт аслан маънои онро надорад ки пеш аз дигарон асар эҷод карда бошад. 

Устод Рӯдакӣ бо хизматҳои бузургаш ба ин мақоми таърихӣ расидааст. Рӯдакӣ дар таърихи халқи тоҷик аввалин суханваре аст, ки таҷрибаҳо ва муваффақиятҳои гузаштаи худро дар соҳаи адабиёти тоҷик ҷамъбаст кардааст

== Рӯдакӣ ва Сомониён ==
Ҳунару дастовардҳои устод Рӯдаки ба гӯши  [[Сомониён]] [[Наср II Сомонӣ|Наср II ибн Аҳмад]], ки сарвари [[Хуросон]] буд мерасад, ва вай устодро ба дарбораш даъват мекунад. Рӯдаки дӯсти  ҳаррӯзаи Наср II мешавад ва боиси ҳурмату эҳтиром мегардад. Устодро асосгузори ''[[Девон|девон]]'', ки як намуди маҷмӯаи шеър аз рӯи тартиби алифбо мебошад, ном мегирад.

Рӯдакиро даставвал ба дарбори Насри 1 Сомонӣ, ки солҳои [[864]]-[[892]] ҳокими [[Самарқанд]] буд, мекашад. Ӯ ҳамчунин дар манзилҳои деҳқонон, яъне заминдорони давлатманд ва мулкдор ба сарояндагӣ, навозандагӣ ва шоирӣ машғул мешавад. Рӯдакӣ бо ташаббуси Абулфалзи Балъамӣ, ки аз соли 892 то соли 938 вазир буд, ба Бухоро бо пойтахти Сомониён даъват шуд. Рӯдакӣ дар он замоне, ки авҷи болоравии худшиносии халқи тоҷик буд, даъвати Балъамиро ба ҷон пазируфт. Иштироки Рӯдакӣ дар ин ҳаракат айни муддао буд. Ӯ бо дарбори Исмоили Сомонӣ (892-907) ва Аҳмад ибни Исмоил ( 907-914 ) беалоқа набудааст. Рӯдакӣ дар дарбори Наср ибни Аҳмади Сомонӣ, яъне Насри 2 (914-993) ба мартабаи азим соҳиб мешавад. 

Бинобар хамин худи Рӯдакӣ мегӯяд:                                                       
:Киро бузургию неъмат зи ину он будӣ,
:Варо бузургию неъмат зи Оли Сомон буд.

Насри 1-и Сомонӣ дӯстдор ва ташвиқкунандаи адабиёти дарӣ буд. Худаш ҳам шеър мегуфт. Насри 2 Рӯдакиро надим, яъне аз наздикони худ мегардонд. Рӯдакӣ бо ӯ дар бисёр сафарҳояш ҳамроҳӣ карда, Нишопур, Марв, Сарахсу Ҳирот ва бисёр шаҳрҳои дигарро дидааст. Нуфузи Рӯдакӣ дар дарбор ниҳоят бузург буд. Наср ибни Аҳмад ва сарлашкарону ҳокимони қаламрави ӯ ба шоир барои қасидаву достонҳояш мукофотҳои калон медоданд.

Рӯдакӣ тарбиятгар ва пешвои тамоми адибони замонаш буд. Шаҳиди Балхӣ, Муродӣ ва Фароловӣ аз ин қабил буданд.
Далелҳои зиёди таърихиӣ аз таъсири фавқулоддаи ашъори Рӯдакӣ шаҳодат медиҳад. Боре Наср ибни Аҳмад ба Ҳирот сафар кард. Ба сабаби хушии обу ҳаво ва зебоии табиати ӯ чор сол он ҷо монда, пойтахти худ шаҳри Бухороро гуё аз ёд баровард. Вазирону сарлашкарони ӯ, ки муштоқи ёру диёр ва пазмони аёлу фарзандон буданд, майли Бухоро доштанд. Азбаски замони осоишта буд, амир аз фароғат даст намекашид. Онҳо аз устод Рӯдакӣ мадад ҷустанд, ки чорагарӣ кунад. Рӯдакӣ ба доди онҳо расид. Вай дар васфи Бухоро қасидае навишта, бо самимият, ташбеҳу муболиға шеъри гӯшнавозе эҷод кард.
          
:Бӯи Ҷӯи Мӯлиён ояд ҳаме, 
:Ёди ёри меҳрубон ояд ҳаме.
:Реги Омуву дурушти роҳи ӯ,
:Зери поям парниён ояд ҳаме.
:Оби Ҷайҳун бо ҳама паҳноварӣ
:Хинги моро то миён ояд ҳаме.
:Э, Бухоро, шод бошу дер зӣ,
:Мир наздат  шодмон ояд ҳаме.
:Мир моҳ асту Бухоро осмон,
:Моҳ сӯи осмон ояд ҳаме.
:Мир сарв асту Бухоро бӯстон,
:Сарв сӯи бӯстон ояд ҳаме.
:Офарину мадҳ суд ояд ҳаме,
:Гар ба ганҷ андар зиён ояд ҳаме.

Рӯдакӣ низ бо ғуломон ва амволи зиёди худ, ки аз чаҳорсад шутур ва дусад ғулом иборат буд, ба [[Бухоро]] баргашт.

== Намунае аз осори Рӯдакӣ ==

:Гар бар сари нафси худ амирӣ, мардӣ,
:Бар кӯру кар ар нукта нагирӣ, мардӣ.
:Мардӣ набувад фитодаро пой задан,
:Гар дасти фитодае бигирӣ мардӣ.
                        
:Дило, то кай ҳаме ҷӯӣ манеро,
:Чӣ дорӣ дӯст ҳарза душманеро?
:Чаро ҷӯӣ вафо аз бевафое?
:Чӣ кӯбӣ беҳуда сард оҳанеро?

:Аё савсан баногӯше, ки дорӣ
:Ба рашки хештан ҳар савсанеро.
:Яке з-ин барзанӣ нороҳ баршав,
:Ки бар оташ нишонӣ барзанеро.
                         
:Дили ман арзане, ишқи ту кӯҳе,
:Чӣ соӣ зери кӯҳе арзанеро?
:Бубахшо, эй писар, бар ман бубахшо,
:Макуш дар ишқ хира чун манеро.
:Биё, инак нигаҳ кун Рӯдакиро,
:Агар беҷон равон хоҳӣ танеро

:Чун теғ ба даст орӣ мардум натавон кушт 
:Наздики Худованд бадӣ нест фаромушт 
:Исо ба рахе дид яке мурда фитода
:Ҳайрон шуду бигрифт ба дандон сариангушт 

[[Category:Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]</text>
      <sha1>o0dqsiqmquaptns4ns7v5eq3noqxhq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Хуш омадед</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1621</id>
    <revision>
      <id>2821</id>
      <parentid>1684</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T08:04:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2821</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1180" sha1="hg77x7szvl8hc5lbeam2bupkvytp9ts" xml:space="preserve">
&lt;!-- Template:Хуш омадед --&gt;
[[Image:Heckert GNU white.svg|right|thumb|]] 
'''Хуш омадед ба Викикитобҳои Тоҷикӣ!'''
Акнун Шумо метавонед на фақат китобҳоро дар Викикитобҳо хонед, боз Шумо метавонед китобҳоро вироиш кунед ва ё китоби худро ба Викикитобҳо ирсол кунед. Барои дар Викикитобҳо чӣ тавр китоб навиштан аз [[Викикитобҳо:Барои_навкорон|ин ҷо]] дидан кунед.

Шумо метавонед бо литсензияи GFDL дар [http://69.246.228.115/tajikngo/www/CBT/TAJIKTEXTBOOKS/license.html инҷо] шинос шавед. Агар клавиатураи стандартии тоҷикӣ надошта бошед, нармафзори (барномаи) тоҷикиро барои Windows ройгон метавонед аз [http://connect.tj/forum/setup_tj.rar ин сайт] дастрас кунед.

* [[Викикитобҳо:Роҳнамои намуд]]

Бо эҳтиром,

Викикитобҳои Тоҷикӣ</text>
      <sha1>hg77x7szvl8hc5lbeam2bupkvytp9ts</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Роҳнамо:Дар бораи</title>
    <ns>12</ns>
    <id>1623</id>
    <revision>
      <id>1687</id>
      <timestamp>2008-02-20T08:01:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: Викикитобҳои ин маҷмӯаи китобҳои [[w:озод|озод]] мебошад, ки ҳар як шахс ба монанди &quot;шумо&quot; метавона...</comment>
      <origin>1687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="926" sha1="p9amkacorm4h5d1wx1zdzfaisobw0gv" xml:space="preserve">Викикитобҳои ин маҷмӯаи китобҳои [[w:озод|озод]] мебошад, ки ҳар як шахс ба монанди &quot;шумо&quot; метавонадро онро озодона бо пахш намудани тугмаи &quot;вирои&quot; вироиш кунад. Ҳиссагузорон ҳуқуқи ҳиссагузории худро нигоҳ медоранд, дар ҳолате ки таҳти [[Иҷозатномаи Озоди GNU]] нусхаҳои китобҳо метаваонад озодона нусхабардорӣ ва ё паҳн карда шаванд. Барои иттилооти бештар нигаред ба [[Wikibooks:Copyrights]].

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо|Дар бораи]]

[[de:Wikibooks:Über Wikibooks]]
[[es:Wikilibros:Acerca de]]
[[fr:Wikilivres:Wikilivres]]
[[it:Wikibooks:About]]
[[ka:ვიკიწიგნები:შესახებ]]</text>
      <sha1>p9amkacorm4h5d1wx1zdzfaisobw0gv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Иҷозатномаи Озоди GNU</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1624</id>
    <revision>
      <id>1689</id>
      <parentid>1688</parentid>
      <timestamp>2008-02-20T09:43:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36138" sha1="3xusktzj5b3m12ryw9cpjoxh6p52t7g" xml:space="preserve">'''Литсензияи Ҳуҷҷатҳои Озод - GNU'''

&lt;code&gt;
 Тафсири 1.2, Ноябри 2002&lt;br/&gt;
 Ҳуқуқи муаллифӣ (С) 2000, 2001, 2002 Free Software Foundation, Inc.&lt;br/&gt;
 59 Temple place, Suite 330, Boston, MA 02111 - 1307 USA&lt;br/&gt;
 Ба ҳар як кас иҷозат дода мешавад, ки нусхаҳои ин ҳуҷҷати&lt;br/&gt;
 Литсензияро чоп кунанд ва тақсим кунанд, лекин иҷозат дода намешавад, ки иваз карда шаванд.&lt;br/&gt;
&lt;/code&gt;

{{{1|==}}}0. МУҚАДДИМА{{{1|==}}} 

Мақсади ин Литсензия, озод гардонидани матн ё ин ки ҳуҷҷати дигар мебошад: ба ҳар як кас кафолат медиҳад, ки ин ҳуҷҷатро бо тағйирот ё бе тағйирот, тиҷоратӣ ё ғайритиҷоратӣ, озодона ва самарабахш чоп кунад ва аз сари нав паҳн кунад. Дуюм. Ин Литсензия ба муаллиф ва нашркунандааш ҳуқуқи гирифтани қарзро барои кораш медиҳад ва барои тағйиротҳое, ки аз тарафи дигарон ворид мешавад, ворид намекунад. Ин Литсензия як намуди &quot;copyleft&quot; мебошад, ки маънои озод будани корҳои ҳосилшудаи ҳуҷҷатро дорост. Ин Литсензияи Умумии Асосии GNU-ро, ки Литсензияи ҳуқуқи нусхабардории таъминоти барномавии озод мебошад, пурра мекунад. Мо ин Литсензияро бо мақсади истифода бурданаш бо таъминоти барномавии озод эҷод кардаем. Барои он ки таъминоти барномавии озод, ҳуҷҷатҳои озодро эҳтиёҷ дорад: барномаи озод бояд бо маълумотномаҳое дода шавад, ки озодии ба озодии таъминоти барномавӣ монандро таъмин кунад. Лекин ин Литсензия барои маълумотҳномаҳои таъминоти барномавӣ маҳдуд карда нашудааст. Он барои ҳар як кори матнӣ, новобаста аз мавзӯаш истифода бурда мешавад, ё ки ҳамчун китоби нашршуда нашр карда мешавад. Мо ин Литсензияро барои корҳое, ки мақсадашон таълим ё маълумот додан мебошад, тавсия мекунем.


{{{1|==}}}1. ИСТИФОДА ВА МУАЙЯНКУНӢ{{{1|==}}}

Ин Литсензия бо ҳар як маълумотнома ё кори дигар истифода бурда мешавад ва эзоҳеро дарбар мегирад, ки дорандаи ҳуқуқи муаллифӣ ҷой кардааст, ва дар он гуфта мешавад, ки корҳо метавонанд аз рӯи шартҳои ин Литсензия паҳн карда шаванд. Ин гуна эзоҳ Литсензияи озоди дар тамоми ҷаҳон паҳншударо пешкаш мекунад, ки давомнокиаш барои истифода бурдани кор аз рӯи шартҳои дар инҷо нишондодашуда, маҳдуд нашудааст. &quot;Ҳуҷҷат&quot; - ҳуҷҷати дар поёнбуда ба ҳар як чунин маълумотнома ё кор такъя мекунад. Ҳар як аъзои ҷамъият ин соҳиби Литсензия мебошад ва ба &quot;Шумо&quot; ҳам тааллуқ дорад. Агар шумо корро аз рӯи талаботи қонуни ҳуқуқи муаллифӣ чоп кунед, тағйир диҳед ё ин ки паҳн кунед, дар ин маврид Шумо Литсензияро қабул мекунед. &quot;Тафсири тағйирдодашуда&quot;-и ҳуҷҷат маънои ҳаргуна коре мебошад, ки ҳуҷҷат ё қисмаш, ё айнан чопшуда, бо тағйиротҳо ва/ё ба ягон забони дигар чопшударо дарбар мегирад. &quot;Қисми дуввум&quot; гузориш ёки қисми мавзӯи ибтидоии ҳуҷҷат, ки ғайри истисно бо муаллифҳо ё нашркунандаҳои ҳуҷҷат ба ҳамаи мавзӯҳои ҳуҷҷат (ё мавзӯъҳои ба ҳам наздик) сару кор дорад ва ягон чизеро, ки оиди ҳамаи ин мавзӯъ аст, бояд дарбар нагирад. (Яъне, агар ҳуҷҷат дар қисми китоби математика бошад, қисми Дуввум метавонад ягон чизро дар бораи математика нафаҳмонад). Ин муносибат метавонад мавзӯъи алоқаи таърихӣ бо ин фан ё бо мавзӯъҳои ба ҳам наздик бошад ё муносибати ҳолатҳои ҳуқуқи тиҷоратӣ, философӣ, этикӣ ва сиёсие, ки ба онҳо вобастаанд, бошанд.

&quot;Қисмҳои ғайривариантӣ&quot; қисмҳои дуввуми муайяне мебошанд, ки сарлавҳаҳояшон муайян шудаанд ва дар эзоҳ гуфта мешавад, ки ҳуҷҷат аз рӯи Литсензия бароварда мешавад. Агар қисм, муайянкунии дуввуми болоро муносиб набошад, дар ин маврид ба он иҷозат дода намешавад, ки ҳамчун ғайривариант таъин гардад. Ҳуҷҷат метавонад қисмҳои ғайривариантии нулро дарбар мегирад. Агар ҳуҷҷат ягон хел Қисмҳои ғайривариантиро ташхис накунад, набошад дар онҷо ҳеҷ чиз нест. &quot;The Cover Text&quot; - ин ҷузъҳои кӯтоҳи матн мебошанд, ки дар эзоҳе, ки баровардани ҳуҷҷатро аз рӯи Литсензия нишон медиҳад, Front Сover Тext ё Back Сover Тext номбар карда мешаванд. Front Сover Тext метавонад ҳамагӣ аз панҷ калима ва Back Сover Тext метавонад аз 25 калима иборат бошанд.

&quot;Transparent&quot; нусхаи ҳуҷҷат маънои нусхаи дастгоҳи хонандаро дошта дар шакли формат, ки таснифоташ барои умум дастрас аст, дода мешавад, ки барои аз сари нав дида баромадани ҳуҷҷат мустақиман бо муҳаррирҳои умумии матн ё барномаҳои умумии расмкашӣ ва баъзе муҳаррири расмкашии умуман дастрас, барои ворид кардани форматҳо ба матн ё барои тарҷумаи худкори форматҳои гуногун ва ворид кардани матни форматнок муносиб аст. Нусхаи эҷодшудаи дар файли шаффоф, ки ишорааш ё набудани ишорааш

Тасвири формат агар барои миқдори калони матн истифода бурда шавад, дар ин маврид нусхаи равшан нест. Нусхае, ки &quot;Transparent&quot; набошад, вай &quot;Opaque&quot;(норавшан) номида мешавад. Намунаҳои форматҳои муносиб барои нусхаҳои &quot;Transparent&quot; ASCII-и одди ғайри ишораро дарбар мегирад. Формати воридшавандаи Texinfo, формати воридшавандаи LaTeX, SGML, ё XML, истифодаи DTD-и умуман дастрас ва HTML-и оддии стандартӣ, PostScript ё PDF-ро, ки барои тағйирдиҳии куллӣ эҷод карда шудаанд. Намунаҳои форматҳои тасвири transparent, PNG, XCF ва JPG-ро дарбар мегирад. Форматҳои Opaque, форматҳои муносиб, ки метавонанд хонда шаванд ва танҳо бо word processor-и муносиб таҳия шаванд, SGML ё XML, ки барояшон DTD ва/ё асбобҳои амалкунанда одатан дастрас нестанд ва HTML, PostScript ё PDF, ки бо баъзе word processor танҳо барои мақсадҳои хурӯҷ истеҳсол карда шудаанд. &quot;Сарлавҳаи Саҳифа&quot; маънои китоби чопшуда, саҳифаи сарлавҳа худаш ва ҷамъи сарлавҳаҳои зерине, ки доштанашон зарур ва фаҳмо аст, ин маводест, ки пайдо шуданашро дар сарлавҳаи саҳифа ин Литсензия талаб мекунад. Барои корҳои форматие, ки ягон хел сарлавҳаи саҳифа ба монанди &quot;Title page&quot; надоранд, Тitle Рage маънои пайдоиши маълуми номи корро, ки оғози қисми асосии матнро пешгирӣ мекунад, дорад. Қисми &quot;Entitled XYZ&quot; маънои зербоби ҳуҷҷатро, ки худи XYZ ё дорои XYZ мебошад, якҷоя матнеро, ки XYZ-ро ба дигар забон тарҷума мекунад, пайравӣ мекунад. (Дар инҷо XYZ бо қисми махсуси &quot;Acknowledgments&quot;, &quot;Dedications&quot;, &quot;Endorsements&quot;, ё &quot;History&quot; ном доранд, таҷассум карда мешаванд). &quot;Нигоҳ доштан&quot; қисме мебошад, ки шумо ҳуҷҷатро тағйир медиҳед, яъне, вай қисми &quot;Entitled XYZ&quot;, мувофиқ ба ин муайянкунӣ, мемонад. Ҳуҷҷат метавонад радкунандаҳои кафолатро дар назди эзоҳе, ки истифодабарии ин Литсензияро бо ҳуҷҷат нишон медиҳад, дохил кунад. Ин радкунандаҳои кафолатиро фақат маълумотномаҳои Литсензия дохил мекунанд, ҳаргуна ҷалбкунии дигари радкунандаҳои кафолат беътибор дониста мешавад ва мувофиқи Литсензия нест.


{{{1|==}}}2. НУСХАБАРДОРИИ АЙНАН{{{1|==}}} 

Шумо метавонед ҳуҷҷатро бо ҳар воситае, ки набошад ё бо роҳи тиҷоратӣ ё ғайритиҷоратӣ чоп ва паҳн кунед, таъмине, ки ин Литсензия, эзоҳҳои ҳуқуқи муаллиф ва эзоҳи Литсензия мефаҳмонад, ки ин Литсензия бо Ҳуҷҷат гузашта мешавад дар ҳамаи нусхаҳо таҷдид карда мешавад. Шумо наметавонед чораҳои техникиро барои монеъ шудан ё назорат кардани хониш барои чопкунии минбаъдаи нусхаҳое, ки шумо эҷод кардед ё тақсим кардед, истифода баред лекин шумо метавонед барои мубодилаи нусхаҳо ҷуброн гиред. Агар шумораи калони нусхаҳоро тақсим кунед, бояд инчунин шартҳои қисмати 3-ро риоя кунед. Шумо инчунин метавонед нусхаҳоро аз рӯи шартҳои дар боло зикршуда қарз диҳед ва метавонед ошкоро онҳоро нишон диҳед.

{{{1|==}}}3. ЧОПКУНӢ АЗ РӮИ МИҚДОР{{{1|==}}} 

Агар шумо нусхаҳои чопшудаи (ё нусхаҳое, ки одатан нашр кардаанд) ҳуҷҷатро беш аз 100-адад нашр кунед ва эълони Литсензияи ҳуҷҷат муқоваи матнро талаб кунад шумо бояд нусхаҳоро бо муқоваҳое, ки фаҳмо ва саҳеҳ иҷро мешаванд, гузоред. Ҳамаи ин муқоваи матнҳо: Front-Cover Text дар муқоваҳои пеш ва Back-Cover Text дар мӯқоваи қафо гузошта мешаванд. Ҳар ду муқоваҳо бояд инчунин фаҳмо ва саҳеҳ шуморо ҳамчун нашркунандаи нусхаҳо нишон диҳад. Муқоваи пеш бояд тамоми сарлавҳаро бо калимаҳояш аён ва ноаён нишон диҳадшумо метавонед ба муқоваҳо дигар маводҳоро бар иловаи он низ илова кунед чопкунии бо тағйиротҳо маҳдуд шудааст чӣ қадар муддати дароз онҳо сарлавҳаҳои ҳуҷҷатро нигоҳ доранд ва ин шартҳоро муаян кунанд. Агар матнҳои эҳтиёҷшуда барои саҳеҳ гузоштан, калонҳаҷм бошанд, шумо бояд номбаршудаҳои якӯмро дар муқоваҳои асосӣ ва боқимондаҳояшонро дддар саҳифаҳои наздик гузоред.

Агар шумо нусхаҳои Opaque-и равшани ҳуҷҷатро беш аз 100 адад нашр ё паҳн кунед, шумо бояд нусхаи Transparent (равшанро)бо ҳар як нусхаи норавшан гузоред ё дар як нусхаи норавшан ҷои шабакаи компютерро нишон диҳед, ки аз он шабакаи умумии ҷамъиятӣ иҷозат барои фаровир бо истифода аз протоколҳои шабакаи стандартии ҷамъиятӣ ва нусхаи равшани хотимавии ҳуҷҷатро, ки аз маводҳои иловашуда озод аст, медиҳад. Ҳангоми интихоби варианти охирин барои пахнкунии нусхаҳои норавшан аз миқдор, бояд чораҳои эҳтиёткорна андешед, барои боварӣ ҳосил кардан, ки нусхаи равшан дар ҷои нишон додашуда камаш 1-сол бад аз оне, ки шумо нусхаи норавшани нашри омавиро паҳн мекунед, дастрас мононда мешавад. Он хоҳиш карда мешавад, на талаб, ки шумо бо муаллифони ҳуҷҷат пеш аз сари нав паҳн кардани ҳар як адади калони нусхаҳо алоқа кунед, барои онҳо имконият додан, ки шуморо бо тафсири тағйир додашуда таъмин кунанд.


{{{1|==}}}4. ТАҒЙИРОТҲО{{{1|==}}} 

Шумо метавонед тафсири тағйирдодашудаи аз рӯи шартҳои 2-ва 3-и дар боло қайд шударо чоп ва паҳн кунед, таъмин кунед, ки шумо тафсири тағйирдодашударо аниқ аз рӯи Литсензия баровардед, бо тафсири тағйирдодашуда нақши ҳуҷҷатро пур кунед, ҳамин тариқ паҳнкунӣ ва тағйирдиҳии Литсензионии тафсири тағйирдашударо ҳар касе, ки соҳиби нусхааш мешавад.

Бар иловаи ин шумо бояд ин корҳоро дар тағйирдодашуда иҷро кунед.

Тафсир:

:'''A.''' Дар сарлавҳаи саҳифа (ва дар муқоваҳо агар ҳар яктоаш), ки аз сарлавҳаи ҳуҷҷат ва аз он тафсирҳои қабли (кадомаш бояд, агар ягон хелаш дар қисми таърихи ҳуҷҷат номбар мешуд, хоҳад буд) фарқ мекунад, истифода баред. Шумо метавонед, ҳамон як сарлавҳаро ҳмчун тафсири қаблӣ, агар нашркунандаи асосӣ ба шумо иҷозат диҳад, истифода баред.

:'''Б.''' Дар сарлавҳаи саҳифа ҳамчун муаллифон 1-ё зиёда шахс ё масъулони муаллифии таъғиротҳои тағйирдодашуда бо камоли 5-муаллифи асосии ҳуҷҷат (ҳамаи муаллифони асосӣ, агар аз 5-кас камтар дошта бошанд)то он вақте, онҳо шуморо аз ин талабот озод накунанд руйхат кунед.

:'''В'''. Дар саҳифаи сарлавҳа номи нашркунанда тафсири тағйирдодашударо ҳамчун нашркунанда нишон диҳед.

:'''Г'''. Ҳамаи эълонҳои ҳуҷҷатро нигоҳ доред.

:'''Д'''. Ба тағйиротҳоятон эзоҳи ҳуқуқи муаллифӣ, мувофиқи ба эзоҳҳои ҳуқуқии дигар илова кунед.

:'''Е.''' Фавран баъди эълонҳои ҳуқуқи муаллиф эълони Литсензионие, ки барои истифодаи тафсири тағйирдодашуда аз рӯи шартҳои ин Литсензия дар шакле, ки бар иловаи поён нишон додашудааст, иҷозати умумӣ медиҳад, дохил кунед.

:'''Ж.''' Дар ин эълони Литсензия, рӯйхати пурраи қисмҳои ғайривариантиро Cover Text - ҳои талабшудае, ки дар эълони Литсензияи ҳуҷҷат додашудаанд, нигоҳ доред.

:'''З.''' Нусхаи тағйирнадодашудаи ин Литсензияро дохил кунед.

:'''И.''' Қисмеро, ки сарлавҳааш &quot;History&quot; мебошад, нигоҳ доред, сарлавҳаҳояшонро нигоҳ доред ва ҷузъеро илова кунед, ки ақалан сарлавҳа, сол, муаллифони нав ва нашркунандаи тафсири таъғирдодашударо чихеле, ки дар саҳифаи сарлавҳа дода шудааст, нишон диҳад. Агар дар ҳуҷҷат қисме бо сарлавҳаи &quot;History&quot; набошад ҷузъеро эҷод кунед, ки ссарлавҳа, сол, муаллифон ва нашркунандаи ҳуҷҷатро, чӣ хеле, ки дар саҳифаи сарлавҳааш додашудааст, нишон юдиҳад сипас мавзӯъеро илова кунед, ки тафссири додашударо чихеле, дар ҷумлаи пешина нишон дода шудааст, тавсиф кунад.

:'''К.''' Маҳалли шабақаро агар ягонтоаш дар ҳуҷҷат барои иҷозаи умумӣ ба нусхаи равшани ҳуҷҷат дода шуда бошад нигоҳ доред ва ба монанде, ки маҳалҳои шабақа дар ҳуҷҷат барои тафсирҳои қаблӣ дода шудааст асос ёфтааст. Шумо метавонед макони шабакаро барои кор, ки 4-сол пеш аз худи ҳуҷҷат нашр шудааст , партоед ё агр нашркунандаи ҳакиқии тафсир ба ҳуқуқи додашуда истинод мешавад.

:'''Л.''' Барои қисмҳое, ки сарлавҳаашон &quot;Acknowledgements&quot; ё &quot;Dedications&quot; мебошанд, сарлавҳаи қисмро нигоҳ доред ва дар қисм ҳамаи мундариҷа ва тарзу услуби ҳар як ҳамкориро, ки дар ин ҷо дода шудааст, нигоҳ доред.

:'''М.''' Ҳамаи қисмҳои ғайри вариантии ҳуҷҷатро нигоҳ доред, ғайри ворид кардани тағйирот ба матн ва саҳифаҳояшон. Рақамҳои қисми эквивалент, сарлавҳаҳои қасм ҳисобида намешаванд.

:'''Н.''' Ҳар гуна қисмҳое, ки зери сарлавҳаи &quot;Endorsements&quot; Мебошад, нест кунед. Ин гуна қисм бояд ба тафсири тағйирдодашуда дохил карда намешавад.

:'''О.''' Ба ягон хел қисми мавҷуд буда сарлавҳаи &quot;Endorsements&quot;-ро надиҳед ё ин ки зидди ҳаргуна сарлвҳаи тафсири тағйирдодашуда бошад.

:'''П.''' Ҳар гуна истеъфономаҳои кафолатро нигоҳ доред.

Дар тафсири тағйир дода шуда қисмҳои мавзӯи нави пеш ё ин, ки иловаҳои ҳамчун қисмҳои дувумдараҷа муайян карда мешаванд ва ягон хел маводеро, ки аз ҳуҷҷат, ки аз ҳуҷҷат нусхабардор нашудааст, дар бар намегирад, баъзе ё ҳамаи қисмҳоро ҳамчун ғайривариант метавонед бо интихоби худатон муайян кунед. Барои ин корро иҷро кардан, сарлавҳаҳояшонро ба рӯйхати қисмҳои ғайри вариант дар эълони Литсензияи тафсири таъғиршавнда илова кунед. Ин сарлавҳаҳо аз дигар сарлавҳаҳои қисм бояд фарқ кунанд. Шумо метавонед қисми бо сарлавҳаи &quot;Endorsements&quot;-ро илова кунад ва фақат тасвибҳои тафсири таъғиршавандаи шуморо бо қисмҳои гуногун дар бар гирад, масалан фикрҳои тақризҳои якхела ё ин ки матн аз тарафи ташкилоте ҳамчун муаянкунандаи обрӯманди стандартӣ тасдиқ шудааст. Шумо метавонед як порчаеро, ки аз 5 - калима иборат аст ҳамчун Front-Cover Text то охири рӯйхати Cover Text дар тафсири тағйиршаванда илова кунед. Фақат як ҷузъи Front-Cover Text ва як ҷузъи Васк-Cover Text метавонанд аз тарафи яке аз мавҷудорат аст ҳамчун Front-Cover Text то охири рӯйхати Cover Text дар тафсири тағйиршаванда илова кунед. Фақат як ҷузъи Front-Cover-иятӣ дода шаванд. Агар ҳуҷҷат аллакай матни Cover тext-ро барои Cоver - и монанд, ки қаблан бо шумо ё бо дастгоҳ илова шуда бо чунин мавҷудият шумо аз номи худ амал мекунед, дохил карда бошад, шумо метавонед дигарашро илова накунед; аммо шумо метавонед яктои кӯҳнашударо дар ҳуқуқи муаян аз нашркунандаи қаблӣ, ки яктои кӯҳнашударо илова карда буд, ивваз кунед. Муаллиф(ҳо) ва нашркунанда(ҳо)-и ҳуҷҷат на бо ин литсензия ҳуқуқи истифода бурдани номҳои онҳоро барои эълон ё барои иттилоъ додан ё дархост намудани ягон тафсири тағйиршуда низ медиҳад.


{{{1|==}}}5. ЯКҶОЯКУНИИ ҲУҶҶАТҲО {{{1|==}}} 

Шумо метавонед ҳуҷҷатро бо ҳуҷҷатҳои дигаре, ки аз рӯи ин Литсензия ва шартҳое, ки дар қисми 4 дар бораи тафсирҳои тағйирдодашуда бароварда мешаванд, якҷоя кунед, мутмаин шавед, ки шумо дар якҷоякунӣ ҳамаи қисмҳои ғайривариантии ҳуҷҷатҳои ҳақиқӣ, тағйирнадодашударо дохил кардед ва ҳамаи онҳоро ҳамчун қисмҳои ғайривариантии корҳои якҷояшудаатон дар эълони Литсензия рӯйхат кунед, ки шумо ҳамаи Истеъфономаҳои кафолатро нигоҳ доштед.

Кори якҷояшуда фақат як нусхаи ин Литсензияро эҳтиёҷ дорад ва қисмҳои ғайривариантии якхелаи сершумора, метавонад бо нусхаи ягона ивваз карда шаванд. Агар қисмҳои ғайривариантии сершумора бо як ном вале мундариҷаҳои гуногун вуҷуд дошта бошанд, сарлавҳаи ҳар як чунин қисмҳо бо илова кардани номи муаллифи ҳақиқӣ ё ин ки нашркунандааш агар маълум бошад, дар қавс ё дар охираш метавонед ягона кунед ё ин ки боз як рақами ягонаро илова кунед. Ин танзимкуниро дар қисми сарлавҳаҳо дар рӯйхати қисмҳои ғайривариантӣ дар эълони Литсензияи кори якҷояшуда иҷро кунед. Дар якҷоякунӣ, шумо бояд ҳамаи қисмҳои бо сарлавҳаҳои &quot;History&quot; эҷод кунед; ба ин монанд ҳамаи қисмҳои &quot;Acknowledgments&quot;, ва ҳамаи қисмҳои &quot;Dedications&quot;-ро якҷоя кунед. Шумо бояд ҳамаи қисмҳоро зери сарлавҳаи &quot;Endorsements&quot; нест кунед.

{{{1|==}}}6. ҶАМЪОВАРИИ ҲУҶҶАТҲО{{{1|==}}}
 
Шумо метавонед ҷамъе, ки аз ҳуҷҷат ва дигар ҳуҷҷатҳое, ки аз рӯи ин Литсензия бароварда мешаванд, эҷод кунед ва нусхаҳои ҷудогонаи Литсензияро дар ҳуҷҷатҳои гуногун бо нусхаи ягона ивваз кунед, ки он ба коллексия дохил карда мешавад, бо шарте, ки шумо қоидаҳои Литсензияро барои чопкунии ҳарф ба ҳарф барои ҳар як ҳуҷҷат, риоя кунед. Шумо метавонед ҳуҷҷати ягонаро аз ин маҷмӯъ ҷудо кунед ва онро ҷудогона аз рӯи ин Литсензия паҳн кунед, бо шарте, ки нусхаи ин Литсензияро ба ҳуҷҷати ҷудо кардашуда гузоред ва ин Литсензияро хусуси чопкунии ҳарф бо ҳарфи ҳуҷҷат риоя кунед. 

{{{1|==}}}7. ҶАМЪОВАРӢ БО КОРҲОИ МУСТАҚИЛОНА{{{1|==}}}

Тартибдиҳии ҳуҷҷат ё ҳосилҳояш бо ҳуҷҷатҳо ё корҳои ҷудогона ё мустақил дар ҳаҷми нигоҳдорӣ ё паҳнкунии муқаррар &quot;aggregate&quot; номида мешавад, агар ҳуқуқи муаллифии натиҷаи тартибдиҳӣ барои маҳдуд кардани ҳуқуқҳои қонунии истифодабарандагони тартибдиҳӣ истифода бурда намешавад, ба ғайр аз оне, ки корҳои ҷудогона чиро иҷозат медиҳанд, тартиб дода мешавад. Ҳангоме, ки ҳуҷҷат ба маҷмӯа дохил карда мешавад, ин Литсензия бо корҳои дигари маҷмӯа, ки худашон ҳосилшудаи корҳои ҳуҷҷат нестанд, истифода бурда намешавад. Агар талаботи қисми 3-и Cover text бо ин нусхаҳои ҳуҷҷат қобили қабул бошад ва агар ҳуҷҷат назар ба як нисфи тамоми маҷмӯа камтар бошад, Document's Cover Text дар муқовае ҷойгир карда мешавад, ки ҳуҷҷатро дар маҷмӯа мегирад, ё ин ки дар эквиваленти электронӣ, агар ҳуҷҷат дар шакли электронӣ низ бошад. Ё ин ки онҳо дар муқоваи чопшуда, ки ҳамаи маҷмӯаро дарбар мегирад, бояд зоҳир шаванд.


{{{1|==}}}8. ТАРҶУМА{{{1|==}}} 

Тарҷума як намуди тағйирдиҳӣ ҳисобида мешавад, ҳамин тариқ метавонед тарҷумаҳои ҳуҷҷатро аз рӯи шартҳои қисми 4 паҳн кунед. Иввазкунии ғайривариантӣ бо тарҷумаҳо иҷозатномаи махсусро аз дорандагони ҳуқуқи муаллифӣ талаб мекунанд, лекин шумо метавонед тарҷумаҳои ҳама ё баъзеи қисми ғайривариантиро бо иловаи тафсирҳои ҳақиқии ин қисми ғайривариантӣ низ дохил кунед. Шумо метавонед тарҷумаи ин Литсензияро ва ҳамаи эълонҳои Литсензияро дар ҳуҷҷат ва ҳар гуна Warranty Diclaimers дохил кунед, бо шарте, ки агар тафсири ҳақиқии Англисии ин Литсензия ва тафсирҳои ҳақиқии он эълонҳо ва кафолатҳоро низ дохил кунед. Дар ҳолати носозиши байни тарҷума ва тафсири ҳақиқии ин Литсензия ё эълон ё кафолат, тафсири ҳақиқӣ афзалиятдор мешавад. Агар қисм дар ҳуҷҷат зери сарлавҳаи &quot;Acknowledgments&quot;, &quot;Dedications&quot; ё &quot;History&quot; номида шаванд, талаботи (қисми 4) барои нигоҳ доштани сарлавҳааш (қисми 1) ивваз кардани сарлавҳаи асосиро талаб мекунад.

{{{1|==}}}9. АНҶОМ{{{1|==}}} 


Шумо наметавонед ин ҳуҷҷатро ба ғайр аз рӯи шартҳои ин Литсензия, чоп кунед, тағйир диҳед, нусха кунед ё паҳн кунед. Ягон кӯшиши дигари чоп кардан, тағйир додан ё паҳн кардани ҳуҷҷат беэътибор ҳисоб карда мешавад, бо таври автоматикӣ ҳуқуқҳои шуморо аз рӯи ин Литсензия маҳрум мекунад. Лекин ҷонибҳое, ки нусхаҳо ё ҳуқуқҳоро аз рӯи ин Литсензия аз шумо гирифтанд.
 
{{{1|==}}}10. ТАФТИШҲОИ МИНБАЪДАИ ИН ЛИТСЕНЗИЯ{{{1|==}}}

Free Software Foundation метавонад ҳар сари чанд вақт тафсирҳои нави дида баромада шудаи Литсензияи ҳуҷҷатҳои озоди GNU-ро нашр кунад. Ин гуна тафсирҳо бо тафсирҳои мазкур соддатар хоҳанд буд, лекин дақиқтараш аз рӯи роҳандозии масъалаҳо ё манфиатҳо низ фарқ мекунад. Муфассал http://www.gnu.org/copyleft/-ро аз назар гузаронед.
Дар ҳар тафсирҳои Литсензия, рақамҳои гуногун дода шудааст. Агар дар ҳуҷҷат қайд шуда бошад, ки рақами қисмани тафсироти ин Литсензия &quot;ё ягон тафсири минбаъда&quot; ба он истифода бурда мешавад, шумо инчунин рӯйхати шарт ва шароитҳои пайдарпаи ин тафсири қайдшударо ё ягон тафсири минбаъдаеро, ки бо Free Software Foundation нашр (на ба монанди нақша) шуда буд, доред. Агар дар ҳуҷҷат рақами тафсири ин Литсензия қайд нашуда бошад, шумо метавонед ягон тафсири қаблан бо Free Software Foundation нашршударо (на ба монанди нақша) интихоб кунед.
 
Чӣ тавр метавон ин Литсензияро барои ҳуҷҷати худ истифода бурд
Барои истифода бурдани Литсензияи мазкур дар ҳуҷҷате, ки шумо навиштаед, нусхаи Литсензияи мазкурро дар ҳуҷҷати худ дохил кунед ва баъд ҳуқуқи муаллифӣ ва маълумотҳои Литсензияи мазкури зеринро фақат баъди саҳифаи асосӣ ҷорӣ кунед:
 
Ҳуқуқи муаллифӣ (с) СОЛ  ИСМИ ХУД.

Ин нусха иҷозати нусха кардан, паҳн кардан ва/ё тағйир додани ин ҳуҷҷатро, бо шартҳои GNU Free Documentation License, Тафсири 1.2 ё ягон тафсири деринае, ки бо Free Software Foundation нашр шудааст, медиҳад; на бо қисми ғайривариантӣ, на бо матнҳои Front-Cover ва на бо матнҳои Back Cover. Нусхаи литсензия дар қисми унвоноти &quot;GNU Free Documentation License&quot; дохил шудааст.  
Агар шумо дорои қисмҳои ғайривариантӣ, Front Cover Text, ва Back Cover Text бошед, сатри &quot;бо...Матнҳо.&quot;-ро бо сатрҳои зерин ивваз кунед:  
бо қисмҳои ғайривариантӣ бояд LIST THEIR TITLES, бо Front Cover Text бояд LIST ва бо Back Cover Text бояд LIST бошад.

Агар шумо қисми ғайривариантӣ бидуни Cover Text, ё баъзеи аз се қисми дигарро дошта бошед, он ду алтернативаро барои мутобиқ кардани вазъият, якҷоя кунед. 
Агар ҳуҷҷати шумо дорои мисолҳои ками коди барномавӣ бошад, мо тафсия мекунем, ки ин мисолҳоро якҷоягӣ бо интихоби параллелии шумои Литсензияи таъминоти барномавии озод ба монанди Литсензияи умумӣ, барои иҷозаи исстифодаи он дар таъминоти барномавии озод, нест кунед.  

Бо Ҷурахонова Сурайё тарҷӯма карда буд &lt; youth_opportunities@tajik.net&gt;, &lt;rkovacs@khujand.org&gt;</text>
      <sha1>3xusktzj5b3m12ryw9cpjoxh6p52t7g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Дарси 2</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1626</id>
    <revision>
      <id>3629</id>
      <parentid>2034</parentid>
      <timestamp>2025-04-14T18:14:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.75.50.36</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Навиштан */</comment>
      <origin>3629</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="447" sha1="d2qb0fgq8nwbu0ctvfc1dwvgiue8n4o" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 2. 

== Мақсад ==
Шиносоӣ бо алифбои забони англисӣ ва бо садонокҳо ва ҳамсадоҳо.

== Гуфтугӯ ==
Hello! How are you? - Салом, аҳволи шумо чи хел?
Hi! Good, not bad. And you? - Салом, хубам, бад не. Шумо чӣ?

== Навиштан ==
I'm very good

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>d2qb0fgq8nwbu0ctvfc1dwvgiue8n4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Ҷумлаҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1627</id>
    <revision>
      <id>3615</id>
      <parentid>3389</parentid>
      <timestamp>2025-01-20T16:39:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.75.50.209</ip>
      </contributor>
      <comment>free taim</comment>
      <origin>3615</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="291" sha1="cp5rnmtkh3b061yne0ioia587c6o26m" xml:space="preserve">Ҷумлаҳо дар забони англисӣ.

== Ҷумлаҳои содда - Simple Sentences ==
It is a book - Ин китоб аст

It is a pencil - Ин қалам аст

== Ҷумлаҳои мурракаб - Compound Sentences ==


== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>cp5rnmtkh3b061yne0ioia587c6o26m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони туркӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1628</id>
    <revision>
      <id>3162</id>
      <parentid>3085</parentid>
      <timestamp>2017-05-22T09:10:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>11</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing Flag_of_Macedonia.svg with [[File:Flag_of_the_Republic_of_Macedonia.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#reasons|File renaming criterion #2]]: To change from a meaningless or ambi</comment>
      <origin>3162</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1101" sha1="827g88qds6lfddgd4wubvzu7vzlsjr5" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}
&lt;center&gt; [[Туркӣ/Мундариҷа|&lt;font face=&quot;Verdana&quot; Size 10 color=red&gt;'''Gidelim'''!&lt;/font&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;&lt;font face=&quot;Verdana&quot; Size 4 color=red&gt;'''Ба саҳифаи мундариҷа'''.&lt;/font&gt;]]&lt;/center&gt;

{| cellspacing=&quot;15&quot; style=&quot;margin: auto;&quot;
|[[image:Flag of Turkey.svg|105px|border|Парчами Туркия]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Türkiye''&lt;/small&gt; 
|[[image:Flag of the Turkish Republic of Northern Cyprus.svg|105px|border|Парчами Ҷумҳурии Туркид дар Кипри Шимолӣ]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti''&lt;/small&gt;
|[[image:Flag of Cyprus.svg|105px|border|Парчами Кипри Ҷанубӣ]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Güney Kıbrıs Rum Kesimi''&lt;/small&gt;
|[[image:Flag of the Republic of Macedonia.svg|105px|border|Парчами Македония]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Makedonya''&lt;/small&gt;
|[[Image:Flag of Kosovo.svg|105px|border|Парчами Косово]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Kosova''&lt;/small&gt;
|}

{{Мавзӯъ|Забонҳои Аврупоӣ|Забонҳо|Забони туркӣ|Туркӣ}}
{{Аз рӯи алифбо}}
{{Мавзуҳо|Забонҳо}}</text>
      <sha1>827g88qds6lfddgd4wubvzu7vzlsjr5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мавзӯъ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1629</id>
    <revision>
      <id>1699</id>
      <parentid>1698</parentid>
      <timestamp>2008-03-25T11:17:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>1699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1423" sha1="kqm4kk9odfrm4wcm4snd3ydf8jthw3n" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;
{{#ifeq:{{#switch:{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}|0}}|{{НОМИКИТОБ}}|{{NAMESPACE}}:{{#titleparts:{{PAGENAME}}|0}} = yes|#default = no}}|yes|
{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Гурӯҳ:{{НОМИКИТОБ}}]]}}
{{#if:{{{1|}}}|[[Гурӯҳ:{{{1}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]|[[Гурӯҳ:Воҳидҳои дастабандинашуда|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
{{#if:{{{2|}}}|[[Гурӯҳ:{{{2}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}{{#if:{{{3|}}}|[[Гурӯҳ:{{{3}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
{{#if:{{{4|}}}|[[Гурӯҳ:{{{4}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}{{#if:{{{5|}}}|[[Гурӯҳ:{{{5}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
{{#if:{{{6|}}}|[[Гурӯҳ:{{{6}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}{{#if:{{{7|}}}|[[Гурӯҳ:{{{7}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
{{#if:{{{8|}}}|[[Гурӯҳ:{{{8}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}{{#if:{{{9|}}}|[[Гурӯҳ:{{{9}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
{{#if:{{{10|}}}|[[Гурӯҳ:{{{10}}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}|[[Гурӯҳ:{{НОМИКИТОБ}}|{{НОМИПУРРАИБОБ}}]]}}
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;

Ин шаблон китоберо то ба 10 гурӯҳҳо ҷудо мекунад, боз гурӯҳи китоб (ин амал ба таври худкор).

;Мисол: {{tlx|{{PAGENAME}}|Математика|Илм|Ҳисоб|Барноманависӣ|ва ғайраҳо}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>kqm4kk9odfrm4wcm4snd3ydf8jthw3n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:НОМИКИТОБ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1630</id>
    <revision>
      <id>1700</id>
      <timestamp>2008-03-25T11:18:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{#titleparts:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|1}}</comment>
      <origin>1700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="ijceehf9rj9ojlstl711l47xlo7znnx" xml:space="preserve">{{#titleparts:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|1}}</text>
      <sha1>ijceehf9rj9ojlstl711l47xlo7znnx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:НОМИПУРРАИБОБ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1631</id>
    <revision>
      <id>1702</id>
      <timestamp>2008-03-25T11:21:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: &lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{НОМИКИТОБ}}|{{PAGENAME}}|{{НОМИКИТОБ}}|{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}||2}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; Номи пурраи бобер...</comment>
      <origin>1702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="284" sha1="7fqiw9526x3wln6bnrxg953i1getvmi" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{НОМИКИТОБ}}|{{PAGENAME}}|{{НОМИКИТОБ}}|{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}||2}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
Номи пурраи боберо ё номи китобро бармегардонад, агар он бобе набошад.
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7fqiw9526x3wln6bnrxg953i1getvmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Алифбоӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1632</id>
    <revision>
      <id>1704</id>
      <timestamp>2008-03-25T11:42:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: &lt;includeonly&gt;{{#switch:{{uc:{{{1|}}}}}  А|Б|В|Г|Д|Е|Ё|Ж|З|И|Й|К|Л|М|Н|О|П|Р|С|Т|У|Ф|Х|Ч|Ш|Ъ|Э|Ю|Я|Ғ|Ӣ|Қ|Ӯ|Ҳ|Ҷ|Ц|Щ|Ы|Ь|0|1|2|3|4|5|6|7|8|...</comment>
      <origin>1704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="580" sha1="ejwqbd8ql0jjbh4ce9jjgbejyaxocfg" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{uc:{{{1|}}}}}
 А|Б|В|Г|Д|Е|Ё|Ж|З|И|Й|К|Л|М|Н|О|П|Р|С|Т|У|Ф|Х|Ч|Ш|Ъ|Э|Ю|Я|Ғ|Ӣ|Қ|Ӯ|Ҳ|Ҷ|Ц|Щ|Ы|Ь|0|1|2|3|4|5|6|7|8|9 = [[Category:Дастабандинашуда/{{uc:{{{1}}}}}|{{{2|{{SUBPAGENAME}}}}}]]
 |#default = [[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/Дастабандинашуда|{{{2|{{НОМИКИТОБ}}}}}]]}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;

Ин шаблон китобро ба гурӯҳи мансуб аз рӯи алифбо барои истифода бо [[WB:ABC]] илова мекунад.&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ejwqbd8ql0jjbh4ce9jjgbejyaxocfg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Раф</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1633</id>
    <revision>
      <id>1705</id>
      <timestamp>2008-03-25T11:46:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: &lt;includeonly&gt;{{#if:{{{1|}}}|[[Гурӯҳ:{{{1}}}]]|[[Гурӯҳ:Викикитобҳои пайвастнабуда]]}} {{#if:{{{show|}}}| &lt;div {{#if:{{{style|}}}|style=&quot;{{{st...</comment>
      <origin>1705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="433" sha1="0xxfom3x6zo6079h0xhrn3i5m05cx5i" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#if:{{{1|}}}|[[Гурӯҳ:{{{1}}}]]|[[Гурӯҳ:Викикитобҳои пайвастнабуда]]}}
{{#if:{{{show|}}}|
&lt;div {{#if:{{{style|}}}|style=&quot;{{{style|}}}&quot;}}&gt;
:[[Викикитобҳо:Ҳамаи рафҳо|Рафикитоб]]: [[Викикитобҳо:{{{1}}} рафикитоб|{{{1}}}]]
&lt;/div&gt;
}}&lt;/includeonly&gt;
&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Шаблонҳои гаштани рафикитоб]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0xxfom3x6zo6079h0xhrn3i5m05cx5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони туркӣ/Мундариҷа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1634</id>
    <revision>
      <id>3537</id>
      <parentid>3087</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:38:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дастури забон */</comment>
      <origin>3537</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1323" sha1="cgihtlj89p2u2e5u607gcm5ich13dow" xml:space="preserve">=='''Мундариҷа'''==

===Асосҳо===
#[[/Шиносоӣ|Шиносоӣ]][[Image:00%.svg]]
#[[/Талаффуз ва Алифбо|Талаффуз ва Алифбо]][[Image:00%.svg]]
#[[/Ҳиссагузорӣ ба ин Викикитоб|Ҳиссагузорӣ ба ин Викикитоб]][[Image:00%.svg]]

===Дарсҳо===
====Боби Якум====
#[[/Дарси Якум - Вохӯрӣ|Дарси Якум - Вохӯрӣ]][[Акс:00%.svg]]
#[[/Дарси Дуюм - Ман...|Дарси Дуюм - Ман...]][[Акс:00%.svg]]
#[[/Дарси Сеюм - Пурсиш Саволҳо...|Дарси Сеюм - Пурсиш Саволҳо...]][[Акс:00%.svg]]
#[[/Дарси Чорум - Шумо имрӯз банд ҳастед?|Дарси Чорум - Шумо имрӯз банд ҳастед?]][[Акс:00%.svg]]
#[[/Боби Якум - Санҷиш|Боби Якум - Санҷиш]][[Акс:00%.svg]]

===Дастури забон===
[[Image:Manavgat_waterfall_by_tomgensler.JPG|right|thumb|Шаршараи Манавгат, Мисоли содда дар бораи зебогии Туркия.]]
#[[/Ҷонишинҳо|Ҷонишинҳо]]
#[[/Исм|Исм]]


{{Мавзӯъ|Туркия|Туркӣ}}

[[de:Türkisch]]
[[he:טורקית]]
[[nl:Turks]]
[[es:Turco]]
[[tr:Türkçe dilbilgisi]]</text>
      <sha1>cgihtlj89p2u2e5u607gcm5ich13dow</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Марҳила кӯтоҳ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1643</id>
    <revision>
      <id>1726</id>
      <timestamp>2008-05-14T09:51:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: &lt;span class=&quot;metadata&quot;&gt;[[акс:{{{1}}}.svg|9px|Марҳилаи рушд: {{{1}}} (as of {{{2}}})]]&lt;/span&gt;&lt;!-- Марҳилаи рушд: {{{1}}} бояд 25%, 50%, 75%, ё 1...</comment>
      <origin>1726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="253" sha1="1xx9hs8lvs5xlm3nu6mnzpdspln8m5s" xml:space="preserve">&lt;span class=&quot;metadata&quot;&gt;[[акс:{{{1}}}.svg|9px|Марҳилаи рушд: {{{1}}} (as of {{{2}}})]]&lt;/span&gt;&lt;!-- Марҳилаи рушд: {{{1}}} бояд 25%, 50%, 75%, ё 100% шавад; {{{2}}} бояд монанди Янв 10, 2005 шавад --&gt;</text>
      <sha1>1xx9hs8lvs5xlm3nu6mnzpdspln8m5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони чинӣ/Дарси 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1644</id>
    <revision>
      <id>3106</id>
      <parentid>3105</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T13:13:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Чинӣ/Дарси 1]] to [[Забони чинӣ/Дарси 1]]</comment>
      <origin>3106</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13219" sha1="lexn4vuaw1axma806f3x8mjwmlk56jt" xml:space="preserve">=Дарси 1: 你好！=

Бо шиносоӣ ба дарси аввали забони чинӣ шурӯъ мекунемЯ: 你好。 Муколама байни ду нафаре, ки бори аввал бо ҳам дигар вохӯри карда истодаанд, оварда шудааст. 
==Муколамаҳо==

===Муколамаи 1===

*{{audio|Chinese-Lesson1-Dialogue1.ogg|Савтро бишнавед}} (OggVorbis, 91KB)
{|
!width=&quot;40&quot; align=&quot;top&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Аломатҳои Соддашуда
!width=&quot;30&quot; align=&quot;left&quot;|
!width=&quot;40&quot; align=&quot;top&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Аломатҳои Расмӣ
|-

|金妮:
|你好。
|
|金妮:
|你好。
|-

|欧文:
|你好。
|
|歐文:
|妳好。
|-

|金妮:
|我叫金妮。你叫什么名字？
|
|金妮:
|我叫金妮。你叫什麽名字？
|-

|欧文:
|我叫欧文。
|
|歐文:
|我叫歐文。
|-
|}

{| valign=&quot;top&quot;
!width=&quot;30&quot; style=&quot;text-align: right;&quot; |
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Pīnyīn
!width=&quot;30&quot; align=&quot;left&quot;|
!width=&quot;30&quot; align=&quot;top&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Тоҷикӣ
|-
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Jīnní:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Nǐ hǎo.
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ҷиннӣ:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Салом.
|-

|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ōuwén:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Nǐ hǎo.
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Овен:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Салом.
|-


|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Jīnní:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Wǒ jiào Jīnní. Nǐ jiào shénme míngzi?
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ҷиннӣ:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Ман Ҷиннӣ. Исми шумо чист?
|-

|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ōuwén:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Wǒ jiào Ōuwén.
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Owen:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Ман Овен.
|-
|}

===Муколамаи 2===

*{{audio|Chinese-Lesson1-Dialogue2.ogg|Савтро бишнавед}} (OggVorbis, 191KB)
{|
!width=&quot;40&quot; align=&quot;right&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Аломатҳои Соддашуда
!width=&quot;30&quot; align=&quot;left&quot;|
!width=&quot;40&quot; align=&quot;top&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Аломатҳои Расмӣ
|-
|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|他们是谁？
|
|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|他們是誰？
|-

|valign=&quot;top&quot;|欧文:
|她是艾美，她是中国人。他是东尼，他是美国人。
|
|valign=&quot;top&quot;|歐文:
|她是艾美，她是中國人。他是東尼，他是美國人。
|-

|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|你也是美国人吗？
|
|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|你也是美國人嗎？
|-

|valign=&quot;top&quot;|欧文:
|不是，我是英国人。你呢？你是哪国人？
|
|valign=&quot;top&quot;|歐文:
|不是，我是英國人。妳呢？妳是哪國人？
|-

|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|我是法国人。
|
|valign=&quot;top&quot;|金妮:
|我是法國人。
|}


{|
!width=&quot;30&quot; align=&quot;right&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|Pīnyīn
!width=&quot;30&quot; align=&quot;left&quot;|
!width=&quot;30&quot; align=&quot;top&quot;|
!width=&quot;170&quot; align=&quot;left&quot;|English
|-
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Jīnní:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Tāmen shì shéi?
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ҷиннӣ:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Онҳо киҳо ҳастанд?
|-

|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ōuwén:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Tā shì Àiměi, tā shì Zhōngguórén. Tā shì Dōngní, tā shì Měiguórén.
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Owen:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Ӯ Ами мебошад. Ӯ чиноӣ аст. Вай Тони мебошад, вай амрикоӣ аст.
|-


|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Jīnní:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Nĭ yě shì Měiguórén ma?
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ҷиннӣ:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Шумо низ амрикоӣ мебошед?
|-

|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ōuwén:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Bú shì. Wǒ shì Yīngguórén. Nǐ ne? Nǐ shì nǎ guó rén?
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Овен:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |На, ман Бритониёӣ. Шумо чӣ? Шумо намояндаи кадом миллат ҳастед?
|-

|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Jīnní:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Wǒ shì Fǎguórén.
|
|align=&quot;right&quot; valign=&quot;top&quot; |Ҷиннӣ:
|align=&quot;left&quot; valign=&quot;top&quot; |Ман фаронсавӣ.
|-
|}

== Луғат ==
&lt;div class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;!-- class=&quot;noprint&quot; makes this note disappear when printing --&gt;
&lt;font color=&quot;#cc0000&quot;&gt;'''''Эзоҳ''''':&lt;/font&gt; Visit this lesson's [[{{PAGENAME}}/Stroke Order|Stroke Order]] subpage to see images and animations detailing how to write the following characters. Audio files of the words are linked from the pīnyīn when available. Problems listening? See [[Wikipedia:Media help|media help]].
&lt;/div&gt;

{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot;
!width=&quot;10&quot;|
!width=&quot;100&quot; align=&quot;left&quot;|Соддашуда (расмӣ дар қафасҳо оварда мешавад агар дигаргуние дошта бошад)
!width=&quot;100&quot; align=&quot;left&quot;|Pīnyīn
!width=&quot;60&quot; align=&quot;left&quot;|[[Чинӣ/Мухтасарот|Ҳиссаҳои нутқ]]
!width=&quot;150&quot; align=&quot;left&quot;|English [&amp;zwj;[[Чинӣ/Мухтасарот|m.]]&amp;zwj;]
|-

|1. 
|&lt;big&gt;你&lt;/big&gt; (m.=&lt;big&gt;你&lt;/big&gt;, f.=&lt;big&gt;妳&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ni3.ogg|nǐ]]
|(ҷонишин)
|ту (танҳо)
|-

|2.
|&lt;big&gt;好&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-hao3.ogg|hǎo]]
|(сифат)
|хуб
|-

|3.
|&lt;big&gt;们&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;們&lt;/big&gt;)
|[[Расона:zh-men.ogg|men]]
|(исм пасванд)
|(барои ба шакли ҷамъ табдил додани ҷонишинҳо)
|-

|4.
|&lt;big&gt;你们&lt;/big&gt; (m.=&lt;big&gt;你們&lt;/big&gt; f.=&lt;big&gt;妳們&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ni3men.ogg|nǐmen]]
|(ҷонишин)
|ҳамаи шумоён(ҷамъ)
|-

|5.
|&lt;big&gt;我&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-wo3.ogg|wǒ]]
|(ҷонишин)
|Ман, ба ман
|-

|6.
|&lt;big&gt;我们&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;我們&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-wo3men.ogg|wǒmen]]
|(ҷонишин)
|мо, ба мо
|-

|7.
|&lt;big&gt;他&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ta1.ogg|tā]]
|(ҷонишин)
|вай, ба ӯ (мард)
|-

|8.
|&lt;big&gt;她&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ta1.ogg|tā]]
|(ҷонишин)
|ӯ, ба ӯ (зан)
|-

|9.
|&lt;big&gt;他们&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;他們&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ta1men.ogg|tāmen]]
|(ҷонишин)
|онҳо, ба онҳо (мардона.)
|-

|10.
|&lt;big&gt;她们&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;她們&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ta1men.ogg|tāmen]]
|(ҷонишин)
|онҳо, ба онҳо (занона.)
|-

|11.
|&lt;big&gt;叫&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-jiao4.ogg|jiào]]
|(v)
|номи гирифтан, ном доштан
|-

|12.
|&lt;big&gt;什么&lt;/big&gt;  (&lt;big&gt;什麽&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-shen2me.ogg|shénme]]
|(ҷонишин)
|чӣ
|-

|13.
|&lt;big&gt;名字&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ming2zi.ogg|míngzi]]
|(исм)
|ном
|-

|14.
|&lt;big&gt;是&lt;/big&gt;
|[[Media:Zh-shi4.ogg|shì]]
|(феъл)
|будан (мебошам/мебошад/мебошед - мебошанд)
|-

|15.
|&lt;big&gt;谁&lt;/big&gt;  (&lt;big&gt;誰&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-shei2 shui2.ogg|shéi '''''OR''''' shuí]]
|(ҷонишин)
|кӣ, ба кӣ
|-

|16.
|&lt;big&gt;国&lt;/big&gt;  (&lt;big&gt;國&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-guo2.ogg|guó]]
|(исм)
|кишвар
|-

|17.
|&lt;big&gt;人&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ren2.ogg|rén]]
|(исм)
|шахс, шаҳрванд [&lt;big&gt;个 (個)&lt;/big&gt; gè]
|-

|18.
|&lt;big&gt;也&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ye3.ogg|yě]]
|(зарф)
|низ, ҳам
|-

|19.
|&lt;big&gt;吗&lt;/big&gt;  (&lt;big&gt;嗎&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ma.ogg|ma]]
|(ҳиссача)
|(ҳиссачаи саволӣ)
|-

|20.
|&lt;big&gt;呢&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ne.ogg|ne]]
|(ҳиссача)
|(ҳиссачаи саволӣ матни шинос)
|-

|21.
|&lt;big&gt;哪&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-na3 nei3.ogg|nǎ '''''OR''''' něi]]
|(ҷонишин)
|ки, кадом
|-

|22.
|&lt;big&gt;不&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-bu4.ogg|bù]]
|(зарф)
|(инкоркунандаи феълҳо)
|-
|}

=== Исмҳои Хос ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot;
!width=&quot;10&quot;|
!width=&quot;100&quot; align=&quot;left&quot;|Соддашуда (расми дар қафасҳо)
!width=&quot;100&quot; align=&quot;left&quot;|Pīnyīn
!width=&quot;60&quot; align=&quot;left&quot;|
!width=&quot;150&quot; align=&quot;left&quot;|Тоҷикӣ
|-

|1.
|&lt;big&gt;金妮&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-jin1ni2.ogg|Jīnní]]
|
|Ҷиннӣ
|-

|2.
|&lt;big&gt;欧文&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;歐文&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ou1wen2.ogg|Ōuwén]]
|
|Овен
|-

|3.
|&lt;big&gt;艾美&lt;/big&gt;
|[[Media:zh-ai4mei3.ogg|Àiměi]]
|
|Ами
|-

|4.
|&lt;big&gt;东尼&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;東尼&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-dong1ni2.ogg|Dōngní]]
|
|Тони
|-

|5.
|&lt;big&gt;中国&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;中國&lt;/big&gt;)
|[[Media:Zh-zhongguo.ogg|Zhōngguó]]
|
|Чин, Хитой
|-

|6. 
|&lt;big&gt;美国&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;美國&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-mei3guo2.ogg|Měiguó]]
|
|Амрико
|-

|7.
|&lt;big&gt;英国&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;英國&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-ying1guo2.ogg|Yīngguó]]
|
|Бритониё
|-

|8.
|&lt;big&gt;法国&lt;/big&gt; (&lt;big&gt;法國&lt;/big&gt;)
|[[Media:zh-fa4guo2.ogg|Fǎguó]]
|
|Фаронса
|-
|}

==Дастури забон - Грамматика==
===Ҷумлаҳои Содда===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
|-
|style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | The sentence structure of Chinese is very similar to that of English in that they both follow the pattern of [[w:Subject_Verb_Object|Subject-Verb-Object]] (SVO). Unlike many languages, verbs in Chinese are not conjugated and noun and adjective endings do not change. They are never affected by things such as time or person.
|}&lt;br&gt;

{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; align=&quot;left&quot;
|-
! colspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#ffdead;&quot; | S + V + O
|-
|}


1.  我叫艾美。
:Wǒ jiào Àiměi. 
:''Исми ман Ами мебошад.''
----

===Ҷумлаҳое, ки аз &lt;u&gt;shì&lt;/u&gt; истифода мекунанд [是]===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
|-
|style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | Shì, the equational verb ''to be'', can be used as the English ''is'' or ''equals''. Shì can only be used to equate combinations of nouns, noun phrases, and pronouns. In Chinese, shì, the &quot;to be&quot; verb, is not used with adjectives, as it is in English, as in, &quot;He is cold.&quot;
|}&lt;br&gt;

{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; align=&quot;left&quot;
|-
! style=&quot;background:#ffdead;&quot; | S + 是 + O
|-
|}&lt;br&gt;


1.  我是中国人。
:Wǒ shì Zhōngguórén. 
:''Ман шаҳрванди Чин '''мебошам'''.''
2.  她是金妮。
:Tā shì Jīnní.
:''Ӯ Ҷинни '''мебошад'''.''&lt;br&gt;
3.  她们是英国人。
:Tāmen shì Yīngguórén. 
:''Онҳо инглис '''мебошанд'''.''&lt;br&gt;

{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot;
|-
| style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | Shì дар ҳолати баъд аз  &lt;u&gt;bù&lt;/u&gt; [不] омадан ба инкорӣ табдил меёбад. &lt;u&gt;Bù&lt;/u&gt; одатан 4ум оҳанг аст, аммо ба оҳанги 2ум тағйир меёбад дар ҳолате, ки баъад аз оҳанги 4ум ояд.
|-
|}&lt;br&gt;
{| border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; align=&quot;left&quot;
|-
! style=&quot;background:#ffdead;&quot; | S + 不 + 是 + O
|-
|}&lt;br&gt;


1.  他不是东尼。
:Tā bú shì Dōngní.
:''Вай Тони '''нест'''.''

2.  我不是美国人。
:Wǒ bú shì Měiguórén. 
:''I '''am not''' American.''

----

===Ҳиссачаи саволии &lt;u&gt;ma&lt;/u&gt; [吗]===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
|-
|style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | Иловакунии ҳиссачаи модалии &lt;u&gt;ma&lt;/u&gt; [吗] ба охири ҷумла, ҷумларо ба савол табдил медиҳад. Дар тартиби калимаҳо ба тағйироте ба мисли дигар забонҳо ниёзе вуҷуд надорад.
|-
|}

Ҷумлаи намунавии изҳорӣ ё ҳикоявӣ дар  #1 ба ҷумлаи саволӣ ё пурсишӣ дар #2 тағйир дода шудааст.

1. 她是金妮。
:Tā shì Jīnní.
:''Ӯ Ҷиннӣ аст.''

2. 她是金妮吗？
:Tā shì Jīnní ma?
:''Оё ӯ Ҷиннӣ аст?''

----

===Ҳиссаи саволии &lt;u&gt;ne&lt;/u&gt; [呢]===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
|-
|style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | Using the ending modal particle &lt;u&gt;ne&lt;/u&gt; [呢] makes a question when the context is already known, similar to saying &quot;How about...?&quot; in English. A common circumstance is when you wish to repeat a question that was just asked for another subject. Simply add &lt;u&gt;ne&lt;/u&gt; to the end of the noun or pronoun to ask &quot;How about ''this''&quot;.
|-
|}


1.  我叫东尼, 你呢？
:Wǒ jiào Dōngní, nǐ ne? 
:''Исми ман Тони аст. Шумо чӣ?''
2.  艾美是中国人, 他呢？
:Àiměi shì Zhōngguórén, tā ne? 
:''Ами чиноӣ аст. Вай чӣ?''
----

===Калимаҳои саволӣ===
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;5&quot; cellspacing=&quot;0&quot; 
|-
|style=&quot;background:#FFFFCC;&quot; | Like particles, question words make statements into questions without changing the order of the sentence. To make one, simply substitute the question word in for the place the subject would be in the answer.
|-
|}


1. 他们是哪国人？
:Tāmen shì nǎ guó rén?
:''Онҳо аз кадом кишвар мебошанд?''

2. 谁是美国人？
:Shéi shì Měiguórén? 
:''Ки амрикоӣ аст?''

3. 她是谁？
: Tā shì shéi? 
:''Ӯ ки аст?''

----

{{Chinese (Mandarin)TOC}}

{{Мавзӯъ|Забонҳои Осиё|Забонҳо|Забони чинӣ}}

&lt;!-- 在以上的课程里中文是一样的，
在以下的课程里中文是不同的 --&gt;
[[Category:Чинӣ]]

[[de:Chinesisch: 第一課]]
[[es:Chino/Lección 1]]
[[it:Cinese/Lezione 1]]
[[pl:Chiński/Podstawy/Lekcja 1]]</text>
      <sha1>lexn4vuaw1axma806f3x8mjwmlk56jt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Audio</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1645</id>
    <redirect title="Шаблон:Садо" />
    <revision>
      <id>1730</id>
      <timestamp>2008-05-14T10:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Шаблон:Садо]]</comment>
      <origin>1730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="rvceh0y71d2vtocqync05kko2t4sv4v" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Садо]]</text>
      <sha1>rvceh0y71d2vtocqync05kko2t4sv4v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Садо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1646</id>
    <revision>
      <id>2256</id>
      <parentid>2089</parentid>
      <timestamp>2012-04-04T11:36:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>11</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>The file [[:Image:Fr-Bordeaux.ogg]] has been removed, as it has been deleted by [[:commons:User:Fastily]]: ''No source since  14 March 2012''. ''[[m:User:CommonsDelinker|Translate me!]]''</comment>
      <origin>2256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="923" sha1="f6s6p2qv0dpx9pzdxnvlb0xilerpagy" xml:space="preserve">&lt;font class=&quot;metadata&quot;&gt;&lt;span class=&quot;unicode audiolink&quot;&gt;[[:Media:{{{1}}}|{{{2|listen}}}]]&lt;/span&gt; &lt;small&gt;([[Wikipedia:Media help|роҳнамо]]·[[:Image:{{{1}}}|info]])&lt;/small&gt;&lt;/font&gt;&lt;noinclude&gt;
__NOTOC__

== Мақсад ==

Ин шаблон барои тез шунидани парвандаи савт мебошад.  

== Истифода ==

&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Садо|номи парвандаи садо|матн барои истифода бурдан монанди пайванд ба парвандаи садо}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;

Мисол:
:&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{Садо|Fr-Bordeaux.ogg|Борду}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
натиҷааш:
: '''{{садо||Борду}}''' шаҳри бандарӣ дар...

== Нигаред ==

[[de:Vorlage:Audio]]
[[es:Plantilla:Audio]]
[[fa:الگو:صدا]]
[[pl:Szablon:Audio]]
[[th:Template:เสียง]]
[[vi:Tiêu bản:Âm thanh]]
[[he:תבנית:קול]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f6s6p2qv0dpx9pzdxnvlb0xilerpagy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Корбар</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1647</id>
    <revision>
      <id>1736</id>
      <timestamp>2008-05-14T11:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: [[Корбар:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] ( [[Баҳси корбар:{{{1}}}|баҳс]] &amp;#124; [[Special:Emailuser/{{{1}}}|email]] &amp;#124; [[Special:Contributions/{{{1}}}|ҳи...</comment>
      <origin>1736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="200" sha1="d93tn03px0o6qeqr39zo3zk03flkfm8" xml:space="preserve">[[Корбар:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] ( [[Баҳси корбар:{{{1}}}|баҳс]] &amp;#124; [[Special:Emailuser/{{{1}}}|email]] &amp;#124; [[Special:Contributions/{{{1}}}|ҳиссагузориҳо]] )</text>
      <sha1>d93tn03px0o6qeqr39zo3zk03flkfm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони чинӣ/Ҳиссагузорон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1648</id>
    <revision>
      <id>3103</id>
      <parentid>3102</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T13:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Чинӣ/Ҳиссагузорон]] to [[Забони чинӣ/Ҳиссагузорон]]</comment>
      <origin>3103</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1793" sha1="sfkh88ai04vlr621k6b514j2dj4k1f6" xml:space="preserve">&lt;center&gt;
=Ҳиссагузорон=
&lt;/center&gt;
Ин Викикитоби Забони Чинӣ аз Викикитобҳои Англисӣ тарҷума шуда истодааст. Феҳристи корбароне, ки ба ин викикитоб ҳиссагузори карда истодаанд дар зер оварда шудааст. Агар ҳиссагузории муҳима ё вироише ба ин китоб илова карда бошед, лутфан ба феҳристи ҳиссагузорон номи корбарии худро илова кунед. 
Барои худро илова кардан, инро '''&lt;nowiki&gt;*{{user|username}}&lt;/nowiki&gt;''' истифода баред.

*{{корбар|everlong}}
*{{корбар|Taoster}}
*{{корбар|Ran}}
*{{корбар|Ibrahim}}

[[commons:user:M4RC0|M4RC0]], [[commons:user:Yug|Yug]] ва [[commons:user:wikic|Wikic]] ҳиссагузориҳои муҳиме ба [[commons:Category:Chinese_stroke_order|Лоиҳаи тартиби навишти Чинӣ]] дар [[commons:Main Page|Викиумумӣ]], ки дар дарсҳои мо истифода шудаанд. [[commons:user:Peter Isotalo|Петер Исотало]], низ аз Викиумумӣ, намунаҳои якуми савти овозиро ба ин Викикитоб ҳиссагузорӣ кардааст.

Илова бар ин, муаллифон ба тими рушди дар алоқаманди бо [http://www.wikimediafoundation.org/ Бунёди Викимедиа] ва лоиҳаҳо шарики он, ки бидуни онҳо матнҳои ин дарс наметавонист арзи вуҷуд кунад ва барои омма дастрас бошад.

[[Гурӯҳ:Забони чинӣ]]</text>
      <sha1>sfkh88ai04vlr621k6b514j2dj4k1f6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Дарси 3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1696</id>
    <revision>
      <id>1847</id>
      <parentid>1833</parentid>
      <timestamp>2009-02-20T12:54:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мақсад */</comment>
      <origin>1847</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="317" sha1="9vsz3jiamjhh2mxwzry94jtxmuemtjt" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 3. 

== Мақсад ==
* Аз худ кардани калимаҳои нав
* Аз худ кардани қоидаҳои грамматикӣ
* Одоби муошират

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>9vsz3jiamjhh2mxwzry94jtxmuemtjt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 4</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1697</id>
    <revision>
      <id>1834</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 4.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1834</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="0akw2qfk7mmoongk9zu2bg7n1ajbm9s" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 4. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>0akw2qfk7mmoongk9zu2bg7n1ajbm9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 5</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1698</id>
    <revision>
      <id>1837</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 5.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1837</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="eimmy3ebil1lxif934xnjhlkvuc6gpu" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 5. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>eimmy3ebil1lxif934xnjhlkvuc6gpu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 6</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1699</id>
    <revision>
      <id>1838</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:46:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 6.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1838</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="i42m5cbwgt9xqp4ufmqcogx71ho3ze1" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 6. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>i42m5cbwgt9xqp4ufmqcogx71ho3ze1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 7</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1700</id>
    <revision>
      <id>1839</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:46:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 7.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1839</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="5w47rsi7yopuz9jpg8kqoukaoyv5xzl" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 7. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>5w47rsi7yopuz9jpg8kqoukaoyv5xzl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1701</id>
    <revision>
      <id>1840</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:47:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 8.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1840</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="tb7bawdrwfthznvxcmq7qczn9ohvup9" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 8. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>tb7bawdrwfthznvxcmq7qczn9ohvup9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 9</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1702</id>
    <revision>
      <id>1841</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:47:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 8.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1841</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="tb7bawdrwfthznvxcmq7qczn9ohvup9" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 8. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>tb7bawdrwfthznvxcmq7qczn9ohvup9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Lesson 10</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1703</id>
    <revision>
      <id>1842</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:47:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Дарси 10.   == Мақсад ==  == Гуфтугӯ ==  == Навиштан ==  == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1842</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="166" sha1="auw518h93035oeapsm9mtciuee0hcbj" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Дарси 10. 

== Мақсад ==

== Гуфтугӯ ==

== Навиштан ==

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>auw518h93035oeapsm9mtciuee0hcbj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Грамматика</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1704</id>
    <revision>
      <id>3614</id>
      <parentid>3269</parentid>
      <timestamp>2025-01-03T06:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>62.89.208.222</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Present - Ҳозира */</comment>
      <origin>3614</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1199" sha1="46k9njq7ry272pm3d0u9mfrwsjhma5m" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Грамматика- Дастури Забони Англисӣ 

== Ҳиссаҳои Нутқ ==
*Noun - Исм
*Pronoun - Ҷонишин
*Verb - Фетр
*Numerals - Шумора
*Adverb - Зарф
*Adjective - Сифат

== Tenses Замонҳо ==

=== Present - Ҳозира ===
* Simple Present - Замони ҳозира
* Present Continuous - Замони ҳозираи давомдор
*
 Present Perfect - Замони ҳозираи мутлақ


* Present Perfect Continuous - Замони ҳозираи мутлақи давомдор
simpl

=== Past - Гузашта ===
* Simple Past - Замони гузашта
* Past Continuous - Замони гузаштаи давомдор
* Past Perfect - Замони гузаштаи мутлақ
* Past Perfect Continuous - Замони гузаштаи мутлақи давомдор

=== Future - Оянда ===
* Simple Future - Замони оянда
* Future Continuous - Замони ояндаи давомдор
* Future Perfect - Замони ояндаи мутлақ
* Future Perfect Continuous - Замони ояндаи мутлақи давомдор

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>46k9njq7ry272pm3d0u9mfrwsjhma5m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Номҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1705</id>
    <revision>
      <id>2978</id>
      <parentid>1893</parentid>
      <timestamp>2017-03-20T13:16:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мардона */</comment>
      <origin>2978</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="306" sha1="7qq5pom2wf0b2z0vqvooc1dwdz9cwt8" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Номҳо. 

== Мардона ==
*Abraham - Abe
*Benjamin - Ben
*Clark
*Charles
*Richard - Dick
*Jack
*Hugh
*Harry
*Garth
*Garry
*George
*Francis
*Roben
*Robert
*William

== Занона ==
*Alice
*Ammy
*Anna
*Ashly
*Betty
*Britney
*Sharon

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>7qq5pom2wf0b2z0vqvooc1dwdz9cwt8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Луғат</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1706</id>
    <revision>
      <id>2616</id>
      <parentid>2615</parentid>
      <timestamp>2015-05-08T14:04:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mansurov Abdulatif</username>
        <id>1038</id>
      </contributor>
      <comment>/* Эзоҳ */</comment>
      <origin>2616</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="831" sha1="6btvwt15v5cmqovs1j890tx25wj7dss" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Луғат. 

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]
ability - қобилият
able - болаёқат,доно,зирак
be able - тавонистан
absent - иштирок надоштан,ҳузур надоштан
absent-minded - парешонхотир,бедиққат
absorb - ҷаббидан,макидан
acacia - дарахти ақоқиё
accessories - лавозимот,асбобҳо
accident - воқеа,ҳодиса,садама,воқеаи нохуш
according - мувофиқи
accustom - одат кунондан,ёд додан
achieve - ноил шудан,сазовор шудан
achievement - комёбӣ,муваффақият,дастовард
acrobat - дорбоз
across - тарвоза,кундаланг
action - фаъолият,ҳаракат,рафтор</text>
      <sha1>6btvwt15v5cmqovs1j890tx25wj7dss</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Англисӣ/Ҷонишин</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1707</id>
    <revision>
      <id>1846</id>
      <timestamp>2009-02-20T12:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{Англисӣ}}  Ҷонишинҳо.   == Санҷиш ==  == Эзоҳ ==  [[Category:Англисӣ]]</comment>
      <origin>1846</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" sha1="2uzbxrjgsrvyd4osiu6jfl9x984lvps" xml:space="preserve">{{Англисӣ}}

Ҷонишинҳо. 

== Санҷиш ==

== Эзоҳ ==

[[Category:Англисӣ]]</text>
      <sha1>2uzbxrjgsrvyd4osiu6jfl9x984lvps</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Softredirect</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1731</id>
    <revision>
      <id>2651</id>
      <parentid>2650</parentid>
      <timestamp>2015-10-18T18:45:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gangleri</username>
        <id>1084</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>improuved to [[:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] using [[m:Soft redirect]]|soft redirect ; ++: LANG=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;</comment>
      <origin>2651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="247" sha1="1ck76o1bo02hg51p6ohu2xow0xkifnl" xml:space="preserve">[[Image:Redirectltr.png|#REDIRECT ]]&lt;span class=&quot;redirectText&quot; id=&quot;softredirect&quot;&gt;[[:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]]&lt;/span&gt;&lt;br /&gt;&lt;span style=&quot;font-size:85%; padding-left:52px;&quot; LANG=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; &gt;This page is a [[m:Soft redirect|soft redirect]].&lt;/span&gt;</text>
      <sha1>1ck76o1bo02hg51p6ohu2xow0xkifnl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Китобҳои барҷаста</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1771</id>
    <revision>
      <id>2848</id>
      <parentid>1932</parentid>
      <timestamp>2017-01-25T04:23:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2848</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="534" sha1="hon6r4qmix2orewt0ipq0jd2yxtdx06" xml:space="preserve">Китобҳои барҷаста - Шумо метавонед китобҳои дар зер феҳристшударо мутолиа ва ё беҳтар намоед.

* [[Эҷодиёти Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ]]
* [[Афсонаҳои халқи тоҷик]]
* [[Англисӣ|Китоби Забони Англисӣ]]
* [[Тоҷикӣ|Китоби Забони Тоҷикӣ]]
* [[Чинӣ|Китоби Забони Чинӣ]]
* [[Туркӣ|Китоби Забони Туркӣ]]
* [[Насими Кӯҳсор]]</text>
      <sha1>hon6r4qmix2orewt0ipq0jd2yxtdx06</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Нусхаро чоп кунед</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1772</id>
    <revision>
      <id>2681</id>
      <parentid>2580</parentid>
      <timestamp>2016-02-22T17:37:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>таҳрир</comment>
      <origin>2681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86137" sha1="kn4fw8z8030pp0nnh3dfd68iyh30hvf" xml:space="preserve">НАХӮТАК

Буд, набуд, дар як деҳае деҳқоне бо занаш зиндагӣ мекард. Онҳо фарзанд надоштанд. Барои ҳамин зиндагии онҳо бо ғаму ғусса мегузашт. Боре дари ҳавлии онҳоро пирамарди ришсафеди ришдарозе так-так мекунад. Деҳқон дари ҳавлиро кушода пирамардро ба дарун даъват мекунад. Зани деҳкон ҳамон замон дастархони пурнозу неъматро паҳн кард. Дар чойники пурнақш чои кабуд овард, пиёлаи зебо ва кулчаи равғанин овард.

Дар рӯи суфа кӯрпачаи мулоим партофта, пирамардро ба нишастан даъват намуд. Пирамарди ришсафед чой нӯшид, нон хӯрд, ба чолу кампир миннатдорӣ изҳор карду ба онҳо гуфт: – Худоё, ҳар нияте, ки дошта бошед амалӣ гардад!

Ҳамин тавр, воқеан, орзуи деринаи деҳқону занаш амалӣ шуда, дар хонаи онҳо писаре таваллуд шуд, ки хурдакак буд ва падару модараш ӯро Нахӯтак ном ниҳоданд. Солҳо гузашт ва Нахӯтак ба корҳои хона ба модараш ёрӣ мерасонд. Агар модараш ба об равад, писарак сатилро аз ӯ пештар гирифта ба чӯй медавид. Модараш мастоба пухтан хоҳад, Нахӯтак давида биринҷ меовард.

Боре модараш бо гӯшти қима угро пухта хост, ки ба саҳро барои шавхараш барад, ҳамон замон Нахӯтак омаду гуфт: — Модарҷон, ман мебарам! Ӯ табақчаро бо хӯрок ба сараш гузошту ба саҳро рафт. Роҳравон суруд мехонд. Мардум ҳайрон буданд, ки дар роҳ гуё сурудхонон табақе медавид! Касе, ки табақро мебарад ба назар наменамуд. Нахӯтак ба сахро расид ва давида ба назди падараш омада гуфт: — Бишин падарҷон, хӯрок хӯр! Ман медаравам! — Ту досро бардошта наметавонӣ! — табассум кард падараш. — Метавонам! — ҷавоб медиҳад Нахӯтак. То вақте, ки падараш хӯрок хӯрд, Нахӯтак нисфи замини гандумро даравид. Падараш хушҳол шуда, офарин гуфт ба писараш. Нахӯтак ба хона баргашт.

Дар роҳ боз суруд мехонд. Ногаҳон ба ӯ гург рӯ ба рӯ шуд. Гург гурусна буд. Вай писаракро даст гирифт, вале фуру бурда натавонист, Нахӯтак дар байни дандонаш банд монд. Гург аз гуруснагӣ медавид ва дар роҳ рамаи гӯсфандонро дид. Ҳамин, ки вай гусфандеро хост даҳан занад, Нахӯтак аз байни дандонҳои гург дод зад: — Эй амаки чӯпон! Гург гусфанди туро хӯрдан мехохад! Чӯпон ин садоро шунида, гургро ронд. Гург боз рафтан гирифт. Дар ҷое дид, ки рамаи бузҳо мечаранд. Ҳамин, ки гург бузичаеро хӯрдан мехост Нахӯтак боз дод гуфт: — Эй бузҳо! Эҳтиёт шавед! Гург бузичаро мехӯрад! Ин садоро бузи шохдори калон шунида, шохҳои худро рост карда ба сӯи гург давид. Гург гурехт.

Ҳар куҷо, ки гург медавид ва бо забони тези худ чизе гирифтан мехост, Нахӯтак аз байни дандонҳои ӯ дод мегуфт. Гург ба зӯр медавид. Аз гуруснагӣ беҳол шуд. Вай аз ин писарак безор шуд ва чӣ тавр халос шуданашро намедонист. Хост, ки ӯро аз байни дандонҳояш туф кунад, нашуд. Нахӯтак дар байни дандонҳои гург мустаҳкам ҷойгир шуда буд. Гург сарашро меҷунбонд, ки вай ба замин афтад, ин ҳам нашуд. Гург боз давид. Аз пеши роҳаш як чуқурӣ баромад. Гург истод. Кӯшид, ки писаракро бо забонаш аз байни дандонаш бароварда ба чуқур тела диҳад. Нахӯтак ба чуқурӣ афтид. Гург ҳам хушхол шуду боз гурехт. Нахӯтак дар таги чуқурӣ монд ва намедонист, ки аз он ҷо чӣ хел барояд. Писарак баланд садо бароварда аз дигарон ёрӣ хост. Пас аз фурсате дид, ки дар лаби чуқурӣ пирамарди ришсафеде пайдо шуд. Ба дасти ӯ асо буд. Нахӯтак хушхол шуду бо садои баланд ҷеғ зад: — Бобоҷон! Эй бобоҷон! Асоятонро ба ман дароз кунед! Ман даст гирифта мебароям. Муйсафеди ришдарози ришсафед, ин ҳамон сеҳргаре буд, ки падару модари Нахӯтак ӯро зиёфат карда буданд. Муйсафед фаҳмид, ки ӯро касе ҷеғ мезанад. Сеҳргар ба даруни чуқурӣ нигоҳ, карду писаракро дид. Ҳамон замон асояшро ба чуқурӣ дароз кард. Нахӯтак ба асо сахт часпиду зуд ба берун баромад. Писарак ба пирамарди сеҳргар ташаккур гуфту ба сӯи хона давид.

Падару модараш Нахӯтакро дида бисёр хушҳол шуданд. Аз шодӣ барои мардуми деҳа зиёфат доданд. Ҳама хушхолӣ карданд: Нахӯтак боз ба хона баргашт! Мо ҳам ҳамроҳи онҳо хушҳолӣ мекунем!

ПОДШОХ ВА ДУХТАРИ ОҲАНГАР

Буд, набуд, як подшоҳ буду аз ҳамаи шаҳру деҳот донишмандон ва пирони хирадмандро дар пойтахти мамлакаташ ҷамъ карда буд ва ҳар пагоӯ онҳоро пеши худ даъват карда, саволе медоду ҷавобе мегирифт.
Як саҳари подшоҳ дар чорбогаш чанги ду гунчишкро дида монд. Гунчишкон дар шохи дарахти чанори калон, дар болои лонаашон чурчуркунон ба хамдигар хамла оварда ба замин афтоданду чанги худро дар руи замин давом доданд.
Подшох ба сари онхо рафта, пояшро тап-тап ба замин зад, аммо гунчишкони саргарми часпу талош пай набурданд.
Хамон пагох подшох ба донишмандону пирони хирадманд вокеаро накл кар¬ла, савол дод:
Гунчишкакон чаро чангу чанчол доштанл. онхо ба якдигар чи мегуфтанд?
Донишмандону пирони хирадманд чавоб гуфта натавониста. се руз мухлат талабида, ба хонахои худ рафтанд.
Дар сари рохи онхо дукони як охангар вокеъ буд. Охангар духтаре дошт, ки номаш Адолатхон буд. Адолатхон мебинад, ки хар руз донишмандону пирони хирадманд ба касри подшох мераванду меоянд. Духтар боз онхоро дар хамин холат дид. Дид, ки донишмандону пирони хирадманд имруз аз пеши подшох бо сари хам, маъюсу гамгин баргашта истодаанд, аз дукон баромада аз як пирамарди ришсафед пурсид:
— Ба шумо чи шуд бобочон? Хар пагох, шумоен аз пеши подшох шоду хурсанд ме-рафтед, барои чй имруз гамгин баргаштед?
Пирамард охи чукуре кашиду ба духтар гуфт:
— Подшох имруз саволе дод, ки чавоб надорад. Ду гунчишк чанг кардаанд, барои чй? Инро гайр аз худо каси дигар намедонад. Аз мо пурсид, ки сабаби чанги гунчишкон чист ва онхо ба якдигар чихо мегуфтанд. Мо он гунчишконро надидаем, сабаби чанчолашонро аз кучо медонем. Подшох се руз мухлат дод, агар дар ин муддат ба саволаш чавоб нагуем, сари хамаамонро аз танамон чудо мекунад.
Адолатхон ба пирамард гуфт:
— Зик нашавед, бобочон! Агар чавоб ёфта натавонетон, ки чаро гунчишкон бо хам чангиданд, ман чавобашро ба шумоен мегуям.
Пирамард ранчида гуфт:
- Ту духтари беадаб моро масхара мекуни? Он чизеро, ки мо донишмандону пи¬рон намедонем ту аз кучо медони!
Донишмандону пирони хирадманд се шабу се руз фикру бахсу мунозира карда чавоби саволи подшохро ёфта натавонистанд. Ноилоч хамон пирамардро ба пеши духтар фиристоданд.
Донишманд ба хонаи охангар омаду аз Адолатхон хохиш намуд, ки ба саволи под¬шох чавоб ГУЯД.
— Назди подшох раведу аз у пурсед: мулки падар ба писар мерасад ё каси дигар хам хак, дорад? Подшох чавоби худро бояд ба вараке нависад.
Гуфт Адолатхон ва пирамард ичро кард.
Подшох навишта буд: &quot;мулки падар — факат хакки писар&quot;.
Духтари охангар номаро хонда, пинхон карда гуфт:
- Он ду гунчишк барои лона мечанганд. Ба яке лона аз падар мондааст, вале дигараш бегона аст, бо зури лонаро аз сохибаш гирифтан мехохад. Гунчишки аввал мегуфт, ки ин лонаи ман аст, гунчишки дуюми мегуфт лона аз они зуровар аст.
Донишмандону пирони хирадманд назди подшох рафта, чавоби духтарро аз номи худашон карда гуфтанд. Вале онхо нагуфтанд, ки ин чавобро барои онхо духтари охангар гуфт.
— Ин суханхои шумоён не! — гуфт под¬шох. — Агар шумоён медонистед. субх чавоб мегуфтед. Рости гапро гуед. ки чавоб гуфт?
Илоче набуд, пирону донишмандон мачбур шуданд, ки рости гапро гуянд, ки ба онхо ин чавобро духтари охангар Адо¬латхон гуфтааст.
Подшох фармон дод, ки Адолатхонро ба назди у биёранд. Навкархои подшох омада духтарро пеш андохта ба касри под¬шох оварданд.
— Ту духтари доно боши, — пурсид подшох — кани гуи, ба чи сабаб чанчол кардани гунчишконро аз кучо донисти?
— Дар каламрави шумо, — гуфт духтар, — чизу чораи бечорагонро кашида мегиранд, онхоро азоб медиханд, ба онхо руз намедиханд, лекин ба ин хеч кас коре надорад. Бечорагонро касе химоят намекунад. Ба падари ман аз падараш як бог мерос монда буд. Хамсояи мо ба падарам тухмат карда он богро кашида гирифт. Падарам ба козихона давид, пеши вазирони шумо омада арз кард, хеч, кас ба гапи вай гуш надод, хама тарафи бойро гирифтанд. Бесабаб нагуфта буданд, ки «дахонаш кач бошад хам, гапи писари бой — гап». Шумо хат карда навиштаед, ки «мулки падар — . факат хакки писар». Ин гап дуруст, лекин, хукми шумо дар руи когаз мемонаду одамони шумо кори худашонро мекунанд.
Подшох, ки хеч вакт аз хеч кас ин хел суханони талх нашунида буд, дар газаб шуда хитоб кард:
— Ту агар чонатро азиз дони, аввал ба саволи ман чавоб дех!
— Шумо дидаед, ки гунчишкакон дар шохи дарахт, дар болои лона чанчол cap карданд, — чавоб дод духтар. — Яке мегуфт, ки ин лона аз падари ман мерос мон-дааст, мегуфт, ки ман зураму онро аз ту мегирам, ту хеч кор карда наметавонй. Барои фахмидани ин акди зиёд даркор не!
Подшох дигар хеч чиз нагуфта, духтарро чавоб дода, вазиронашро оваронда пурсид:
— Ин духтари бешарм хамаи моро муттахам кард, бо у чи кор кунем?
Вазири дасти рост ба у чавоб дод:
— Уро ба зани гиред, зани шумо, ки шуд, канизи шумо мешавад, чи чазое раво донед, медихед.
— Чазояш хамин, ки ба болояш боз Маликаподшохро ба зани мегиреду духтари охангарро ба вай каниз карда мемонед — гуфт вазири дасти чап.Маликаподшох бо хусни бехамтою акли расои худ дар тамоми олам шухрат ёфта буду талабгоронашро хадду хисобе набуд. Эълон карда буд, ки якчанд саволу якчанд шарт дорад. Хар касе, ки ба саволхояш чавоб гардонаду шарташро ичро кунад, ба хамон кас мерасад, агар натавонад, уро гу¬лом карда мегирад.
Бисер чавонори нозанин ба саволхои Маликаподшох чавоб дода натавониста, ба у гулом шуда, фахр мекарданд, ки гуломи Маликаподшох хастанд.
Маслихати вазирон ба дили подшох алав андохт. Вай ба хонаи охангар хостгор фиристода, зури кати духтари охангарро никох карда гирифту ба духтар гуфт:
— Ту хар чи кадар доно боши, муносиби ман нести. Туро барои он гирифтам, ки Маликаподшохро ба зани гирифта, ба у канизаки дастобрез карда монам,
- Ин хаёли хомро аз саратон дур кунед! — гуфт духтар. — Маликаподшохро гирифтан осон не. Шумо баринхоя хазортааш рафта, ба саволхои у чавоб наёфта, гуломи дари у шуда гаштаанд.
Подшох дар газаб шуд ва ба суханхои Адолатхон чавоб пайдо карда натавонист.
Подшох донишмандону пирони хирадмандро хамрох гирифта ба мулки Малика¬подшох равон шуд.
Онхо ба касри Маликаподшох расиданд.
Малика ба подшох саволхои худро дод. Подшох харчанд бо донишмандону пиро-наш маслихат кард, чавоб гардонда натавонист. Малика уро гулом карда, ба чувозкашй андохт. Пас аз чанд руз подшох ба вазирони худ нома фиристод, ки уро аз банд озод кунанд.
Донишмандони подшох, ба кишвари худ расиданд ва ба каср омада ба вазирон ин номаро доданд. Вазирон номаро ба Адолатхон нишон доданд.
Адолатхон номаро хонда, либосхои мардона пушида, шоф ба миён овехта, камчин ба даст гирифта, аспсавор ба сафар ба чониби кишвари Малика равон шуд.
Чанд руз гашта ба мамлакати Маликаподшох расид. Ва аз дарбонхо хохиш кард, ки ба у ичозат диханд то ба каср дарояд. Дарбонхо ба ин чавони нозанин нигариста, дарвозаро кушода бо рахм пурсиданд, ки у кист, чи мехохад.
— Эй чавони зебо, — гуфтанд дарбонон, — аз ту донотархо омада, ба саволи Малика чавоб гардонда натавониста, гу¬лом шуда гаштаанд, ту худро бехуда ба азоб мононда, юги гуломиро ба гардан ги¬рифта чи кор мекуни?! Бехтараш ба рохи худ рав!
— Маро ба пеши Малика баред! — хо¬хиш кард бо чиддият Адолатхон.
Дарбонон уро ба назди Малика бурданд.
Малика Адолатхонро ру ба руи худ шинонда саволхои худро дод.
- Одам бо чй зинда аст? — пурсид Ма¬лика.
— Бо умед. — чавоб дод Адолатхон.
— Нишонаи пири чист? - Ноумедист.
Нияти нек чию нияти бад чи?
— Нияте, ки нияти хамаи мардум аст. нек аст, нияте, ки нияти як касу бар зарари мардум аст, бад аст.
— Баднияти аз чи маълум мешавад?
- Аз чашму аз гапу аз рафтор — чавоб дод духтари охангар.
Малика хамин хел ба Адолатхон боз як чанд савол дод. Духтари охангар чавоб гуфт.
— Ту доно будаи, ба хамаи саволхо чавоб гардонди, — гуфт Малика. — Акнун шартамро шунав. Падари ман ангуштарине доштааст, ки ба он се девкампир итоат мекардааст. Баъди вафоти падарам девхо ангуштаринро дуздида рафта, аз итоати падарам баромадаанд. Хамон ангуштарин¬ро ёфта омада, девхоро ба итоати ман ме-дарори.
Адолатхон чил руз мухлат гирифта, аз касри Маликаподшох баромада рафт.
У хеле гашт, дар дашту сохили дарёю куху кутал гашта, нишоне аз девхо наёфт. Маъюсу ноумед шуда «аз рафта гуломи Ма¬лика шудан дар хамин куху сахро мурда рафтанам бехтар» гуён зини аспашро гирифта, зери cap гузошта, дар таги як чанор хоб кард Адолатхон. Баъди чанд вакт бедор шуд, ки дар пешаш як хату як шамшер. «Эй духтари охангар, нияти ту пок аст, — гуфта шуда буд дар хат, — ин шамшери пирони мададгор мушкили туро осон мекунад. Гирифта ба акиби Кухи Сиёх равон шав».
Адолатхон шамшерро буса карда, ба чашмонаш молида, ба миёнаш овехта, ба акиби Кухи Сиёх равон шуд. Дар саргахи кух хиргохе буд сап-сафед, дар даруни хир¬гох як девкампири сафед менишаст.
— Ассалому алейкум, — гуфт духтар ба кампир.
— Ваалейкум ассалом, эй лукмаи халол, эй насибаи имрузаам! Саломат намебуд, хо-зир мехурдам, салом, ки доди, дертар мехурамат! — ках-каха зад кампир.
Адолатхон шамшерро бароварда, нишон дода гуфт:
— Инро шинохти? — пурсид у.
— Балояшонро гирам, ин шамшери пирони мададгор аст, — гуфт дев.
— Чанд руз аст, ки дар Самарканд боронгари, тарновхо дошт надоданд, пирони мададгор ин ахволро дида, маро фиристоданд, ки аз пушти ту як тасма пуст гирифта барам, то ки мардум пора карда, барои бомхо тарнов дуруст кунанд.
— Вой, пуштам дард мекунад! — гуфт деви сафед ларзида. — Ба холи ман рахм кун!
— Ба холи ту рахм мекунам, ба шарте, ки чои нигини падари Маликаподшохро гуи.
— Болотар аз ин чо хиргохи сурх хаст, хиргохи апаам, — гуфт девкампири са¬фед, — чои нигинро вай медонад.
Адолатхон болотар рафта, хиргохи сурхро дид. Дар даруни хиргох девкампири сурх муй шона карда нишаста буд.
—Ассалому алейкум, — гуфт духтар ба хиргох даромада.
— Ваалейкум ассалом, эй лукмаи халол, эй насибаи имрузаи ман! — гуфт деви сурх. — Саломат намебуд, хозир як лукмаи хомат мекардам!
Адолатхон ба девкампир шамшерро нишон дода пурсид.
— Мешиноси?
— Балояшонро гирам, ин шамшери пирони мададгор аст, аз гунохи мани пир гузар, — илтичо кард дев.
— Ту ба ман чои нигини падари Маликаподшохро гуй, агар нагуи, аз пуштат бо хамин шамшер як тасма пуст чудо карда мегирам! — гуфт Адолатхон.
— Чои нигинро апаамон медонад, — гуфт деви сурх, — хиргохи вай аз ин чо болотар аст. Вай дар хиргохи сиёх аст.
Духтар болотар рафта, як хиргохи сиёхро дид. Дар хиргох девкампири сиёх, гирду атрофро дуд зер кунонида, хурок мепухт.
— Ассалому алайкум, — гуфт духтар.
— Ваалейкум ассалом, эй лукмаи халол, — гуфт деви сиёх, — ба пои худ омади, эй насибаи имрузаам!
— Ба пои худ омадам барои гирифтани чони ту. Агар нигини падари Маликапод-шохро ёфта надихи, бо хамин шамшер пуст меканамат! — гуфт Адолатхон.
Деви сиёх шамшерро дида ва ларзида гуфт:
— Кори душворро ба ман фармуд, эй сохиби шамшери пирони мададгор, мо заминро ба андозаи хафтод кади одам кофта, руст карда будем, ки касе ёфта, моро боз гулом накунад.
Деви сиёх як наъра зада писарони худро чег зад.
Аз чор тараф, аз сари куху кутал «чи шуд? чи шуд?» гуён чил деви сиёх тозон омад.
— Писаронам, — гуфт кампир, — ангуштарини падари Маликаподшохро коф¬та ба ман биёред!
Чил дев бо панчахояшон заминро коф¬та, ангуштаринро ёфта ба модарашон оварда доданд.
Девкампири сиёх ангуштаринро гирифта, ба дасти Адолатхон дода гуфт:
- Мо хама озод будем, боз гулом шудем! Чи фармони дигар дори?
— Маро ба пеши Маликаподшох бар! — чавоб дод духтар.
Девкампири сиёх духтарро бардошта, дар як он пеши Маликаподшох, оварда монд.
Адолатхон ангуштаринро бароварда ба Малика дод.
Маликаподшох хушхол шуд. Туи калоне дода, гушнахоро сер карда, лучхоро пу-шонида, эълон кард ба чавоне, ки ба хамаи саволхои у чавоб додааст ба шавхар хохад баромад.
Ин дам Адолатхон ба у гуфт:
— Эй Маликаподшох, пеш аз аруси аввал ба ман молу мулку касратро нишон дех!
Маликаподшох ба Адолатхон тамоми каср ва сарваташро нишон дод.
Ба як чое рафтанд, ки аз таххона садои чувоз мебаромад. Духтар фаромада дид, ки подшох дар гарданаш югак зур зада, гирди кундаи чувоз мегардад, хар бор, ки сусти кунад, чувозрон ба пушти вай як камчин мезанад.
Адолатхон подшохро нишон дода ба Маликаподшох гуфт:
— Хамин аспбонро кати мегирем, дар рох ба аспхоямон нигохубин мекунад.
Рози шуд Малика ва подшохро ба аспхона фиристоданд.
Баъд Адолатхон ба Малика гуфт:
— Акнун ба кишвари мо меравем. Хамон аспбонро хам хамрох, гир ба аспхоямон нигоху бин мекунад.
Онхо се кас ба рох баромаданд. Рафтанд, рафтанд ба сари як чашмае расиданд. Ба аспхо хурок доданд ва худашон хам дам гирифтанд.
Баъд Адолатхон аспбон-подшохро чег зада гуфт:
— Эй аспбон, хамин Маликаподшохро ба ту додам. Гир уро ва ба дарбори худ рав. Ман ба рохи худам меравам!
Подшох хайрон шуд ва бо хушнуди рози шуд.
Адолатхон ба як асп савор шуда, рохи дигар кати пештар омад.
Ба каср даромада, либосхояшро иваз карда, ба чои худ нишаста, подшох ва Ма¬ликаподшохро интизор шуд. Вазир ва ди¬гар дарбориёнро ба пешвоз фиристод.
Ба дарбори подшох, Маликабону вазирон ва дарбориён дохил шуданд.
Подшох Адолатхонро дида гуфт:
— Мана, ман Маликаподшохро гирифта омадам. Туро ман се талок, кардам. Ак¬нун ту хизмати уро мекуни.
Адолатхон рафт. Боз хамон либоси мардонаро ба бар, телпаки казоки ба cap, музаи булгори ба по пушида, камарбанди тилло ба миён баста, шофу килич ба камар овехта, кдмчин ба даст гирифта омад.
Подшох дар дарбори худ он чавонеро, ки шавхаршавандаи Маликаподшох буд, дида хайрон шуд. Малика хушхол гардид. Чавон боаклу зебо буд, подшох нодону гумрох. Аз ин ру у намехост, ки зани подшох шавад.
Адолатхон ба подшох нигох карда гуфт:
— Эй подшохи аблах, магар хамин дух-тари охангар набуд, ки туро аз чувозхона озод карда Маликаподшохро ба дасти ту дод?!
Маликаподшох бошад, ин вокеаро ди-да, ба газаб омад:
— Лаънат ба ин хел подшох, ба ин хел одам, ки кадри ин хел занро надониста, аз паи зани дигар равад! Ман ба кишвари худам ба касри худ меравам.
Ин гапро гуфта Малика аз чилики худ ангуштари сехромезро бароварда ба Адо¬латхон дод.
— Ин ангуштарро гир, хохарам Адо¬латхон — гуфт у — ту инро бо аклу часорати худ ба даст оварди, ин азони туст!
Баъди ин суханро гуфтан Маликапод¬шох ба аспи худ савор шуда, ба кишвари худ, ба касри худ рафт.
Духтари охангар — Адолатхони боаклу зебо ба хонаи падари худ охангар баргашт, подшохи нодону бефаросат дар касри худ монд.

ВАЗИРИ ЗИРАК

Боре дар мамлакате хушксоли омад. На барфи дуруст бориду на борон, галла дар сахрову мева дар бог норасида ва хосили дехдон нодаравида монд. Гуруснаги омад, байни мардум муромури cap шуд.
Подшох, ахволи халку мамлакатро дида, ба тахлука афтода, намедонист, ки чи кор кунад ва мардумашро аз марг чи гуна начот дихдд. Бисер фикр кард, вале ба натичае расида натавонист. Ба чунин кароре омад, ки сарварии кишварро барон як сол ба вазираш супорад ва худаш ба назди бародараш, ки подшохи кишвари хамсоя буд рафт.
Вазир сарвари мамлакат шуд. Акнун у фикр мекард, ки мамлакатро чи тавр аз гу-руснагии марговар начот дихад. Баъди фикри дуру дароз вазир тасмим гирифт. У ба хазинаи подшох рафта, тамоми тиллову тангаро баробар ба мардум таксим кард. Баъд ба мардум ру оварда гуфт:
— Ман ин пулхоро ба шумо барои карз медихам. Шумо ба кишвархои дигар равед, ки дар он чо хушксоли нашудааст ва онхо хосили фаровон ба даст овардаанд. Аз он чо гандуму орд харед. Хамон кадар харед, ки то соли оянда аз гуруснаги намуред ва то хосили оянда зинда монед. Карзи худро пас аз фавти подшох ба хазина месупоред.
Мардум хушхол шуданд ва рафтанд ба кишвархои дигару ба он пул гандуму орд хариданд. Хамин тавр аз марг начот ёфтанд. Мардум хушхол шуда, дуо мекарданд, ки подшох умри дароз бинад.
. Аз байн як сол гузашт. Подшох ба касри худ баргашт. Холо у аз асп нафаромада, лаганбардорон ба подшох гуфтанд, ки вазир хамаи тиллову тангаи хазинаро ба мар-дум таксим кард.
Подшох, асабони шуда, ба вазир хукми катл дод. Хамон даме, ки чаллод сари вазирро буридан мехост, у ба подшох, ру оварда гуфт:
— Эйсарвари олам! Ичозат дихед, ки пеш аз маргам ба шумо чанд сухан гуям.
— Гап зан! — рози шуд подшох. Вазир гуфт:
— Вокеан хам ман хамаи хазинаи шуморо ба мардум таксим кардам. Мардум тиллову тангахоро гирифта ба кишвархои дигар рафтанд ва аз он чо галлаву орд хари¬данд. Ана хамин тавр чони худро аз гуруснагии марговар начот доданд. Ман ин пулхоро ба онхо ба карз додам, ки ин карзро пас аз вафоти шумо бояд баргардонанд. Эй подшохи олам, холо тамоми мардум ба хакки шумо дуо мекунанд, ки саломатии подшохам пойдор ва умрашон дароз бошад!
Ин суханхоро шунида, подшох фахмид, ки вокеан хам вазири у доно аст. Охир, вай на факат мардумро аз гуруснагии мар¬говар начот дод, балки онхоро водор намуд, ки подшохи худро дуст доранд ва барояш умри дароз хоханд. Подшох инро фахмида вазири донои худро накушт.
Ана хамин тавр вазири доно хам мар¬дум ва хам худашро аз марг начот дод. 


ХАСАНАК

Дар олам Хасанак ном чавоне буд. Шахр ба шахр мегашту дех ба дех. Рузе Хасанак ба шахре омад. Дар он чо мардум камбагалона зиндагони мекарданд. Бисёрихо аз гуруснаги мемурданд. Бисере аз хонахо холи буд.
Хасанак ба кух рафта, хезум чамъ кард. Баъд ба шахр оварду фурухт. Боз ба кух рафту хезум чамъ карду оварда фурухт. Бори сеюм Хасанак хезум оварда фурухт ва пулашро шуморида дид, ки акнун у метавонад гушту биринчу сабзи харад. Рафт ба бозору хар чизе, ки барои палав лозим буд харид. Баъд Хасанак ба як хавлии холи даромаду дар тараддуди пухтупази палав шуд.
Подшохи мамлакат, ки мардумро дар холи табохе дида, мехост бидонад, ки онхо чи мегуянду чи фикру зикре доранд, либоси факирона пушида, куча ба куча мегашт. Бегохии он рузе, ки Хасанак аз кух хезум оварда фурухту гушту равгану пиёзу сабзи харида, дар тараддуди пухту паз шуда буд, подшох аз он куча гузашта дид, ки аз мурие дуд мебарояд. Ба хавли наздик омад, ки буи палав ба машом мерасад. Подшох ба хавли даромада, як чазони танхоеро дид.
— Эй чавон! — гуфт подшох ба у. — Ман мусофирам, намедонам имшаб дар кучо хоб кунам. Маро ба кулбаи худ ичозат намедихи?
— Мархамат! Мехмон шаванд! — гуфт чавон. У подшохро ба суфа шинонд, ба назди у табаки палавро гузошт ва худаш ру ба руи вай нишаст.
Бо иштихо хурданду баъд подшох, пурсид:
— Дар шахр мардум нони хурдани надоранд, тап-тап афтода мурда истодаанд, ту бо чи poxe пул ёфта, харид карда палав пухти?
— Эй амакчон, — гуфт Хасанак, — магар нашунидаед, ки гуфтаанд: ангура хуру богаша напурс.
Хасанак аз хурчинаш дуторчаашро бароварду торхояшро чур карда, навохту сароид. Подшох, фикр кард: &quot;Ин чавони хушхол кист? Ин чавон ба хунарманду савдогар монанд нест. Рохзан аст ё дузд. Оре, рохзан, дузд ё киссабур аст. Мукаррар мекунаму ба зиндон меандозам&quot;. Подшох, Хасанакро саволборон кард. Хасанак гуфт:
— Эй амакчон! Ту мехохи дони, ки ман кистам? Ман на косибаму на точир, на дузду рохзан. Ман як нафар инсони захматкаш. Сахар кух рафтаму хезум овардаму фурухтаму ба пулаш гушту биринчу сабзиву пиёз харид кардам.
Подшох, бовар накард ба Хасанак. Бо хамин фикр баромада рафту рузи дигар ба бозори хезум омада дид, ки дар хакикат Хасанак хезум мефурушад.
Хамон лахза ба боргохаш баргашта, наздиконашро даъват карда, фармон дод, ки хезумфуруширо манъ кунанд. Чарчихо куча ба кучаву бозор ба бозор гашта, бонг заданд, ки:
— Подшохи мамлакат амр фармуданд, ки фурухтани хезум манъ аст. Хар ки аз фар-мони подшохамон cap бипечад, ба зиндон кашида мешавад.
Подшох бегохии рузи дигар боз либос иваз карда, ба суи бошишгохи Хасанак pax пеш гирифт. Ин бор хам аз хавлии вайрона буи оши палав ба машомаш расиду аз он буи хуш халоват бурда, ба хавли дохил шуд.
Хасанак мехмонро боз ба хавли даъват карду уро боз зиёфат кард. Баъде, ки палавро хурданду сер шуданд, подшох аз Хасанак пурсид:
— Эй чавон! Ба гуши худ шунидам, ки подшох, чарчи андохта, хезумфуруширо манъ кард. Гумон кардам, ки ту дигар хезум оварда, фурухта натавониставу музде ба даст наоварда, гуруснаву бехол нишастаи.
— Лаънат ба подшохе, ки дар сараш чунин фикре омадааст! — хитоб кард Хасанак. — Ман дар руи олам надидаам, ки хокиме ё подшохе ба фукарои худ хариду фурухти чизеву молеро манъ карда бошад. Подшох, хезумфуруширо манъ карда бо¬шад, ман алаф даравида, банд баста, оварда фурухтам, ки як палави нозанин шуд.
— Хайр, подшох агар алаффуруширо хам манъ кунад, чи кор мекуни?
— Чи кор мекунам? Сахро пур аз буттахои чорубак, чоруб мебандаму оварда мефурушам.
— Хайр, подшох агар чорубфуруширо манъ кунадчи? — боз пурсид подшох.
— Он вакт боз ягон чизеро фикр меку¬нам, — гуфту Хасанак дутор навохту сароид.
Подшох ранчид ва худ ба худ гуфт: &quot;Ман ба ин чавони худбовар нишон медихам!&quot;
Рузи дигар подшох ба ин хавли чанде аз хизматгорони худро фиристода ба онхо гуфт:
— Дар фалон чо, дар фалон хавли як чавони мусофир зиндаги мекунад, рафта, пеш андохта, ба дасташ ярок дода, ба калъа посбон таин кунед, тамоми руз начунбида посбони кунад.
Фармони подшох, ичро шуд. Хасанак шоф дар миён то бегох, дар назди дарвозаи калъаи подшох, посбон истод.
Подшох, бегохи дар дилаш хандида, ба суи бошишгохи Хасанак равон шуд.
Хасанак хурраму хушнуд палав мепухт.
Вай боз мусофирро ба сари дастархон даъват кард. Палав аз пештара хам хушмаззатар буд.
— Кани, гуй, имруз харчи ошро чи хел пайдо карди? — пурсид подшох,
— Одамони подшох, маро гирифта бур¬да, ба дастам шоф дода, посбони калъа таъин карданд. Ба дастам шоф дода мачбурам карданд, ки начунбида посбони кунам. Шофи додагиашонро фурухтаму шофи чубин харида ба гилофаш андохта мондам. Пулаш аз хариди имруза хам зиёдати кард.
Подшох, хайрон монда аз Хасанак пур¬сид:
— Агар, пагох, подшох, туро ба назди худ оваронда, ягон чинояткорро бо шоф зан гуяд, чи кор мекуни дар ин бора фикр накарди?!
— Одам дар хар хусус бояд фикр кунад ва саргум назанад. Магар нашунидаед, ки бузургон гуфтаанд: &quot;Мард бояд, ки харосон нашавад, мушкиле нест, ки осон нашавад&quot;.
Подшох, рузи дигар фармон дод, ки Хасанакро ба каср оранд. Хамчунин мардеро, ки ишкел дар пою даст буд, тела дода, низ пеши подшох, оварданд.
— Ин мард гунохи азим кардааст — гуфт подшох, — Мо хукми куш баровардем. Агар бо як шоф задан гарданашро аз тан чудо накуни, чаллодон сари худи туро аз танат чудо мекунанд.
— Хуб шудааст! — чавоб дод Хасанак. У шофро аз гилоф бароварда, ба гар-
дани гунахкор чунон зад, ки шофи чуби пора-пора шуда, ба чор тараф пош хурд.
— Эй подшохи олам, эй султони бокарам, — гуфт Хасанак, — дуруст гуфта будаанд, ки «агар одам бегунох бошад, шофи чаллод чуб мегардад». Ин мардак бегунох, будааст, шофи ман чуб шуд.
Подшох, хандид. Ба кордонию зиракии Хасанак коил шуд. У хар дуро чавоб дод.
Хасанак пештара барин зиндаги карда гаштан гирифт. Бо мехнат нони худро меёфту хушхол буд. 


ДУХТАРИ ЗИРАК ВА МАРДИ ТАНБАЛ

Як подшохе буд. Ду вазир дошт у. Яке вазири дасти рост буд ва дигаре вазири дасти чап.
Боре подшох хамрохи вазири дасти рости худ ба шикор рафт. Хамин,ки онхо машгули шикор шуданд, дар болои сарашон зоге пайдо шуду кар-кар кард.
— Зог чй гуфт? — пурсид подшох, аз вазир
— Намедонам, — чавоб дод вазир. — Зог, ки аст, кар-кар карду рафт.
— Ту чи хел вазир хасти, ки маънои кар-кари зогро намефахми?! — оташин шуда гуфт подшох, — Ту, ки вазири дасти рости мани, хамаро бояд дони! Агар фардо ту маънои кар-кари зогро ба ман нагуи, сарат аз тан чудо мешавад!
Вазири дасти рост гамгину малол ба хонааш баргашт.
— Чаро ин хел гамгин хасти? — пурсид аз у духтараш.
Вазир ба духтар ходисаи вакти шикор руидодаро накл кард.
— Гам махур, падар, — гуфт духта¬раш, — ман ба ту ёри мерасонам.
Духтар ин гапро гуфту ба назди дугонааш — духтари камбагал рафт. Дугонаашро Окилахон меномиданд, ба сабаби окила буданаш. У дар вокеъ духтари хирадманд буд.
Окилахон духтари вазирро гуш карду гуфт:
— Пеши падарат раву ба у маънои кар-кари зогро бигуи, у кар-кар карда гуфт, ки: &quot;Зани хирадманд шавхари нодонро доно мекунад&quot;. Ана хаминро ба падарат гуй, факат ба у нагуй, ки ин гапро ман гуфтам.
Духтари вазир хамин хел кард. Вазири дасти рост фардо касри подшох омаду ба подшох гуфт:
— О подшохи бузургвор ман кар-кари зогро мегуям. Зог бо забони паррандагон гуфт: &quot;Зани окила шавхари нодонро доно мекунад!&quot;
Подшод чавоби вазири худро гуш кар¬ду аз дилаш гузаронид: &quot;Маънои кар-кари зогро худи вазир дарнаёфтааст, ба у касе ин маъноро гуфтааст, онро бояд ёфт&quot;.
Подшох хизматгорони худро ба хар тарафи каламрави мамалакати худ фиристоду фармуд: касеро, ки забони паррандагонро мефахмад, кофта ёбанд.
Хизматгорони подшох баромада, ба шахру дехахои мамлакат рафтанд. Подшох хост то баргаштани онхо кайфу тамошо кунад. Дар касри у ландахурон зиндаги мекарданд, ки ба коре даст намезаданд шабу руз дар руи колину курпа мехобиданд, мехестанду мехурданду боз мехобиданд. Онхо хатто ба фикр намерафтанд ба ин сабаб нодон хам буданд. Подшох кайфу тамошо кардан хоста, ба хизматгоронаш фармуд, ки онхоро ба сарои чубин баранду саройро аз чор тараф оташ зананд. Хизматгорон фармони подшохро ичро карданд саройро оташ фаро гирифт, бому девори он афтоданд.
Ландахурон хеста гурехтанд, як нафар аз чой начунбид, ки аз хама танбалон тан-балтар буд. Подшох фармуд, ки уро ба наздаш оранд. Ин замон фиристодагони подшод ба каср баргаштанд.
Ба у гуфтанд, ки дар мамлакати у духтари хирадманде зиндаги мекунад, ки Окилахон ном дорад ва гуё забони паррандагонро медонад. Подшох, ба хизматгоронаш фармуд, ки духтарро гирифта биёранд. Хизматгорон Окилахонро ба каср оварданд ва подшох ба у гуфт:
— Ман фахмидам, ки ту ба вазири ман чавоб гуфтаи. У забони паррандагонро намедонад, ту хатто кар-кари зогро нашунида, ба у гуфтаи, ки кар-кари зог чи маъно дорад. Инак ман мехохам донам, ки оё зог дуруст гуфтааст.
Подшох, инро гуфту ба хизматгоронаш фармуд, ки он ландахури аз хама танбалон танбалтарро хамрохи духтари аз хама доно ба биёбони бекасу куй бурда монанд. Хиз¬матгорон фармони уро филхол ичро карданд.
Дар он биёбони бекасу куй он ландахуру духтар танхо монданд.
Ландахур бехаракат дар руи замин мехобид, у гап задан он тараф истад, ба тарафи духтар хатто нигох намекард, аз гояти
танбали.
&quot; Ман ба подшох исбот мекунам, ки зог хакикатро гуфтааст&quot;, — карор додОкилахон. У ландахурро ба холи худ монду рох пеш гирифт.
У рафт-рафт ва билохира ба дехае расид. Окилахон дар он деха зани танхои бечораро кофта ёфт.
— О модар, ту танхою бенавой, — гуфт ба у, — ман мехохам ба ту хизмат кунам. Ман ба ту хизмат мекунам, ту бар ивази хиз¬мат хар руз дута нон медихи.
Зани кухансол хурсанду рози шуд. Оки¬лахон дар хонаи у монд.
Як руз гузашт. Духтар якта нонро худаш хурду дигареро гирифта, ба румол печонда, ба чои хоби ландахур рафт. Омада дид, ки ландахур хамон чо ночунбон хобидааст. Окилахон румолро кушода, нонро гирифта, се кадам дуртар аз чои хоби лан¬дахур гузошта монду бо овози баланд гуфт:
— Эй ландахур! Ба ту нон овардам! Хез, бигир!
Ландахур чашм кушоду ба нон нигаристу аз чой начунбид. Бисер мехост бихурад, вале хушаш намеомад, ки аз чои бичунбад. Даст дароз кард, вале ба нон нарасид у ба пахлу гашту гавак кашид, нонро гириф¬та хурду боз аз чояш начунбид.
Рузи дигар духтар ду нонро худ нахурда ба руймол печонида ба пеши ландахур омаду як нонро аз руймол бароварда дар масофаи дах кадам аз ландахур дуртар гузошт. Ин дафъа хам овоз баровард:
— Эй ландахур! Ман нон овардам ба-оят! Хез аз чоят, бигиру бихур!
Ландахур чашм кушоду дид: нон аз дируза дуртар гузошта шудааст. Чунбидан намехост, вале гурусна, ки буд, илоче наёфта, гавак кашида, рафта, нонро гирифта хурд. Окилахон нони дигарро боз хам дур¬тар гузошта, худ ба деха гашта омад.
Рузи оянда духтар ба биёбон боз дута нон овард. Омада дид, ки ландахур нони дигари дирузро хам гирифта хурдааст. Окила¬хон ин дафъа нонро ба шохи дарахти яккаю ягона овехт, ки он чо сабзида буд. Нонро ба дарахт овехта, он тарафтар нишаста, мунтазир шуд.
Ландахур нонро дид, ба тарафи дарахт хазиду ба даст оварда натавонист, дар боло овезон буд нон. Илоче набуд, ландахур мачбур шуд аз чои бархезад. Ин замон Окила¬хон ба ландахур нони дигарро нишон дод, вале ба у надод. Ландахур ба нон харисона нигарист.
Окилахон дар даст нон ба суи деха рафт. Ландахур медид, ки духтар мераваду хамрохаш нонро мебарад. Чи илоч?! Ланда¬хур мачбур шуд, ки аз паси Окилахон равад.
Онхо ба хонаи пиразан омаданду Оки¬лахон ба ландахур гуфт:
— Ин чо подшохи ахмак, ки туро муфт мехуронд, хозир не. Агар хурдан хохи, мехнат кун, кор кардан нахохи, чор тарафат кибла, хар чо хохи, бирав!
Ландахур тарсид, ки духтар дигар ба у хурок намедихад, дар хонаи пиразан монд.
Аз хамон руз cap карда хар чи, ки ба у Окилахон мегуфт, ичро мекардаги шуд. Хезум мешикаст, аз хавз об меовард, молхоро мехуронд.
Маълум шуд, ки ландахур ахмак не, як чавони некдил аст. Вай захмат мекашиду нони халол мехурд. Билохира Окилахон чавонро дуст дошт. Дере нагузашта туй шуд ва дар хонаи пиразан зиндаги карда гаштанд. Хар се хурсанд буданд.
Ин замон дар касри подшох вазири дасти чап аз чахон гузашт. Подшох намедонист, ки киро ба чои у таъин кунад. Ва у карор дод, ки бози худро ба парвоз оварад ва ба китфи касе, ки боз рафта нишинад, уро вазири дасти чап таъин мекунад. Хамин хел фикр карду хамин хел кард.
Боз ба чои дуре парвоз карда рафт. Подшох хизматгорони худро ба чор тарафи мамлакат равон кард, то раванду бинанд, ки боз рафта, ба китфи ки нишаст.
Боз парвоз карду рафт-рафту ба дехаи дурдасте расида, ба китфи дехконе нишаст.
Ва дехкон вазири дасти чапи подшох шуд. Вазири окилу захматдуст ба подшох маъкул шуд. — О, вазири дасти чапи ман! — гуфт рузе подшох, — ман аз ту рози, ту нодон не, корро дуст медори.
Вазири дасти чан хандиду гуфт:
— Зани окил шавхари нодонро метавонад доно бикунад!
Подшох, ин суханонро шуниду бо хитоб гуфт:
— Зог дуруст гуфтааст!
— Дуруст гуфтааст духтари хирад-манд, ки Окилахон ном дорад! — гуфт вази¬ри дасти чап — ман хамон ландахурам, ки хамрохи он духтари доно бо фармони ту маро ба биёбон бурда партофтанд. У зани ман, ман вазири дасти чапи ту шудам.
Ана хамин хел Окилахони зирак дурустии суханони худро пеши подшох, исбот кард.


ХАЕЛПАРАСТ

Дар як де?ае пиразане зиндаг? мекард. Ба гайр аз як мурге дигар моле надошт. Ин мур? ?ар р?з якто? тухм мезоид. Ин занак тухм?оро ба сабаде ниго? медошт.
Пиразан як писаре ?ам дошт, ки хеле танбал буд! ?ич коре намекард дар ?ои худ фа?ат хоб мерафт. Агар дар болояш жола борад ?ам аз ?ояш намехест.
Боре занак ба писараш гуфт:
— Ман пир шудам, дигар барои як лукма нон ?ам кор кардан бароям мушкил аст. Акнун ва?ти он расидааст, ки ту дар бораи кор фикр кун?. ?амаи мард?о бо як коре маш?уланд: аз пахта ?осил мегиранд, богеро обод мекунанд, бо ягон ?унаре ва ё ти?орате машгуланд. Ту ягон коре карда наметавони, ?унаре ?ам надор?, ?адала?ал бо ти?орат машгул шав. Шояд ягон пули пучак кор кун?.
Ин гап?оро гуфта, занак ба писараш са-бадеро бо тухм дод.
Аз бекор? писар бо тухм?о с?и бозор рафт.
Рафт, рафту хаста шуд, писар. Ба таги як чанори гафс хоб кард ва сабади пури тухм?оро ба нуги пояш гузошт.
Чашмонашро п?шиду ба хаёл рафт: «Дар ин сабад камаш пан?о? тухм ?аст. Ин-ро мефур?шаму ба пулаш як хур?су чанд мург мехарам. Мург сад тухм мекунад. Аз сад тухм сад ч??а мебарояд. Ч??а?о калон шуда, мург мешаванд. Мург?о ?ам тухм ме-кунанд. Камаш пан? ?азор тухм мекунанд. Аз пан? ?азор тухм, пан? ?азор ч??а меги-рам. Ч??а?о ?ам калон шуда, мург меша¬ванд! Пан? ?азор мург! Ин мур??оро фу-р?хта ба пулашон г?сфанд мехарам. ?азор г?сфанд! Г?сфанд?о ?ам ана — мана нагуф-та барра мезоянд. Баррача?о калон шуда, боз г?сфанд мешаванд! Як рама г?сфанд! Ин г?сфанд?о ?ам барра мезоянду калон мешаванд. Ман со?иби чандин рама меша-вам! Нисфи г?сфандонро мефур?шаму ба пулаш ?асре месозам, ки на камтар аз ?асри подшо?! Баъд ман ба духтари худи подшо? хонадор мешавам! Подшо? давлату савлати маро дида, духтари зеботаринашро ба ман меди?ад. Мег?янд, ки аз ?ама зеботарин ва аз ?ама бадфеълтарин ?ам духтари подшо? аст. Пас аз хонадор шудан, гурурашро мешиканам ва ма?бур мекунам, ки гапам-ро г?ш кунад. Агар вай маро г?ш накунад, мана ин тавр як лагат мезанам!&quot;
Ин дам пои танбал ба чизи сахте ра-сиду дард кард. Вай чашыашро кушода, чиро дид?! Сабадро дид, ки парида дар байни ро? рафтасту тухм?о шикастаанд. Як тухми бутун ?ам намондааст! 

МАРДИ ДЕХКОН ВА КУЗАИ ЗАР

Як дехконе буд. Камбагал буд. Дар дил орзуе дошт он марди дехкон, ки бою бадавлат шавад.
Рузе чуфт меронд, ки нуги сипор ба чизе бархурд. Кофта дид, ки як куза. Чакдон аз зери хок бароварда дехкон чи дид? Дид, ки даруни куза пур аз тангахои зар!
Марди дехкон хурсанд шуда, кузаро ба халта андохта пинхон кард. Пинхон карду cap бардошта дар рахе, ки аз назди сахро мегузашт, савореро диду ба дилаш алав афтод.
&quot; Рафту ин одам кузаи зар ёфтани маро дида бошад, — фикр кард дехкон, — пеши подшох раваду хабар дихад, подшох маро ба зиндон андозад. Бехтараш, — фикр кард дехкон, — даъват кунаму зарро ду таксим карда гирем&quot;.
— Эй савора! — гуфт дехкон, — назди ман биё!
Савора пешаш омада, вохурди карду пурсид:
— Хуш, бобо, чй гап дори, маро аз рохам дошти?
«Маълум, ки надидааст, — фикр кард дехкон, — бехуда чег задаам». Хамин хел фикр карду чуфти говашро нишон до да гуфт:
— Бингар, кадоме аз ин говхо бехтар аст?
Ман вакти тамошои говдои туро надорам! — ранчид савора. — Корам зарур.
Савора дамин суханро гуфту ба аспаш камчин зад.
«Ох,, — фикр кард дехкон — маълум мешавад, ки кузачаро дидааст зудтар рафта ба подшох хабар додан мехохад. Магар бехтар нест, ки хакди уро хам дихаму халос шавам!»
— Эй! — овоз дод дехкон. — Баргард! Рости гапро мегуям!
Рохгузар хайрон баргашту аз дехкон пурсид:
— Хуш, чи будааст он гапи росте, ки ту ба ман гуфтани хасти?
«Ба у дар бораи тилло гуям? — Боз фикр кард дехкон — Не, намегуям!»
— Э...э... одаминек...Ана хамин охани чуфта ман аз бозор харидам. Фурушанда гуфт, ки ин нав аст, ман гуфтам, ки кухна. Фикри ту чист?&quot;
— Эй ахмак! — гуфт оташин шуда саво¬ра. — Чаро ту гапхои ахмакона зада, маро аз рохам мемонони?! Хайр!
Савора ин гапро заду аз дехкон дур шуд.
&quot; Вай дар вокеъ кузачаро дидааст, бар акси хол ин кадар оташин намешуд&quot;. — Сари ин фикр дехкон сахт ба тахлука афтод.
— Уй-уй! Эй марди нек, баргард! Савганд мехурам, ки ин даъфа рости гапро ме¬гуям!
Савора ин суханонро шунида, баргашт:
— Кани бигу! Чи гапи рост? — пур¬сид у.
«Ин мард мепурсад, ки чи гапи рост... пас маълум мешавад, ки намедонад&quot; — фикр кард дехкону гуфт:
— Аз хамин говхо якеро фурухтан мехохам. Ту чи маслидат медихи?
— О, ту ахмактарини ахмакони! — газаб кард савора. — Бо саволхои аблахонаи худ ба бадам зади! Агар ту маро нигах намедошти, кайхо рафта ба дарбори подшох мерасидам! Х,арчанд ки дод гуи хам дигар барнамегардам!
Савора асп давонда, монда рафт.
«Эй вой бар холи ман! — гуфт дехкон.— Ба вай нисфи тиллоро медодам, бехтар буд. Вай асп тозонда ба дарбор рафт, то ки хабари кузачаи тиллоро харчи зудтар ба подшох расонад. Эй худое корам расво шуд!» Дехкон хамин хел фикр карду чуфтро монда, халтаеро, ки ба дарунаш кузачаи тиллоро андохта буд, шитобон ба хонааш овард.
Дехкон ба хона расида аз назди дарвоза фарёд кард:
— Эй зан шоди кун! Тилло ёфтам! Кузаи тилло ёфтам!
Занаш хурсанд шуда, тозон омада, халтаро гирифт.
— Исто зан! — гуфт шавхараш, — медони чи шуд? Вакте кузачаро ба халта меан-дохтам, як савор гузашт. Ба гумонам кузаро дид. Вай ба дарбори подшох рафт, хаба¬ри кузачаро, албатта, ба подшох мерасонаду вай маро ба зиндон мепартояд. Вой бар холи ман! Бехтараш худам ба подшох бурда дихаму чонамро халос кунам.
Дехкон кузачаро ба занаш доду аз паси говонаш рафт.
Ин замон занаш кузачаро аз халта гирифта, дароварда таги курпа руст кард.
Баъд ин тараф, он тарафро кофта, як санги ба кузача монандро ёфта, ба халта андохта монд.
Дехкон говхояшро оварду халтаро бардошта, ба дарбори подшох рафт.

Ба назди дарвозаи ?асри подшо? омада, аз посбон пурсид:
— Ба ин ?о як марди савора наомадааст?
— ?а, омад! — ?авоб дод посбон. «О?, худое, — ба во?има афтод де?-
?он, — вай албатта, ба подшо? сирри тиллоро гуфтааст! Тезтар даромада, ин к?зачаро ба дасти худи подшо? ди?ам! Подшо? к?заро гирад, ба ман ра?м мекунад, ал¬батта!&quot;
Де??он ?амин хел фикр карду ба посбонон гуфт:
— Маро ба ?аср ро? ди?ед! Ба подшо? як кори зарур дорам!
Посбон?о ба ? рухсат доданд. Де??он ба са?ни ?аср ?адам монда буд, ки подшо? ?амро?и надимонаш р?бар? баромад.
Де??он баъди салому таъзим халтаашро ба дасти подшо? дод.
Надимонаш халтаро кушода, аз дарунаш сангеро бароварданд.
— Ин ч? кори кардагиат?! Чаро ин санги бекораро пеши ман овард??! — Подшо? дар ?азаб шуд.
— Эй подшо?и муаззам, эй султони бокарам! — гуфт де??он — Донотарин одам шумоед, ин ?о ?укми шумо даркор: занам мег?яд, ки ин санг—?ашт ?адо?, ман мег?ям, ки да? ?адо?, гапи кадоми мо дуруст аст?
Подшо? оташин шуда, фармуд, ки де??онро ба зиндон партоянд.
Надимони подшо? ?ро кашида бурда, ба зиндони торик партофтанд.
Де??он дар як кун?и зиндон нишаста гирифту ба фикр: «Охир к?заи пури тилло ёфта будам-ку, бараш ин ?адар! — де??он бо ду дасташ ишора кард — ?ади к?за ин ?адар буд! — Де??он ангуштони дастонашро ба хам оварда, да?они к?заро тасвир кард. Чи бадбахт?! Ман чи кардам?&quot;.
Де??он дар зиндон бо лабонаш пичир-пичир мекунад, бо дастонаш ишорат намуда, бо алам о? мекашад.
Зиндонбон рафтори де??онро як муддат тамошо карду баъд пеши подшо? рафта, гуфт. Подшо? фармон дод, ки де??онро ба наздаш биёранд.
— Биг?, ту пичир-пичир карда чи?о мегуфти? Дастонатро ба ?аракат оварда, чи чиз?оро нишон медоди? — бо ?азаб пурсид подшо?.
— О подшо?и мамлакат, — гуфт де??он. — Ман имр?з замин шудгор мекардам, к?заи обам дар сари замин монд. Шояд к?заамро кадом дузде бурда бошад. Аз зиндон, ки озод шудам, рафта дуздро меёбаму к?заамро талаб мекунам. Дузд ба ман к?заро намеди?ад. Мег?яд, ки ин к?заи ман. Мачбур мешавам ?ро ба ма?камаи ?оз? кашам ва бо дастонам фа?монам, ки он чи ?аде дошту чи баре, да?онаш ч? ?адар буд. ?оз? к?заро оваронда, дурустакак ниго? карда, мебинад, ки гапи ман рост аст, ?укм мекунад, ки дузд к?заамро ди?ад. Ман дар зиндон нишаста чи хел нишон додани ?аду андозаи к?заро ба ?ози маш? мекардам.
— Ту маро фиреб меди??! — фарёд кард подшо?. — Баред ?ро ба зиндон ва коре кунед, ки рости гапро г?яд.
Де??онро боз ба зиндон андохтанд ва ка?и к??на оварда, ба р?яш каланфур пошида, даргиронданд.
Кахдуди тунд нафасашро гардонд, вай токат карда натавониста, дод гуфт:
— Маро аз ин ?о озод кунед! Ман ба подшо? рости гапро мег?ям!
Посбон?о ?ро боз пеши подшо? бурданд.
Де??он ба подшо? наздик шуда ба г?ши ? гуфт:
— Ин корро дигар такрор накун, ки ка?дуд маро за?ролуд мекунад!
Подшо? ?арор дод, ки ин мард девона аст, фармуд, ки зада пеш кунанд.
Де??он хурсанд шуда, ба хонааш баргашт.
Аз ?амон р?з cap карда, де??он сарватманд шуд. ?ам худаш зиндагии хуб дошту ?ам ба бечорагон к?мак мекард. 


ЛАКУ ПАК

Буд, набуд, дар руи ин олам Лаку Пак буд. Лак зани Пак буд. Лаку Пак духтари зебое доштанд, вале аклаш норасо.
Як р?зе ба хонаи он?о хостгор омад. Лак хостгор?оро дида ба духтараш гуфт:
— Духтарам, ба ту хостгор омад. Раф¬та об биёр. Ча??он бош, ки хостгор?о «дух¬тари бадаступо будааст» гуфта, туро хуш кунанд!
Духтар к?заро гирифта, тозон ба лаби ?авз рафт. Об гирифта истода фикр кард, ки: «Раваду хостгор?о маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам ме?мон? биёям. Модарам г?яд: «?он? биб?, калона¬как шуд?, дастёракак шуди, рафта об биёр. Чой кунем». Бачаякам биёяду аз ?авз об мегирам гуфта, пояш лагжида ба ?авз ?ал-таду ?ар? шавад! Баъд ман чи кор мекунам, ба шав?арам ч? ?авоб меди?ам?! Вой бар ?оли мане, р?ям сиё?е!» Духтар ?амин тавр фикр карду доду фарёд бардошту шаш ?а-тор оби дида рехта нишаст
Модар мунтазири духтар, хостгорон мунтазири чой. Пак р?и ?авл? баромаду овоз баровард:
— Лак! Лак!
— ?они Пак!
— Кан? чой? Ме?мон?о интизоранд.
— Духтарамон ба ?авз, ба об рафтаг? ?озир меояд.
— Тез лаби ?авз рав, ки чаро дер кард?
— Хуб шудааст, ?они Пак.
Лак ба лаби ?авз рафт. Дид, ки духта-рашон оби дидааш шаш катор гиря карда нишастааст.
— ?а, духтарам, чи шуд ба ту? Барои чй гиря карда нишаста?? — пурсид Лак.
— Эй модар?он, май гиря накунам, ки гиря кунад?! — ?авоб дод духтар. — Об ги-рифта истода фикр кардам, ки: «Раваду хостгор?о маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам ме?мон? биёям. Модарам г?яд: «?он? биб?, калонакак шу-д?, дастёракак шудй, рафта об биёр. Чой кунем». Бачаякам биёяду аз ?авз об меги-рам гуфта пояш лагжида ба ?авз ?алтаду ?ар? шавад! Баъд ман чй кор мекунам, ба шав?арам ч? ?авоб меди?ам?! Вой бар ?оли мане, р?ям сиё?е!»
— Вой, бар акди расоят модаракат кур-бон шавад! — гуфта Лак ба па?л?и духта-раш нишасту гирён шуд.
. Пак як дам духтарашро интизор шуд, занашро интизор шуд, аз касе дарак нашуд, хесту ба лаби ?авз омад.
Омада дид, ки духтару зан дар лаби ?авз зор-зор гиря карда нишастаанд.
— Лак, Лак, чи ran шуд? Барои чи шумо гиря мекунед? — пурсид Пак.
— О, Пак, Пак! Чи хел мо гиря накунем? Чаро оби дида нарезем? — ?авоб меди?ад ба Пак Лак — г?ш кунед духтари баакдаки мо чи мег?яд?
— Чи мегуяд, Лак? — ?айрон шуд Пак.
— Мег?яд, ки: «Раваду хосттор?о маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак ша-ваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам ме?мон? биёям. Модарам г?яд: «?онй биб?, калонакак шудй, дастёракак шуд?, рафта об биёр. Чой кунем». Бачаякам биёяду аз ?авз об мегирам гуфта пояш лаг-жида ба ?авз ?алтаду гар? шавад! Баъд ман чи кор мекунам, ба шав?арам ч? ?авоб меди?ам?! Вой бар ?оли мане, р?ям сиё?е!»
— Ой, духтараки баа?лаки ман! Чи хел ту акди расо дор?! — гуфта Пак ?ам дар па?л?и зану духтараш нишаста зор-зор гиря кард.
Се кас — Лаку Паку духтар ончунон ба¬ланд нав?аву гиря карданд. Хостгор?о шу-навида, ?айрон шудаву хавотир шуда, ба лаби ?авз омаданд.
Омада диданд, ки со?ибони хона — зану шав?ару духтар шаш ?атор оби дида рехта гиря карда шиштаанд.
— Чи ran шуд, Пак? Чаро шумоён гиря карда шиштетон? — пурсиданд он?о.
— Лак, Лак! — гуфт Пак—г?иед, барои чи мо гиря дорем?
— Мо гиря накунем, к? гиря кунад? — гуфт Лак. — Г?ш кунед ин духтараки баа?-ламон чи мег?яд.
— Духтаратон ч? мег?яд, Лак? — пур¬сиданд хостгор?о.
— Мег?яд, ки: «Раваду хостгор?о маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак шава-ду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару мо¬дарам ме?мон? биёям. Модарам г?яд: «?он? биб?, калонакак шудй, дастёракак шудй, рафта об биёр. Чой кунем».
Бачаякам биёяду аз ?авз об мегирам гуфта пояш ла?жида ба ?авз ?алтаду ?ар? шавад! Баъд ман чй кор мекунам, ба шав?а-рам чй ?авоб меди?ам?! Вой бар ?оли мане, р?ям сиё?е!»
Хостгор?о ин гапро шунида:
— А?ли духтари шумо ?уснаш барин расо будааст!
Ин гапро гуфта, духтари Лаку Пакро туй карданд.
Туй шуд ва духтари Лаку Пак ба хонаи шав?ар зиндаг? мекард.
Аз байн чи ?адар ва?т гузашту Лаку Пак духтарашонро ёд карданд. Дар ди-лашон хо?иш пайдо шуд, ки ?ро хабар ги-ранд.
Лак хост, ки барои духтараш самб?са назад, ки дар хона рав?ан набудааст. Пас ? ба Пак гуфт:
— Пак, Пак! Пиёларо гиреду ба назди рав?анфур?ш равед, каме равган харида биёед.
Пак як пиёла гирифта, пеши равганфу-р?ш рафт.
Рав?анфур?ш як ?адо? равган чен кар¬да, ба пиёлаи Пак андохт. Андаке равган зиёдатй кард.
— Камакак ?а??атон монд, ба пиёла ?о нашуд — пурсид рав?анфур?ш — инро чй кор кунам?
— Мана, ба ин ?о андозед, — гуфта Пак пиёларо чаппа карда, пушташро дошт.
Равганфур?ш ба?ияи равганро ба пуш-ти пиёла рехт.
Пак равганро оварда дасти занаш дод.
— Пак, Пак! — ?айрон пурсид Лак — Шумо кам равган харидед. Барои пухтани самб?са намерасад!
— Кам не, азизакам, дар даруни пиёла ?ам даст.
Лак пиёларо рост карда, дарунашро ди-данй шуд, ки як камакак рав?ани дар пушти пиёла будаг? ?ам ба замин рехт.
Бе рав?ан монданд Лаку Пак.
Чи бояд кард? Бе рав?ан самб?са пухта намешавад. Дуру дароз масли?ат карданду ?арор доданд, ки хуб мешуд як р?ймол нони гарм пухта баранд. Лак ба Пак гуфт:
— Ман хамир мекунам, шумо тан?ра тафсонда истед.
Лак маш?ули хамир кардан шуду Пак ба беруни ?авл? баромад. ?езум майда кар¬да хост ба тан?р андохта даргиронад, ки дид: даруни тан?р тафсидаг? барин суп-сурх — ин ш?ълаи офтоб буд дар даруни тан?р. «Ин худаш тафсидаги-ку, — фикр кард Пак, — ро? дар пеш, то нон бастани Лак як хоб карда гирам». ?амин хел фикр карду р?и суфаи зери тут дароз кашида, ба-?узур хоб кард.
Лак бошад, нон рост карда, пеши тан?р овард. Дид: тан?р суп-сурх тафсидаг?. Ба тан?р нон часпонда мунтазир шуд. Як соат ниго? кард, ду соат ниго? кард, ?е? не, ки нон сурх шавад. Пак аз хоб сер шуда, хеста пешаш омад.
Ин дам Пак мег?яд:
— Лак, Лак! То кай интизор мешавем, ки нон мепазад. ?амин тан?ра канда, ба китфамон бардошта барем, нон дар ро? пухта мемондагист!
?амин хел карданд. Тан?рро канда ба хонаи духтарашон барои ме?мон? раф-танд.
Як замон хешовандони домод диданд, ки падару модари келинашон як тан?ри калона бардошта омада истодаанд. Тозон баромада, тан?ри пур аз хамирро аз китфи он?о гирифта, б а як с? монданду худашон-ро бо иззату ?урмат ба хона дароварданд.
Пас аз х?рдани х?рок ба Лаку Пак ?ой-га? андохтанд.
Лаку Пак ба ?ойга? даромаданд.</text>
      <sha1>kn4fw8z8030pp0nnh3dfd68iyh30hvf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Вуруди корбарон/Бойгонӣ (2010—2022)</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1839</id>
    <revision>
      <id>3542</id>
      <parentid>3522</parentid>
      <timestamp>2022-12-29T18:31:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>/* Opportunities open for the Ombuds commission and the Case Review Committee */</comment>
      <origin>3542</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85816" sha1="i31xoofe12wwy6b1epnt4dlxxihxkf6" xml:space="preserve">__NEWSECTIONLINK__

* '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection.

==2010 Fundraising Is Almost Here==
[[File:Wikimedia_Foundation_RGB_logo_with_text.svg|80px|left]] Hello Wikimedians, my name is Sam and I am working for the Wikimedia Foundation during the 2010 Fundraiser. My job is to be the liaison between the Тоҷикӣ community and the Foundation. This year's fundraiser is intended to be a collaborative and global effort; we recognize that banner messages which may  perform well in the United States don't necessarily translate well, or appeal to international audiences. &lt;Br&gt;

I am currently looking for translators who are willing to contribute to this project by helping translate and localize messages into Тоҷикӣ and suggesting messages that would appeal to Тоҷикӣ readers on the Fundraising Meta Page. We've started the setup on [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010 meta] for both [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Messages banner submission], [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Banner_testing statistical analysis], and [http://meta.wikimedia.org/wiki/Fundraising_2010/Committee grouping volunteers together].&lt;br&gt;Use the talk pages on meta, talk to your local communities, talk to others, talk to us, and add your feedback to the proposed messages as well! I look forward to working with you during this year's fundraiser. If someone could translate this message I would really appreciate it so that everyone is able to understand our goals and contribute to this year's campaign.&lt;br&gt;[[m:User:Schapman|Sam Chapman]] 17:20، 21 Октябр 2010 (UTC)

==Proposal to close this wiki==
There is now a proposal for the closure of this wiki, see [[meta:Proposals for closing projects/Closure of Tajik Wikibooks]]. [[Корбар:Agusbou2015|Agusbou2015]] ([[Баҳси корбар:Agusbou2015|talk]]) 23:02, 22 декабри 2018 (UTC)

== Invitation to participate in the UCoC conversation ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
''{{int:Hello}}. Apologies for cross-posting, and that you may not be reading this message in your native language: translations of the following announcement may be available on '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review/Invitation (long version)|Meta]]'''. {{int:please-translate}}. {{Int:Feedback-thanks-title}}''

We are excited to share '''[[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|a draft of the Universal Code of Conduct]]''', which the Wikimedia Foundation Board of Trustees called for earlier this year, for your review and feedback. The discussion will be open until October 6, 2020.

The UCoC Drafting Committee wants to learn which parts of the draft would present challenges for you or your work. What is missing from this draft? What do you like, and what could be improved?

Please join the conversation and share this invitation with others who may be interested to join, too. 

To reduce language barriers during the process, you are welcomed to translate this message and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Draft review|Universal Code of Conduct/Draft review]]. You and your community may choose to provide your opinions/feedback using your local languages.

To learn more about the UCoC project, see the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] page, and the [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|FAQ]], on Meta.

Thanks in advance for your attention and contributions, [[:m:Talk:Trust_and_Safety|The Trust and Safety team at Wikimedia Foundation]], 17:55, 10 верасня 2020 (UTC) &lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Universal_Code_of_Conduct/Draft_review/Invitation_(long_version)/List&amp;oldid=20440292 --&gt;

== Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021|{{int:otherlanguages}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''&lt;/div&gt;
Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open. In total, 70 Wikimedians from around the world are running for 7 seats in these elections.

'''Voting is open from October 12 to October 24, 2021.'''

The committee will consist of 15 members in total: The online communities vote for 7 members, 6 members will be selected by the Wikimedia affiliates through a parallel process, and 2 members will be appointed by the Wikimedia Foundation. The plan is to assemble the committee by November 1, 2021.

Learn about each candidate to inform your vote in the language that you prefer: &lt;https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates&gt;

Learn about the Drafting Committee: &lt;https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee&gt;

We are piloting a voting advice application for this election. Click yourself through the tool and you will see which candidate is closest to you! Check at &lt;https://mcdc-election-compass.toolforge.org/&gt;

Read the full announcement: &lt;https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections&gt;

'''Go vote at SecurePoll on:''' &lt;https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections&gt;

Best,

Movement Strategy &amp; Governance Team, Wikimedia Foundation
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[Корбар:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Xeno (WMF)|баҳс]]) 16:46, 13 октябри 2021 (UTC)

== Қабули кунунии алоқаи баръакс аз тарафи ҷамъият доир ба интихоботи Шӯрои Парасторон ==
&lt;section begin=&quot;announcement-content /&gt;
:''Шумо метавонед тарҷумаи ин паёмро бо дигар забонҳо дар Мета-Вики дарёфт кунед.''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Шӯрои Парасторон қабули алоқаи баръаксро, ки аз 7-уми январ то 10 феврали 2022 мегузарад, омода месозад.

Новобаста аз он, ки тавзеҳоти алоқаи баръакс 1 ҳафта пеш аз қабул дақиқ мешаванд, мо тасдиқ кардем, ки ду суоли зер пурсида хоҳанд шуд:

* Бо кадом роҳ мешавад намояндагонии ҷамъиятҳои ташаккулёфтаро баодолатона дар байни Шӯро нишон дод?

* Кадом иштирокро номзадҳо дар тӯли интихобот бояд анҷом диҳанд?

Саволҳои иловагӣ шояд илова шаванд. Тими Стратегияи Ҳаракат ва Идора мехоҳад ба аъзоҳои ҷамъият ва ширкатҳои ҳамкор барои таҳқиқ ва тайёри идеяҳо оид ба суолҳои тайёршуда вақт то оғози қабул диҳад. Мо барои пурра набудани феҳристи суолҳо узри зиёд мепурсем. Шояд ду ё се суол илова шаванд. Мақсади мо дар он аст, ки ҷамъиятро бо дархостҳо зиёд хаста насозем, аммо огаҳӣ ва алоқаи баръаксро оид ба ин суолҳои зарурӣ пешкаш кунем.

'''Оё шумо мехоҳед дар дараҷаи маҳаллӣ дар давоми қабули алоқаи баръакс кӯмак кунед?'''

Бо [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|тими Стратегияи Ҳаракат ва Идора]] дар Мета, [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], ё тавассути почтаи электронии msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org ба алоқа бароед.

Агар шумо мушкилот ё суоле доред, бо мо ба алоқа бароед. Тими Стратегияи Ҳаракат ва Идора ҳадди ақал то 3 январ дахолат хоҳад кард. Барои дер ҷавоб додан дар ин мӯҳлат узр мепурсем. Мо ҳамчунон мефаҳмем, ки баъзе аз ширкатҳои ҳамкорамон ва аъзоёни ҷамъият дар ҷашнҳои декабрӣ машғул хоҳанд буд. Таасуфи зиёд мепурсем агар ҷамъиятамон дар вақти рухсатиатон бо шумо ба алоқа баромад.

Бо эҳтиром,

Тими Стратегияи Ҳаракат ва Идора&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

{{int:thank-you}} [[Корбар:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Xeno (WMF)|баҳс]]) 16:22, 28 декабри 2021 (UTC)

== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022. 

With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]]

Best,

Movement Strategy and Governance&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:18, 15 январи 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&amp;oldid=22610022 --&gt;

== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
Dear community members, 

Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. 

If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.

Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].

More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].

For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;&quot;&gt;[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|&lt;span style=&quot;color:#8B0000&quot;&gt;'''ZI Jony'''&lt;/span&gt;]] [[User talk:ZI Jony|&lt;sup&gt;&lt;span style=&quot;color:Green&quot;&gt;&lt;i&gt;(Talk)&lt;/i&gt;&lt;/span&gt;&lt;/sup&gt;]], {{&lt;includeonly&gt;subst:&lt;/includeonly&gt;#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&amp;oldid=21244129 --&gt;

== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 5, January 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;ucoc-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:51, 29 январи 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&amp;oldid=22703939 --&gt;
=== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ===
	
Hello, I have an update on the vote on the enforcement guidelines that was mentioned above. [[Корбар:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[Баҳси корбар:Xeno (WMF)|баҳс]]) 01:54, 4 феврали 2022 (UTC)
----
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello everyone,

The '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]''' were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] across the movement. Comments about the guidelines can be shared here or [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|the Meta-wiki talk page]].

There will be conversations on Zoom on 4 February 2022 at 15:00 UTC, 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the UCoC project team and drafting committee members to discuss the guidelines and voting process]].'''

The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''

Thank you to everyone who has participated so far.

Sincerely,

Movement Strategy and Governance&lt;br/&gt;
Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.

The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:14, 9 феврали 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikibooks&amp;oldid=22796589 --&gt;

== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;{{int:please-translate}}

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,

We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.

We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.

Best wishes,

'''International Team'''&lt;br /&gt;
'''Wiki Loves Folklore'''

[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 04:50, 22 феврали 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki.

There are events scheduled to learn more and discuss:
* A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&amp;A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants.
* The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022.

You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance &lt;br /&gt;
Wikimedia Foundation &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:17, 2 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22916674 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].

The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].

You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Sincerely,

Movement Strategy and Governance

Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:52, 8 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22962850 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;Hello! 

The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about &quot;Regional and Thematic Hubs&quot;. The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet. 

Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.

The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.

Best regards,

[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]&lt;br /&gt;Movement Strategy
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

01:31, 10 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==

[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. 

([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])

The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]

A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on  [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].

We look forward for your immense co-operation.

Thanks 
Wiki Loves Folklore international Team
[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 14:40, 14 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=22754428 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello everyone,

Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.

Thank you,

From the Community Development team&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:20, 18 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=22974079 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Greetings,

The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.

The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org

Best regards,

Movement Strategy and Governance&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:53, 30 марти 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23079949 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 6&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 6, April 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt;
----

Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.

This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt;

*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get  up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:45, 22 апрели 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23184989 --&gt;

== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.

The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.

The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.

;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].

Thank you for your support, 

Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
10:39, 10 майи 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct.  After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.

Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments!  The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month. 

Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]]. 

Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.

On behalf of the UCoC project team &lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 22:56, 3 июни 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

;Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 11:34, 14 июли 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23215441 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Movement Strategy and Governance News – Issue 7&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;div style = &quot;line-height: 1.2&quot;&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:200%;&quot;&gt;'''Movement Strategy and Governance News'''&lt;/span&gt;&lt;br&gt;
&lt;span style=&quot;font-size:120%; color:#404040;&quot;&gt;'''Issue 7, July-September 2022'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size:120%; float:right;&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]&lt;/span&gt; 
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.  

The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;&quot;&gt; 

* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;msg-newsletter&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 01:37, 18 июли 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23529147 --&gt;

== Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot;/&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])

You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.

Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.

Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.

Thank you to those who followed the Affiliate process for this Board election. You may review the results of the Affiliate selection process.

'''The next part of the Board election process is the community voting period.''' [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline|You may view the Board election timeline here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with in the following ways:

* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&amp;A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot;/&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 14:03, 27 июли 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Vote for Election Compass Statements ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

*&lt;s&gt;July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass&lt;/s&gt;
*&lt;s&gt;July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements&lt;/s&gt;
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August

Best, 

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 21:01, 27 июли 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23530132 --&gt;

== Bot policy ==

Hello. To facilitate [[:m:Special:MyLanguage/Stewards|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable) or bots that fix double redirects. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots.

This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. If you use or prefer to use a dedicated project page for handling bot flag requests, that is also acceptable. Please read [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|the text at Meta-Wiki]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. Thank you for your consideration. --'''[[User:Rschen7754|Rs]][[User talk:Rschen7754|chen]][[Special:Contributions/Rschen7754|7754]]''' 04:45, 6 августи 2022 (UTC)

== The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi everyone,

The Community Voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is now open. Here are some helpful links to get you the information you need to vote:

* Try the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Election Compass]], showing how candidates stand on 15 different topics.
* Read the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|candidate statements]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|answers to Affiliate questions]]
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Learn more about the skills the Board seeks]] and how the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee found candidates align with those skills]]

If you are ready to vote, you may go to [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll voting page]] to vote now. '''You may vote from August 23 at 00:00 UTC to September 6 at 23:59 UTC.''' To see about your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]].

Best,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz_(WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]]
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23708360 --&gt;

== Invitation to join the Movement Strategy Forum ==

:''{{More languages}}''
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
Hello everyone,

The [https://forum.movement-strategy.org/ Movement Strategy Forum] (MS Forum) is a multilingual collaborative space for all conversations about Movement Strategy implementation. 

We are inviting all Movement participants to collaborate on the MS Forum. The goal of the forum is to build community collaboration, using an inclusive multilingual platform.

The [[m:Movement Strategy|Movement Strategy]] is a collaborative effort to imagine and build the future of the Wikimedia Movement. Anyone can contribute to the Movement Strategy, from a comment to a full-time project.

;Join this forum with your Wikimedia account, engage in conversations, and ask questions in your language.

The Movement Strategy and Governance team (MSG) launched the proposal for the MS Forum in May 2022. There was a 2-month community review period, which ended on 24 July 2022. The community review process included several questions that resulted in interesting conversations. You can read the [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 Community Review Report]. 

We look forward to seeing you at the MS Forum! 

Best regards,

the Movement Strategy and Governance Team

[[User:MNadzikiewicz (WMF)]] 11:31, 29 августи 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23720620 --&gt;

== The Vector 2022 skin as the default in two weeks? ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[File:Wikimania 2022 Vector (2022) Presentation.pdf|thumb|The slides for our presentation at Wikimania 2022|page=26]]
Hello. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. '''In two weeks, we would like to make the Vector 2022 skin the default on this wiki.'''

We have been working on it for the past three years. So far, it has been the default on more than 30 wikis, including sister projects, all accounting for more than 1 billion pageviews per month. On average [[phab:T317529#8246686|87% of active logged-in users]] of those wikis use Vector 2022.

It would become the default for all logged-out users, and also all logged-in users who currently use Vector legacy. Logged-in users can at any time switch to [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|any other skins]]. No changes are expected for users of these skins.

&lt;div style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;&gt;&lt;gallery widths=&quot;220&quot; heights=&quot;150&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;Top of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 top.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 top.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=&quot;220&quot; heights=&quot;150&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;A section of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 scrolled.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;/div&gt;
=== About the skin ===

'''[Why is a change necessary]''' The current default skin meets the needs of the readers and editors as these were 13 years ago. Since then, new users have begun using Wikimedia projects. [https://diff.wikimedia.org/2022/08/18/prioritizing-equity-within-wikipedias-new-desktop/ The old Vector doesn't meet their needs.]

'''[Objective]''' The objective for the new skin is to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. It draws inspiration from previous requests, the [[metawiki:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey|Community Wishlist Surveys]], and gadgets and scripts. The work helped our code follow the standards and improve all other skins. [[phab:phame/post/view/290/how_and_why_we_moved_our_skins_to_mustache/|We reduced PHP code in Wikimedia deployed skins by 75%]]. The project has also focused on making it easier to support gadgets and use APIs.

'''[Changes and test results]''' The skin introduces a [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Features|series of changes]] that improve readability and usability. The new skin does not remove any functionality currently available on the Vector skin.

* The sticky header makes it easier to find tools that editors use often. It decreases scrolling to the top of the page by 16%.
* The new table of contents makes it easier to navigate to different sections. Readers and editors jumped to different sections of the page 50% more than with the old table of contents. It also looks a bit different on talk pages.
* The new search bar is easier to find and makes it easier to find the correct search result from the list. This increased the amount of searches started by 30% on the wikis we tested on.
* The skin does not negatively affect pageviews, edit rates, or account creation. There is evidence of increases in pageviews and account creation across partner communities.

'''[Try it out]''' Try out the new skin by going to the appearance tab in [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|your preferences]] and selecting Vector 2022 from the list of skins.

=== How can editors change and customize this skin? ===

It's possible to configure and personalize our changes. We support volunteers who create new gadgets and user scripts. Check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Repository|our repository]] for a list of currently available customizations, or add your own. 

=== Our plan ===

'''If no large concerns are raised, we plan on deploying in the week of October 3, 2022'''. If your community would like to request more time to discuss the changes, hit the button and write to us. We can adjust the calendar.

&lt;div style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;[[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|&lt;span class=&quot;plainlinks mw-ui-button&quot;&gt;Request for more time to discuss the change&lt;/span&gt;]]&lt;/div&gt;
If you'd like ask our team anything, if you have questions, concerns, or additional thoughts, please ping me here or write on the [[mw:Talk:Reading/Web/Desktop Improvements|talk page of the project]]. We will gladly answer! Also, [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions|see our FAQ]]. Thank you! [[mw:User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[mw:User talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 04:14, 22 сентябри 2022 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&amp;oldid=23838600 --&gt;

== Invitation to attend “Ask Me Anything about Movement Charter” Sessions ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Community Consultation/Announcement/Ask Me Anything Sessions}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]
Hello all, 

During the 2022 Wikimedia Summit, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Movement Charter Drafting Committee]] (MCDC) presented the first outline of the Movement Charter, giving a glimpse on the direction of its future work, and the Charter itself. The MCDC then integrated the initial feedback collected during the Summit. Before proceeding with writing the Charter for the whole Movement, the MCDC wants to interact with community members and gather feedback on the drafts of the three sections: Preamble, Values &amp; Principles, and Roles &amp; Responsibilities (intentions statement). The Movement Charter drafts will be available on the Meta page [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Content|here]] on November 14, 2022. Community wide consultation period on MC will take place from November 20 to December 18, 2022. Learn more about it [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|here]]. 

With the goal of ensuring that people are well informed to fully participate in the conversations and are empowered to contribute their perspective on the Movement Charter, three '''“Ask Me Anything about Movement Charter&quot;''' sessions have been scheduled in different time zones. Everyone in the Wikimedia Movement is invited to attend these conversations. The aim is to learn about Movement Charter - its goal, purpose, why it matters, and how it impacts your community. MCDC members will attend these sessions to answer your questions and hear community feedback.     

The “Ask Me Anything” sessions accommodate communities from different time zones. Only the presentation of the session is recorded and shared afterwards, no recording of conversations. Below is the list of planned events: 

*&lt;s&gt;'''Asia/Pacific''': November 4, 2022 at 09:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1667552400 your local time]). Interpretation is available in Chinese and Japanese.&lt;/s&gt;
* '''Europe/MENA/Sub Saharan Africa''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in  Arabic, French and Russian.  
* '''North and South America/ Western Europe''': November 12, 2022 at 15:00 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1668265257 your local time]). Interpretation is available in Spanish and Portuguese. 

On the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Community Consultation|Meta page]] you will find more details; Zoom links will be shared 48 hours ahead of the call.

'''Call for Movement Charter Ambassadors'''

Individuals or groups from all communities who wish to help include and start conversations in their communities on the Movement Charter are encouraged to become [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|Movement Charter Ambassadors]] (MC Ambassadors). MC Ambassadors will carry out their own activities and get financial support for enabling conversations in their own languages. [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Team|Regional facilitators]] from the Movement Strategy and Governance team are available to support applicants with MC Ambassadors grantmaking. If you are interested please sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Movement Charter Ambassadors Program/About|here]]. Should you have specific questions, please reach out to the MSG team via email: strategy2030@wikimedia.org or on the MS forum. 

We thank you for your time and participation. 

On behalf of the Movement Charter Drafting Committee,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 15:33, 7 ноябри 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23914777 --&gt;

== Apply for Funding through the Movement Strategy Community Engagement Package to Support Your Community ==

:''{{More languages}}''
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
The Wikimedia Movement Strategy implementation is a collaborative effort for all Wikimedians. 
[[m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About|Movement Strategy Implementation Grants]] support projects that take the current state of a [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy Initiative]] and push it one step forward. If you are looking for an example or some guide on how to engage your community further on Movement Strategy and the Movement Strategy Implementation Grants specifically, you may find this '''[[m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/Community Engagement Package|community engagement package]]''' helpful.

The goal of this community engagement package is to support more people to access the funding they might need for the implementation work. By becoming a recipient of this grant, you will be able to support other community members to develop further grant applications that fit with your local contexts to benefit your own communities. With this package, the hope is to break down language barriers and to ensure community members have needed information on Movement Strategy to connect with each other. Movement Strategy is a two-way exchange, we can always learn more from the experiences and knowledge of Wikimedians everywhere. We can train and support our peers by using this package, so more people can make use of this great funding opportunity.

If this information interests you or if you have any further thoughts or questions, please do not hesitate to reach out to us as your [[m:Special:MyLanguage/Movement_Strategy_and_Governance/Team|regional facilitators]] to discuss further. We will be more than happy to support you. When you are ready, follow the steps on [[m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About |this page]] to apply. We look forward to receiving your application.

Best regards, &lt;br&gt; Movement Strategy and Governance Team &lt;br&gt; Wikimedia Foundation&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;

[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 16:25, 14 ноябри 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23914777 --&gt;

== Opportunities open for the Ombuds commission and the Case Review Committee ==

&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;div style=&quot;margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;&quot;&gt;
[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Announcement/2023 OC and CRC appointments process|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']]

''&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Announcement/2023 OC and CRC appointments process|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Announcement/2023 OC and CRC appointments process}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/span&gt;''
&lt;/div&gt;

Hi everyone! The Ombuds commission (OC) and the Case Review Committee (CRC) are looking for members. People are encouraged to nominate themselves or encourage others they feel would contribute to these groups to do so. There is more information below about the opportunity and the skills that are needed.

'''About the Ombuds commission'''

The Ombuds commission (OC) works on all Wikimedia projects to investigate complaints about violations of the privacy policy, especially in use of [[m:Special:MyLanguage/CheckUser policy|CheckUser]] and [[m:Special:MyLanguage/Oversight policy|Oversight]] (also known as Suppression) tools. The Commission mediates between the parties of the investigation and, when violations of the policies are identified, advises the Wikimedia Foundation on best handling. They may also assist the General Counsel, the Chief Executive Officer, or the Board of Trustees of the Foundation in these investigations when legally necessary. For more on the OC's duties and roles, '''[[m:Special:MyLanguage/Ombuds commission|see Ombuds commission on Meta-Wiki]]'''.

Volunteers serving in this role should be experienced Wikimedians, active on any project, who have previously used the CheckUser/Oversight tools OR who have the technical ability to understand these tools and the willingness to learn them. They must be able to communicate in English, the common language of the commission. They are expected to be able to engage neutrally in investigating these concerns and to know when to recuse when other roles and relationships may cause conflict. Commissioners will serve '''two-year terms''' (note that this is different from past years, when the terms have been for one year).

'''About the Case Review Committee'''

The Case Review Committee (CRC) reviews appeals of eligible Trust &amp; Safety office actions. The CRC is a critical layer of oversight to ensure that Wikimedia Foundation office actions are fair and unbiased. They also make sure the Wikimedia Foundation doesn’t overstep established practices or boundaries. For more about the role, '''[[m:Special:MyLanguage/Case Review Committee|see Case Review Committee on Meta-Wiki]]'''.

We are looking for current or former functionaries and experienced volunteers with an interest in joining this group. Applicants must be fluent in English (additional languages are a strong plus) and willing to abide by the [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee/Charter|terms of the Committee charter]]. If the work resonates and you qualify, please apply. Committee members will serve '''two-year terms''' (note that this is different from past years, when the terms have been for one year).

'''Applying to join either of these groups'''

Members are required to sign the [[m:Special:MyLanguage/Confidentiality agreement for nonpublic information|Confidentiality agreement for nonpublic information]] and must be willing to comply with the appropriate Wikimedia Foundation board policies (such as the [[m:Special:MyLanguage/Access to nonpublic information policy|access to non-public information policy]] and the [[foundation:Special:MyLanguage/Privacy policy|Foundation privacy policy]]). These positions requires a high degree of discretion and trust. Members must also be over 18 years of age.

'''If you are interested in serving in either capacity listed above,''' please write in English to the Trust and Safety team at ca[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org (to apply to the OC) or to the Legal Team at legal[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org (to apply to the CRC) with information about:

* Your primary projects
* Languages you speak/write
* Any experience you have serving on committees, whether movement or non-movement
* Your thoughts on what you could bring to the OC or CRC if appointed
* Any experience you have with the Checkuser or Oversight tools (OC only)
* Any other information you think is relevant

'''The deadline for applications is 31 December 2022 in any timezone.'''

Please feel free to pass this invitation along to any users who you think may be qualified and interested. Thank you!

On behalf of the Committee Support team,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&amp;oldid=23914777 --&gt;
== Community Wishlist Survey 2023 opens in January ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''{{int:Please-translate}}''

(There is [[m:Community Wishlist Survey 2023 opens in January|a translatable version of this message on MetaWiki]])

{{int:Hello}}

The [[m:Community Wishlist Survey 2023|'''Community Wishlist Survey (CWS) 2023''']], which lets contributors propose and vote for tools and improvements, starts next month on Monday, [https://zonestamp.toolforge.org/1674496831 23 January 2023, at 18:00 UTC] and will continue annually.

We are inviting you to share your ideas for technical improvements to our tools and platforms. Long experience in editing or technical skills is not required. If you have ever used our software and thought of an idea to improve it, this is the place to come share those ideas!

The dates for the phases of the Survey will be as follows:

* Phase 1: Submit, discuss, and revise proposals – Monday, Jan 23, 2023 to Sunday, Feb 6, 2023
* Phase 2: WMF/Community Tech reviews and organizes proposals – Monday, Jan 30, 2023 to Friday, Feb 10, 2023
* Phase 3: Vote on proposals – Friday, Feb 10, 2023 to Friday, Feb 24, 2023
* Phase 4: Results posted – Tuesday, Feb 28, 2023

If you want to start writing out your ideas ahead of the Survey, you can start thinking about your proposals and draft them in [[m:Community Wishlist Survey/Sandbox|the CWS sandbox]].

We are grateful to all who participated last year. See you in January 2023!
&lt;/div&gt;

{{int:Feedback-thanks-title}} &lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Community Tech, [[m:User:STei (WMF)|STei (WMF)]]&lt;/bdi&gt; 16:44, 15 декабри 2022 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Wishlist_list_for_non-Wikipedias&amp;oldid=24239678 --&gt;</text>
      <sha1>i31xoofe12wwy6b1epnt4dlxxihxkf6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Корҳои санҷишӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1847</id>
    <revision>
      <id>2025</id>
      <parentid>2022</parentid>
      <timestamp>2010-11-30T08:23:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nigina</username>
        <id>362</id>
      </contributor>
      <origin>2025</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="254" sha1="g4x2aofs0bde68z4yvm4oujjo220bph" xml:space="preserve">* [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)]]
*  [[Кори санҷишӣ барои синфи 8]]
*  [[Кори санҷишӣ барои синфи 9]]
* [[Кори санҷишӣ барои синфи 11]]</text>
      <sha1>g4x2aofs0bde68z4yvm4oujjo220bph</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кори санҷишӣ барои синфи 11</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1848</id>
    <revision>
      <id>2023</id>
      <timestamp>2010-11-29T07:24:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>217.11.179.205</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: Кори санҷиши барои синфҳои 11 (кор бо матн)  1. '''Read the text.''' (5 points)  A well known journalist went to interview Jack Parrish in an e...</comment>
      <origin>2023</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2343" sha1="merj4sbnrh5knpsafyiz70u9k57mxtx" xml:space="preserve">Кори санҷиши барои синфҳои 11 (кор бо матн)

1. '''Read the text.''' (5 points)

A well known journalist went to interview Jack Parrish in an expensive New York restaurant. The journalist was late, but fortunately when he arrived, he found the great man was not there yet. Some time later, a waiter approached him and said that there was a young man at the door who claimed that he was supposed to be having lunch with the journalist. The waiter thought that the young man was just trying to be funny, because he said that his name was Jack Parrish. 
And it was. The twenty-four year old is becoming famous for the fact that he does not look like the owner of one of the world’s most successful computer companies. His manner is polite, his voice is quite and his clothes are fashionable and expensive. Two years ago, when he started his own company nobody heard of him. Friends say that he has not changed at all. He has not even moved out of his parents’ house. So what does he do with his money? It is all in his company. But some people in the computer world are getting nervous – and they are right. It won’t long before someone in another company picks up the phone to hear that quite voice saying he’s the new boss. 

2. '''Choose the correct variant.'''  (20 points) 

1) Someone could find out from this text. 
*a) How Jack Parrish runs his business 
*b) What Jack Parrish said in an interview
*c) How to get a job in Jack Parrish’s company
*d) What the writer thinks Jack Parrish will do next 
*e) What mistakes has Jack done

2. What is writer trying to do in the text?
*a) to explain how to do a lot of money
*b) to give some information about a businessman 
*c) to give some information about a journalist
*d) to explain how to interview successful people
*e) to give information about the waiter

3. The waiter thought the young man at the door ….
*a) was a journalist 
*b) was behaving rudely
*c) was not as old as he said he was
*d) was pretending to be someone else 
*e) was a poor man 

4. What is the writer’s attitude to Jack Parrish?
*a) he is more important that he appears 
*b) he is a good example for young people 
*c) he should be  more careful how he runs his business 
*d) he would be an interesting person to work for
*e) he doesn’t want to know anything about him</text>
      <sha1>merj4sbnrh5knpsafyiz70u9k57mxtx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1849</id>
    <revision>
      <id>3490</id>
      <parentid>2024</parentid>
      <timestamp>2022-06-07T18:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ]] to [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)]]</comment>
      <origin>2024</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1909" sha1="tln31n59phdiof59adduzbt9gij33rp" xml:space="preserve">'''I. Калимаҳои мувофиқро интихоб намуда ба ҷои нуқтаҳо гузоред (10 хол)'''
*1.I… shopping every day
:a) ask;
:b) like;
:c) go.
*2.My mother … to the baker’s.
:a)go;
:b) goes;
:c) like.
*3.She … fruit at the greengrocer’s.
:a) buys;
:b) buy;
:c) buying.
*4.We buy … at the greengrocer’s.
:a) shoes;
:b) sugar;
:c) vegetables.
*5.	I went to the butcher’s and … meat.
:a) buy;
:b) bought;
:c) buys.
'''II. Аз калимаҳои зерин ҷумла созед! (10 хол)'''
:1.Sam, shopping, likes, wisely, and, money, spend, can. 
:2.Buy, for, food, cats, my, I. 
:3.Every, my, day, mum, shopping, goes. 
:4.Your, is, money, where? 
:5.Likes, my, tea, sister, with, sugar. 
'''III. Замони мувофиқро истифода бурда ҷумлаҳоро пурра кунед! (Present Continuous Tense/ Present Indefinite Tense) (5 хол)'''
:1.She ( to go) to shop now. 
:2.My sister ( to read) the book every day. 
:3.He often ( to buy) bread from the shop. 
:4.We (to watch) TV now. 
:5.I usually ( to cook) dinner at 2 o’clock. 
'''IV. Калимаи изофаро ёбед! (5 хол)'''
:1.bread, sugar, curtains, sweets; 
:2.a wardrobe, a supermarket, a dairy, a baker’s; 
:3.a tiger, a bar of chocolate, a hedgehog, a squirrel, a donkey; 
:4.a shop, a store, a women, a salesperson, a department; 
:5.to run, to shop, to jump, to skip. 
'''V. Калимаи мувофиқро интихоб намуда ба ҷои нуқтаҳо гузоред (10 хол)''''
*1.There is … snow in the garden.
:a) a lot of;
:b) many;
:c) much.
*2.How … milk did you drink?
:a) much;
:b) many;
:c) few.
*3.We have got … bars of chocolate.
:a) a little;
:b) many;
:c) a lot of.
*4.I spend … of time at school.
:a) a lot of:
:b) many;
:c) a few.
*5.There are … flowers in my room.
:a) much;
:b) a little;
:c) a lot of.</text>
      <sha1>tln31n59phdiof59adduzbt9gij33rp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кори санҷишӣ барои синфи 8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1850</id>
    <revision>
      <id>2026</id>
      <timestamp>2010-11-30T08:30:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nigina</username>
        <id>362</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: '''1.Read the text.'''  '''''The best jumper.''''' A man liked to see other cities and other countries, so he went to many places in the world. When he came back home, he told...</comment>
      <origin>2026</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2360" sha1="h7z2gjeiwc4nnunb2nfhgs8n008z6ti" xml:space="preserve">'''1.Read the text.'''

'''''The best jumper.'''''
A man liked to see other cities and other countries, so he went to many places in the world. When he came back home, he told his friends many stories. This is one of them. 
“I went to many places, and I was in a big city.  That’s the city where the best jumpers live, “he said. But I jumped better than all of them. I could jump from one house to another across the street.”
His friends didn’t say a word. 
“Ah, you think it was not so!” he said. “Then go to that city and the people there will tell you about me.” 
“Why, said one of his friends, “why must we go to that city? You try to think that you are in that city now. You can jump from one house to another across the street and show us how you can jump. Then we’ll see that you are the best jumper in the world.” 

'''2. Choose the correct variant. (5 points)'''
:The man went to all places in the world. 
:a) true            b)false         c) doesn’t say 

*'''3.Choose the correct variant. (5 points) ''' 
:He was in the city where the best ___________ lived. 
:a)swimmer    b)jumpers    c)runner        d) skaters         e) hockey players 

*'''4.Choose the correct variant. (5 points)'''
:Who didn’t say a word. 
:a) his friends      b)his wife       c)his relatives       d) his mother         c) the best jumpers 

*'''5.Choose the correct variant. (5 points)'''
:The man told his story to ___________ .
:a) his friends      b)his wife       c)his relatives       d) his mother         c) the best jumpers 
'''
*6.Read the text and put the event in correct order. (5 points)'''
:a)The man could better jump then all of them. 
:b)His friends didn’t think so. 
:c)A man went to many places, and he was in a big city. 
:d)They asked him to jump from one house to another across the street in their city.
:e)That was the city where the best jumpers live.   

*7.Find the word with a general meaning. (10 points) 
:a) year, month, minute, time, week._____________
:b) librarian, musician, occupation, actor, dancer.___________
:c) sister, cousin, mother, grandpa, relative._____________
:d) square, museum, city, street. ________________
*8.Fill in the gap with the correct word. (10 points)
:The film isn’t … seeing. It is very dull. 
:a) rich in          b) worth          c) free                   d) tired of</text>
      <sha1>h7z2gjeiwc4nnunb2nfhgs8n008z6ti</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1887</id>
    <revision>
      <id>2077</id>
      <timestamp>2011-06-06T22:34:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: [[Тоҷикӣ|Мундариҷа]] • [[Тоҷикӣ/Шиносоӣ|Шиносоӣ]] &lt;br /&gt; Дарсҳои алифбои форсӣ-тоҷикӣ: [[Тоҷикӣ/Дарси ...</comment>
      <origin>2077</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1874" sha1="2jngue3xoerpo9crt589zaprvykrgci" xml:space="preserve">[[Тоҷикӣ|Мундариҷа]] • [[Тоҷикӣ/Шиносоӣ|Шиносоӣ]] &lt;br /&gt;
Дарсҳои алифбои форсӣ-тоҷикӣ: [[Тоҷикӣ/Дарси 1|1 ( &lt;big&gt;۱&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 2|2 ( &lt;big&gt;۲&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 3|3 ( &lt;big&gt;۳&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 4|4 ( &lt;big&gt;۴&lt;/big&gt; )]]&lt;br/&gt;
Дастури забон ибтидоӣ: [[Тоҷикӣ/Дарси 5|5 ( &lt;big&gt;۵&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 6|6 ( &lt;big&gt;۶&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 7|7 ( &lt;big&gt;۷&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 8|8 ( &lt;big&gt;۸&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 9|9 ( &lt;big&gt;۹&lt;/big&gt; )]]&lt;br/&gt;
[[Тоҷикӣ/Дарси 10|10 ( &lt;big&gt;۱۰&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 11|11 ( &lt;big&gt;۱۱&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 12|12 ( &lt;big&gt;۱۲&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 13|13 ( &lt;big&gt;۱۳&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 14|14 ( &lt;big&gt;۱۴&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 15|15 ( &lt;big&gt;۱۵&lt;/big&gt; )]] &lt;br /&gt;
Миёна: [[Тоҷикӣ/Дарси 16|16 ( &lt;big&gt;۱۶&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 17|17 ( &lt;big&gt;۱۷&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 18|18 ( &lt;big&gt;۱۸&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 19|19 ( &lt;big&gt;۱۹&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 20|20 ( &lt;big&gt;۲۰&lt;/big&gt; )]]&lt;br/&gt;
[[Тоҷикӣ/Дарси 21|21 ( &lt;big&gt;۲۱&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 22|22 ( &lt;big&gt;۲۲&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 23|23 ( &lt;big&gt;۲۳&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 24|24 ( &lt;big&gt;۲۴&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 25|25 ( &lt;big&gt;۲۵&lt;/big&gt; )]] • [[Тоҷикӣ/Дарси 26|26 ( &lt;big&gt;۲۶&lt;/big&gt; )]] &lt;br /&gt;
Пешрафта: &lt;br/&gt;
Эзоҳ: [[Тоҷикӣ/Алифбо|Алифбо]] • [[Тоҷикӣ/Вожанома|Вожанома]] • [[Тоҷикӣ/Хушнависӣ|Хушнависӣ]]</text>
      <sha1>2jngue3xoerpo9crt589zaprvykrgci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/боло</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1888</id>
    <revision>
      <id>3453</id>
      <parentid>2079</parentid>
      <timestamp>2021-08-17T21:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>11</id>
      </contributor>
      <comment>Replacing Flag_of_Afghanistan.svg with [[File:Flag_of_Afghanistan_(2013–2021).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:Flag of Afghanistan (2013–2021).svg|]])</comment>
      <origin>3453</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2443" sha1="ol0rfvjpekfdmjdcb1qj9q3he07nvpn" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;noprint&quot;&gt;&lt;!-- class=&quot;noprint&quot; makes this box disappear when printing --&gt;
&lt;center&gt;
{| style=&quot;margin-bottom: .6em; -moz-border-radius: 4px; text-align:center; border: 1px solid #50A6C2; background-color:#F0F8FF; padding: .6em .6em .6em .6em;&quot;
| width=&quot;150px&quot; | [[Image:Flag of Iran.svg|75px|Эрон]]

[[Image:Flag of Afghanistan (2013–2021).svg|75px|Афғонистон]]

[[Image:Flag of Tajikistan.svg|75px|Тоҷикистон]]
|
&lt;big&gt;&lt;big&gt;فارسی&lt;/big&gt;&lt;/big&gt; (‹форсӣ-тоҷикӣ›, “[[Тоҷикӣ]]”)&lt;br /&gt;
''Форсӣ-Тоҷикӣ-Ниёгон''
&lt;br /&gt;
&lt;small&gt;
{{Тоҷикӣ}}
&lt;/small&gt;
| width=&quot;150px&quot; |
[[Image:Farsi.svg |100px|Farsi]]
|-
| colspan=3 align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;Роёнаи шумо бояд ин ҳуруфро намоиш диҳад. Қуттии зерин бояд ҳуруфро аз тарафи рост намоиш диҳад: [[File:Paa-individua.svg|x25px|link=]][[File:Baa-individua.svg|x25px|link=]][[File:Alif-individua.svg|x25px|link=]]
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;border: #eeeeff;&quot; dir=&quot;RTL&quot;
| style=&quot;background-color:#eeeeee;&quot; | [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ا|ا]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ب|ب]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#پ|پ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ت|ت]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ث|ث]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ج|ج]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#چ|چ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#ح|ح]] [[Тоҷикӣ/Дарси 1#خ|خ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#د|د]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ذ|ذ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ر|ر]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ز|ز]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ژ|ژ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#س|س]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ش|ش]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ص|ص]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ض|ض]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ط|ط]] [[Тоҷикӣ/Дарси 2#ظ|ظ]] [[Тоҷикӣ/Дарси  3#ع|ع]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#غ|غ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#ف|ف]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#ق|ق]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#ک|ک]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#گ|گ]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#ل|ل]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#م|م]] [[Тоҷикӣ/Дарси 3#ن|ن]] [[Тоҷикӣ/Дарси 4#و|و]] [[Тоҷикӣ/Дарси 4#ه|ه]] [[Тоҷикӣ/Дарси 4#ی|ی]]
|}
Агар ҳуруфи форсиро намебинед, лутфан ҳуруфи форсиро насб кунед.&lt;/small&gt;
|}
&lt;/center&gt;&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ol0rfvjpekfdmjdcb1qj9q3he07nvpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҷикӣ/Дарси 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1889</id>
    <revision>
      <id>3456</id>
      <parentid>2701</parentid>
      <timestamp>2021-12-19T06:24:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>62.89.211.74</ip>
      </contributor>
      <origin>3456</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5709" sha1="e7l28nrci70eul0e855zjnc5krsjn9v" xml:space="preserve">{{Тоҷикӣ/боло}}

'''Дарси 1  ( ۱ )''' - Шиносоӣ бо алифбои форсӣ-ниёгон (ا ب پ ت ث ج چ ح خ

Дар анчоми ин дарс шумо ҳолу аҳволпурсӣ, нӯҳ ҳуруфи аввали форсӣ-ниёгон, пайваст кардани ҳуруф ва Мақсади ин дарс шинос кардан нӯҳ ҳуруфи аввали форсӣ ниёгон ва садонокҳои нонавиштаро хоҳед донит.

== Муколама: ‹sa'''lâm'''!› ==
Ширин дӯсташ Орашро вохӯрда салом медиҳад:
: &lt;small&gt;Муколамаҳо дар дарсҳои 1 то 3 бо ҳуруфи лотини навишта шудаанд. Дар дарҳои баъдина, ҳуруфи форсӣ бо алифбои байналмиллалии фонетикӣ пешкаш карда мешаванд.&lt;/small&gt;
{{Тоҷикӣ/муколама-боло}}
{{Тоҷикӣ/муколама| | Ширин | |sa'''lâm''', '''â'''raš!|Салом Ораш!| audio=salam-s1.ogg}}
{{Тоҷикӣ/муколама| | Ораш | |sa'''lâm''', '''ši'''rin! ce'''tor'''i?|Салом, Ширин! Чӣ турӣ?| audio=salam-a1.ogg}}
{{Тоҷикӣ/муколама| | Ширин | |'''mer'''si, '''xub'''am. tow ce'''tor'''i?|Мерси, хубам. Ту чӣ турӣ?| audio=salam-s2.ogg}}
{{Тоҷикӣ/муколама| | Ораш | |man '''xub'''am.|Ман хубам.| audio=salam-a2.ogg}}
|}

'''Тавзеҳ'''
:Ораш ва Ширин аз нутқи маъмулӣ байни дӯстон истифода мекунанд. Нуқоти гуногун монанди дар ҳолатҳои расмӣ ва ғайраҳо, дар дарсҳои оянда истифода хоҳанд шуд.

'''Вожаҳо'''
{{Тоҷикӣ/феҳрист-вожа|hide Arab=yes
|سلام|sa'''lâm'''|/sæˈlɒːm/|peace|a common greeting like “hello” in English
|چطور|ce'''tor'''i|/t͡ʃeˈtoɾiː/|how are (you)|(informal, used among friends)
|تو|tow|/tow/|you|(informal)
|مرسی|'''mer'''si|/'meɾsiː/|thanks|
|من|man|/mæn|I, me|
|خوب|'''xub'''am|/ˈxuːbæm/|(I) am fine/well/good|}}

== Алифбои форсӣ-тоҷикӣ ==
Алифбои форсӣ-тоҷикӣ шаш садонок ва бисту-се ҳамсадо дорад. Садоҳо дар забони форсӣ аз арабӣ фарқ доранд, чаҳор ҳуруфе, ки дар арабӣ вуҷуд надорад ва забони форсӣ илова шудаанд ( پ - пе, چ - че, ژ - же, ва گ - гоф).

== ا  ‹алиф› ==
{| align=right class=PrettyTextBox style=&quot;background-color: rgb(249, 249, 249);&quot; dir=rtl
|-
| colspan=2 dir=ltr | Ду шакли ‹а'''лиф'''›:
|- style=&quot;font-size:200%; font-family:{{Тоҷикӣ/фонтҳо-содда}}; line-height:1.5em&quot;
| آ || ا
|-
| colspan=2 dir=ltr | {{Садо|fa-آ ا.ogg|‹â›}}
|}
Ҳарфи аввал дар Форсӣ-тоҷикӣ ا - a'''лиф'''.

Дар аввали калима (дар тарафи рост), алиф ду шакл дорад.  Шакле ки дар аввал аз тарафи рост аст ''мадда'' (&quot;кулоҳи&quot; хурде дар боло: &lt;big&gt;آ&lt;/big&gt; ) навишта шудааст, хате, ки аз боло ба поён навишта шудааст ва дар болояш ''мадда'' аз тарафи рост ба чап рост (&amp;nbsp;&lt;sup&gt;-&lt;/sup&gt;&amp;nbsp;) ё мисли камонак каҷ &amp;nbsp;&lt;small&gt;&lt;sup&gt;~&lt;/sup&gt;&lt;/small&gt;&amp;nbsp;) навишта мешавад.  Ин шакл нишондиҳандаи алифи ду баробаршуда аст ( &lt;big&gt;اا&lt;/big&gt; ).  Инро бо садои дучандаи тӯлонӣ &quot;аа&quot; талаффуз мекунанд, нишонааш дар [[w:IPA]] ‹â› мебошад. Ҳарфи алиф бидуни &quot;кулоҳ&quot; ( &lt;big&gt; ا &lt;/big&gt; ), кӯтоҳ талаффуз карда мешавад: ‹a› (IPA: /|æ]]/).

Алиф дар мобайн ва охири калима (баъд аз ҳарфи аввал), ҳамеша бидуни &quot;кулоҳ&quot; ( &lt;big&gt;&lt;big&gt;ا&lt;/big&gt;&lt;/big&gt; ) навишта шуда ‹â› дароз талаффуз мешавад.

{| align=center class=PrettyTextBox style=&quot;background-color: rgb(249, 249, 249); margin-bottom: 1em; clear:both;&quot;
| [[image:Note.svg|20px]] '''Шинохтани '''a''' ва '''â''':'''
|-
| Лутфан дар вожаҳои зер муайян кунед, ки оё ‹алиф› (кӯтоҳ) ‹a› аст ё (дароз) ‹â›. Барои шумо хонда тавонистани тамоми вожаҳо дар ин сатҳ лозим нест. Барои дидан посухи дуруст, нишонаи “[намоиш ▼]”-ро пахш кунед.
|-
|{{Тоҷикӣ/Савол-ҷавоб|савол-fa= آب |ҷавоб= (дароз) ‹â› }}
{{Тоҷикӣ/Савол-ҷавоб|савол-fa= اتو |ҷавоб= (кӯтоҳ) ‹a› }}
{{Тоҷикӣ/Савол-ҷавоб|савол-fa= اسب |ҷавоб= (кӯтоҳ) ‹a› }}
{{Тоҷикӣ/Савол-ҷавоб|савол-fa= آن |ҷавоб= (дароз) ‹â› }}
|}

{{Тоҷикӣ/машқи навиштан
|worksheet=Arabic alphabet alif.png
|caption=Arabic examples.  Persian examples would be better here, probably a separate page to print out with letters to trace.
|آ|алиф мадда|01c-Alif-Madda.png|Madd alef.png|АAlef.PNG|ا|алиф|Alif-individua.svg|ﺍ 'álif.jpg|1 ﺍ 'álif.gif}}
&lt;br style=&quot;clear:both&quot;/&gt;&lt;span id=&quot;ب&quot; /&gt;&lt;span id=&quot;پ&quot; /&gt;&lt;span id=&quot;ت&quot; /&gt;&lt;span id=&quot;ث&quot; /&gt;


[[Category:Тоҷикӣ]]</text>
      <sha1>e7l28nrci70eul0e855zjnc5krsjn9v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/муколама-боло</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1890</id>
    <revision>
      <id>2081</id>
      <timestamp>2011-06-07T01:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {| style=&quot;background-color:#EED2EE;  margin-bottom:1em&quot; cellpadding=5 cellspacing=0&lt;noinclude&gt;</comment>
      <origin>2081</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="94" sha1="t5gfbaj3az6w9e5veamx8qv0cps5r31" xml:space="preserve">{| style=&quot;background-color:#EED2EE;  margin-bottom:1em&quot; cellpadding=5 cellspacing=0&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>t5gfbaj3az6w9e5veamx8qv0cps5r31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/муколама</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1891</id>
    <revision>
      <id>2082</id>
      <timestamp>2011-06-07T01:53:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: |-valign=&quot;top&quot; | dir=ltr| {{#if:{{{2|}}}|'''{{{2}}}''':}} | dir=ltr| {{#if:{{{4|}}}|{{#if:{{{audio|}}}|{{Audio|{{{audio}}}|‹{{{4}}}›}}|‹{{{4}}}›}}}}{{#if:{{{5|}}}|&lt;br/...</comment>
      <origin>2082</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="574" sha1="f66sj6m0djnpnlbt7w2j9snfae4ncum" xml:space="preserve">|-valign=&quot;top&quot;
| dir=ltr| {{#if:{{{2|}}}|'''{{{2}}}''':}}
| dir=ltr| {{#if:{{{4|}}}|{{#if:{{{audio|}}}|{{Audio|{{{audio}}}|‹{{{4}}}›}}|‹{{{4}}}›}}}}{{#if:{{{5|}}}|&lt;br/&gt;“{{{5}}}”}}
| dir=rtl| {{#if:{{{3|}}}|&lt;span style=&quot;font-size:150%; font-family:{{Persian/fonts-traditional}}; line-height:1.5em&quot;&gt;{{{3}}}&lt;/span&gt;}}{{#if:{{{audio|}}}||&lt;br/&gt;&lt;span dir=ltr&gt;{{Тоҷиқӣ/ниёзманди садо}}&lt;/span&gt;}}
| dir=rtl style=&quot;font-size:150%; font-family:{{Тоҷикӣ/фонтҳои-суннатӣ}}; line-height:1.5em&quot; | {{#if:{{{1|}}}|'''{{{1}}}''':}}&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>f66sj6m0djnpnlbt7w2j9snfae4ncum</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1892</id>
    <revision>
      <id>2095</id>
      <parentid>2083</parentid>
      <timestamp>2011-06-07T18:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳои-суннатӣ]] ба [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ]] кӯчонида шудааст: и</comment>
      <origin>2095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" sha1="jugxbwwannezev1u72p8495xuskbc7f" xml:space="preserve">Sakkal Majalla,Scheherazade,Times New Roman,Times,Arabic Typesetting,Traditional Arabic,Courier New,Arial</text>
      <sha1>jugxbwwannezev1u72p8495xuskbc7f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷиқӣ/ниёзманди садо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1893</id>
    <revision>
      <id>3139</id>
      <parentid>2084</parentid>
      <timestamp>2017-05-16T19:29:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierpao</username>
        <id>1205</id>
      </contributor>
      <comment>svg</comment>
      <origin>3139</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="304" sha1="4adhgt7eje5rr137aa07jxydf3vdq32" xml:space="preserve">[[Image:Puzzle stub.svg|18px|Садо вуҷуд надорад]] &lt;small&gt;''Садо вуҷуд надорад. Агар шумо бо лаҳҷаи форсӣ балад ҳастед, лутфан овози худро  сабт кунед ва ба [[commons:Commons:Upload|бор кунед]].''&lt;/small&gt;</text>
      <sha1>4adhgt7eje5rr137aa07jxydf3vdq32</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/феҳрист-вожа</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1894</id>
    <revision>
      <id>2085</id>
      <timestamp>2011-06-07T02:18:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: * {{term-fa|{{{1}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{2}}}|IPA key={{#if:{{{3}}}|yes}}|IPA={{{3}}}}} {{#if:{{{4|}}}{{{5|}}}|— “{{{4}}}”}} {{{5|}}} {{#if:{{{6|}}}| * {{term-f...</comment>
      <origin>2085</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2053" sha1="d5liyzfy8sn0mivbayj886z8z7s86ot" xml:space="preserve">* {{term-fa|{{{1}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{2}}}|IPA key={{#if:{{{3}}}|yes}}|IPA={{{3}}}}} {{#if:{{{4|}}}{{{5|}}}|— “{{{4}}}”}} {{{5|}}} {{#if:{{{6|}}}|
* {{term-fa|{{{6}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{7}}}|IPA={{{8}}}}} {{#if:{{{9|}}}{{{10|}}}|— “{{{9}}}”}} {{{10|}}}}} {{#if:{{{11|}}}|
* {{term-fa|{{{11}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{12}}}|IPA={{{13}}}}} {{#if:{{{14|}}}{{{15|}}}|— “{{{14}}}”}} {{{15|}}}}} {{#if:{{{16|}}}|
* {{term-fa|{{{16}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{17}}}|IPA={{{18}}}}} {{#if:{{{19|}}}{{{20|}}}|— “{{{19}}}”}} {{{20|}}}}} {{#if:{{{21|}}}|
* {{term-fa|{{{21}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{22}}}|IPA={{{23}}}}} {{#if:{{{24|}}}{{{25|}}}|— “{{{24}}}”}} {{{25|}}}}} {{#if:{{{26|}}}|
* {{term-fa|{{{26}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{27}}}|IPA={{{28}}}}} {{#if:{{{29|}}}{{{30|}}}|— “{{{29}}}”}} {{{30|}}}}} {{#if:{{{31|}}}|
* {{term-fa|{{{31}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{32}}}|IPA={{{33}}}}} {{#if:{{{34|}}}{{{35|}}}|— “{{{34}}}”}} {{{35|}}}}} {{#if:{{{36|}}}|
* {{term-fa|{{{36}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{37}}}|IPA={{{38}}}}} {{#if:{{{39|}}}{{{40|}}}|— “{{{39}}}”}} {{{40|}}}}} {{#if:{{{41|}}}|
* {{term-fa|{{{41}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{42}}}|IPA={{{43}}}}} {{#if:{{{44|}}}{{{45|}}}|— “{{{44}}}”}} {{{45|}}}}} {{#if:{{{46|}}}|
* {{term-fa|{{{46}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{47}}}|IPA={{{48}}}}} {{#if:{{{49|}}}{{{50|}}}|— “{{{49}}}”}} {{{50|}}}}} {{#if:{{{51|}}}|
* {{term-fa|{{{51}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{52}}}|IPA={{{53}}}}} {{#if:{{{54|}}}{{{55|}}}|— “{{{54}}}”}} {{{55|}}}}} {{#if:{{{56|}}}|
* {{term-fa|{{{56}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{57}}}|IPA={{{58}}}}} {{#if:{{{59|}}}{{{60|}}}|— “{{{59}}}”}} {{{60|}}}}} {{#if:{{{61|}}}|
* {{term-fa|{{{61}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{62}}}|IPA={{{63}}}}} {{#if:{{{64|}}}{{{65|}}}|— “{{{64}}}”}} {{{65|}}}}} {{#if:{{{66|}}}|
* {{term-fa|{{{66}}}|hide Arab={{{hide Arab|}}}|{{{67}}}|IPA={{{68}}}}} {{#if:{{{69|}}}{{{70|}}}|— “{{{69}}}”}} {{{70|}}}}}</text>
      <sha1>d5liyzfy8sn0mivbayj886z8z7s86ot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Term-fa</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1895</id>
    <revision>
      <id>2086</id>
      <timestamp>2011-06-07T02:19:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: {{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{hide Arab|}}}|‹{{{2}}}›|&lt;big&gt;{{{1}}}&lt;/big&gt;}}&amp;nbsp;[[Image:Wiktionary-logo wpstyle-en with transparency.png|32px|link=wikt:{{{lemma|{{{1}}}}}}#Persi...</comment>
      <origin>2086</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="456" sha1="jgsps4f83xh29q6uv1i80fdgeu9ndvr" xml:space="preserve">{{#if:{{{1|}}}|{{#if:{{{hide Arab|}}}|‹{{{2}}}›|&lt;big&gt;{{{1}}}&lt;/big&gt;}}&amp;nbsp;[[Image:Wiktionary-logo wpstyle-en with transparency.png|32px|link=wikt:{{{lemma|{{{1}}}}}}#Persian|Look up {{{lemma|{{{1}}}}}} in Wiktionary]]&amp;nbsp;}}{{#if:{{{hide Arab|}}}||‹{{{2}}}›}}{{#if:{{{IPA|}}}|&amp;nbsp;{{#if:{{{IPA key|}}}|[[w:International Phonetic Alphabet|IPA]]:&amp;nbsp;}}{{Audio|{{{audio|fa-{{{1}}}.ogg}}}|{{{IPA}}}|help=no}}}}{{#if:{{{3|}}}|&amp;nbsp;(“{{{3}}}”)}}</text>
      <sha1>jgsps4f83xh29q6uv1i80fdgeu9ndvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-содда</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1896</id>
    <revision>
      <id>2093</id>
      <parentid>2088</parentid>
      <timestamp>2011-06-07T18:37:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Шаблон:Тоҷиқӣ/фонтҳо-содда]] ба [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-содда]] кӯчонида шудааст: к</comment>
      <origin>2093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="81b4mk8pd131hkunwmde3mbebwq1x11" xml:space="preserve">Tahoma,Microsoft Sans Serif,Simplified Arabic,Geneva,Arial Unicode MS</text>
      <sha1>81b4mk8pd131hkunwmde3mbebwq1x11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/Савол-ҷавоб</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1897</id>
    <revision>
      <id>3140</id>
      <parentid>2092</parentid>
      <timestamp>2017-05-16T19:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierpao</username>
        <id>1205</id>
      </contributor>
      <comment>svg</comment>
      <origin>3140</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="783" sha1="lsmi4hejd266vrs5mk17npgcv3n6mli" xml:space="preserve">{{навбари пуё
|titlestyle=text-align:{{#if:{{{савол-fa|}}}|right|left}};
|title = {{#if:{{{савол-fa|}}}|&lt;big&gt;{{{савол-fa}}}&lt;big&gt;|{{{савол|[[Image:Puzzle stub.svg|left|32px|Stub]] ''Ин машқ пурра нест.  Ба Дарси Форсӣ-Тоҷикии Викикитобҳои Тоҷикӣ барои пурра кардан [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} кӯмак расонед].''}}}}}
|body = {{{ҷавоб|[[Image:Puzzle stub.svg|left|32px|Stub]] ''Ин машқ пурра нест. Ба Дарси Форсӣ-Тоҷикии Викикитобҳои Тоҷикӣ барои пурра кардан [{{SERVER}}{{localurl:{{NAMESPACE}}:{{PAGENAME}}|action=edit}} кӯмак расонед].''}}}}}&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>lsmi4hejd266vrs5mk17npgcv3n6mli</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Навбари пуё</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1898</id>
    <revision>
      <id>2091</id>
      <timestamp>2011-06-07T18:11:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав: &lt;includeonly&gt;&lt;!-- --&gt;&lt;div class=&quot;collapsible {{#ifeq:{{{expand|no}}}|yes|selected}}&quot; style=&quot;{{{style|clear both; border:thin solid rgb(167, 215, 249); background-color: rgb(24...</comment>
      <origin>2091</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1366" sha1="stq746cmzeez2fgwkjq96cdo4izcaui" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;div class=&quot;collapsible {{#ifeq:{{{expand|no}}}|yes|selected}}&quot; style=&quot;{{{style|clear both; border:thin solid rgb(167, 215, 249); background-color: rgb(243, 243, 243);}}}&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;div class=&quot;title&quot; style=&quot;{{{titlestyle|font-weight:bold;}}}&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{name|}}}|&lt;div style=&quot;float:left; white-space:nowrap; font-size:x-small;&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;[[Template:{{{name}}}|&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;color:#002bb8;&quot; title=&quot;View this template.&quot;&gt;v&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;!--
--&gt;[[Template talk:{{{name}}}|&lt;span style=&quot;color:#002bb8;&quot; title=&quot;Discuss this template.&quot;&gt;d&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;!--
--&gt;[{{fullurl:Template:{{{name}}}|action=edit}} &lt;span style=&quot;color:#002bb8;&quot; title=&quot;Edit this template.&quot;&gt;e&lt;/span&gt;]&lt;/div&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{{title}}}&lt;/div&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;div class=&quot;body {{#ifeq:{{{print|no}}}|yes|expand-print}}&quot; style=&quot;{{{bodystyle|padding:0.5em; font-size:90%; text-align:left}}}&quot;&gt;
{{{1|{{{body}}}}}}
&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
== Истифода ==
 {{[[{{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}]]
 &amp;#124;title=
 &amp;#124;body=
 }}

[[br:Patrom:Taolenn verdeiñ skeudennet]]
[[ca:Template:Navegació dinàmica amb imatge]]
[[de:Vorlage:Navigationsleiste mit Bild]]
[[es:Plantilla:Navegación dinámica con imágen]]
[[pl:Szablon:Uniwersalny szablon nawigacyjny]]
[[ro:Format:Navigaţie dinamică cu imagine]]
[[rmy:Format:Phiripnasko moxton le chitresa]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>stq746cmzeez2fgwkjq96cdo4izcaui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷиқӣ/фонтҳо-содда</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1899</id>
    <redirect title="Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-содда" />
    <revision>
      <id>2094</id>
      <timestamp>2011-06-07T18:37:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>[[Шаблон:Тоҷиқӣ/фонтҳо-содда]] ба [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-содда]] кӯчонида шудааст: к</comment>
      <origin>2094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63" sha1="7denqp8m35trhjaugskbvphehod32xh" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-содда]]</text>
      <sha1>7denqp8m35trhjaugskbvphehod32xh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳои-суннатӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1900</id>
    <redirect title="Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ" />
    <revision>
      <id>2096</id>
      <timestamp>2011-06-07T18:38:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <comment>[[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳои-суннатӣ]] ба [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ]] кӯчонида шудааст: и</comment>
      <origin>2096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="9bdlbq1s66rzzeii77wo4iyblonkxdq" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ]]</text>
      <sha1>9bdlbq1s66rzzeii77wo4iyblonkxdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тоҷикӣ/машқи навиштан</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1901</id>
    <revision>
      <id>2099</id>
      <parentid>2097</parentid>
      <timestamp>2011-06-07T19:04:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>2099</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2220" sha1="lf9cel5tlw504r01wjoe2j1k8py49xs" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;collapsible&quot; style=&quot;clear:both;&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;title&quot;&gt;[[File:Note.svg|20px|link=|alt=Note:]] Машқи навиштан&lt;/div&gt;
&lt;div class=&quot;body&quot;&gt;[[File:Learning Arabic calligraphy (Kaf).jpg|100px|left]]
Қалам ва варақеро гирифта навиштанро машқ кунед &lt;big&gt;{{{1}}}&lt;/big&gt; ‹{{{2}}}›{{#if:{{{6|}}}|{{#if:{{{11|}}}|,|&amp;nbsp;ва}} &lt;big&gt;{{{6}}}&lt;/big&gt; ‹{{{7}}}›}}{{#if:{{{11|}}}|{{#if:{{{16|}}}|,|&amp;nbsp;ва}} &lt;big&gt;{{{11}}}&lt;/big&gt; ‹{{{12}}}›}}{{#if:{{{16|}}}|&amp;nbsp;ва &lt;big&gt;{{{16}}}&lt;/big&gt; ‹{{{17}}}›}}.
Дар хотир нигоҳ доред, ки шумо аз '''рост ба чап''' бояд нависед.
{| align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color:rgb(249, 249, 249); margin-bottom:1em;&quot; dir=&quot;rtl&quot;
 |
[[File:{{{3}}}|x40px]][[File:{{{3}}}|x40px]][[File:{{{3}}}|x40px]] {{#if:{{{8|}}}|[[File:{{{8}}}|x40px]][[File:{{{8}}}|x40px]][[File:{{{8}}}|x40px]]}} {{#if:{{{13|}}}|[[File:{{{13}}}|x40px]][[File:{{{13}}}|x40px]][[File:{{{13}}}|x40px]]}} {{#if:{{{18|}}}|[[File:{{{18}}}|x40px]][[File:{{{18}}}|x40px]][[File:{{{18}}}|x40px]]}}
 |- style=&quot;font-size:200%; font-family:{{Тоҷикӣ/фонтҳо-содда}}; line-height:1.5em;&quot;
 | {{{1}}}&amp;nbsp;{{{1}}}{{{1}}}{{{1}}} {{{6|}}}&amp;nbsp;{{{6|}}}{{{6|}}}{{{6|}}} {{{11|}}}&amp;nbsp;{{{11|}}}{{{11|}}}{{{11|}}} {{{16|}}}&amp;nbsp;{{{16|}}}{{{16|}}}{{{16|}}}
 |- style=&quot;font-size:200%; font-family:{{Тоҷикӣ/фонтҳо-суннатӣ}}; line-height:1.5em;&quot;
 | {{{1}}}&amp;nbsp;{{{1}}}{{{1}}}{{{1}}} {{{6|}}}&amp;nbsp;{{{6|}}}{{{6|}}}{{{6|}}} {{{11|}}}&amp;nbsp;{{{11|}}}{{{11|}}}{{{11|}}} {{{16|}}}&amp;nbsp;{{{16|}}}{{{16|}}}{{{16|}}}
 |-
 | {{#if:{{{worksheet|}}}|[[File:{{{worksheet}}}|600px|right|{{{caption|}}}]]}}
 |-
 |
{{#if:{{{4|}}}|[[File:{{{4}}}|x40px]][[File:{{{4}}}|x40px]][[File:{{{4}}}|x40px]]}}{{#if:{{{5|}}}|[[File:{{{5}}}|x40px]]}} {{#if:{{{9|}}}|[[File:{{{9}}}|x40px]][[File:{{{9}}}|x40px]][[File:{{{9}}}|x40px]]}}{{#if:{{{10|}}}|[[File:{{{10}}}|x40px]]}} {{#if:{{{14|}}}|[[File:{{{14}}}|x40px]][[File:{{{14}}}|x40px]][[File:{{{14}}}|x40px]]}}{{#if:{{{15|}}}|[[File:{{{15}}}|x40px]]}} {{#if:{{{19|}}}|[[File:{{{19}}}|x40px]][[File:{{{19}}}|x40px]]}}{{#if:{{{20|}}}|[[File:{{{20}}}|x40px]]}}
 |}
&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>lf9cel5tlw504r01wjoe2j1k8py49xs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Рафи китобҳои Забонҳои барноманависӣ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>1905</id>
    <revision>
      <id>2626</id>
      <parentid>2107</parentid>
      <timestamp>2015-09-04T10:43:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shaka1995</username>
        <id>1068</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаро холӣ кард</comment>
      <origin>2626</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Саволҳо ва посухҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1906</id>
    <revision>
      <id>2830</id>
      <parentid>2108</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T12:50:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>илова</comment>
      <origin>2830</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="320" sha1="8g9ng1rq2kdm7ugh0ukoxol677htfxv" xml:space="preserve">Савол:Афсонаҳо аз фолклори кадом халқ аст?

:Посух:Аз фолклори шифоҳии халқи тоҷик.--[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|talk]]) 12:50، 24 Январ 2017 (UTC)</text>
      <sha1>8g9ng1rq2kdm7ugh0ukoxol677htfxv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитоб:Саволу ҷавоб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1947</id>
    <revision>
      <id>3484</id>
      <parentid>2625</parentid>
      <timestamp>2022-06-07T18:19:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳо:Саволу Ҷавоб]] to [[Викикитоб:Саволу ҷавоб]]</comment>
      <origin>2625</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="251" sha1="cjv6m5b0pdvoia9r1utuogx6sfnkidr" xml:space="preserve">
== Матни унвон ==
Салом  кампютер аз чанд қуисм иборат аст. Ҷавоб.Кампютер аз 4 қисм иборат аст.1)Блоки системави 2)Манитор 3)Мушак 4)Клаватура.</text>
      <sha1>cjv6m5b0pdvoia9r1utuogx6sfnkidr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Бот</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1964</id>
    <revision>
      <id>3124</id>
      <parentid>3122</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T04:19:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3124</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1413" sha1="6ibesn99ug7t89zn8ew2zah0yxt2s3h" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; class=&quot;plainlinks&quot; style=&quot;padding: 8px; border: 2px solid #000; width: 80%; text-align: justify;&quot;
|- valign=&quot;center&quot;
| [[File:Crystal Clear action run.svg|90px|left|link=]] || '''Ин аккаунти корбарӣ [[m:en:Wikipedia:Bots|&quot;бот&quot;]] аст, ки аз тарафи [[Корбар:{{{1}}}|{{{1}}}]] ([[Баҳси корбар:{{{1}}}|муҳокиза]]) истифода шуда истодааст.'''&lt;br /&gt;Ин аккаунт [[m:en:Wikipedia:Sock puppetry|бозича]] нест, аммо барои вироишоти автоматӣ ва ё ним-автоматӣ истифода мешавад, ки баро корбарои корбари простой хеле нофавқулода аст.&lt;br /&gt;''Ба мудирон: Агар ин бот ягон хатогӣ мекунад, илтимос [{{fullurl:Special:Blockip|wpBlockAddress={{PAGENAMEE}}&amp;wpBlockExpiry=indefinite&amp;wpAnonOnly=0&amp;wpEnableAutoblock=0&amp;wpCreateAccount=0&amp;wpBlockReason=Bot%20malfunctioning:%20}} бастааш кунед].''
|}&lt;noinclude&gt;
== Истифодабарӣ==
* Танзими &quot;Намуна&quot; ба ҷои номи бот гузошта шудааст.
{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
! width=&quot;150px&quot; | Рамз 
! Натиҷа 
|-
| &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{Bot|Намуна}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
| {{Bot|Намуна}}
|}&lt;/noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Ботҳо|{{{1}}}]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>6ibesn99ug7t89zn8ew2zah0yxt2s3h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ҳазф</title>
    <ns>10</ns>
    <id>1989</id>
    <revision>
      <id>3343</id>
      <parentid>3342</parentid>
      <timestamp>2019-08-03T10:46:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Delete]] to [[Шаблон:Ҳазф]]</comment>
      <origin>3342</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="553" sha1="49osw0mnnnhqg2h3rgud9w35noxc90l" xml:space="preserve">{|width=&quot;80%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;1&quot; rules=&quot;none&quot; cellpadding=&quot;2&quot; style=&quot;clear:both;width:80%;margin:0.3em auto;border: 1px solid gray;background: #ffbbbb;padding:2px;font-size:small;&quot;
|-
| [[Image:User-trash-full.svg|32px|poubelle]]
| '''Ин саҳифа бояд ҳазф шавад.'''&lt;br /&gt;Агар шумо намехоҳед, ки он ҳазф шавад, лутфан нависед.{{#if:{{{1|}}}|&lt;br /&gt;Сабабаш: ''{{{1}}}''|}}
|}
&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Саҳифаҳои барои ҳазф дархостшуда]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>49osw0mnnnhqg2h3rgud9w35noxc90l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тоҷикӣ/Вожанома</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2124</id>
    <revision>
      <id>3626</id>
      <parentid>2724</parentid>
      <timestamp>2025-03-19T02:01:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.75.55.243</ip>
      </contributor>
      <origin>3626</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203" sha1="irpny191ia7g3gcxac6j5xwulcp7583" xml:space="preserve">Вожаҳо дар [https://tg.wiktionary.org/wiki/Category:Забони_тоҷикӣ Викилугат]
Ҳафт миллиону ҳафсаду ҳабдаҳ ҳазору яксаду чилуҳафт</text>
      <sha1>irpny191ia7g3gcxac6j5xwulcp7583</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Моликияти зеҳнӣ дар Интернет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2194</id>
    <revision>
      <id>2514</id>
      <parentid>2513</parentid>
      <timestamp>2014-05-30T08:01:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ibrahim</username>
        <id>3</id>
      </contributor>
      <origin>2514</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="993" sha1="a6f930ojdds15otfoqktek7h9j4z71z" xml:space="preserve">'''Моликияти зеҳнӣ дар Интернет''' 

Муаллифон: Шамсуллоев А.М., Меликов У.А. Моликияти зеҳнӣ дар Интернет Душанбе, 2014, 38 саҳ.

Маводи мазкур аз тарафи Фонди Ҷамъияти Ташаббуси Шаҳрвандии Сиёсати Интернет бо дастгирӣ ва кумаки молии Намояндагони Интернюс Нетуорк дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба табъ расидааст. 
Нуқтаи назар ва нигоҳи муаллиф метавонад бо мавқеъ ва нуқтаи назари маблағгузор мувофиқат надошта бошад.

== Мундариҷа ==

== Пайванд ба берун ==
* [http://cipi.tj Ҷамъияти Ташаббуси Шаҳрвандии Сиёсати Интернет CIPI]

[[Гурӯҳ:Моликияти зеҳнӣ дар Интернет]]</text>
      <sha1>a6f930ojdds15otfoqktek7h9j4z71z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:FlowMention</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2245</id>
    <revision>
      <id>3133</id>
      <parentid>3132</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T12:48:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3133</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="67" sha1="ahlg1xwbjes13lfurungsazbn9df9l4" xml:space="preserve">@[[Корбар:{{{1|Намуна}}}|{{{2|{{{1|Намуна}}}}}}]]</text>
      <sha1>ahlg1xwbjes13lfurungsazbn9df9l4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:LQT Moved thread stub converted to Flow</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2255</id>
    <revision>
      <id>2639</id>
      <timestamp>2015-10-02T20:13:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Flow talk page manager</username>
        <id>1058</id>
      </contributor>
      <comment>/* Automatically created by Flow */</comment>
      <origin>2639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86" sha1="e5j16chw2130kmdotptl65jvxa6lw5w" xml:space="preserve">This post by {{{author}}} was moved on {{{date}}}. You can find it at [[{{{title}}}]].</text>
      <sha1>e5j16chw2130kmdotptl65jvxa6lw5w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:LQT page converted to Flow</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2256</id>
    <revision>
      <id>2640</id>
      <timestamp>2015-10-02T20:13:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Flow talk page manager</username>
        <id>1058</id>
      </contributor>
      <comment>/* Automatically created by Flow */</comment>
      <origin>2640</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149" sha1="njhr9sbh7lx81p2xfwikn7amdd3n1zn" xml:space="preserve">Previous page history was archived for backup purposes at &lt;span class='flow-link-to-archive'&gt;[[{{{archive}}}]]&lt;/span&gt; on {{#time: Y-m-d|{{{date}}}}}.</text>
      <sha1>njhr9sbh7lx81p2xfwikn7amdd3n1zn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Archive for converted LQT page</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2257</id>
    <revision>
      <id>3130</id>
      <parentid>2641</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T12:40:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3130</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="261" sha1="97me8lm7924xtisqf4ls2o4zri4prrh" xml:space="preserve">Ин саҳифа, саҳифаи архивкардашуда мебошад. '''Лутфан ягон вироиш анҷом надиҳед'''. Тамоми фикру ақидаҳоятонро дар саҳифаи [[{{{from}}}|асосӣ]] нависед.</text>
      <sha1>97me8lm7924xtisqf4ls2o4zri4prrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:LQT post imported with supressed user</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2258</id>
    <revision>
      <id>3131</id>
      <parentid>2642</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T12:43:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3131</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="185" sha1="6lczgp25o8t41f1drmfy3i9pfgo1ywd" xml:space="preserve">Ин нусха аз тарафи LiquidThreads корбар тафтиш шудааст. Ин нусха метавонад аз нусхаи кунунӣ хеле фарқ кунад.</text>
      <sha1>6lczgp25o8t41f1drmfy3i9pfgo1ywd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:LQT post imported with different signature user</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2259</id>
    <revision>
      <id>3134</id>
      <parentid>2643</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T12:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3134</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" sha1="klvfjubd81s0indrynfzztnwbcj9n3x" xml:space="preserve">''Ин паём аз тарафи [[Корбар:{{{authorUser}}}|{{{authorUser}}}]] фиристода шудааст, аммо хонда шудааст аз тарафи [[Корбар:{{{signatureUser}}}|{{{signatureUser}}}]].''</text>
      <sha1>klvfjubd81s0indrynfzztnwbcj9n3x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Wikitext talk page converted to Flow</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2260</id>
    <revision>
      <id>3135</id>
      <parentid>2644</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T12:52:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3135</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="175" sha1="ttylq2kaao2i43asqy0bdmvp8dyyxky" xml:space="preserve">Муҳокизаи пешина дар санаи &lt;span class='flow-link-to-archive'&gt;[[{{{archive}}}]]&lt;/span&gt; {{#time: Y-m-d|{{{date}}}}} архив карда шудааст.</text>
      <sha1>ttylq2kaao2i43asqy0bdmvp8dyyxky</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Archive for converted wikitext talk page</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2261</id>
    <revision>
      <id>2645</id>
      <timestamp>2015-10-02T20:13:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Flow talk page manager</username>
        <id>1058</id>
      </contributor>
      <comment>/* Automatically created by Flow */</comment>
      <origin>2645</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="179" sha1="hd1xxik7k0u7gcb9oq9ddgh20zmhpy4" xml:space="preserve">This page is an archive. '''Do not edit the contents of this page'''. Please direct any additional comments to the [[{{{from|{{TALKSPACE}}:{{BASEPAGENAME}}}}}|current talk page]].</text>
      <sha1>hd1xxik7k0u7gcb9oq9ddgh20zmhpy4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Лаку Пак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2274</id>
    <revision>
      <id>2669</id>
      <timestamp>2016-02-22T13:29:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Лаку Пак</comment>
      <origin>2669</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11426" sha1="b6mwz1doe7v80ps5r6p8h67b9hoo3p5" xml:space="preserve">Буд, набуд, дар рӯи ин олам Лаку Пак буд. Лак зани Пак буд. Лаку Пак духтари зебое доштанд, вале аклаш норасо. Як рӯзе ба хонаи онҳо хостгор омад. Лак хостгорҳоро дида ба духтараш гуфт: — Духтарам, ба ту хостгор омад. Рафта об биёр. Чаққон бош, ки хостгорҳо «духтари бадаступо будааст» гуфта, туро хуш кунанд! Духтар кӯзаро гирифта, тозон ба лаби ҳавз рафт.

Об гирифта истода фикр кард, ки: «Раваду хостгорҳо маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам меҳмонӣ биёям. Модарам гӯяд: «ҷони бибӣ, калонакак шудӣ, дастёракак шудӣ, рафта об биёр, чой кунем». Бачаякам биёяду аз ҳавз об мегирам гуфта, пояш лагжида ба ҳавз ғалтаду ғарқ шавад! Баъд ман чӣ кор мекунам, ба шавҳарам чӣ ҷавоб медиҳам?! Вой бар ҳоли мане, рӯям сиёҳе!» Духтар ҳамин тавр фикр карду доду фарёд бардошту шаш қатор оби дида рехта нишаст.

Модар мунтазири духтар, хостгорон мунтазири чой. Пак рӯи ҳавлӣ баромаду овоз баровард: — Лак! Лак! — ҷони Пак! — Канӣ чой? Меҳмонҳо интизоранд. — Духтарамон ба ҳавз, ба об рафтагӣ ҳозир меояд. — Тез лаби ҳавз рав, ки чаро дер кардӣ — Хуб шудааст, ҷони Пак. Лак ба лаби ҳавз рафт. Дид, ки духтарашон оби дидааш шаш катор гиря карда нишастааст. — ҳа, духтарам, чӣ шуд ба ту? Барои чӣ гиря карда нишастаӣ? — пурсид Лак. — Эй модарҷон, ман гиря накунам, ки гиря кунад?! — ҷавоб дод духтар. — Об гирифта истода фикр кардам, ки: «Раваду хостгорҳо маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сони як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам меҳмонӣ биёям. Модарам гӯяд: «ҷони бибӣ, калонакак шудӣ, дастёракак шудӣ, рафта об биёр, чой кунем». Бачаякам биёяду аз ҳавз об мегирам гуфта пояш лағжида ба ҳавз ғалтаду ғарқ шавад! Баъд ман чӣ кор мекунам, ба шавҳарам чӣ ҷавоб медиҳам?! Вой бар ҳоли мане, рӯям сиёҳе!» — Вой, бар акли расоят модаракат қурбон шавад! — гуфта Лак ба паҳлӯи духтараш нишасту гирён шуд.

Пак як дам духтарашро интизор шуд, занашро интизор шуд, аз касе дарак нашуд, хесту ба лаби ҳавз омад. Омада дид, ки духтару зан дар лаби ҳавз зор-зор гиря карда нишастаанд. — Лак, Лак, чӣ гaп шуд? Барои чӣ шумо гиря мекунед? — пурсид Пак. — О, Пак, Пак! Чӣ хел мо гиря накунем? Чаро оби дида нарезем? — ҷавоб медиҳад ба Пак Лак — гӯш кунед духтари баақлаки мо чӣ мегӯяд? — Чӣ мегӯяд, Лак? — ҳайрон шуд Пак. — Мегӯяд, ки: «Раваду хостторҳо маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сонӣ як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам меҳмонӣ биёям. Модарам гӯяд: «ҷонӣ бибӣ, калонакак шудӣ, дастёракак шудӣ, рафта об биёр, чой кунем». Бачаякам биёяду аз ҳавз об мегирам гуфта пояш лағжида ба ҳавз ғалтаду ғарқ шавад! Баъд ман чӣ кор мекунам, ба шавҳарам чӣ ҷавоб медиҳам?! Вой бар ҳоли мане, рӯям сиёҳе!» — Ой, духтараки баақлаки ман! Чӣ хел ту ақли расо дорӣ! — гуфта Пак ҳам дар паҳлӯи зану духтараш нишаста зор-зор гиря кард.

Се кас — Лаку Паку духтар он чунон баланд нолаву гиря карданд. Хостгорҳо шунавида, ҳайрон шудаву хавотир шуда, ба лаби ҳавз омаданд. Омада диданд, ки соҳибони хона — зану шавҳару духтар шаш қатор оби дида рехта гиря карда шиштаанд. — Чӣ гaп шуд, Пак? Чаро шумоён гиря карда шиштетон? — пурсиданд онҳо. — Лак, Лак! — гуфт: Пак—гӯед, барои чӣ мо гиря дорем? — Мо гиря накунем, кӣ гиря кунад? — гуфт Лак. — Гӯш кунед ин духтараки баақламон чӣ мегӯяд. — Духтаратон чӣ мегӯяд, Лак? — пурсиданд хостгорҳо. — Мегӯяд, ки: «Раваду хостгорҳо маро хуш кунанд. Тую тамошо шавад. Сонӣ як писарча зоям. Писарчаам калонакак шаваду аз дастакаш дошта, ба хонаи падару модарам меҳмонӣ биёям. Модарам гӯяд: «ҷони бибӣ, калонакак шудӣ, дастёракак шудӣ, рафта об биёр, чой кунем». Бачаякам биёяду аз ҳавз об мегирам гуфта, пояш лағжида ба ҳавз ғалтаду ғарқ шавад! Баъд ман чӣ кор мекунам, ба шавҳарам чӣ ҷавоб медиҳам?! Вой бар ҳоли мане, рӯям сиёҳе!»

Хостгорҳо ин гапро шунида: — Ақли духтари шумо ҳуснаш барин расо будааст! Ин гапро гуфта, духтари Лаку Пакро туй карданд. Туй шуд ва духтари Лаку Пак ба хонаи шавҳар зиндагӣ мекард. Аз байн чӣ қадар вақт гузашту Лаку Пак духтарашонро ёд карданд. Дар дилашон хоҳиш пайдо шуд, ки ӯро хабар гиранд. Лак хост, ки барои духтараш самбӯса пазад, ки дар хона равған набудааст. Пас ӯ ба Пак гуфт: — Пак, Пак! Пиёларо гиреду ба назди равғанфурӯш равед, каме равған харида биёед. Пак як пиёла гирифта, пеши равганфурӯш рафт. Равғанфурӯш як қадаҳ равған чен карда, ба пиёлаи Пак андохт. Андаке равған зиёдатӣ кард. — Камакак ҳаққатон монд, ба пиёла ҷо нашуд — пурсид равғанфурӯш — инро чӣ кор кунам? — Мана, ба ин ҷо андозед, — гуфта Пак пиёларо чаппа карда, пушташро дошт. Равғанфурӯш бақияи равғанро ба пушти пиёла рехт. Пак равғанро оварда, дасти занаш дод. — Пак, Пак! — ҳайрон шуда пурсид Лак — Шумо кам равған харидед. Барои пухтани самбӯса намерасад! — Кам не, азизакам, дар даруни пиёла ҳам ҳаст. Лак пиёларо рост карда, дарунашро диданӣ шуд, ки як камакак равғани дар пушти пиёла будагӣ ҳам ба замин рехт. Бе равған монданд Лаку Пак. Чӣ бояд кард? Бе равған самбӯса пухта намешавад. Дуру дароз маслиҳат карданду қарор доданд, ки хуб мешуд як рӯймол нони гарм пухта баранд. Лак ба Пак гуфт: — Ман хамир мекунам, шумо танӯра тафсонда истед. Лак машғули хамир кардан шуду Пак ба беруни ҳавлӣ баромад. Ҳезум майда карда хост ба танӯр андохта даргиронад, ки дид: даруни танӯр тафсидагӣ барин суп-сурх — ин шӯълаи офтоб буд дар даруни танӯр. «Ин худаш тафсидагӣ-ку, — фикр кард Пак, — роҳ дар пеш, то нон бастани Лак як хоб карда гирам». Ҳамин хел фикр карду рӯи суфаи зери тут дароз кашида, ба ҳузур хоб кард.

Лак бошад, нон рост карда, пеши танӯр овард. Дид: танӯр суп-сурх тафсидагӣ. Ба танӯр нон часпонда мунтазир шуд. Як соат нигоҳ кард, ду соат нигоҳ кард, хеҷ не, ки нон сурх шавад. Пак аз хоб сер шуда, хеста пешаш омад. Ин дам Пак мегӯяд: — Лак, Лак! То кай интизор мешавем, ки нон мепазад. Ҳамин танӯра канда, ба китфамон бардошта барем, нон дар роҳ пухта мемондагист! Ҳамин хел карданд. Танӯрро канда ба хонаи духтарашон барои меҳмонӣ рафтанд. Як замон хешовандони домод диданд, ки падару модари келинашон як танӯри калона бардошта омада истодаанд. Тозон баромада, танӯри пур аз хамирро аз китфи онҳо гирифта, б а як сӯ монданду худашонро бо иззату ҳурмат ба хона дароварданд. Пас аз хӯрдани хӯрок ба Лаку Пак ҷойгаҳ андохтанд. Лаку Пак ба ҷойгаҳ даромаданд.&lt;ref&gt;[https://maktab.tj/afsonaho/laku-pak/ Лаку Пак]
&lt;/ref&gt;
== Манбаъ ==
&lt;references/&gt;   
[[Гурӯҳ:Афсонаҳои халқи тоҷик]]</text>
      <sha1>b6mwz1doe7v80ps5r6p8h67b9hoo3p5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/ Рӯбоҳ ва паланг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2275</id>
    <revision>
      <id>2676</id>
      <parentid>2673</parentid>
      <timestamp>2016-02-22T17:14:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Рӯбоҳ ва паланг</comment>
      <origin>2676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2033" sha1="1844kulab3f8z56hie7ujve87qmtj9g" xml:space="preserve">Буд, набуд, як рӯбоҳ буд. Рӯбоҳи айёру маккор буд. Як pӯз ягон паррандаро дошта хурданӣ шуда, рафта истода буд, ки якбора aз пешаш паланг баромада монд. Рӯбоҳи бечора тарсиду дир-дир ларзиду роҳи гурезро пеш гирифт.

Гурехта рафта истода буд, ки ҷарии чукуре баромад. Илоҷи гузаштан набуд, чӣ кор карданашро надониста, ба болои як санги калон баромаду ба гиря cap кард.

Паланг ҳайрон шуда, пурсид:

- Эй рӯбоҳ, ба ту чӣ шуд, барои чӣ гиря мекунӣ?

- Оҳ, ман шуморо дидаму падаратон ба хотирам омаданд. Раҳматӣ, ҷояшон ҷаннат шавад, ҳамин қатар нотарсу чобуку чолок буданд, ки аз чариҳо чашм пӯшида меҷаҳиданд, аз кӯҳ мепариданд, аз дарёҳо мегузаштанд. Сад афсӯс, ки дидани корномаҳои ин хел далерон ба ман муяссар намешавад. Гиряи ман ана барои ҳамин аст.

Паланг ин гапро шунида, бо ғypyp cap бардошту дар пеши рӯбоҳ чусту чолокии худро намоиш доданӣ шуда, aз ҷарӣ ҷаҳид. Ҷаҳиду ба қаъри ҷарӣ рафта зад.

Рӯбоҳ ба таги ҷарӣ нигоҳ карда, писханд зaдa гуфт:

- Ман медонистам, ки шумо дигару падаратон дигар. Ҳар фарзанд падараш барин намешавад.&lt;ref&gt;[https://maktab.tj/afsonaho/ruboh-va-palang/ Рӯбоҳ ва паланг]
&lt;/ref&gt;
== Манбаъ ==
&lt;references/&gt;   
[[Гурӯҳ:Афсонаҳои халқи тоҷик]]</text>
      <sha1>1844kulab3f8z56hie7ujve87qmtj9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Нахӯтак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2276</id>
    <revision>
      <id>2672</id>
      <timestamp>2016-02-22T17:03:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Нахӯтак</comment>
      <origin>2672</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6977" sha1="ie132uxukbtaqx0e2jbrrdu8zcfkfm0" xml:space="preserve">Буд, набуд, дар як деҳае деҳқоне бо занаш зиндагӣ мекард. Онҳо фарзанд надоштанд. Барои ҳамин зиндагии онҳо бо ғаму ғусса мегузашт. Боре дари ҳавлии онҳоро пирамарди ришсафеди ришдарозе так-так мекунад. Деҳқон дари ҳавлиро кушода пирамардро ба дарун даъват мекунад. Зани деҳкон ҳамон замон дастархони пурнозу неъматро паҳн кард. Дар чойники пурнақш чои кабуд овард, пиёлаи зебо ва кулчаи равғанин овард.

Дар рӯи суфа кӯрпачаи мулоим партофта, пирамардро ба нишастан даъват намуд. Пирамарди ришсафед чой нӯшид, нон хӯрд, ба чолу кампир миннатдорӣ изҳор карду ба онҳо гуфт: – Худоё, ҳар нияте, ки дошта бошед амалӣ гардад!

Ҳамин тавр, воқеан, орзуи деринаи деҳқону занаш амалӣ шуда, дар хонаи онҳо писаре таваллуд шуд, ки хурдакак буд ва падару модараш ӯро Нахӯтак ном ниҳоданд. Солҳо гузашт ва Нахӯтак ба корҳои хона ба модараш ёрӣ мерасонд. Агар модараш ба об равад, писарак сатилро аз ӯ пештар гирифта ба чӯй медавид. Модараш мастоба пухтан хоҳад, Нахӯтак давида биринҷ меовард.

Боре модараш бо гӯшти қима угро пухта хост, ки ба саҳро барои шавхараш барад, ҳамон замон Нахӯтак омаду гуфт: — Модарҷон, ман мебарам! Ӯ табақчаро бо хӯрок ба сараш гузошту ба саҳро рафт. Роҳравон суруд мехонд. Мардум ҳайрон буданд, ки дар роҳ гуё сурудхонон табақе медавид! Касе, ки табақро мебарад ба назар наменамуд. Нахӯтак ба сахро расид ва давида ба назди падараш омада гуфт: — Бишин падарҷон, хӯрок хӯр! Ман медаравам! — Ту досро бардошта наметавонӣ! — табассум кард падараш. — Метавонам! — ҷавоб медиҳад Нахӯтак. То вақте, ки падараш хӯрок хӯрд, Нахӯтак нисфи замини гандумро даравид. Падараш хушҳол шуда, офарин гуфт ба писараш. Нахӯтак ба хона баргашт.

Дар роҳ боз суруд мехонд. Ногаҳон ба ӯ гург рӯ ба рӯ шуд. Гург гурусна буд. Вай писаракро даст гирифт, вале фуру бурда натавонист, Нахӯтак дар байни дандонаш банд монд. Гург аз гуруснагӣ медавид ва дар роҳ рамаи гӯсфандонро дид. Ҳамин, ки вай гусфандеро хост даҳан занад, Нахӯтак аз байни дандонҳои гург дод зад: — Эй амаки чӯпон! Гург гусфанди туро хӯрдан мехохад! Чӯпон ин садоро шунида, гургро ронд. Гург боз рафтан гирифт. Дар ҷое дид, ки рамаи бузҳо мечаранд. Ҳамин, ки гург бузичаеро хӯрдан мехост Нахӯтак боз дод гуфт: — Эй бузҳо! Эҳтиёт шавед! Гург бузичаро мехӯрад! Ин садоро бузи шохдори калон шунида, шохҳои худро рост карда ба сӯи гург давид. Гург гурехт.

Ҳар куҷо, ки гург медавид ва бо забони тези худ чизе гирифтан мехост, Нахӯтак аз байни дандонҳои ӯ дод мегуфт. Гург ба зӯр медавид. Аз гуруснагӣ беҳол шуд. Вай аз ин писарак безор шуд ва чӣ тавр халос шуданашро намедонист. Хост, ки ӯро аз байни дандонҳояш туф кунад, нашуд. Нахӯтак дар байни дандонҳои гург мустаҳкам ҷойгир шуда буд. Гург сарашро меҷунбонд, ки вай ба замин афтад, ин ҳам нашуд. Гург боз давид. Аз пеши роҳаш як чуқурӣ баромад. Гург истод. Кӯшид, ки писаракро бо забонаш аз байни дандонаш бароварда ба чуқур тела диҳад. Нахӯтак ба чуқурӣ афтид. Гург ҳам хушхол шуду боз гурехт. Нахӯтак дар таги чуқурӣ монд ва намедонист, ки аз он ҷо чӣ хел барояд. Писарак баланд садо бароварда аз дигарон ёрӣ хост. Пас аз фурсате дид, ки дар лаби чуқурӣ пирамарди ришсафеде пайдо шуд. Ба дасти ӯ асо буд. Нахӯтак хушхол шуду бо садои баланд ҷеғ зад: — Бобоҷон! Эй бобоҷон! Асоятонро ба ман дароз кунед! Ман даст гирифта мебароям. Муйсафеди ришдарози ришсафед, ин ҳамон сеҳргаре буд, ки падару модари Нахӯтак ӯро зиёфат карда буданд. Муйсафед фаҳмид, ки ӯро касе ҷеғ мезанад. Сеҳргар ба даруни чуқурӣ нигоҳ, карду писаракро дид. Ҳамон замон асояшро ба чуқурӣ дароз кард. Нахӯтак ба асо сахт часпиду зуд ба берун баромад. Писарак ба пирамарди сеҳргар ташаккур гуфту ба сӯи хона давид.

Падару модараш Нахӯтакро дида бисёр хушҳол шуданд. Аз шодӣ барои мардуми деҳа зиёфат доданд. Ҳама хушхолӣ карданд: Нахӯтак боз ба хона баргашт! Мо ҳам ҳамроҳи онҳо хушҳолӣ мекунем!&lt;ref&gt;[https://maktab.tj/afsonaho/nakhutak/ Нахӯтак]
&lt;/ref&gt;
== Манбаъ ==
&lt;references/&gt;   
[[Гурӯҳ:Афсонаҳои халқи тоҷик]]</text>
      <sha1>ie132uxukbtaqx0e2jbrrdu8zcfkfm0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Нахудак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2277</id>
    <redirect title="Афсонаҳои халқи тоҷик/ Рӯбоҳ ва паланг" />
    <revision>
      <id>2674</id>
      <timestamp>2016-02-22T17:09:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Шухрат Саъдиев moved page [[Афсонаҳои халқи тоҷик/Нахудак]] to [[Афсонаҳои халқи тоҷик/ Рӯбоҳ ва паланг]]: Ислоҳи номгузорӣ</comment>
      <origin>2674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" sha1="0p4lcn0g89i3hiyssh7y4c96v1y83pd" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Афсонаҳои халқи тоҷик/ Рӯбоҳ ва паланг]]</text>
      <sha1>0p4lcn0g89i3hiyssh7y4c96v1y83pd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Афсонаҳои халқи тоҷик</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2278</id>
    <revision>
      <id>2677</id>
      <timestamp>2016-02-22T17:18:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>иловаи гурӯҳ</comment>
      <origin>2677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="e5u8dp37g3xedx7a6a05kv9kizzutt1" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Афсонаҳо]]</text>
      <sha1>e5u8dp37g3xedx7a6a05kv9kizzutt1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Рӯбоҳ ва паланг</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2279</id>
    <revision>
      <id>2679</id>
      <timestamp>2016-02-22T17:30:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Рӯбоҳ ва паланг</comment>
      <origin>2679</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2033" sha1="1844kulab3f8z56hie7ujve87qmtj9g" xml:space="preserve">Буд, набуд, як рӯбоҳ буд. Рӯбоҳи айёру маккор буд. Як pӯз ягон паррандаро дошта хурданӣ шуда, рафта истода буд, ки якбора aз пешаш паланг баромада монд. Рӯбоҳи бечора тарсиду дир-дир ларзиду роҳи гурезро пеш гирифт.

Гурехта рафта истода буд, ки ҷарии чукуре баромад. Илоҷи гузаштан набуд, чӣ кор карданашро надониста, ба болои як санги калон баромаду ба гиря cap кард.

Паланг ҳайрон шуда, пурсид:

- Эй рӯбоҳ, ба ту чӣ шуд, барои чӣ гиря мекунӣ?

- Оҳ, ман шуморо дидаму падаратон ба хотирам омаданд. Раҳматӣ, ҷояшон ҷаннат шавад, ҳамин қатар нотарсу чобуку чолок буданд, ки аз чариҳо чашм пӯшида меҷаҳиданд, аз кӯҳ мепариданд, аз дарёҳо мегузаштанд. Сад афсӯс, ки дидани корномаҳои ин хел далерон ба ман муяссар намешавад. Гиряи ман ана барои ҳамин аст.

Паланг ин гапро шунида, бо ғypyp cap бардошту дар пеши рӯбоҳ чусту чолокии худро намоиш доданӣ шуда, aз ҷарӣ ҷаҳид. Ҷаҳиду ба қаъри ҷарӣ рафта зад.

Рӯбоҳ ба таги ҷарӣ нигоҳ карда, писханд зaдa гуфт:

- Ман медонистам, ки шумо дигару падаратон дигар. Ҳар фарзанд падараш барин намешавад.&lt;ref&gt;[https://maktab.tj/afsonaho/ruboh-va-palang/ Рӯбоҳ ва паланг]
&lt;/ref&gt;
== Манбаъ ==
&lt;references/&gt;   
[[Гурӯҳ:Афсонаҳои халқи тоҷик]]</text>
      <sha1>1844kulab3f8z56hie7ujve87qmtj9g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Афсонаҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2280</id>
    <revision>
      <id>2831</id>
      <parentid>2682</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T12:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>шаблон:Асосӣ</comment>
      <origin>2831</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27" sha1="01ylxm3cwvm27zm3z6md2n9o3bsqovz" xml:space="preserve">{{Асосӣ|Афсона}}</text>
      <sha1>01ylxm3cwvm27zm3z6md2n9o3bsqovz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитоб:Бахши илмҳои табиӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2283</id>
    <revision>
      <id>3488</id>
      <parentid>2687</parentid>
      <timestamp>2022-06-07T18:20:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳои:Бахши илмҳои табиӣ]] to [[Викикитоб:Бахши илмҳои табиӣ]]</comment>
      <origin>2687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149" sha1="gb5k6rqyuykrr50hhst4tlyr5khvrtu" xml:space="preserve">Биология аз калимаи юнонии bio-хаёт logos-илм гирифта шудааст ,яъне илм дар бораи хаёт</text>
      <sha1>gb5k6rqyuykrr50hhst4tlyr5khvrtu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Рафи китобҳои Илмҳои Ҷамъиятӣ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2285</id>
    <revision>
      <id>2689</id>
      <timestamp>2016-05-21T06:25:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>91.218.161.59</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;                                Карнеги Дейл Невероятно бурное, сложное, проблематичное начало X...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11285" sha1="fr6096op0yadav83ifre2jf76s6r2us" xml:space="preserve">                                Карнеги Дейл
Невероятно бурное, сложное, проблематичное начало XXI века!.. Как выжить в нем,
оставаясь Человеком? Как помочь близким и дорогим людям разобраться в себе? Как найти
себя? Как перестать беспокоиться и начать жить? На эти и многие другие важнейшие
вопросы нашей жизни дает ответ мудрая книга Дейла Карнеги, известного американского
специалиста в области человеческих отношений.
Дейл Карнеги
Как перестать беспокоиться и начать жить
КАК БЫЛА НАПИСАНА ЭТА КНИГА – И ПОЧЕМУ
Тридцать пять лет назад я считал себя одним из самых несчастливых парней в Нью-Йорке.
Я продавал грузовики и таким образом зарабатывал себе на жизнь. Я совершенно не разбирался
в механизмах, управляющих движением грузовиков, да я и не стремился в этом разобраться,
поскольку ненавидел свою работу. Мне было противно жить в дешевой меблированной комнате
на 56-й Западной улице – в комнате, где кишели тараканы. Я до сих пор помню, что на стенах
комнаты висели мои галстуки, и, когда утром я брал чистый галстук, тараканы разбегались в
разные стороны. Я с отвращением питался в дешевых грязных кафе, в которых, вероятно, также
было полным-полно тараканов.
Каждый вечер я приходил в свою одинокую конуру с головной болью, вызванной
отчаянием, беспомощностью, горечью и возмущением. Я возмущался потому, что мечты,
которые я лелеял в дни учебы в колледже, превратились в кошмары. Разве это жизнь, думал я.
Где же блистательный триумф, которого я все время ждал? Неужели именно так должна
проходить вся моя жизнь, почему я должен ходить на ненавистную работу, жить в комнате, 
www.success.am 2
полной тараканов, есть отвратительную пищу и не иметь никаких надежд на будущее?.. Я
страстно желал иметь свободное время, чтобы читать, и мечтал написать книги. Я думал о них
еще во время учения в колледже.
Я знал, что, уйдя с нелюбимой работы, я ничего не потеряю и многое приобрету. Меня не
интересовали большие деньги, я хотел сделать свою жизнь интересной. Короче говоря, я
пришел к Рубикону – к моменту принятия решения, который возникает перед многими
молодыми людьми, когда они начинают свой жизненный путь. Итак, я принял решение,
которое полностью изменило мое будущее. Оно сделало меня счастливым и удовлетворенным
жизнью в последующие тридцать пять лет – сверх моих самых утопических надежд.
Мое решение заключалось в следующем: мне надо покинуть ненавистную работу. Так как
я четыре года обучался в Педагогическом колледже в Уорренсберге, штат Миссури, для меня
имеет смысл зарабатывать себе на жизнь, обучая взрослых в вечерних школах. Тогда у меня
было бы свободное время, чтобы читать книги, готовиться к лекциям, писать романы и
рассказы. Я стремился «жить, чтобы писать, и писать, чтобы жить».
Какой же предмет мне преподавать взрослым по вечерам? Когда я вспоминал свои
занятия в колледже, то понял, что из всех предметов вместе взятых, которые там
преподавались, наиболее важным и полезным в деловых отношениях – и в жизни вообще –
оказалось искусство говорить. Почему? Потому что благодаря овладению этим искусством я
поборол робость и неуверенность в себе, приобрел смелость и умение общаться с людьми. Я
осознал также, что руководить другими способен лишь тот человек, который умеет отстаивать
свою точку зрения.
Я подал заявление на должность преподавателя вечерних курсов по ораторскому
искусству в Колумбийский и Нью-Йоркский университеты. Однако в этих университетах
решили обойтись без моей помощи.
Я был тогда очень огорчен, но впоследствии оказалось, что мне в этом повезло, и я ничего
не потерял. Я начал преподавать в вечерних школах Христианской ассоциации молодых людей
(ХАМЛ), где мне надо было добиться конкретных результатов, и притом быстро. Передо мной
стояла трудная задача! Взрослые люди приходили ко мне на занятия не ради диплома или
социального престижа. Они приходили только с одной целью» они хотели решить свои
проблемы. Они стремились овладеть способностью отстоять свое мнение в споре и, выступая
на деловых совещаниях, не падать в обморок от страха. Торговые агенты хотели приобрести
умение вести дела с несговорчивым клиентом, а не ходить три раза вокруг квартала, чтобы
набраться смелости. Они хотели развить в себе самообладание и уверенность в своих силах.
Они стремились выдвинуться в своем деле. Они хотели заработать больше денег и обеспечить
свои семьи. За обучение они вносили периодические взносы. Таким образом, если занятия не
давали результата, они прекращали платить, а поскольку я не получал регулярно жалованье, а
должен был довольствоваться лишь процентами с прибылей, то, чтобы не умереть с голоду, мне
следовало быть практичным.
В то время мне казалось, что я преподаю в очень трудных условиях, однако, сейчас я
понимаю, что я приобрел бесценный опыт. От меня требовалось умение заинтересовать своих
учеников. Я должен был помочь им решить их проблемы. Мне необходимо было сделать
каждый урок ярким и впечатляющим, чтобы вызвать у учащихся стремление продолжать
занятия.
Это была увлекательная деятельность. И я полюбил свою работу. Я поражался, как быстро
деловые люди приобретали уверенность в себе, как многие из них быстро продвигались по
службе и их заработки росли. Успех намного превзошел мои самые оптимистические
ожидания. Через три семестра ХАМЛ, отказавшаяся платить мне пять долларов за вечер, стала
платить мне тридцать долларов за вечер в качестве процентных отчислений от прибылей. В
первое время я преподавал только ораторское искусство, но постепенно, с годами понял, что
мои взрослые ученики также нуждались в умении завоевывать друзей и оказывать влияние на
людей. Поскольку мне не удалось найти подходящее учебное пособие, то я сам написал книгу
об отношениях людей в обществе. Она была написана – нет, она не была написана обычным
образом. Она возникла и была создана на основе жизненного опыта моих взрослых слушателей.
Я назвал ее «Как завоевывать друзей и оказывать влияние на людей». Поскольку книга была 
www.success.am 3
написана исключительно как учебное пособие для моих слушателей и поскольку я написал
также четыре другие книги, о которых никто никогда не слыхал, а я и не мечтал о том, что они
широко разойдутся, то, вероятно, меня можно считать одним из самых удивленных авторов,
которые здравствуют в настоящее время</text>
      <sha1>fr6096op0yadav83ifre2jf76s6r2us</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чистонҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2290</id>
    <revision>
      <id>3494</id>
      <parentid>2710</parentid>
      <timestamp>2022-06-07T18:22:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Чистон-муаммо]] to [[Чистонҳо]]</comment>
      <origin>2710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" sha1="pdcjeedpap0fvpcikhdt304vdqowcw9" xml:space="preserve">Математикони чавон. Хамин хел сахифа кушоем мешавад.</text>
      <sha1>pdcjeedpap0fvpcikhdt304vdqowcw9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:WIW</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2291</id>
    <revision>
      <id>2711</id>
      <timestamp>2016-11-19T13:47:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Alisher Salomov</username>
        <id>1151</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;'''Салом ба ҳама шумо метавонед аз ин сайт маълумот дар бораи ҳамаи чиз маълумот да...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="173" sha1="4q840318cug9w7j8evcybzgm30ej0d5" xml:space="preserve">'''Салом ба ҳама шумо метавонед аз ин сайт маълумот дар бораи ҳамаи чиз маълумот дарёфт намоед!''</text>
      <sha1>4q840318cug9w7j8evcybzgm30ej0d5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:AddYear</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2292</id>
    <revision>
      <id>2712</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:43:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{#switch:{{{1|}}}&lt;!-- --&gt;|{{{2}}} 1980={{{3}}} 1980&lt;!-- --&gt;|{{{2}}} 1981={{{3}}} 1981&lt;!-- --&gt;|{{{2}}} 1982={{{3}}} 1982&lt;!-- --&gt;|{{{2}}} 1983={{{3}}}...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2102" sha1="p06pe0w2rvk5ikuclr617sjpnfapq8e" xml:space="preserve">{{#switch:{{{1|}}}&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1980={{{3}}} 1980&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1981={{{3}}} 1981&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1982={{{3}}} 1982&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1983={{{3}}} 1983&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1984={{{3}}} 1984&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1985={{{3}}} 1985&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1986={{{3}}} 1986&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1987={{{3}}} 1987&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1988={{{3}}} 1988&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1989={{{3}}} 1989&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1990={{{3}}} 1990&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1991={{{3}}} 1991&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1992={{{3}}} 1992&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1993={{{3}}} 1993&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1994={{{3}}} 1994&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1995={{{3}}} 1995&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1996={{{3}}} 1996&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1997={{{3}}} 1997&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1998={{{3}}} 1998&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 1999={{{3}}} 1999&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2000={{{3}}} 2000&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2001={{{3}}} 2001&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2002={{{3}}} 2002&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2003={{{3}}} 2003&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2004={{{3}}} 2004&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2005={{{3}}} 2005&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2006={{{3}}} 2006&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2007={{{3}}} 2007&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2008={{{3}}} 2008&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2009={{{3}}} 2009&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2010={{{3}}} 2010&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2011={{{3}}} 2011&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2012={{{3}}} 2012&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2013={{{3}}} 2013&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2014={{{3}}} 2014&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2015={{{3}}} 2015&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2016={{{3}}} 2016&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2017={{{3}}} 2017&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2018={{{3}}} 2018&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2019={{{3}}} 2019&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2020={{{3}}} 2020&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2021={{{3}}} 2021&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2022={{{3}}} 2022&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2023={{{3}}} 2023&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2024={{{3}}} 2024&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2025={{{3}}} 2025&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2026={{{3}}} 2026&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2027={{{3}}} 2027&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2028={{{3}}} 2028&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2029={{{3}}} 2029&lt;!--
--&gt;|{{{2}}} 2030={{{3}}} 2030&lt;!--
--&gt;|{{{1|}}}&lt;includeonly&gt;[[Category:Викиучебник:Страницы с неправильными параметрами шаблона DateRuToEn2]]&lt;/includeonly&gt;}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p06pe0w2rvk5ikuclr617sjpnfapq8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ҳуҷҷатҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2293</id>
    <revision>
      <id>3347</id>
      <parentid>2713</parentid>
      <timestamp>2019-08-03T10:50:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Doc]] to [[Шаблон:Ҳуҷҷатҳо]]</comment>
      <origin>2713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="199" sha1="hq1v9vudsugzvs16yau79g93itsjycq" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;__NOTOC__{{doc/begin|{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/Истифода}}}|notoc={{{notoc|}}}}}
{{{{{1|{{SUBJECTPAGENAME}}/Истифода}}}}}&lt;/div&gt;
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hq1v9vudsugzvs16yau79g93itsjycq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc/Истифода</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2294</id>
    <revision>
      <id>2714</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:47:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt; Включает подстраницу с документацией (&lt;code&gt;Шаблон:НОМИ-САЙФА/Ис...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2714</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1574" sha1="kuiu6ofh80v97enctpiksspjm4sdol2" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;
Включает подстраницу с документацией (&lt;code&gt;Шаблон:НОМИ-САЙФА/Истифода&lt;/code&gt;) для текущего шаблона. Работает также и в обсуждении шаблона, то есть включает одну и ту же страницу как из шаблона, так и из его обсуждения.

Проще всего вставить вызов этого шаблона, а потом перейти по появившейся ссылке и создать или скопировать туда документацию. Достаточно добавить код &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;&amp;lt;noinclude&amp;gt;{{doc}}&amp;lt;/noinclude&amp;gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;.

Документация шаблона {{tl|doc}} сформирована по тому же принципу, так что можно посмотреть код.

Основная цель выноса документации на отдельную страницу — избежать перегенерации HTML для всех страниц, использующих шаблон, при редактировании его документации. Также это сокращает страницу самого шаблона, что делает редактирование проще.

== См. также ==
* {{tl|doc-inline}}
* {{tl|doc/begin}}

&lt;includeonly&gt;
[[Категория:Викиучебник:Шаблоны для шаблонов|{{PAGENAME}}]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>kuiu6ofh80v97enctpiksspjm4sdol2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Docpage</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2295</id>
    <revision>
      <id>3194</id>
      <parentid>2736</parentid>
      <timestamp>2017-05-23T16:38:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.191.21</ip>
      </contributor>
      <origin>3194</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="603" sha1="rab7vi8t00pt9zsde9uzynl6xj269nh" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#ifeq: {{#rel2abs: ..}}/Истифода | {{SUBJECTPAGENAME}} | &lt;div class=&quot;toc&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;&gt;
[[:{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}]] · [[:{{SUBJECTPAGENAME}}|Истифода]] · [[{{#rel2abs: .. | {{TALKPAGENAME}}}}|Муҳокиза]] · [[Вижа:Whatlinkshere/{{#rel2abs: .. | {{SUBJECTPAGENAME}}}}|Истифода шуда истодааст]]
&lt;/div&gt;
[[Category:Шаблонҳо:Истифода|{{PAGENAME}}]]
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}

[[Category:Шаблонҳои навигатсионӣ:Барои шаблонҳо|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rab7vi8t00pt9zsde9uzynl6xj269nh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc/begin</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2296</id>
    <revision>
      <id>2716</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:50:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;&lt;div style=&quot;background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px;clear:both;&quot;&gt;{{#if:{{{editsection|}}}||__NOEDITSECT...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="695" sha1="nallj6bfzgngb0f0oy6ha1lr2i7o0py" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;div style=&quot;background:#F0F8FF;border:1px dotted #8BCBFF;padding:10px;margin-top:10px;clear:both;&quot;&gt;{{#if:{{{editsection|}}}||__NOEDITSECTION__}}
&lt;div padding-right:1em;&quot;&gt;{{tlinks|lc={{{1}}}|diswatchlink=yes}}&lt;/div&gt;&lt;span style=&quot;font-size:11pt;line-height:11pt;&quot;&gt;[[Акс:information.svg|20px|Истифода|link=|alt=(i)]]&amp;nbsp;Истифода&lt;/span&gt;{{якорь|Истифода|doc}}
----&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc-inline}}
Используется в {{tl|doc}} для создания заглавия и навигации.

См. также:
* {{tl|Doc/end}}
[[Category:Шаблоны:Для документирования шаблонов|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nallj6bfzgngb0f0oy6ha1lr2i7o0py</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc-inline</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2297</id>
    <revision>
      <id>2717</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;background:#F0F8FF; border:1px dotted #8BCBFF; padding:10px; margin-top:10px&quot;&gt;{{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:template}}|{{ns:mediawiki}}=...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="672" sha1="6258jm0u0a5kpqnb5r3psv2n1uza7ws" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;background:#F0F8FF; border:1px dotted #8BCBFF; padding:10px; margin-top:10px&quot;&gt;{{#switch:{{NAMESPACE}}|{{ns:template}}|{{ns:mediawiki}}=[[Акс:Information.svg|20px]] {{resize|120%|Истифода}}&lt;hr&gt;}}&lt;noinclude&gt;
Шаблон для визуального отделения «документации» от остальной части страницы. Цвет фона аналогичен шаблону {{tl|doc}}.

== Мисол ==

{{tl|doc-inline}} // начало &lt;br /&gt;
Матни истифода &lt;br /&gt;
{{tl|doc-end}} // конец

&lt;/div&gt;

[[Category:Викиучебник:Шаблоны для шаблонов|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6258jm0u0a5kpqnb5r3psv2n1uza7ws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Resize</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2298</id>
    <revision>
      <id>2718</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:53:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{#if:{{{2|}}} |&lt;span style=&quot;font-size:{{{1|}}};&quot;&gt;{{{2|}}}&lt;/span&gt; |&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt; }}&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="143" sha1="ev8tr0550cdqt0bfeo4lle4umip4n5z" xml:space="preserve">{{#if:{{{2|}}}
|&lt;span style=&quot;font-size:{{{1|}}};&quot;&gt;{{{2|}}}&lt;/span&gt;
|&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;
}}&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ev8tr0550cdqt0bfeo4lle4umip4n5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Tlinks</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2299</id>
    <revision>
      <id>2719</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:55:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;&lt;span style=&quot;float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;&lt;!--  --&gt;{{#ifexist: {{#rel2abs: {{{lc|}...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="974" sha1="48gis8n97h4z4kodn78s7a5wrll9b7x" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;span style=&quot;float:right; font-size:{{{fontsize|11}}}px; font-weight:normal;&quot; class=&quot;plainlinks&quot;&gt;&lt;!-- 
--&gt;{{#ifexist: {{#rel2abs: {{{lc|}}}}}|{{#ifeq: {{{dislooklink|}}}|yes||&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[[{{{lc}}}|тамошо]]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;&amp;nbsp;}}&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[{{fullurl:{{#rel2abs: {{{lc}}}}}|action=edit}} вироиш]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;&amp;nbsp;{{#ifeq: {{{dishistlink|}}}|yes||&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[{{fullurl:{{#rel2abs: {{{lc}}}}}|action=history}} таърих]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;}}|&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[{{fullurl:{{#rel2abs: {{{lc}}}}}|action=edit&amp;redlink=1}} сохтан]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;{{#if: {{{missingcat|}}} |[[Category: {{{missingcat|}}}]]}}}}&amp;nbsp;{{#ifeq: {{{diswatchlink|}}}|yes||&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[{{fullurl:{{#rel2abs: {{{lc}}}}}|action=watch}} назар кард]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;&amp;nbsp;}}&lt;nowiki&gt;[&lt;/nowiki&gt;[{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=purge}} аз нав даромад]&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;&lt;/span&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>48gis8n97h4z4kodn78s7a5wrll9b7x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Якорь</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2300</id>
    <revision>
      <id>2720</id>
      <timestamp>2016-12-16T14:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;!-- --&gt;{{#if: {{{1|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{1|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!-- --&gt;{{#if: {{{2|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{2|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!-- --&gt;{{#if:...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1017" sha1="dkcjgmcmubgyyat3r6l0btsakslyq5t" xml:space="preserve">&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{1|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{1|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{2|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{2|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{3|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{3|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{4|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{4|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{5|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{5|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{6|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{6|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{7|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{7|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{8|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{8|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{9|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{9|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{10|}}}|&lt;span id=&quot;{{anchorencode:{{{10|}}}}}&quot;&gt;&lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if: {{{11|}}}|&lt;span style=&quot;background:#FFDD80;padding:0.2em 0.5em&quot;&gt; [[Шаблон:Якорь]]: задано более 10 названий метки &lt;/span&gt;&lt;!--
--&gt;}} }} }} }} }} }} }} }} }} }} }}&lt;noinclude&gt;{{Doc}}
&lt;!-- категории и интервики пишите в документацию‼ --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dkcjgmcmubgyyat3r6l0btsakslyq5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Акс</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2301</id>
    <revision>
      <id>3349</id>
      <parentid>2721</parentid>
      <timestamp>2019-08-03T10:51:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Image]] to [[Шаблон:Акс]]</comment>
      <origin>2721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="975" sha1="q9oxf934wykwlzdvb31mw2cscsvcqr7" xml:space="preserve">{{#if: {{{1|}}}
| {{{prefix|}}}{{#ifeq: {{padleft: |1|{{{1|}}}}} | [
  | {{{1}}} &lt;!-- Full image syntax --&gt;
  | [[{{file title |{{{1|}}}
      }}{{#ifeq: {{{alt |a}}} | {{{alt |b}}}
      | {{!}}alt={{{alt}}}
      }}{{#ifeq: {{{link |a}}} | {{{link |b}}}
      | {{!}}link={{{link}}}
      }}{{#ifeq: {{{upright |a}}} | {{{upright |b}}}
      | {{!}}upright={{{upright}}}
      }}{{#ifeq: {{{2 |a}}} | {{{2 |b}}}
      | {{!}}{{{2}}}
      }}{{#ifeq: {{{3|a}}} | {{{3|b}}}
      | {{!}}{{{3}}}
      }}{{#ifeq: {{{4|a}}} | {{{4|b}}}
      | {{!}}{{{4}}}
      }}{{#ifeq: {{{5|a}}} | {{{5|b}}}
      | {{!}}{{{5}}}
      }}{{#ifeq: {{{6|a}}} | {{{6|b}}}
      | {{!}}{{{6}}}
      }}]]
  }}{{{postfix|}}}
|   &lt;!-- Empty first parameter --&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q9oxf934wykwlzdvb31mw2cscsvcqr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2303</id>
    <revision>
      <id>2758</id>
      <parentid>2729</parentid>
      <timestamp>2017-01-14T18:39:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <origin>2758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="858" sha1="2dhpf4gdy8gflyaav9s9o9xne5hv2bx" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #6ef7a7 1px;margin:1px;&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#c5fcdc;&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#6ef7a7;text-align:center;font-size:14pt;&quot; | '''[[забони тоҷикӣ|tg]]'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em;&quot; |'''[[:Category:User tg-N|Забони модарии]]''' ин корбар '''[[:Category:User tg|тоҷикӣ]]''' аст.
|}&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;[[Category:User tg|{{PAGENAME}}]][[Category:User tg-N|{{PAGENAME}}]]
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; &lt;br style=&quot;clear:both&quot; /&gt;

==Usage==
Ин шаблон бо роҳи автоматӣ саҳифаи шуморо ба гурӯҳҳои зерин илова мекунад:
*[[:Category:User tg]]
*[[:Category:User tg-N]]
[[Category:Language user templates|Tg, User]]
[[hr:Predložak:Suradnik tg-N]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2dhpf4gdy8gflyaav9s9o9xne5hv2bx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2304</id>
    <revision>
      <id>2730</id>
      <timestamp>2016-12-17T14:18:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.191.17</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;[[user:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] ([[user talk:{{{1}}}|talk]]&amp;nbsp;· [[special:Contributions/{{{1}}}|ҳисса]])&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclud...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="290" sha1="l1di63cghz585b2zdvke3hjcc4vmn0f" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;[[user:{{{1}}}|{{{2|{{{1}}}}}}]] ([[user talk:{{{1}}}|talk]]&amp;nbsp;· [[special:Contributions/{{{1}}}|ҳисса]])&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- добавляйте категории и интервики на страницу документации --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>l1di63cghz585b2zdvke3hjcc4vmn0f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:UserPage</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2305</id>
    <revision>
      <id>2732</id>
      <parentid>2731</parentid>
      <timestamp>2016-12-17T14:24:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.191.17</ip>
      </contributor>
      <origin>2732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1694" sha1="6shobm5xxx7dtvc6ujp1v3okuz14qgp" xml:space="preserve">{| style=&quot;text-align:center; border: 1px solid #ffc9c9; background-color:#FFFFF3&quot;
|-  padding:1em;padding-top:0.5em;&quot; 
|style=&quot;font-size: 85%&quot;|'''Ин саҳифаи корбарӣ &lt;span style=&quot;white-space: nowrap&quot;&gt;&lt;span&gt;&amp;#87;&amp;#105;&lt;!-- Wikibooks --&gt;&amp;#107;&amp;#105;&lt;/span&gt;&lt;span&gt;&amp;#112;&amp;#101;&amp;#100;&amp;#105;&amp;#97;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt; аст.'''
Ин мақолаи энсиклопедӣ нест. Агар ин саҳифаро дар дигар сайт дарёфт кардед, ғайр аз &lt;span style=&quot;white-space: nowrap&quot;&gt;&lt;span&gt;&amp;#87;&amp;#105;&lt;!-- Wikibooks  --&gt;&amp;#107;&amp;#105;&lt;/span&gt;&lt;span&gt;&amp;#112;&amp;#101;&amp;#100;&amp;#105;&amp;#97;&lt;/span&gt;,&lt;/span&gt; шумо сайти оинашаклро дида истодааед. Дар хотир нигоҳ доред, ки саҳифа шояд кӯҳна бошад ва корбаре ки ба ӯ саҳифа таалуқ дорад ягон ва ба дигар сайтҳо шояд алоқаманд нест ғайр аз худи &lt;span style=&quot;white-space: nowrap&quot;&gt;&lt;span&gt;&amp;#87;&amp;#105;&lt;!-- Wikibooks  --&gt;&amp;#107;&amp;#105;&lt;/span&gt;&lt;span&gt;&amp;#112;&amp;#101;&amp;#100;&amp;#105;&amp;#97;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;. Саҳифаи асли дар &lt;span class=&quot;plainlinks&quot; style=&quot;white-space: nowrap&quot;&gt;&lt;span&gt;&amp;#87;&amp;#105;&lt;!-- Wikibooks  --&gt;&amp;#107;&amp;#105;&lt;/span&gt;&lt;span&gt;&amp;#112;&amp;#101;&amp;#100;&amp;#105;&amp;#97;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;. Саҳифаи асли дар &lt;span class=&quot;plainlinks&quot; style=&quot;white-space: nowrap&quot;&gt;[http://tg.wiki&lt;!----&gt;books.org/wiki/{{FULLPAGENAMEE}} &lt;span&gt;http://tg.wiki&lt;/span&gt;&lt;!----&gt;&lt;span&gt;books.org/wi&lt;/span&gt;&lt;span&gt;ki/{{FULLPAGENAMEE}}&lt;/span&gt;] ҷойгир аст.&lt;/span&gt;
|[[Image:Wikimedia.png|60px|none|Wiki&lt;!----&gt;media Foundation]]
|}&lt;noinclude&gt;

[[Гурӯҳ:Шаблонҳои Викикитобҳо]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6shobm5xxx7dtvc6ujp1v3okuz14qgp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User Amn't:Yes</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2306</id>
    <revision>
      <id>2733</id>
      <timestamp>2016-12-17T14:27:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{userbox | border-c = #9FC | id       = amn't | id-c     = #EEFFE0 | id-fc    = {{{id-fc|black}}} | id-s     = {{{5|{{{id-s|14}}}}}} | info     = Thi...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="541" sha1="r70fhblrzd5faecb51mendf0ohg5za8" xml:space="preserve">{{userbox
| border-c = #9FC
| id       = amn't
| id-c     = #EEFFE0
| id-fc    = {{{id-fc|black}}}
| id-s     = {{{5|{{{id-s|14}}}}}}
| info     = This user considers '''[[amn't]]''' a perfectly logical alternative to ''aren’t'' in the first person singular.
| info-c   = #EEFFEE
| info-fc  = {{{info-fc|black}}}
| info-s   = {{{info-s|8}}}
}}&lt;noinclude&gt;
&lt;br style=&quot;clear:both&quot; /&gt;
==Usage==
To use this template, add it to your user page:
 &lt;nowiki&gt;{{User Amn't:Yes}}&lt;/nowiki&gt;

[[Category:Language user templates|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r70fhblrzd5faecb51mendf0ohg5za8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Қуттии корбар</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2307</id>
    <revision>
      <id>3345</id>
      <parentid>2734</parentid>
      <timestamp>2019-08-03T10:49:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Userbox]] to [[Шаблон:Қуттии корбар]]</comment>
      <origin>2734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="729" sha1="34rltb41cpg0yoisse06hiqwp1r7b38" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:right; clear:right; border:solid {{{1|{{{border-c|{{{id-c|#999999}}}}}}}}} 1px; margin:1px;&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px; background:{{{2|{{{info-c|#eeeeee}}}}}};&quot;
| style=&quot;width:45px; height:45px; background:{{{1|{{{id-c|#dddddd}}}}}}; text-align:center; font-size:{{{5|{{{id-s|14}}}}}}pt; font-weight:bold; color:{{{id-fc|#000000}}}; {{{id-style|}}}&quot; | {{{3|{{{id|id}}}}}}
| style=&quot;font-size:{{{info-s|8}}}pt; padding:4pt; line-height:1.25em; color:{{{info-fc|#000000}}}; {{{info-style|}}}&quot; | {{{4|{{{info|''info''}}}}}}
|}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;!-- Лутфан, гурӯҳҳо ва интервикиро дар саҳифаи ҳуҷҷатгузорӣ илова намоед! --&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>34rltb41cpg0yoisse06hiqwp1r7b38</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Истифода</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2308</id>
    <revision>
      <id>3141</id>
      <parentid>2735</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T01:25:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3141</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3595" sha1="mk579ekqkwfh8az1p3icjeimbtexz2b" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;
Шаблон барои ''[[Wikibooks:Юзербоксҳо|шаблонҳои корбар]]'' роҳандозӣ шудааст — шаблонҳои мушаххасие, ки дар [[Wikibooks:Саҳифаи шахсии корбар]] с целью передачи информации о себе и своей деятельности в [[Wikibooks]].

Существующие шаблоны участников являются подстраницами этого шаблона.

{|
|style=&quot;padding-right:2em&quot;|
{{локальный поиск|существующих юзербоксов|width=30|background=transparent|break=yes}}
|
&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;
{{днш|Юзербокс|Userbox/Ҷадвал|Юзербокс/Ҷадвал|ЮБ}}

{{TOC right}}

== Синтаксис ==
Шаблон имеет несколько параметров, которые могут быть заданы через символические имена или через номер (указан в скобках). Под &lt;code&gt;id&lt;/code&gt; подразумевается левая, малая часть шаблона. Под &lt;code&gt;info&lt;/code&gt; подразумевается правая, информационная часть.
&lt;pre&gt;{{Userbox
 |id         = (3) текст или файл id
 |id-c       = (1) цвет фона id
 |id-fc      =     цвет шрифта id (если не указан, то чёрный)
 |id-s       = (5) размер шрифта id (если не указан, то равен 14)
 |id-style   =     дополнительный стиль id
 |info       = (4) текст info
 |info-c     = (2) цвет фона info
 |info-fc    =     цвет шрифта info
 |info-s     =     размер шрифта info (если не указан, то равен 8)
 |info-style =     дополнительный стиль info
 |border-c   = (1) цвет рамки всего шаблона (если не указан, используется значение параметра id-c)
}}&lt;/pre&gt;


== Намунаҳо ==
{| class=&quot;simple&quot; border=&quot;1&quot;
!width=&quot;65%&quot;|Намунаи истифодабарӣ
!Натиҷа
|-
|&lt;pre&gt;{{Userbox}}&lt;/pre&gt;
|{{Userbox}}
|-
|&lt;pre&gt;{{Userbox
  |id       = foo
  |id-s     = 20
  |id-c     = lightgreen
  |info     = ''foo bar''
  |info-c   = yellow
  |info-s   = 12
  |border-c = green
}}&lt;/pre&gt;
|{{Userbox
  |id       = foo
  |id-s     = 20
  |id-c     = lightgreen
  |info     = ''foo bar''
  |info-c   = yellow
  |info-s   = 12
  |border-c = green
}}
|-
|&lt;pre&gt;{{Userbox
  |id       = [[Акс:Smalltux.jpg|45px|none|tux]]
  |id-c     = white
  |info     = Ин корбар ОС [[GNU/Linux]] истифода мебарад.
  |info-c   = #ffefef
  |info-s   = 8
  |border-c = #f1b7a8
}}&lt;/pre&gt;
|{{Userbox
  |id       = [[Акс:Smalltux.jpg|45px|none|tux]]
  |id-c     = white
  |info     = Ин корбар ОС [[GNU/Linux]] истифода мебарад.
  |info-c   = #ffefef
  |info-s   = 8
  |border-c = #f1b7a8
}}

|}


== Захира барои нусхабрдорӣ ==
&lt;pre&gt;&lt;nowiki&gt;{{Userbox
 |id         = 
 |id-c       = 
 |id-fc      = 
 |id-s       = 
 |id-style   = 
 |info       = 
 |info-c     = 
 |info-fc    = 
 |info-s     = 
 |info-style = 
 |border-c   = 
}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/pre&gt;

== Ҳамчунин нигаред ==
* {{ub|Ҷадвал2}}
* {{ub|Ҷадвал3}}
&lt;includeonly&gt;
&lt;!-- Гурӯҳҳо --&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Барои шаблонҳо|Userbox]]
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Юзербоксҳо| ]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>mk579ekqkwfh8az1p3icjeimbtexz2b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User en-4</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2309</id>
    <revision>
      <id>2737</id>
      <timestamp>2016-12-17T14:48:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{userbox-level | level    = 4 | id       = [[Англисӣ|en]] | info     = This user can contribute with a '''[[:Category:User en-4|near-native]]'...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="462" sha1="qj94e7vgyc5sqlliw17hte278nh496k" xml:space="preserve">{{userbox-level
| level    = 4
| id       = [[Англисӣ|en]]
| info     = This user can contribute with a '''[[:Category:User en-4|near-native]]''' level of '''[[:Category:User en|English]]'''.
| usercategory = User en-4
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}

[[cs:Šablona:User en-4]]
[[ilo:Template:User en-4]]
[[is:Snið:Notandi en-4]]
[[la:Formula:Usor en-4]]
[[nds:Vörlaag:User en-4]]
[[cu:Обраꙁь́ць:User en-4]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qj94e7vgyc5sqlliw17hte278nh496k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox-level</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2310</id>
    <revision>
      <id>2738</id>
      <timestamp>2016-12-17T14:50:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{userbox | border-c = #{{#switch:{{{level}}}|0=B7B7B7|0a=B7B7B7|0b=FFB3B3|0.5=FFCC66|1=C0C8FF|2=77E0E8                                    |3=99B3FF|3...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1341" sha1="evb1afr8ov2h71x9702tkewh26abv68" xml:space="preserve">{{userbox
| border-c = #{{#switch:{{{level}}}|0=B7B7B7|0a=B7B7B7|0b=FFB3B3|0.5=FFCC66|1=C0C8FF|2=77E0E8
                                   |3=99B3FF|3a=99B3FF|3b=00FF00|4=CCCC00
                                   |5=CC0000|5a=CC0000|5b=F99C99|#default=6EF7A7}}
| id       = {{{id}}}{{#if:{{{level|}}}|{{#if:{{{level-br|}}}|&lt;br&gt;|-}}{{#switch:{{{level}}}|0|0.5|1|2|3|4|5|N={{{level}}}|0a|0b=0|3a|3b=3|5a|5b=5}}}}
| id-c     = #{{#switch:{{{level}}}|0=B7B7B7|0a=B7B7B7|0b=FFB3B3|0.5=FFCC66|1=C0C8FF|2=77E0E8
                                   |3=99B3FF|3a=99B3FF|3b=00FF00|4=FFFF00
                                   |5=FF0000|5a=FF0000|5b=F99C99|#default=6EF7A7}}
| id-s     = {{{id-s|{{#ifeq:{{{level|}}}|0.5|12|14}}}}}
| id-op    = white-space:nowrap;{{{id-op|}}}
| info     = {{{info}}}
| info-c   = #{{#switch:{{{level}}}|0=E8E8E8|0a=E8E8E8|0b=FFE0E8|0.5=FFFF99|1=F0F8FF|2=D0F8FF
                                   |3=E0E8FF|3a=E0E8FF|3b=90FF90|4=FFFF99
                                   |5=FF5555|5a=FF5555|5b=F9CBC9|#default=C5FCDC}}
| info-s   = {{{info-s|8}}}
| info-lh  = {{{info-lh|1.25}}}
| info-op  = {{{info-op|}}}
| info-a   = {{{info-a|left}}}
| usercategory  = {{{usercategory|}}}
| usercategory2 = {{{usercategory2|}}}
| usercategory3 = {{{usercategory3|}}}
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>evb1afr8ov2h71x9702tkewh26abv68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Documentation</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2311</id>
    <redirect title="Шаблон:Ҳуҷҷатҳо" />
    <revision>
      <id>3513</id>
      <parentid>2926</parentid>
      <timestamp>2022-09-09T20:23:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>1674</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Шаблон:Ҳуҷҷатҳо]]</comment>
      <origin>3513</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" sha1="aavc40l4ty9e4du9riq6mmwdqh82pd6" xml:space="preserve">#равона [[Шаблон:Ҳуҷҷатҳо]]</text>
      <sha1>aavc40l4ty9e4du9riq6mmwdqh82pd6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User ru</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2312</id>
    <revision>
      <id>2740</id>
      <timestamp>2016-12-17T14:56:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{userbox-level | level    =  | id-s     = 14 | id       = [[Russian language|ru]] | info     = '''[[Russian language|Русский]]''' — ''':Ca...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="339" sha1="qnatk1rekifrurc9vhp5v3fk6xhdktm" xml:space="preserve">{{userbox-level
| level    = 
| id-s     = 14
| id       = [[Russian language|ru]]
| info     = '''[[Russian language|Русский]]''' — '''[[:Category:User ru-N|родной язык]]''' этого участника.
| usercategory = User ru-N
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{Documentation|Template:User x/doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qnatk1rekifrurc9vhp5v3fk6xhdktm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User ru-2</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2313</id>
    <revision>
      <id>2769</id>
      <parentid>2741</parentid>
      <timestamp>2017-01-15T10:49:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <origin>2769</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="485" sha1="6c34y0sz3dlt51d6vo1mj6psggnpen8" xml:space="preserve">{{userbox-level
| lang = ru
| name = Забони русӣ
| level    = 2
| id       = [[Russian language|ru]]
| info     = Этот участник '''[[:Category:User ru-2|на среднем уровне]]''' знает '''[[:Category:User ru|русский язык]]'''.
| info-a   = center
| usercategory = User ru-2
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{-}}{{languages|Russian|ru}}
[[Category:User ru]]
[[Category:User templates ru|ru-2]]
[[Category:User ru-2]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>6c34y0sz3dlt51d6vo1mj6psggnpen8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Languages</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2314</id>
    <revision>
      <id>2742</id>
      <timestamp>2016-12-17T15:14:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Navbox |name = Languages |navbar = plain |title = [[{{{1}}}{{{langvoid| language}}}]] |listclass = hlist |list1 =  ;{{nobold|Wikipedia:Babel|Babel...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1991" sha1="lsdemxhmij3hvoasz3nhyoa3saualpq" xml:space="preserve">{{Navbox
|name = Languages
|navbar = plain
|title = [[{{{1}}}{{{langvoid| language}}}]]
|listclass = hlist
|list1 = 
;{{nobold|[[Wikipedia:Babel|Babel]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-0|Template:User {{{2}}}-0}}|0]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-0-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-0-f|Template:User {{{2}}}-0-f}}|0-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-1|Template:User {{{2}}}-1}}|1]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-1-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-1-f|Template:User {{{2}}}-1-f}}|1-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-2|Template:User {{{2}}}-2}}|2]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-2-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-2-f|Template:User {{{2}}}-2-f}}|2-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-3|Template:User {{{2}}}-3}}|3]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-3-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-3-f|Template:User {{{2}}}-3-f}}|3-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-4|Template:User {{{2}}}-4}}|4]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-4-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-4-f|Template:User {{{2}}}-4-f}}|4-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-5|Template:User {{{2}}}-5}}|5]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-5-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-5-f|Template:User {{{2}}}-5-f}}|5-f]]}}
: [[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}|Template:User {{{2}}}}}|N]]{{#ifexist:Template:User {{{2}}}-f|/[[{{#if:{{{userspace|}}}|User:{{{2}}}-f|Template:User {{{2}}}-f}}|N-f]]}}
}}&lt;includeonly&gt;
{{#ifeq:{{lc:{{SUBPAGENAME}}}} | doc |
|{{{catvoid|{{#ifexist:Category:User templates {{{catalt|{{{2}}}}}}|[[Category:User templates {{{catalt|{{{2}}}}}}|{{{sections|}}}{{#switch:{{PAGENAME}}
 |User {{{2}}}-0 = {{{#|0}}}
 |User {{{2}}}-1 = {{{#|1}}}
 |User {{{2}}}-2 = {{{#|2}}}
 |User {{{2}}}-3 = {{{#|3}}}
 |User {{{2}}}-4 = {{{#|4}}}
 |User {{{2}}}-5 = {{{#|5}}}
 |User {{{2}}}   = {{{#|N}}}
 |User {{{2}}}-N = {{{#|N}}}
 |#default       = {{{#| }}}
}}]]}}
}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Documentation}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lsdemxhmij3hvoasz3nhyoa3saualpq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Navbox</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2315</id>
    <revision>
      <id>2743</id>
      <timestamp>2016-12-17T15:22:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;!--  Ин шаблон бисёр шаблони мураккаб аст, вироишоти онро боэҳтиёт кунед!.  --&gt;{{Navbox/core...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2993" sha1="8s3dr3ua4t30238hk9zrrzgvzoyibrh" xml:space="preserve">&lt;!--

Ин шаблон бисёр шаблони мураккаб аст, вироишоти онро боэҳтиёт кунед!.

--&gt;{{Navbox/core
|name = {{{name&lt;noinclude&gt;|{{FULLPAGENAME}}&lt;/noinclude&gt;}}}
|navbar = {{{navbar|}}}
|state = {{{state|autocollapse}}}
|title = {{{title|}}}
|image = {{{image|}}}
|imageleft = {{{imageleft|}}}

|imagespan = {{#expr:{{#if:{{{body|}}}{{{list1|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list2|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list3|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list4|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list5|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list6|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list7|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list8|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list9|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list10|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list11|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list12|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list13|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list14|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list15|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list16|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list17|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list18|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list19|}}}|1|0}} +{{#if:{{{list20|}}}|1|0}}}}

|span = {{#if:{{{group1|}}}{{{group2|}}}{{{group3|}}}{{{group4|}}}{{{group5|}}}{{{group6|}}}{{{group7|}}}{{{group8|}}}{{{group9|}}}{{{group10|}}}{{{group11|}}}{{{group12|}}}{{{group13|}}}{{{group14|}}}{{{group15|}}}{{{group16|}}}{{{group17|}}}{{{group18|}}}{{{group19|}}}{{{group20|}}}{{{imageleft|}}}|{{#if:{{{image|}}}|3|2}}|{{#if:{{{image|}}}|2|1}}}}

|nogroups = {{#if:{{{group1|}}}{{{group2|}}}{{{group3|}}}{{{group4|}}}{{{group5|}}}{{{group6|}}}{{{group7|}}}{{{group8|}}}{{{group9|}}}{{{group10|}}}{{{group11|}}}{{{group12|}}}{{{group13|}}}{{{group14|}}}{{{group15|}}}{{{group16|}}}{{{group17|}}}{{{group18|}}}{{{group19|}}}{{{group20|}}}|false|true}}

|bodystyle = {{{style|}}}{{{bodystyle|}}}
|titlestyle = {{{titlestyle|}}}
|abovestyle = background:#ddddff;{{{abovestyle|}}}
|belowstyle = background:#ddddff;{{{belowstyle|}}}

|above = {{{above|}}}
|below = {{{below|}}}

|gs = white-space:nowrap;background:#ddddff;text-align:right;{{{groupstyle|}}}
|os = width:100%;font-size:95%;{{{liststyle|}}}{{{oddstyle|}}}
|es = width:100%;font-size:95%;background:#f7f7f7;{{{liststyle|}}}{{{evenstyle|}}}

|g1 = {{{group1|}}}
|g2 = {{{group2|}}}
|g3 = {{{group3|}}}
|g4 = {{{group4|}}}
|g5 = {{{group5|}}}
|g6 = {{{group6|}}}
|g7 = {{{group7|}}}
|g8 = {{{group8|}}}
|g9 = {{{group9|}}}
|g10 = {{{group10|}}}
|g11 = {{{group11|}}}
|g12 = {{{group12|}}}
|g13 = {{{group13|}}}
|g14 = {{{group14|}}}
|g15 = {{{group15|}}}
|g16 = {{{group16|}}}
|g17 = {{{group17|}}}
|g18 = {{{group18|}}}
|g19 = {{{group19|}}}
|g20 = {{{group20|}}}


|l1 = {{{body|}}}{{{list1|}}}{{{category|}}}
|l2 = {{{list2|}}}
|l3 = {{{list3|}}}
|l4 = {{{list4|}}}
|l5 = {{{list5|}}}
|l6 = {{{list6|}}}
|l7 = {{{list7|}}}
|l8 = {{{list8|}}}
|l9 = {{{list9|}}}
|l10 = {{{list10|}}}
|l11 = {{{list11|}}}
|l12 = {{{list12|}}}
|l13 = {{{list13|}}}
|l14 = {{{list14|}}}
|l15 = {{{list15|}}}
|l16 = {{{list16|}}}
|l17 = {{{list17|}}}
|l18 = {{{list18|}}}
|l19 = {{{list19|}}}
|l20 = {{{list20|}}}

}}&lt;noinclude&gt;
{{pp-template|small=yes}}

&lt;!-- Add categories and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8s3dr3ua4t30238hk9zrrzgvzoyibrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Pp-template</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2316</id>
    <revision>
      <id>2744</id>
      <timestamp>2016-12-17T15:47:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#invoke:Protection banner|main}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{documentation}} &lt;!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go o...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="178" sha1="5t6lal9n9hcpwsso2obr7pcyjbg26xc" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#invoke:Protection banner|main}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}
&lt;!-- Categories go on the /doc subpage, and interwikis go on Wikidata. --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5t6lal9n9hcpwsso2obr7pcyjbg26xc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мусулмон</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2317</id>
    <revision>
      <id>3554</id>
      <parentid>3553</parentid>
      <timestamp>2023-03-25T11:14:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3554</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="288" sha1="s3avq7ghz2mwbe162bc2yrufp83rhdq" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id= [[Акс:IslamSymbol.svg|40px|Мусулмон]]
  |info = &lt;div align=&quot;center&quot;&gt;Корбар — алҳамдулиллоҳ '''[[Мусулмон]]''' аст.
  |info-c = LightGreen
 }}
&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Википедиачиёни мусулмон|*]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>s3avq7ghz2mwbe162bc2yrufp83rhdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:BlenderBook/NAinMobVer</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2318</id>
    <revision>
      <id>2747</id>
      <timestamp>2016-12-21T13:52:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{| class=&quot;wikitable&quot; |- | Ғайриимкон барои тамошо. |}&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" sha1="goqhlb809jyy7otss4tup3cwc1vi91y" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
| Ғайриимкон барои тамошо.
|}</text>
      <sha1>goqhlb809jyy7otss4tup3cwc1vi91y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:BlenderBook/Imp</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2319</id>
    <revision>
      <id>2748</id>
      <timestamp>2016-12-21T13:54:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[File:level2.jpg|15px|link={{{1}}}]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="dff2ii8ybvcqq2kwhc374zrgdka68hj" xml:space="preserve">[[File:level2.jpg|15px|link={{{1}}}]]</text>
      <sha1>dff2ii8ybvcqq2kwhc374zrgdka68hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:BlenderBook/HotKeyOpen</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2320</id>
    <revision>
      <id>2749</id>
      <timestamp>2016-12-21T13:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[File:OpenHK2.jpg|15px|link={{{1}}}]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="cuqi2nxzo5dl697kwxhllj69u4jh3gk" xml:space="preserve">[[File:OpenHK2.jpg|15px|link={{{1}}}]]</text>
      <sha1>cuqi2nxzo5dl697kwxhllj69u4jh3gk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Рафи китобҳои Биология</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2321</id>
    <revision>
      <id>2750</id>
      <timestamp>2016-12-22T10:28:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>91.218.161.59</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Биология аз калимаи юнони гирифта шуда маънояш &quot;Био-хает ва логос-илм&quot; мебошад.Илм...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="529" sha1="jh17xx1cyz8txnljjlux1f2vrhtblrc" xml:space="preserve">Биология аз калимаи юнони гирифта шуда маънояш &quot;Био-хает ва логос-илм&quot; мебошад.Илмест дар бораи хает.Ин истилохро аввалин шуда соли 1802 Л.Тревиранус ва табиатшиноси маъруфи фаронса Жан Батист Ламарк бо максади фахмиши мохияти илм  дар бораи хает чун ходисаи махсуси табиат истифода бурданд.</text>
      <sha1>jh17xx1cyz8txnljjlux1f2vrhtblrc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони русӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2322</id>
    <revision>
      <id>3529</id>
      <parentid>3473</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T00:59:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3529</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="308" sha1="at84rlh2t7jih8z7yopsy41s530m16a" xml:space="preserve">[[File:Ruština_ve_světě.svg|frameless|right|upright=1.25]]
'''Забони Русӣ''' - яке аз забонҳои мушкилтарин ба ҳисоб меравад.

Инак мо дарсамонро шуруъ мекунем.
[[Гурӯҳ:Забони русӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳо|р]]</text>
      <sha1>at84rlh2t7jih8z7yopsy41s530m16a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc/end</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2323</id>
    <revision>
      <id>3193</id>
      <parentid>2753</parentid>
      <timestamp>2017-05-23T16:36:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.191.21</ip>
      </contributor>
      <origin>3193</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="548" sha1="1im95jhz3qbjvo4xh8wdprh6i07skii" xml:space="preserve">&lt;/div&gt;&lt;div style=&quot;background:#f0f8ff; border:1px dotted #8bcbff; padding:10px; margin-top:10px&quot;&gt;
''Во избежание поломок страниц, использующих данный {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Модул|модул|шаблон}}, желательно экспериментировать в {{#ifeq:{{NAMESPACE}}|Модул|[[Модул:Регдон|Песочнице для модулей]]|своём [[ВК:СК|личном пространстве]]}}.''
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc-inline}}
См. [[Шаблон:Doc/begin]].</text>
      <sha1>1im95jhz3qbjvo4xh8wdprh6i07skii</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User lang-0</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2326</id>
    <revision>
      <id>2756</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:37:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{userbox | float    = right | border-c = {{#switch:{{{level}}}  | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d |...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="745" sha1="i4dqtefj20o3glovzcxi2ywgi1i1q9k" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{userbox
| float    = right
| border-c = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}}
| id       = [[{{{name|}}}|{{{lang|}}}]]{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}}
| id-c     = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}}
| id-s     = {{#ifeq:{{{size|}}}||14|{{{size}}}}}
| info     = {{{info}}}
| info-c   = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffe0e8 | 1 = #f0f8ff | 2 = #d0f8ff | 3 = #e0e8ff | 4 = #ffefa6 | 5 = #f9cbc9 | N = #c5fcdc}}
| usercategory = {{#ifeq:{{{level}}}|0||User {{{lang}}}-{{{level}}}}}
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;

{{doc}}

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i4dqtefj20o3glovzcxi2ywgi1i1q9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User lang</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2327</id>
    <revision>
      <id>2757</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:38:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{userbox | float    = right | border-c = {{#switch:{{{level}}}  | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d |...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="745" sha1="i4dqtefj20o3glovzcxi2ywgi1i1q9k" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{userbox
| float    = right
| border-c = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}}
| id       = [[{{{name|}}}|{{{lang|}}}]]{{#ifeq:{{{level}}}|N||-{{{level}}}}}
| id-c     = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffb3b3 | 1 = #c0c8ff | 2 = #77e0e8 | 3 = #99b3ff | 4 = #ffcf4d | 5 = #f99c99 | N = #6ef7a7}}
| id-s     = {{#ifeq:{{{size|}}}||14|{{{size}}}}}
| info     = {{{info}}}
| info-c   = {{#switch:{{{level}}}
 | 0 = #ffe0e8 | 1 = #f0f8ff | 2 = #d0f8ff | 3 = #e0e8ff | 4 = #ffefa6 | 5 = #f9cbc9 | N = #c5fcdc}}
| usercategory = {{#ifeq:{{{level}}}|0||User {{{lang}}}-{{{level}}}}}
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;

{{doc}}

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i4dqtefj20o3glovzcxi2ywgi1i1q9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-0</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2328</id>
    <revision>
      <id>2759</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:40:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #FFB3B3 1px;margin:1px&quot;&gt; {| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#FFE0E8&quot; | style=&quot;width:45px;height:45px...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="617" sha1="mtoaa7u42lfond26y2hl2hfangsjorw" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #FFB3B3 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#FFE0E8&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#FFB3B3;text-align:center;font-size:14pt&quot; | '''[[Забони тоҷикӣ|tg]]-0'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур '''[[:Category:User tg|забони тоҷикиро]] [[:Category:User tg-0|намефаҳмад]]'''  (ва ё бо душворӣ мефаҳмад).[[Category:User tg-0|{{PAGENAME}}]]
|}&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-1|сатҳи баъдӣ]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mtoaa7u42lfond26y2hl2hfangsjorw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-1</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2329</id>
    <revision>
      <id>2760</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:41:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #C0C8FF 1px;margin:1px&quot;&gt; {| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#F0F8FF&quot; | style=&quot;width:45px;height:45px...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="733" sha1="khvlgbqnx4jdqtdzorldnusg24btdkc" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #C0C8FF 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#F0F8FF&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#C0C8FF;text-align:center;font-size:14pt;white-space:nowrap&quot; | '''[[Забони тоҷикӣ|tg]]-1'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур бо сатҳи дониши''' [[:Category:User tg-1|ибтидоии]]''' '''[[:Category:User tg|забони тоҷикӣ]]''' ҳиссагузорӣ мекунад.[[Category:User tg|{{PAGENAME}}]][[Category:User tg-1|{{PAGENAME}}]]
|}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-0|сатҳи қаблӣ]]
* [[Template:User tg-2|сатҳи баъдӣ]]


&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>khvlgbqnx4jdqtdzorldnusg24btdkc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-2</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2330</id>
    <revision>
      <id>2761</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:42:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #77E0E8 1px;margin:1px&quot;&gt; {| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#D0F8FF&quot; | style=&quot;width:45px;height:45px...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="707" sha1="mt2mmbmsu12m834rig599tfkegp6v55" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #77E0E8 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#D0F8FF&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#77E0E8;text-align:center;font-size:14pt&quot; | '''[[:en:Tajik language|tg]]-2'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур бо сатҳи дониши  '''[[:Category:User tg-2|миёнаи]]''' '''[[:Category:User tg|забони тоҷикӣ]]''' ҳиссагузорӣ мекунад.
|}&lt;/div&gt;
[[Category:User tg|{{PAGENAME}}]]
[[Category:User tg-2|{{PAGENAME}}]]
&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-1|сатҳи қаблӣ]]
* [[Template:User tg-3|сатҳи баъдӣ]]


&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mt2mmbmsu12m834rig599tfkegp6v55</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-3</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2331</id>
    <revision>
      <id>2762</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:43:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px&quot;&gt; {| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#E0E8FF&quot; | style=&quot;width:45px;height:45px...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="702" sha1="2djtlcsa395ztb8j9qbmzd7u4iguxnn" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#E0E8FF&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt&quot; | '''[[:en:Tajik language|tg]]-3'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур бо сатҳи дониши '''[[:Category:User tg-3|озод]]и''' '''[[:Category:User tg|забони тоҷикӣ]]''' ҳиссагузорӣ мекунад.[[Category:User tg|{{PAGENAME}}]][[Category:User tg-3|{{PAGENAME}}]]
|}&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-2|сатҳи қаблӣ]]
* [[Template:User tg-4|сатҳи баъдӣ]]


&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2djtlcsa395ztb8j9qbmzd7u4iguxnn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-4</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2332</id>
    <revision>
      <id>2763</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:45:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #FFFF00 1px;margin:1px&quot;&gt; {| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#FFFF99&quot; | style=&quot;width:45px;height:45px...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="703" sha1="1v8gknnt98wcbs1c18ju1l8hezsb8g5" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #FFFF00 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#FFFF99&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#FFFF00;text-align:center;font-size:14pt&quot; | '''[[:en:Tajik language|tg]]-4'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур '''[[:Category:User tg|забони тоҷики]]ро''' '''[[:Category:User tg-4|хуб]]''', монанди қариб забони модариаш медонад. [[Category:User tg|{{PAGENAME}}]][[Category:User tg-4|{{PAGENAME}}]]
|}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-3|сатҳи қаблӣ]]
* [[Template:User tg|сатҳи баъдӣ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1v8gknnt98wcbs1c18ju1l8hezsb8g5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-5</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2333</id>
    <revision>
      <id>2780</id>
      <parentid>2779</parentid>
      <timestamp>2017-01-17T13:34:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <origin>2780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="698" sha1="svpf0c457k6xgyrz522e8151swii9zq" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #CC8899 1px;margin:1px&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#CC8899&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#F34723;text-align:center;font-size:14pt&quot; | '''[[:en:Tajik language|tg]]-5'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; | Корбари мазкур бо сатҳи дониши '''[[:Category:User tg-5|олии]]''' '''[[:Category:User tg|забони тоҷикӣ]]''' ҳиссагузорӣ мекунад.[[Category:User tg|{{PAGENAME}}]][[Category:User tg-5|{{PAGENAME}}]]
|}&lt;/div&gt;
&lt;noinclude&gt;&lt;br clear=&quot;all&quot;/&gt;
* [[Template:User tg-4|сатҳи қаблӣ]]
* [[Template:User tg|сатҳи баъдӣ]]


&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>svpf0c457k6xgyrz522e8151swii9zq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User ru-1</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2334</id>
    <revision>
      <id>2765</id>
      <timestamp>2017-01-14T18:48:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Абдулло-Довуд</username>
        <id>1148</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px&quot;&gt; &lt;table cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#E0E8FF&quot;&gt;&lt;tr&gt; &lt;td style=&quot;width:45px;...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="658" sha1="s3e77dd7r0bqoch1b5gm06pqlwni5gu" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #99B3FF 1px;margin:1px&quot;&gt;
&lt;table cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#E0E8FF&quot;&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;width:45px;height:45px;background:#99B3FF;text-align:center;font-size:14pt&quot; lang=&quot;en&quot;&gt;'''[[Забони русӣ|ru-1]]'''&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em&quot; lang=&quot;ru&quot;&gt;&lt;small&gt;Этот участник может вносить вклад в данный проект на '''[[:Category:User ru|русском]]''' языке '''[[:Category:User ru-1|начального]]''' уровня.&lt;/small&gt;
[[Category:User ru|{{PAGENAME}}]][[Category:User ru-1|{{PAGENAME}}]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>s3e77dd7r0bqoch1b5gm06pqlwni5gu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Gender switch</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2336</id>
    <revision>
      <id>2767</id>
      <timestamp>2017-01-15T10:41:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{switch|{{{1}}}  |case: f={{{2}}}  |case: fem={{{2}}}  |case: female={{{2}}}  |case: feminine={{{2}}}  |case: ж={{{2}}}  |case: жен={{{2}}}  |cas...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2767</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="344" sha1="3ojmst6bk3cfup4d7hilugqidur6rix" xml:space="preserve">{{switch|{{{1}}}
 |case: f={{{2}}}
 |case: fem={{{2}}}
 |case: female={{{2}}}
 |case: feminine={{{2}}}
 |case: ж={{{2}}}
 |case: жен={{{2}}}
 |case: женский={{{2}}}
 |case: m={{{3}}}
 |case: male={{{3}}}
 |case: masculine={{{3}}}
 |case: м={{{3}}}
 |case: муж={{{3}}}
 |case: мужской={{{3}}}
 |default={{{3}}}}}&lt;noinclude&gt;</text>
      <sha1>3ojmst6bk3cfup4d7hilugqidur6rix</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Switch</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2337</id>
    <revision>
      <id>2768</id>
      <timestamp>2017-01-15T10:44:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{{case: {{{1|}}}|{{{default|}}}}}}&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2768</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="nml26kqy8ywo204al2hkl623z0wtc9h" xml:space="preserve">{{{case: {{{1|}}}|{{{default|}}}}}}</text>
      <sha1>nml26kqy8ywo204al2hkl623z0wtc9h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User en-0</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2338</id>
    <revision>
      <id>2770</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:25:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{User lang | lang = en | name = Английский язык | size = | level = 0 | info = This person &lt;b style=&quot;color:#FF0000;&quot;&gt;:Category:User en...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2770</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="321" sha1="aglq1ywo1k247zqh2nhquisyrokoeqz" xml:space="preserve">{{User lang
| lang = en
| name = Английский язык
| size =
| level = 0
| info = This person &lt;b style=&quot;color:#FF0000;&quot;&gt;[[:Category:User en-0|does not understand]] [[:Category:User en|English]]&lt;/b&gt; (or understands it with considerable difficulties)
}}
[[Category:User en|{{{PAGENAME}}}]]
[[Category:User en-0]]</text>
      <sha1>aglq1ywo1k247zqh2nhquisyrokoeqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User en</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2339</id>
    <revision>
      <id>2772</id>
      <parentid>2771</parentid>
      <timestamp>2017-01-17T13:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <origin>2772</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="653" sha1="2lnxeb2mxnpwqtkmiud7532engovvgj" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #6ef7a7 1px;margin:1px;&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#c5fcdc;&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#6ef7a7;text-align:center;font-size:14pt;&quot; | '''[[Забони англисӣ|en]]'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em;&quot; | This user is a '''[[:Category:User en-N|native]]''' speaker of '''[[:Category:User en|English]]'''.
|}
&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;[[Category:User en|{{PAGENAME}}]][[Category:User en-N|{{PAGENAME}}]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;br style=&quot;clear:both&quot; /&gt;
[[Category:User en]]
[[Category:User en-N]]
[[Category:Language user templates|En, User]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2lnxeb2mxnpwqtkmiud7532engovvgj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-N</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2340</id>
    <revision>
      <id>2773</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:29:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2773</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-0</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2341</id>
    <revision>
      <id>2774</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:30:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2774</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-0</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2342</id>
    <revision>
      <id>2775</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:31:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-1</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2343</id>
    <revision>
      <id>2776</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:32:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2776</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-2</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2344</id>
    <revision>
      <id>2777</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:32:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-3</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2345</id>
    <revision>
      <id>2778</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:32:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2778</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-5</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2346</id>
    <revision>
      <id>2781</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:34:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Қуттии Корбар/Firefox</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2347</id>
    <revision>
      <id>2782</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:36:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Userbox/Browser |Image  = [[Акс:Mozilla Firefox logo.png|45px|none|Firefox]] |BrowserName     = Mozilla Firefox |BrowserVersion  = {{{1|}}} |Brow...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="461" sha1="ookx7itx07gyetgm4o8h5nhwpa3s7qa" xml:space="preserve">{{Userbox/Browser
|Image  = [[Акс:Mozilla Firefox logo.png|45px|none|Firefox]]
|BrowserName     = Mozilla Firefox
|BrowserVersion  = {{{1|}}}
|BrowserPlatform = {{{2|}}}
|color  = #ffef8f
|border = orange
}}&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Википедиа:Корбарон — истифодабарандагони мурургари Firefox]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Мурургарон|Firefox]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ookx7itx07gyetgm4o8h5nhwpa3s7qa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Browser</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2348</id>
    <revision>
      <id>2783</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Userbox   |id= {{#ifeq:{{{nologo|}}}||{{{Image}}}|{{{BrowserName}}}}}   |id-c = {{{color2|white}}}   |info = &lt;div style=&quot;text-align:center&quot;&gt;{{Кор...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="629" sha1="htvxwwq5q7erprp01d4pr8rmwagkpul" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id= {{#ifeq:{{{nologo|}}}||{{{Image}}}|{{{BrowserName}}}}}
  |id-c = {{{color2|white}}}
  |info = &lt;div style=&quot;text-align:center&quot;&gt;{{Корбари мазкур|{{{1|}}}}} '''[[{{#if: {{{BrowserPage|}}}|{{{BrowserPage}}}|{{{BrowserName}}}}}|{{{BrowserName}}}{{#if: {{{BrowserVersion|}}} | &amp;nbsp;{{{BrowserVersion}}}}}{{#if: {{{BrowserPlatform|}}} | &amp;nbsp;{{{BrowserPlatform}}}}}]]'''&lt;br /&gt; истифода мебарад&lt;/div&gt;
  |info-c = {{{color|#ffefef}}}
  |info-s = 8
  |border-c = {{{border|#F1B7A8}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}

[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Мурургарон|*]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>htvxwwq5q7erprp01d4pr8rmwagkpul</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Корбари мазкур</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2349</id>
    <revision>
      <id>2784</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:37:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Корбари мазкур&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27" sha1="kms5bgn0c3si9bgg8gmgncbseh0qlq9" xml:space="preserve">Корбари мазкур</text>
      <sha1>kms5bgn0c3si9bgg8gmgncbseh0qlq9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Корбар аз Тоҷикистон</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2350</id>
    <revision>
      <id>3157</id>
      <parentid>3155</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T13:06:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3157</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="548" sha1="aagl533y3p9p6ypmc3flvd001kjhm2l" xml:space="preserve">{{Userbox
|id = [[Акс:Emblem of Tajikistan.svg|45px|none|Нишони Тоҷикистон]]
|id-c = #dde
|id-fc = 
|id-s =
|info = &lt;center&gt;Ин корбар &lt;br /&gt;аз '''[[w:Тоҷикистон|Тоҷикистон]]''' аст&lt;/center&gt;
|info-c = #fdfffa
|border-c = silver
}}
&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:2}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Тоҷикистон]]|}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Аз рӯи давлатҳо|Тоҷикистон]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aagl533y3p9p6ypmc3flvd001kjhm2l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Корбари мазкур аз Русия</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2351</id>
    <revision>
      <id>2825</id>
      <parentid>2787</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T08:16:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2825</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="465" sha1="gthtndj3nqiqppbnpfbn3zfmkb6q1rm" xml:space="preserve">{{Userbox
|id = [[Акс:Flag_of_Russia.svg|60px|none|Парчами Русия]]
|id-c = #dde
|id-fc = 
|id-s =
|info = &lt;center&gt;Ин корбар  &lt;br /&gt;аз '''[[Русия]]'''&lt;br /&gt;мебошад&lt;/center&gt;
|info-c = #d90aff
|border-c = silver
}}
&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:2}}|[[Гурӯҳ:Wikibooks:Корбарон аз Русия]]|}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Мурургарон|*]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gthtndj3nqiqppbnpfbn3zfmkb6q1rm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User tg-N</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2353</id>
    <revision>
      <id>2790</id>
      <parentid>2789</parentid>
      <timestamp>2017-01-17T13:52:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <origin>2790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="738" sha1="llp50ah0gu7o7ibjp3jekb8i2w82kre" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:left;border:solid #6ef7a7 1px;margin:1px;&quot;&gt;
{| cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;width:238px;background:#c5fcdc;&quot;
| style=&quot;width:45px;height:45px;background:#6ef7a7;text-align:center;font-size:14pt;&quot; | '''[[забони тоҷикӣ|tg-N]]'''
| style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em;&quot; |Барои корбари мазкур''' [[:Гурӯҳ:User tg-N|забони тоҷикӣ]] ''' - ''' [[:Гурӯҳ:User tg|забони модариаш]]''' мебошад.
|}&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:User tg|{{PAGENAME}}]][[Гурӯҳ:User tg-N|{{PAGENAME}}]]
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; &lt;br style=&quot;clear:both&quot; /&gt;
[[Гурӯҳ:User tg]]
[[Гурӯҳ:User tg-N]]
[[Гурӯҳ:Language user templates|Tg, User]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>llp50ah0gu7o7ibjp3jekb8i2w82kre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-N</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2354</id>
    <revision>
      <id>2791</id>
      <timestamp>2017-01-17T13:54:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h" xml:space="preserve">[[Category:User tg]]</text>
      <sha1>5tu7gosfioll8y6rfcopq94fjz40v4h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-2</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2355</id>
    <revision>
      <id>2793</id>
      <parentid>2792</parentid>
      <timestamp>2017-01-17T13:59:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <origin>2793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="cdfi9e94u2vbzifiyjzw3i7f1x173e4" xml:space="preserve">[[category:User ru]]</text>
      <sha1>cdfi9e94u2vbzifiyjzw3i7f1x173e4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-3</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2356</id>
    <revision>
      <id>2794</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:00:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2794</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60" xml:space="preserve">[[Category:User ru]]</text>
      <sha1>14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-4</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2357</id>
    <revision>
      <id>2795</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:01:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2795</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60" xml:space="preserve">[[Category:User ru]]</text>
      <sha1>14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-5</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2358</id>
    <revision>
      <id>2796</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:01:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2796</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60" xml:space="preserve">[[Category:User ru]]</text>
      <sha1>14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-0</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2359</id>
    <revision>
      <id>2797</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:02:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2797</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60" xml:space="preserve">[[Category:User ru]]</text>
      <sha1>14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru-1</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2360</id>
    <revision>
      <id>2798</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:02:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2798</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60" xml:space="preserve">[[Category:User ru]]</text>
      <sha1>14tdnwe4ldru53s2e7jpx833jefvs60</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-1</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2361</id>
    <revision>
      <id>2799</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:03:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2799</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-2</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2362</id>
    <revision>
      <id>2800</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:04:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2800</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-3</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2363</id>
    <revision>
      <id>2801</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:05:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2801</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-4</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2364</id>
    <revision>
      <id>2802</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:05:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2802</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User en-5</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2365</id>
    <revision>
      <id>2803</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:06:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User en]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2803</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje" xml:space="preserve">[[Category:User en]]</text>
      <sha1>tl626ws1xhu9vm5immmfneoh93aevje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-0</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2366</id>
    <revision>
      <id>2804</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:06:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2804</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-1</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2367</id>
    <revision>
      <id>2805</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:07:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2805</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2368</id>
    <revision>
      <id>2806</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:07:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2806</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-2</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2369</id>
    <revision>
      <id>2807</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:08:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2807</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-3</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2370</id>
    <revision>
      <id>2808</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:08:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2808</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-4</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2371</id>
    <revision>
      <id>2809</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:08:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2809</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User eo-5</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2372</id>
    <revision>
      <id>2810</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:09:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User eo]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2810</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15" xml:space="preserve">[[Category:User eo]]</text>
      <sha1>2dhzp15uecuzpmst0f9hlko1ai20q15</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-5</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2373</id>
    <revision>
      <id>2811</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:09:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2811</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-4</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2374</id>
    <revision>
      <id>2812</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:10:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2812</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-3</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2375</id>
    <revision>
      <id>2813</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:10:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2813</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-2</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2376</id>
    <revision>
      <id>2814</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:11:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2814</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-1</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2377</id>
    <revision>
      <id>2815</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:12:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2815</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ky-0</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2378</id>
    <revision>
      <id>2816</id>
      <timestamp>2017-01-17T14:12:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User ky]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2816</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe" xml:space="preserve">[[Category:User ky]]</text>
      <sha1>7etoh5n7hhmh2jyro8jf8ypbu79z7oe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User fr-3</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2379</id>
    <revision>
      <id>2817</id>
      <timestamp>2017-01-17T16:15:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Исми хос</username>
        <id>1160</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{userbox-level | level    = 3 | id       = [[French language|fr]] | info     = Cet utilisateur peut contribuer avec un niveau ''':Category:User fr-...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2817</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="345" sha1="dovl8s5lisdaace8d8pzzjkz7rv1yzf" xml:space="preserve">{{userbox-level
| level    = 3
| id       = [[French language|fr]]
| info     = Cet utilisateur peut contribuer avec un niveau '''[[:Category:User fr-3|avancé]]''' de '''[[:Category:User fr|français]]'''.
| usercategory = User fr-3
| nocat = {{{nocat|}}}
}}&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}
&lt;/noinclude&gt;
[[Category:User fr]]
[[Category:User fr-3]]</text>
      <sha1>dovl8s5lisdaace8d8pzzjkz7rv1yzf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Welcome</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2382</id>
    <redirect title="Шаблон:Хуш омадед" />
    <revision>
      <id>2820</id>
      <timestamp>2017-01-24T08:03:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Шаблон:Хуш омадед]]</comment>
      <origin>2820</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" sha1="k9ov4qwdrlbcnu9mmkvg1rdyaha9v1y" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Хуш омадед]]</text>
      <sha1>k9ov4qwdrlbcnu9mmkvg1rdyaha9v1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Афсонаҳои халқи тоҷик/Сарсухан</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2387</id>
    <revision>
      <id>2832</id>
      <timestamp>2017-01-24T13:14:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>илова</comment>
      <origin>2832</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1390" sha1="oqxkwnr5tsqmbhwghn3pcd00tsmjrxk" xml:space="preserve">'''Афсона, қисса, шӯг'''

Жанри ҳамосавии фолклори тоҷик. Як навъ ҳикояҳои насри шифоҳӣ, ки мазмунҳои рамзию тамсилӣ, сеҳромезӣ ва саргузаштию маишӣ доранд ва бунёди сужети онҳоро ҳодисаҳои бофтаю хаёлӣ ва тасвирҳои фантастикию ғайриоддӣ ташкил медиҳанд. Афсона навъҳои тамсилӣ, сеҳромез, ҳаҷвӣ, маишӣ, ишқӣ-романтикӣ ва саргузаштӣ дорад.
== Адабиёт == 
1. Амонов Р. Очерки эҷодиёти даҳанакии Кўлоб. — Душанбе, 1963; 
2. Раҳмонӣ Р. Афсона ва жанрҳои дигари насри шифоҳӣ. — Душанбе, 1999; 
3. Раҳимов Д. Фолклори тоҷик. — Душанбе, 2009. &lt;ref&gt;Феҳристи миллии фаҳанги ғайримоддӣ /Natioal list of  intangible cultural hertage/ Пажӯшиҳгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилооти Вазорати фарҳанги ҶТ.  —  Душанбе: «Аржанг» 2016, – С. 6&lt;/ref&gt;

Дар инҷо намунаҳо аз афсонаҳои халқи тоҷик нашр шудаанд.
== Манбаъ ==
&lt;references/&gt;</text>
      <sha1>oqxkwnr5tsqmbhwghn3pcd00tsmjrxk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Физика синфи 11</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2388</id>
    <revision>
      <id>2845</id>
      <parentid>2839</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T14:33:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мундариҷа */</comment>
      <origin>2845</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1158" sha1="0yygykd0jtcwf0t4b4i8h85ghjlk1fx" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}

:Ин Викикитоб мавзӯъҳои физикаи синфи 11-ро дар бар мегирад.

== Хуш омадед ==
Хуш омадед ба Викикитоби Физикаи синфи 11!

Ин китоб, китобе мебошад, ки шумо ҷустуҷӯ доред? Барои маълумоти бештар гирифтан ба [[/Андарз/]] нигаред.

== Мундариҷа ==
* [[Физика синфи 11/Андарз|Андарз]]
* [[/(Идомаи) электродинамка/]]
* [[Физика синфи 11/Боби 1|Боби 1]]
* [[Физика синфи 11/Боби 2|Боби 2]]
* [[Физика синфи 11/Боби 3|Боби 3]]
* [[Физика синфи 11/Боби 4|Боби 4]]
* [[Физика синфи 11/Боби 5|Боби 5]]
* [[Физика синфи 11/Боби 6|Боби 6]]
* [[Физика синфи 11/Боби 7|Боби 7]]
* [[Физика синфи 11/Боби 8|Боби 8]]
* [[Физика синфи 11/Боби 9|Боби 9]]
* [[Физика синфи 11/Боби 10|Боби 10]]
* [[Физика синфи 11/Боби 11|Боби 11]]</text>
      <sha1>0yygykd0jtcwf0t4b4i8h85ghjlk1fx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Физика синфи 11/Андарз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2389</id>
    <revision>
      <id>2844</id>
      <parentid>2843</parentid>
      <timestamp>2017-01-24T14:27:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2844</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="984" sha1="jx2rbbxpmaugy69b2835atnihv3lfym" xml:space="preserve">Дар китобҳои дарсии физикаи синфҳои IX ва X сухан асосан аз хусуси физикаи классикӣ андар миён буд. Ба масъалаҳои замонавии физика бошад, мо танҳо дар мавридҳое сарукор гирифта будем, ки сухан дар бораи корбурдҳои техникии ин соҳаи илм (корбасти асбобҳои нимноқилӣ, истифодаи абарноқилият ва ғайра.) рафта бошад.

== Китоб ==
ББК 22.3Я72+74.265.1
М-11
'''Г. Я. Мякишев, Б. Б. Буховсев.'''
'''Физика''' (китоби дарсӣ барои хонандагони синфи 11-ум мактабҳои таҳсилоти умумӣ). - Душанбе «ЭР-граф», 2015. - 368 саҳ.
ISBN 978-99975-46-42-5

== Адабиёт ==

== Манбаъ ==
* Китоби дарсии синфи 11.</text>
      <sha1>jx2rbbxpmaugy69b2835atnihv3lfym</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насими Кӯҳсор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2391</id>
    <revision>
      <id>3298</id>
      <parentid>2862</parentid>
      <timestamp>2019-01-07T02:46:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Тӯйчибой Мадаминов</username>
        <id>1349</id>
      </contributor>
      <comment>/* Мундариҷа */</comment>
      <origin>3298</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2155" sha1="tap8una7swtm0oatdy3yu8rklnjg3x1" xml:space="preserve">{{БЗТМ}}

Ин китоб аз шеърҳо иборат аст.

== Хуш омадед ==
Хуш омадед ба Викикитоби Насими Кӯҳсор.

== Мундариҷа ==
* [[/Дар ҳошияи Насими Кӯҳсор/]]
* [[/Ба ман гӯ/]] - 1
* [[/Меояд/]] - 2
* [[/Амри виҷдони манӣ/]] - 3
* [[/Сабақ/]] - 4
* [[/Мулломир/]] - 5
* [[/Қисмати фардои ман/]] - 6
* [[/Сухан гавҳар/]] - 7
* [[/Хуҷандам/]] - 8
* [[/Илҳом аз Лоиқ/]] - 9 - 10
* [[/Шеърпораҳо/]] - 11
* [[/Бо дуои модару панди падар/]] - 12
* [[/Илҳом аз Воҷид/]] - 13
* [[/Аз бӯи Мулломир/]] - 14
* [[/Ба шогирдон/]] - 15
* [[/Сано бодо/]] - 16
* [[/Зиндаем/]] - 17
* [[/Дармон шав охир/]] - 18
* [[/Ту аввал ёб худро пас Худоро/]] - 19
* [[/Ширу шакар/]] - 20
* [[/Ҳамнавои қалб/]] - 21
* [[/Шоистаӣ қалби маро/]] - 22
* [[/Ғазал/]] - 23
* [[/Ояд ҳаме/]] - 24
* [[/Дар ду байт/]] - 25
* [[/Назира ба ғазали Лоиқ/]] - 26 - 27
* [[/Ба вақти марг дармонӣ/]] - 28
* [[/Дили моро мусаххар кун/]] - 29
* [[/Аз канорат ёфтам/]] - 30
* [[/Чӣ мегӯӣ?/]] - 31
* [[/Намеарзад/]] - 32
* [[/Дуоят мустаҷоб аст/]] - 33
* [[/Рӯдакӣ/]] - 34
* [[/Аз ту бувад илҳоми ман/]] - 35
* [[/Чордард/]] - 36
* [[/Навҳаи модар/]] - 37
* [[/Устоди сӯхангӯям/]] - 38
* [[/Канӣ/]] - 39
* [[/Фарзона шавам ё на?/]] - 40
* [[/Ёди дӯст/]] - 41
* [[/Зинда бод/]] - 42
* [[/Розҳову розҳо/]] - 43
* [[/Исмоили Сомонӣ/]] - 44
* [[/Ба ёди неки Солеҳамоҳ/]] - 45
* [[/Мактабам/]] - 46
* [[/Баҳри тоҷик болу пари ту/]] - 47
* [[/Мехонӣ маро/]] - 48
* [[/Тоҷикӣ/]] - 49
* [[/Ба устод/]] - 50
* [[/Ворисони Маъданем/]] - 51
* [[/Гул/]] - 52</text>
      <sha1>tap8una7swtm0oatdy3yu8rklnjg3x1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насими Кӯҳсор/Шеърпораҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2392</id>
    <revision>
      <id>2855</id>
      <timestamp>2017-01-25T07:30:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;center&gt;'''Шеърпораҳо'''  Ҷигар тоза кунад аъзои моро,  Барои ин ғадуди ҷумла аъзост.  Ага...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2855</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="492" sha1="0ljdh77w4ugomzeafdowux7l070rf5v" xml:space="preserve">&lt;center&gt;'''Шеърпораҳо'''

Ҷигар тоза кунад аъзои моро,

Барои ин ғадуди ҷумла аъзост.

Агар меъда бувад ҳазми хӯрокат,

Асоси ҷумла аъзо ин дили мост.


Гар биёмад меҳмоне бар дарат,

Ту гиромӣ дор онро, эй азиз.

Ту мазан занҷир дари кошонаат,

То таомат бар даҳон гардад лазиз.&lt;/center&gt;</text>
      <sha1>0ljdh77w4ugomzeafdowux7l070rf5v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насими Кӯҳсор/Дар ҳошияи Насими Кӯҳсор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2393</id>
    <revision>
      <id>3300</id>
      <parentid>3299</parentid>
      <timestamp>2019-01-07T02:49:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Тӯйчибой Мадаминов</username>
        <id>1349</id>
      </contributor>
      <comment>/* Китоб */</comment>
      <origin>3300</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2473" sha1="l2uc5k23a081m6tkzy74bevyb697lwy" xml:space="preserve">&lt;center&gt;''Дар ҳошияи Насими Кӯҳсор''&lt;/center&gt;

Ҳамзалӣ Яминов зодаи деҳаи кӯҳдомани [https://tg.m.wikipedia.org/wiki/Мулломир Мулломир] мебошад ва дар остонаи чилсолагии умраш қарор дорад. Ӯ сарвари мактаби деҳа ва ихтисосаш фанни биология-химия мебошад. Вале ин ҷавони ташнаи илму адаб ва фарҳанги ниёгон аз тақозои касби худ берун рафта, солиёни дароз боз ба шогирдон аз фанни «Алифбои ниёгон» дарс мегӯяд. Ӯ аз ваҳдату истиқлоли кишвар, зебогии диёр, манзараҳои нотакрори табиат ва дигар мавзуоти муҳими рӯз ба ваҷд омада, гоҳ-гоҳ шеърҳо эҷод менамояд.
Шеърҳои ӯ соддаю равон буда ба дили хонанда таассуроти нек боқӣ мегузорад. Нахустмаҷмӯаи ӯ «Насими кӯҳсор» далели ин гуфтаҳоянд. Шеърҳои гуногунмавзӯи ин китобча чун насими шӯх ба ҷисму ҷони ташнагони шеър ҳаловат мебахшад.
«Насими кӯҳсор» нахустқадамҳои Ҳамзалӣ дар дунёи шеър аст. Ва ин қадамҳо, албатта аз каловишу нуқсҳо орӣ нестанд. Умедворем, ки дар эҷоди шеърҳои нави худ Ҳ. Яминов ба олами шеър чуқур вуруд гашта, ба дилбастагони адабиёт сурудҳои хубу сара мегӯяд. Зеро шеър дунёи ҷавонии ӯро рангин сохта, бе он зиндагиро тасаввур карда наметавонад.


Ф. Турсунматов, Аълочии матбуоти [[Тоҷикистон]].

== Китоб ==
Муаллиф: '''Ҳамзалӣ Яминов'''

Муҳаррирон: '''Ёқуб Охон''' ва '''Рустами Ато'''

Мусаҳҳеҳ ва тарҳрез: '''Ф. Мамадҷонова.'''

'''Матбааи ноҳияи Ашт супориши N° 2851. Адади нашр 150 нусха'''

Шайдон, 2008.

== Манбаъ ==
* Насими Кӯҳсор.</text>
      <sha1>l2uc5k23a081m6tkzy74bevyb697lwy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насими Кӯҳсор/Ба устод</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2394</id>
    <revision>
      <id>3337</id>
      <parentid>2861</parentid>
      <timestamp>2019-05-24T15:47:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Тӯйчибой Мадаминов</username>
        <id>1349</id>
      </contributor>
      <origin>3337</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="692" sha1="lg0sb4k221xnm7iy32vuxj6170dy1di" xml:space="preserve">&lt;center&gt;'''Ба устод'''

Гуле бошад, вале бехор бошад,

Харидораш дари бозор бошад.

Аё устоди ҷон, дар ҳама айём,

Ба ту шогирди хуб бисёр бошад.


Зи пиндору зи гуфтори пур аз меҳр,

Ҳалимӣ, хоксорӣ, дӯстдорӣ.

Агар монеае андар ҳаётам,

Намуда хизмате ҳам дастиёрӣ.


Аё устод, саноят мекунам ман,

Ба ҳар лаҳза дуоят мекунам ман.

Сари таъзим фурӯ оварда ҳар дам,

Ба шеъри худ ризоят мекунам ман.</text>
      <sha1>lg0sb4k221xnm7iy32vuxj6170dy1di</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Шуморандаи шаблонҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2397</id>
    <revision>
      <id>3479</id>
      <parentid>2998</parentid>
      <timestamp>2022-03-26T14:17:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Minorax</username>
        <id>1477</id>
      </contributor>
      <comment>fix lint</comment>
      <origin>3479</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="669" sha1="7wxq3fixdpoplax2ah18uqdlr01cexu" xml:space="preserve">{{userbox
 |id       = &lt;span style=&quot;color:FFFFFF;&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;
 |id-c     = #00BF00
 |info     =  Ин корбар аллакай дар [[Wikibooks:Маълумот оиди лоиҳа|Викикитобҳои Тоҷикӣ]] ''' &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[https://tools.wmflabs.org/xtools/pages/?user={{urlencode:{{BASEPAGENAME}}}}&amp;project=tg.wikibooks.org&amp;namespace=10&amp;redirects=noredirects {{{1}}} {{plural:{{{1}}}|шаблон}}] сохтааст'''.{{#ifexpr: {{{1|0}}} &gt; 250|&amp;nbsp;Виҷдонан!}}
 |info-c   = #AFFFBF
 |border-c = #00008B
}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Шуморандаҳо|Шаблонҳо]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7wxq3fixdpoplax2ah18uqdlr01cexu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ошхона (китоб)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2398</id>
    <revision>
      <id>2871</id>
      <parentid>2870</parentid>
      <timestamp>2017-02-01T14:18:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2871</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8302" sha1="14dynwnnn65ev1zqrx4j77cf2o78032" xml:space="preserve">__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
&lt;center&gt;&lt;div style=&quot;color: #000000; font-weight: normal; font-size:300%; line-height: 1em; margin: 0; padding-top: 0.5em; padding-bottom: 0.25em;&quot;&gt; Китоби ошхона &lt;/div&gt;&lt;/center&gt;
{| width=&quot;100%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;4&quot; |-
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;45%&quot;  style=&quot;border: 1px solid #DEB887; background-color:Bisque&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DEB887; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les cuisines | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les cuisines |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Введение&lt;/h2&gt;
[[Файл:Bakery-products.jpg|180px|right]]
Эта книга об искусстве приготовления вкусной и полезной еды. Здесь каждый может дать рецепт блюда или поучение о варке, жарке, выпечке и всяком таком.
Каждому блюду — своя страница. Тут есть [[образец рецепта]]; он довольно прост и наглядно поясняет, как создавать и править страницу рецепта. В исходном тексте страницы обязательно следует указать хотя бы одну '''категорию''': к какому роду блюд относится данное? При этом нужно указывать ''только самую частную'' категорию: например, если это [[Салат Ереванский]], то лучше описать его как ''салат'' — поместить в [[:Категория:Салаты|категорию «Салаты»]], а не во [[:Категория:Вторые блюда|«Вторые блюда»]]. А сами «Салаты» уже помещены во «Вторые блюда», рядом с [[:Категория:Рагу|«Рагу»]]. И ещё обязательно '''все''' рецепты помещать в [[:Категория:Рецепты|категорию «Рецепты»]]. &lt;br /&gt;

Ах, да, как присваивать страницам категории? Если Вы вообще не знаете, как создавать страницы в [[Викиучебник]]е, обязательно ознакомьтесь со страницами [[Викиучебник:Справка]], [[Викиучебник:Как готовить]] и [[Викиучебник:Категоризация]].
&lt;br /&gt;


'''''[[Кулинарная книга/Руководство|Читать всё Руководство по Кулинарной книге]]'''''
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Кулинарная книга/Руководство|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;
| valign=&quot;top&quot; width=&quot;55%&quot; style=&quot;border: 1px solid #BC8F8F; background-color:MistyRose&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #BC8F8F; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les cuisines | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les cuisines |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Тема месяца&lt;/h2&gt;
{{/Тема}}
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Кулинарная книга/Тема|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;

|}
{| width=&quot;99%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;4&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot; 
|&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les cuisines | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les cuisines |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Избранный рецепт&lt;/h2&gt;
{{/Рецепт месяца}}
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Кулинарная книга/Рецепт месяца|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;
|}
{| width=&quot;100%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;4&quot; 
|- 
| rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; height=&quot;100%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les aliments | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les aliments |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Ингредиенты&lt;/h2&gt;
{{Шаблон:Ингредиенты}}
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Шаблон:Ингредиенты|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;

| valign=&quot;top&quot; width=&quot;34%&quot; height=&quot;70%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Savoir culinaire | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Savoir culinaire |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Рецепты по категориям&lt;/h2&gt;
{{Шаблон:Рецепты по категориям}}

&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Шаблон:Рецепты по категориям|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;

| valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; height=&quot;70%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les cuisines | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les cuisines |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt;Национальные кухни&lt;/h2&gt;

{{Шаблон:Национальные кухни}}
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Шаблон:Национальные кухни|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;


|}

{| width=&quot;100%&quot; align=&quot;center&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; cellspacing=&quot;4&quot; 
|-
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;67%&quot; height=&quot;30%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Les boissons | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Les boissons |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt; Нӯшокиҳо &lt;/h2&gt;
{{Шаблон:Нӯшокиҳо}} 
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Шаблон:Нӯшокиҳо|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;

|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;top&quot; width=&quot;33%&quot; height=&quot;30%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq: Nouvelles recettes | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: Nouvelles recettes |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt; Саҳифаҳои нав &lt;/h2&gt;
{{Шаблон:Саҳифаҳои нав}}
&lt;div align=&quot;right&quot; style=&quot;font-size:xx-small;&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Шаблон:Саҳифаҳои нав|action=edit}} Править]&lt;/div&gt;
|-
|valign=&quot;top&quot; width=&quot;67%&quot; height=&quot;70%&quot; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; background-color:WhiteSmoke&quot;|
&lt;h2 style=&quot;letter-spacing:0.1em; style=&quot;border: 1px solid #DCDCDC; text-align:center; font-weight:bold; margin:0px 0px 4px 0px; padding:5px 5px  {{#ifeq:  | 180% | 3px | 5px }} 5px; font-size: |180%; font-variant:small-caps;color: #000000;&quot;&gt; Кулинария в других вики-проектах &lt;/h2&gt;
{| style=background:WhiteSmoke;  width=99%; valign=top;  cellpadding=2; 
|-  valign=&quot;top&quot;  
| [[Акс:Wikipedia-logo.png|35px]]
| [[w:Портал:Кулинария|'''Википедиа''']]&lt;br /&gt;''Портал:Ошхона''
| [[Акс:Wikipedia-logo.png|35px]]
| [[w:Проект:Кулинария|'''Википедиа''']]&lt;br /&gt;''Лоиҳа:Ошхона''
| [[Акс:Commons-logo.svg|35px]]
| [[commons:Category:Cooking|'''Виианбор''']]&lt;br /&gt;''Хранилище медиафайлов''
|}
|}

[[Гурӯҳ:Хоҷагӣ]]
{{BookCat}}</text>
      <sha1>14dynwnnn65ev1zqrx4j77cf2o78032</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Нӯшокиҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2399</id>
    <revision>
      <id>2869</id>
      <timestamp>2017-02-01T14:12:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {|  style=background:WhiteSmoke;  width=99%; valign=top;  cellpadding=2;  | * [[Қаҳва]] * [[Чой]] * Молочн...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2869</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="408" sha1="iqsylosfjm4hzsgs3lg7jd5feovhljp" xml:space="preserve">__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
{|  style=background:WhiteSmoke;  width=99%; valign=top;  cellpadding=2; 
|
* [[Қаҳва]]
* [[Чой]]
* [[Молочные напитки]]
|
* [[Сиропы]]
* [[Лимонад]]
* [[Квас]]
|
* [[Коктейли]]
* [[Ликеры]]
* [[Спиртные напитки]]
|}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Китоби ошхона|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iqsylosfjm4hzsgs3lg7jd5feovhljp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаҳои нав</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2400</id>
    <revision>
      <id>2872</id>
      <timestamp>2017-02-01T14:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;* [[Рецепт:Салат с грибами и морковью|Салат с грибами и морковью]] * [[Чай]] * [[Рис]] * Р...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2872</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="565" sha1="0x3hv1cvmhurxrxe0wgljwekovweaur" xml:space="preserve">* [[Рецепт:Салат с грибами и морковью|Салат с грибами и морковью]]
* [[Чай]]
* [[Рис]]
* [[Рецепт:Украинский борщ|Украинский борщ]]
* [[Рецепт:Томатный суп|Томатный суп]]
* [[Пельмени]]
* [[Форикол]]
* [[Рецепт:Мамалыга|Мамалыга]]
* [[Рецепт:Гречка с колбасой|Гречка с колбасой]]&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Китоби ошхона|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0x3hv1cvmhurxrxe0wgljwekovweaur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Табассум</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2405</id>
    <revision>
      <id>3094</id>
      <parentid>2989</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T12:58:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3094</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" sha1="dlronvffidwimmqxjqqe2vntkhokbr3" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;[[Акс:Crystal Clear app amor.png|20px|alt=:)|link=Зиндагиамонро чӣ хел хуштар кунем?]]&lt;noinclude&gt;
{{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}}
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос|-]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dlronvffidwimmqxjqqe2vntkhokbr3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2406</id>
    <revision>
      <id>3092</id>
      <parentid>3091</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T12:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳои эҳсос]] to [[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос]]</comment>
      <origin>3092</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="ip4m7lhukxytlhbe0rpmd6p1nbs1f68" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо]]</text>
      <sha1>ip4m7lhukxytlhbe0rpmd6p1nbs1f68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2407</id>
    <revision>
      <id>3144</id>
      <parentid>3089</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T01:31:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3144</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="0tqz57ao3rv643x7zpenjxi4h8oixm8" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо]]</text>
      <sha1>0tqz57ao3rv643x7zpenjxi4h8oixm8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2408</id>
    <revision>
      <id>3142</id>
      <parentid>2882</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T01:31:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Викикитоб]] to [[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]</comment>
      <origin>3142</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Тамом]]</text>
      <sha1>3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Тамом</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2409</id>
    <revision>
      <id>2883</id>
      <timestamp>2017-02-01T19:51:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Хирад</username>
        <id>1169</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Тамоми оканаи [[Викикитоб]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2883</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="rdeo1gjyqnuwxjorpcd8f8qnkrrty0l" xml:space="preserve">Тамоми оканаи [[Викикитоб]]</text>
      <sha1>rdeo1gjyqnuwxjorpcd8f8qnkrrty0l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2410</id>
    <revision>
      <id>2884</id>
      <timestamp>2017-02-01T19:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Хирад</username>
        <id>1169</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Тамом]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2884</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Тамом]]</text>
      <sha1>3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Мудирон</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2413</id>
    <revision>
      <id>2892</id>
      <parentid>2891</parentid>
      <timestamp>2017-02-03T06:50:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2892</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9375" sha1="h6k1dn8pk1gqyqo5mtdmak70fsst8j4" xml:space="preserve">__NOTOC__{{Shortcut|ВК:МН}}
'''Мудир''' дар [[Викикитобҳо]] — корбарест, ки соҳиби ҳуқуқи таъмин кардани лоиҳа аз ҷиҳати олотҳои фанноварӣ ва ин:
* [[Викикитобҳо:Басташавӣ|бастакунии]] корбарони номнавис ва гумном, ки [[ВК:ҚР|дастурҳои Викикитобҳоро]] вайрон мекунанд;
* дигаргун кардани сатҳи [[ВК:МС|ҳифзи саҳифа]] аз ворид ба онҳо тағйирот ва вироиши саҳифаҳо то сатҳи ҳифзи «танҳо мудирон»;
* [[ВК:БСҲ|барқарори саҳифаҳои ҳазфшуда]] ва дидани матни саҳифаҳои ҳазфшуда;
* гузориши нишондоди [[ВК:Устуворӣ|устувории саҳифаҳо]] ва гирифтани онҳо;
* доду-гирифти парчамҳои «[[ВК:Баррасӣ#Парчами автобаррас|автобаррас]]», «[[ВК:Боркунанда|боркунанда]]», «[[ВК:Баррасӣ#Парчами баррас|баррас]]», «[[ВК:НФ|номивазкуни файлҳо]]», «[[ВК:ХБ|хулосабарор]]», «[[ВК:Вогардон|вогардон]]» ва «[[ВК:Истиснои қатъи дастрасии нишонаи IP|истиснои қатъи дастрасии нишонаи IP]]» ба корбарон;
* таҳрир кардани саҳифаҳои ҳифзшуда ва саҳифаҳои махсуси (вижа) фанноварӣ, ки ба [[ВП:Фазои номҳо|фазои номҳо]] MediaWiki  тааллуқ доранд;
* таҳрири [[Вижа:AbuseFilter|филтри вироиш]];
* ислоҳ кардани амалиёти иштибоҳшудаи дигар мудирон;
* пок кардани саҳифаҳо, ([[ВК:МҲТ|тез]] ё дар натиҷаи [[Викикитобҳо:Мақолаҳои номзади ҳазф|баҳс]]);
* [[ВК:НФ|номивазкунии файлҳо]];
* вогардонии тези вироишҳо (асосан, ки ба [[ВК:ВАНД|харобкорӣ]] тааллуқ доранд).

Мудирон дар роҳбарии лоиҳа ягон бартарӣ надоранд ва истифода бурдан аз имконияти қудрати худ барои паҳн кардани нутқи хеш, ҳуқуқ надоранд.

Агар ба шумо кӯмаки мудир лозим ояд, метавонед дар саҳифаҳои [[ВК:ДБМ|дархост ба мудирон]], [[ВК:ЗАТВОР|дархост доир ба суолҳои фанноварӣ]] ё дар саҳифаи баҳси худи мудир муроҷиат кунед.

Барои ҳали суолҳои байни мудирон [[ВК:ҚМ|қаҳвахонаи мудирон]] вуҷуд дорад.

Айни ҳол дар Викикитобҳои тоҷикӣ [[Вижа:Listusers/sysop|{{#expr: {{NUMBEROFADMINS}} - 0}} {{plural:{{#expr: {{NUMBEROFADMINS}} - 0}}|мудир}}]] аст.

== Дарёфти унвони мудир ==
Агар дилпур бошед, ки ҳамчун мудир метавонед ба лоиҳа фоида расонед, дархостро дар сафҳаи [[Wikibooks:Дархост ба унвони мудир]] диҳед. Пеш аз дархост кардан [[Викикитобҳо:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон|дастури интихобот]] ва [[ВК:Насиҳат ба номзадҳои мудирон|насиҳат ба мудирон]] - ро хонед, ин ба шумо барои фаҳмидан кӯмак мерасонад, ки меарзад дархост кардан ё на.

Дар ҳолати бо муваффақ гузаштани дархост, парчами мудирро [[ВК:Девонсолорон|девонсолорон]] медиҳанд.

== Маҳруми унвони мудир ==
Аз парчами мудир дар се ҳолат маҳрум шудан мумкин:
* дархости хоҳишмандонаи худи мудирҳо;
* консенсуси девонсолорон аз сабаби ғайрифаъолии мудир;
* қарори [[ВП:ҲД|Ҳайати доварӣ]] дар доираи аз назаргузаронии [[Доварӣ:Дархостҳо|дархостҳо ба доварон]].

Маросими бартараф кардани парчами мудирро, [[ВП:ДЕВ|девонсолорон]] мегузаронанд. Дар ҳолати ногувор (дар ҳолати ғайрифаъолии девонсолорон) бояд ба [[:m:Stewards/tg|википедон]] муроҷиат кард, ки дар ҳама лоиҳаҳои фонди «Викимедиа» ҳуқуқи роҳбарӣ доранд.

Такроран гирифтани унвони мудир, мувофиқи тартиб ва асосҳои умумӣ мумкин аст.

=== Ғайрифаъолии мудир ===
Дар давоми 6 моҳ, мудир бояд на кам аз 100 вироиш кунад, ки на кам аз 50-тои ӯ ба фазои номҳо «Мақола» (асосӣ), «Файл», «Шаблон», «Гурӯҳ», «Портал» ва «Инкубатор» рост ояд, инчунин, бояд на кам аз 25 амали мудирӣ: ҳазф, барқарор, бастакунӣ, ҳифзи саҳифаҳо ва ё озод кардани онҳо аз ҳифз, таҳрири фазои номҳои MediaWiki ва хулосаи мудирӣ баровардани натиҷа (яъне хулосае, ки дигар корбарон наметавон бароранд ё онҳое, ки пас аз хулоса баровардани мудир унвони баландро доранд); барои чекюзерҳо [[ВП:ЧЮОМОР|тафтиши карда]] инчунин ба инобат гирифта мешаванд.

Дар ҳолати иҷро накардани ин талабот аз ҷониби мудири камфаъол, бояд ба ӯ пешниҳод шавад, ки дар давоми се моҳ омори худро хуб гардонад ва шумораи амалҳои мудириро то сатҳи и қабулшуда расонад. Агар, пас аз се моҳ, фаъолияти мудир аз сатҳи минимум пастар истодан гирад ва сабабҳои объективӣ номбар нашаванд нисбати камфаъолӣ, дар ин ҳолат мумкин аст, ки ба [[ВП:ДЕВ|девонсолорони]] Википедиаи тоҷикӣ [[ВП:ДБД|дархост]] кунанд, барои маҳрум кардани унвони мудирӣ.

Қарор доир ба маҳрум кардани парчам, ба воситаи [[Википедиа:Консенсус|консенсуси]] девонсолорон қабул карда мешавад (дар ин маврид, ҳар хоҳишманд метавон ақидаи хешро баён кунад), дар ҳолати набудани консенсус — бо қарори [[Википедиа:ҲД|Ҳайати доварӣ]].

Мудироне, ки узви Ҳайати доварӣ ҳастанд, аз иҷрои талаботи зикршуда доир ба фаъолӣ озоданд, мӯҳлати 6 моҳ аз рӯзи ба итмом расидани фуроварди доварӣ оғоз мегирад.

Омори амалҳои мудирӣ дар Википедиаи тоҷикӣ аз 01.01.2016 то имрӯз дар '''[https://tools.wmflabs.org/xtools/adminstats/?project=tg.wikipedia.org&amp;begin=2016-01-01&amp;end= инҷо]'''

=== Мудирони камфаъол ===
{{shortcut|ВП:МК}}
{{/Камфаъол}}

=== Мудирони гузашта ===
{{main|Википедиа:Мудирон/Гузашта}}

== Инчунин нигаред ==
* [[Викикитобҳо:Мудирон аз рӯи забон]]. Рӯйхати мудирон аз рӯи забонҳое, ки бо онҳо алоқа кардан мумкин аст.
* [[Викикитобҳо:Мудирони дар шабака]]. Тамос бо мудирон: почтаи электронӣ, ICQ, Jabber, IRC.
* [[Викикитобҳо:Хотира ба мудирон]]
* [[Викикитобҳо:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон]]
* [[meta:Administrators of Wikimedia projects/Wikipedias|Омори мудирон аз рӯи фаслҳои забонии Викикитобҳо]]

== Инҷоро ҳам бингаред ==
* [[Викикитобҳо:Дархостҳои мудир шудан]]

== Рӯйхати мудирон ==

=== Мудирони гузашта ===

=== Мудирон ҳозира ===

* [[Корбар:Ibrahim]] (2006 - то имрӯз)


== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Мудирон|*]]

{{Мудирони Викикитобҳои Тоҷикӣ}}</text>
      <sha1>h6k1dn8pk1gqyqo5mtdmak70fsst8j4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Девонсолорҳо</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2414</id>
    <revision>
      <id>2894</id>
      <parentid>2893</parentid>
      <timestamp>2017-02-03T06:59:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2894</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4149" sha1="3r9fufwqtiy9h2tjjdmr9zwfca296no" xml:space="preserve">{{shortcut|ВК:Д|ВК:ДЕВ}}
'''Девонсолор''' дар [[Викикитобҳо]] — корбар, дорандаи ҳуқуқ ба баъзе олотҳо, ки барои хизмати таҷҳизотии лоиҳа вобаста аст ва ин:
* додани парчами «девонсолор» (гирифтани ӯро девонсолор наметавонад);
* додан ва гирифтани парчамҳои «[[Викикитобҳо:Мудирон|мудирон]]», «[[Викикитобҳо:Бот|бот]]» ва «[[Викикитобҳо:Тадбиқи мақолаҳо|тадбиқгар]]»&lt;ref&gt;Айни ҳол додан ва гирифтани парчами «[[Викикитобҳо:Тадбиқи мақолаҳо|тадбиқгар]]» - ро наметавонад, чун ҷамоа ҳоло дастуруламали тадбиқгаронро қабул накардааст.&lt;/ref&gt;.

Девонсолорон дар фаъолияти худ, бояд пеш аз ҳама ба дастурҳо ва розигии ҷамоа (консенсус) такя кунанд. Барои додани унвони  [[Wikibooks:Мудирон|мудир]] ё девонсолор, розигии ҷамоа талаб карда мешавад, ки инро ба воситаи овоздиҳӣ дар саҳифаи [[Wikibooks:Дархост ба унвони мудир|дархост ба унвони мудир]] метавон кард, вале дар ҳолати ҳаммарз, девонсолорон метавон диҳанд ва ё на, вобаста аз фикри худ дар асоси далели дақиқ. Барои гирифтани унвони бот, талаб карда мешавад, ки корбар дар саҳифаи [[Википедиа:Дархости парчами бот|дархост ба унвони бот]] дархост диҳад ва ба додани ин унвон, розигии ҷамоа бошад. Барои гирифтани унвони бот, бояд далелҳои ҷиддӣ бошад ё хоҳиши худи ботдор.

Ба ғайр аз вазифаҳое, ки ба имкониятҳои таҷҳизотӣ таъаллуқ доранд, девонсолорон инчунин вазифадор ҳастанд ба иҷрои масъалаҳои зерин, бе воситаҳои иловагии таҷҳизотӣ:
* назорати интихоботи доварон мувофиқи [[Викикитобҳо:Дастури интихоботи Ҳайати доварӣ|дастури интихоботи Ҳайати доварӣ]];
* қарор баровардан дар вақти натиҷаи дархостҳои унвони мудир ё девонсолор дар ҳолати ҳаммарз.

Девонсолор вазифадор нест, ки ҳамеша дастур қабул кунад&lt;ref&gt;[[Викикитобҳо:Пурсиш/Дастурамал оиди девонсолорон]].&lt;/ref&gt;.

== Девонсолорони Викикитобҳо ==
Айни замон дар Википедиаи тоҷикӣ девонсолор надорад {{NUMBERINGROUP:bureaucrat}} {{PLURAL:{{NUMBERINGROUP:bureaucrat}}|девонсолор|девонсолорон|девонсолор}} (ниг. [[Вижа:Listusers/bureaucrat|рӯйхат бо тарзи автоматӣ аз нав мешавад]]):


=== Девонсолорони гузашта ===

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}

== Инчунин нигаред ==
* [[Викикитобҳо:Дастури интихоботи мудирон ва девонсолорон]]
* [[Викикитобҳо:Дархост ба унвони девонсолор]]
* [[Викикитобҳо:Дастурамал оиди девонсолорон]] (лоиҳа)
* [[Викикитобҳо:Дархост ба девонсолорон]]

{{Девонсолор}}

[[Гуруҳ:Викикитобҳо:Девонсолорон|*]]

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Маъмурӣ]]</text>
      <sha1>3r9fufwqtiy9h2tjjdmr9zwfca296no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Shortcut</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2415</id>
    <revision>
      <id>2895</id>
      <timestamp>2017-02-03T07:01:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{|class=&quot;noprint&quot; style=&quot;float:right;clear:right;margin-left:0.75em;border:1px solid #AFCFF2;font-size:smaller&quot; cellspacing=0 |style=&quot;background:#F0F8...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2895</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="636" sha1="7pb5at5c82fw469nmj5lm9efp6fmac8" xml:space="preserve">{|class=&quot;noprint&quot; style=&quot;float:right;clear:right;margin-left:0.75em;border:1px solid #AFCFF2;font-size:smaller&quot; cellspacing=0
|style=&quot;background:#F0F8FF;padding:4px;&quot;|[[Акс:Gtk-redo-ltr.svg|17px|link=Википедиа:ВП|Равонаи кӯтоҳи гузориш|alt=↱]]
|style=&quot;background:white;padding:4px;vertical-align:middle;line-height:1.25em;font-weight:800&quot;|{{{1}}}{{#if:{{{2|}}}|&lt;br/&gt;{{{2}}}}}{{#if:{{{3|}}}|&lt;br/&gt;{{{3}}}}}{{#if:{{{4|}}}|&lt;br/&gt;{{{4}}}}}{{#if:{{{5|}}}|&lt;br/&gt;{{{5}}}}}{{#if:{{{6|}}}|&lt;br/&gt;{{{6}}}}}{{#if:{{{7|}}}|&lt;br/&gt;{{{7}}}}}{{#if:{{{8|}}}|&lt;br/&gt;{{{8}}}}}
|}&lt;noinclude&gt;&lt;br style=&quot;clear:both&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7pb5at5c82fw469nmj5lm9efp6fmac8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Дархост ба унвони мудир/Munirjohn</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2418</id>
    <revision>
      <id>2941</id>
      <parentid>2940</parentid>
      <timestamp>2017-02-09T09:09:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mardon A</username>
        <id>1175</id>
      </contributor>
      <origin>2941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1761" sha1="bnn00vjktyi5usjunhi30vwiesmfoz3" xml:space="preserve">Ҳангоми дар Викикитоби Тоҷикӣ мудир шудан, ман ҳаракат мекунам, ки онро ободтар кунам.
==== Тарафдор ====
# {{+}} Ман рози мебошам. Хиссагузорихои шуморо дидам. [[Корбар:ToJack|ToJack]] ([[Баҳси корбар:ToJack|talk]]) 12:54، 8 Феврал 2017 (UTC)

==== Муқобил ====
# {{Муқобил}}, хафа нашавад, шумо ки метавонад унвони мудирро гирадро бинед. Шумо дар инҷо ақалан 1 Моҳ иштирок надоред. Шумо аввал якчанд китоби хуб эҷод кунед, баъд шумо унвони мудирро мегиред. Бо эҳтиром, [[Корбар:Jaloliddin Madaminov|Jaloliddin Madaminov]] ([[Баҳси корбар:Jaloliddin Madaminov|talk]]) 07:55، 7 Феврал 2017 (UTC).
# {{Муқобил}} fake account.--[[Корбар:Муроди Одина|Муроди Одина]] ([[Баҳси корбар:Муроди Одина|talk]]) 08:31، 7 Феврал 2017 (UTC)
# {{Муқобил}}--[[Корбар:AryanSogd|AryanSogd]] ([[Баҳси корбар:AryanSogd|talk]]) 13:40، 7 Феврал 2017 (UTC)
# {{Муқобил}}:: Fake account and blocked in tgwiki [[Корбар:Mardon A|Mardon A]] ([[Баҳси корбар:Mardon A|talk]]) 15:31، 7 Феврал 2017 (UTC).
:{{Муқобил}} [[Корбар:Хирад|Хирад]] ([[Баҳси корбар:Хирад|talk]]) 04:48، 8 Феврал 2017 (UTC)

==== Худдорӣ ====

== Хулоса ==
{{Унвон|Инкор}}
:Not done. [[Корбар:Stryn|Stryn]] ([[Баҳси корбар:Stryn|talk]]) 09:11، 8 Феврал 2017 (UTC)</text>
      <sha1>bnn00vjktyi5usjunhi30vwiesmfoz3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:+</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2419</id>
    <revision>
      <id>2899</id>
      <timestamp>2017-02-07T07:26:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Image:Symbol support vote.svg|15px]] '''Тарафдор'''&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима]]&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2899</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="142" sha1="lw1weus9kpnf5ioo2troqkzrnjjrb61" xml:space="preserve">[[Image:Symbol support vote.svg|15px]] '''Тарафдор'''&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>lw1weus9kpnf5ioo2troqkzrnjjrb61</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Худдорӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2420</id>
    <revision>
      <id>2900</id>
      <timestamp>2017-02-07T07:27:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Image:Symbol neutral vote.svg|15px]]'''Худдорӣ'''&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима]]&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2900</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="139" sha1="ax0qwyqm7g8rwn4hpolr693et5x5bg5" xml:space="preserve">[[Image:Symbol neutral vote.svg|15px]]'''Худдорӣ'''&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ax0qwyqm7g8rwn4hpolr693et5x5bg5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Пӯшида</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2421</id>
    <revision>
      <id>2903</id>
      <timestamp>2017-02-07T07:30:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style =&quot;metadata ruWikiClosedSection&quot; style =&quot;background-color:#E8EEF7; margin:0 auto; padding: 0 1em; border:1px solid #aaa;&quot;&gt;'''{{{1|Баҳс...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2903</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="263" sha1="t7ua8alsdid1qlpmgdmswzl6z1oyawg" xml:space="preserve">&lt;div style =&quot;metadata ruWikiClosedSection&quot; style =&quot;background-color:#E8EEF7; margin:0 auto; padding: 0 1em; border:1px solid #aaa;&quot;&gt;'''{{{1|Баҳс пӯшида шуд. Лутфан, ягон тағйирот нанамоед.}}}'''
----&lt;noinclude&gt;

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t7ua8alsdid1qlpmgdmswzl6z1oyawg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Муқобил</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2422</id>
    <revision>
      <id>2908</id>
      <parentid>2905</parentid>
      <timestamp>2017-02-07T07:37:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <origin>2908</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="137" sha1="63t66shz6h4m5kz1p11c1s71v4n3spr" xml:space="preserve">[[Image:Symbol oppose vote.svg|15px]] '''Муқобил'''&lt;noinclude&gt;[[Category:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>63t66shz6h4m5kz1p11c1s71v4n3spr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Wiktionary:Шаблонҳо:Муҳокима</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2423</id>
    <revision>
      <id>2906</id>
      <timestamp>2017-02-07T07:35:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <comment>Created blank page</comment>
      <origin>2906</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Wikibooks:Шаблонҳо:Муҳокима</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2424</id>
    <revision>
      <id>2907</id>
      <timestamp>2017-02-07T07:36:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Munirjohn</username>
        <id>1173</id>
      </contributor>
      <comment>Created blank page</comment>
      <origin>2907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони англисӣ/Алифбо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2425</id>
    <revision>
      <id>3116</id>
      <parentid>3115</parentid>
      <timestamp>2017-05-08T13:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Забони англисӣ]] to [[Забони англисӣ/Алифбо]]</comment>
      <origin>3116</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3153" sha1="9t3k0v4nkfu5r6a8lpcdt5jt62iv8ei" xml:space="preserve">== Алифбо ва тарзи навишт ==
{| class=&quot;standard&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
! № !! Ҳарф !! Ном !! Тарзи баёни ҳарф 
!!! Тоҷикӣ !!width=&quot;50%&quot;| Эзоҳ
|-
| 1 || A a || a || [eɪ] 
||| эй ||
|-
| 2 || B b || bee || [biː]
||| би ||
|-
| 3 || C c || cee || [siː] 
||| си ||
|-
| 4 || D d || dee || [diː] 
||| ди ||
|-
| 5 || E e || e || [iː] 
||| и ||
|-
| 6 || F f || ef || [ef] 
||| эф ||
|-
| 7 || G g || gee || [dʒiː] 
||| ҷи ||
|-
| 8 || H h || aitch || [eɪtʃ] 
||| эйч || haitch [heɪtʃ] дар Ирландия ва Австралия
|-
| 9 || I i || i || [aɪ] 
||| ай ||
|-
| 10 || J j || jay || [dʒeɪ] 
||| ҷей ||
|-
| 11 || K k || kay || [keɪ]
||| кей ||
|-
| 12 || L l || el || [el] 
||| эл ||
|-
| 13 || M m || em || [em] 
||| эм ||
|-
| 14 || N n || en || [ɛn]
||| эн ||
|-
| 15 || O o || o || [əʊ] 
||| оу ||
|-
| 16 || P p || pee || [piː] 
||| пи ||
|-
| 17 || Q q || cue || [kjuː]
||| кю ||
|-
| 18 || R r || ar || [ɑː, ar] 
||| а, ар || [ɑr] дар қисми шимолии Амрико
|-
| 19 || S s || ess || [es] 
||| эс || Навишта мешавад ''es-'' 
|-
| 20 || T t || tee || [tiː] 
||| ти ||
|-
| 21 || U u || u || [juː] 
||| ю ||
|-
| 22 ||  V v || vee || [viː] 
||| ви ||
|-
| 23 || W w || double-u || ['dʌbljuː] 
||| дабл-ю ||
|-
| 24 || X x || ex || [eks] 
||| экс ||
|-
| 25 || Y y || wy|| [waɪ] 
||| уай || Баъзе навишта мешавад ''wye''
|-
| 26 || Z z || zed, zee || [zɛd, ziː] 
||| зед, зи || ''zee'' — варианти амрикоӣ
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Диграф !! Баён!! Эзоҳ
|-
| sh || [ʃ] || 
|-
| zh || [ʒ] || Дар ҳама ҷо
|-
| ch || [tʃ] || 
|-
| ch || [k] || Дар калимаҳои тоҷикӣ, юнонӣ. 
|-
| kh || [x] || Дар ҳама ҷо
|-
| th || [ð] ё [θ] || 
|}

==== Ҳамсадоҳо ====

{| class=&quot;standard&quot;
 !
 !Лабиҳо
 !Лаб-дандониҳо
 !Дандониҳо
 !Алвеоляриҳо
 !Посталвеоляриҳо
 !Палаталиҳо
 !Веляриҳо
 !Бо ёрии қуртақ
 |-
 !Бо ёрии бинӣ
 |m
 |
 |
 |n
 |
 |
 |ŋ
 |
 |-
 !Таркишсадобардорҳо
 |p b
 |
 |
 |t d
 |
 |
 |k g
 |
 |-
 !Аффрикатҳо
 |
 |
 |
 |
 |tʃ  dʒ
 |
 |
 |
 |-
 !Шикофаҳо
 |
 |f v
 |θ  ð
 |s z
 |ʃ  ʒ
 |
 |(x)
 |h
 |-
 !Аппроксимантҳо
 |
 |
 |
 |ɹ
 |
 |j
 |(ʍ)  w 
 |
 |-
 !Сонантҳои латералӣ
 |
 |
 |
 |l
 |
 |
 |
 |
 |}

==== Садонокҳо ====

{|class=&quot;standard&quot;
|+ Монофтонги
! rowspan=2|
! colspan=2|Дар пеш
! colspan=2|Дар байн
! colspan=2|Дар ақиб
|-
!&lt;small&gt;дароз&lt;/small&gt;
!&lt;small&gt;кутоҳ&lt;/small&gt;
!&lt;small&gt;дароз&lt;/small&gt;
!&lt;small&gt;кутоҳ&lt;/small&gt;
!&lt;small&gt;дароз&lt;/small&gt;
!&lt;small&gt;кутоҳ&lt;/small&gt;
|-align=center
! Дар боло
| iː
| ɪ
|
|
| uː
| ʊ
|-align=center
! Байн-тагбудагиҳо
|
| ɛ
| ɜː
| ə
| ɔː
| ʌ
|-align=center
!Тагбудагиҳо
|
| æ
|
| ɑː
| ɒ
|
|}
[[Гурӯҳ:Забони англисӣ]]</text>
      <sha1>9t3k0v4nkfu5r6a8lpcdt5jt62iv8ei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Microsoft Excel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2429</id>
    <revision>
      <id>3575</id>
      <parentid>3444</parentid>
      <timestamp>2024-05-07T05:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Too Classy for This World</username>
        <id>1835</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>3575</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2653" sha1="o3q0omb14g4oauleihf5iepgqn89fgs" xml:space="preserve">__БЕ_МУНДАРИҶА__
{{унвон|50}}
[[Image:Microsoft Office Excel (2019–present).svg|300px|center]]

&lt;inputbox&gt;
type=fulltext
placeholder=Ҷустуҷӯ маводи дарсӣ
buttonlabel=Гузаштан
searchbuttonlabel=Ҷустуҷӯ
break=no
width=50
prefix={{FULLPAGENAME}}/
&lt;/inputbox&gt;
== Сарлавҳа ==
{{wikipedia}}
Перед Вами [[w:викиучебник|викиучебник]] по [[w:Табличный процессор|табличному процессору]] '''Microsoft Excel'''. Общие сведения о работе с электронными таблицами, отвлечённые от особенностей программного обеспечения, вы найдёте в разделе «[[Электронные таблицы]]» учебника по [[Информационные технологии|информационным технологиям]].

Автором используется '''Microsoft Office 2003''' и операционная система '''[[w:Windows XP|Windows XP]]''', однако подавляющая часть нижесказанного будет справедливо и для других версий [[w:Microsoft Office|Microsoft Office]] и Windows. При написании учебника уже произошли изменения и дополнения.

== Мундариҷа ==
;[[/Введение/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;Интерфейс программы Microsoft Excel
;*[[/Общие операции над листами и ячейками рабочей книги/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Форматирование ячеек/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Маркер автозаполнения/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Ссылки/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Формулы в Microsoft Excel/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Функции в Microsoft Excel/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Работа с мастером функций/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;*[[/Основные функции/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;[[/Дополнительные возможности/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}
;[[/Полезные ресурсы/]]{{Стадия кор|50%|2016-04-11}}

== Нигаред ==
[[Visual Basic for Applications в Excel]]

{{BookCat}}

{{Аз рӯи алифбо}}

[[Гурӯҳ:Информационные технологии]]
[[Гурӯҳ:Программное обеспечение]]</text>
      <sha1>o3q0omb14g4oauleihf5iepgqn89fgs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Унвон</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2430</id>
    <revision>
      <id>2939</id>
      <parentid>2923</parentid>
      <timestamp>2017-02-09T09:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mardon A</username>
        <id>1175</id>
      </contributor>
      <origin>2939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="753" sha1="c5x20utip0qeyy2t304eunu6abh6t5k" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;div&gt;{{{prefix|Унвон:&amp;nbsp;}}}&lt;span style=&quot;background:#{{#switch:{{lc:{{{1}}}}}&lt;!--
--&gt;|+|дода=0C0&lt;!--

--&gt;|-|withdrawn|наметвон|инкор|инкор=C00&lt;!--

--&gt;|local=E5D4A1&lt;!--

--&gt;|дошт|дошт=F88000&lt;!--

--&gt;|redundant=F99&lt;!--

--&gt;|#default=CCC&lt;!--

--&gt;}};&quot;&gt;&amp;emsp;&amp;emsp;&lt;/span&gt; '''{{{2|{{#switch:{{lc:{{{1}}}}}&lt;!--

--&gt;|дода=Дода&lt;!--

--&gt;|наметвон|Наметвон=Наметвон шуд&lt;!--

--&gt;|withdrawn|инкор|инкор=Инкор&lt;!--

--&gt;|дошт|дошт=Дошт&lt;!--

--&gt;|беш=Беш&lt;!--

--&gt;|#default=Дид&lt;!--

--&gt;}}}}}'''&lt;/div&gt;{{#ifeq:{{{дидбон|на}}}|ҳа|[[Category:Requests for review|{{PAGENAME}}]]}}&lt;/includeonly&gt;&lt;!--

--&gt;&lt;noinclude&gt;
{{documentation}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c5x20utip0qeyy2t304eunu6abh6t5k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Java</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2431</id>
    <revision>
      <id>2924</id>
      <timestamp>2017-02-07T14:05:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div style=&quot;float:right&quot;&gt; {{Java/Chapters}} &lt;/div&gt;  == Дар бораи мавод == От читателя требуются основные зн...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1852" sha1="0bo6ebeuuiuqp9lwl3t026glje8gn8k" xml:space="preserve">&lt;div style=&quot;float:right&quot;&gt;
{{Java/Chapters}}
&lt;/div&gt;

== Дар бораи мавод ==
От читателя требуются основные знания о [[Программирование|программировании]] и [[Информационные технологии|общие компьютерные навыки]]. Числа-номера строк в примерах не являются частью кода.

== Ҳуҷҷатҳо ==
Для компиляции и запуска программ вам понадобится [[w:JDK|JDK]] (Java Development Kit), который можно скачать по ссылке http://www.oracle.com/technetwork/java/javase/downloads/index.html

Полный справочник Java™ Platform, Standard Edition 6
API Specification опубликован на сайте http://docs.oracle.com/javase/6/docs/api/index.html компании [[:w:Oracle|Oracle]].

Полный  справочник Java™ Platform, Standard Edition 7, API Specification (''с апреля 2015 года [http://www.oracle.com/technetwork/java/javase/eol-135779.html не обновляется] официально'') http://docs.oracle.com/javase/7/docs/api/index.html компании [[:w:Oracle|Oracle]].

Полный  справочник Java™ Platform, Standard Edition 8, API Specification
опубликован на сайте http://docs.oracle.com/javase/8/docs/api/index.html компании [[:w:Oracle|Oracle]].
{{-}}

== См. также ==
{{wikipedia|Java}}
* [[Eclipse]]
* [[Программирование]]

{{BookCat}}

{{Мавзӯъ|Забони барномасозӣ}}

{{Аз рӯи алифбо}}

[[Гурӯҳ:Java (язык программирования)]]
[[Гурӯҳ:Объектно-ориентированное программирование]]</text>
      <sha1>0bo6ebeuuiuqp9lwl3t026glje8gn8k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Аз рӯи алифбо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2432</id>
    <revision>
      <id>2925</id>
      <timestamp>2017-02-07T14:08:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}}}|Wikijunior:{{BOOKNAME}}|{{BOOKNAME}}=Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/{{padleft:|1|{{ucfi...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="453" sha1="ach6mww156uq0papaufb2stu1fxbseq" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}}}|Wikijunior:{{BOOKNAME}}|{{BOOKNAME}}=[[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/{{padleft:|1|{{ucfirst:{{#if:{{{1|}}}|{{{1}}}|{{PAGENAME}}}}}}}}]]|#default = &lt;br /&gt;&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;'''Илтимос, шаблонро илова намоед {{tlx|Аз рӯи алифбо}} только на титульные страницы.'''&lt;/span&gt;}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{documentation}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ach6mww156uq0papaufb2stu1fxbseq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Парчам</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2437</id>
    <revision>
      <id>2949</id>
      <parentid>2948</parentid>
      <timestamp>2017-03-15T01:59:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>2949</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="354" sha1="fatnlf17jnltoip7m8z2viq1qp4grl4" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Флагификация/{{{1|}}}&lt;!--
--&gt;|парчам/icon&lt;!--
--&gt;|variant={{{2|}}}&lt;!--
--&gt;|размер={{#if: {{{3|}}}|{{{3}}}|{{{размер|}}}}}&lt;!--
--&gt;}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- категории и интервики должны добавляться на страницу документации --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fatnlf17jnltoip7m8z2viq1qp4grl4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Насими Кӯҳсор/Ба ман гӯ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2438</id>
    <revision>
      <id>2951</id>
      <timestamp>2017-03-15T05:57:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;::::Ба ман гӯ  :Дило як ҳарфи дармонӣ ба ман гӯ, :Камоли шавқи инсонӣ ба ман гӯ. :Намона...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2951</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="834" sha1="eo6kbpsqioexu1i8p5408e5bdfidxrg" xml:space="preserve">::::Ба ман гӯ

:Дило як ҳарфи дармонӣ ба ман гӯ,
:Камоли шавқи инсонӣ ба ман гӯ.
:Намонад ҳеҷ розе дар нуҳуфтан,
:Ту дарки рози пинҳонӣ ба ман гӯ.
:Бидидам чеҳраи ту гулбаданро,
:Заволи шарми армонӣ ба ман гӯ.
:Фироқи лаҳзаи дидори рӯят,
:Висоли рухи шармонӣ ба ман гӯ.
:Садои дилнишин оварда илҳом,
:Фурӯғи диди сарбони ба ман гӯ.
:Шудам шайдои он ҳусну ҷамолат,
:Ту сеҳри чашми қурбонӣ ба ман гӯ.
:Аё Ҳамза, ту дил додаву гуфтӣ,
:«Русуми ишқи ёронӣ ба ман гӯ».


::::Соли 2003</text>
      <sha1>eo6kbpsqioexu1i8p5408e5bdfidxrg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони албанӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2441</id>
    <revision>
      <id>3539</id>
      <parentid>3443</parentid>
      <timestamp>2022-12-11T05:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <origin>3539</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3198" sha1="n51vh4g54f3drtxy2fjt2lla1kzu34j" xml:space="preserve">== Ҳарфҳо ==

Дорои 36 ҳарф аст:
'''Садонокҳо:'''

''a, e, ë, i, o, u, y''

; a : чун a &lt;br /&gt;
; e : чун э &lt;br /&gt;
; ë : чун в дар калимаи англисии hEr &lt;br /&gt;
; i : чун и &lt;br /&gt;
; o : чун о &lt;br /&gt;
; u : чун у &lt;br /&gt;
; y : чун немисии ü

'''Ҳамсадоҳо:'''

''b, c, ç, d, dh, f, g, gj, h, j, k, l, ll, m, n, nj, p, q, r, rr, s, sh, t, th, v, x, xh, z, zh''

Талаффуз чун ҳарфҳои англисӣ мебошанд, аммо:

; c : чун тс&lt;br /&gt;
; ç : чун ч &lt;br /&gt;
; dh : чун th дар англисии that &lt;br /&gt;
; gj : чун гь, дь ё мулоими ҷ (j даранглисии juice) &lt;br /&gt;
; j : чун й &lt;br /&gt;
; ll : чун л-и мустаҳкам &lt;br /&gt;
; nj : чун нь &lt;br /&gt;
; q : чун кь, ть ё ч&lt;br /&gt;
; rr : чун р &lt;br /&gt;
; sh : чун ш &lt;br /&gt;
; th : чун th дар англисии think &lt;br /&gt;
; x : чун дз &lt;br /&gt;
; xh : чун ҷ ё дж &lt;br /&gt;
; zh : чун ж

{| border=0 cellpadding=3 cellspacing=0
|- bgcolor=#eeeeee
! align=left | Тарҷума
! align=left | Ибора
! align=left | IPA
! align=left | Талаффуз
! align=left | Садо
|- valign=top
|-
| албанӣ || ''shqip'' || {{IPA|/ʃkʲip/}} || (шчип) || ([[Медиа:Sq-shqip.oga|listen]])
|-
| салом || ''tungjatjeta'' (сокр. ''tung'') || {{IPA|/tungʲatjɛta/}} || (тунджьятьета) ||([[Медиа:Sq-tungjatjeta.oga|listen]])
|-
| то дидор || ''mirupafshim'' || {{IPA|/mirupafʃim/}} || (мирупафшим) || ([[Медиа:Albanian mirupafshim.ogg|listen]])
|-
| илтимос || ''ju lutem'' || {{IPA|/ju lutɛm/}} || (ю лутэм) || ([[Медиа:Albanian ju lutem.ogg|listen]])
|-
| ташаккур || ''faleminderit'' || {{IPA|/faʟɛmindɛrit/}} || (фалеминдэрит) || ([[Медиа:Albanian faleminderit.ogg|listen]])
|-
| ҳамин || ''atë'' || {{IPA|/atə/}} || (атə)|| ([[Медиа:Sq-atë.oga|listen]])
|-
| чандто? || ''sa është?'' || {{IPA|/sa əʃtə/}} || (са əштə) ||([[Медиа:Sq-sa është.oga|listen]])
|-
| англисӣ || ''anglisht'' || {{IPA|/angliʃt/}} || (англишт)|| ([[Медиа:Sq-anglisht.ogg|listen]])
|-
| русӣ || ''rusisht'' || {{IPA|/angliʃt/}} || (русишт)|| 
|-
| бале || ''po'' || {{IPA|/po/}} || (по) ||([[Медиа:Sq-po.oga|listen]])
|-
| не || ''jo'' || {{IPA|/jo/}} || (ё)|| ([[Медиа:Albanian jo.ogg|listen]])
|-
| sorry || ''më fal'' || {{IPA|/mə fal/}} || (мə фал) || ([[Медиа:Albanian më fal.ogg|listen]])
|-
| намефаҳмам || ''nuk kuptoj'' || {{IPA|/nuk kuptoj/}} || (нук куптой) || ([[Медиа:Sq-nuk kuptoj.oga|listen]])
|-
| ин ҳамом аст? || ''ku është banjoja?'' || {{IPA|/ku əʃtə baɲoja/}} || (ку əштə баньёя) || ([[Медиа:Sq-ku është banjoja.oga|listen]])
|-
| Ба англисӣ гап мезанед? || ''flisni Anglisht?'' || {{IPA|/flisni angliʃt/}} || (флисни англишт) || ([[Медиа:Sq-flisni anglisht.oga|listen]])
|}
{{Мавзуҳо|Забонҳо|Забони албанӣ}}
{{Аз рӯи алифбо}}</text>
      <sha1>n51vh4g54f3drtxy2fjt2lla1kzu34j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мавзуҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2442</id>
    <revision>
      <id>2957</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:34:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly &gt;{{#ifeq: {{#titleparts: {{FULLPAGENAME}}}} |{{Full book name}} |&lt;!-- -- Не подстраница -- --&gt;&lt;!-- FIXME: дублируем...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2957</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3849" sha1="mwzeydgr8e0lrpeo5j2i5rkoky0sub8" xml:space="preserve">&lt;includeonly &gt;{{#ifeq: {{#titleparts: {{FULLPAGENAME}}}} |{{Full book name}} |&lt;!--
-- Не подстраница --
--&gt;&lt;!-- FIXME: дублируем BookCat? {{#switch:{{NAMESPACE}}
  | Wikijunior
  | = [[Гурӯҳ:{{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}}| ]]}} --&gt;
{{#if: {{{1|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{1}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{ гурӯҳи саҳифаҳои китоб|{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}|{{Гурӯҳ нест}}}}
{{#if: {{{2|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{2}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{3|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{3}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{4|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{4}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{5|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{5}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{6|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{6}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{7|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{7}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{8|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{8}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{9|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{9}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{{10|}}}|{{Мавзуҳо/мавзуъ|{{{10}}}| гурӯҳи саҳифаҳои китоб = {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Full book name}}}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}|&lt;!--
-- Подстраница --
--&gt;{{#switch: {{NAMESPACE}}
  | Wikijunior
  | = [[Гурӯҳ:{{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб |{{Book name}}}}}|{{Full chapter name}}]]&lt;!-- NB: тематические категории подавлены для подстраниц в этом случае --&gt;
  | #default = {{#if: {{{1|}}} |[[Гурӯҳ:{{{1}}}|{{Full chapter name}}]]|{{Гурӯҳ нест}}}}

{{#if: {{{2|}}} |[[Гурӯҳ:{{{2}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{3|}}} |[[Гурӯҳ:{{{3}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{4|}}} |[[Гурӯҳ:{{{4}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{5|}}} |[[Гурӯҳ:{{{5}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{6|}}} |[[Гурӯҳ:{{{6}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{7|}}} |[[Гурӯҳ:{{{7}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{8|}}} |[[Гурӯҳ:{{{8}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{9|}}} |[[Гурӯҳ:{{{9}}}|{{Full chapter name}}]]}}
{{#if: {{{10|}}} |[[Гурӯҳ:{{{10}}}|{{Full chapter name}}]]}}}}}}
{{#if: {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб|}}} |[[Гурӯҳ:Викиучебник:Учебники с явной категорией страниц учебника]]}}
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mwzeydgr8e0lrpeo5j2i5rkoky0sub8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Тайёрӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2443</id>
    <revision>
      <id>2958</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#switch: {{#titleparts: {{FULLPAGENAME}}}}  | Wikijunior:{{Book name}}  | {{Book name}} = Category:{{#switch: {{{1|}}}  |0|00|0%|00%...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2958</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1526" sha1="i34a7bvwmhh4gx9g54o3svr2f13p17x" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch: {{#titleparts: {{FULLPAGENAME}}}}
 | Wikijunior:{{Book name}}
 | {{Book name}} = [[Category:{{#switch: {{{1|}}}
 |0|00|0%|00% = Только что начатые учебники
 |25|25% = Частично разработанные учебники
 |50|50% = Наполовину завершенные учебники
 |75|75% = Учебники, близкие к завершению
 |100|100% = Завершенные учебники
 |#default = Только что начатые учебники
}}]][[Категория:Учебники по степени готовности/все учебники]]
 |#default = }}{{#if: {{{2|}}} ||&lt;indicator name=&quot;status&quot;&gt;[[File:{{#switch: {{{1|}}}
 |0|00|0%|00% = 00
 |25|25% = 25
 |50|50% = 50
 |75|75% = 75
 |100|100% = 100
 |#default = 00
}} percents.svg|24px|тамомшуда дар {{#switch: {{{1|}}}
 |0|00|0%|00% = 0%
 |25|25% = 25%
 |50|50% = 50%
 |75|75% = 75%
 |100|100% = 100%
 |#default = 0%
}}|link=Wikibooks:Замони тафаккур]]&lt;/indicator&gt;}}{{#switch: {{{1|}}}
 |0|00|0%|00%|25|25%|50|50%|75|75%|100|100% = 
 |#default = &lt;p style=&quot;color:red; font-weight: bold;&quot; &gt;Степень готовности должна быть равна 0%, 25%, 50%, 75%, или 100%!&lt;/p&gt;
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i34a7bvwmhh4gx9g54o3svr2f13p17x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:IPA</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2444</id>
    <revision>
      <id>2959</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:47:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;&lt;span class=&quot;IPA&quot;&gt;{{#if:{{{nolink|{{{2|}}}}}}|{{{1}}}|[[Алифбои фонетикии байналмилаллӣ|{{{1}}}]]}}&lt;/span&gt;&lt;/...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2959</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="425" sha1="sz4umy9ijwrkbulj7htxzx6bobu7tmf" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;span class=&quot;IPA&quot;&gt;{{#if:{{{nolink|{{{2|}}}}}}|{{{1}}}|[[Алифбои фонетикии байналмилаллӣ|{{{1}}}]]}}&lt;/span&gt;&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --&gt;
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо:Забоншиносӣ|{{PAGENAME}}]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>sz4umy9ijwrkbulj7htxzx6bobu7tmf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Book name</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2445</id>
    <revision>
      <id>2960</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:51:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#titleparts:{{PAGENAME:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}|1}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="298" sha1="cs1keln26yqxt87td8pdp9il40z2l80" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#titleparts:{{PAGENAME:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}|1}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cs1keln26yqxt87td8pdp9il40z2l80</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Full chapter name</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2446</id>
    <revision>
      <id>2961</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:51:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#if:{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}||2}}|{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}||2}}|{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;no...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2961</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" sha1="mtl9rik18usgc53dekiggqathpwnisz" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#if:{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}||2}}|{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}||2}}|{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mtl9rik18usgc53dekiggqathpwnisz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони албанӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2447</id>
    <revision>
      <id>2962</id>
      <timestamp>2017-03-18T15:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забонҳо|А]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2962</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="6vx19drtvm8wvtckqh3jvyzyd2da8kf" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|А]]</text>
      <sha1>6vx19drtvm8wvtckqh3jvyzyd2da8kf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2449</id>
    <revision>
      <id>2964</id>
      <timestamp>2017-03-18T16:01:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забонҳои корбарон|t]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2964</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" sha1="2es8d1j9o0duubierbyosh5kdj7219i" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳои корбарон|t]]</text>
      <sha1>2es8d1j9o0duubierbyosh5kdj7219i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User tg-4</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2450</id>
    <revision>
      <id>2965</id>
      <timestamp>2017-03-18T16:13:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Category:User tg-4]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2965</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22" sha1="elql2r7tvcv8pe2v3e6uafd2dtj40ou" xml:space="preserve">[[Category:User tg-4]]</text>
      <sha1>elql2r7tvcv8pe2v3e6uafd2dtj40ou</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2451</id>
    <revision>
      <id>2966</id>
      <timestamp>2017-03-18T16:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Илмҳои гуманитарӣ]] [[Гурӯҳ:Фарҳанг]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2966</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78" sha1="5s6t7kfcogebtpycqkk228u3la0lfxu" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Илмҳои гуманитарӣ]]
[[Гурӯҳ:Фарҳанг]]</text>
      <sha1>5s6t7kfcogebtpycqkk228u3la0lfxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Илмҳои гуманитарӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2452</id>
    <revision>
      <id>2967</id>
      <timestamp>2017-03-18T16:49:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Илмҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2967</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="g619ghtawiauwszhatit9k0v69cmget" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Илмҳо]]</text>
      <sha1>g619ghtawiauwszhatit9k0v69cmget</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Илмҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2453</id>
    <revision>
      <id>2969</id>
      <parentid>2968</parentid>
      <timestamp>2017-03-18T16:59:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>2969</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Тамом]]</text>
      <sha1>3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Фарҳанг</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2454</id>
    <revision>
      <id>2970</id>
      <timestamp>2017-03-18T17:01:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Тамом]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2970</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Тамом]]</text>
      <sha1>3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Тоҷикистон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2455</id>
    <revision>
      <id>2971</id>
      <timestamp>2017-03-18T17:14:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Давлатҳои Осиё]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2971</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" sha1="9pdtkppnrgzdrf1o9k0nhw3yx8g0ny8" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Давлатҳои Осиё]]</text>
      <sha1>9pdtkppnrgzdrf1o9k0nhw3yx8g0ny8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони русӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2456</id>
    <revision>
      <id>2975</id>
      <parentid>2974</parentid>
      <timestamp>2017-03-20T13:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>2975</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="d15u2x655alwu69qf6pp3fm6ysl578l" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|Р]]</text>
      <sha1>d15u2x655alwu69qf6pp3fm6ysl578l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони англисӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2457</id>
    <revision>
      <id>3113</id>
      <parentid>3111</parentid>
      <timestamp>2017-05-08T13:12:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Англисӣ]] to [[Гурӯҳ:Забони англисӣ]] over redirect</comment>
      <origin>3113</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="6vx19drtvm8wvtckqh3jvyzyd2da8kf" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|А]]</text>
      <sha1>6vx19drtvm8wvtckqh3jvyzyd2da8kf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони чинӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2458</id>
    <revision>
      <id>3097</id>
      <parentid>2979</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T13:03:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Чинӣ]] to [[Гурӯҳ:Забони чинӣ]]</comment>
      <origin>3097</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="0fj2zxp29z27nix573olb9hsu6xewpe" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|Чинӣ]]</text>
      <sha1>0fj2zxp29z27nix573olb9hsu6xewpe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:BookCat</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2459</id>
    <revision>
      <id>2980</id>
      <timestamp>2017-03-20T14:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{NAMESPACE}} |{{TALKSPACE}}= |Шаблон={{#ifeq: {{{template-filing|}}} | deep |Гурӯҳ:{{Book name}}/Шаблонҳо...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2980</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1264" sha1="opbr64t2q1r8xajh5wnmeuvlu4jpsod" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#switch:{{NAMESPACE}}
|{{TALKSPACE}}=
|Шаблон={{#ifeq: {{{template-filing|}}} | deep
|[[Гурӯҳ:{{Book name}}/Шаблонҳо{{#if:{{#titleparts:{{PAGENAME}}||3}}|/{{#titleparts:{{PAGENAME}}|-1|2}}}}|{{{1|{{#if:{{Chapter name}}|{{#titleparts:{{PAGENAME}}||-1}}}}}}} ]]&lt;!-- [[Category:Pages with deep filing]]--&gt;
|[[Гурӯҳ:{{Book name}}/Шаблонҳо|{{{1|{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}||2}}}}} ]]
}}
|Category={{#ifeq: {{Full chapter name}} | {{Full book name}}
|
|[[Category:{{#titleparts:{{PAGENAME}}|-1}}|{{{1|{{#titleparts:{{PAGENAME}}||-1}}}}} ]]
{{#ifeq: {{Full chapter name}} | Шаблонҳо
| &lt;!-- [[Category:Book-specific templates|{{{1|{{PAGENAME}}}}} ]]--&gt;
}}
}}
|#default={{#ifeq: {{{filing|}}} | deep
|[[Category:{{#if:{{Chapter name}}|{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}|-1}}|{{FULLPAGENAME}}}}|{{{1|{{#if:{{Chapter name}}|{{#titleparts:{{PAGENAME}}||-1}}}}}}} ]]&lt;!-- [[Category:Pages with deep filing]]--&gt;
|[[Category:{{Full book name}}|{{{1|{{#titleparts:{{FULLPAGENAME}}||2}}}}} ]]
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>opbr64t2q1r8xajh5wnmeuvlu4jpsod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc-end</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2460</id>
    <revision>
      <id>2981</id>
      <timestamp>2017-03-20T14:17:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt; {{doc-inline}} Шаблон закрывает блок документации — {{tl|doc-inline}} {{doc-end}}&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="144" sha1="akmldw8bbou49hj2v3ryvb5izoaj3tu" xml:space="preserve">&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc-inline}}
Шаблон закрывает блок документации — {{tl|doc-inline}}
{{doc-end}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>akmldw8bbou49hj2v3ryvb5izoaj3tu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забонҳои корбарон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2461</id>
    <revision>
      <id>2982</id>
      <timestamp>2017-03-20T16:33:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Тамом]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2982</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" sha1="3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Тамом]]</text>
      <sha1>3g54gg3lwit04v11akftie3gcwo32yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Шуморандаҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2462</id>
    <revision>
      <id>2983</id>
      <timestamp>2017-03-20T16:48:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон|ш]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="0prinbfemnhxo3gdnpmuz28jcrtx0wq" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон|ш]]</text>
      <sha1>0prinbfemnhxo3gdnpmuz28jcrtx0wq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ub</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2463</id>
    <revision>
      <id>2993</id>
      <parentid>2992</parentid>
      <timestamp>2017-03-20T17:33:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>2993</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="418" sha1="5pzj4zjahvjuyxei2s2zoirlb2oii93" xml:space="preserve">&lt;span class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;&amp;#123;{User:box/[[Template:Userbox/{{{1}}}|{{{1}}}]]&lt;/span&gt;{{#if:{{{2|}}}|&lt;tt class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;{{{2}}}}}{{#if:{{{3|}}}|&lt;tt class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;{{{3}}}}}{{#if:{{{4|}}}|&lt;tt class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;{{{4}}}}}{{#if:{{{5|}}}|&lt;tt class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;&amp;#124;&lt;/tt&gt;&lt;i&gt;ва ғ.&lt;/i&gt;}}&lt;span class=&quot;wp-templatelink&quot;&gt;}}&lt;/span&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5pzj4zjahvjuyxei2s2zoirlb2oii93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ub/Истифода</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2464</id>
    <revision>
      <id>2985</id>
      <timestamp>2017-03-20T17:01:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;Барои ороиши шаблонҳои ороишии   Wikibooks:Саҳифаи шахсӣ|саҳифаҳои...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="913" sha1="ougmrg8mavwvrnriopievg5uvq9htp8" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;Барои ороиши шаблонҳои ороишии   [[Wikibooks:Саҳифаи шахсӣ|саҳифаҳои шахсии корбарон]] ва ё, барои [[Wikibooks:Юзербоксҳо|юзербоксҳо]] истифода мешавад. &lt;br /&gt; Параметри асосии шаблон — ном юзербокс, яъне ҳамончизе, ки баъди User:box/ ё Корбар:Box/ меояд.

== Намунаҳо ==
* &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{ub|ВК-2007}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; → {{ub|ВК-2007}}
* &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{ub|ВК-2007|f}}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt; → {{ub|ВК-2007|f}}

== Нигаред ==
* {{tl|tl}}
* {{tl|tlp}}
* {{tl|tRef}}

&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо:Пайвандҳои даруна|{{PAGENAME}}]]&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Ҳуҷҷатгузорӣ|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ougmrg8mavwvrnriopievg5uvq9htp8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо:Пайвандҳои даруна</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2465</id>
    <revision>
      <id>2986</id>
      <timestamp>2017-03-20T17:08:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{гурӯҳи шаблон}}  [[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо:Пайвандҳо|Пайвандҳои даруна]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="138" sha1="7r3vw8h6nkuw3rwbe6d88hvgk6088ki" xml:space="preserve">{{гурӯҳи шаблон}}

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо:Пайвандҳо|Пайвандҳои даруна]]</text>
      <sha1>7r3vw8h6nkuw3rwbe6d88hvgk6088ki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:TOC right</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2466</id>
    <revision>
      <id>2987</id>
      <timestamp>2017-03-20T17:14:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;clear: {{{clear|right}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; backgr...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" sha1="8vxd09el6srvu3t3balprof3ftdkias" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;0&quot; style=&quot;clear: {{{clear|right}}}; margin-bottom: .5em; float: right; padding: .5em 0 .8em 1.4em; background: none; width: {{{width|{{{1|auto}}}}}};&quot; {{#if:{{{limit|}}}|class=&quot;toclimit-{{{limit}}}&quot;}}
| __TOC__
|}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Add cats and interwikis to the /doc subpage, not here! --&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8vxd09el6srvu3t3balprof3ftdkias</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2467</id>
    <revision>
      <id>2990</id>
      <timestamp>2017-03-20T17:21:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>2990</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" sha1="2acjdt1lcjyprzdwzetg6k6o2pn59fq" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон]]</text>
      <sha1>2acjdt1lcjyprzdwzetg6k6o2pn59fq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Зодрӯз</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2468</id>
    <revision>
      <id>2997</id>
      <parentid>2996</parentid>
      <timestamp>2017-03-20T17:43:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>/* Нигаред */</comment>
      <origin>2997</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="765" sha1="j1vwligb660ec2o7ondll6gnqaix6wl" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id   = [[Акс:Nuvola apps cookie.svg|43px]]
  |id-c = #E6B0B0
  |id-s = 
  |info = [[Зодрӯз]]и ин корбар — '''[[{{{1}}}]]'''
  |info-c = #FFFAFA
  |info-s = {{{info-s|8}}}
}}&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:2}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарони, {{{1}}}]] таваллуд шуда|}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;/noinclude&gt;
{{Doc-inline}}
== Нигаред ==
* {{tl|Userbox/Зодаи}}
{{Doc-end}}
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи санаи таваллуд|Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи санаи таваллуд]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Шуморандаҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Тақвим]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j1vwligb660ec2o7ondll6gnqaix6wl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони ҷопонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2469</id>
    <revision>
      <id>3062</id>
      <parentid>3004</parentid>
      <timestamp>2017-04-21T13:00:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3062</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2308" sha1="hujej2acodzx6u6ywkr7f0zsfhmcy6b" xml:space="preserve">{{ҶопонӣМатн}}

&lt;table style=&quot;border:0;margin:0;&quot;&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;vertical-align:top;text-align:center;font:normal 230% serif;clear:both;margin-right:0.4em;color:#b00;padding:0 0.5em;&quot;&gt;&lt;h1 style=&quot;border:none&quot;&gt;[[Image:Nihongo.png|&lt;big&gt;&lt;strong&gt;日&lt;br /&gt;本&lt;br /&gt;語&lt;/strong&gt;&lt;/big&gt;]]&lt;br /&gt;&lt;small style=&quot;font-size:8pt;&quot;&gt;{{audio|ja-nihongo.ogg|''[нихон-го]''}}&lt;/small&gt;&lt;/h1&gt;
&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;font-size:100%;padding:2em 0 0 2%;max-width:52em;&quot;&gt;
Ин — [[w:викикитобҳо|викикитобҳои]] ройгон барои [[w:Забони ҷопонӣ|забони ҷопонӣ]] мебошад, ки ба якчанд дарс тақсим карда шудааст.&lt;br /&gt;
Шумо низ метавонед саҳифаҳои вуҷуддоштаро таҳрир кунед ва ё саҳифаҳои нав эҷод кунед.
Муаллифони китоб метавонанд, чи хеле ки ба онҳо маъқул аст нависанд, муҳим аст, ки дарсҳо хотирбахш бошанд.

Агар чизе нофаҳмо бошад, — [[Баҳс:Забони ҷопонӣ|пурсидан гиред]]. Мо кушиш мекунем ба саволҳоятон ҷавоб диҳем.

&lt;!-- Муқаддима дар инҷо сар мешавад --&gt;

== Дарсҳо ==
;[[/Дарси 1|Дарси 1. Муқаддима]]: Ҳуруфи ҷопонӣ, ибораҳо ва фонетика.
;[[/Дарси 2|Дарс 2. Макон]]: Ҳиссачаи нави ҷойгузорӣ, муколамаи аввал.
;[[/Дарси 3|Дарси 3. Камтар аз имло]]: Морфологияи феълҳо.
;[[/Дарси 4|Дарси 4. Луғат]]: Словарь.
;[[/Муқоисаҳо|Муқоисаҳо]]: Муқоисаҳо.
;[[/Рақамҳо|Рақамҳо]]: Рақамҳо.

== Барномаҳо ==
;[[/Барномаи 1|Барномаи 1. Омӯзиши навистан]]: Омӯзиши  иероглифҳо ва ҳарфҳои ҷопонӣ.
* [http://brng.jp/50renshuu.pdf Кана дафтар (PDF)]

&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;
__NOTOC__
__NOEDITSECTION__

{{Мавзуҳо|Забонҳо}}
{{BookCat}}

{{Аз рӯи алифбо}}
[[Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳо|Ҷ]]
Забони ҷопонӣ</text>
      <sha1>hujej2acodzx6u6ywkr7f0zsfhmcy6b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2470</id>
    <revision>
      <id>3000</id>
      <timestamp>2017-03-21T04:50:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забонҳо|Ҷ]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3000</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="jfdiywlc4inl32ce01qr41cltpxsav0" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|Ҷ]]</text>
      <sha1>jfdiywlc4inl32ce01qr41cltpxsav0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Full book name</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2471</id>
    <revision>
      <id>3002</id>
      <timestamp>2017-03-21T05:17:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}|1}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категор...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3002</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="285" sha1="ajz00xbpw7rsexia7deddzp9etkdvzh" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#titleparts:{{{1|{{FULLPAGENAME}}}}}|1}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ajz00xbpw7rsexia7deddzp9etkdvzh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мавзуҳо/мавзуъ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2472</id>
    <revision>
      <id>3005</id>
      <timestamp>2017-03-21T05:27:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly &gt;[[Гурӯҳ:{{{1}}}|{{Book name}}]] {{#switch: {{NAMESPACE}}   | Wikijunior   | = {{#ifeq: {{ucfirst: {{{1}}}}} | {{ucfirst: {{{гур...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3005</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="724" sha1="mq4py4fzcieza5ey6f4bg0izbv719m1" xml:space="preserve">&lt;includeonly &gt;[[Гурӯҳ:{{{1}}}|{{Book name}}]]
{{#switch: {{NAMESPACE}}
  | Wikijunior
  | = {{#ifeq: {{ucfirst: {{{1}}}}} | {{ucfirst: {{{гурӯҳи саҳифаҳои китоб}}}}} |[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Китобҳо бо гурӯҳи саҳифаҳои китоб дар мавзуҳо]]|{{Мавзуҳо/0 | мавзуъ = {{{1}}} | шуруъ = | n = 0 | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}}}
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc |../Ёридиҳандаҳо}}

[[en:Template:Subjects/leaf]]
[[ru:Шаблон:Темы/тема]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mq4py4fzcieza5ey6f4bg0izbv719m1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:BOOKNAME</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2473</id>
    <redirect title="Шаблон:Book name" />
    <revision>
      <id>3006</id>
      <timestamp>2017-03-21T05:29:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Шаблон:Book name]]</comment>
      <origin>3006</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="g1b3njsbm6asg4cz2xzvimsd17nu68d" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Template:Book name]]</text>
      <sha1>g1b3njsbm6asg4cz2xzvimsd17nu68d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:ҶопонӣМатн</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2474</id>
    <revision>
      <id>3007</id>
      <timestamp>2017-03-21T05:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;div class=&quot;infobox noprint&quot; style=&quot;width: 293px; padding: 0.2em; margins: 0em;&quot;&gt; {| width=&quot;293px&quot; align=&quot;right&quot; class=&quot;expansion&quot; style=&quot;background:...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3007</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="799" sha1="cdt8j4d6c1nwabaamjq7bd7288apyw7" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;infobox noprint&quot; style=&quot;width: 293px; padding: 0.2em; margins: 0em;&quot;&gt;
{| width=&quot;293px&quot; align=&quot;right&quot; class=&quot;expansion&quot; style=&quot;background: #f7f8ff; border-collapse: collapse; padding: 0em; margins: 0em; font-size: 92%; line-height:1.2;&quot; |
| style=&quot;vertical-align:middle;&quot; | [[Image:書.svg|60px]]
| style=&quot;vertical-align:middle;&quot; | '''Дар ин викикитоб матн бо [[w:забони ҷопонӣ|забони ҷопонӣ]] ҳаст.''' Бе [[w:Роҳнамо:Кӯмаки бисёрзабона|кӯмаки ҳуруф шимолӣ]] шумо метавонед аломати савол ё дигар аломатҳоро ба ҷои ҳарфҳои ҷопонӣ хоҳед дид.
|}&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Огоҳиҳо|{{PAGENAME}}]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cdt8j4d6c1nwabaamjq7bd7288apyw7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳо:Огоҳиҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2475</id>
    <revision>
      <id>3095</id>
      <parentid>3009</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T13:00:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3095</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="ip4m7lhukxytlhbe0rpmd6p1nbs1f68" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо]]</text>
      <sha1>ip4m7lhukxytlhbe0rpmd6p1nbs1f68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мавзуҳо/0</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2476</id>
    <revision>
      <id>3010</id>
      <timestamp>2017-03-21T05:58:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly &gt;{{#if: {{{ping|}}} |ping|{{Мавзуҳо/тамоми китобҳо | мавзуъ = {{{мавзуъ}}} | шуруъ = {{{шуруъ}}...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3010</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1496" sha1="9kpkb9kz3u00t6y7m32ehdr7er9cnc6" xml:space="preserve">&lt;includeonly &gt;{{#if: {{{ping|}}} |ping|{{Мавзуҳо/тамоми китобҳо | мавзуъ = {{{мавзуъ}}} | шуруъ = {{{шуруъ}}} | диагностика = {{{диагностика|}}}}}
{{#if: {{Иерархист |{{Wikibooks:Китобҷой:{{{мавзуъ}}}}}}}
|
{{#if: {{#titleparts: {{Wikibooks:Китобҷой:{{{мавзуъ}}}}}|1|2}}
  |{{Мавзуҳо/{{Мавзуҳо/баъдӣ |{{{n}}}}}
     | мавзуъ = {{#titleparts: {{Wikibooks:Китобҷой:{{{мавзуъ}}}}}|1|2}}
     | шуруъ = {{{мавзуъ}}}
     | n = {{#expr: {{{n}}} + 1}}
     | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
{{#if: {{#titleparts: {{Wikibooks:Китобҷой:{{{мавзуъ}}}}}|1|3}}
  |{{Мавзуҳо/{{Мавзуҳо/баъдӣ |{{{n}}}}}
     | мавзуъ = {{#titleparts: {{Wikibooks:Китобҷой:{{{мавзуъ}}}}}|1|3}}
     | шуруъ = {{{мавзуъ}}}
     | n = {{#expr: {{{n}}} + 1}}
     | диагностика = {{{диагностика|}}}}}}}
|
[[Гурӯҳ:Таваҷҷӯҳ (ҳама китобҳо)]]
{{#if: {{{диагностика|}}} |{{Мавзуҳо/диагностикаи мавзуҳо | мавзуъ = {{{мавзуъ}}} | шуруъ = {{{шуруъ}}}}}}}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc |../Ёридиҳанда}}

[[en:Template:Subjects/0]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9kpkb9kz3u00t6y7m32ehdr7er9cnc6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Китобҷой:Забонҳо</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2477</id>
    <revision>
      <id>3011</id>
      <timestamp>2017-03-21T06:01:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;А&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3011</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2" sha1="05zm7wjaq35s1b126nn2aycadefrjlz" xml:space="preserve">А</text>
      <sha1>05zm7wjaq35s1b126nn2aycadefrjlz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:WD item</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2478</id>
    <revision>
      <id>3012</id>
      <timestamp>2017-03-21T06:25:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#invoke:WD|format_item|{{{1}}}|{{{lang|ru}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{doc}}  Гурӯҳ:Шаблонҳо:Викимаълумот...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3012</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="qlmx2c558mrzhwbezn3thf02188utyj" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#invoke:WD|format_item|{{{1}}}|{{{lang|ru}}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}

[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Викимаълумот]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qlmx2c558mrzhwbezn3thf02188utyj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони ҷопонӣ/Рақамҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2480</id>
    <revision>
      <id>3067</id>
      <parentid>3066</parentid>
      <timestamp>2017-04-21T13:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Рақамҳои забони ҷопонӣ]] to [[Забони ҷопонӣ/Рақамҳо]] over redirect</comment>
      <origin>3067</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="795" sha1="3fyacp60n7umojeuwn1cz16njfd52q3" xml:space="preserve">{{Забони ҷопонӣ}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
| Рақам || 0 || 1 || 2 || 3 || 4 || 5 || 6 || 7 || 8 || 9 || 10　|| 100||1000
|-
| Иероглиф || 零 || 一 || 二 || 三 || 四 || 五 || 六 || 七 || 八 || 九 || 十||百||千
|-
| Хондан || レイ；ゼロ (аз англ. «zero») || イチ、イツ；ひと、ひと・つ || ニ；ふた、ふた・つ || サン；み、み・つ || シ；よ、よん、よ・つ || ゴ；い、いつ、いつ・つ || ロク、リク；む、むい、む・つ、むっ・つ || シチ；なな、なの、なな・つ || ハチ；や、や・つ、やっ・つ || ク、キュウ；ここの、ここの・つ || ジュウ、ジッ；と、とお||ヒャク；もも||セン；ち
|}

{{Забони ҷопонӣ}}
{{BookCat}}</text>
      <sha1>3fyacp60n7umojeuwn1cz16njfd52q3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Забони ҷопонӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2481</id>
    <revision>
      <id>3015</id>
      <timestamp>2017-03-21T15:04:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;br clear=all /&gt; &lt;center&gt; {| id=&quot;toc&quot; style=&quot;margin: 0 2em 0 2em;&quot; |- | style=&quot;background:#ccccff&quot; align=&quot;center&quot; | '''Забони ҷопонӣ|Д...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3015</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="710" sha1="r1gb7y6knxtv27iotzg4uu1e6dsteh5" xml:space="preserve">&lt;br clear=all /&gt;
&lt;center&gt;
{| id=&quot;toc&quot; style=&quot;margin: 0 2em 0 2em;&quot;
|-
| style=&quot;background:#ccccff&quot; align=&quot;center&quot; | '''[[Забони ҷопонӣ|Дарсҳои забони ҷопонӣ]]'''
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot; | [[Забони ҷопонӣ/Дарс 1|Дарси 1]] | [[Забони ҷопонӣ/Дарс 2|Дарси 2]] | [[Забони ҷопонӣ/Дарси 3|Дарси 3]] | [[Забони ҷопонӣ/Дарси 4|Дарси 4]] | [[Забони ҷопонӣ/Муқоиса|Муқоиса]] | [[Забони ҷопонӣ/Рақамҳо|Рақамҳо]] | [[Забони ҷопонӣ/Барномаи 1|Барномаи 1]]
|-
|}
&lt;/center&gt;&lt;noinclude&gt;
{{BookCat}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r1gb7y6knxtv27iotzg4uu1e6dsteh5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ruby-ja</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2482</id>
    <revision>
      <id>3016</id>
      <timestamp>2017-03-21T15:05:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;ruby&gt;&lt;rb&gt;{{{1}}}&lt;/rb&gt;&lt;rp&gt;（&lt;/rp&gt;&lt;rt&gt;{{{2}}}&lt;/rt&gt;&lt;rp&gt;）&lt;/rp&gt;&lt;/ruby&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3016</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99" sha1="gc6hivse9cus8x71koi3iyjdu6kg00s" xml:space="preserve">&lt;ruby&gt;&lt;rb&gt;{{{1}}}&lt;/rb&gt;&lt;rp&gt;（&lt;/rp&gt;&lt;rt&gt;{{{2}}}&lt;/rt&gt;&lt;rp&gt;）&lt;/rp&gt;&lt;/ruby&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gc6hivse9cus8x71koi3iyjdu6kg00s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ruby-ja/Истифода</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2483</id>
    <revision>
      <id>3017</id>
      <timestamp>2017-03-21T15:08:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;  Данный шаблон используется для ввода [[w:фуригана|фуриганы]] к с...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3017</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1030" sha1="5b8o643jjbc6zvoo3divxvv00fbdtwd" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{docpage}}&lt;/noinclude&gt;

Данный шаблон используется для ввода [[w:фуригана|фуриганы]] к словам [[w:Забони ҷопонӣ|Японского языка]].
В противном случае, используйте общий [[Шаблон:ruby]], либо шаблон [[Шаблон:ruby-zh-p]], либо шаблон [[Шаблон:ruby-zh-b]] для китайской транскрипции пиньинь или соответственно чжуинь c шаблоном [[Шаблон:lang|lang]].

'''Внимание!''' Механизм данного шаблона '''не поддерживается''' браузерами ''Opera'' и ''Mozilla Firefox''.

=== Синтаксис ===

&lt;nowiki&gt;{{Ruby-ja | кандзи | кана}}&lt;/nowiki&gt;

Пример: &lt;nowiki&gt;{{Ruby-ja|全|すべ}}て&lt;/nowiki&gt; → {{Ruby-ja|全|すべ}}て

=== См. также ===

&lt;includeonly&gt;
[[Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ/Шаблонҳо]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>5b8o643jjbc6zvoo3divxvv00fbdtwd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ/Шаблонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2484</id>
    <revision>
      <id>3018</id>
      <timestamp>2017-03-21T15:12:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ|Шаблонҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3018</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="hssxc7yit3meb0e3wcjd7y2wle7whp2" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забони ҷопонӣ|Шаблонҳо]]</text>
      <sha1>hssxc7yit3meb0e3wcjd7y2wle7whp2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони юнонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2485</id>
    <revision>
      <id>3531</id>
      <parentid>3023</parentid>
      <timestamp>2022-12-07T01:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3531</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1784" sha1="2bskoa4gs2e3w3xsf6ll02zbs5phhpl" xml:space="preserve">[[Image:View of the Acropolis Athens.jpg|right|caption|thumbnail|Акропол дар Афина, Юнон]]
{| align=&quot;center&quot; border=&quot;1&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;{{greek clr}}; border: #00aadd; border-collapse: collapse;&quot;
| align=&quot;center&quot; | '''эзоҳ''': Барои истифодаи ин китоб браузери худатонро ба шрифти лозима барои дидани символҳои юнонӣ дуруст кунед. Агар шумо чоркунҷаро мебинед, маълум мешавад, ки браузератон хато дуруст карда шудааст!&lt;br&gt;&lt;small&gt;&amp;nbsp;&lt;/small&gt;
{| border=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;6&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;border: #eeeeff; border-collapse: collapse;&quot;
| style=&quot;background-color:#eeeeee;&quot; |Εδώ πρέπει να φαίνονται οι Ελληνικοί χαρακτήρες!&lt;/font&gt;
|}
|}
{{Википедиа}}

== Дарсҳо ==
* [[/Мундариҷа|Мундариҷа]]
* [[/Алифбои юнонӣ|Дарси 1. Алифбои юнонӣ]]
* [[/Талаффуз|Дарси 2. Талаффуз]]
* [[/Артикл. Ҷумла|Дарси 3. Артикл. Ҷумла]]
* [[/Ҷонишинҳо. Феъли ειναι|Дарси 4. Ҷонишинҳо. Феълҳои ειναι ва κανο]]
* [[/Шумораҳо |Дарси 5. Шумораҳо]]
* [[/Истифодаи падежҳо|Дарси 6. Истифодаи падежҳо]]
* [[/Ҳиссачаҳо|Дарси 7. Ҳиссачаҳо. Зарфҳои макон]]
* [[/Замонҳо|Дарси 8. Замонҳо]]
* [[/Феълҳо|Дарси 9. Феълҳо]]

== Курси асосӣ ==
== Барномаҳо ==

{{Мавзуҳо|Забонҳо}}

[[Гурӯҳ:Забони юнонӣ]]
{{Аз рӯи алифбо}}</text>
      <sha1>2bskoa4gs2e3w3xsf6ll02zbs5phhpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони юнонӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2486</id>
    <revision>
      <id>3022</id>
      <parentid>3021</parentid>
      <timestamp>2017-03-21T15:33:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3022</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="imz4ca83sd5fr2wb65rcezaf4zv0tn6" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо|ю]]</text>
      <sha1>imz4ca83sd5fr2wb65rcezaf4zv0tn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мавзуҳо/тамоми китобҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2487</id>
    <revision>
      <id>3024</id>
      <timestamp>2017-03-22T14:59:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;&lt;!-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;- {{((}}Мавзуҳо/тамоми китобҳо{{!}} мавзуъ = {{{мавзуъ}}} {{!}} шуруъ = {{...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3024</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1751" sha1="pc8h0m1wxj4pkhl42q29kzvd2aj7q6x" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;&lt;!-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;- {{((}}Мавзуҳо/тамоми китобҳо{{!}} мавзуъ = {{{мавзуъ}}} {{!}} шуруъ = {{{шуруъ}}} {{!}} диагностика = {{{диагностика}}}{{))}} -&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;-&gt;{{#if: {{Иерархист |{{Гурӯҳ:{{{мавзуъ}}}/тамоми китобҳо}}}} |[[Гурӯҳ:{{{мавзуъ}}}/тамоми китобҳо]]|
[[Гурӯҳ:Таваҷӯҳ лозим (ҳамаи китобҳо)]]
{{#ifexist: Гурӯҳ:{{{мавзуъ}}}/тамоми китобҳо|
[[Гурӯҳ:{{{мавзуъ}}}/тамоми китобҳо]]
{{#if: {{{диагностика|}}}
  |{{Гурӯҳи ҳама/иштибоҳ |Саҳифаи гурӯҳи «тамоми китобҳо» [[Гурӯҳ:{{{мавзуҳо}}}/тамоми китобҳо]] некорректно пур шудааст.  Пожалуйста удостоверьтесь, что все ее содержимое, ''кроме'' вызова шаблона {{tl |Гурӯҳи ҳама}}}}, заключено в &lt;code &gt;&amp;lt;noinclude /&amp;gt;&lt;/code&gt;.  {{Гурӯҳи ҳама/пайванд | 1 = Гурӯҳ:{{{мавзуъ}}}/тамоми_китобҳо | 2 = action=edit&amp;editintro=Шаблон:Мавзуҳо/формат/editintro&amp;summary=noinclude | 3 = Таҳрири саҳифа.}}}}
|
&lt;!-- FIXME: заимствовать обработку отсутствия категории «всех учебников» из [[en:Template:Subjects/allbooks]]. --&gt;}}}}
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc |../Ёридиҳанда}}

[[en:Template:Subjects/allbooks]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pc8h0m1wxj4pkhl42q29kzvd2aj7q6x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони юнонӣ/Талаффуз</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2488</id>
    <revision>
      <id>3025</id>
      <timestamp>2017-03-22T15:57:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Якчанд ҳарфҳои юнонӣ бинобар дар ягон мавқеъ буданашон садои муайянро медиҳанд:...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3025</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5184" sha1="50ywwzp9mjfl51o83q6w3el3gnhynq6" xml:space="preserve">Якчанд ҳарфҳои юнонӣ бинобар дар ягон мавқеъ буданашон садои муайянро медиҳанд:

γ - пеш аз садонокҳои /a/, /o/, /u/ ва ҳамсадоҳо  ба ғайр аз γγ, γκ, γχ, чун /[[w:ru:Звонкий велярный спирант|ɣ]]/ хонда мешавад. Дар забони тоҷикӣ ин варианти ҷарангнокии ҳарфи х дар калимаҳои ''угу, эх бы'' мебошад:
γράφω /ғрафо/ - менависам,
γούνα /ғуна/- мех.

Пеш аз садонокҳои /e/ ва /i/ (ҳарфҳои ε, ι, η, υ ва ҳарфмуттаҳидҳо αι, ει, οι, υι, ηι), чун /[[w:ru:Звонкий палатальный спирант|ʝ]]/ хонда мешавад. Ин садо ба Й монанд аст, аммо сахттар талаффуз мешавад (мисол дар калимаи ''йод''):
γίνομαι (й'иномэ) - шуда истодаам
γιέν (й'ен) - йен.

Пеш аз ҳамсадоҳои γ, κ, χ, ξ (яъне дар ҳарфмуттаҳидҳои γγ, γκ, γχ, γξ) чун Н талаффуз мешавад:
άγγλος ('англос) - англис
Аγκόλα (Анг'ола) - Ангола
άγχος ('анхос) - стресс

η, ι, υ - чун И талаффуз мешавад, аммо дар ҳолате, ки зада ба ин ҳарф намеафтад (баъд ва пеш аз ҳамсадоҳо) чун Й:
Μάιος (М'айос) - Май

υ - дар байни садонокҳо ва ҳамсадоҳои ҷарангнок ва ҳамчунон дар байни ду ҳамсадо чун В хонда мешавад:
αυγό (авг'о) - тухм
αυλή(авл'и) - ҳавлӣ
αλιέυω(али'эво) - моҳӣ ва пеш аз ҳамсадоҳои кунд чун Ф хонда мешавад:
αυτό (афт'о) - ин
ευκαιρία (эфкер'ия) - имконият

κ - чун К хонда мешавад, аммо баъди ҳарфи γ ва ν садои '''Г'''-ро мебарорад:
ανάγκη (ан'анги) - лозимӣ
Садои Г дар калимаҳои пайдоишашон ғайриюнонӣ γκ меояд:
γκολ (гол) - гол

σ - С таллаффуз мешавад, а пеш аз ҳамсадоҳои ҷарангнок З хонда мешавад:
πλάσμα (пл'азма) - ҷонвар
* σ дар охир ва байни калима навишта мешавад, дар охири калима навиштани ς ҲАТМИ аст.

π - П талаффуз мешавад, аммо баъди μ чун Б талаффуз мешавад:
έμπορος ('эмборос) - фурӯшанда

τ - Т талаффуз мешавад, аммо баъди ν садои Дро медиҳад:
έντονος ('эндонос) - равшан

ξ ва ψ - чун КС ва ПС талаффуз мешаванд, дар вақте, ки калимаи пештара ба Н тамом мешавед, ҷарангноктар талаффуз мешавад, тақрибан чун ГЗ ва БЗ:
τον ξέρω (тон кз'еро) - ман ӯро медонам.

δ ва θ садои муайянро бо садоҳои тоҷикӣ надоранд.
δ - чун th дар калимаҳои this, they, дигарашро дар транскрипсия нишон медиҳам чун [д]
θ - чун th дар калимаҳои think, thin, дигарашро чун [ф] дар транскрипсия нишон медиҳам

λ - мулоим талаффуз мешавад, чун Л дар номи нотаи Ля

==Ҳарфмуттаҳидҳо==

Ибораҳои μπ ва ντ дар ШУРУИ чун Б ва Д хонда мешаванд:
μπορώ (бор'о) - метавонем
ντύνω (д'ино) - мепӯшам

Ибораи τσ - чун Ц хонда мешавад:
έτσι ('эци) - ин хел

Ибораи τζ - садои ДЗро медиҳад:
τζάμι (дз'ами) - шиша

Ибораҳои ει, οι, υι чун И хонда мешавад:
κείμενο (к'имено) - матн

Ибораи ου У хонда мешавад:
Άγια Πετρούπολη ('Айя Петр'уполи) - Санкт Петербург

Ибораи αι Э ё Е хонда мешавад:
αίμα ('эма) - хун

Ибораи αυ, ευ, ηυ дар якчанд мавзеҳо чун АВ ё АФ, ЕВ ё ЕФ, ИВ ё ИФ хонда мешаванд (дар болотар ҳарфи υ-ро нигаред)

Ибораи νt дар аввали калима Д чун НД хонда мешавад — дар ҳамроҳӣ.

γχ НХ хонда мешавад.

Ҳамсадоҳои шадда як ҳарф хонда мешаван (ба ғайри γγ). Мисол: ββ β хонда мешавад, κκ=κ, μμ = μ, νν = ν, ππ = π, σσ = σ, ττ = τ.

[[Гурӯҳ:Забони юнонӣ]]

[[ru:Греческий язык/Произношение]]</text>
      <sha1>50ywwzp9mjfl51o83q6w3el3gnhynq6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Дар бораи</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2489</id>
    <redirect title="Роҳнамо:Дар бораи" />
    <revision>
      <id>3026</id>
      <timestamp>2017-03-22T16:06:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Роҳнамо:Дар бораи]]</comment>
      <origin>3026</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" sha1="6fe42wfs3ys1mitay2m648x7t90xvto" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Роҳнамо:Дар бораи]]</text>
      <sha1>6fe42wfs3ys1mitay2m648x7t90xvto</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Стаж дар Вики</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2490</id>
    <revision>
      <id>3027</id>
      <timestamp>2017-03-22T16:38:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{userbox|border-c={{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt; 1460|#ffb3b3| {{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}}...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3027</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3130" sha1="0bf6s8rfxvxjftesjaxbldw8ylc4w10" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{userbox|border-c={{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt; 1460|#ffb3b3|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 1095|#99b3ff|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 730|#77e0e0|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 365|#99b3ff|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 180|#cccc00|#6ef7a7}} }} }} }} }}|info-c={{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt; 1460|#ffe0e0|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 1095|#f0f8ff|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 730|#d0f8ff|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 365|#e0e8ff|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 180|#ffff99|#c5fcdc}} }} }} }} }}|id-c=white|id={{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}}|info={{Корбари мазкур|{{{4|{{{gender|}}}}}}}} дар Викикитобҳои тоҷикӣ аллакай {{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} {{plural:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}}|рӯз корбарӣ менамояд}} }}

{{#if:{{{nocat|}}}||[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt; 1825|Корбарони-мӯйсафди Викикитобҳо|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 1460|Корбароне, ки аллакай 3 сол корбарӣ менамоянд|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 1095|Корбароне, ки аллакай 3 сол корбарӣ менамоянд|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 730|Корбароне, ки аллакай 2 сол корбарӣ менамоянд|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 365|Корбароне, ки аллакай 1 сол корбарӣ менамоянд|
{{#ifexpr:{{Days between|{{{1}}}|{{{2}}}|{{{3}}}}} &gt;= 180|Корбароне, ки аллакай 6 моҳ корбарӣ менамоянд|
Корбарони навкор}} }} }} }} }} }}|{{PAGENAME}}]]}}
&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc-inline}}
Эта [[Викиучебник:Юзербоксы|карточка участника]] показывает стаж участника в Викиучебнике. Укажите дату (день, месяц и год) регистрации или момент, когда участник начал активно участвовать в Викиучебнике. 

Примеры: 
{{Стаж дар Вики|31|12|2005|nocat=1}}
* '''&lt;nowiki&gt;{{Стаж дар Вики|31|12|2005}}&lt;/nowiki&gt;''' для участника, зарегистрированного 31 декабря 2005 года. 

{{Стаж дар Вики|1|1|2007|gender=f|nocat=1}}
* '''&lt;nowiki&gt;{{Стаж дар Вики|1|1|2007|gender=f}}&lt;/nowiki&gt;''' для участницы, зарегистрированной 1 января 2007 года. 

[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Корбарон|{{PAGENAME}}]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Тақвим|{{PAGENAME}}]]

[[dsb:Pśedłoga:Wužywaŕ wikidny]]
[[en:Template:Wikipedian Current Age]]
[[hsb:Předłoha:Kašćik wikidny]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0bf6s8rfxvxjftesjaxbldw8ylc4w10</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Days between</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2491</id>
    <revision>
      <id>3028</id>
      <timestamp>2017-03-22T16:39:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#expr: + {{GSD   |day = {{{4|{{{day2|{{CURRENTDAY}}}}}}}}   |month = {{{5|{{{month2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}}   |year = {{{6|{{{year2|{{CU...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3028</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="372" sha1="t0epk56qsz12yfyanzs7mr991c9xka9" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#expr:
+ {{GSD
  |day = {{{4|{{{day2|{{CURRENTDAY}}}}}}}}
  |month = {{{5|{{{month2|{{CURRENTMONTH}}}}}}}}
  |year = {{{6|{{{year2|{{CURRENTYEAR}}}}}}}}
  }}
- {{GSD
  |day = {{{1|{{{day1|{{CURRENTDAY}}}}}}}}
  |month = {{{2|{{{month1|{{CURRENTMONTH}}}}}}}}
  |year = {{{3|{{{year1|{{CURRENTYEAR}}}}}}}}
  }}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t0epk56qsz12yfyanzs7mr991c9xka9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забони туркӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2492</id>
    <revision>
      <id>3030</id>
      <timestamp>2017-03-23T07:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забонҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3030</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" sha1="kashuotqlr6mgt5los6bv3qoj3z0rev" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳо]]</text>
      <sha1>kashuotqlr6mgt5los6bv3qoj3z0rev</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Sister projects</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2493</id>
    <revision>
      <id>3033</id>
      <parentid>3032</parentid>
      <timestamp>2017-03-23T09:35:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.185.113</ip>
      </contributor>
      <origin>3033</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1697" sha1="j6nxcpmve9nsd5d74rbj12v63qr99a4" xml:space="preserve">&lt;table class=&quot;standard&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;margin-top:1em;&quot;&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;11&quot; align=&quot;center&quot;&gt;'''Маводҳо доир ба «{{{article|{{PAGENAME}}}}}» дар лоиҳаҳои [[Викимедиа|фонди Викимедиа]]:'''&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;{{#if: {{{commons|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Commons-logo.svg|20px]] '''[[:commons:{{{commons}}}|Викианбор]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikiquote|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikiquote-logo.svg|20px]] '''[[:q:{{{wikiquote}}}|Викииқтибос]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikisource|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikisource-logo.svg|20px]] '''[[:s:{{{wikisource}}}|Викитека]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wiktionary|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wiktionary-logo-ru.png|20px]] '''[[:wikt:{{{wiktionary}}}|Викилуғат]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikinews|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikinews-logo.svg|20px]] '''[[:n:{{{wikinews}}}|Викиахборот]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikipedia|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikipedia-logo-tg.png|20px]] '''[[:w:{{{wikipedia}}}|Википедиа]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikispecies|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikispecies-logo.svg|20px]] '''[[:wikispecies:{{{wikispecies}}}|Викинамудҳо]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikiversity|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Wikiversity-logo.svg|20px]] '''[[:wikiversity:{{{wikiversity}}}|Викидонишгоҳ]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{wikiincubator|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Incubator-notext.svg|20px]] '''[[m:incubator:{{{wikiincubator}}}|Викиинкубатор]]'''&lt;/td&gt;}}{{#if: {{{metawiki|}}}|&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:Meta.png|20px]] '''[[:meta:{{{metawiki}}}|Метавики]]'''&lt;/td&gt;}}&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>j6nxcpmve9nsd5d74rbj12v63qr99a4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Sister projects/Истифода</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2494</id>
    <revision>
      <id>3034</id>
      <timestamp>2017-03-23T09:37:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.185.113</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;== Барои нусхабардорӣ ==  &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;Sister projects   |article       =    |commons       =    |wikinews      =    |wiktionar...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3034</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="318" sha1="eq911d78drog1p0ki8odbbvyko641hj" xml:space="preserve">== Барои нусхабардорӣ ==
 &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;Sister projects
  |article       = 
  |commons       = 
  |wikinews      = 
  |wiktionary    = 
  |wikiquote     = 
  |wikisource    = 
  |wikibooks     = 
  |wikispecies   = 
  |wikiversity   = 
  |wikiincubator = 
  |metawiki      = 
 &lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;</text>
      <sha1>eq911d78drog1p0ki8odbbvyko641hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/З</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2495</id>
    <revision>
      <id>3037</id>
      <timestamp>2017-03-24T05:38:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__HIDDENCAT__ [[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3037</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp" xml:space="preserve">__HIDDENCAT__
[[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Забонҳо/тамоми китобҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2496</id>
    <revision>
      <id>3038</id>
      <timestamp>2017-03-24T05:42:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__HIDDENCAT__ [[Гурӯҳ:Тамоми китобҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3038</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" sha1="nauecj5i0gfihbpyegzvh7ahqczfoe4" xml:space="preserve">__HIDDENCAT__
[[Гурӯҳ:Тамоми китобҳо]]</text>
      <sha1>nauecj5i0gfihbpyegzvh7ahqczfoe4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/J</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2497</id>
    <revision>
      <id>3039</id>
      <timestamp>2017-03-24T05:44:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__HIDDENCAT__ [[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3039</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp" xml:space="preserve">__HIDDENCAT__
[[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо/M</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2498</id>
    <revision>
      <id>3040</id>
      <timestamp>2017-03-24T05:46:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__HIDDENCAT__ [[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3040</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp" xml:space="preserve">__HIDDENCAT__
[[Гурӯҳ:Аз рӯи алифбо]]</text>
      <sha1>bqlhzgo9siyl08d0xyuxcfls5p7evfp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Гурӯҳҳои пинҳон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2499</id>
    <revision>
      <id>3041</id>
      <timestamp>2017-03-24T05:47:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="clwbqfcp5seo5f2bey4b2xll4qukm9f" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]</text>
      <sha1>clwbqfcp5seo5f2bey4b2xll4qukm9f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-en</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2500</id>
    <revision>
      <id>3365</id>
      <parentid>3363</parentid>
      <timestamp>2019-12-06T21:32:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Karalainza</username>
        <id>1500</id>
      </contributor>
      <origin>3365</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78" sha1="ehzfx6ciahghmo74fp073sv3uxmq6wy" xml:space="preserve">[[w:Забони англисӣ|англ.]] ''&lt;span lang=&quot;en&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;''</text>
      <sha1>ehzfx6ciahghmo74fp073sv3uxmq6wy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони Англисӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2501</id>
    <redirect title="Забони англисӣ/Алифбо" />
    <revision>
      <id>3203</id>
      <parentid>3044</parentid>
      <timestamp>2017-06-22T19:56:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>タチコマ robot</username>
        <id>45</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>бот: исправление двойного перенаправления → [[Забони англисӣ/Алифбо]]</comment>
      <origin>3203</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="i5e9iaeca4f7h2ct2rhvegtn23aufad" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони англисӣ/Алифбо]]</text>
      <sha1>i5e9iaeca4f7h2ct2rhvegtn23aufad</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-ar</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2502</id>
    <revision>
      <id>3046</id>
      <timestamp>2017-04-13T17:56:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[:w:Забони арабӣ|араб.]] {{lang-ar2|{{{1}}}}}&amp;lrm;&lt;noinclude&gt;{{doc|Шаблон:Lang/doc}}&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3046</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="118" sha1="inhb6unfn5yximcog1orx2f8y42f1vo" xml:space="preserve">[[:w:Забони арабӣ|араб.]] {{lang-ar2|{{{1}}}}}&amp;lrm;&lt;noinclude&gt;{{doc|Шаблон:Lang/doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>inhb6unfn5yximcog1orx2f8y42f1vo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-ar2</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2503</id>
    <revision>
      <id>3047</id>
      <timestamp>2017-04-13T17:59:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;span lang=&quot;ar&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;&amp;lrm;&lt;noinclude&gt;{{doc|Lang/doc}} &lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3047</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75" sha1="onvxzwjcdomj2phv8o9qkfumczszpl6" xml:space="preserve">&lt;span lang=&quot;ar&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;&amp;lrm;&lt;noinclude&gt;{{doc|Lang/doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>onvxzwjcdomj2phv8o9qkfumczszpl6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User en-3</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2504</id>
    <revision>
      <id>3048</id>
      <timestamp>2017-04-13T18:05:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{User lang | lang = en | name = w:Забони англисӣ | level = 3 | size =  | info = This user is able to contribute with an ''':Гурӯҳ...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3048</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="224" sha1="p3ynh2ci1cx9mwn86y0ssnox2huaepz" xml:space="preserve">{{User lang
| lang = en
| name = w:Забони англисӣ
| level = 3
| size = 
| info = This user is able to contribute with an '''[[:Гурӯҳ:User en-3|advanced]]''' level of '''[[:Гурӯҳ:User en|English]]'''
}}</text>
      <sha1>p3ynh2ci1cx9mwn86y0ssnox2huaepz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User ru-5</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2505</id>
    <revision>
      <id>3049</id>
      <timestamp>2017-04-14T11:39:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.74.73.21</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{User lang | lang = ru | name = Забони русӣ | level = 5 | size = | info = Этот участник ''':Гурӯҳ:User ru|професс...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3049</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="355" sha1="ffw51orcrf1tkxfy409c1yuj96y5wuq" xml:space="preserve">{{User lang
| lang = ru
| name = Забони русӣ
| level = 5
| size =
| info = Этот участник '''[[:Гурӯҳ:User ru|профессионально]]''' владеет '''[[:Гурӯҳ:User ru-5|русским языком]]'''
}}
[[Category:User ru-N|{{PAGENAME}}]]
[[Category:User ru|{{PAGENAME}}]]
&lt;noinclude&gt;{{doc|Lang}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ffw51orcrf1tkxfy409c1yuj96y5wuq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Википедия</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2506</id>
    <revision>
      <id>3151</id>
      <parentid>3149</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T12:42:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3151</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="498" sha1="ehjfz04lnqucqb8rtm9ps5jss6xcl8h" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;infobox sisterproject noprint plainlinks&quot; style=&quot;position:relative&quot;&gt;[[Акс:Wikipedia-logo.svg|40px|left|Логотипи Википедиа]][[w:Википедиа|Википедиа]] дорои мақолае бо мавзӯи&lt;br /&gt;'''«[[w:{{{1|{{SUBPAGENAME}}}}}|{{{1|{{SUBPAGENAME}}}}}]]»''' дорад&lt;/div&gt;.
&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ehjfz04lnqucqb8rtm9ps5jss6xcl8h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:((</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2507</id>
    <revision>
      <id>3051</id>
      <timestamp>2017-04-14T16:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3051</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="al3eab3z3ans5m9cnzb5gbd1hpjjunh" xml:space="preserve">{{&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>al3eab3z3ans5m9cnzb5gbd1hpjjunh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:User fa-4</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2508</id>
    <revision>
      <id>3052</id>
      <timestamp>2017-04-14T16:48:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{User lang | lang = fa | name = Забони форсӣ | level = 4 | size =  | info = &lt;div style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em; text...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3052</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="567" sha1="5o3qq1dfz9vtz4hme67rqr96yotq9ki" xml:space="preserve">{{User lang
| lang = fa
| name = Забони форсӣ
| level = 4
| size = 
| info = &lt;div style=&quot;font-size:8pt;padding:4pt;line-height:1.25em; text-align:right&quot; lang=&quot;fa&quot; dir=&quot;rtl&quot;&gt;&amp;#1578;&amp;#1587;&amp;#1604;&amp;#1591; &amp;#1575;&amp;#1740;&amp;#1606; &amp;#1705;&amp;#1575;&amp;#1585;&amp;#1576;&amp;#1585;  &amp;#1576;&amp;#1607;&amp;#8204; '''[[:Category:User fa|&amp;#1586;&amp;#1576;&amp;#1575;&amp;#1606; &amp;#1601;&amp;#1575;&amp;#1585;&amp;#1587;&amp;#1740;]]''' '''[[:Category:User fa-4|&amp;#1583;&amp;#1585; &amp;#1581;&amp;#1583; &amp;#1586;&amp;#1576;&amp;#1575;&amp;#1606; &amp;#1605;&amp;#1575;&amp;#1583;&amp;#1585;&amp;#1740;]]''' &amp;#1575;&amp;#1587;&amp;#1578;&lt;/span&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5o3qq1dfz9vtz4hme67rqr96yotq9ki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Викилуғат</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2512</id>
    <revision>
      <id>3058</id>
      <parentid>3057</parentid>
      <timestamp>2017-04-15T09:15:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Wiktionary]] to [[Шаблон:Викилуғат]] over redirect</comment>
      <origin>3058</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="563" sha1="keuk2gdrkubsmsdizr1jyasb7f91rtl" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;infobox sisterproject noprint wikidict-box&quot;&gt;[[Акс:Wiktionary-logo-ru.png|50px|left|Логотипи Викилуғат]]  [[Викилуғат]] дорои мақола бо номи '''&lt;span class=&quot;wikidict-ref&quot;&gt;«{{#if:{{{1|}}}|[[:wikt:{{{1}}}|{{#if:{{{2|}}}|{{{2}}}|{{{1}}}}}]]|[[:wikt:{{lcfirst:{{PAGENAME}}}}|{{lcfirst:{{PAGENAME}}}}]]}}» аст.&lt;/span&gt;'''&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;{{#if:{{{nocat|}}}||{{#if:{{NAMESPACE}}||[[Гурӯҳ:Мақолаҳои пайванддор ба Викилуғат]]}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>keuk2gdrkubsmsdizr1jyasb7f91rtl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Wiktionary</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2513</id>
    <redirect title="Шаблон:Викилуғат" />
    <revision>
      <id>3059</id>
      <timestamp>2017-04-15T09:15:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Wiktionary]] to [[Шаблон:Викилуғат]] over redirect</comment>
      <origin>3059</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="rp2l0m4cu51mraddsv71bq7jcf3lagr" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Викилуғат]]</text>
      <sha1>rp2l0m4cu51mraddsv71bq7jcf3lagr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Рақамҳои забони ҷопонӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2515</id>
    <redirect title="Забони ҷопонӣ/Рақамҳо" />
    <revision>
      <id>3068</id>
      <timestamp>2017-04-21T13:11:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Рақамҳои забони ҷопонӣ]] to [[Забони ҷопонӣ/Рақамҳо]] over redirect</comment>
      <origin>3068</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="b23rvvijybbmryftdf9kqktxffakg4r" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони ҷопонӣ/Рақамҳо]]</text>
      <sha1>b23rvvijybbmryftdf9kqktxffakg4r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони украинӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2516</id>
    <revision>
      <id>3069</id>
      <timestamp>2017-04-22T10:08:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;'''Забони украинӣ''' - забони расмии Украина.  [[Гурӯҳ:Забонҳо|У]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3069</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111" sha1="5bb1irjjzx4ko6jb1alz0sbs6qmf63g" xml:space="preserve">'''Забони украинӣ''' - забони расмии Украина.

[[Гурӯҳ:Забонҳо|У]]</text>
      <sha1>5bb1irjjzx4ko6jb1alz0sbs6qmf63g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-uk</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2517</id>
    <revision>
      <id>3070</id>
      <timestamp>2017-04-30T15:43:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[w:Забони украинӣ|укр.]] {{lang1|uk|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;  &lt;/noinclude&gt;&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3070</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" sha1="847amnfbtenapyo0m5xdcu2f3v0of8e" xml:space="preserve">[[w:Забони украинӣ|укр.]] {{lang1|uk|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>847amnfbtenapyo0m5xdcu2f3v0of8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Langi</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2518</id>
    <revision>
      <id>3072</id>
      <parentid>3071</parentid>
      <timestamp>2017-04-30T15:48:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Lang1]] to [[Шаблон:Langi]]</comment>
      <origin>3072</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="146" sha1="27wc3nk77ln5noggwiibyex6vj3cmy9" xml:space="preserve">&lt;span lang=&quot;{{{1}}}&quot; xml:lang=&quot;{{{1}}}&quot; style=&quot;font-style: italic&quot;&gt;{{{2}}}&lt;/span&gt;&lt;noinclude&gt;[[Гурӯҳ:Шаблонҳои lang-x|i]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>27wc3nk77ln5noggwiibyex6vj3cmy9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang1</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2519</id>
    <redirect title="Шаблон:Langi" />
    <revision>
      <id>3073</id>
      <timestamp>2017-04-30T15:48:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Lang1]] to [[Шаблон:Langi]]</comment>
      <origin>3073</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="98tkg0qamrnze0iyxgk5qxp56xijlnc" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Langi]]</text>
      <sha1>98tkg0qamrnze0iyxgk5qxp56xijlnc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-ur</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2520</id>
    <revision>
      <id>3075</id>
      <parentid>3074</parentid>
      <timestamp>2017-04-30T15:54:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3075</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="112" sha1="73hq18yn955gxq10tguo4s0em75994t" xml:space="preserve">[[w:Урду|урду]] {{lang-ur2|{{{1}}}}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои lang-x|ur]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>73hq18yn955gxq10tguo4s0em75994t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-ur2</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2521</id>
    <revision>
      <id>3076</id>
      <timestamp>2017-04-30T15:55:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;span lang=&quot;ur&quot; dir=&quot;rtl&quot; style=&quot;font-style:tahoma;font-size:1em;font-family: 'Jameel Noori Nastaleeq', 'Urdu Typesetting', 'Noto Nastaliq Urdu', 'Not...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3076</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="442" sha1="gyndrfbgvk57j04czewhut5kvu5lr8p" xml:space="preserve">&lt;span lang=&quot;ur&quot; dir=&quot;rtl&quot; style=&quot;font-style:tahoma;font-size:1em;font-family: 'Jameel Noori Nastaleeq', 'Urdu Typesetting', 'Noto Nastaliq Urdu', 'Noto Nastaliq Urdu Draft', 'Hussaini Nastaleeq', 'AlQalam Taj Nastaleeq', IranNastaliq, 'Nafees Nastaleeq', 'Nafees Nastaleeq v1.01', Nafees, 'Pak Nastaleeq', 'PDMS_Jauhar', 'Alvi Lahori Nastaleeq';&quot;&gt;{{nastaliq|{{{1}}}}}&lt;/span&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои lang-x|ur]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gyndrfbgvk57j04czewhut5kvu5lr8p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Nastaliq</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2522</id>
    <revision>
      <id>3077</id>
      <timestamp>2017-04-30T15:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;span lang=&quot;{{#if: {{{2|}}}|{{{1}}}|und-Arab}}&quot; xml:lang=&quot;{{#if: {{{2|}}}|{{{1}}}|und-Arab}}&quot; title=&quot;Nasta'liq&quot; style=&quot;font-size:125%; font-family:'Na...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3077</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="396" sha1="r5v585wdxe95rpn2r6u076rpu7igv6m" xml:space="preserve">&lt;span lang=&quot;{{#if: {{{2|}}}|{{{1}}}|und-Arab}}&quot; xml:lang=&quot;{{#if: {{{2|}}}|{{{1}}}|und-Arab}}&quot; title=&quot;Nasta'liq&quot; style=&quot;font-size:125%; font-family:'Nafees Nastaleeq', 'Nafees Nastaleeq v1.01', 'Jameel Noori Nastaleeq','IranNastaliq', 'Pak Nastaleeq', 'PDMS_Jauhar';&quot;&gt;{{{2|{{{1}}}}}}&lt;/span&gt;&lt;noinclude&gt;

{{documentation}}
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Интихоби шрифтҳо]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r5v585wdxe95rpn2r6u076rpu7igv6m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳо:Интихоби шрифтҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2523</id>
    <revision>
      <id>3078</id>
      <timestamp>2017-04-30T16:05:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Алифбоҳо|шрифтҳо]] [[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Шрифтҳо|шрифтҳо]] Гурӯҳ:Шабло...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3078</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="178" sha1="8tsm4knhalhx93w5r2c9j7du0d9qoef" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Алифбоҳо|шрифтҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Шрифтҳо|шрифтҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Форматкунӣ]]</text>
      <sha1>8tsm4knhalhx93w5r2c9j7du0d9qoef</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои lang-x</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2524</id>
    <revision>
      <id>3079</id>
      <timestamp>2017-04-30T16:11:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Шаблонҳои забонҳо]] [[Гурӯҳ:Шаблонҳо аз рӯи рамзҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3079</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" sha1="5doekiokfa0c8olgngjeuvv67pc5xrd" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Шаблонҳои забонҳо]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо аз рӯи рамзҳо]]</text>
      <sha1>5doekiokfa0c8olgngjeuvv67pc5xrd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои забонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2525</id>
    <revision>
      <id>3080</id>
      <timestamp>2017-04-30T16:17:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{catmain|Wikibooks:Шаблонҳо/Забонҳо}}  [[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Забоншиносӣ]] Гурӯҳ:Шаблонҳо аз рӯ...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3080</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="181" sha1="ofgwkjlj0whgma3b89n9kuox3tkuw1w" xml:space="preserve">{{catmain|Wikibooks:Шаблонҳо/Забонҳо}}

[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Забоншиносӣ]]
[[Гурӯҳ:Шаблонҳо аз рӯи рамзҳо|Забонҳо]]</text>
      <sha1>ofgwkjlj0whgma3b89n9kuox3tkuw1w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Мақолаи асосӣ барои гурӯҳ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2526</id>
    <revision>
      <id>3096</id>
      <parentid>3083</parentid>
      <timestamp>2017-05-01T13:01:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3096</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1105" sha1="edzdy1a2srgm2th5p8yi3fc7hxc6v1d" xml:space="preserve">{{#ifexist:{{{1|{{PAGENAME}}}}}|:&lt;div class=&quot;boilerplate&quot; id=&quot;catmore&quot;&gt;''Мақола асосӣ: '''[[{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]'''.''&lt;/div&gt;|:&lt;div class=&quot;boilerplate&quot; id=&quot;catmore&quot;&gt;''Ин гурӯҳ  мақолаи асосӣ — '''[[{{{1|{{PAGENAME}}}}}]]ро''' надорад. Шумо ин саҳифаро эҷод карда, метавонед ба лоиҳа кӯмак расонед''.&lt;/div&gt;&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Викикитобҳп:Гурӯҳҳо бе мақолаҳои асосӣ]]&lt;/includeonly&gt;}}

&lt;noinclude&gt;{{doc-inline}}

== Использование ==
Предназначен для использования в категориях для ссылок на обзорную статью по данной теме. Для тех категорий, у которых нет обзорной статьи, шаблон будет предлагать написать её.
&lt;pre&gt;{{catmain|&lt;название статьи для ссылки (необязательный параметр)&gt;}}&lt;/pre&gt;

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо|{{PAGENAME}}]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>edzdy1a2srgm2th5p8yi3fc7hxc6v1d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Catmain</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2527</id>
    <redirect title="Шаблон:Мақолаи асосӣ барои гурӯҳ" />
    <revision>
      <id>3084</id>
      <timestamp>2017-04-30T16:37:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Catmain]] to [[Шаблон:Мақолаи асосӣ барои гурӯҳ]]</comment>
      <origin>3084</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" sha1="kpy5x52uyljk62actdc433s2enfujlc" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Мақолаи асосӣ барои гурӯҳ]]</text>
      <sha1>kpy5x52uyljk62actdc433s2enfujlc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Туркӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2528</id>
    <redirect title="Забони туркӣ" />
    <revision>
      <id>3086</id>
      <timestamp>2017-05-01T12:31:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Туркӣ]] to [[Забони туркӣ]]</comment>
      <origin>3086</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="rb3nrjtjkr32md4tgi10onwu53dmnmq" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони туркӣ]]</text>
      <sha1>rb3nrjtjkr32md4tgi10onwu53dmnmq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Туркӣ/Мундариҷа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2529</id>
    <redirect title="Забони туркӣ/Мундариҷа" />
    <revision>
      <id>3088</id>
      <timestamp>2017-05-01T12:33:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Туркӣ/Мундариҷа]] to [[Забони туркӣ/Мундариҷа]]</comment>
      <origin>3088</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" sha1="41b8syah5e9osxzqso2l66wjlamoy5z" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони туркӣ/Мундариҷа]]</text>
      <sha1>41b8syah5e9osxzqso2l66wjlamoy5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2530</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо" />
    <revision>
      <id>3090</id>
      <timestamp>2017-05-01T12:56:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо]] to [[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо]]</comment>
      <origin>3090</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" sha1="chn87rmt2d8w8ydljdw5vu03b59hae3" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо]]</text>
      <sha1>chn87rmt2d8w8ydljdw5vu03b59hae3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳои эҳсос</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2531</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос" />
    <revision>
      <id>3093</id>
      <timestamp>2017-05-01T12:57:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳои эҳсос]] to [[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос]]</comment>
      <origin>3093</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="78" sha1="7wtk5pw3le04upp6ip72hv7ewqufivn" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳои эҳсос]]</text>
      <sha1>7wtk5pw3le04upp6ip72hv7ewqufivn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Чинӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2532</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Забони чинӣ" />
    <revision>
      <id>3098</id>
      <timestamp>2017-05-01T13:03:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Чинӣ]] to [[Гурӯҳ:Забони чинӣ]]</comment>
      <origin>3098</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" sha1="s2f46pw2y9xl820k1v290sab27xbnem" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Гурӯҳ:Забони чинӣ]]</text>
      <sha1>s2f46pw2y9xl820k1v290sab27xbnem</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чинӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2533</id>
    <redirect title="Забони чинӣ" />
    <revision>
      <id>3100</id>
      <timestamp>2017-05-01T13:04:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Чинӣ]] to [[Забони чинӣ]]</comment>
      <origin>3100</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="9vfwptma8onfdjt6h9osw6eklzpc24z" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони чинӣ]]</text>
      <sha1>9vfwptma8onfdjt6h9osw6eklzpc24z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чинӣ/Ҳиссагузорон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2534</id>
    <redirect title="Забони чинӣ/Ҳиссагузорон" />
    <revision>
      <id>3104</id>
      <timestamp>2017-05-01T13:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Чинӣ/Ҳиссагузорон]] to [[Забони чинӣ/Ҳиссагузорон]]</comment>
      <origin>3104</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" sha1="dt2kpr5p5wg7vuzyi2hp7xrxszi0511" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони чинӣ/Ҳиссагузорон]]</text>
      <sha1>dt2kpr5p5wg7vuzyi2hp7xrxszi0511</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чинӣ/Дарси 1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2535</id>
    <redirect title="Забони чинӣ/Дарси 1" />
    <revision>
      <id>3107</id>
      <timestamp>2017-05-01T13:13:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Чинӣ/Дарси 1]] to [[Забони чинӣ/Дарси 1]]</comment>
      <origin>3107</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="disn25bzvkstzsg12jtz4u5a7s01bp7" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони чинӣ/Дарси 1]]</text>
      <sha1>disn25bzvkstzsg12jtz4u5a7s01bp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Англисӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2538</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Забони англисӣ" />
    <revision>
      <id>3114</id>
      <timestamp>2017-05-08T13:12:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Англисӣ]] to [[Гурӯҳ:Забони англисӣ]] over redirect</comment>
      <origin>3114</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="o0f903xaxch2yzg4tfovrx8a6ebgq6p" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Гурӯҳ:Забони англисӣ]]</text>
      <sha1>o0f903xaxch2yzg4tfovrx8a6ebgq6p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони англисӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2539</id>
    <redirect title="Забони англисӣ/Алифбо" />
    <revision>
      <id>3117</id>
      <timestamp>2017-05-08T13:21:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Забони англисӣ]] to [[Забони англисӣ/Алифбо]]</comment>
      <origin>3117</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="i5e9iaeca4f7h2ct2rhvegtn23aufad" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони англисӣ/Алифбо]]</text>
      <sha1>i5e9iaeca4f7h2ct2rhvegtn23aufad</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони Русӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2540</id>
    <redirect title="Забони русӣ" />
    <revision>
      <id>3119</id>
      <timestamp>2017-05-09T04:03:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Забони Русӣ]] to [[Забони русӣ]]</comment>
      <origin>3119</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="f5d458h2kmh5q2pwjwb2tlr3l64velk" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Забони русӣ]]</text>
      <sha1>f5d458h2kmh5q2pwjwb2tlr3l64velk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Bot</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2541</id>
    <redirect title="Шаблон:Бот" />
    <revision>
      <id>3123</id>
      <timestamp>2017-05-09T04:15:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Bot]] to [[Шаблон:Бот]]</comment>
      <origin>3123</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" sha1="70h6dnltxxv13mc9hqafmdeg3pon9z9" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Бот]]</text>
      <sha1>70h6dnltxxv13mc9hqafmdeg3pon9z9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Юзербоксҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2542</id>
    <revision>
      <id>3125</id>
      <timestamp>2017-05-09T04:24:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Корбарон]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3125</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="aeus3xwscf9spnqwpjev3ey2ad4ffuw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Шаблонҳо:Корбарон]]</text>
      <sha1>aeus3xwscf9spnqwpjev3ey2ad4ffuw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳо:Корбарон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2543</id>
    <revision>
      <id>3126</id>
      <timestamp>2017-05-09T04:45:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Навигатсия барои гурӯҳ|space=t|catmain=Wikibooks:Юзербоксҳо|users=Wikibooks:Корбарон}}  {{Нигаред|:Гу...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3126</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="390" sha1="cbnavi7y69mewdd6cd2eo7i4j23r2tg" xml:space="preserve">{{Навигатсия барои гурӯҳ|space=t|catmain=Wikibooks:Юзербоксҳо|users=Wikibooks:Корбарон}}

{{Нигаред|:Гурӯҳ:Феҳристи шаблонҳои барои истифода}}

[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Шаблонҳо аз рӯи фазоҳои номҳо|Корбарон]]
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон| ]]</text>
      <sha1>cbnavi7y69mewdd6cd2eo7i4j23r2tg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Нигаред</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2544</id>
    <revision>
      <id>3129</id>
      <parentid>3128</parentid>
      <timestamp>2017-05-09T04:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3129</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1141" sha1="6z6agrvitcajrlir8rjv6anzelklnab" xml:space="preserve">:&lt;div class=&quot;boilerplate seealso&quot;&gt;''Ҳамчунон нигаред: {{#if:{{{1|}}}|[[{{{1}}}]] | '''[[Баҳси шаблон:Нигаред|Ба инҷо]]''' 
}}{{#if:{{{2|}}}|{{#if:{{{3|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{2}}}]]
}}{{#if:{{{3|}}}|{{#if:{{{4|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{3}}}]]
}}{{#if:{{{4|}}}|{{#if:{{{5|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{4}}}]]
}}{{#if:{{{5|}}}|{{#if:{{{6|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{5}}}]]
}}{{#if:{{{6|}}}|{{#if:{{{7|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{6}}}]]
}}{{#if:{{{7|}}}|{{#if:{{{8|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{7}}}]]
}}{{#if:{{{8|}}}|{{#if:{{{9|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{8}}}]]
}}{{#if:{{{9|}}}|{{#if:{{{10|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{9}}}]]
}}{{#if:{{{10|}}}|{{#if:{{{11|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{10}}}]]
}}{{#if:{{{11|}}}|{{#if:{{{12|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{11}}}]]
}}{{#if:{{{12|}}}|{{#if:{{{13|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{12}}}]]
}}{{#if:{{{13|}}}|{{#if:{{{14|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{13}}}]]
}}{{#if:{{{14|}}}|{{#if:{{{15|}}}|, |&amp;nbsp;та }} [[{{{14}}}]]
}}{{#if:{{{15|}}}|&amp;nbsp;та [[{{{15}}}]]
}}{{#if:{{{16|}}}|…'''[[Шаблон:Seealso]]  максимум 15 мақола'''
}}''&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6z6agrvitcajrlir8rjv6anzelklnab</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитоб</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2548</id>
    <redirect title="Гурӯҳ:Викикитобҳо" />
    <revision>
      <id>3143</id>
      <timestamp>2017-05-19T01:31:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Гурӯҳ:Викикитоб]] to [[Гурӯҳ:Викикитобҳо]]</comment>
      <origin>3143</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" sha1="o7p3dtyivuvk5h4gw9gqy2eek5ou37d" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Гурӯҳ:Викикитобҳо]]</text>
      <sha1>o7p3dtyivuvk5h4gw9gqy2eek5ou37d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Харобкорӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2549</id>
    <revision>
      <id>3147</id>
      <parentid>3146</parentid>
      <timestamp>2017-05-19T12:40:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Вандализм]] to [[Шаблон:Харобкорӣ]]</comment>
      <origin>3147</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1142" sha1="q3yw2xzcdw3rhc69l5h0p3kwudrenqi" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; style=&quot;width:90%; border:solid thin #faa;&quot;
|+ style=&quot;color:#c60; font-size:larger; font-weight:bold;&quot; | Огоҳӣ
|-
| Вироишоти шумо{{#if:{{{2|{{{rule|}}}}}}|| {{#if:{{{1|{{{diff|}}}}}}|, дар аниқ, [{{{1|{{{diff}}}}}} ана ин] вироиш,}}|}} ба қоидаҳои Викикитобҳо амал намекунад ва чун '''[[Wikibooks:Вандализм|вандализм]]''' ҳисобида мешавад. {{#if:{{{2|{{{rule|}}}}}}|Дар аниқ, [{{{1|{{{diff}}}}}} ана ин] вироишат ба қоидаҳои зерин ҷавобгӯ нест: {{{2|{{{rule}}}}}}.|}} Барои якчанд бор такрор шудани ин харобкориҳо, ба шумо таҳрир намудани ин сомонаро қатъ мерасонем. Ба шумо пешниҳод мекунам, то [[ВК:Роҳнамо|саҳифаи таҳрир намудани Викикитобҳоро]] хонед.&lt;br /&gt;&lt;span style=&quot;font-size:smaller;&quot;&gt;.Огоҳиро ҳазф/удалит кардан қатъиян манъ аст&lt;/span&gt;
|}&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>q3yw2xzcdw3rhc69l5h0p3kwudrenqi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Вандализм</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2550</id>
    <redirect title="Шаблон:Харобкорӣ" />
    <revision>
      <id>3148</id>
      <timestamp>2017-05-19T12:40:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Вандализм]] to [[Шаблон:Харобкорӣ]]</comment>
      <origin>3148</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="qd2he74boclvhtkxafjunfw0z9ar0qx" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Харобкорӣ]]</text>
      <sha1>qd2he74boclvhtkxafjunfw0z9ar0qx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Wikipedia</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2551</id>
    <redirect title="Шаблон:Википедия" />
    <revision>
      <id>3150</id>
      <timestamp>2017-05-19T12:42:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Wikipedia]] to [[Шаблон:Википедия]]</comment>
      <origin>3150</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="f23p75zt8xntf07vtglimglklt38d9m" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Википедия]]</text>
      <sha1>f23p75zt8xntf07vtglimglklt38d9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Тоҷикистон</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2553</id>
    <revision>
      <id>3158</id>
      <timestamp>2017-05-19T13:06:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи давлатҳо|Тоҷикистон]] Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корб...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3158</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="192" sha1="s06jphnnxx7wy058h5yi0ogos9z6r1y" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи давлатҳо|Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Осиё|Тоҷикстон]]</text>
      <sha1>s06jphnnxx7wy058h5yi0ogos9z6r1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Ранг</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2554</id>
    <revision>
      <id>3160</id>
      <timestamp>2017-05-19T16:47:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;&lt;includeonly&gt;{{#ifexist:Шаблон:ранг/{{{1}}}|{{цвет/{{{1}}}}}|&lt;nowiki&gt;#&lt;/nowiki&gt;ECECEC}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; {{doc}} &lt;!-- Пожал...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3160</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="288" sha1="nbq0jxodtqaemjzt440r1t685yhuh6g" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{#ifexist:Шаблон:ранг/{{{1}}}|{{цвет/{{{1}}}}}|&lt;nowiki&gt;#&lt;/nowiki&gt;ECECEC}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{doc}}
&lt;!-- Пожалуйста, добавляйте категории и интервики на страницу документации! --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nbq0jxodtqaemjzt440r1t685yhuh6g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:User ru</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2555</id>
    <revision>
      <id>3161</id>
      <timestamp>2017-05-20T16:01:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Забонҳои корбарон|ru]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3161</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" sha1="79a7axuopl3rk3chxehkzxwftc8mrns" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Забонҳои корбарон|ru]]</text>
      <sha1>79a7axuopl3rk3chxehkzxwftc8mrns</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Корбар-мард</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2556</id>
    <revision>
      <id>3471</id>
      <parentid>3460</parentid>
      <timestamp>2022-02-19T05:20:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <origin>3471</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="679" sha1="c27zt47kf5y4tct7slf018hb5vtvj24" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id = [[Акс:Blue male symbol.svg|40px|none|♂]]
  |id-c = white
  |id-fc = 
  |id-s = 8
  |info =  &lt;div align=&quot;center&quot;&gt;Ин корбар — '''[[w:мард|мард]]''' аст&lt;/div&gt;
  |info-c = white
  |info-fc = 
  |info-s = 8
  |border-c = #041d70
}}&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{SUBJECTPAGENAME}}|{{NAMESPACE}}:{{BASEPAGENAME}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарони мард]]}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Аз рӯи ҷинсҳо|Мардон]]

&lt;!--[[:en:Template:User Male]] (strong connection between (2) [[ru:Корбар:Box/Корбар-мард]] and [[w:Template:User male]]) --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>c27zt47kf5y4tct7slf018hb5vtvj24</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Аз рӯи ҷинсҳо</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2557</id>
    <revision>
      <id>3167</id>
      <parentid>3166</parentid>
      <timestamp>2017-05-22T15:03:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3167</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" sha1="6v4fsx7r2em5r9cj9iu4f1wi0mukb00" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Юзербоксҳо]]</text>
      <sha1>6v4fsx7r2em5r9cj9iu4f1wi0mukb00</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарони мард</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2558</id>
    <revision>
      <id>3168</id>
      <timestamp>2017-05-22T15:10:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи ҷинсҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3168</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="79" sha1="b9onin0zqp9pdvezir6zvhcb3694s8m" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз рӯи ҷинсҳо]]</text>
      <sha1>b9onin0zqp9pdvezir6zvhcb3694s8m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Корбар аз Душанбе</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2569</id>
    <revision>
      <id>3184</id>
      <parentid>3183</parentid>
      <timestamp>2017-05-22T15:39:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3184</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="480" sha1="l4lv70342w3hcbtz57e5ore02e1i8qe" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id = [[Акс:Coat of Arms of Dushanbe.png|45px|Нишони  Душанбе]]
  |id-c = #dde
  |id-fc = 
  |id-s = 
  |info = &lt;center&gt;Корбари мазкур — &lt;/span&gt; &lt;span style=&quot;white-space: nowrap;&quot;&gt;аз '''[[w:Душанбе|Душанбе]]''' аст.&lt;/center&gt;
  |info-c = #fdfffa
  |info-fc = 
  |border-c = silver
}}
&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{NAMESPACE}}|{{ns:2}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Душанбе]]|}}&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>l4lv70342w3hcbtz57e5ore02e1i8qe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Душанбе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2570</id>
    <revision>
      <id>3185</id>
      <timestamp>2017-05-22T15:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Тоҷикистон|Душанбе]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3185</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" sha1="osfr7cnbo6d2hb2hj2op7wa926g2dtw" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарон аз Тоҷикистон|Душанбе]]</text>
      <sha1>osfr7cnbo6d2hb2hj2op7wa926g2dtw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Сигор-накашанда</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2571</id>
    <revision>
      <id>3189</id>
      <timestamp>2017-05-23T11:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Userbox |id-c=#B2CCCC |info-c=#FFFFFF |id=[[File:No smoking nuvola.svg|47px]] |info=&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;{{Корбари мазкур|{{{1|}}}}} '''...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3189</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="333" sha1="o4g7do4h813wfn3b30hnck8mu93h2gd" xml:space="preserve">{{Userbox
|id-c=#B2CCCC
|info-c=#FFFFFF
|id=[[File:No smoking nuvola.svg|47px]]
|info=&lt;div align=&quot;center&quot;&gt;{{Корбари мазкур|{{{1|}}}}} '''[[w:сигор|сигор намекашад]]'''&lt;/div&gt;&lt;/font&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Рафти зиндагӣ|Сигокашӣ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>o4g7do4h813wfn3b30hnck8mu93h2gd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Рафти зиндагӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2572</id>
    <revision>
      <id>3190</id>
      <timestamp>2017-05-23T11:56:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Юзербоксҳо]]&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3190</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" sha1="6v4fsx7r2em5r9cj9iu4f1wi0mukb00" xml:space="preserve">[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Юзербоксҳо]]</text>
      <sha1>6v4fsx7r2em5r9cj9iu4f1wi0mukb00</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Дашном-накунанда</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2573</id>
    <revision>
      <id>3192</id>
      <parentid>3191</parentid>
      <timestamp>2017-05-23T16:24:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>79.170.191.21</ip>
      </contributor>
      <origin>3192</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="424" sha1="4dgatip37hdbnxpkdshnvdprx56ubc1" xml:space="preserve">{{Userbox
| id       = [[Акс:Russian mat symbol stroke.svg|45px]]
| id-c     = yellow
| id-fc    = #440202
| id-s     = 12
| info     = {{Корбари мазкур|{{{1|}}}}} аз модар '''дашном намекунад'''.
| info-c = #FFFF95
| info-fc = #440202
| info-s = 10
| border-c = #FFFF00
}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Рафти зиндагӣ|Дашном]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4dgatip37hdbnxpkdshnvdprx56ubc1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Рафи китобҳои Физика</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2574</id>
    <revision>
      <id>3195</id>
      <timestamp>2017-05-30T05:32:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Abdumunir</username>
        <id>1208</id>
      </contributor>
      <comment>8</comment>
      <origin>3195</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="578267" sha1="3b76aqhb4xr0oqtqtv6dwr8x764qgba" xml:space="preserve">Умаров У.С., Исупов Љ., Икромов М.
Ф И З И К А
китоби дарсї
барои синфи 8
Њодисањои њароратї
Њодисањои электрї
Њодисањои магнитї
2
ББК 31,2 тољик Я 74
А-57
Муаллифон: Умаров У.С., Исупов Љ., Икромов М.
ФИЗИКА. Китоби дарсї барои синфи 8-уми мактабњои миёнаи
тањсилоти умумї.
ш. Душанбе. Нашриёти Алиф -2009, 238 сањифа.
Китоби мазкур аз њисоби маблаѓњои Маркази идораи Лоињаи
ислоњоти системаи маорифи Тољикистон ба чоп расонида
шудааст.
Мушовараи Вазорати Маорифи
Љумњурии Тољикистон
тавсия намудааст.
Хонандаи азиз!
Китоб манбаи донишу маърифт аст, аз он бањрабар шавед
ва эњтиёт намоед. Кўшиш намоед, ки соли хониши оянда њам
ин китоб бо намуди аслиаш дастраси додару хоњарчањоятон
гардад ва ба онњо низ хизмат расонад.
Истифодаи иљоравии китоб
Њолати китоб
(бањои китобдор)
№
Ному насаби хонанда
Синф
Соли
хониш
Аввали сол Охири сол
1
2
3
4
5
6
7
3
Боби
I ЊОДИСАЊОИ ЊАРОРАТЇ
§ 1. Ду методи омўхтани њодисањои њароратї
Дар табиат њодисањое рўй медињанд, ки барои шарњ
доданашон ќонунњои механика кифоя нестанд. Масалан, аз
гармї васею аз хунукї фишурда шудани љисмњо, бухор
гардидани моеъњо, ба моеъ табдил ёфтани љисмњои сахт ва
ѓайрањо, ки њодисањои њароратї номида мешаванд (аз
арабии-гармї).
Таърихан њодисањои њароратї аз ду нуктаи назар:
термодинамикї (аз юнонии гармї, тафсон ва ќувва) ва
молекулї–кинетикї омўхта мешаванд.
Њанўз дар Юнони ќадим одамон љисмњои гарму
хунукро бо мављудияти гавњар (модда)-и махсус – оташ дар
ин љисмњо фањмониданї мешуданд. Дар илми асрњои миёна
ин тасаввурот чун фарзияи мављудияти флогистон (аз
юнонии сўзанда) аз нав зинда гашту то охирњои асри XVIII
њукмрон буд. Мувофиќи ин тасаввуроти юнонињо оташ дар
шўъла бисёру дар ях камтарин ва гарм шудани љисми сард
натиљаи гузариши оташ аз љисми гарм ба љисми сард аст.
Моњияти ин гавњар (оташ ё флогистон)-ро надониста,
одамон барои њисобу китоби миќдорї бо далелњои
таљрибавї мањдуд мешуданд. Ба чунин њисобу китоб
истењсолоти саноатї, ки асоси инкишофи онро дар асрњои
XVII-XVIII мошинњои буѓї ташкил медоданд, эњтиёљманд
буд. Њамин аст, ки дар аввали асри XIX илми махсуси бо
ном термодинамика бунёд карда шуд.
Дар механика, чї тавре ки маълум аст, њаракати
љисмњои макроскопї (аз юнонии–калон, дароз) новобаста
ба сохти дохилии онњо омўхта мешавад. Ин тарзи тадќиќ
дар термодинамика идома ёфт, ки дар он ба далелњои
умумии таљрибавї ва ќонуни баќои энергия такя намуда,
як ќатор њодисањою хосиятњои моддањо, хусусан моею
буѓњо омўхта шуданд. Асоси термодинамикаро ќонунњои
4
фундаменталї (асосї, бунёдї)-е ташкил медињанд, ки ќонун
ё ибтидо (баъзан принсип)-њо ном доранд.
Дар термодинамика гармї чун њаракати дохилие
пиндошта мешуду лекин он чї гуна њаракат аст, табиати он
чист, нињон монда буд. Табиати гармиро ошкор карда
натавонистани термодинамика физикони асри XIX-ро
маљбур сохт, ки назарияи молекулї-кинетикии сохти
моддаро бунёд намоянд. Дар ин кор сањми олими бузурги
рус М.В. Ломоносов (1711-1765), кимиёшинос ва физики
англис Љ. Далтон (1766-1844), олими итолиёвї А. Авогадро
(1776-1856), физики олмонї Р. Клаузиус (1822-1888), олими
англис Љ. Максвелл (1831-1879), физики австриягї Л.
Болсман (1844-1906) калон аст.
Абўали Ибни Сино (16.08.980-18.06.1037) –
Абўалї Њусайн ибни Абдуллоњ ибни Њасан ибни
Алї–файласуф, табиб, табиатшинос ва адиби бузурги
тољик.
Чуноне ки аз њуљљатњои мављуда, аз љумла аз
мукотиба ва мунозираи Ибни Сино ва Берунї (с. 997)
бармеояд, ў аз синни 17–солагї чун олими баркамол
ба воя расида будааст.
Ибни Сино њангоми тањлили моњияти њаракат ду
фикри аз љињати илмї муњимро баён кардааст. Яке аз
онњо тасаввуроти вай дар бораи «майл» аст. «Майл
ќувваест–навишта буд ў, ки аз љисми мутањаррик ба
муњаррик мегузарад ва љисм то тамом шудани он
њаракат мекунад». Дар ин аќида ѓояи инерсия ифода ёфтааст, ки онро танњо дар
асри 17 Галилей кашф намуд. Дуюм ин, ки Ибни Сино суръати «њаракати
маконї»-ро ба муќовимати љисмњои дигар ва вазни хоси љисми мутањаррик
вобаста медонист.
Ибни Сино дар дигар соњањои табиатшиносї низ осори зиёде дорад. Вай
њодисањои гуногуни табиат (раъд, барќ, борон, барф, жола, ќусуфи Офтобу
хусуфи Моњ, субњи содиќ ва козиб, зилзила, фавворањо, гармї ва ѓ.)–ро илмї
шарњ додааст. Дар баъзе асарњои ў як ќатор масъалањои илми манозир ва мароё,
аз љумла моњияти нур, инъикос ва инкисофи (шикасти) шуоъ, физикаи моеъ,
набототшиносї (ботаника), њайвоншиносї (зоология) ва риёзиёт мавриди бањс
ќарор гирифтаанд.
5
Мутафаккирони тољику форс низ доир ба њодисањои
њароратї фикру аќидањои худро баён карда, барои шарњу
эзоњи ин њодисањо кўшиш намудаанд. Масалан, ба аќидаи
Ал–Форобї (873-950) њарорати љисм ба њаракати заррањои
таркиби он вобастагї дорад. Абўалї ибни Сино (980-1038)
њодисаи конвексияро шарњ додааст. Абўрайњони Берунї
(973-1048) аз гармї васеъшавии љисмњо ва аз хунукї
фишурдашавии онњоро шарњ додааст. Умуман, Синою
Берунї доир ба бисёр њодисањои њароратї тавассути
мукотиба бањсњо кардаанд. Сино љавобњояшро ба саволњои
Берунї дар асараш «Ќурозаи табииёт» муфассалтар баён
намудааст.
Њанўз дар замонњои хеле ќадим сохти мураккаб
доштани кулли моддањо тахмин карда шуд. Ќариб 2500 сол
ќабл аз рўзњои мо олими Юнони ќадим Демокрит
таълимоте пешнињод карда буд, ки мувофиќи он љисмњои
олами атрофамон аз заррањои хурдтарини ба чашми инсон
нонамоён таркиб ёфтаанд. Ў ин гуна заррањоро атом
номида буд (аз юнонии таќсимнашаванда). Яклухтии
љисмњо танњо намуди зоњирии онњо буда, дар њаќиќат
љисмњо аз атомњо иборатанд, вале муддати тўлонї ин
таълимот фаромўш гардид. Дар ин замон таълимоти
Арасту (Аристотелис) њукмрон буд, ки мувофиќи он кулли
љисмњо аз чор элементи зайл: замин, об, њаво ва оташ
иборат дониста мешуд. Физикаи Арасту, гарчанд баъзе
унсурњои дуруст дошта бошад њам, ѓояњои пешќадами
гузаштагон, аз љумла атомизмро инкор мекард. Таълимоти
Арастуро диндорон ба манфиати худ истифода карда, ба
инкишофи минбаъдаи илм монеъ мешуданд.
Танњо дар нимањои дуюми асри XVII олим ва
файласуфи фаронсавї И. Гассенди (1592-1655) дар навбати
худ таълимоти Арастуро инкор намуда, сохти атомї
доштани моддањоро дастгирї ва таълимоти атомистони
ќадимро такмил дод. Мувофиќи таълимоти ў атом хишти
асосии сохтмонї мебошад ва чуноне ки аз хишт хонањои
гуногунњаљму гуногуннамуд сохтан мумкин аст, аз дањњо
атомњои гуногун табиат љисмњои мухталифро бунёд карда
метавонад. Атомњои мухталиф гурўњњоеро ташкил
6
медињанд, ки онњоро Гассенди молекула номида буд (аз
лотинии масса ва пасоянди нишондињандаи хурдї ба
монандї –ча, -ак, -як), вале таълимоти Гассенди низ баъзе
камбудињои ба замонаш хос дошт. Ў, масалан, арз мекард,
ки барои гармї, сардї, маззаю бўй атомњои навъњои
махсус мављудаднд.
Як ќатор мутафаккирон ѓояњои сохти атомию молекулї
доштани моддањоро мантиќан асоснок ва ин таълимотро
дастгирї менамуданд. Дар ибтидои асри гузашта Љ.
Далтон нишон дод, ки бисёр ќонуниятњои њодисањои
табиатро дар асоси тасаввурот оид ба атому молекулањо
шарњ додан мумкин аст. Ў сохти молекулии моддањоро
асоснок кард. Мањз аз замони Далтон сар карда дар илм
мафњуми атом мустањкам љойгир шуд ва дар ибтидои асри
ХХ назарияи молекулї–кинетикии сохти модда ба
назарияи мукаммал ва эътимоднок табдил ёфт.
Таъкид кардан љоиз аст, ки назарияи молекулї–
кинетикї методњои термодинамикаро инкор накарда, онро
пурратар мегардонад ва такомул медињад.
Назарияи молекулї-кинетикї таълимотест, ки њодиса-
њои њароратї, хосиятњои физикии љисм ва моддањоро дар
асоси сохти молекулї шарњ медињад.
Нуктањои асосии назарияи молекулї-кинетикии сохти
модда инњоянд:
1. Њар гуна модда аз заррањои микроскопї (юнонии
хурд): атом, молекула, ионњо иборат аст.
2. Заррањои моддањо дар њаракати ќатънашавандаи
бетартибонаанд.
3. Заррањо ба њамдигар таъсироти мутаќобил мекунанд.
Саволњо
1. Доир ба њодисањои њароратї мисолњо оред.
2. Аввалин аќидањо доир ба табиати гармї дар куљо пайдо шуда
буд?
3. Кадом ду усули омўзиши њодисањои њароратї мављуданд?
4. Дар бунёди назарияи молекулї–кинетикї кадом олимон сањм
гузоштаанд?
7
5. Доир ба аќидањои П. Гассенди маълумот дињед.
6. Нуктањои асосии назарияи молекулї–кинетикиро номбар кунед.
§ 2. Њаракати њароратии молекулањо
Чї тавре ки аз физикаи синфи 7-ум медонед, моддањо аз
молекулањо иборатанд.
Молекулањо ба чашми оддї нонамоён бошанд, њам
мављудият ва њаракати онњоро бо таљрибањои сершумор
тасдиќ кардан мумкин аст. Мављудияти воќеии
молекулањоро далелњои сершумори таљрибавї тасдиќ
менамоянд, чунончи: омехташавии моеъњо, назар ба
суммаи њаљмњои моеъњои гуногуни омехташаванда хурд
будани њаљми њосилшуда, пањншавии бўйњо, бухор
гардидани моеъњо ва ѓайрањо. Исботи бевоситаи њаракати
молекулањо њаракати броунї, њал шудани моддањо,
њодисаи диффузия ва ѓайрањоянд.
Соли 1827 ботаники англис Броун (1773-1858) бо
микроскоп рафтори гардчањои гиёњеро, ки дар моеъ омехта
шуда буд, мушоњида карда ошкор сохт, ки онњо дар
њаракати беисти бетартибона мебошанд.
Таљрибањои сершумор нишон
доданд, ки ин њаракат њељ гоњ ќатъ
намегардад. Шиддати ин њаракат
бо баланд шудани њарорат
меафзояд. Ќайд кардан бамаврид
аст, ки заррањои мушоњиданаму-
даи Броун молекула набуда,
заррањои нисбатан хеле калоне
мебошанд, ки онњоро бо воситаи
микросокоп мушоњида кардан
имконпазир аст. Бинобар ин чунин заррањоро заррањои
броунї номиданд. Молекулањо бошанд аз заррањои броунї
хеле хурд буда, онњоро бо микросокопњои муќаррарї
мушоњида намудан ѓайриимкон аст.
Њаракати заррањои броунї натиљаи зарбањои
бетартибонаи молекулањои њаракатманди моеъ мебошад.
Ду намунаи чунин њаракат дар расми 1 тасвир ёфтааст. Дар
Расми 1
8
расм мавќеи заррањо пас аз фосилаи ваќти нимдаќиќагї бо
нуќтањо ишорат шудаанд. Нуќтањо бо хатњои рост пайваст
шудаанд, ки дар натиља хати шикаста њосил шудааст. Ин
нишон медињад, ки траекторияи њаракати заррањо хеле
мураккаб аст. Таљрибањо нишон доданд, ки њаракати
молекулањо боз њам бетартибонатаранд.
Њаракати бетартибонаи молекулањоро дар газњо
мушоњида кардан мумкин аст. Заррањои дар њаво муаллаќи
чанг ё дуд њамин тавр њаракат мекунанд.
Њаракати њар як молекулаи људогона њаракати
механикї аст. Роњи тайкарда ва суръати миёнаи њар як
молекуларо муайян кардан мумкин аст.
Адади молекулањо дар таркиби моддањо хеле бисёранд
ва њаракати онњо бо сабаби ба якдигар бархўрданашон
хеле мураккаб аст.
Ба мо маълум аст, ки њарорати љисм ба суръати
њаракати молекулањои он вобастагї дорад. Аз ин рў
њаракати бетартибонаи заррањоро, ки љисмњо аз онњо таркиб
ёфтаанд, њарактаи њароратї меноманд.
Њаракати њароратї аз механикї бо он фарќ мекунад, ки
дар он миќдори зиёди заррањо иштирок мекунанд ва
њаракати њар як зарра бетартибона аст.
Саволњо
1. Кадом таљрибањо мављудияти молекулањоро тасдиќ мекунанд?
2. Кадом далелњо њаракати молекулањоро тасдиќ мекунанд?
3. Доир ба њаракати броунї маълумот дињед.
4. Расми 1-ро шарњ дињед.
5. Чї гуна њаракатро њаракати њароратї меноманд?
6. Њаракати њароратї аз механикї бо чї фарќ мекунад?
§ 3. Васеъшавии хаттї ва њаљмии љисмњо
Њангоми гарм кардани љисми сахт фосилаи байни
заррањои он ба њисоби миёна меафзояд, чунки амплитудаи
лаппишњои заррањо зиёд мегардад. Ин боиси васеъшавии
9
љисм мегардад. Баръакс, њангоми хунукшавї љисм фишурда,
яъне андозањои он хурд мегарданд.
Аз натиљањои таљрибањои сершумор ба хулосае омадан
мумкин аст, ки васеъшавии љисмњои сахт ба њама тарафњо
якхела мебошад. Бузургии васеъшавии њаљмии ин гуна
љисмњоро чун дар моеъњо мувофиќи формулаи
V=V0(1+βΔT) (3.1)
муайян кардан мумкин аст. Дар ин љо V0 –њаљми ибтидоии
љисм дар њарорати Т0, V-њаљми њамин љисм дар њарорати Т,
ΔT=Т–Т0 –таѓйирёбии њарорат ва β-коэффитсиенти васеъ-
шавии хаљмї мебошанд.
Дар бисёр мавридњо лозим меояд, ки васеъшавї танњо
дар як самт ба инобат гирифта шавад. Масалан, њангоми
кашидани хати баландшиддати электр, роњи оњан,
гузаронидани ќубурњои оби гарму буѓ зарурати донистани
таѓйироти дарозии ноќилњо, релс, ќубурњо ба миён меояд.
Ба ин муносибат дар бораи васеъшавї ё фишурдашавии
хаттї сухан рондан маъмул гаштааст.
Фарз мекунем, ки l0 –дарозии аввалаи ягон љисми сахт
(масалан, мила) дар њарорати Т0 бошаду баъди онро ба ΔT
(ΔT=Т–Т0) гарм кардан, дарозии љисм ба бузургии Δl
таѓйир ёбад, яъне дарозиаш l=l0+Δl шавад. Таљрибањо
нишон медињанд, ки бузургии таѓйироти дарозии љисм (Δl)
дар њароратњои на он ќадар баланд (то 200–3000С) ба
афзоиши њарорат ΔT ва дарозии ибтидої (l0) вобаста аст,
яъне
Δl = l ΔT 0 α (3.2)
ё (1 ) 0 l = l +α ΔT (3.3)
Дар ин љо α − коэффитсиенти мутаносибї буда,
коэффитсиенти васеъшавии хаттї ном дорад. Он њам мисли
коэффитсиенти васеъшавии њаљмї таѓйироти нисбии
дарозиро бар таѓйироти њарорат муайян мекунад ва дар
Системаи воњидњои байналхалќї (СИ) воњидаш 1 1 = К−
К
аст.
10
Ќиматњои коэффитсиенти васеъшавии хаттии љисмњои
гуногун ба таври таљрибавї муайян карда шуда, дар
маълумотномањо дода мешаванд. Ќиматњои таќрибии
коэффитсиенти васеъшавии хаттии баъзе љисмњо дар љадвали
1 оварда шудааст.
Љадвали 1
Модда
К
α ,⋅10−5 1
Модда
К
α ,⋅10−5 1
Сурб 2,9 Пўлод 1,1
Рўњ 2,6 Бетон 1,0
Алюминий 2,4 Чўян 1,0
Латун 1,9 Шиша 0,9
Мис 1,7 Инвар 0,15
Оњан 1,2 Кварс 0,04
Коэффитсиенти васеъшавии хаттии љисмро дониста,
коэффитсиенти васеъшавии њаљмии ин љисмро аз рўйи
формулаи зайл муайян кардан мумкин аст:
β = 3α (3.4)
Васеъшавии љисмњои сахт чун васеъшавии газњою
моеъњо дар табиат наќши муњим мебозад. Масалан,
њангоми васею фишурдашавии љинсњои кўњї, ки таркиби
мураккаб доранд ва бо сабаби гуногун будани
коэффитсиентњои васеъшавии моддањои ин љинсњо, онњо
мекафанд ва оњиста–оњиста вайрон мешаванд.
Васеъшавии љисмњо бояд дар техника ба инобат
гирифта шавад. Њангоми таѓйир
ёфтани њарорат аз гармї васеъшавии
љисмњо боиси ба вуљуд омадани
ќуввањои бузурге мегардад, гарчанд
дар ин ваќт андозањои љисм хеле кам
таѓйир меёбад. Аз њамин сабаб
њангоми сохтмони кўпрукњо яке аз
нўгњо озод дар болои ѓалтак ё ѓўла
љойгир карда мешаваду нўги дигари Расми 2
11
онро сахт махкам мекунанд
(расми 2). Дар роњи оњан байни
нўгњои релсњо фосилаи махсус
мегузоранд (расми 3). Инро бо
ёрии чунин таљрибаи содда
намоиш додан мумкин аст: як
нўги милаи пўлодин ё
алюминиро дар ѓўлаи
чортароши чўбин махкам карда
(нуќтаи А, расми 4), нўги озоди
онро дар болои сўзани рўйи
ѓўлаи чортароши дуюм
мегузорем (нуќтаи В). Дар
охири сўзан аќрабаки коѓазини сабук насб карда шудааст.
Њангоми гарм кардани мила он дароз шуда, сўзанро чарх
мезанонад ва аќрабак ба ягон кунљ майл мекунад. Аз рўйи
майлкунии аќрабак (С) доир ба дарозшавии мила хулоса
баровардан мумкин аст.
Саволњо
1. Сабаби аз гармї васеъшавии љисмњо чист?
2. Сабаби аз хунукї фишурдашавии љисмњо чист?
3. Бузургии васеъшавии њаљмии љисмњоро аз рўйи кадом формула
муайян мекунанд?
4. Бузургии таѓйироти дарозии љисм ба кадом бузургињо вобаста аст?
5. Љадвали 1-ро муоина карда гўед, ки коэффитсиенти васеъшавии
хаттии кадом модда калонтарин асту кадомаш хурдтарин?
6. Бо донистани коэффитсиенти васеъшавии хаттї коэффитсиенти
васеъшавии њаљмии љисмњоро чї тавр муайян мекунанд?
7. Доир ба аз гармї васеъшавї ва аз хунукї фишурдашавии љисмњо
аз табиат ва техника мисолњо оред.
8. Аз гармї васеъшавии љисмњо ва аз хунукї фишурдашавии онњоро
дар куљо ба инобат мегиранд?
Намунаи њалли масъалањо
1. Љадвали оњанин дар њарорати 15 0С 1 м дарозї дорад.
Њангоми то -35 0С хунук кардани он дарозиаш чї ќадар таѓйир
меёбад?
Расми 4
Расми 3
12
1м(288К 238К) 0,0006
К
( ) 1,2 10 5 1
1 1 2 Δl =α l T −T = ⋅ − ⋅ − ≈ м
Љавоб: Δl = 0,0006 м
2. Дарозии сими мисин њангоми аз 0 0С то 100 0С гарм кардан
85 мм дароз шуд. Агар дарозии ибтидоии сим 50 м бошад,
коэффитсиенти васеъшавии хаттии мисро муайян кунед.
К
0,000017 1
5000
0,085
50м 100К
0,085м
0
= =
⋅
=
Δ
Δ
=
l T
α l
Љавоб:
К
α = 0,000017 1
Машќи 1
1. Дарозии сими пўлодин дар њарорати 0 0С 10 м аст. Агар ин
сим то њарорати 30 0С гарм карда шавад, дарозиаш чї ќадар
таѓйир меёбад?
(Љавоб: 3,6 мм )
Њал
Барои њалли масъалаи мазкур аз формулаи
Δl = l ΔT 1 α (1) истифода мекунем. Дар
ин љо ΔT=Т1–Т2 аст. Аз ин рў ифодаи (1)
намуди зеринро мегирад:
( ) 1 1 2 Δl =α l T −T (2)
Ќиматњои ададиро гузошта њисоб
мекунем:
Њал
Аз формулаи Δl = l ΔT 0 α (1)
коэффитсиенти васеъшавии хаттии мис
α-ро меёбем
l T
l
Δ
Δ
=
0
α (2)
Дар ин љо ΔT=Т2–Т1 =373-273=100 К аст.
Ќиматњои ададиро ба (2) гузошта α-ро
њисоб мекунем:
Дода шудааст
t1=0 0C
T1=273 K
t2=100 0C
T2=373 K
Δl=85 мм=0,085 м
l0 =50 м
α−?
Дода шудааст
t1=15 0C
T1=288 K
l1=1 м
t2=−35 0C
T2=238 K
α=1,2⋅10-5
Δl −?
К
1
13
2. Дарозии болори оњанин дар њарорати 30 0С ба 50 м
баробар аст. Агар зимистон њаво то -30 0С хунук шавад, даро-
зии болор чї ќадар таѓйир меёбад?
(Љавоб: 0,036 м )
3. Дар њарорати 0 0С дарозии милаи оњанин 40 см аст.
Њангоми гарм кардан он 4 мм дароз шуд. Мила то кадом
њарорат гарм карда шудааст?
(Љавоб: 833 0С )
4. Дар њарорати 0 0С масоњати вараќаи мисин 12х70 см2
мебошад. Агар њарорат то 100 0С баланд шавад, масоњати он
чї ќадар таѓйир меёбад?
(Љавоб: ≈2,9 ⋅10-3 м2)
5. Вараќаи алюминиеро, ки дар њарорати 00С масоњаташ 2000
см2 буд, то 500 0С гарм карданд. Масоњати вараќаро пас аз
гармкунї муайян кунед.
(Љавоб: ≈2100 см3)
6. Дар њарорати 0 0С дарозии сими алюминї 79,5 см ва
оњанин 80 см аст. Дар кадом њарорат дарозии онњо баробар
мешавад?
(Љавоб: 803 К)
§ 4. Энергияи дохилї
Аз омўзиши физикаи синфи 7 Шумо фањмидед, ки ду
навъи энергияи механикї мављуд будааст: энергияи
кинетикї ва потенсиалї.
Энергияе, ки љисм дар натиљаи њаракати худ соњиб
мешавад, энергияи кинетикї меноманд. Автомобили
њаракаткунанда, тири парон, тўби ѓелон, оби равон, шамол
дорои энергияи кинетикианд.
Энергияеро, ки бо вазъияти байнињамдигарии љисмњои
мутаќобил таъсиркунанда ё ќисмњои њамон як љисм муайян
карда мешавад, энергияи потенсиалї меноманд. Љисми аз
сатњи Замин дар ягон баландї воќеъбуда, пружинаи
фишурда ё ёзонидашуда дорои энергияи потенсиалианд.
Љисмњо метавонанд дар як ваќт њам дорои энергияи
кинетикї бошанду њам дорои энергияи потенсиалї.
Масалан, самолёти парвозкунанда, љисми ба боло ё ба поён
14
њаракаткунанда њам дорои энергияи кинетикианду њам
дорои энергияи потенсиалї.
Ба мо маълум аст, ки њамаи љисмњо аз молекулањо
иборатанд. Молекулањо дар њаракати бефосилаю
бетартибона мебошанд, пас онњо дорои энергияи
кинетикианд. Инчунин молекулањои таркиби љисмњо байни
худ таъсироти мутаќобил мекунанд. Аз ин рў онњо боз
дорои энергияи потенсиалї низ мебошанд. Пас,
молекулањои таркиби љисмњо дар як ваќт њам дорои
энергияи кинетикианду њам дорои энергияи потенсиалї.
Энергияи кинетикии њаракати бетартибонаи молекулањои
таркиби љисм ва энергияи потенсиалии таъсироти
мутаќобили онњо энергияи дохилии љисмро ташкил
медињанд.
Энергияи њаракат ва таъсироти мутаќобили заррањоеро,
ки аз онњо љисм таркиб ёфтааст, энергияи дохилї меноманд.
Љисм њамеша дорои як миќдор энергияи дохилї
мебошад. Ба ин аз мушоњидаи таљрибаи зайл боварї њосил
намудан мумкин аст. Дањони пробиркаро бо пўк махкам
карда, ба зери сарпўши шишагини насоси њавойї љойгир
мекунем. Бо воситаи насоси Камовский њавойи дохили
сарпўши шишагинро кашида мегирем. Пас аз чанде
мушоњида мешавад, ки пўки дањони пробирка мепарад
(расми 5). Паридани пўк гувоњи он аст, ки њавои дохили
пробирка кор иљро кард. Пас, њавои дохили пробирка
дорои энергия будааст. Ин энергияро
энергияи дохилї мегўянд.
Энергияи дохилї аз энергияи
механикї бо он фарќ мекунад, ки он ба
њаракати љисм ва вазъи он нисбат ба
љисмњои дигар вобастагї надорад.
Энергияи дохилї ба суръати њаракати
молекулањои таркиби љисм ва вазъи
љойгиршавии онњо вобастагї дорад.
Истифодаи энергияи дохилии љисм
на њамеша имконпазир аст. Дар замони
муосир барои њалли проблемаи
энергетикї ба истифодаи ин навъи Расми 5
15
энергия ањамияти калон дода мешавад. Муваффаќиятњои
илму техника ба он алоќаманд аст, ки то чї андоза инсон
истифодаи энергияи дохилиро омўхтааст.
Ба энергияи дохилї энергияи атомиро низ мансуб
медонанд. Њангоми омўхтани њодисањои њароратї бошад,
танњо энергияи молекулањоро ба назар мегиранд, чунки
дар њодисањои мазкур асосан њамин энергия таѓйир меёбад.
Бинобар ин минбаъд мо дар бораи энергияи дохилии љисм
сухан ронда, тањти мафњуми он энергияи кинетикии
њаракати њароратї ва энергияи потенсиалии таъсироти
мутаќобили молекулањои таркиби љисмро дар назар хоњем
дошт.
Саволњо
1. Дар кадом њолат љисм дорои энергияи кинетикї њасту дар кадом
њолат дорои энергияи потенсиалї?
2. Оё љисм дар як ваќт њам дорои энергияи кинетикї ва њам дорои
энергияи потенсиалї буда метавонад?
3. Молекулањои таркиби љисм дорои чї гуна энергияанд?
4. Чї гуна энергияро энергияи дохилии љисм меноманд?
5. Энергияи дохилї аз энергияи механикї бо чї фарќ мекунад?
§ 5. Табдили энергияи механикї ба энергияи дохилї
Шумо мисоли аз як навъ ба навъи дигар табдилёбии
энергияи механикиро дар синфи 7-ум омўхта будед.
Боз як мисоли табдилёбии
энергияро дида мебароем. Акнун
мебинем, ки энергияи механикї чї тавр
ба энергияи дохилї табдил меёбад. Дар
болои лавњаи сурбї саќќои сурбї
истодааст. Саќќоро боло бардошта,
баъд онро сар медињем (расми 6).
Саќќои аз сатњи Замин боло
бардошташуда дорои энергияи потен-
сиалї мешавад. Њангоми афтиши саќќо
энергияи потенсиалии он кам мешавад,
зеро саќќо торафт поён мефарояд. Расми 6
16
Баръакс, дар ин маврид энергияи кинетикии саќќо
тадриљан меафзояд, зеро суръати он зиёд мешавад. Дар ин
њолат, энергияи потенсиалии љисм ба энергияи кинетикї
табдил меёбад. Саќќо ба лавњаи сурбї бархўрда меистад
(расми 7). Энергияи кинетикї ва энергияи потенсиалии
саќќо дар ин лањза нисбат ба лавњаи сурбї ба сифр баробар
мешаванд.
Ин гўвоњи он аст, ки гўё энергияи механикии саќќо
бенишон гум шудааст, вале дар асл ин тавр нест.
Мувофиќи ќонуни баќои энергия –энергия нест намешавад,
он аз як навъ ба навъи дигараш табдил меёбад. Пас, дар ин
таљриба энергияи механикии саќќо ба кадом навъи энергия
табдил ёфт? Барои ба ин савол љавоб додан баъди зарба
саќќо ва лавњаи сурбиро аз назар мегузаронем. Мебинем,
ки саќќо каме пачаќ ва дар лавња чуќураки хурде пайдо
шудааст, яъне њам саќќо ва њам лавња њангоми зарба
деформатсия шудаанд. Њангоми зарба суръати њаракати
молекулањои њам саќќо ва њам лавња зиёд мешавад, яъне
энергияи кинетикии онњо меафзояд. Њангоми деформатсия
шудани саќќо ва лавња бошад, энергияи потенсиалии
молекулањои онњо меафзояд. Ин гувоњи он аст, ки энергияи
дохилии њам саќќо ва њам лавња афзудааст.
Баъди зарба њарорати саќќо ва лавњаи сурбиро њамоно
чен карда, ошкор мекунем, ки онњо гарм шудаанд. Аз
таљрибаи мазкур ба хулосае омадан мумкин аст, ки
энергияи механикии саќќо ба
энергияи дохилї табдил ёфтааст.
Табдилёбии энергияи меха-
никиро ба энергияи дохилї дар
њаёти њаррўза бисёр мушоњида
кардан мумкин аст. Њангоми ќату
рост кардани сим љойи ќатшудаи
он гарм мешавад ё ваќте ки мехро
дар болои сангдон гузошта, бо
болѓа кўбем, дар натиља љойи
кўфтагиамон гарм мешавад.
Њангоми бо сўњон тез кардани ягон
асбоб, мавриди бо арра-арра Расми 7
17
кардани чўб онњо гарм мешаванд. Дар ин мавридњо
энергияи механикї ба энергияи дохилї табдил меёбад.
Энергияи дохилї ба энергияи механикї табдил ёфта
метавонад. Масалан, дар муњаррикњои дарунсўз энергияи
дохилии сўзишворї ба энергияи механикї табдил меёбад.
Саволњо
1. Њангоми ба боло партофтан ва ба поён афтидани саќќо чї гуна
табдилёбии энергия рўй медињад.
2. Дар натиљаи ба лавњаи сурбї бархўрдани саќќои сурбї њолати ин
љисмњо чї гуна таѓйир меёбад?
3. Энергияи механикии саќќо њангоми ба лавња бархўрдан ба кадом
навъи энергия табдил меёбад?
4. Доир ба табдилёбиии энергияи механикї ба энергияи дохилї
мисолњо биёред.
5. Оё энергияи дохилї ба энергияи механикї табдил ёфта метавонад?
Озмойиш дар хона
1. Мушоњида кунед: њангоми бо сўњон тез кардани ягон
асбоб (корд, теѓи ќайчї, искана ва ѓ.) он гарм мешавад.
Чаро?
2. Мушоњида кунед: сабаб чист, ки арра њангоми бо он
арра кашидан гарм мешавад?
3. Ба ягон мехи оњанин тавассути болѓа зарба занед.
Мех гарм мешавад. Чаро?
§ 6. Усулњои таѓйир ёфтани энергияи дохилї
Энергияи дохилии љисм ягон хел бузургии доимї нест,
дар худи њамон як љисм он таѓйир ёфта метавонад.
Њангоми баланд шудани њарорати љисм энергияи дохилии
он зиёд мешавад, чунки суръати миёнаи молекулањо зиёд
мешавад. Аз ин бармеояд, ки энергияи кинетикии
молекулањои њамин љисм њам зиёд мешавад, вале бо паст
шудани њарорат, баръакс энергияи дохилии љисм кам
мешавад. Ба њамин тариќ, энергияи дохилии љисм дар
мавриди таѓйир ёфтани суръати молекулањои он таѓйир
меёбад. Ин суръатро бо кадом усулњо зиёд ё кам кардан
мумкин аст? Инро дар таљриба месанљем.
18
Ба тагмонак найчаи тунукдевори
латунї шинонда шудааст (расми 8).
Найча каме эфир дорад ва дањонаш бо
пўк махкам аст.
Ба найча канаб печонда, онро
босуръат гоњ ба як тараф ва гоњ ба
тарафи дигар мекашем. Баъди фосилае
эфир љўшида буѓи он пўкро мепаронад.
Ин таљриба нишон медињад, ки
энергияи дохилии эфир зиёд шудааст.
Дар њаќиќат он гарм шуда, њатто
мељўшад. Зиёдшавии энергияи дохилї
дар натиљаи коре ба амал омад, ки он
њангоми соиш хўрдани канаб бо найча
иљро гардид.
Љисмњо инчунин дар ваќти зарбхўрї, ќатшавї ва
тобхўрї, умуман њангоми деформатсия шудан гарм
мешаванд. Дар њамаи ин мавридњо аз њисоби кори
иљрошуда энергияи дохилии љисм меафзояд.
Њамин тариќ, энергияи дохилии љисмро бо роњи иљрои
кор бар љисм зиёд намудан мумкин аст.
Энергияи дохилии љисмро бо роњи дигар њам таѓйир
додан мумкин аст.
Маълум аст, ки зарфи обдори ба болои оташдон
гузошташуда, ќошуќи оњанини ба пиёлаи чояш гарм
андохташуда, оташдони ба он алав мондашуда, боми ба он
шуоъњои офтоб афтанда, гарм мешаванд.
Дар њамаи мавридњои номбаршуда
њарорати љисм меафзояд ва бинобар ин
энергияи дохилии онњо низ зиёд мешавад.
Дар аввал суръат ва энергияи кинетикии
молекулањои оби гарм аз суръат ва энергияи
кинетикии заррањои ќошуќчаи оњанин зиёд
аст. Дар он љойњои ќошуќ, ки ба об
мерасанд, заррањои оби гарм як ќисми
энергияи кинетикии худро ба заррањои
ќошуќи оњанин медињанд. Бинобар ин
суръат ва энергияи молекулањои об ба
Расми 8
Расми 9
19
њисоби миёна кам мешаваду суръат ва энергияи заррањои
ќошуќ бошад, зиёд мешавад. Њарорати об паст шуда,
њарорати ќошуќ баланд мешавад ва оњиста-оњиста
њарорати онњо баробар мешавад (расми 9).
Аз гуфтањои боло бармеояд, ки энергияи дохилии
љисми нисбатан гарм ба љисми хунук дода мешавад. Дар
натиља энергияи дохилии њарду љисм таѓйир меёбад. Дар
ин маврид энергияи дохилии љисмњо бе иљрои кори механикї
таѓйир ёфт. Ин равандро наќли гармї мегўянд.
Раванди бе иљрои кори механикї таѓйир ёфтани
энергияи дохилии љисмро наќли гармї ё гарминаќлкунї
меноманд.
Се навъи наќли гармиро аз њамдигар фарќ мекунанд:
гармигузаронї, конвексия ва афканишот.
Њамин тариќ, энергияи дохилии љисмро бо ду тарз: бо
тарзи иљро кардани кори механикї, ё бо наќли гармї таѓйир
додан мумкин аст.
Ваќте ки љисм аллакай гарм бошад, мо гуфта
наметавонем, ки он бо кадом тарз гарм шудааст. Масалан,
мо љисми тафсони дар наздамон истодаро дида, гуфта
наметавонем, ки он бо кадом тарз гарм карда шудааст.
Саволњо
1. Њангоми баланд шудани њарорати љисм, энергияи дохилии онњо чї
гуна таѓйир меёбад?
2. Энергияи дохилии љисмњоро бо тарзи кориљрокунї чї тавр таѓйир
додан мумкин аст?
3. Энергияи дохилии љисмро бе иљрои кори механикї чї тавр таѓйир
додан мумкин аст? Бо мисолњо фањмонед.
4. Доир ба таѓйирёбии энергияи дохилии љисм бо тарзи иљро кардани
кори механикї ва бо тарзи наќли гармї мисолњо биёред.
5. Наќли гармї чист?
Машќи 2
1. Њангоми тормозхўрии ќатора энергияи кинетикии он ба
кадом намуди энергия мубаддал мешавад?
2. Чаро њангоми арра кардан, он гарм мешавад?
3. Дар як зарф оби хунук ва дар зарфи дигар оби љўш мављуд
аст. Энергияи дохилии кадоме аз зарфњо зиёд мебошад?
20
4. Њангоми бо насос дам кардани камераи чархи велосипед,
насос гарм мешавад. Сабаби онро шарњ дињед.
§ 7. Гармигузаронї
Гармигузаронї на танњо аз як љисм ба љисми дигар,
балки дар байни ќисмњои гуногуни њамон як љисм њам ба
амал омада метавонад. Масалан, агар як нўги милаи
пўлодинро дар оташ тафсонем, он гоњ нўги дигари он, ки
дар дастамон аст, тафсида дастро месўзонад.
Аз як љисм ба љисми дигар ё аз як ќисми љисм ба ќисми
дигари он гузаштани гармиро гармигузаронї меноманд.
Гармигузаронї њамеша аз љисмњои њарораташон
баланд ба љисмњои њарораташон паст ба амал меояд. Ваќте
ки њарорати љисмњо баробар мешавад, гармигузаронї ќатъ
мегардад ва мувозинати гармї ба амал меояд.
Барои гармигузаронї љисмњои њарораташон гуногун
бояд бевосита ба тамос оварда шаванд. Дар ин маврид
заррањои таркибии љисмњо ба њам бархўрда, боиси наќли
энергия мегарданд, вале наќли худи заррањои модда ба
амал намеояд.
Пас, њангоми гармигузаронї заррањои моддае, ки аз он
љисм сохта шудааст, аз як нўги љисм ба нўги дигараш наќл
намеёбанд.
Вобаста ба суръати интиќоли энергияи дохилї
моддањоро аз љињати гузаронандагии гармї ба ду гурўњ
људо мекунанд: моддањое, ки гармиро бад мегузаронанд ва
моддањое, ки гармиро хуб мегузаронанд. Барои тасдиќи
гуфтањои боло якчанд таљрибаро муоина мекунем.
Агар як нўги чўбро ба оташ дорем, вай аланга мегирад,
аммо нўги дигараш, ки аз оташ дур аст, дар њолати хунукї
мемонад. Пас, чўб гармиро бад мегузаронад.
Нўги милаи борики шишагинро ба шўълаи оташи
чароѓчаи спиртї дорем, он пас аз чанд ваќт то сурхшавї
метафсад, вале нўги дигараш дар њолати хунукї мемонад.
Пас, шиша њам гармиро бад мегузаронидааст.
Металлњо бошанд, гармиро хуб мегузаронанд. Аз як
нўги љисми сахт ба нўги дигари он наќл гардидани
21
гармиро дар таљрибаи зерин
мушоњида кардан мумкин
аст. Як нўги сими ѓафси
мисинро дар штатив махкам
карда, ба он якчанд
мехчаро бо мум мечаспонем
(расми 10).
Њангоми дар шўълаи чароѓчаи спиртї гарм кардани
нўги озоди сим мум об мешаваду мехчањо оњиста-оњиста
канда шуда афтидан мегиранд. Аввал мехчањои ба шўълаи
оташ наздикбуда канда мешаванд ва баъд мехчањои
боќимонда бонавбат канда шуда афтидан мегиранд.
Наќли гармї дар сим чї гуна ба амал меояд?
Аввал суръати њаракати заррањои лаппандаи металл
дар он нўги сим, ки ба аланга наздик аст, меафзояд.
Њарорати ин ќисми сим баланд мешавад. Аз таъсири
мутаќобил суръати њаракати заррањои њамсоя афзуда,
боиси баланд шудани њарорати ќисмњои баъдинаи сим
мегардад. Ба њамин минвол суръати лаппиши заррањои
минбаъда зиёд шудан мегиранд ва ѓайра.
Таљрибањои муоинашуда тасдиќ мекунанд, ки
гармигузаронии моддањои гуногун њар хел аст. Инро боз
дар таљрибае санљидан мумкин аст, ки дар он гармї дар
шароити якхела аз љисмњои гуногун мегузарад. Барои ин
як нўги симњои мисину пўлодин ва милаи шишагинро, ки
Расми 10
Расми 11
22
ѓафсиашон якхела аст дар штативњо махкам мекунем (расми
11). Ба милањо якчанд мехчаро бо мум мечаспонем ва
нўгњои озоди онњоро ба алангаи оташи чароѓчаи спиртї
медорем. Мебинем, ки мехчањо аз сими мисин нисбат ба
сими пўлодин хеле тезтар канда шуда меафтанд, вале аз
шиша намеафтанд. Ин таљриба нишон медињад, ки мис
нисбат ба пўлод ноќили хуби гармї буда, дар айни њол мис
ва пўлод назар ба шиша гармиро хубтар мегузаронанд.
Чї хеле ки аз таљрибањои боло маълум гардид
металлњо хосияти хуби гармигузаронї доранд.
Моеъњо ба ѓайр аз металлњои гудохташуда
гармигузаронии бад доранд. Газњо низ гармиро хеле бад
мегузаронанд, зеро молекулањои онњо аз њамдигар дур
љойгир шудаанд. Ба њамдигар бархўрдани молекулањо кам
аст ва энергия аз як молекула ба молекулаи дигар хеле суст
дода мешавад.
Пашм, пахта, тибит, мўина ва љисмњои ковок гармиро
бад мегузаронанд, зеро дар байни нахњояшон њаво мављуд
аст. Вакуум, яъне фазои бењаво гармиро хеле бад
мегузаронад. Сабаб он аст, ки гармигузаронї, яъне наќли
гармї аз як ќисми љисм ба ќисми дигари он тавассути
молекулањо ё заррањои дигар ба амал меояд. Аз ин рў дар
он љое, ки чунин заррањо каманд, гармигузаронї суст ба
амал меояд.
Љисмњое, ки гармиро бад мегузаронанд, хунукиро низ
бад мегузаронанд, бинобар ин онњо барои аз гармову
сармо муњофизат кардани љисм истифода мешаванд.
Масалан, одамон дар фасли зимистон пўстин пўшида
худро аз сармо муњофизат мекунанд; деворњои хиштин
њавои хонаро аз хунукшавї нигоњ медоранд; барои аз
сармои ќањратун муњофизат кардани дарахтони
мевадињанда бехи онњоро бо хасу хошок, пору ва торф
мепўшонанд; дар тањхонањо барои аз сармову гармї
муњофизат кардани сабзавоту меваљот онњоро бо хас,
аррамайда ва хоки ковок мепўшонанд; бо ин маќсад байни
деворњои мошинњои меваву сабзавоткашон ва яхдонњоро
23
бо љисмњои масомадор (намад, тахта, шиша ва ѓ.) пур
мекунанд.
Саволњо
1. Энергия аз як љисм ба љисми дигар бо кадом роњњо мегузарад?
2. Аз сими металлї гармї чї тавр мегузарад?
3. Оё њамаи љисмњо гармиро як хел мегузаронанд?
4. Љисмњоеро номбар кунед, ки гармигузаронии хуб доранд.
5. Љисмњое, ки гармиро бад мегузаронанд, бо кадом маќсад истифода
бурда мешаванд?
6. Доир ба гармигузаронї аз таљрибањои њаррўзаатон мисолњо биёред.
Озмойиш дар хона
1. Њамаи ашёњои дар хона воќеъбуда њарорати якхела
доранд. Ба њар яке аз ин ашёњо даст расонед (масалан, бо
як даст ба дари хона ва бо дасти дигар ба дастаки оњанини
он). Оё дастони Шумо гармии якхеларо њис мекунанд?
Чаро? Ба дафтаратон номи якчанд ашёи хонаро бо тартиби
зиёдшавии гармигузарониашон нависед.
2. Мушоњида кунед: њангоми бо пиёлаи металлї чой
нўшидан лабонатон месўзанд, вале пиёлаи фахфўрї лабро
намесўзонад. Барои чї?
3. Мушоњида кунед: пеш аз он, ки ба истакони шишагин
оби љўш резанд, дар он як ќошуќчаи металлї љойгир
мекунанд. Шумо ин тадбирро чї тавр шарњ медињед?
§ 8. Конвексия
Чї хеле ки медонед газњо гармиро бад
мегузаронанд. Агар мо дастамонро ба болои
оташдони гарм ё болои лампаи электрии
фурўзон нигоњ дорем, њис мекунем, ки аз онњо
љараёни њавои гарм ба боло мебарояд.
Фирфираки хурди ќоѓазине, ки болои
лампаи фурўзон гузошта шудааст, бо таъсири
њавои гарми болобароянда чарх мезанад
(расми 12). Либосе, ки дар болои оташдон
Расми 12
24
гузошта шудааст, бо њавои болобароянда хушконида
мешавад. Ин њодисањоро чунин шарњ додан мумкин аст.
Њавои хунук ба оташдон ё лампа расида гарм ва васеъ
мешавад. Зичии њавои васеъшуда назар ба зичии њавои
хунук хурд аст. Дар натиља њавои болои оташдон ё лампа
дар њавои хунук боло бардошта мешаваду љойи онро њавои
хунук ишѓол мекунад. Дар воќеъ ќувваи архимедие, ки аз
поён аз тарафи њавои хунук ба боло ба њавои гарм таъсир
мерасонад, назар ба ќувваи вазнинии њавои гарми ба поён
самтдошта зиёд аст. Њамин тавр, њавои гарм ба боло
бардошта мешаваду љойи онро њавои хунук ишѓол
мекунад. Сонї ќабати навбатии њавои хунук гарм шуда, ба
боло њаракат мекунад ва ѓайра.
Чунин намуди наќли гармиро конвексия мегўянд.
Конвексия аз калимаи лотинї гирифта шуда, маънои
кўчидан ё гузаронданро дорад.
Бо љараёни моеъ ё газ интиќолёбии гармиро конвексия
меноманд.
Аз сабаби нобаробар гарм шудани њаво ба вуљуд
омадани шамолро дар соњили бањр баръало эњсос намудан
мумкин аст. Дар рўзњои тобистон офтоб хушкиро назар ба
оби дарёњо, кўлњову бањрњо зудтар гарм мекунад. Њавои
дар хушкї тафсида боло бардошта мешавад. Ба љойи он аз
болои бањр ба сўйи соњил њавои хунук мекўчад, яъне шамол
мевазад. Инро насими рўзонаи бањр мегўянд. Шабона,
баръакс, сатњи хушкї назар ба оби дарёњо, кўлњо ва бањрњо
тезтар хунук мешавад ва шамол самти вазиши худро
таѓйир медињад, яъне аз хушкї ба сўйи бањр мевазад. Инро
шаббода мегўянд.
Конвексия на фаќат дар газњо, балки дар
моеъњо низ рўй медињад. Конвексия дар
моеъро бо ёрии таљрибаи зерин муоина
мекунем.
Зарфи шишагини обдорро болои оташи
чароѓчаи спиртї мегузорем (расми 13).
Барои мушоњида кардани он, ки ќабатњои
моеъ њангоми гарм шудан љой иваз
мекунанд ё не, ба ќаъри зарф кристаллчаи Расми 13
25
переманганати калийро меандозем. Мебинем, ки ќабатњои
гармшудаи сатњи поёни обро ќабатњои хунуки об тела
медињанд ва онњо боло мебароянд. Дар натиљаи чунин
њаракат об мунтазам гарм мешавад. Ин љо низ чун дар
газњо гармї аз як љой ба љойи дигар ба воситаи љараёни об
интиќол меёбад.
Љараёни конвексионї њамеша аз поён ба боло самт
дорад. Бинобар ин моеъ ва газњоро аз поён гарм мекунанд.
Барои гарм кардани оби чойник онро болои оташ
мегузоранд, батареяњои гармкунандаи обї ва печњои
электриро, ки бо воситаи онњо њавои хона гарм карда
мешавад, дар назди тирезањо рўйи фарши хона мегузоранд.
Ба ин аз таљрибаи зерин боварї њосил намудан мумкин аст.
Агар зарфи найчашакли обдореро, ки дар ќаъраш як
порча ях дорад (расми 14) аз ќисми болояш гарм кунем,
ќабати болоии об мељўшад, аммо ях гудохта намешавад.
Сабаб чист? Сабаб он аст, ки њангоми бо чунин усул гарм
кардани об конвексия ба амал намеояд, зеро ќабати
гармшудаи об поёнтар аз ќабатњои хунук, ки нисбатан
вазнинтаранд фаромада наметавонад.
Конвексия дар љисмњои сахт рўй намедињад. Ба мо
маълум аст, ки њар як зарраи љисми кристаллї дар назди
заррањои дигар бо љозибаи пурзўри мутаќобил нигоњ
дошта мешаваду танњо дар як нуќта лаппиш мекунаду
халос. Аз ин рў њангоми гарм кардани љисми сахт дар он
љараёни модда– љараёни конвексионї
ба амал омада наметавонад. Энергия
дар љисмњои сахт бо роњи
гармигузаронї интиќол меёбад.
Ду навъи конвексияро аз
њамдигар фарќ мекунанд. Конвексия-
еро, ки мо тавассути таљрибањои
боло муоина намудем, конвексияи
табиї ё озод буд. Агар газ ё моеъи
номунтазам гармшударо бо насос ё
чўбча омезиш дињем, конвексияи
маљбурї ба амал меояд.
Расми 14
26
Саволњо
1. Барои чї њавои болои шамъи фурўзон љой иваз мекунад?
2. Аз чї сабаб либоси дар болои оташдон овезонбуда зудтар хушк
мешавад?
3. Њодисаи конвексияро шарњ дињед.
4. Сабаби ба амал омадани насими бањр ва шаббодаро шарњ дињед.
5. Барои чї моеъ ва газњоро аз поён гарм мекунанд?
6. Чаро дар љисмњои сахт конвексия рўй намедињад?
7. Кадом навъњои конвексияро медонед?
Озмойиш дар хона
Мушоњида кунед: барои чї радиаторњои гармидињан-
даро дар таги тиреза мешинонанд?
§ 9. Афканишот
Ба намуди дигари гарминаќлкунї
шинос мешавем. Барои ин таљрибаи
зеринро муоина мекунем. Зарфи
шишагини на он ќадар калонро, ки як
тарафаш бо дуд сиёњ карда шудааст,
гирифта, дањони онро бо пўки аз
дохилаш найчаи борики шишагин
гузаронидашуда махкам мекунем. Найча
тањти кунљи рост ќат карда шудаасту дар
он шкалаи таќсимотдори аз ќоѓаз тайёр кардашуда, насб
карда шудааст. Ба дохили найча як чакра оби рангин дохил
мекунем. Ин асбобро шартан термоскоп меномем (расми 15).
Аз пањлўи термоскоп рў ба рўйи тарафи сиёњи он дар
масофаи 0,5-1м дарзмоли сахт тафсондашударо наздик
меоварем. Мебинем, ки чакраи оби рангин дар найча ба
тарафи рост љой иваз мекунад. Маълум мешавад, ки њавои
дохили зарфи шишагин гарм ва васеъ шудааст. Гарм
шудани њаво дар зарфи шишагин танњо бо он шарњ дода
мешавад, ки гармї аз дарзмол ба зарфи шишагин интиќол
ёфтааст.
Дар ин маврид гармї чї хел интиќол ёфт? Маълум аст,
ки ин њодиса бо роњи гармигузаронї ба амал наомадааст,
Расми 15
27
зеро дар байни љисми тафсон (дарзмол) ва зарфи шишагин
њаво мављуд аст, ки гармиро бад мегузаронад.
Ин љо конвексия њам љой надорад, зеро термоскоп на
дар болои љисми тафсон, балки дар пањлўи он воќеъ буд.
Пас, гармї аз љисми тафсон ба термоскоп бо навъи
дигари наќли гармї интиќол ёфтааст. Ин навъи наќли
гармиро, ки ба њамаи љисмњои тафсон хос аст, афканишот
меноманд.
Интиќоли энергия бо афканишот аз дигар навъњои
наќли гармї бо он фарќ мекунад, ки он дар вакуум низ ба
амал омада метавонад.
Масалан, Замин аз Офтоб бо фазои бењаво људо аст,
вале аз он миќдори азими гармї мегирад. Ин гармї ба
роњи афканишот интиќол меёбад. Њамаи љисмњо дар њар
гуна њарорат аз худ энергия меафкананд. Њарорати љисм
њар ќадар баланд бошад, он бо роњи афканишот њамон
ќадар бештар энергия хориљ мекунад. Энергияи афканишот
аз љисм ба муњити атроф пањн мегардад ва ќисман инъикос
меёбад. Ќисми дигарашро љисмњои атрофаш фурў
мебаранд ва он ба энергияи дохилї табдил меёбад. Дар
натиља љисмњо гарм мешаванд. Дар ин маврид љисмњо
вобаста ба њолати сатњашон њар хел гарм мешаванд.
Агар дар таљрибаи бо термоскоп гузаронидаамон
дарзмоли тафсонро аввал ба тарафи сиёњкардашуда ва
баъд ба тарафи тозаи зарфи шишагин наздик орем
мебинем, ки ќатраи оби рангини дохили найча дар њолати
аввал назар ба њолати дуюм зиёдтар љой иваз мекунад. Ин
нишон медињад, ки љисмњои сатњашон сиёњ нисбат ба
љисмњои сатњашон сафед гармиро хубтар фурў бурда
зиёдтар гарм мешаванд.
Ѓайр аз ин љисмњои сатњашон сиёњ назар ба љисмњои
сатњашон сафед бо роњи афканишот зудтар хунук
мешаванд.
Инсон ќобилияти аз тарафи љисмњои гуногун њар хел
фурў бурдани энергияи афканишотро ба нафъи худ
истифода мебарад. Масалан, сатњи самолётњоро ранги
нуќрафом мекунанд, то ки аз тобиши Офтоб зиёд гарм
28
нашавад, вале барои гарм нигоњ доштани баъзе асбобњои
радифњои маснўъи Замин, сатњи онњоро сиёњ мекунанд.
Саволњо
1. Термоскоп чї тавр сохта шудааст?
2. Мо дар назди гулхан ё печи тафсон истода бо кадом навъи наќли
гармї гарм мешавем?
3. Оё дар вакуум интиќоли энергия ба амал меояд?
4. Чаро сатњи зарфњои бо нури Офтоб гармшавандаро сиёњ мекунанд?
5. Чаро одамон дар фасли тобистон бештар либоси сафед мепўшанду
зимистон либоси тираранг?
Озмойиш дар хона
1. Ду бутилкаи якхеларо гирифта, якеро ба воситаи
оњакоб сафед кунеду дигареро дар оташи дуднок дошта
сиёњ кунед. Њардуи ин бутилкањоро сарнишеб ба ду банкаи
яклитраи обдор ѓўтонед. Њарду банкаро дар назди тиреза
љойгир кунед, то ки ба онњо нурњои Офтоб расанд.
Банкањоро мушоњида карда, њодисаи мушоњида
кардаатонро шарњ дињед (расми 16). Аз кадом бутилка њаво
тезтар мебарояд? Чаро?
2. Ин бутилкањоро 15-20 даќиќа дар Офтоб нигоњ
дошта, сонї онњоро дар соя гузоред. Њангоми хунук шудан
ба кадоми бутилкањо оби зиёдтар
дохил мешавад? Чаро?
3. Њардуи бутилкањоро тавассути
ба онњо рехтани оби љўш гарм кунед.
Оби љўши дохили бутилкањоро холї
карда, онњоро сарозер ба банкањои
обдор ѓўтонед. Њангоми хунук шудан
ба кадоме аз ин бутилкањо оби зиёдтар
дохил мешавад? Чаро?
§ 10. Гарминаќлкунї дар табиат ва техника
1. Гарминаќлкунї дар олами наботот
Њарорати ќабати поёнии њаво ва сатњи болоии хок
барои инкишофи растанињо ањамияти калон дорад.
нурњои Офтоб
Расми 16
29
Њарорати ќабати њавои ба сатњи Замин наздик буда ва
ќабатњои болоии хок бефосила таѓйир ёфта меистад.
Рўзона хок бештар гармї фурў бурда гарм мешавад.
Мављудияти наботот ба гарм ва хунук шудани хок таъсир
мерасонад. Чунончи, аз нури Офтоб майдони шудгоршуда
назар ба майдони растанидор бештар гарм мешавад.
Шабона ин майдон нисбат ба майдони растанидор тезтар
хунук мешавад.
2. Бод
Њамаи бодњои атмосфера аз љараёнњои бузурги
конвексионї иборатанд (расми17 (а, б)).
Масалан, насими рўзонаи бањр ва
шаббода, ки дар соњилњои бањрњо
пайдо мешаванд, њодисаи
конвексионї аст. Бо сабабњои
пайдоиши насими рўзонаи бањр ва
шаббода мо њангоми омўзиши
мавзўи конвексия (§8) шинос шуда
будем.
3. Кашиш
Барои дар оташдонњо сўхтани
сўзишворї њаво зарур аст. Он ба
сўхтани сўзишворї ёрї медињад.
Њангоми сўхтани сўзишворї њавои
дохили оташдону дудбаро гарм ва
Расми 17
Расми 18
30
васеъ мешавад. Аз ин рў зичии њавои тафсони дохили
оташдон ва дудбаро назар ба њавои сарди берун хурд
мешавад. Бинобар ин фишори њавои дохили оташдон ва
дудбаро назар ба фишори њавои беруна паст мебошад. Дар
сўрохии дањони оташдон фишори њавои сард назар ба
фишори њавои тафсони дохили он зиёдтар мешавад (расми
18). Дар натиљаи ин фарќияти фишор њавои хунук ба
оташдон даромада њавои тафсонро тела дода, кашишро ба
амал меоварад. Газњо њар чї ќадар гарм ва дудбаро чї
ќадар баланд бошад, фарќи байни фишори њавои тафсон ва
њавои берунї њамон ќадар калон шуда, ќувваи кашиш низ
меафзояд.
4. Гарм ва сардкунии биноњои истиќоматї
Дар зимистон хонањоро гарм ва дар тобистон бошад,
сард кардан лозим аст. Дар тобистон асбоберо истифода
мебаранд, ки онњо њавои хонаро сард мегардонанд. Њам
гармкунї ва њам сардкунии њавои хона ба конвексия асос
ёфтааст.
Одатан асбобњои сардкунї, масалан бодбезакро дар
боло, назди саќфи хона мешинонанд, ки конвексияи табиї
љараён гирад. Азбаски зичии њавои сард назар ба зичии
Расми 19 Расми 20
31
њавои гарм калонтар аст, бинобар ин њавои хунук ба поён
њаракат мекунаду њавои гарм ба боло. Дар натиља њавои
хона салќин мешавад.
Асбобњои гармкунанда-оташдонро бошад, баръакс аз
поён мегузоранд. Дар бештари биноњои калони
њозиразамон дегњои буѓї мешинонанд. Дар он гардиши об
ва гармшавии њавои хона бо роњи конвексия ба амал меояд
(расми 19).
5. Хунуккунии муњаррикњои дарунсўз
Муњаррикњои дарунсўзи автомобилу тракторњоро
бештар бо об хунук мекунанд (расми 20). Об моеъи
хунуккунанда мебошад.
Об дар системаи хунуккунии муњаррик бо сабаби
конвексия њаракат мекунад. Оби гарм бо оби сарди
радиатор танг карда, боло бароварда мешавад. Муњаррик
баробари ба он андохтани об њама ваќт як ќисми
гармиашро ба об медињад. Об дар радиатор бо љараёни
њавое, ки онро бодбезак ба вуљуд меорад, хунук карда
мешавад.
6. Термос
Наќли гармї аз љисми
бештар гарм ба љисми хунук ба
баробар шудани њарорати онњо
оварда мерасонад. Барои он ки
љисм хунук ё гарм нашавад,
наќли гармиро кам кардан
лозим аст. Дар ин маврид тавре
амал мекунанд, ки энергия бо
њељ кадоме аз се намуди
гарминаќлкунї: конвексия,
гармигузаронї ва афканишот
интиќол наёбад.
Барои гарм нигоњ доштани
об, хўрок ва ё баръакс барои об
нашудани ях ё яхмос термосро
истифода мебаранд.
Дар расми 21 термос тасвир Расми 21 Расми 22
32
ёфтааст. Он аз зарфи шишагини дуќабата иборат аст
(расми 22). Сатњи берунии девори он (4) бо ќабати
металлии љилодор пўшонда ва њавои байни ќабатњояш
кашида гирифта шудааст. Фазои бењавои байни ќабатњо
гармиро намегузаронад, ќабати љилодор бошад, бо
туфайли инъикос ба наќли энергияи афканиш монеъ
мешавад. Дањони зарфро бо пўк (2) ва дањони термосро бо
сарпўши печдор (1) махкам мекунанд.
Гармигузаронию афканишотро низ дар техника, рўзгор
ва њаёти њамарўза ба эътибор мегиранд. Масалан,
гармигузарониро њангоми сохтани биноњои истиќоматї ба
эътибор мегиранд. Барои сохтани биноњои истиќоматї аз
маводи гармигузарониашон бад: хишт, чўб, маводи
масомадор ва ѓ. истифода мекунанд. Бо баробари фаро
расидани фасли сармо одамон либос ва пойафзоли пашмин
мепўшанд.
Барои зиёд кардани наќли гармї аз маводи
гармигузарониашон хуб истифода мекунанд. Масалан,
радиатори автомобилњо ва ќисми гармкунии асбоби
лањимкориро аз мис месозанд.
Фаслњои бањору тирамоњ барои аз сармо муњофизат
кардани дарахтони мевадињанда дар боѓњо оташ гиронда
дуд мекунанд. Њавои дудолуд назар ба њавои тоза гармии
афкандаи заминро зиёдтар фурў бурда, дарахтони
мевадињандаро аз сармо муњофизат мекунад.
Саволњо
1. Доир ба истифодаи наќли гармї дар табиат, техника ва рўзгор
мисолњо оред.
2. Бо кадом маќсад дудкашњои заводњоро баланд месозанд?
3. Одатан асбобњои сардкуниро дар куљои хона мешинонанд?
4. Муњаррикњои дарунсўзро бештар бо кадом моеъ хунук
мекунанд?
5. Термос бо кадом маќсад истифода бурда мешавад?
Машќи 3
1. Мехњои оњанин ва мисин массаву њарорати якхела доранд.
Њарду мехро ба оби хунук андохтанд. Кадоми онњо зудтар хунук
мешавад?
33
2. Об дар чойљўши нав зуд ба љўш меояд ё дар чойљўши кўњнаи
деворњояш карахшбаста?
3. Чарост, ки либоси пашмин назар ба либоси пахтагин гармиро
хубтар нигоњ медорад?
4. Дар гармии тобистон баъзењо телпак ва љомаи пахтагин
мепўшанд. Ин чї фоида дорад?
5. Бинои чўбин гармтар аст ё сангин? (ѓафсии деворњо якхела аст)
6. Барои чї шўълаи шамъ дар лањзаи бешамолї рафти амудї
мегирад?
7. Чаро камераи хунуккунандаи яхдонро дар ќисми болоии он
љойгир мекунанд?
8. Оё термосро ба сифати яхдон истифода бурдан мумкин аст?
9. Чаро дар рўзњои офтобї барфи чиркин назар ба барфи тоза
зудтар об мешавад?
10. Дар гармии тобистон одамро либоси сафед салќинтар
мегирад ё либоси сиёњ? Љавобатонро шарњ дињед.
§ 11. Калориметр. Гармиѓунљоиши хос
Дар бисёр таљрибањо доир ба њодисањои њароратї
талафоти энергияро ба муњити атроф њарчї кам кардан
лозим аст. Барои ин аз асбобе истифода мекунанд, ки
калориметр (аз юнонии «гармї» ва «чен мекунам») ном
дорад. Калориметр аз истакони металлї, ки андаруни
истакони муњофизи бо ќабати њавою тагмонаки
гарминагузарон (одатан чунин тагмонакро аз чўб тайёр
мекунанд) људошуда, иборат аст. Истакони дохилї ба
берунї намерасад. Онњоро аз њамдигар фазои њавої људо
мекунад (расми 23). Чунин сохт доштани калориметр
имконият медињад, ки мубодилаи гармї
байни маводи зарф ва муњити беруна
камтарин бошад.
Одатан дар истакони дохилї, ки мањз
њамин истакон калориметр аст, ягон навъ
моеъ (об ё равѓан) мерезанд. Дар дохили
моеъ њароратсанљ ё термопара љойгир
менамоянд.
Бо ёрии ин асбоб гармиѓунљоиши хоси
моддањоро муайян кардан мумкин аст.
Расми 23
34
Гармиѓунљоиши хоси модда чиро нишон медињад?
Њангоми омўзиши њодисањои њароратї донистан лозим
аст, ки мавриди ба 10С таѓйир ёфтани њарорат энергияи
дохилии 1 кг модда чї ќадар таѓйир меёбад. Таљрибањо
нишон медињанд, ки ин бузургї барои моддањои гуногун
ќимати њархела дорад.
Ду истакони деворњояшон тунукро мегирем. Ба яке аз
онњо пораи оњанро љойгир карда, онро то он даме бо об
пур мекунем, ки оњан пурра дар об ѓўтад. Ба истакони
дигар њамон миќдор об мерезем, ки массаи он ба массаи об
ва оњани истакони якум баробар бошад. Истаконњоро ба
болои манќали электрї гузошта, онњоро дар шароити
якхела гарм мекунем. Оби истаконе, ки дар дохилаш пораи
оњан дорад, назар ба истакони дуюм тезтар мељўшад.
Азбаски ба њарду истакон миќдори
якхелаи энергия дода шудааст, ба
хулосае омадан мумкин аст, ки барои
гарм кардани оњан нисбат ба гарм
кардани оби њамон ќадар массадош-
та, миќдори энергияи камтар зарур
будааст.
Њангоми ба њамон як дараља
хунук кардани моддањои гуногуни
массаашон яккилограммї миќдори
гуногуни энергия хориљ мегардад.
Инро бо ёрии таљрибаи зерин
санљидан мумикин аст (расми 24). Силиндрњои аз
металлњои гуногун сохташударо, ки массаи якхела доранд
дар оби љўш гарм мекунем, яъне ба онњо миќдори гармии
баробар медињем. Силиндрњои дар ќаппак махкамбударо
ба болои лавњаи парафинї мегузорем. Силиндрњо хунук
шуда, миќдори гуногуни парафини дар зерашонбударо
мегудозанд, яъне ба чуќурињои гуногун дар парафин
меѓўтанд. Ин нишон медињад, ки њангоми ба њамон як
дараља хунук шудани металлњои гуногун, энергияи
дохилии онњо њар хел таѓйир ёфтааст. Аз ин љост, ки барои
ба 1 0С таѓйир додани њарорати њар гуна моддаи массааш 1
Расми 24
35
кг миќдори гармии муайяне зарур аст. Ин миќдори
гармиро гармиѓунљоиши хоси модда мегўянд.
Миќдори гармие, ки барои ба 1 0С таѓйир додани
њарорати моддаи массааш 1 кг зарур аст, гармиѓунљои-ши
хоси модда номида мешавад.
Гармиѓунљоиши хоси моддањоро ба таври таљрибавї
муайян мекунанд. Онро бо њарфи с (тсе) ишорат кардан
маъмул гаштааст. Воњиди гармиѓунљоиши хоси модда дар
Системаи воњидњои байналхалќї (СИ) мебошад.
Гармиѓунљоиши хоси моддањои гуногун дар љадвали
зер дода шудааст.
Љадвали 2
Модда с, Љ/(кг ⋅0С) Модда с, Љ/(кг ⋅0С)
Тилло 130 Графит 750
Сурб 140 Шишаи лабораторї 840
Симоб 140 Алюминий 920
Ќалъагї 230 Њаво 1000
Нуќра 250 Ях 2100
Мис 380 Равѓани растанї 1700-2000
Рўњ 380 Карасин 2100
Латун 400 Эфир 2350
Чўян 540 Чўб (бўлут) 2400
Оњан 460 Спирт 2500
Хишт 880 Об 4200
Аз љадвал дида мешавад, ки гармиѓунљоиши хоси оњан 460
аст. Ин чунин маъно дорад, ки барои ба 1 0С гарм кардани 1кг
оњан 460 Љ миќдори гармї зарур аст. Ё худ њангоми ба 10С
хунук шудани 1 кг оњан 460 Љ миќдори гармї хориљ мегардад.
Пас, њангоми ба 1 0С таѓйир ёфтани њарорати 1 кг оњан он
460Љ миќдори гармї фуру мебарад ё хориљ мекунад.
Гармиѓунљоиши хоси моддањо дар њолатњои гуногуни
агрегатї њар хел аст. Масалан, гармиѓунљоиши хоси об 4200
асту гармиѓунљоиши хоси ях 2100 мебошад.
Љ
1 кг⋅0С
Љ
кг⋅0С
Љ
Љ кг⋅0С
кг⋅0С
36
Аз байни моеъњо гармиѓунљоиши хоси об аз њама калон
аст, бинобар ин обро њам ба сифати моддаи гармкунанда (дар
радиаторњои системањои марказгармї) ва њам ба сифати
моддаи хунуккунанда (дар муњаррикњои дарунсўз) истифода
мекунанд.
Саволњо
1. Калориметрро бо кадом маќсад истифода мебаранд?
2. Доир ба сохти калориметр маълумот дињед.
3. Гармиѓунљоиши хоси модда чиро нишон медињад?
4. Воњиди гармиѓунљоиши хоси модда чист?
5. Гармиѓунљоиши хоси мис ба 380 баробар аст. Ин чї маъно
дорад?
6. Барои чї обро њам ба сифати моддаи гармкунанда ва њам
хунуккунанда истифода мекунанд.
Озмойиш дар хона
1. Симеро гирифта аз миёнаљояш ќат кунеду онњоро то
нимашон ба њам тобед. Нўги љойи натофтаи симро дар
шакли њалќа ќат кунед. Нўги тофтаи симро ба болои ягон
љисми аз сатњи замин боло љойгирбуда гузореду дар рўйи
он ягон бори вазнин гузоред. Ба рўйи яке аз њалќањои
сохтаатон тангаи панљоњдирама ва ба рўйи дигараш тангаи
бистдирама гузоред. Аз поёни тангањо ба таври амудї
тавассути пластилин ё мум ду гўгирдчўбро часпонед. Сонї
љойи тофташудаи симро тавассути шамъ гарм карда
мушоњида кунед, ки гўгирдчўби кадоме аз тангањо тезтар
меафтад (расми 25). Барои чї?
Расми 25
Љ
кг⋅0С
37
2. Ба яке аз њалќањо тангаи
панљоњдирамаро гузошта дар поёни он
тавассути мум ё пластилин гўгирдчўбро
часпонед. Љойи тобдодаи симро бо ёрии
шамъ гарм карда, ќайд кунед, ки
гўгирдчўб пас аз чанд ваќт меафтад?
Се –чор тангаи панљоњдирамаро рў–
рўйи њам гузошта таљрибаро такрор
кунед. Натиљаи њосил кардаатонро ба
натиљаи пешина муќоиса намуда, хулоса
бароред.
§ 12. Миќдори гармї
Энергияи дохилии љисмро бо ду
роњ таѓйир додан мумкин аст: 1. Иљрои
кор; 2. Наќли гармї.
Њангоми наќли гармї бо роњи
гармигузаронї, конвексия ва афканишот
энергия аз як љисм ба љисми дигар
интиќол меёбад.
Энергияе, ки љисм бе иљрои кор бо
роњи наќли гармї ќабул ё хориљ мекунад,
миќдори гармї номида мешавад.
Миќдори гармиро бо њарфи Q (ќу)
ишорат мекунанд ва он њамчун энергия
дар Системаи воњидњои байналхалќї бо
Љоул (ишораташ Љ) чен карда мешавад.
Пештар миќдори гармиро бо воњиди
махсуси ѓайрисистемавї, ки калория
(мухтасар кал) мегўянд, чен мекарданд.
Миќдори гармие, ки барои 1г оби тозаро
ба 10С гарм кардан зарур аст, њамчун
1кал ќабул кардаанд. Мувофиќи
далелњои муосир 1кал≈4,2Љ аст.
Агар мо хоњем, ки масалан хишт на Расми 26
38
он ќадар тафсон шавад, онро камтар гарм мекунем. Агар
хоњем, ки хишт тафсон шавад, ба он зиёдтар гармї
медињем. Аз ин рў мо хиштро ба дараљаи зиёдтар гарм
карданї бошем, ба он њамон ќадар бештар миќдори гармї
доданамон лозим аст.
Њангоми хунук шудан бошад, хишти тафсон миќдори
гармии зиёдтар хориљ мекунад.
Њамин тариќ, миќдори гармие, ки љисм њангоми
гармкунї ќабул мекунад ё њангоми хунукшавї хориљ
мекунад ба таѓйироти њарорат вобаста будааст.
Њамаи мо обро гарм кардаем ва медонем, ки массаи об
њар ќадар зиёд бошад, барои гарм кардани он њамон ќадар
зиёдтар гармї сарф кардан лозим меояд.
Ба болои манќали электрї ду зарфи обдорро мемонем.
Зарфи якум то нисфаш об дораду зарфи дигар пури об аст.
Њангоми як хел будани шароити гармкунї оби зарфи якум
назар ба оби зарфи дуюм зудтар мељўшад. Зарфи якумро аз
болои манќал мегирем ва зарфи дуюмро мушоњида
мекунем. Баъд аз фосилаи ваќте оби он низ мељўшад. То
љўшидани оби зарфи дуюм лозим меояд, ки боз ба он
миќдори гармї дињем. Бинобар ин миќдори гармие, ки
барои гарм кардани љисм сарф мешавад, ба массаи он
вобаста будааст. Массаи љисм њар ќадар калон бошад,
барои гарм кардани он њамон ќадар зиёдтар миќдори
гармї додан лозим аст.
Оби гарм њангоми хунук шуданаш ба љисмњои муњити
атроф гармї медињад. Массаи об њар чї ќадаре ки калон
бошад, он ба љисмњои муњити атроф њамон ќадар бештар
гармї медињад.
Массаи љисмњои хунукшаванда њар ќадар калон бошад,
он ба љисмњои атроф њамон ќадар зиёд гармї медињад.
Чунончи, массаи оташдонњои хиштин њар ќадар калон
бошад, он ба хона њамон ќадар зиёдтар миќдори гармї
медињад.
Бо ёрии ду чароѓчаи спиртии якхела зарфњоеро, ки яке
300 грамм об ва дигаре 300 грамм равѓани растанї доранд,
гарм мекунем. Њамин тариќ, дар њарду зарф 300 граммї
модда њаст, яъне массаи љисмњои гармшаванда якхелаанд
39
(расми 26). Шароити гармшавии онњо низ якхела аст, зеро
зарфњо бо чароѓчањои спиртии якхела гарм карда
мешаванд. Фарќ танњо дар он аст, ки ба зарфи якум об ва
ба зарфи дуюм њамон ќадар равѓан андохта шудааст.
Њароратсанљ нишон медињад, ки зарфи равѓандор зудтар
гарм мешавад. Барои он ки њарорати об ба њарорати
равѓан баробар шавад, ба он миќдори гармии иловагї
додан лозим аст.
Маълум мешавад, ки барои ба њарорати якхела гарм
кардани массањои баробари об ва равѓан миќдори гармии
гуногун лозим будааст: он барои об зиёд ва барои равѓан
кам мебошад. Аз ин љо миќдори гармие, ки њангоми
гармшавї ба љисм дода мешавад, њамчунин аз љинси моддаи
љисм вобаста мебошад.
Њангоми хунук шудан бошад, об назар ба равѓан
бештар гармї хориљ мекунад.
Аз гуфтањои боло ба чунин хулоса меоем: миќдори
гармие, ки барои гарм кардани љисм дода мешавад (ва ё
њангоми хунукшавї љисм аз худ хориљ мекунад), ба љинси
моддае, ки љисм аз он сохта шудааст, ба массаи ин љисм ва
ба таѓйирёбии њарорати он вобаста будааст.
Саволњо
1. Миќдори гармиро таъриф дињед.
2. Ба сифати воњиди миќдори гармї чї ќабул карда шудааст?
3. 1 калория ба чанд љоул баробар аст?
4. Миќдори гармї ба таѓйироти њарорати љисм чї гуна вобастагї
дорад?
5. Миќдори гармї ба массаи љисм чї гуна вобастагї дорад?
6. Миќдори гармї ба љинси модда чї гуна вобастагї дорад?
§ 13. Њисоб кардани миќдори гармї
Мо фањмидем, ки миќдори гармї ба кадом бузургињо
вобастагї дорад ва онњо бо кадом воњидњо чен карда
мешаванд.
40
Барои њисоб кардани миќдори гармї гармиѓунљоиши
хос, масса, ва фарќияти њароратњои аввала ва охираи
љисмро донистан лозим аст.
Масалан, њангоми ба 500 0С гарм кардани љисми сурби
массааш 3 кг чї ќадар миќдори гармї лозим аст?
Гармиѓунљоиши хоси сурб 140 аст. Ин чунин маъ-
но дорад, ки барои ба 1 0С гарм кардани 1 кг сурб 140 Љ
миќдори гармї лозим будааст.
Пас, барои ба 1 0С гарм кардани 3 кг сурб 3 маротиба
зиёдтар, яъне 140 Љ . 3=420 Љ миќдори гармї лозим
мешавад. Барои ба 500 0С гарм кардани сурби массааш 3 кг
боз 500 маротиба зиёдтар, яъне 420 Љ . 500 = 210000 Љ
миќдори гармї лозим мешавад.
Њисобкунињо нишон медињанд, ки њангоми ба 500 0С
хунук шудани љисми сурби тафсони массааш 3 кг њамин
ќадар миќдори гармї хориљ мешавад. Пас, миќдори гармие,
ки љисм њангоми гарм шуданаш ќабул мекунад ва ё њангоми
хунук шуданаш хориљ менамояд ба гармиѓунљоиши хоси
моддае, ки љисм аз он сохта шудааст, масса ва таѓйирёбии
њарорати љисм мутаносиби роста будааст.
Њамин тариќ, барои њисоб кардани миќдори гармие, ки
барои гарм кардани љисм зарур аст ва ё њангоми хунукшавї
он аз худ хориљ менамояд, гармиѓунљоиши хосро ба массаи
љисм ва ба фарќи њарорати охираю аввалаи љисм зарб
кардан лозим аст.
Агар дар ќоидаи боло миќдори гармиро бо њарфи Q,
гармиѓунљоиши хоси моддаро бо c , њарорати охираи
љисмро бо 2 t ва њарорати аввалаи онро бо 1 t ишорат кунем,
он гоњ барои њисоб кардани миќдори гармие, ки барои
гарм кардани љисм зарур аст ва ё њангоми хунук шудани
љисм хориљ мегардад, формулаи зерин њосил мешавад:
( ) 2 1 Q = cm t − t (13.1)
Агар фарќияти њарорати охираю аввалаи љисмро бо
Δt ( ) 2 1 Δt = t − t ишорат кунем, он гоњ формулаи (13.1) –ро
чунин навиштан мумкин аст:
Љ
кг⋅0С
41
Q = cmΔt (13.2)
Аз формулаи 13.1 гармиѓунљоиши хоси модда (c ),
массаи љисм (m), њарорати охира ( 2 t ), њарорати аввала ( 1 t ),
инчунин таѓйирёбии њарорат (Δt ) –ро ёфтан мумкин аст.
Саволњо
1. Миќдори гармие, ки њангоми гарм кардани љисм ќабул мекунад ва
ё њангоми хунук шуданаш хориљ менамояд ба чї вобаста аст?
2. Формулаи њисоб кардани миќдори гармиро нависед.
Намунаи њалли масъалањо
1. Њангоми аз 100 то 50 0С паст шудани њарорати 20 кг
об, чї миќдор гармї хориљ мешавад?
( ) 4200 х 2 1 Q = cm t − t =
х 20кг (50 −100)0С = −4200000 Љ= −4200 кЉ
Љавоб: Q = − 4200 кЉ
Аломати «−» нишон медињад, ки миќдори гармї хориљ
шудааст.
2. Барои аз 30 то 530 0С гарм кардани љисми мисини
массааш 6 кг чї миќдор гармї зарур аст?
Дода шудааст
t1=100 0C
t2=50 0C
m=20 кг
с=4200
Q −?
Њал
Барои њисоб кардани миќдори гармии
хориљкардаи об, аз формулаи ( ) 2 1 Q = cm t − t
истифода мекунем.
Ќиматњои ададиро гузошта њисоб мекунем:
Љ
кг⋅0С
Дода шудааст
t1=300C
t2=5300C
m=6кг
с=380
Q−?
Њал
Барои њисоб кардани миќдори гармии барои
гарм кардани љисм зарурбуда, аз формулаи
( ) 2 1 Q = cm t − t истифода мекунем. Ќиматњои
ададиро гузошта њисоб мекунем:
= ( − ) = 380 ⋅6кг(530 −30)0С =
2 1 Q cm t t
= 380⋅6⋅500Љ =1140000 Љ=1140 кЉ
Љавоб: Q = 1140 кЉ
Љ
кг⋅0С
Љ/(кг⋅0С)
Љ/(кг⋅0С)
42
3. Бо энергияи 178,5 кЉ чї ќадар оби њарораташ 150С –ро
љўшонидан мумкин аст?
гузошта њисоб мекунем:
0,5кг 500г
4200 (100 15)
178500
( ) 2 1
= =
−
=
−
=
c t t
m Q
Љавоб: m = 500 г
4. Барои аз 20 то 40 0С таѓйир додани њарорати маснуоти
металлии массааш 100 г энергияи 280 Љ зарур шуд. Муайян
кунед, ки маснуот аз кадом металл сохта шудааст.
( ) 2 1 m t t
c Q
−
= (2)
Ба формулаи (2) ќиматњои ададиро гузошта њисоб мекунем:
140
2
280
0,1 20
280
0,1кг (40 20)
280
( ) 2 1
= =
⋅
=
⋅ −
=
−
=
m t t
c Q
Аз муќоисаи ќимати њосилшудаи с бо ќиматњои љадва-
лї маълум мешавад, ки маснуот аз металли сурб сохта шу-
дааст, зеро гармиѓунљоиши хоси сурб c = 140 аст.
Њал
Барои њалли масъала аз формулаи
( ) 2 1 Q = cm t − t (1) истифода мекунем. Аз
ин формула масса (m) –ро меёбем:
( ) 2 1 c t t
m Q
−
= (2)
Ќиматњои ададиро ба формулаи (2)
Дода шудааст
Q=178,5кЉ=178500Љ
t1=150C
t2=1000C
с=4200
m −?
Љ
кг⋅0С
Дода шудааст
t1=20 0C
t2=40 0C
m=100 г=0,1 кг
Q=280 Љ
с −?
Њал
Барои муайян кардани он, ки маснуот аз кадом
металл сохта шудааст, аз формулаи
( ) 2 1 Q = cm t − t (1) гармиѓунљоиши хос (с) –ро
меёбем:
Љ
кг⋅0С
Љ
кг⋅0С
Љ
Љ/(кг⋅0С) 0 С
Љ
0 С
43
5. Дар зарфе 5 л оби љўш њаст. Ин миќдор об њангоми хунук
шудан ба муњити атроф 1680 кЉ энергия дод. Об то кадом
њарорат хунук шудааст?
( ) 2 1 −Q = cm t − t
2 1 −Q = cmt − cmt
1 2 cmt −Q = cmt ; аз ин љо
cm
t cmt Q
−
= 1
2 (2)
Дар ифодаи (2) ба љойи m , m = ρV -ро гузошта ва њарорати
оби љўшро ( 100 1 t = 0C) –ро ба эътибор гирифта њисоб
мекунем:
=
⋅ ⋅
⋅ ⋅ ⋅ −
=
−
= 3
3 0
1
2 4200 1000 0,005м
4200 1000 0,005м 100 С 1680000
c V
t c Vt Q
ρ
ρ
С 20 С
21000
2100000 1680000 0 = 0
−
= Љавоб: 20 2 t = 0С
6. Њангоми то њарорати 200С хунук шудани кова ё худ
кафшеркаш 30,4 кЉ энергия хориљ гашт. Агар массаи кова
200 г бошад, њарорати аввалаи кова чї ќадар будааст?
Њал
Аз њалли масъалаи пешина истифода карда,
чунин навишта метавонем:
( ) 2 1 −Q = cm t − t
2 1 −Q = cmt − cmt
cmt = cmt +Q 1 2 аз ин љо
cm
t cmt Q
+
= 2
1
Дода шудааст
t1=30 0C
с=380
Q =30,4 кЉ =30400 Љ
m=200 г =0,2 кг
t1 -?
Љ
кг⋅0С
Њал
Аз формулаи ( ) 2 1 Q = cm t − t (1)
истифода карда, то кадом њарорат
хунук шудани об (t2) –ро меёбем.
Азбаски њангоми хунукшавї миќдори
гармї хориљ мешавад, бинобар ин
формулаи (1)-ро чунин менависем:
Дода шудааст
V=5л=0,005 м3
ρ=1000 кг/м3
t1=100 0C
Q=1680кЉ= 1680000Љ
с=4200
t2 −?
Љ
кг⋅0С
Љ
кг⋅0С
кг
м3 Љ
Љ/(кг⋅0С) кг/м3
44
Ќиматњои ададиро гузошта њисоб мекунем:
420
380 0,2кг
380 0,2кг 200С 30400
2
1 =
⋅
⋅ ⋅ +
=
+
=
cm
t cmt Q 0С
Љавоб: 420 1 t = 0С
7. Агар ба љисми алюминии массааш 2 кг њамон ќадар
энергия дињем, ки барои љўшонидани 800 г оби њарораташ 0 0С
сарф мешавад, њарорати љисми алюминї чї ќадар таѓйир
меёбад?
1 1 1 2 2 2 c m Δt = c m Δt (3) мешавад.
Аз ифодаи (3) 1 Δt -ро меёбем ва ќиматњои ададиро гузошта
њисоб мекунем:
200 С
920 2кг
( ) 4200 0,8кг(100 0) С 0
0
1 1
2 2 2 1
1 1
2 2 2
1 =
⋅
⋅ −
=
′ − ′
=
Δ
Δ =
c m
c m t t
c m
t c m t
Љавоб: 200 1 Δt =
0С
Машќи 4
1. Барои чї сатили пуробро бо шўълаи шамъ љўшонидан
муяссар намегардад?
2. Ѓўлањои баробармассаи пўлодин ва сурбиро ба миќдори
баробар болѓа заданд. Кадоми онњо бештар гарм мешавад?
Њал
1) Барои гарм кардани љисми алюминї
миќдори гармии
1 1 1 2 1 1 1 1 Q = c m (t − t ) = c m Δt (1)
зарур аст.
2) Барои љўшонидани об миќдори гармии
2 2 2 2 1 2 2 2 Q = c m (t′ − t′) = c m Δt (2)
зарур аст.
3) Мувофиќи шарти масъала Q1=Q2 мебо-
шад, пас
Дода шудааст
m1=2 кг
c1=920
m2=800 г=0,8 кг
с2=4200
′ = 1 t 0 0С
= ′2 t 100 0С
Q1=Q2
Δt1 -?
Љ
кг⋅0С
Љ
кг⋅0С
Љ
Љ/(кг⋅0С)
Љ
кг⋅0С
Љ/(кг⋅0С)
Љ
кг⋅0С
45
3. Барои 1 0С гарм кардани оби њаљмаш 0,5 л, нуќраи њаљмаш
2 см3, пўлоди њаљмаш 0,5 м3 ва латуни массааш 0,2 т чї миќдор
гармї зарур аст?
(Љавоб: 2,1кЉ; 5,25Љ; 1950кЉ; 76кЉ)
4. Барои аз 20 то 1120 0С гарм кардани љисми пўлодини
массааш 30 кг чї миќдор гармї лозим аст?
5. Санги тафсони массааш 5 кг дар об 1 0С хунук шуда, ба он
2,1 кЉ энергия медињад. Гармиѓунљоиши хоси санг чї ќадар
аст?
(Љавоб: 420 Љ/(кг⋅0С))
6. Ба сатил 5 л оби њарораташ 9 0С андохтанд. Барои он ки
оби њарораташ 30 0С њосил шавад, ба сатил чї ќадар оби љўш
њамроњ кардан мебояд?
(Љавоб: 1,5 кг)
7. Њарорати оби њаљмаш 200 см3 дар натиљаи ба он 10 Љ
энергия додан, чї ќадар таѓйир меёбад?
(Љавоб: ба ќадри ≈0,01 0С меафзояд)
8. Барои ба ќадри 63 0С гарм кардани хишти массааш 4кг он
ќадар миќдори гармї зарур аст, ки барои ба ќадри 13,2 0С
гарм кардани њамон ќадар об сарф мешавад. Гармиѓунљоиши
хоси хиштро муайян кунед.
(Љавоб: 880 Љ/(кг⋅0С))
§ 14. Энергияи сўзишворї. Гармии хоси сўзиши
сўзишворї
Барои гарм кардани љисмњо энергия лозим аст. Аксаран
энергияро њангоми сўзондани сўзишворї њосил мекунанд.
Аз љињати хосиятњои химиявї ва физикии худ
сўзишворињо ба се намуд људо мешаванд:
1. Сўзишвории сахт. Ба ин намуди сўзишворї: ангиштсанг,
њезум, торф ва ѓайрањо дохил мешаванд.
2. Сўзишвории моеъ. Ба ин намуди сўзишворї: нефт ва
моеъњои аз он тайёркардашуда (карасин, бензин, мазут,
солярка) ва ѓайрањо дохил мешаванд.
3. Сўзишвории газмонанд. Ба ин намуди сўзишворї: метан,
газњои табиї, газњои равшанидињанда ва ѓайрањо дохил
мешаванд.
46
Њангоми сўзондани сўзишворї атомњои карбони
таркиби он бо атомњои оксигени њаво пайваст мешаванд.
Ду атоми оксиген бо як атоми карбон пайваст шуда, гази
карбонат њосил мекунанд. Њангоми ба амал омадани чунин
реаксияи химиявї миќдори гармии муайян хориљ мешавад.
Њар ќадаре ки дар таркиби сўзишворї гази карбон зиёд
бошад, ќобилияти гармидињии он њамон ќадар зиёд аст ва
њамон ќадар боќимондаи сўзишворї ба тариќи хокистар
кам мешавад. Сўзишворињое, ки пас аз сўхтан
боќимондаашон зиёд аст, дар таркиби онњо атоми карбон
кам буда, ќобилияти гармидињиашон кам мебошад.
Њангоми сўзондани навъњои гуногуни сўзишворињои
массаашон баробар миќдори гармии гуногун хориљ
мегардад. Барои ба ин бањо додан дар физика мафњуми
гармии хоси сўзиши сўзишворї дохил карда шудааст.
Миќдори гармиеро, ки њангоми пурра сўхтани 1 кг
сўзишворї хориљ мешавад, гармии хоси сўзиши сўзишворї
меноманд.
Агар гармии хоси сўзиши сўзишвориро бо q, массаи
сўзишвориро бо m ишорат кунем, он гоњ миќдори гармии
њангоми пурра сўхтани сўзишворї хориљшуда бо формулаи
зерин њисоб карда мешавад:
Q = q ⋅m (14.1), аз ин љо
m
q = Q (14.2)
Дар Системаи воњидњои байналхалќї ба сифати воњиди
гармии хоси сўзиши сўзишворї 1Љ/кг ќабул карда шудааст.
Гармии хоси сўзиши сўзишворињои гуногун ба таври
таљрибавї муайян карда шудаанд ва дар маълумотномањо
дода мешаванд.
Гармии хоси сўзиши баъзе сўзишворињо
Љадвали 3
Сўзишворї q, Љ/кг Сўзишворї q, Љ/кг
Ангиштсанг 2,9.107 Ангишти чўб 3,0.107
Чўби хушк 1,0.107 Антрасит 3,4.107
Торф 1,4.107 Гази табиї 4,4.107
Спирт 2,7.107 Нефт 4,0.107
Карасин 4,6.107 Бензин 4,6.107
47
Аз љадвал маълум аст, ки гармии хоси сўзиши
ангиштсанг ба 2,9.107 Љ/кг баробар мебошад. Ин чунин
маъно дорад, ки њангоми пурра сўхтани 1 кг ангиштсанг
2,9.107 Љ, ё ки 29000000 Љ миќдори гармї хориљ мешавад.
Њангоми њисоб кардани тавоноии муњаррикњои гуногун
муњандисон бояд сањењ донанд, ки сўзишвории
истифодашаванда чї ќадар миќдори гармї хориљ мекунад.
Саволњо
1. Намудњои сўзишворињоро номбар намоед.
2. Аз љадвали 3 истифода карда гўед, ки ќобилияти гармидињии
кадом сўзишворї зиёд аст.
3. Гармии хоси сўзиши сўзишвориро таъриф дињед.
4. Формулаи гармии хоси сўзиши сўзишвориро навишта шарњ дињед.
5. Гармии хоси сўзиши бензин 4,6⋅107Љ/кг аст. Ин чї маъно дорад?
Намунаи њалли масъала
1.Чї ќадар спиртро сўзондан мебояд, ки аз гармии
хориљкардаи он 2 кг оби њарораташ 14 0С –ро то 50 0С гарм
кардан мумкин бошад?
Миќдори гармиеро, ки њангоми пурра сўхтани спирт
хориљ мешавад, аз рўйи формулаи зерин муайян мекунем:
1 1 Q = qm
Миќдори гармиеро, ки барои гарм кардани об сарф
мешавад мувофиќи формулаи зайл муайян мекунем:
( ) 2 2 2 1 Q = cm t − t
Миќдори гармие, ки њангоми пурра сўхтани спирт хориљ
мегардад, барои афзоиши энергияи дохилии об сарф
мешавад.
Пас, Q1=Q2 ё qm1=сm2(t2-t1) мешавад. Аз ин љо
Дода шудааст
m1=2кг
t1=140C
t2=500C
m1 −?
Њал
Аз љадвали 3 истифода карда, гармии хоси сўзи-
ши спиртро муайян мекунем: q=27.106 Љ/кг.
Гармиѓунљоиши хоси об c = 4200 аст.
Љ
кг⋅0С
48
=
⋅
⋅ −
=
−
= 6
0
2 2 1
1 27 10
( ) 4200 2 кг (50 14) С
q
m cm t t
=11200⋅10−6 кг =11,2 г
Љавоб: 11,2 г
Машќи 5
1. Њангоми пурра сўхтани 5 кг бензин чї миќдор гармї хориљ
мегардад? (Љавоб: 2,3⋅105 кЉ)
2. Миќдори гармиро њисоб кунед, ки њангоми пурра сўхтани
1,5 кг ангишти чўб хориљ мегардад.
(Љавоб: 4,5⋅104 кЉ)
3. Њангоми пурра сўхтани 10 кг чўб (булут) 1,5.108 Љ миќдори
гармї хориљ мегардад. Гармии хоси сўзиши чўб чї ќадар аст?
(Љавоб: 1,5⋅107 Љ/кг)
4. Чї ќадар ангиштсангро сўзондан мебояд, ки 1,5.108 Љ
миќдори гармї хориљ гардад?
(Љавоб: ≈5 кг)
5. 3 кг спиртро бо 2 кг бензин омехтанд. Њангоми пурра
сўхтани ин сўзишворї чї миќдор гармї хориљ мешавад?
(Љавоб: 1,73⋅105 кЉ )
§ 15. Њолатњои агрегатии модда. Гудозиш ва
сахтшавї. Њарорати гудозиш
Аз физикаи синфи 7 ба мо маълум аст, ки њамон як
модда дар се њолат воќеъ шуда метавонад: сахт, моеъ ва
газ. Ях, об ва буѓи об мисоли ин шуда метавонад. Чунин
њолатњоро њолатњои агрегатии модда меноманд.
Њолатњои агрегатї бо тарзи љойгиршавии молекулањо
алоќаманд мебошанд. Молекулањои њамон як модда дар
њолати сахт, моеъ ва газ якхелаанд ва аз якдигар њељ
фарќияте надоранд.
Дар фишори мўътадили атмосферї масофаи байни
молекулањои газњо аз андозаи молекулањо якчанд маротиба
калон мебошад.
Љ/кг
Љ
кг⋅0С
49
Дар моеъњо ва љисмњои сахт, ки зичии онњо аз зичии
газњо калон аст, молекулањо бо њамдигар наздик љойгир
шудаанд.
Њангоми аз њолати сахтї ба њолати моеъгї ва аз њолати
моеъгї ба њолати газї мубаддал шудани модда энергияи
дохилии он меафзояд. Дар мавриди баръакс, яъне њангоми
аз њолати газї ба моеъгї ва аз њолати моеъгї ба њолати
сахтї гузаштани модда он як миќдори энергияашро ба
љисмњои атроф медињаду дар натиља энергияи дохилиаш
кам мешавад.
Дар амалия аз як њолат ба њолати агрегатии дигар
гузаштани моддаро васеъ истифода мебаранд.
Масалан, дар металлургия барои њосил кардани хўлањо
(чўян, пўлод, латун ва ѓайра) металлњоро мегудозанд. Буѓи
обро дар турбинањои нерўгоњњои барќї истифода
мебаранд. Газњои ба моеъ гардондашударо дар яхдонњо
кор мефармоянд.
Таѓйир ёфтани њолати агрегатии модда дар табиат
бештар мешоњида мешавад. Аз сатњи дарё ва кўлу уќёнусњо
об бухор мешавад ва дар ваќти хунук шудани буѓи об абр,
шабнам, туман, борон ва барф њосил мегардад.
Њангоми гарм кардани ях, сурб, алюминий ва дигар
љисмњо онњо аз њолати сахтї ба њолати моеъгї ва аз њолати
моеъгї ба њолати газї мегузаранд. Масалан, њангоми яхро
гарм кардан, он ба об мубаддал мешавад ва њангоми обро
боз гарм кардан ба буѓ табдил меёбад. Дар њолати баръакс,
агар мо буѓро хунук кунем ба об табдил меёбад ва њангоми
обро хунук кардан ба ях мубаддал мешавад.
Аз њолати сахт ба моеъ табдил ёфтани моддаро гудозиш
меноманд.
Барои гудохтани љисмњои сахт онњоро то њарорати
муайян гарм кардан лозим аст.
Њароратеро, ки дар он модда гудохта мешавад, њарорати
гудозиш меноманд.
Љисмњои сахт, масалан ях, сурб, чўян, пўлод њарорати
гудозиши муайян доранд. Масалан, ях дар 00С, сурб дар
327 0С, чўян дар 1200 0С ва пўлод дар 1300 то 1500 0С
гудохта мешаванд. Найчаи шишагини дар дохилаш
50
нафталиндоштаро ба оби љўшидаистода андохта,
нафталини моеъ њосил кардан мумкин аст. Як порча
сурбро ба ќошуќи пўлодї андохта, онро ба шўълаи оташ
дошта, гудохтан мумкин аст.
Аз њолати моеъ ба њолати сахт табдил ёфтани моддаро
сахтшавї меноманд.
Њароратеро, ки дар он модда сахт мешавад, њарорати
сахтшавї меноманд.
Љисмњои сахт дар кадом њарорате, ки гудохта шаванд,
дар њамон њарорат сахт мешаванд. Масалан, алюминий дар
658 0С гудохта ва сахт мешавад.
Мушоњидањо нишон медињанд, ки њангоми гарм
кардани љисми сахт њарорати он то лањзаи саршавии
гудозишаш меафзояд, вале аз оѓози гудозиш то пурра
гудохта шудани љисм њарорат баланд намешавад. Ваќте ки
љисми сахт ба гудохтан сар мекунад, он дар як ваќт њам дар
њолати сахтї ва њам дар њолати моеъгї воќеъ гардида
њарораташ доимї мемонад.
Пас аз тамоман ба њолати моеъ гузаштани модда,
энергияи минбаъд додамешуда барои баланд шудани
њарорати моеъ сарф мешавад. Барои мисол, дар расми 27
вобастагии њарорат аз ваќт њангоми гудозиши нафталин
нишон дода шудааст.
Расми 27
51
Њангоми 20 0С будани њарорати нафталин мушоњидаро
оѓоз карданд. Њангоми гарм кардани нафталин њарорати
он то ба 80 0С меафзояд (ќитъаи АВ). Нафталин дар
њарорати 80 0С ба гудохтан сар мекунад. Дар давоми ваќте,
ки нафталин гудохта мешавад, њарорати он таѓйир
намеёбад. Ба ин ќитъаи ВС-и расм мувофиќат мекунад.
Баъд аз он ки њамаи нафталин пурра гудохта шуд, яъне ба
моеъ мубаддал гардид, њарорати он ба афзудан сар карда,
то ба 90 0С мерасад (ќитъаи СД). Дар ин њолат оташ хомўш
карда мешавад ва њарорати нафталини моеъ ба пастфарої
сар мекунад, яъне он хунук шудан мегирад. Ваќте ки
њарорати он то 800С паст мешавад, раванди сахтшавї оѓоз
мегардад ва то пурра сахт шудани нафталин њарораташ
таѓйир намеёбад (ќитъаи ВС). Баъди пурра сахт шудани
нафталин њарорат то 200С паст мешавад (ќитъаи СД).
Гўдозиши љисмњои сахтро дар асоси назарияи
молекулї-кинетикї шарњ додан мумкин аст. Њангоми гарм
кардани љисми сахт лаппиши атому молекулањо тез ва
басомади лаппиши онњо меафзояд. Энергияи кинетикї ва
потенсиалии онњо зиёд мешаваду энергияи дохилии љисм
меафзояд. Дар њарорати муайян барои њар як модда, ин
энергия барои бартарф кардани ќуввањои таъсироти
мутаќобили атому молекулањои модда сарф мешавад. Дар
натиља сохтори љисми сахт вайрон шуда, љисм ба
гудохташавї сар мекунад. Њангоми раванди гудохташавї
њарорат таѓйир намеёбад. Миќдори гармии дода мешуда
барои бартараф кардани ќуввањои таъсироти мутаќобили
молекулањо, яъне барои вайрон кардани сохтори љисми
сахт, сарф мешавад.
Ваќте ки љисм пурра гудошта мешавад, суръати
њаракати бетартибонаи моеъи њосилшуда зиёд шуда,
њарорати он меафзояд.
Њангоми сахтшавии моеъ раванди баръакс мушоњида
мешавад.
52
Њарорати гудозиш ва сахтшавии моддањои гуногун
Љадвали 4
Номи модда
Њарорати
гудозиш ва
сахтшавї,
(0С)
Номи
модда
Њарорати
гудозиш ва
сахтшавї,
(0С)
Ангиштсанг 3300 Магний 650
Волфрам 3370 Рўњ 419
Платина 1774 Сурб 327
Оњани холис 1530 Висмут 271
Чўяни сафед 1200 Ќалъагї 232
Мис 1083 Калий 63
Тилло 1063 Об 0
Латун 1000 Симоб -39
Нуќра 961 Оксиген -219
Биринљї 900 Гидроген -257
Алюминий 658 Гелий -272
Саволњо
1. Кадом њолатњои агрегатии моддаро медонед?
2. Доир ба таѓйирёбии њолатњои агрегатии модда мисолњо оред.
3. Кадом равандро гудозиш меноманд?
4. Њарорати гудозиш чист?
5. Кадом равандро сахтшавї меноманд?
6. Кадоме аз ќитъањои график ба гудозиш ва сахтшавии нафталин
мувофиќ меоянд? Чаро ќитъаи ВС ба тири ваќт параллел аст?
7. Гудозиш ва сахтшавии љисмњои сахтро дар асоси назарияи
молекулї-кинетикї шарњ дињед.
Озмойиш дар хона
1. Дар шўълаи шамъ ягон моддаи сахтро (кадоме, ки ба
Шумо дастрас аст масалан, парафин, равѓани маска, креми
пойафзол, ќалъагї ва ѓ.) гудозед. Барои гудохтани ин
моддањо банкачаи аз вазелин холишударо истифода кардан
мумкин аст.
Ба дафтаратон, моддањоеро нависед, ки онњо гудохта
мешаванд. Моддањоеро нависед, ки онњо гудохта
намешаванд.
53
Ба саволњои зайл љавоб дињед: оё њамаи љисмњои сахт
гудохта мешаванд? Оё оњанро дар шўълаи шамъ гудохтан
мумкин аст?
2. Пораи парафин (ё равѓани маска) –ро дар ќуттичаи аз
вазелин холишуда, то пур шудани он гудозед. Сонї онро
дар љойи хунук гузоред, то ки он сахт шавад. Њаљми
парафин чї хел таѓйир ёфт?
3. Пораи ин ё он моддаро (масалан, парафин, ях) ба
моеи њамон модда ѓўтонед. Дар кадом моеъњо пораи њамон
модда (моддаи моеъ) меѓўтад ва дар кадомаш шино
мекунад? Мушоњидањои гузаронидаатонро шарњ дињед.
4. Пораи яхро аз яхдон бароварда, дар хонаи гарм
гузоред. Мушоњида кунед: яхпора на якбора, балки оњиста
–оњиста об мешавад. Сабаб чист?
§ 16. Гармии хоси гудозиш
Таљрибањо нишон медињанд, ки барои дар њарорати
гудозиш гудохтани моддањои гуногуни массаашон якхела
миќдори гармии гуногун лозим аст. Масалан, барои дар
њарорати гудозиш гудохтани 1 кг ях 3,4⋅105 Љ, барои
гудохтани 1кг сурб 0,25⋅105 Љ ва барои гудохтани 1 кг
алюминий 3,9⋅105 Љ миќдори гармї лозим аст. Ин чунин
шарњ дода мешавад: ќувваи љозибаи байни молекулањои
моддањои гуногун њархела аст ва аз ин рў барои бартараф
кардани ин ќуввањо миќдори энергияи гуногун лозим аст.
Инро бо бузургие тавсиф мекунанд, ки гармии хоси
гудозиш ном дорад.
Миќдори гармиеро, ки дар њарорати гудозиш барои ба
моеъ табдил додани 1кг моддаи сахти кристаллї зарур аст,
гармии хоси гудозиш меноманд.
Гармии хоси гудозиш бо њарфи λ (ламбда) ишорат
карда шуда, дар Системаи воњидњои байналхалќї бо чен
карда мешавад.
Гармии хоси гудозиши моддањои гуногун бо роњи
таљрибавї муайян карда шудаанд. Гармии хоси гудозиши
баъзе моддањо дар љадвали 5 дода шудааст.
Љ
кг
54
Гармии хоси гудозиши баъзе моддањо
(дар фишори мўътадил)
Љадвали 5
Модда λ, Љ/кг Модда λ, Љ/кг
Алюминий
Ях
Оњан
Мис
Рўњ
3,9.105
3,4.105
2,7.105
2,1.105
1,2.105
Тилло
Сурб
Пўлод
Ќалъагї
Симоб
0,67.105
0,25.105
0,84.105
0,59.105
0,12.105
Чї хеле ки аз графики расми 27(б) дида мешавад, гарчанде
њангоми сахтшавї энергия дар шакли гармї хориљ гардад
њам, вале њарорати модда таѓйир намеёбад. Пас, энергияи
хориљшуда аз кадом њисоб аст?
Ба таври таљрибавї исбот шудааст, ки энергияи дохилии
модда дар њолати моеъгї назар ба њолати сахтиаш зиёдтар
аст. Масалан, энергияи дохилии 1кг миси моеъ (гудохтаи мис)
дар њарорати гудозиш назар ба энергияи дохилии 1 кг миси
сахт дар њамон њарорат 210000Љ зиёдтар аст. Ана њамин
фарќияти энергия њангоми сахтшавї хориљ мегардад.
Молекулањои моеъ ба њамдигар зич шуда сохтори муайянро
соњиб мешаванд. Дар ин њолат энергияи потенсиалии онњо
кам шуда, фарќияти энергияи дохилї ба муњити атроф хориљ
мегардад. Бо ёрии таљрибањо муќаррар карда шудааст, ки
модда њангоми сахтшавиаш њамон ќадар энергия хориљ
мекунад, ки њангоми гудозишаш дар њарорати доимї ќабул
кардааст.
Барои њисоб кардани миќдори гармии Q, ки барои
гудохтани љисми кристаллии массааш m дар њарорати гудозиш
ва фишори атмосферии мўътадил зарур аст, гармии хоси
гудозиш λ -ро ба массаи он зарб бояд кард, яъне:
Q = λ ⋅m (16.1)
Миќдори гармие, ки њангоми сахтшавии љисми массааш m
хориљ мегардад, аз рўйи формулаи
Q = −λ ⋅m (16.2)
55
муайян карда мешавад. Ин љо аломати «−» нишон медињад, ки
энергия хориљ мегардад.
Саволњо
1. Гармии хоси гудозиш чист?
2. Гармии хоси гудозиши пўлод 0,84⋅105 аст. Ин чї маъно дорад?
3. Дар асоси таълимоти сохти модда раванди сахтшавиро фањмонед.
4. Миќдори гармиеро, ки барои гудохтани љисми кристаллии дар
њарорати гудозиш гирифташуда зарур аст, чї тавр њисоб мекунанд?
5. Миќдори гармиеро, ки дар ваќти ташаккул ёфтани кристалли љисм
хориљ мешавад ва њарорати гудозишро доро аст, чї тавр њисоб карда
мешавад?
Намунаи њалли масъалањо
1. Барои гудохтани хўлаи пўлодини массааш 100 кг, ки дар
њарорати гудозиш гирифта шудааст, чї ќадар энергия сарф
мешавад ?
Љавоб: Q = 84⋅105Љ
2. Барои гудохтани љисми мисини массааш 6 кг ва темпе-
ратурааш 200С чї миќдор гармї зарур аст?
Дода шудааст
λ=0,84⋅105
m=100 кг
Q −?
Њал
Барои њалли масъала аз формулаи (16.1) истифода
мекунем:
Q = λ ⋅m = 0,84⋅105 ⋅100кг = 84⋅105Љ
Љ
кг
Њал
1) Барои гудохтани љисми мисини њарораташ 20
0С аввалан онро то њарорати гудозишаш 10830С
гарм кардан лозим аст. Барои ин чунин
миќдори гармї зарур аст:
= ( − ) = 380 ⋅6кг ⋅ (1083− 20)0С =
1 г 1 Q cm t t
= 2423640Љ
2) Барои дар њарорати гудозиш гудохтани
љисми мисин ин ќадар миќдори гармї зарур аст:
Q = λm = 210000 ⋅6кг =1260000Љ
Дода шудааст
m=6 кг
λ=210000 Љ
= 1 t 20 0С
′ = г t 1083 0С
с=380
Q -?
Љ
кг⋅0С
Љ
кг
Љ
кг
Љ
кг
Љ
кг⋅0С
56
3) Барои гудохтани љисми мисини њарораташ 20 0С ин
ќадар миќдори гармї зарур будааст:
2423640 1260000 3683640 1 2 Q = Q +Q = + =
Љавоб: Q = 3683640
Машќи 6
1. Барои яхи массааш 4 кг-ро дар њарорати 0 0С об кардан,
чї миќдор энергия сарф мешавад?
(Љавоб: 1360 кЉ )
2. Барои гудохтани рўњпораи массааш 0,5 кг ва њарораташ
20 0С чї ќадар энергия лозим аст ?
(Љавоб: 136 кЉ )
3. Дар сатили обдор порањои ях шино мекунанд.
Њарорати умумии обу ях 0 0С аст. Дар ин маврид ях об
мешавад ё об ях мекунад? Ин ба чї вобаста аст?
4. Барои гудохтани сурби массааш 2 кг дар њарорати
гудозиш чї миќдор энергия сарф намудан лозим аст? Агар
њарорати ибтидоии сурб 27 0С бошад, барои гудохтани он чї
миќдор энергия зарур аст?
(Љавоб: 50 кЉ; 134 кЉ)
§ 17. Бухоршавї ва конденсатсия
Аз таљрибаи њаррўзаамон медонем, ки агар об, спирт,
эфир, бензин ва дигар моеъњои дилхоњро дар зарфњои
кушод нигоњ дорем, бо гузаштани ваќт аз миќдори
аввалаашон кам мешаванд, яъне буѓ мешавад. Агар моеъ
дар зарфи махкам нигоњ дошта шавад, он кам намешавад.
Њодисаи ба буѓ табдил ёфтани моеъро буѓњосилшавї
меноманд.
Як тарзи ба њолати газ гузаштани моеъ бухоршавї аст.
Буѓњосилшавие, ки дар сатњи моеъ ба амал меояд,
бухоршавї меноманд.
Њодисаи бухоршавї дар асоси назарияи молекулї-
кинетикї чунин фањмонида мешавад.
Ба мо маълум аст, ки молекулањои моеъ низ чун ба
монанди молекулањои газњо ва љисмњои сахт дар њаракати
Љ Љ Љ
Љ
57
бефосилаю бетартибонаанд. Дар байни ин молекулањо
молекулањое низ мављуданд, ки суръати калон доранд, аз
ин рў энергияи кинетикии чунин молекулањо ба кори
бартарафкунии ќувваи љозибаи байни молекулањо баробар
ва ё аз он зиёд аст. Чунин молекулањо ќувваи љозибаи
молекулањои њамшафатро бартараф намуда, аз сатњи моеъ
парида баромада, дар сатњи он буѓро ба вуљуд меоранд.
Молекулањои боќимондаи моеъ ба њамдигар бархўрда
суръаташон таѓйир меёбад. Дар ин маврид баъзе
молекулањо суръатеро соњиб мешаванд, ки њангоми дар
сатњи моеъ воќеъ гардидан, метавонанд аз сатњи моеъ
парида раванд. Ин раванд пай дар пай давом меёбад ва
моеъ тадриљан бухор шудан мегирад.
Њамаи моеъњо бухор мешаванд. Суръати бухоршавии
моеъњо аз якчанд омил вобастааст.
Бухоршавї дар њар гуна њарорат ба амал омада
метавонад, вале бо афзудани њарорат бухоршавї њамон
ќадар тезтар сурат мегирад. Масалан, дар њавои гарм
либоси тар назар ба њавои хунук тезтар хушк мешавад,
фарши тари хонаи гарм назар ба хонаи хунук тезтар хушк
мешавад ва ѓ. Инро дар таљрибаи зерин низ мушоњида
намудан мумкин аст: ба паллањои тарозу ду катализатори
якхеларо гузошта, ба яке аз онњо оби хунук ва ба дигараш
оби љўш мерезему тарозуро ба мувозинат меорем. Пас аз
чанд ваќт мушоњида мешавад, ки мувозинати тарозу
вайрон шуд. Паллаи оби љўшдоштаи тарозу ба боло
мебарояду паллаи оби хунукдоштаи он ба поён мефарояд.
Ин нишон медињад, ки массаи оби љўш дар натиљаи
бухоршавї назар ба массаи оби хунук тезтар кам шудааст.
Ин ва мисолњои боло бо он фањмонида мешаванд, ки
њарорати моеъ њар ќадар баланд бошад, дар он миќдори
молекулањои тезњаракат њамон ќадар зиёдтаранд. Ин
молекулањо ќуввањои љозибаи молекулањои њамсояро
бартараф намуда, аз сатњи моеъ парида мераванд.
Њар ќадаре ки масоњати сатњи озоди моеъ калон бошад,
бухоршавї тезтар ба амал меояд. Масалан, оби табаќча
назар ба њамон ќадар оби истакон, ки њарорати якхела
доранд, тезтар бухор мешавад; либоси овезонбуда назар ба
58
либоси ѓиљим зудтар хушк мешавад ва ѓ. Инро дар
таљрибаи зерин мушоњида намудан мумкин аст: ба
паллањои тарозу пробирка ва катализатори миќдори
баробари моеи зудбухоршаванда (масалан, эфир) доштаро
мегузорем. Њарорати моеъ доимї аст. Пас аз чанд лањза
мушоњида мешавад, ки мувозинати тарозу вайрон шуд.
Паллаи катализатордори тарозу боло мебарояду паллаи
пробиркадор поён мефарояд. Ин гувоњи он аст, ки массаи
моеъи катализатор дар натиљаи бухоршавї назар ба моеи
пробирка тезтар кам шудааст. Шарњи ин њодиса чунин аст:
масоњати сатњи озоди моеъ њар ќадар зиёд бошад, аз сатњи
он дар як ваќт миќдори зиёди молекулањо ба њаво парида
мераванд.
Суръати бухоршавї аз вазидани бод (шамол) низ
вобастагї дорад. Њангоми бухоршавї як ќисми молекулањо
дар наздикињои сатњи моеъ њаракати бетартибонаи худро
идома дода, баъзеи онњо бозгашта ба моеъ меафтанд, ки ин
суръати бухоршавиро суст мекунад. Шамол бошад,
молекулањои аз сатњи моеъ парида баромадаро гирифта
мебарад. Ин аст, ки дар ваќти вазидани шамол бухоршавии
моеъ тезтар ба амал меояд. Ин њодисаро дар таљрибаи зайл
мушоњида намудан мумкин аст: ду вараќаи ќоѓази
намчинакро бо спирт тар карда, рўйи миз мегузорем. Ба
яке аз онњо шамоли бодбезакро равона мекунем.
Мушоњида мешавад, ки вараќи ба он шамол равона
кардашуда назар ба вараќи дигар тезтар хушк шудааст.
Дар шароити якхела суръати бухоршавии моеъњои
гуногун њархела аст. Барои ба ин боварї њосил кардан
чунин озмоиш мегузаронем. Ба як ќисми вараќи ќоѓази
сафедро эфир, ба ќисмњои дигараш спирт, об ва равѓан
молида ба оинаи тирезаи синфхона мечаспонем. Дар
равшании табиї љойњои бо моеъњои гуногун
таркардашудаи вараќ баръало намоён аст. Мушоњида
мешавад, ки аввал доѓи эфир, баъдан доѓи спирт, сонї доѓи
об ва аз њама охир доѓи равѓан гум мешаванд. Ин нишон
медињад, ки суръати бухоршавии моддањои гуногун њархела
будааст. Њамон моеъ тезтар бухор мешавад, ки ќувваи
љозибаи молекулањояш кам бошад. Аз чунин моеъњо
59
миќдори зиёди молекулањо метавонанд ќуввањои љозибаи
молекулањои њамсояро рафъ намуда, аз моеъ парида
раванд.
Њамин тариќ, суръати бухоршавии моеъњо аз њарорат, аз
масоњати сатњи озоди он, аз вазидани шамол ва аз љинси
моеъ вобастагї доштааст.
Мушоњидаву таљрибањо нишон медињанд, ки љисмњои
сахт низ бухор мешаванд. Масалан, нафталин бо мурури
замон бухор мешавад. Ин аст, ки мо бўйи онро њис
мекунем. Бухоршавии љисмњои сахтро бо ёрии таљрибаи
зерин мушоњида намудан мумкин аст. Ба ќаъри колба
якчанд кристаллчањои йодро љойгир карда, дањони онро бо
пўк махкам мекунему колбаро дар шўълаи чароѓчаи
спиртї метафсонем. Пас аз лањзае мушоњида
мешавад, ки тамоми колбаро гази рангаш
бунафш пур мекунад. Ин буѓњои йод аст.
Бухоршавии љисмњои сахтро сублиматсия
меноманд.
Дар табиат бо баробари бухоршавї
раванди баръакс низ ба амал меояд. Як
миќдор молекулањое, ки аз сатњи моеъ канда
шуда буданд, дар сатњи он бетартибона
њаракат карда боз ба моеъ бармегарданд.
Чунин раванди аз буѓ ба моеъ баргаштани
молекулањоро конденсатсия меноманд. Ин
њодисаро дар таљрибаи зайл мушоњида намудан мумкин
аст: зарфи сарбастае гирифта 1/4 њиссаи онро бо об пур
мекунем. Пас аз фосилаи ваќт мушоњида мешавад, ки
буѓшавие ки дар зарфи сарбаста рўй медињад, дар он
миќдори молекулањои аз сатњи моеъ кандашуда ба
миќдори молекулањои буѓ, ки ба моеъ бармегарданд,
баробар мешавад. Аз ин сабаб дар зарфи сарбаста миќдори
моеъ таѓйир намеёбад (расми 28). Мисоли дигар боридани
борон натиљаи конденсатсияи буѓњои оби таркиби
атмосфера мебошад.
Расми 28
60
Саволњо
1. Кадом њодисаро буѓњосилшавї меноманд?
2. Кадом њодисаро бухоршавї меноманд?
3. Њодисаи бухоршавиро дар асоси назарияи молекулї-кинетикї
фањмонед.
4. Суръати бухоршавии моеъњо аз кадом омилњо вобастагї дорад?
Њар яки онњоро шарњ дињед.
5. Раванди баръакси бухоршавиро чї меноманд?
6. Оё љисмњои сахт њам бухор мешаванд? Мисолњо оред.
Машќи 7
1. Кўлмаки борон дар кадом њаво: дар њавои ором ё шамол,
дар њавои гарм ва ё хунук зудтар хушк мешавад? Инро чї
тавр фањмондан мумкин аст?
2. Чаро араќи бадан дар њавои гарм одамро салќин медорад?
3. Чаро дар њавои хушк назар ба њавои нам ба гармї тоќат
кардан осонтар аст?
4. Чаро алафи даравида њини вазидани шамол назар ба
мавриди бешамолї зудтар хушк мешавад?
Озмойиш дар хона
1. Ба рўйи шишапораи хушк як чакрагї об ва одекалон
(духи) чаконед. Шишаро ба љойе, ки рўшноии Офтоб
мерасад гузошта, мушоњида кунед, ки кадоме аз чакрањо
тезтар бухор мешавад? Чаро?
2. Дар рўйи шишапораи хушк ду чакраи якхелаи
одекалонро чаконед. Дар байни ин чакрањо вараќи ќоѓаз ё
картонро ба таври амудї нигоњ дошта, ба яке аз чакрањо
тавассути лўлаи аз ќоѓаз тайёркардашуда њаво пуф кунед.
Кадоме аз чакрањо зудтар бухор мешавад? Чаро?
3. Дар рўйи шишапораи хушк боз ду чакраи якхелаи
одекалонро чаконед. Масофаи байни чакрањо бояд
калонтар бошад. Аз поёни шиша яке аз чакрањоро дар
шўълаи шамъ гарм кунед. Кадоме аз чакрањо тез бухор
мешавад? Чаро?
4. Дар ду шишапораи хушк якчанд чакрањои оби якхела
чаконед. Яке аз шишапорањоро каме моил кунед, то ки
чакрањои он љорї шаванд. Сонї њардуи шишапорањоро
61
пањлўи њам гузошта мушоњида кунед, ки дар кадоме аз
онњо бухоршавї зудтар ќатъ мегардад.
§ 18. Љўшиш. Вобастагии њарорати
љўшиш аз фишор
Акнун тарзи дигари буѓњосилшавї – љўшишро муоина
менамоем. Ин њодисаро дар таљрибаи зерин мушоњида
мекунем.
Ба колба об рехта, онро бо воситаи
чароѓчаи спиртї гарм мекунем (расми 29 а).
Аввалан дар ќаър ва деворњои колба
њубобакњо пайдо мешаванд. Ин њубобакњои
њаво мебошанд, ки њамеша дар об њал
шудаанд. Бо баланд шудани њарорати об
андозаи ин њубобакњо афзуда, аз ќаър ва
деворњои зарф канда шуда ба боло њаракат
мекунанд. Ин њубобакњо на фaќат њаво, балки
буѓи об њам доранд, чунки об андаруни ин
њубобакњо бухор мешавад. Аммо аз сабаби он
ки ќабати болоии моеъ хунуктар аст, бинобар
ин як ќисми буѓи оби дохили њубобакњо
конденсатсия шуда, њаљмашаш хурд мешавад.
Њар ќадаре ки об гарм шудан гирад,
њубобакњо калон шуда, миќдоран зиёдтар
мегарданд. Андозаи њубобакњо меафзояд, дар
натиља, ќувваи архимедие, ки њубобакњоро аз
об ба боло тела медињад низ меафзояд. Дар ин
лањза мо садои фишшосеро мешунавем, ки
пеш аз љўшиш пайдо мешавад. Дар як
њарорати муайян њубобакњо, ки ба сатњи моеъ
наздик меоянд, якбора њаљман калон
мешаванд. Онњо ба сатњи об баромада
мекафанд ва буѓи дохили онњо ба атмосфера
мераванд, яъне об мељўшад (расми 29 б).
б)
а)
Расми 29
62
Њамин тариќ, љўшиш ин бошиддат ба буѓ табдил ёфтани
моеъ мебошад, ки дар натиљаи њосил шудан ва миќдоран
афзудани њубобакњо ба амал меояд.
Бухоршавї дар њама гуна њарорат ба амал омада
метавонад, вале љўшиш бошад, дар ягон њарорати муайян
ва доимї (барои њар як навъи моеъ) сурат мегирад.
Њарорате, ки дар он моеъ мељўшад, њарорати љўшиш
номида мешавад.
Чунончи, дар фишори мўътадили атмосферї (760 мм
сут.сим.) симоб дар 3570С, об дар 1000С, спирт дар 780С,
эфир дар 350С, аммиаки моеъ дар -33,40С мељўшад.
Њарорати љўшиши баъзе моддањо бо 0С
(дар фишори мўътадили атмосфера)
Љадвали 6
Гидроген Оксиген Шир Спирт Об Эфир Симоб Сурб Мис Оњан
-253 -183 100 78 100 35 357 1740 2567 2750
Таљрибањо нишон медињанд, ки њарорати љўшиши моеъ
ба бузургии фишори берунї вобаста аст. Масалан, агар об
њангоми фишори атмосферї мўътадил дар 1000С љўшад,
дар фишори берунии ду маротиба паст њарорати љўшиши
он 800С мебошад. Ин гуна шароит дар кўњњои баланд љой
дошта метавонад.
Ба зери сарпўши насоси њавої зарфи оби хунукдорро
мегузорем. Мушоњида мешавад, ки њангоми ба миќдори
муайян кам шудани фишори дохили зери сарпўш оби зарф
мељўшад (расми 30).
Агар ба рўйи шиша об
чаконда, дар зери сарпўши
насос гузошта, баъд фишори
дохили зери сарпўшро кам
кунем, об аввал мељўшад,
баъд ях мекунад. Сабаб
чист? Њангоми буѓшавї ва
љўшиш энергияи дохилии об
кам мешавад. Дар натиља
њарорати ќатраи об то 0 0С
Расми 30
63
паст шуда ях мекунад.
Чї тавре ки маълум аст, мо аз сатњи бањр њар ќадар
баландтар бароем, фишори атмосферї њамон ќадар паст
мешавад. Пас, бо зиёд шудани баландї њарорати љўшиши
моеъ паст мешавад. Дар баландии 7134 м (ќуллаи ба номи
Исмоили Сомонї дар Бадахшон) фишори атмосферї
тахминан ба 300 мм сут.сим. баробар мебошад. Дар ин љо
об дар њарорати 700С мељўшад.
Њарорати љўшиши об (tљ) дар фишорњои гуногун
(аз фишори атмосферии мўътадил паст)
Љадвали 7
Фишор Фишор
мм сут.сим.
tљ , 0С
мм сут. сим.
tљ , 0С
4,6 0 526 90
9,2 10 634 95
17,5 20 680 97
31,8 30 700 98,1
55,3 40 710 97,7
92,5 50 720 98,5
233,7 70 730 98,9
289 75 740 99,3
403 83 750 99,6
760 100
Саволњо
1. Пеш аз лањзаи љўшиш кадом њодисањоро мушоњида кардан
мумкин аст?
2. Њубобакњои дохили моеъ аз куљо пайдо мешаванд?
3. Љўшиш чист? Њарорати љўшиш чист?
4. Баъд аз љўшидан њарорати моеъ таѓйир меёбад?
5. Њарорати љўшиш ба фишори берунаи сатњи моеъ чї гуна вобастагї
дорад?
6. Оё дар фишори паст моеъњо мељўшанд?
Машќи 8
1. Чаро дар зарфи кушода њарорати об назар ба њарорати
њавои хона њамеша андак пасттар аст?
64
2. Бо оби љўшидаистода оромона равѓан рехтан мумкин, вале
агар ба равѓани тафсон об чакад, он садо бароварда пош
мехўрад. Чаро?
3. Аспи дар натиљаи пойга араќкардаро бо љул мепўшонанд.
Ин тадбир чї зарурат дорад?
4. Оби тоза дар як мавзеъ дар 98,5 0С ва дар мавзеи дигар дар
101 0С мељўшад. Чаро?
Озмойиш дар хона
1. Ба банкаи шишагини деворњояш тунук оби хунук
рехта, онро ба болои манќали электрї тавре гузоред, ки
њамаи оби дохили банкаро дидан мумкин бошад.
Мушоњида кунед, ки њангоми то љўшиш гарм кардани об
чї њодиса рўй медињад?
2. Дар ду чойники алюминї ба миќдори баробар об
рехта, ба болои ду манќали электрии якхела гузоред.
Дањони яке аз чойникњоро бо сарпўшаш пўшонеду дањони
дигарашро напўшонед. Мушоњида кунед: оби кадом
чойник тез мељўшад? Чаро?
3. Сарпўши чойникро мушоњида кунед. Он сўрохї
дорад. Барои чї?
4. Ба љумаки чойники обаш љўшидаистода ягон лавњаи
металлиро наздик оварда, дар поёни он ягон табаќча
гузоред. Пас аз чанд ваќт дар табаќча об пайдо мешавад.
Ин об аз куљо пайдо шуд?
5. Ба рўйи ду манќали электрии якхела, дар ду чойники
якхела ба миќдори баробар об, вале дар як чойник оби
љўшонидагию хунуккардашуда ва дар чойники дигар оби
«хом» (њарорати ибтидоии обњо баробар) гузоред.
Мушоњида кунед, ки оби кадом чойник тезтар мељўшад?
Њодисаи мушоњида кардаатонро шарњ дињед.
§ 19. Гармии хоси буѓњосилкунї ва конденсатсия
Гарчанде ки баъди ба нуќтаи љўшиш расидани
њарорати моеи сатњаш кушода, боз ба он гармї дињанд
њам, њарораташ дигар таѓйир намеёбад. Масалан, агар дар
зарфи бесарпўш обро љўшонда, ба нишондоди
65
њароратсанљи дар он ѓўтонидашуда нигарем, мебинем, ки
њангоми љўшиш нишондоди њароратсанљ таѓйир намеёбад.
Пас, гармии ќабулкардаи моеъ куљо меравад? Аз мисоли
боло хулоса баровардан душвор нест, ки он барои ба буѓ
табдил додани моеъ сарф мешавад ва гармии хоси
буѓњосилкунї ном гирифтааст.
Миќдори гармиеро, ки барои 1 кг моеъро дар њарорати
љўшиш бе таѓйир додани њарорат ба буѓ табдил додан зарур
аст, гармии хоси буѓњосилкунї меноманд.
Гармии хоси буѓњосилкуниро бо њарфи L ифода намуда,
дар СИ онро бо Љ/кг ифода мекунанд.
Дар таљриба муќаррар карда шудааст, ки гармии хоси
буѓњосилкунї барои оби њарораташ 1000С ба 2,3.106 Љ/кг,
баробар аст. Ин чунин маъно дорад, ки барои ба буѓ
табдил додани 1 кг оби њарораташ 1000С энергияи 2,3.106 Љ
лозим аст.
Дар љадвали зерин ќиматњои гармии хоси буѓњосил-
кунї барои баъзе моеъњо дар фишори атмосферии
мўътадил дода шудааст.
Љадвали 8
Моеъ Об Аммиак Эфир Симоб Спирт
L, ⋅106 Љ/кг 2,3 1,4 0,4 0,3 0,9
Гармии хоси буѓњосилкуниро дониста, миќдори гармии
дар њарорати љўшиш барои ба буѓ табдил додани моеи
дилхоњ зарурбударо њисоб кардан мумкин аст:
Q Lm б = (19.1)
Њангоми ба ягон ашёи сард бархўрдани буѓи об он
конденсатсия мешавад.
Мувофиќи ќонуни баќои энергия њангоми конденсат-
сияи m кг буѓ њамин ќадар миќдори гармї хориљ мегардад:
Q Lm конд = − (19.2)
Дар формулањои (19.1) ва (19.2) б Q -миќдори гармие,
ки дар њарорати љўшиш барои ба буѓ табдил додани
моеъ зарур аст; конд Q –миќдори гармие, ки њангоми
конденсатсияи буѓ хориљ мегардад; L –гармии хоси
66
буѓњосилкунї ё гармии хоси конденсатсия; m –массаи моеъ.
Дар формулаи (19.2) аломати «−» нишон медињад, ки
њангоми конденсатсияи буѓ миќдори гармї хориљ
мегардад.
Њамин аст, ки агар ангушти даст (ё ягон узви бадан)
фаќулодда ба оби њарораташ баланд (масалан, 100 0С) ё ба
буѓ расида монад, дар буѓ бештар месўзад. Гап сари он аст,
ки дар оби гарм ангушт танњо аз њисоби гармигузаронї як
миќдор гармї ќабул мекунад. Дар буѓ бошад, бар замми ин
гармии конденсатсия низ хориљ мегардад. Ин нишон
медињад, ки энергияи дохилии буѓ назар ба оби њамон
ќадар њароратдошта хеле зиёдтар будааст.
Энергияеро, ки њангоми конденсатсияи буѓ хориљ
мешавад, истифода бурдан мумкин аст. Дар нерўгоњњои
барќии њароратї бо буѓи корбастшудаи турбина обро гарм
мекунанд. Оби гармшударо барои гарм кардани биноњо,
њаммому љомашўйї истифода мебаранд.
Саволњо
1. Энергияе, ки дар љараёни љўшидан ба моеъ медињанд, барои чї
сарф мешавад?
2. Гармии хоси буѓњосилкунї чист?
3. Ба сифати воњиди гармии хоси буѓњосилкунї чї ќабул карда
шудааст?
4. Энергияе, ки дар мавриди конденсатсияи буѓи об хориљ мегардад
ба чї баробар аст ва он дар куљо истифода бурда мешавад?
Намунаи њалли масъала
1. Барои 5 кг аммиаки моеъро дар њарорати љўшиш ба
буѓ табдил додан, чї ќадар энергия сарф мешавад?
Дода шудааст Њал:
m=5 кг Аз љадвали 8 меёбем, ки гармии хоси буѓњосил-
L=1,4.106 Љ/кг кунї барои аммиак ба L=1,4.106 Љ/кг баробар
Q -? аст. Аз формулаи 19.1 бармеояд, ки барои 5 кг
аммиаки моеъро ба буѓ табдил додан
Q = 1,4.106 Љ/кг . 5 кг =7⋅106 Љ энергия сарф мешудааст.
Љавоб: 7⋅106 Љ
67
Машќи 9
1. Як килограмм оби њарораташ 100 0С энергияи дохилии зиёд
дорад ё њамон ќадар буѓи њарораташ 1000С?
2. Чї миќдор гармї лозим аст, ки оби массааш 10 г ва
њарораташ 0 0С аввал то њарорати љўшиш гарм ва баъд ба буѓ
табдил дода шавад? (Љавоб: 27200Љ)
3.Њангоми конденсатсия шудани буѓи массааш 10 кг ва
њарораташ 100 0С ва баъд то њарорати 20 0С сард шудани оби
њосилшуда, чї миќдор гармї хориљ мегардад?
(Љавоб: 26360 кЉ)
4. Барои яхпораи массааш 2 кг ва њарораташ -100С –ро ба
буѓи њарораташ 100 0С табдил додан чї миќдор гармї зарур
аст? (Љавоб: 6162 кЉ)
§ 20. Фурўбурди энергия њангоми бухоршавии моеъ
ва ихрољи он њангоми конденсатсияи буѓ
Њангоми ба буѓ мубаддал шудани моеъ молекулањои он
ба муќобили ќуввањои љозибаи байни молекулањои њамсоя
кор иљро мекунанд, вале на њамаи молекулањо аз сатњи
моеъ парида мераванд. Танњо молекулањое аз сатњи моеъ
парида мераванд, ки онњо энергияи кинетикии кофї дошта
бошанд, яъне молекулањое, ки суръати њаракаташон аз
суръати миёнаи тамоми молекулањо зиёд бошад.
Азбаски аз моеъ молекулањои суръати калондошта
парида мераванд, бинобар ин суръати миёнаи молекулањои
боќимондаи моеъ кам мешавад. Аз сабаби он ки њарорати
моеъ ба суръати њаракати молекулањо вобастагї дорад,
камшавии суръати њаракати молекулањо боиси паст
шудани њарорати моеъ мегардад. Ин чунин маъно дорад,
ки энергияи дохилии моеъи бухоршаванда кам мешавад.
Њангоми бухоршавї хунук шудани моеъро дар таљриба
мушоњида кардан мумкин аст. Барои ин нўги симобдори
њароратсанљро ба матоъ печонда, онро бо эфир тар
мекунем. Эфири зудбуѓшаванда як ќисми энергияи дохилии
нўги симобдори њароратсанљро мерабояду дар натиља
нишондоди њароратсанљ паст мешавад.
68
Дар њавои гарм мо аз оби њавз баромада, хунукиро њис
мекунем. Об аз баданамон бухор шуда, як миќдор гармии
баданро мерабояд. Дар амалия њангоми бухор шудани оби
истакон мо пастшавии њарорати онро пай намебарем.
Барои чї? Гап сари он аст, ки дар ин њолат бухоршавї суст
ба амал меояд ва њарорати об дар ин лањза аз њисоби
миќдори гармии аз њавои муњити атроф воридшаванда
доимї мемонад. Њамин тариќ, барои он ки бухоршавии
моеъ бе таѓйир ёфтани њарорати он ба амал ояд, ба моеъ
энергияи иловагї додан зарур будааст.
Њангоми конденсатсияи
буѓ хориљшавии энергия ба
амал меояд.
Дар њарорати якхела
њангоми бухоршавии моеъ
чї ќадаре ки энергия фурў
бурда шавад, дар ваќти
конденсатсияи буѓ њамон
ќадар энергия хориљ
мегардад.
Тирамоњ, ваќте ки њаво
салќин мешавад, шабнам
мерезад. Ин буѓи оби дар
њаво мављудбуда мебошад,
ки њангоми хунук шудани њаво ба рўйи сабза ва барги
дарахтон дар намуди ќатрањои хурди об мешинад.
Абрњо дар натиљаи конденсатсияи буѓ пайдо мешаванд.
Буѓи об аз сатњи Замин боло баромада, дар ќабатњои
баланд ва бештар сарди њаво абрњоро ба вуљуд меоранд, ки
онњо аз маљмўи ќатрањои хурди об иборатанд (расми 31).
Саволњо
1. Молекулањое, ки њангоми бухоршавї аз сатњи моеъ канда
мешаванд, ба муќобили кадом ќуввањо кор иљро мекунанд ?
2. Њангоми бухоршавї паст шудани њарорати моеъро чї тавр
фањмонидан мумкин аст?
3. Дар таљриба чї тавр нишон додан мумкин аст, ки њангоми
бухоршавї моеъ хунук мешавад?
Расми 31
69
§ 21. Намии њаво
Маълум аст, ки аз сатњи бањрњову уќёнусњо, дарёву
кўлњо об бефосила бухор шуда меистад ва аз ин рў дар
таркиби атмосфераи Замин буѓњои об мављуданд.
Њисобкунињо нишон доданд, ки дар муддати як сол
таќрибан оби миќдораш ба оби бањри Сиёњ баробар бухор
мешавад ва чоряки он ба сатњи Замин дар шакли боришот
бармегардад. Албатта миќдори буѓњои об дар њама љой як
хел нест. Дар наздикии бањрњову уќёнусњо њаво назар ба
љойњои аз ин мањалњо дур камтар аст.
Миќдори буѓњои оби таркиби њаво барои равандњои
дар атмосфера рухдињанда ањамияти бузург дорад. Он ба
њаёти њайвоноту растанињо ва амалиёти инсон таъсир
расонида метавонад. Њамин аст, ки муайян кардани
миќдори буѓњои об дар њаво зарур мебошад.
Массаи буѓњои об, ки дар 1м3 њаво мављуд мебошад, яъне
зичии буѓњои об намии (рутубати) мутлаќ ном дорад.
Барои содда шудани њисобкунињо намии мутлаќро на
бо воњидњои зичї дар СИ (кг/м3), балки бо граммњо дар як
метри кубї (г/м3) ифода мекунанд.
Дар обуњавошиносї намии мутлаќро бо фишори
парсиалї (љузъї)-и буѓњои об муайян менамоянд, ки ба
зичии буѓ мутаносиб мебошад. Намии мутлаќ њолати
буѓњои обро дар њаво комилан тавсиф дода наметавонад.
Бинобар ин бузургии ба ном намии нисбї ќабул карда
шудааст.
Намии нисбии њаво φ гуфта, нисбати бо фоизњо
ифодашудаи фишори љузъї (парсиалї)-и оби таркиби њаво
Р-ро бар фишори буѓи сер Р0 (дар њамон њарорат) меноманд.
100%
Р
Р
0
ϕ = ⋅ (21.1)
Дар ин љо ϕ -намии нисбї, Р-фишори љузъї (парсиалї)-и
буѓи оби њаво ва Р0-фишори буѓи сер мебошанд.
Намии мутлаќи њаворо дониста, мо то чї андоза хушк ё
намнок будани њаворо пешакї муайян карда наметавонем.
Ин љо њарорати њаворо низ ба эътибор гирифтан лозим
70
аст. Агар њарорат паст бошад, миќдори буѓи об дар
таркиби њаво зиёд аст, яъне њаво намнок аст. Њангоми
баланд будани њарорат њаво хушк аст.
Агар намиии нисбї 40-50% бошад, њаво хушк, њангоми
80-90% будан њаво намнок њисоб карда мешавад. Дар њавои
нам масолењи чўбї (дару тиреза, љевону миз, курсињо)
варам мекунанд ва љойњои ширеш будаашон људо
мешаванд. Њангоми њавои намиаш баланд нафасгирї
вазнин ва саломатии одам мекоњад. Агар намии њаво зиёду
њарорат баланд бошад, одам араќшор мегардад, вале аз
тани ў бухоршавї ќатъ меёбад. Дар натиља организм
дучори зиёдагармї ва зарбати гармї шуданаш аз эњтимол
берун нест. Баръакс, дар њарорати пасту намии зиёд
организм бо роњњои конвексияю гармигузаронї энергия
гум карда, зиёда сард гаштанаш имконпазир аст. Дар
фосилањои 25-300С ва намии нисбии 50-60% фаъолияти
мўътадили инсон ва ќобилияти мусоиди коршоямии ў
фароњам мерасад. Њангоми аз 30% пас шудани намии њаво
њалќу дањони одам ќоќ шуда, лабњо мекафанд, организм
хеле суст мегардад.
Мушоњидањои дурударози намию њолати њаво имкон
медињанд, ки обу њаво пешгўйї карда шавад. Ањамияти ин
кор то чї андоза калон аст, њољат ба баён нест.
Њоло одамон боришотро идора карда метавонанд.
Масалан, ба воситаи самолёт ё ракета ангидриди карбони
сахт (яхи «хушк») пањн намуда, борони сунъї ба вуљуд
овардан ё жоларо ба борон табдил додан имконпазир аст.
Лекин дар хотир бояд дошт, ки агар њаво хушк бошад,
«офаридан»-и борони сунъї ѓайриимкон аст, чунки
миќдори хеле ками буѓи дар таркиби њаво мављуда ба ин
кифоягї намекунад.
Саволњо
1. Дар таркиби атмосфераи Замин буѓњои об аз куљо пайдо мешаванд?
2. Чиро намии мутлаќи њаво меноманд?
3. Формулаи намии нисбии њаворо нависед ва онро шарњ дињед.
4. Њангоми намии нисбии њаво аз 30% кам шудан чї њодиса ба амал
меояд?
71
5. Њангоми ба 80-90% баробар будани намии нисбии њаво он ба
ашёњои рўзгор чї гуна таъсир мерасонад?
6. Борони сунъиро чї тавр њосил мекунанд?
§ 22. Асбобњои ченкунандаи намии њаво
Яке аз усулњои муайян кардани намии мутлаќ –
муќаррар сохтани нуќтаи шабнам аст. Њарорати ба њолати
серї гузаштани буѓњои мављудаи носери њаворо нуќтаи
шабнам меноманд. Барои ин маќсад бештар аз гигрометри
Ламбрехт (расми 32) истифода мебаранд (аз юнонии намї,
рутубатсанљ). Он аз ќуттии металлие иборат мебошад, ки
андарунаш моеи зудбухоршаванда, масалан эфир мављуд
аст. Њарорати дохилии ќуттиро њароратсанљи Т, ки ба
ќуттї махкам аст, чен мекунад. Агар бо ёрии пуфаки
дамкунии П њавои болои эфир дур ва раванди бухоршавии
моеъро тезонем, он сард мешавад ва дар сатњи никел
андудаи Н-и ќуттї конденсатсияи буѓњои њаво ба шакли
ќатрањои об ба вуљуд меояд. Дар ин њолат
њароратсанљнуќтаи шабнамро нишон медињад ва бо ёрии
љадвал муайян кардани намии мутлаќ душвор нест.
Барои на он ќадар сањењ муайян кардани намии нисбї
гигрометри мўйини ихтироъкардаи физик ва
географи швейтсариягї Х.Б.Сосюр (1740-
1799), ки сохти оддї дорад, истифода бурда
мешавад. Ин асбоб аз мўйи беравѓанкардаи
одам иборат аст, ки аз ѓалтак гузаронида,
дар нўгаш бори сабуке овезон мебошад. Бо
афзудани намии њаво мўй дароз мегардаду
бори овезон поён фаромада ѓалтакро, ки ба
он аќрабак васл шудааст, чарх мезанонад
(расми 33). Баръакс, агар намї кам гардад,
мўй фишурда мешаваду бор боло меравад. Расми 32
Т
П
72
Намии нисбї бо ёрии психрометрњо (аз юнонии
сардченкунанда) сањењ муайян карда мешавад. Масалан,
психрометри физик ва ихтироъкори олмонї Э.Ф. Август
(1795-1870) аз ду њароратсанљи айнан якхела (1, 2) иборат
мебошад (расми 34), ки косачаи симобии яке аз онњо (3)
докапеч ва нўги ин дока ба зарфи обдор (4) ѓўтонида
шудааст. Тавассути капиллярњои дока об ба рўйи косача
баромада бухор мегардад, њароратсанљи тар назар ба
њароратсанљи хушк вобаста ба намии њаво як ќадар сард
мешавад. Фарќи нишондоди ин њароратсанљњоро дониста,
бо ёрии љадвали махсуси психрометрї (љадвали 10) намии
нисбии њаворо муайян кардан мумкин аст (порчаи ин гуна
љадвал дар поён оварда шудааст (љадвали 9)). Масалан,
њангоми 22 0С будани њарорати њаво ва 17 0С будани
нишондоди њароратсанљи тар, фарќи нишондодњои
њароратсанљњо 5 0С мешавад, он гоњ намии нисбї 61%
будааст.
Расми 33 Расми 34
73
Љадвали 9
Фарќи нишондодњои њароратсанљњо, 0С
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Нишондоди
њароратсанљи
хушк, 0С
Н а м и и н и с б ї, %
0 100 83 63 45
2 100 84 68 51 35 20
4 100 85 70 56 42 28 14
---------------- --- --- --- --- --- - --- --- --- --- ---
22 100 92 83 76 68 61 54 47 40 34 28
Љадвали психрометрї
Љадвали 10
Фарќи нишондодњои њароратсанљњо, 00С
0 1 2 3 4 5
Нишондоди
њароратсанљи
хушк, 0С Намии нисбї, %
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
90
90
90
91
91
91
91
92
92
92
92
92
92
93
93
93
80
81
81
82
82
83
83
83
84
84
84
85
85
85
86
86
71
71
72
73
74
74
75
76
76
77
77
78
78
78
79
79
61
62
64
65
65
66
67
68
69
69
70
71
71
72
72
73
52
54
55
56
58
59
60
61
61
62
63
64
65
65
66
67
Саволњо
1. Сохти гигрометр ва тарзи кори онро фањмонед.
2. Психрометри Август аз кадом ќисмњо иборат аст?
3. Психрометр барои чї хизмат мекунад?
4. Муайян кардани намии њаво чї ањамият дорад?
5. Нишондоди њароратсанљи хушк 15 0С, нишондоди њароратсанљи
нам 12 0С мебошад. Аз љадвали психометрї истифода бурда муайян
кунед, ки намии нисбии њаво чанд %-ро ташкил медињад?
74
Машќи 10
1. Њароратсанљи хушк 200С, њароратсанљи нам 150С-ро
нишон медињад. Аз љадвали психрометрї истифода бурда,
намии нисбии њаворо муайян кунед? (Љавоб: 59%)
2. Фишори љузъии буѓи об дар њавои њарораташ 190С ба
1,1 кПа баробар буд. Намии нисбиро ёбед? (Љавоб: 50%)
3. Њароратсанљи нами психрометр 100С ва њароратсанљи
хушкаш 190С –ро нишон медињад. Намии нисбиро ёбед?
(Љавоб: 22% )
4. Намии нисбии њаво 80 % ва њарораташ 170С мебошад.
Фишори љузъии њаво чї ќадар аст?
(Љавоб: 12 г/м3)
5. Аз паси самолёти баланд парвоз кардаистода њосил
шудани изи абр чї тавр шарњ дода мешавад?
6. Дар шароитњои якхела чї сабуктар аст: 1 м3 њавои хушк
ё 1 м3 њавои намнок? Љавобатонро асоснок намоед.
(Љавоб: 1 м3 –и њавои намнок)
§ 23. Кори газ ва буѓ њангоми васеъшавї
Инкишофи техника ба моњирона ва ба ќадри имкон
пурра истифода бурдани захирањои азими энергияи
дохилии сўзишворињо вобаста мебошад.
Истифодаи энергияи дохилї чунин маъно дорад, ки аз
њисоби он кори фоиданок иљро карда шавад, масалан боло
бардоштани бор, кашондани вагонњо ва ѓайрањо. Ин онро
мефањмонад, ки барои истифодаи энергияи дохилии
сўзишворї онро ба энергияи механикї табдил додан зарур
аст.
Ба энергияи механикї табдилёбии
энергияи дохилиро дар мисоли зерин
муоина мекунем.
Ба найчаи шишагин то нимаш об
андохта, дањонашро бо пўк махкам карда,
онро то љўшиданаш гарм мекунем. Баъди
чанд муддат об љўшида ба буѓ мубаддал
мешавад. Бо гармкунии оянда фишори буѓ
меафзояд. Пўк аз таъсири буѓ мепарад
Расми 35 (расми 35). Энергияи сўзишворї ба
75
Расми 36
энергияи дохилии буѓ табдил ёфта, буѓ дар навбати худ
васеъ шуда кор иљро кард, яъне пўкро паронд. Энергияи
дохилии буѓ ба энергияи кинетикии пўк табдил ёфт.
Дар ин љо найчаи шишагинро ба сифати силиндри
металлї ва пўкро ба поршен иваз мекунем, ки ќад-ќади
силиндр њаракат карда тавонад. Мо муњаррики њароратии
соддатаринро њосил намудем, ки дар он энергияи дохилии
сўзишворї ба энергияи механикии поршен табдил меёбад.
Муњаррикњои њароратї мошинњое мебошанд, ки дар
онњо энергияи дохилии сўзишворї ба энергияи механикї
табдил меёбад.
Намудњои гуногуни
муњаррикњои њароратї мављуданд,
аз он љумла; мошинњои буѓї,
муњаррикњои дарунсўз, турбинањои
буѓї ва газї, ва муњаррики
реактивї.
Аз муњаррикњои номбаршуда,
мо муњаррики дарунсўз ва
турбинаи буѓиро дида мебароем.
Кореро, ки газ њангоми
васеъшавиаш иљро мекунад њисоб
кардан душвор нест.
Фарз мекунем, ки дар зери поршени масоњаташ S-и
силиндр ягон гази фишораш доимии Р љойгир аст (расми
36).
Газ њангоми васеъшавиаш ба поршен бо ќувваи F═PS
таъсир мекунад ва дар натиља поршен ба масофаи Δh љой
иваз мекунад, ки дар ин љо Δh=h2−h1 аст. Газ кори A═PSΔh-
ро иљро мекунад. Дар ин љо SΔh═V2-V1═ΔV–таѓйирёбии
њаљми газ мебошад, он гоњ кори иљрокардаи газро чунин
ифода кардан мумкин аст:
A═P(V2-V1) ё A═P ΔV (23.1)
Њамин тариќ, коре, ки газ њангоми васеъшавї муќобили
ќуввањои беруна иљро мекунад, ба њосили зарби фишори газ
ва таѓйирёбии њаљми он баробар будааст.
76
Саволњо
1. Дар бораи ба энергияи механикї табдил ёфтани энергияи дохилии
буѓ мисолњо биёред.
2. Коре, ки газ њангоми васешавї иљро мекунад бо истифодаи кадом
формула њисоб карда мешавад?
3. Чї гуна мошинњоро муњаррикњои њароратї меноманд?
4. Кадом намуди муњаррикњои њароратиро медонед?
§ 24. Муњаррики дарунсўз
Пешрафти техникї бевосита ба энергетика алоќаманд
аст. Баъди он ки инсоният аз њисоби гармї кори фоиданок
иљро карданро ёд гирифт, инќилоби саноатї имконпазир
гашт: инкишофи бемисли саноат дар асри XIX бо ихтирои
муњаррикњои њароратї – мошинњои буѓї, ки мошинњои
аввалини љиддии саноатї буданд, оѓоз ёфт. Бунёди
муњаррикњои дарунсўз боиси вусъати наќлиёти автомобилї
ва самолётсозї гардид. Турбинањои газї бошанд, дар чор
дањсолаи охир табаддулоти ќатъии авиатсияро ба вуљуд
оварданд: самолётњои сустњаракати поршенї бо
самолётњои баландсуръати реактивї иваз карда шуданд, ки
суръати онњо назар ба суръати садо дар њаво (≈1200
км/соат) зиёдтар буда метавонад.
Ин дастовардњои техникї танњо пас аз он ки асосњои
илмии мошинњои њароратї муќаррар карда шуданд,
имконпазир гардиданд. Дар ин соња сањми муњандиси
машњури фаронсавї Сади Карно (1796-1832) хеле бузург
аст.
Муњаррики дарунсўз як намуди хеле пањнгаштаи
мошинњои њароратї мебошад. Дар ин гуна муњаррикњо
сўзишворї бевосита дар силиндр, дар дохили худи
муњаррик месўзад. Аз ин рў онњоро муњаррикњои дарунсўз
мегўянд.
Муњаррикњои дарунсўз бо сўзишвории моеъ (бензин,
карасин, солярка) ё бо гази сўзанда кор мекунанд.
Њамаи муњаррикњои дарунсўз (расми 37) аз поршени 3,
шатуни 4, наварди зонухами 5, сарчархи вазнини 6,
клапанњои 1 ва 2, шамъи 7 иборат мебошанд.
77
Сохт ва кори муњаррики дарунсўзи чортактаи
карбюраториро, ки дар автомобилњо васеъ истифода бурда
мешавад, дида мебароем.
Сўзишворї (бензин) ба карбюратор ворид шуда, бо
њаво омехта мешаваду ба як навъ омехтаи газмонанди
зудалангагиранда табдил меёбад.
Дар ќисми болоии силиндр барои њар
як поршен ду клапан мављуд аст, ки онњо
дар лањзањои даркорї кушода ва пўшида
мешаванд. Клапани якумро клапани
даромад ва клапани дуюмро клапани
баромад меноманд.
Ин омехтаи сўзишворї ба воситаи
клапани даромад ба силиндр дохил шуда,
сўхтани он пай дар пай ба амал меояд. Дар
муддати кўтоњ њарорати мањсулоти
газмонанди сўзанда то 1600 0С-1800 0С
баланд шуда, фишори газ ба поршен якбора зиёд мешавад.
Газњои тафсони васеъшуда поршенро тела дода, кори
механикї иљро мекунанд. Дар ин ваќт њарорати газ андак
паст мешавад, чунки як ќисми энергияи дохилии он барои
иљрои кори механикї сарф мегардад.
Дар охир клапани баромад кушода шуда ба воситаи он
мањсули сўзиш аз силиндр ба атмосфера хориљ мегардад.
Дар силиндр нуќтањои канории поршенро нуќтањои
сокин меноманд. Масофае, ки поршен аз як нуќтаи сокин то
нуќтаи сокини дигар тай мекунад гашти поршен мегўянд.
Дар муњаррик як даври кор дар натиљаи чор гашти
поршен ё чор такт ба амал меояд. Аз њамин сабаб чунин
муњаррикњоро муњаррикњои чортакта меноманд.
Тартиби кори муњаррики дарунсўзи чортактаро
муфассал дида мебароем.
Такти воридот. Поршен бо воситаи шатун ба наварди
зонухам ва ба сарчархи вазнин махкам карда шудааст, ки
он номуназзамии гардиши навардро кам мекунад.
Њангоми чарх задани наварди зонухам поршен ба поён
њаракат мекунад (расми 38 (а)).
Расми 37
78
Дар ин ваќт њаљми болои поршен зиёд мешавад ва дар
натиљаи ин њавои силиндр тунук мешавад. Дар ин ваќт
клапани даромад 1 кушода мешавад ва ба силиндр омехтаи
сўзишворї ворид мегардад. Њангоми ба нуќтаи поёнї
расидани поршен силиндр бо омехтаи сўзишворї пур
шуда, клапани 1 махкам мешавад.
Такти фишориш. Њангоми гардиши минбаъдаи наварди
зонухам поршен ба боло њаракат мекунад ва омехтаи
сўзишвориро мефишорад (расми 38 (б)).
Дар охири такти дуюм, ваќте ки поршен ба нуќтаи
сокини болої мерасад, мањсулоти газмонанди сўзанда аз
шарораи электрии шамъ аланга мегирад ва њамоно
месўзад.
Такти корї. Газњое, ки њангоми сўхтани омехтаи
сўзишворї ба вуљуд меоянд, ба поршен фишор оварда,
онро ба поён тела медињанд (расми 38 (в)).
Њаракати поршен ба шатун ва бо воситаи он ба
наварди зонухам, ки ба он сарчархи вазнин шинонда
шудааст, гузаронида мешавад. Сарчарх сахт тела хўрда аз
Расми 38
79
рўйи инерсия чарх задан мегирад ва поршени ба он
васлшуда дар тактњои оянда мекўчад.
Бо таъсири газњои васеъшавандаи гарм муњаррик кор
иљро мекунад, аз њамин сабаб такти сеюмро такти корї
меноманд. Дар ваќти иљрои тактњои дуюму сеюм њарду
клапанњо махкам мебошанд.
Такти ихрољ. Њангоми ба нуќтаи сокини поёнии
силиндр расидани поршен, клапани дуюм кушода мешавад
ва поршен ба боло њаракат карда, мањсулоти сўхташударо
аз силиндр ба атмосфера мебарорад (расми 38 (г)).
Минбаъд тактњои оянда такрор шудан мегиранд.
Њамин тавр, дар муњаррики дарунсўз аз чор такт, яктоаш
(такти сеюм) такти корї мебошад.
Муњаррикњои дарунсўз аз яксилиндра сар карда, то 12-
силиндра мешаванд. Муњаррикњои бисёрсилиндра наварди
зонухамро мунтазам чарх мезанонанд ва онњо тавоноии
зиёд доранд.
Саволњо
1. Чї гуна муњаррикро муњаррики дарунсўз меноманд?
2. Муњаррики дарунсўз аз кадом ќисмњо иборат аст?
3. Як гашти кории муњаррик дар чанд такт ба амал меояд? Ин
тактњоро номбар кунед.
4. Сарчарх дар муњаррики дарунсўз кадом вазифаро иљро мекунад?
5. Тавоноии муњаррикњо аз чї вобастагї дорад?
Машќи 11
1. Оё туфангро муњаррики њароратї шумурдан мумкин аст?
2. Чаро њарорати газ дар муњаррики дарунсўз дар охири
«такти корї»-и поршен назар ба аввали ин такт пасттар аст?
3. Газ дар силиндри муњаррики дарунсўз дар аввали «такти
корї»-и поршен энергияи дохилии зиёд дорад ё дар охири он?
4. Дар муњаррики дарунсўзи чортакта њангоми рўй додани
кадом тактњо њарду клапан махкаманд?
5. Њангоми гарм кардан њаљми газ ба 0,002 м3 зиёд шуд. Агар
фишори газ 10 мПа бошад, кори васеъшавии онро њисоб
кунед. (Љавоб: 20 кЉ)
80
§ 25. Турбинаи буѓї
Дар техникаи њозиразамон турбинањои буѓї васеъ
истифода бурда мешаванд. Турбинањои буѓї аз
муњаррикњои дарунсўз бо он фарќ мекунанд, ки дар онњо
поршен, шатун, наварди зонухам вуљуд надоранд. Наварди
турбинањои буѓиро буѓ ё гази тафсон ба њаракат
медарорад.
Муњаррикњои њароратиеро, ки наварди онњо бо буѓ ё
гази тафсон ба њаракат дароварда мешавад, турбинаи буѓї
меноманд.
Тарзи кори турбинаи буѓї
дар расми 39 нишон дода
шудааст.
Ба наварди А диски В
шинонда шудааст, ки дар он
паррањои L васл карда
шудаанд.
Дар наздикии паррањо
шайпурањо (соплоњо)-и С љой
гирифтаанд, ки ба онњо аз дег
буѓ (D) ворид мешавад.
Фаври буѓи аз шайпурањо
хориљшаванда ба паррањо бархўрда, чархи турбинаро давр
мезанонад.
Дар турбинањои њозиразамон на як, балки якчанд
чархро истифода мебаранд, ки ба наварди умумї насб
карда шудаанд.
Буѓ пай дар пай аз паррањои њамаи чархњо гузашта, ба
њар як кадоми он як ќисми энергияашро медињад.
Дар нерўгоњњои барќї ба турбина генератори љараёни
электриро насб мекунанд. Басомади даврзании наварди
турбина дар як даќиќа то ба 3000 мерасад, ки барои ба
њаракат даровардани генераторњои љараёни электрї басо
мусоид мебошад.
Турбинањои буѓиро дар нерўгоњњои барќии њароратї ва
дар киштињо истифода мебаранд.
А
L
B
C
D
Расми 39
81
Саволњо
1. Турбинаи буѓї аз муњаррики дарунсўз бо чї фарќ мекунад?
2. Чиро турбинаи буѓї меноманд?
3. Сохт ва амали турбинаи буѓиро фањмонед.
4. Турбинањои буѓї дар куљо истифода бурда мешаванд?
§ 26. Коэффитсиенти кори фоиданок
Умумияти њамаи мошинњои њарратї аз њисоби энергияи
дохилии сўзишворї иљро кардани кори фоиданок мебошад.
Фаќат гап дар он аст, ки оё тамоми гармии ќабулкарда ба
кор табдил дода мешавад?
Њар гуна мошини њароратї танњо як ќисми энергияеро,
ки аз њисоби сўхтани сўзишворї хориљ мешавад, ба
энергияи механикї табдил медињад, зеро газ ё буѓе, ки кор
иљро кардааст, њанўз дорои энергия мебошад.
Барои ба кори мошини њароратї бањо додан донистан
лозим аст, ки ин мошин кадом њиссаи энергияи
сўзишвориро ба кори фоиданок табдил медињад. Њиссаи
кори фоиданок њар ќадар зиёд бошад, кори муњаррик
њамон ќадар зиёд бошад, кори муњаррик њамон ќадар
самаранок њисобида мешавад.
Барои тавсифи самаранокии муњаррикњои гуногун
мафњуми коэффитсиенти кори фоиданок (ККФ)-и
муњаррикро истифода мебаранд.
Нисбати бо фоизњо ифодашудаи он ќисми энергияро, ки
барои иљрои кори фоиданоки муњаррик сарф шудааст, бар
тамоми энергияе, ки њангоми пурра сўхтани сўзишворї
хориљ гардидааст, коэффитсиенти кори фоиданок (ККФ)-и
муњаррики њароратї меноманд.
Коэффитсиенти кори фоиданоки мошинњои њароратї
бо њарфи η (эта) ишорат карда шуда, мувофиќи формулаи
= ⋅100%
п
ф
А
A
η ё ин ки 100%
1
= ⋅
Q
η A (26.1)
муайян карда мешавад. Дар ин љо 1 2 А = Q −Q буданашро
ба инобат гирем, он гоњ формулаи (26.1) шакли зайлро
мегирад:
82
100%
1
1 2 ⋅
−
=
Q
η Q Q (26.2)
Коэффитсиенти кори фоиданоки мошини њароратии
идеалї танњо бо њароратњои гармкунак ва хунуккунак (Т1
ва Т2) муайян карда мешавад, яъне
100%
1
1 2 ⋅
−
=
Т
η Т Т (26.3)
Масалан, агар муњаррик аз тамоми энергияе, ки
њангоми пурра сўхтани сўзишворї хориљ мешавад, барои
иљрои кори фоиданок танњо аз чор як њиссаашро сарф
кунад, он гоњ мегўянд, ки коэффитсиенти кори фоиданоки
муњаррик ба 1/4 ё ба 25% баробар аст.
Коэффитсиенти кори фоиданоки муњаррик њамеша аз
воњид, яъне аз 100% хурд мебошад, зеро ягон муњаррики
њароратие вуљуд надорад, ки тамоми энергияи њангоми
сўхтани сўзишворї хориљшударо ба энергияи механикї
табдил дињад. Ин аз ќонуни баќои энергия бармеояд.
Масалан, ККФ-и муњаррикњои дарунсўз 20-40%, турбинаи
буѓї бошад, ќариб 30%-ро ташкил медињад.
Саволњо
1. Барои тавсифи самараи кори муњаррикњои њароратї кадом бузургї
истифода мешавад?
2. ККФ-и муњаррикњои њароратиро таъриф дињед?
3. ККФ-и муњаррикњои њароратї аз чї вобастагї дорад?
4. Барои чї ККФ-и муњаррикњои њароратї њама ваќт аз 100% хурд
аст?
Машќи 12
1. Муњаррикњои њароратї аз кадом њисоб кор иљро мекунанд?
2. Дар куљо њарорати моддаи сўзанда баландтар аст: дар
силиндри муњаррики дарунсўз ё дар лўлаи газхориљкунанда?
3. ККФ-и муњаррики тракторро муайян кунед, ки барои иљро
кардани кори 1,89.107 Љ, 1,5 кг сўзишвории гармии хоси
сўзишаш 4,2.106 Љ ⁄ кг сарф кардааст. (Љавоб: 30 %)
83
4. Муњаррики дарунсўз барои иљро кардани кори фоиданоки
2,3.105 кЉ, 2 кг бензин сарф мекунад. ККФ-и ин муњаррикро
њисоб кунед. (Љавоб: 25 %)
5. Муњаррики дарунсўз 5 кг бензин сўхта, кори фоиданоки
4,6.104 кЉ-ро иљро кард. ККФ-и муњаррикро муайян кунед.
(Љавоб: 20 %)
§ 27. Масъалањои экологии истифодаи муњаррикњои
њароратї
Таъкид кардан љоиз аст, ки инкишофи босуръати
энергетика, автомобилсозї ва дигар воситањои наќлиёт,
истифодаи васеи ангишт, газ, сўзишворњои ядрої ба он
оварда мерасонад, ки мањсулоти сўхтаи маводи
сўзишворињо муњити атрофро њарчи зиёдтар ифлос
мекунанд. Таъсироти манфии мошинњои њароратї ба
муњити атроф аз он иборат аст, ки њангоми сўзиш оксигени
њаво сарф мешавад ва он дар таркиби њаво батадриљ кам
шудан мегирад (гарчанд љангалзорњо як ќадар оксигени
њаворо барќарор мекунанд ва дурандешона зиёд
гардондани љангалзорњо, на бефикрона буридани дарахтон
ањамияти баланддараља дорад). Ѓайр аз ин раванди сўзиш
пайваста бо хориљ кардани гази карбонат ба вуљуд меояд,
ки он њам ба атмосфера таъсири манфї мерасонад.
Молекулањои оксиди карбон афканишоти инфрасурхро
наѓз фурў мебаранд ва ин боиси баланд шудани њарорати
атмосфера мегардад, ки ба оќибатњои нохуш меорад
(масалан, яху барфњо босуръат об мешаванд). Нињоят,
њангоми сўхтани ангишту нефт атмосфера бо
пайвастагињои нитрогену сулфат ифлос мешавад, ки ба
њаёти инсон зарароваранд. Шояд Шумо борњо оид ба
боронњои кислотагї аз ахбороти радиову телевизион
шунида бошед.
Наќлиёт ќариб нисфи ифлосии атмосфераро ба вуљуд
меорад. Ѓайр аз ангишту пайвастагињои нитроген
муњаррикњои автомобилию дигар мошину механизмњои бо
сўзишворињои органикї амалкунанда миќдори зиёди сурб
хориљ менамоянд (пайвастагињои сурб, ки ба бензин илова
84
карда мешаванд, онро аз таркиш эмин медоранд). Бар
замми инњо хавфи аз нерўгоњњои электрии атомї,
дастгоњњои дигари атомї бо мањсулоти радиоактивї ифлос
шудани муњити атрофро аз њисоб баровардан нашояд.
Барои кам кардани таъсироти манфии мошинњои
њароратї чораљўињои ќатъї лозиманд. Масалан, ба љойи
бензин истифода кардани сўзишвории дизелї (яъне, ба
муњаррикњои дизелї иваз кардани муњаррикњои бензинї),
ки ба он сурб илова намешавад; истифода васеи
муњаррикњои электрї, дар мошинњои њароратї ба сифати
сўзишворї ба кор бурдани гидроген (њангоми сўхтани
гидроген њамчун мањлул об њосил мешавад); кофтукови
сўзишворињои дигари камзарар њоло роњњои асосии паст
кардани таъсироти экологии мошинњои њароратї ба
шумор мераванд.
Саволњо
1. Таъсироти манфии мошинњои њароратї ба муњити атроф аз чї
иборат аст?
2. Њангоми сўхтани сўзишворї ба атмосфера кадом газ хориљ
мегардад?
3. Барои кам кардани таъсироти манфии мошинњои њароратї чї гуна
тадбирњо андешида мешаванд?
85
Боби
II
ЊОДИСАЊОИ ЭЛЕКТРЇ
§ 28. Электрнокшавии љисмњо
Ба омўхтани њодисањои физикие сар мекунем, ки дар
њаёти њаррўзаамон ањамияти нињоят муњим доранд. Инњо
њодисањои электрї мебошанд.
Суханони электр, љараёни электрї хаёлоти моро ба
чароѓњои электрї, радиову телевизион, муњаррикњои
гуногуни электрї, троллейбусу трамвай меоваранд ва гўё
ба мо хеле шиносанд. Электр дар рўзгори мо мавќеи
љиддитар дорад, зеро мувофиќи назарияи муосири сохти
модда ќуввањое, ки байни атому молекулањо амал
мекунанд, табиатан электромагнитианд.
Тасаввурот оид ба электр ва магнит аз Юнони ќадим
ибтидо гирифтааст. Њанўз дар асри VII пеш аз солшумории
мо юнонињо мушоњида карда буданд, ки ќањрабои ба матои
мўйина соидашуда чизњои майдаро ба худ љазб менамояд
(шояд номи тољикии ќатрони хушкгардидаи дарахт–
ќањрабо аз њамин бошад!). Муддати тўлонї гумон мерафт,
ки ин њодиса фаќат ба ќањрабо мансуб аст ва пайдоиши
истилоњи электр низ ба ќањрабо алоќаманд мебошад
(юнонињо ќањрабо, ќатронро электрон мегўняд). Ин
истилоњро маротибаи нахуст ба илм олими англис
У.Гилберт (1544-1603) соли 1600 дохил карда буд. Ў
муќаррар сохт, ки зиёда аз 20 моддањои дигар аз љумла
алмос, ёќут, лаъли кабуд, булўри кўњї, шиша, абраќ
(слюда), гўгирд, сурѓуч, намаки ош дорои хосиятњои
ќањрабоянд, яъне онњо низ баъди ба матое соиш додан
чизњои майдаро ба худ љазб менамоянд. Њамин буд, ки
Гилберт ин гуна моддањоро электрї номид. Минбаъд
њодисањои дигари бо мављудият, таъсироти мутаќобили
љисму заррањои ба ин хосият алоќамандро электрї
меномидагї шуданд.
86
Расми 41
Расми 40
Доир ба њодисањои электрї мутафаккирони тољику
форс низ аќидањои худро баён намудаанд. Аз љумла Берунї
њодисањои электриву магнитиро мавриди омўзиш ќарор
дода, чунин ќайд кардааст: «Њангоми љўшонидани
абрешим дар рўйи дег кафки њосилшударо обкаш намуда,
ба либосњо наздик бурда шавад, он кафк ба либосњо
кашида мешавад. Агар пушту пањлўи гурбаро сила карда
навозиш кунем, мўйинаи аз он рехташударо бори дигар ба
пушту пањлўи гурба бинињем, он мўйина дар њоле, ки рост
меистад, ба сўйи кафи даст бардошта мешавад».
Тазаккур бояд дод, ки дар тўли асрњо баъд аз ин
њодисаи љозибаи электрї љиддї тадќиќ наёфт ва гўё
фаромўш гардид, зеро ќуввањои электрї дар он айём
табиатан хеле торик буданду татбиќи амалиашон ба назар
намерасид. Фаќат баъди сипарї
шудани давраи љањолати
асримиёнагї дар нимаи аввали асри
XVIII кашфиётњои нав диќќати
олимонро боз ба њодисањои аљоибу
ѓароиб ва шавќангези табиї, аз
љумла ба њодисањои электрї љалб
намуданд. Физики олмонї О.Герике
аввалин шуда соли 1600 мошини
электриро ихтироъ кард, ки
мушоњидаи њодисањои электриро
содда гардонд. Олими англис
Ф.Њауксби (1666-1713) мошини
электриро такмил дода, соли 1710 дар
атрофи љисмњои заряднок
партавафкании њаворо мушоњида
кард. Соли 1729 олими њамин
сарзамин С. Грей (1666-1736) муќаррар
кард, ки электрро ба воситаи ноќили
металлї аз як љисм ба љисми дигар
наќл кардан мумкин аст. Ў аввалин
шуда љисмњоро ба ноќилу ѓайриноќил
људо кард.
87
Назарияи миќдориро олими фаронсавї Ш.О.Кулон
(1736-1806) муќаррар намуд (оид ба ќонуни Кулон мо
дертар алоњида таваќќуф хоњем кард).
Агар милаи эбонитиро ба маводи мўйина соиш дињем,
он гоњ њам ќаламча ва њам маводи мўйина коѓазпорањоро
ба худ љазб мекунанд (расмњои 40 ва 41). Ин нишон
медињад, ки дар электрнокшавї њамеша ду љисм иштирок
мекунад. Дар мисоли боло милаи эбонитї ва маводи
мўйина. Дар ин маврид њарду љисм электрнок мешаванд.
Электрнокшавии љисмњо на фаќат њангоми соиш додан,
балки дар ваќти бо њам расонидан низ ба амал меояд.
Барои ин ба љисми электрнок љисми дигари безарядро
расонем, дар ин маврид як ќисми заряди электрї ба ин
љисм мегузарад.
Саволњо
1. Истилоњи «электр» аз куљо пайдо шудааст? Онро кї ба илм дохил
кардааст?
2. Аввалин мошини электриро кї ихтироъ кардааст? Онро кї ва кай
такмил додааст?
3. Кї аввалин шуда љисмњоро ба ноќилу ѓайриноќил људо намудааст?
4. Мављудияти ду љинси зарядро кї кашф кардааст?
5. Кї ду љинси зарядро мусбату манфї номидааст?
6. Агар милаи эбонитиро бо маводи мўйина соиш дињем, чї њодиса
рўй медињад?
§ 29. Ду љинси заряд. Таъсири мутаќобили
љисмњои заряднок
Ваќте ки љисмњо заряднок карда мешаванд онњо бо
њамдигар таъсироти мутаќобил
мекунанд.
Олими фаронсавї Ш. Дюфэ
(1698-1739) соли 1733 мављу-
дияти ду љинси зарядро кашф
карда, онњоро «шишагию ќањра-
бої» номид. Ў муќаррар сохт,
ки љинсњои њамном якдигарро Расми 42
88
тела медињанду гуногунљинс
њамдигарро љазб менамоянд.
Ходими давлатї, файласуф ва
олими америкої Б. Франклин
(1706-1790) ду навъи зарядро
мусбату манфї номид.
Барои ошкор кардани
таъсироти мутаќобили љисмњои заряднок чунин таљриба
мегуза-ронем. Ду милаи эбонитиро бо маводи мўйина
соиш дода электрнок мекунем. Яке аз онњоро бо воситаи
ресмон меовезем ва ба он милаи дуюмро наздик меорем.
Мебинем, ки милањои электрнокшудаи эбонитї аз њам
тела мехўранд (расми 42).
Агар ба љойи милањои эбонитї милањои шишагини бо
шоњї соиш додашударо гирем, айнан њамин њодиса рўй
медињад, яъне онњо аз њамдигар тела мехўранд. Аз ин љо,
ба чунин хулоса омадан мумкин аст: азбаски милањо
якхелаанд ва ба њамон як мавод соиш дода электрнок карда
шудаанд, бинобар њамин тасдиќ намудан мумкин аст, ки
заряди онњо якљинсаанд. Пас, љисмњое, ки зарядашон
якљинса аст, якдигарро тела медињанд.
Ба милаи эбонитии электрноки овезон милаи ба
маводи абрешимї соиш додашудаи шишагинро наздик
меорем. Мебинем, ки милаи эбонитї ба милаи шишагин
љазб мешавад (расми 43).
Аз ин таљриба маълум мешавад, ки љинси заряди милаи
шишагин, ки ба матои абрешимї соиш дода шудааст, аз
љинси заряди милаи эбонитї, ки ба маводи мўйина соиш
дода шудааст, фарќ мекунад. Пас, ду љинси заряди электрї
мављуд будааст.
Заряди милаи шишагинро, ки ба маводи абрешимї
соиш дода шудааст, мусбат ва заряди милаи эбонитиро, ки
ба маводи мўина соиш дода шудааст, манфї номидаанд.
Баъзе љисмњо, мисли милаи шишагин, мусбат заряднок
шуда, љисмњои дигар, чун милаи эбонитї манфї заряднок
мешаванд. Љинси заряди милањоро албатта, шартан мусбату
манфї номидаанд.
Расми 43
89
Дар табиат, ду љинси заряди электрї, яъне мусбат ва
манфї вуљуд доранд. Зарядњои мусбатро бо аломати (+) ва
зарядњои манфиро бо аломати (−) ишорат мекунанд.
Аз таљрибањои гузаронидашуда маълум мешавад, ки
зарядњои аломаташон якхела якдигарро тела медињанд ва
зарядњои аломаташон гуногун, ба якдигар љазб мешаванд.
Саволњо
1. Милањои ба маводи мўйина соишдодашуда, ки заряднок шудаанд
ба якдигар чї хел таъсир мекунанд?
2. Милаи зарядноки эбонитї ба милаи зарядноки шишагин чї гуна
таъсир мекунад?
3. Дар табиат чанд љинси заряди электрї мављуд аст?
4. Љисмњои аломати зарядашон якхела ба якдигар чї гуна таъсир
мекунанд? Љисмњои аломати зарядашон гуногун чї?
Машќи 13
1. Сабаб чист, ки њангоми бо шонаи эбонитї шона задани
мўйи сар, он шона ќобилияти «мўйрабої» пайдо мекунад?
2. Дар электрнокшавї чанд љисм иштирок мекунад?
3. Њангоми бо маводи абрешимї соиш додани милаи
шишагин, он чї гуна заряднок пайдо мешавад?
4. Ду милаи шишагини бо маводи абрешимї соиш додашуда
ба якдигар чї гуна таъсир мекунанд?
Озмойиш дар хона
Ба воситаи шонаи пластмассагини хушк мўйи хушки
тозаатонро шона карда, исбот кунед, ки он электрнок
шудааст. Барои исбот кардан, таъсири мутаќобили шонаро
бо ќоѓазпорањо, фаввораи оби љумаки лўлањои обгузарон,
як ќисм ноќили дар ресмон овезон ва ѓайрањо мушоњида
кунед.
2. Бутилкаи тозаи хушкро бо ќоѓази рўзнома (газета)
соиш дода онро электрнок кунед. Электрнок будани онро
исбот кунед (ниг. ба супориши 1).
3. Љадвал, шона ё ручкаи пластмассиро гирифта,
онњоро бо ягон матои мўйина соиш дода электрнок кунед.
Сонї ин љисмњоро ба пардаи тиреза наздик кунед. Шумо
90
чиро мушоњида мекунед? Њодисаи мушоњида кардаатонро
шарњ дињед.
4. Вараќи ќоѓазро ба девор пахш карда, онро бо чутка
соиш дињед. Ќоѓаз дар девор «мечаспад». Сабаби ин дар
чист? Агар ин гуна вараќи ќоѓазро ба ќоѓазпорањои майда
наздик барем, ќоѓазпорањоро ба худ мекашад. Ин љо сабаб
чист?
§ 30. Ќонуни баќои заряди электрї
Дар њолати муќаррарї љисмњо безаряд мебошанд, яъне
миќдори зарядњои манфии онњо ба миќдори зарядњои
мусбаташон баробар мебошад. Њангоми ба њамдигар соиш
додани љисмњо аз нав таќсимшавии зарядњои мављуда ба
амал меояд. Ќисме аз электронњо аз як љисм ба љисми дигар
мегузаранд. Дар таљрибаи гузаронидаамон зарядњои
манфї (−) аз маводи мўйина ба эбонит гузашта буд.
Њангоми заряднок кардани љисмњо заррањои нави заряднок
пайдо намешаванд ва заррањои пештар вуљуддошта нест
намегарданд, яъне миќдори заррањои заряднок бетаѓйир
мемонад.
Њангоми электрнокшавии љисмњо ќонуни баќои заряди
электрї иљро мешавад. Ин ќонун дар системањое татбиќ
мешавад, ки ба он аз берун заррањои заряднок дохил
намешаванд ва ба берун низ намебароянд, яъне ин ќонун
дар системаи сарбаст татбиќшаванда мебошад. Дар
системаи сарбаст суммаи алгебравии миќдори зарядњои
љисмњои система њамон ќадар, ки буд, боќї мемонад. Ин
хулоса чун ќонуни баќои миќдори заряд маъмул гаштааст.
Агар заряди заррањоро бо q1, q2, q3 ва ѓайрањо ишора
намоем, он гоњ q1+q2+q3+…+qn=const мешавад.
Агар миќдори заррањои заряднок таѓйир наёбад, он гоњ
ќонуни баќои заряд њатман иљро мешавад, вале заррањои
электрї ба якдигар табдил ёфта, пайдо ва нобуд гашта,
заррањои нав ба вуљуд оварда метавонанд. Дар њама
мавридњо заррањои заряднок љуфт-љуфт пайдо мешаванд,
ба њар як заряди мусбат як заряди манфї рост меояд,
зарядњои онњо аз рўйи модул якхела, вале аз рўйи аломат
91
муќобил мебошанд. Заррањои заряднок боз фаќат
љуфт−љуфт нест шуда, ба заррањои безаряд (нейтрал)
табдил меёбанд. Дар њама њолатњо суммаи зарядњои
системаи сарбаст њамеша як хел мемонад.
Саволњо
1. Дар кадом њолат љисмњо безаряданд?
2. Њангоми заряднок шудани љисмњо заррањои заряднок пайдо
мешаванд ё не?
3. Ќонуни баќои заряди электриро таъриф дињед.
4. Оё зарядњои пайдошуда аз рўйи модул ва аз рўйи аломаташон як
хел шуда метавонанд?
§ 31. Электроскоп
Асбобе, ки бо ёрии он заряднок будани љисмњоро ошкор
мекунанд, электроскоп номида мешавад.
Электроскоп аз калимаи юнонии «электрон» ва
«скопео»-мушоњида кардан (ошкор кардан) гирифта
шудааст.
Электроскоп, асосан аз милаи оњанини А (расми 44), ки
дар як нўгаш кураи В пайваст аст, иборат мебошад. Ба
нўги дигари мила ду вараќчаи тунуки ќоѓазини С
часпонида шудааст. Агар ягон љисми манфї ё мусбат
заряднокшударо ба кураи В-и электроскоп расонем,
вараќчањои он ба ду тараф аз њамдигар дур мешаванд.
Расми 44
92
Сабаби аз њамдигар дур шудани вараќчањо он аст, ки
вараќчањои электроскоп тавассути милаи оњанин заряднок
мешаванд. Аз сабаби он ки њарду вараќча якхела (манфї ё
мусбат) заряднок мешаванд,
бинобар ин аз њамдигар тела
мехўранд.
Агар ба кураи нўги милаи
электроскопи заряднок љисми
безарядро расонем, вараќчањои
он ба њамдигар наздик
мешаванд, яъне безаряд
мешаванд. Масалан, агар мо
дастамонро ба кураи нўги
милаи электроскопи заряднок
расонем, он безаряд мешавад.
Њангоми заряднок кардани
электроскоп вараќчањои он чї ќадаре ки аз њамдигар дур
шаванд, ин онро мефањмонад, ки электроскоп њамон ќадар
зиёд заряднок шудааст.
Намунаи дигари электроскоп низ мављуд аст. Дар он
аќрабаки сабуки В аз милаи Д заряд гирифта ба ягон кунљ
майл мекунад (расми 45).
Агар ягон љисми заряднокро ба милаи электроскоп
расонем, он гоњ як ќисми заряди љисм ба мила мегузарад ва
аќрабак низ заряднок шуда, аз мила ба ягон кунљ майл
мекунад. Чї ќадаре ки заряди электроскоп зиёд бошад
кунљи майлкунии аќрабак низ њамон ќадар калон мешавад.
Саволњо
1. Электроскоп барои чї хизмат мекунад?
2. Тарзи кори электроскопро шарњ дињед.
3. Сабаби аз якдигар дур шудани вараќчањои электроскоп чист?
4. Агар ба электроскопи заряднок љисми безарядро расонем, чї
њодиса рўй медињад ?
Озмойиш дар хона
1. Як банкаи нимлитраи тозаи хушки сарпўши
пластмассагидоштаро гиред. Сарпўши пластмасагии онро
аз миёнаљояш сўрох кунед. Як порча сими мисини
Расми 45
Д
В
93
дарозиаш 10-15 см гирифта, дар як
нўги он ду лентачаи аз ќоѓази тунук
сохташударо параллелан овезед. Сонї
симро аз сўрохии сарпўши банка
гузаронида, дањони банкаро пўшонед.
Диќќат кунед, ки лентачањои ќоѓазин
ба ќаъри банка нарасанд.
Электроскопи сохтаи Шумо тайёр шуд.
Љадвал, шона ё ручкаи
пластмассагинро ба ягон матои мўйина соиш дода, онњоро
электрнок карда ба сими мисин расонед. Њодисаи
мушоњида кардаатонро шарњ дињед. Асбоби сохтаатонро
ба мактаб оред.
2. Мушоњида кунед: агар ба кураи электроскопи
заряднок даст расонем, зарядашро гум мекунад (безаряд
мешавад). Чаро?
3. Ба ду мехи дар девор куфташуда, бо воситаи ресмон
ду лентачаи сабуки аз ќоѓази тунук сохташударо овезед. Аз
поён ба ин лентачањо љисми заряднокро наздик оварда,
њодисаи мушоњида кардаатонро шарњ дињед.
§ 32. Заряди электрии элементарї
Таљрибаи зеринро дида мебароем. Кураи оњанини (А)
ба милаи электроскоп шинондашударо заряднок мекунем.
Кураи А-ро ба воситаи милаи оњанини С, ки дастаи
эбонитї дорад, ба кураи В-и электроскопи безаряд пайваст
мекунем. Нисфи заряди электроскопи А ба электроскопи В
мегузарад, яъне заряди аввала ба ду њиссаи баробар таќсим
мешавад (расми 47).
Акнун курањоро аз њам људо менамоем ва ба кураи В
даст мерасонем. Дар натиља он безаряд мешавад (расми
48). Электроскопи А-ро, ки дар он нисфи заряди аввала
боќї монда буд, боз ба электроскопи В пайваст мекунем.
Зарядњои боќимонда боз ба ду њиссаи баробар таќсим
мешаванд.
Дар электроскопи А чоряки заряди аввала боќї
мемонад. Ба њамин роњ њаштяк, шонздањяк њиссаи заряди
Расми 46
94
аввала ва њоказоро њосил
кардан мумкин аст. Дар охир
заряди кура чунон хурд
мешавад, ки онро бо
электроскопи оддї ошкор
кардан имконнопазир
мегардад.
Њамин тариќ таљрибањо
тасдиќ менамоянд, ки заряди
электрї ќиматњои гуногун
дошта метавонад. Ин аст, ки
заряди электрї бузургии физикї мебошад.
Ба сифати воњиди заряди электрї як кулон ќабул карда
шудааст, ки ишораташ 1 Кл аст. Ин воњид ба шарафи
физики фаронсавї Ш. Кулон њамин тавр номида шудааст.
Барои ба њиссањои бенињоят хурд таќсим кардани заряд
онро на ба курањо, балки ба заррањои металл ё ќатрачањои
моеъ додан лозим аст.
Заряди дар чунин љисмњои хурд њосилшударо чен карда
муќаррар намудаанд, ки назар ба зарядњои таљрибањои
боло заряди миллиардњо маротиба хурдро њосил кардан
мумкин аст. Минбаъд зарядро то ягон ќимати муайян
таќсим кардан ѓайриимкон гашт. Ин њолат имкон дод
тахмин кунем, ки дар табиат зарраи элемента-рии
зарядноке мављуд мебошад, ки заряди он таќсимнашаванда
мебошад. Ин зарраро
электрон номиданд.
Ќимати заряди электрон-
ро бори аввал олими
америкої Р. Милликен (1868-
1953) муайян намудааст.
Заряди электрон манфї буда ба
е=−1,6.10-19Кл баробар мебо-
шад. Массаи электрон ба
9,1.10-31 кг баробар аст.
Расми 48
Расми 47
95
Саволњо
1. Оё зарядњои электриро бењудуд таќсим кардан мумкин аст?
2. Зарраи зарядноки хурдтарини электриро чї номиданд?
3. Бузургии заряди электронро кї муайян кардааст?
4. Массаи электрон ба чанд баробар аст?
§ 33. Майдони электрї
Шумо аллакай медонед, ки љисмњои заряднок дар ягон
масофа ба якдигар таъсироти мутаќобил мекунанд.
Аз синфи 7-ум медонем, ки таъсири як љисм ба љисми
дигар бевосита њангоми ба њам расидани онњо ё ба воситаи
љисмњои дигар, масалан об, њаво ва ѓайра ба амал меояд.
Таъсироти мутаќобили љисмњои заряднок чї тавр ба амал
меояд?
Дар таљрибањои муоина кардаамон љисмњои заряднок
аз якдигар дур воќеъ гашта буданд. Эњтимол, таъсир аз як
љисми заряднок ба дигараш бо воситаи њаво гузарад?
Инро дар таљриба месанљем. Барои ин
электроскопи заряднокро зери сарпўши
шишагини насоси њавої мегузорем ва
њавои онро кашида мегирем (расми 49).
Таљрибањо нишон медињанд, ки љисмњои
заряднок дар фазои бењаво њам ба якдигар
таъсир мекунанд. Пас, маълум мешавад,
ки таъсири мутаќобили љисмњои заряднок
њам дар љойи њаводор ва њам дар љойи
бењаво ба амал меояд.
Саволе ба миён меояд, ки љисми
заряднок ба љисми дигар чї тавр таъсир мекунад? Барои
њалли ин масъала бисёр олимони љањон дар давоми солњои
зиёде машѓул шудаанд. Якумин шуда, физикњои англис
Фарадей ва Максвелл ба ин савол љавоб додаанд.
Дар асоси гуфтањои Фарадей ва Максвелл фазое, ки
љисми заряднокро ињота кардааст, аз фазои ињотакардаи
љисми безаряд фарќ мекунад. Мувофиќи гуфтањои онњо њар
як љисми заряднок дар атрофи худ майдони электрї ба
Расми 49
96
вуљуд меорад. Љисмњои заряднок ба якдигар бо воситаи
майдони электриашон таъсир мерасонанд.
Майдони электрї як намуди материя мебошад, ки аз
модда фарќ мекунад. Мо бо ёрии узвњои њиссиётамон
майдони электриро бевосита дарк
карда наметавонем.
Мављудияти майдони электриро
танњо аз рўйи таъсири он муайян
кардан мумкин аст. Дар таљрибањое,
ки дар дарсњои гузашта баён шуда
буданд, на танњо милаи эбонитии
заряднок бо майдони электриаш ба
милаи шишагин таъсир мекунад,
балки милаи шишагин њам дар
навбати худ бо майдони электриаш
ба милаи эбонитї таъсир мекунад.
Бинобар ин таъсири мутаќобили љисмњои заряднок
мушоњида карда мешавад.
Таљрибаи зеринро муоина мекунем. Ба ресмон
саќќочањои сабукро овехта, онњоро заряднок мекунем. Дар
наздикии онњо ягон љисми А-и њамон хел заряднокро
љойгир менамоем (расми 50).
Њар ќадаре ки саќќочањо ба саќќои А наздик карда
шаванд, майдони электрии саќќочањои заряднок ба
майдони электрии саќќои А бо њамон ќадар ќувваи калон
таъсир мекунад. Дар натиља саќќочањо аз саќќои А њамон
ќадар дур мешаванд. Пас, дар наздикии љисмњои заряднок
таъсири майдон зўртар ва њангоми аз он дур шудан
таъсири майдон суст мешавад.
Саволњо
1. Љисмњои заряднок ба якдигар чї гунатаъсир мекунанд?
2. Дар атрофи љисми заряднок чї гуна майдон мављуд аст?
3. Дар љойи бењаво таъсир аз як љисми заряднок ба љисми дигар
гузашта метавонад?
4. Кадом олимон майдони электрии зарядњоро шарњ додаанд?
5. Мо майдони электриро њис мекунем ё не?
6. Мављудияти майдони электриро чї тавр ошкор мекунанд?
Расми 50
А
97
7. Ваќте ки љисмњои заряднок бо њам наздик шаванд, таъсири
мутаќобили онњо чї гуна мешавад?
§ 34. Ќонуни Кулон
Чї тавре ки зикр ёфт, байни љисмњои заряднок
ќуввањои зиёди љозибаю теладињї амал мекунанд. Бузургии
ќуввањои электриро мувофиќи ќонуни асосии
электростатика–фасли электр, ки дар он таъсироти
мутаќобили љисмњои ороми заряднок тадќиќ карда
мешавад–ќонуни Кулон муќаррар намудан имконпазир аст.
Кулон бузургии ќуввањои таъсироти байни зарядњои
нуќтагиро (љисмњои зарядноки андозањояшон назар ба
масофае, ки дар он таъсироти љисмњои заряднок муайян
карда мешаванд, хеле хурданд) бо ёрии
тарозуи чархзанандае, ки њамтояшро
Г.Кавендиш (1731-1810) барои муќаррар
сохтани доимии љозиба истифода бурда буд,
чен намуд (расми 51). Бояд таъкид кард, ки
Кавендиш ин ќонунро якчанд сол пештар
ошкор сохта буд, вале аз сабаби ба чоп
надоданаш то кашфи Кулон мањфуз
мондааст.
Кулон тавассути таљрибањояш муќаррар
сохт, ки ќувваи таъсири мутаќобили ду
љисми нуќтагии зарядноки ором дар вакуум
ба њосили зарби модули зарядњо мутаносиби
роста ва ба квадрати масофаи байни онњо
мутаносиби чаппа мебошад. Ин ќувваро
ќувваи кулонї меноманд.
Агар модули зарядњоро бо 1 q ва 2 q ,
масофаи байни онњоро бо r ишорат кунем,
ќонуни Кулонро чунин навиштан мумкин аст:
2
1 2
r
q q
F k
⋅
= (34.1)
Расми 51
98
дар ин ифодаи математикии ќонуни Кулон
k − коэффитсиенти мутаносибист, ки ба интихоби системаи
воњидњо вобаста аст. Дар таљриба муќаррар карда
шудааст, ки дар Системаи воњидњои байналхалќї (СИ)
2
2
9
Кл
9 10 Н м
⋅
k = ⋅ (34.2)
яъне бузургии воњиднок мебошад.
Дар СИ коэффитсиенти мутаносибии k − ро чун
0 4
1
πε
k = (34.3)
ќабул кардаанд, ки ин тарзи пешнињоди коэффитсиенти
мутаносибї дар бисёр формулањои фасли электростатика
ба барњам хўрдани зарбшавандаи 4π меоварад. Дар ифодаи
(34.3) бузургии
2
2
12
0 Н м
8,85 10 Кл
⋅
ε = ⋅ − (34.4)
доимии электрї ном гирифтааст.
Саволњо
1. Дар байни заррањои зарядноки њамном чї гуна ќуввањо амал
мекунанд?
2. Таљрибаи Кулонро шарњ дињед.
3. Формулаи Кулонро нависед ва онро шарњ дињед.
Намунаи њалли масъала
Дар кадом масофа ќувваи таъсироти мутаќобилии
зарядњои 1мкКл ва 10 нКл ба 9 мН баробар мешавад.
Дода шудааст Њал
q1=1 мкКл=10-6 Кл Дар асоси ќонуни Кулон меёбем:
q2=10 нКл=10.10-9 Кл
F=9 мН=9.10-3 Н
r-?
2
2
9
Кл
9 10 Н м
⋅
k = ⋅
; 2
1 2
r
q q
F k
⋅
= =
⋅ ⋅
=
F
k q q
r2 1 2
99
Шарл Огюстен Кулон (1736-1806) – физики
фаронсавї, муњандиси њарбї. Кулон дар баробари
омўзиши таъсироти мутаќобили љисмњои заряднок,
инчунин таъсири мутаќобили ќутбњои магнитњои
дарозро низ тадќиќ кардааст. Намудњои гуногуни
соишро омўхта, соли 1781 ќонунњои соиши лаѓжиш ва
ѓелишро муќаррар намудааст.
2 2 2
3
5
3
6 9
2
2
9
м 10 м
10
10
9 10 Н
10 Кл 10 10 Кл
Кл
9 10 Н м
−
−
−
−
− −
= =
⋅
⋅ ⋅ ⋅
⋅
⋅
=
r = r2 = 10−2м2 =10−1м = 0,1м =10см
Машќи 14
1. Ду заряди мусбати бузургияшон баробар аз якдигар дар
масофаи 3 см љой гирифта, ба якдигар бо ќувваи 16.10-5 Н
таъсир мекунанд. Бузургии њар як заряд ёфта шавад.
(Љавоб: 14,4⋅10-9 Кл)
2. Ќувваи таъсири мутаќобили ду заряди њар яке 10 нКл, ки аз
њамдигар дар масофаи 3 см воќеанд, чї ќадар аст?
(Љавоб: 1 мН)
§ 35. Шадидият ва потенсиали майдони электрї
1. Шадидияти майдони электрї
Ба заряди озмоишии q′ дар нуќтаи масофааш r аз q
(расми 52) мувофиќи ќонуни Кулон ќувваи
r2
F k q q ′⋅
= (35.1)
таъсир мекунад. Агар q –ро дур андохта,
дар љойи он бонавбат њамин гуна зарядњои
озмоишии бузургиашон q1, q2, q3, …, qn –ро
гузорем, ба онњо ќуввањои гуногуни
2
1
1 r
F k q q ′⋅
= ; 2
2
2 r
F k q q ′⋅
= ; 2
3
3 r
F k q q
′⋅
= ;…; r2
F k q qn
n
′⋅
=
Љавоб: 10 см
q
q′
r
Расми 52
100
таъсир мекунанд, вале нисбатњои
r2
k q
q
F ′
= ; 2
1
1
r
k q
q
F ′
= ; 2
3
3
r
k q
q
F ′
= ; …; r2
k q
q
F
n
n ′
=
дорои њамон як ќимати ба ин нуќта хоса мебошанд (ба
тарафњои рости ин ифодањо диќќат дињед!). Аз ин рў
нисбати ќувваи аз тарафи
майдон ба заряди нуќтагї
таъсиркунанда, бар бузургии
њамин заряд шадидияти
майдони электрї номида
мешавад.
Шадидияти майдонро бо
њарфи Е
r
ишорат карда,
мувофиќи формулаи
q
Е F
r
r
= (35.2)
муайян мекунанд.
Яъне, шадидияти майдони электрї ададан ба ќуввае
баробар аст, ки бо он майдон ба заряди воњидии дар
нуќтаи муайяни ин майдон љойгир кардашуда таъсир
мерасонад. Шадидият њамчун бузургии тавсифдињандаи
ќуввагии майдон вектор мебошад, ки он дар нуќтаи
муайяни майдон бо вектори ќувваи ба заряди мусбати дар
ин нуќта љойгир мекарда таъсировар њамсамт аст (расми 53
а, б)
Воњиди шадидият мувофиќи формулаи (35.2) муайян
карда мешавад ва дар СИ 1 Нютон бар Кулон (мухтасар
1Н/Кл) мебошад:
яъне, 1Н/Кл шадидияти нуќтаи майдонест, ки дар он ба
заряди бузургиаш 1Кл аз тарафи майдон ќувваи 1Н таъсир
мекунад.
1Н/Кл=1В/м
Тадќиќотњо нишон доданд, ки формулаи (35.2) на фаќат
барои тавсифи майдони заряди нуќтагї, балки майдони
њар гуна љисми заряднок истифода кардан муфид аст.
q А
В
С
D
+
−
A E
r
D E
r
q
C E
r
В E
r
б)
a)
Расми 53
101
Шадидияти майдони электрии заряди нуќтагї
мувофиќи формулањои (35.1) ва (35.2) муайян карда
мешавад:
r2
Е = k q (35.3)
яъне, шадидияти майдони электрии заряди нуќтагї ба
бузургии заряде, ки майдонаш тадќиќ меёбад, мутаносиби
роста буда, ба квадрати масофа мутаносибан кам шуда
меравад.
2. Потенсиали майдони электрї
Агар дар нуќтаи масофааш r аз заряди нуќтагии q
бонавбат зарядњои озмоишии q1, q2, q3, …, qn –ро љойгир
намоем, энергияи потенсиалии онњо мувофиќи формулаи
r
W k q q p
′
= ќиматњои гуногун мегирад, вале нисбатњои
r
k q
q
W
q
W
q
W
q
W
n
p p p pn ′
= = = ... =
2
2
1
1 (35.4)
дар ин нуќтаи майдон њамон як ќимат доранд ва барои ин
нуќта хосанд. Њамин аст, ки нисбати энергияи потенсиалии
љисми зарядноки дар ягон нуќтаи майдон љойгирбуда бар
миќдори заряди ин љисм њамчун бузургии энергетикии
тавсифдињандаи ин нуќта ќабул шудааст ва потенсиали
нуќтаи майдон ном дорад. Потенсиали нуќтаи майдонро бо
њарфи ϕ ишорат карда, мувофиќи формулаи зайл муайян
мекунанд:
q
Wϕ = p (35.5)
Пас, потенсиали нуќтаи маълуми майдони электрї ададан
ба энергияи потенсиалии миќдори воњидии заряди дар ин
нуќтаи майдон љойгирбуда баробар аст.
Аз формулаи (35.4) бармеояд, ки потенсиали майдони
заряди нуќтагии q дар масофаи r аз он дар вакуум бо
формулаи
102
r
ϕ = k q (35.6)
муайян карда мешавад.
Агар потенсиали нуќтаи майдон маълум бошад,
энергияи потенсиалии заряди дар ин нуќта љойгирбударо
муайян кардан имконпазир мебошад:
W = q ⋅ϕ p (35.7)
Фарќияти куллии ду бузургии тавсифдињандаи майдони
электрї – шадидият ва потенсиал дар он аст, ки якумї
бузургии вектори асту дигар бузургии скалярї мебошад.
Воњиди потенсиалро мувофиќи формулаи (35.5)
муќаррар менамоянд ва дар СИ 1 волт (мухтасар 1В) ном
дорад.
1В = 1Љ/1Кл
Яъне, 1В потенсиали нуќтаи майдонест, ки дар он заряди
миќдораш 1 Кл дорои энергияи потенсиалии 1 Љ мегардад.
Саволњо
1. Шадидияти майдони электриро таъриф дињед.
2. Воњиди шадидияти майдони электрї кадом аст?
3. Шадидияти майдони заряди нуќтагї ба чї баробар аст?
4. Потенсиали майдони электриро таъриф дињед.
5. Воњиди потенсиали майдони электрї кадом аст?
6. Потенсиали майдони заряди нуќтагї ба чї баробар аст?
Машќи 15
1. Дар нуќтаи майдоне ба заряди 5⋅10-9 Кл ќувваи 3⋅10-4 Н
таъсир мекунад. Шадидияти майдонро дар ин нуќта ёбед.
(Љавоб: 60 кВ/м)
2. Дар нуќтае, ки шадидияти майдони электрї ба 2 кВ/м
баробар аст, ба заряди 12 нКл чї ќадар ќувва таъсир мекунад?
(Љавоб: 24 мкН)
3. Шадидияти майдони заряди 36 нКл-ро дар нуќтањое ёбед,
ки онњо аз заряд 9 ва 18 см дуранд.
(Љавоб: 40 кВ/м; 10 кВ/м)
4. Шадидият ва потенсиали майдони заряди нуќтагии 4⋅10-8
Кл-ро дар нуќтае муайян кунед, ки он аз заряд 2 см дур аст.
(Љавоб: 900 кВ/м; 18 кВ)
103
§ 36. Ноќилњо, нимноќилњо ва диэлектрикњо
Барои заряди электриро ба ду њисса таќсим кардан,
электроскопњоро ба воситаи милаи оњанин (расми 47), ки
дастаи эбонитї дошт, пайваст карда будем. Агар дар ин
таљриба мо ба љойи милаи оњанин милаи шишагинро
истифода кунем, зарядњо аз электроскопи А ба
электроскопи В наќл карда намешаванд, чунки шиша
заряди электриро интиќол намекунад.
Моддањо аз љињати ќобилияти гузарондани зарядњои
электрї шартан ба ноќилњо, нимноќилњо ва ѓайриноќилњо
(диэлектрикњо) људо мешаванд.
Моддањое, ки заряди электриро хуб мегузаронанд,
ноќилњо номида мешаванд.
Металлњо, хок, мањлули намак, кислота ва ишќорњо дар
об ба ноќилњо дохил мешаванд. Одаму њайвонот низ
ноќиланд. Инро дар таљриба ошкор кардан мумкин аст.
Агар ба электроскопи заряднок даст расонем, он безаряд
мешавад. Заряд аз электроскоп бо воситаи бадани мо ба
замин мегузарад. Аз металлњо нуќра, мис ва алюминий
бењтарин ноќилњои электрианд. Симњои шабакаи
электриро бештар аз алюминий тайёр мекунанд.
Моддањое, ки онњо зарядњои электриро намегузаронанд,
диэлектрикњо номида мешаванд.
Ба диэлектрикњо эбонит, ќањрабо, чинї, резин,
пластмассањо, абрешим, капрон, карасин, равѓанњо дохил
мешаванд. Симњои мисин ва алюминии дар хонањо гузаро-
нидашавандаро бо ќабати диэлектрикии резинї рўйпўш
мекунанд. Симњои шабакаи берунї дар симчўбњо бо ёрии
диэлектрикњои чинї махкам карда мешаванд. Инчунин
дастаи асбобњои бо энергияи электр коркунанда (дарзмоли
электрї, чойники электрї, обљўшонаки электрї)-ро аз
пластмасса тайёр мекунанд.
Дар табиат боз моддањое мављуданд, ки хосияти онњо аз
љињати электргузаронї на ба ноќилњо ва на ба
диэлектрикњо монанданд. Чунин моддањоро нимноќилњо
мегўянд.
104
Ба моддањои хусусияти нимноќилидошта германий,
аксарияти минералњо, кремний, оксидњо, сулфидњо ва
ѓайрањо дохил мешаванд.
Асбобњои аз нимноќилњо сохташуда дар соњаи
радиотехника ва автоматика васеъ ба кор бурда мешаванд.
Саволњо
1. Бо мисолњо фањмонед, ки чї тавр зарядњо аз электроскопи заряд-
нок ба электроскопи безаряд мегузаранд?
2. Моддањо аз љињати ќобилияти гузарондани зарядњои электрї чанд
навъ мешаванд?
3. Ноќил чист? Мисолњо оред.
4. Чиро диэлектрик меноманд? Мисолњо оред.
5. Диэлектрикњоро дар куљо истифода мебаранд?
6. Нимноќилњоро дар куљо истифода мебаранд?
Озмойиш дар хона
Аз ашёњои хонаатон ба дафтаратон дар шакли зайл
ноќилњо ва ѓайриноќилњои электриро нависед.
Љадвали 11
№
б/т
Ноќилњо
Диэлектрикњо
1
2
3
4
5
6
105
§ 37. Ѓунљоиши электрї. Воњидњои ѓунљоиши электрї
Ба мисли он, ки моеи якљинсаи миќдоран баробари ба
зарфњои шаклу андозањояшон гуногун андохташуда
савияњои нобаробари h1, h2, h3 –ро
ишѓол менамояд (расми 54),
потенсиали ноќилњои шаклу
андозаашон тафовутдоштаи
миќдори зарядашон баробар
мухталиф мешавад. Агар ба
њамон як ноќил миќдорњои
гуногуни заряд дода шавад,
потенсиали он ќадре таѓйир мепазирад, ки ба шаклу
андозањояш вобаста аст ва бузургие, ки ин вобастагиро
муайян месозад, ѓунљоиши электрї ном дорад. Ѓунљоиши
электриро бо њарфи С ишорат менамоянд:
Δq = CΔϕ
дар ин ифода 2 1 Δq = q − q миќдори зарядест, ки потенсиали
ноќилро ба ќадри 2 1 Δϕ =ϕ −ϕ таѓйир медињад:
Δϕ
Δ
C = q (37.1)
яъне, ѓунљоиши электрї ададан ба миќдори заряде баробар
аст, ки потенсиали ноќилро ба 1В таѓйир дода метавонад.
Агар дар ибтидо ноќил заряднок набошад, Δq = q
( ; 0) 2 1 q = q q = аз ин рў Δϕ =ϕ ( ; 0) 2 1 ϕ =ϕ ϕ = мешавад, он
гоњ ѓунљоиши электрии ноќили танњоро мувофиќи
формулаи
ϕ
C = q (37.2)
муайян кардан равост.
Воњиди ѓунљоиши электриро мувофиќи формулаи (37.1)
ё (37.2) муќаррар мекунанд ва дар СИ он 1 фарад (мухтасар
1Ф) ба шарафи М. Фарадей ном гирифтааст:
1Ф=1Кл/1В
Расми 54
h1 h2 h3
106
Яъне, 1 Ф ѓунљоиши ноќилест, ки агар онро ба ќадри 1 Кл
заряднок гардонем, потенсиалаш 1 В мешавад (ё худ ба 1 В
таѓйир мепазирад). Ин воњид хеле бузург аст, аз ин рў
ѓунљоиши ноќилњои муќаррариро ба воњидњои хурдтари
микро-, нано- ва пикофарадањо (1 мкФ=10-6 Ф, 1 нФ=10-9 Ф,
1 пФ=10-12 Ф) ифода менамоянд.
Саволњо
1. Чиро ѓунљоиши электрї меноманд?
2. Формулаи ѓунљоиши электриро нависед.
3. Ѓунљоиши электрї ба чї вобаста аст?
4. Воњиди ѓунљоиши электриро таъриф дињед. Боз кадом воњидњои
ѓунљоиши электриро медонед?
§ 38. Конденсаторњо. Пайвасти конденсаторњо
Барои ѓун кардани миќдори зиёди заряд дастгоњњое
истифода мешаванд, ки конденсаторњо ном гирифтаанд (аз
сухани лотинии зич, ѓализ кардан). Конденсаторњо яке аз
љузъњои асосии наќшањои электрианду дар радиотехника,
электротехника ва соњањои дигари техника татбиќи васеъ
ёфтаанд.
Њар гуна конденсатор системаи ду ноќилест, ки аз
якдигар бо ќабати тунуки диэлектрик људоянд. Вобаста ба
шакли ноќилњо конденсаторњои њамвор, сферї ва
силиндриро фарќ мекунанд (масалан, порчаи кабели
телевизион чун конденсатори силиндрї дониста шуданаш
равост).
Истифодаи системаи ду ноќил ѓунљоиши системаро
назар ба ѓунљоиши ноќили танњо зиёдтар мегардонад ва
бартарињои дигар низ дорад, чунончи майдони электрї
танњо дар байни ду ноќили ба миќдорњои баробару
гуногунном заряднок вуљуд дорад. Дар воќеъ, агар ба
ноќили заряднок (масалан мусбат)-и
потенсиалаш ϕ ноќили дигари заряднок
набударо наздик орем (расми 55), ба
туфайли индуксияи электростатикї дар
сатњи ба ноќили заряднок наздикбудаи
−
−
−
− −
+
++
+ +
+
Расми 55
107
ноќили дуюм зарядњои муќобилаломат (дар мисоли мо
манфї) љамъ шуда, майдони ноќили якумро суст
мегардонанд (њарчанд зарядњои
њамноми нисбатан дур љойгиршудаи
ноќили дуюм ин майдонро ќадре
пурзўр мекунанд). Њамин аст, ки
потенсиали натиљавии ноќили якум ϕ ′
назар ба ϕ паст мефарояд (ϕ′ &lt;ϕ ) .
Пас, њарчанд то ин дам ноќили танњои
заряднок дигар миќдори заряд ќабул
карда метавониста бошад њам, акнун
ќудрати миќдори муайяни заряди
иловагї гирифтан пайдо менамояд. Ба
ибораи дигар, ѓунљоиши системаи ду ноќил назар ба
ѓунљоиши ноќили танњо бештар мегардад.
Конденсатори соддатарин аз ду лавњаи металлии
параллелан љойгирбудаи масоњати њар яке S, ки бо ќабати
тунуки диэлектрик (аз љумла њаво)-и ѓафсиаш d људо таркиб
ёфтааст ва он конденсатори њамвор ном дорад (расми 56).
Бештар конденсатори њамворро аз ду навори тунуки
металлї (фолга)-и бо ќабати борики коѓази равѓанолуд ё
парафинї људо ва ба шакли чоркунља ќатшуда ё
ѓалтакшакл печонидаи бо ќабати муњофизї, масалан сафол
рўйпўш тайёр мекунанд. Сатњи пурраи конденсатор хеле
бузург асту масофаи байни рўяњо ба ѓафсии диэлектрики
коѓазї ё пластмасса баробар аст.
Дар конденсатори электролитї масоњати рўяњо чандон
бузург нест, вале масофаи байни онњо бо ѓафсии навори
химиявие муайян карда мешавад, ки аз 10 то 100 атом
иборат буда метавонад. Аз ин рў d чунон хурд аст, ки
боиси ѓунљоиши хеле зиёд мегардад, вале дар ин маврид
навори тунуки химиявї то замоне боќї мемонад, ки
майдони электрї самти муайяне дошта бошад. Њамин аст,
ки дар конденсаторњои электролитї ќутбњо њатман нишон
дода мешаванд ва риояи онњо зурур мебошад, вагарна ба
зудї конденсатор аз кор мебарояд.
S S
d
Расми 56
108
Дар конденсатори сафолї низ масоњати лавњањо бузург
нест ва масофаи байни онњо чандон хурд намебошад, вале
таъсирпазирии диэлектрикии моддаи дар байни рўяњо
љойгирбуда хеле зиёд аст, ки ѓунљоиши калонро боис
мегардад. Одатан фосилаи байни рўяњо бо титанати барий,
ниобати литий пур карда мешавад.
Ѓунљоиши конденсатор бо нисбати миќдори заряди яке
аз лавња (рўя)-њои он q бар фарќи потенсиалњои рўяњо чун
(37.2) муайян карда мешавад:
1 2 ϕ −ϕ
С = q (38.1)
Азбаски дар байни ду лавњаи параллелии гуногунному
мунтазам заряднок майдон якљинса аст, бинобар ин барои
њисоби ѓунљоиши конденсатори њамвор формулаи њосил
мегардад:
d
С 0S εε
= (38.2)
Пас, шаклу андозањо ва таъсирпазирии диэлектрикии
муњити байни рўяњоро дониста, ѓунљоиши конденсатори
њамворро ба тарзи назариявї муќаррар кардан имконпазир
мебошад.
Пайвасти конденсаторњо
Аз конденсаторњои мављуда бо усули ба батарея
пайваст кардан, ѓунљоишњои гуногун ба даст овардан
мумкин аст. Одатан ду навъи пайвасти конденсаторњо:
параллелї ва пай дар пай мавриди истифода ќарор меёбад.
а) Пайвасти параллелї
Агар њама рўяњои чапи якчанд конденсаторро дар як
нуќта ва рўяњои рости онњоро дар нуќтаи дигар васл
намоем, пайвасти параллелии конденсаторњо њосил
мешавад (расми 57). Агар ба чунин батарея заряди умумии
миќдораш q -ро дињем, он
мувофиќи ѓунљоиши њар як
конденсатор дар рўяњо, масалан
рўяњои чап тавре таќсим мешавад,
ки сатњњои ин рўяњо Расми 57
109
эквипотенсиалї ва потенсиалњояшон баробари 1
ϕ гарданд.
Дар рўяњои муќобили конденсаторњо ба туфайли
индуксияи электростатикї зарядњои аломаташон муќобил
ангезонида, чун дар рўяњои чап таќсим мегарданд ва
бигузор потенсиалњояшон 2
ϕ шавад. Мувофиќи ќонуни
баќои заряд:
q = q + q +...+ qn 1 2
ва бо сабаби
( ); 1 1 1 2 q = C ϕ −ϕ ( );...; 2 2 1 2 q = C ϕ −ϕ ( ); 1 2 = ϕ −ϕ n n q C
будан ва айнан њамин тавр
( ) 1 2 = ϕ −ϕ ум q C
донистан равост. Аз ин рў ифодаи зайл њосил мешавад:
ум n С = C +C +...+C 1 2 (38.3)
Яъне, ѓунљоиши чунин батарея назар ба ѓунљоиши
конденсатори алоњида меафзояд.
Њамин тариќ, барои њосил кардани
ѓунљоишњои зиёд аз пайвасти
параллелии конденсаторњо истифода
бурдан мебояд.
б) Пайвасти пай дар пай
Агар рўяи рости конденсатори якум ба рўяи чапи
конденсатори дуюм, рўяи рости ин конденсатор бо рўяи чапи
конденсатори сеюм ва њоказо васл бошанд, пайвасти пай
дар пай њосил мешавад (расми 58). Њангоми рўяи чапи
конденсатори якумро ба ќадри + q заряднок кардан рўяи
рости он ба туфайли индуксияи электростатикї дорои
миќдори заряди − q ва њамин аст, ки рўяи чапи конденсатори
дуюм ба ќадри + q заряднок мешавад ва рўяи рости он
миќдори заряди ба − q баробарро мегирад ва њоказо ба
њамин минвол. Пас, њама конденсаторњо љуфт-љуфт дорои
миќдорњои якхелаи заряд, вале гуногунном мегарданд:
ум n q = q = q = ... = q 1 2 . Њамин аст, ки барои се
Расми 58
110
конденсатори пай дар пай васлшуда, ифодаи зайлро
навиштан равост:
= − = ( − ′ ) + ( ′ − ′ ) + ( ′ − ) = 1 2 1 2 1 2 1 2 ϕ ϕ ϕ ϕ ϕ ϕ ϕ ϕ ум U
1 2 3 =U +U +U (38.4)
Аз ин рў
n
n
ум
ум
С
q
С
q
С
q
С
q
= + +...+
2
2
1
1
ё ки
ум n С С С С
1 1 1 ... 1
1 2
= + + + (38.5)
мебошад. Яъне ѓунљоиши чунин батарея назар ба
ѓунљоиши конденсатори алоњида кам мешавад.
Пайвасти пайдарпайи ду конденсатор бештар дар
амалия дучор меояд, аз ин рў формулаи њисоби ѓунљоиши
умумиро барои ин маврид алоњида баррасї карданро
лозим медонем: мувофиќи (38.5):
1 2
1 2
С С
С С С ум +
⋅
= (38.6)
мешавад.
Саволњо
1. Конденсатор чї гуна асбоб аст ва барои чї истифода мешавад?
2. Кадом намуди конденсаторњоро медонед?
3. Ѓунљоиши электрии конденсатори њамвор ба чї баробар аст?
4. Пайвасти параллелии конденсаторњоро фањмонед.
5. Пайвасти пайдарпайии конденсаторњоро фањмонед.
6. Конденсаторњоро дар куљо истифода мебаранд?
Машќи 16
1. Дар конденсатор навиштаљоти С=100 пФ ва U=300 В чиро
ифода мекунад?
2. Агар њангоми то шиддати 1,4 кВ заряднок кардани
конденсатор он 28 нКл заряд гирад, ѓунчоишаш чї ќадар
будааст? (Љавоб: 20 пФ)
111
3. Ѓунљоиши зиёдтарини конденсатори мактабї 58 мкФ аст.
Њангоми онро ба манбаи шиддати доимии 50 В пайваст
кардан чї ќадар заряд захира мешавад? (Љавоб: 2,9 мКл)
4. Аз конденсаторњои ѓунљоишашон 2000 пФ, 5000 пФ ва 0,1
мкФ чї ќадар ѓунљоиши зиёдтарин ва камтаринро њосил
кардан мумкин аст?
(Љавоб: 0,017 мкФ; 0,00125 мкФ)
§ 39. Энергияи конденсатори заряднок
Барои заряднок кардани конденсатор кори муайян иљро
карда, зарядњои мусбату манфиро аз њам људо кардан
мебояд. Мувофиќи ќонуни баќои энергия ин кор ба
энергияи конденсатор баробар мебошад. Заряднокшавии
конденсаторро њамчун раванди иљрои кори кўчондани
заряд аз як рўя ба рўяи дигар донистан лозим аст. Аз ин рў
барои муќаррар сохтани энергияи конденсатор аз ифодаи
C
W qU CU q
2
2
2
1
2
1
2
= 1 = = (39.1)
истифода мекунанд.
Исбот кардан мумкин аст, ки ин формулањоро на танњо
барои њисоб кардани энергияи конденсатори њамвор, балки
барои њисоб кардани энергияи њар гуна конденсатори
дигар низ истифода кардан мумкин аст.
Саволњо
1. Формулаи энергияи конденсатори заряднокро навишта шарњ
дињед.
§ 40. Сохти атом
Моддањо аз заррањои хурд–молекулањо ва атомњо
таркиб ёфтаанд. Атомњо низ дорои сохти мураккабанд.
Сохти атомро соли 1911 бори нахуст бо роњи таљрибавї
физики англис Э. Резерфорд (1871-1937) мавриди омўзиш
ќарор дод. Ў ба таљрибањои худ такя намуда, сохти атомро
ба таври зайл баён намуд. Агар атоми гидроген, ки дорои
сохти соддатарин аст, њамчун љисми куррашакл пазируфта
112
шавад, дар маркази он 1-то зарраи дорои заряди мусбат
мављуд аст. Дар атрофи он як зарраи дигар чарх мезанад
(расми 59). Ин зарраро электрон номидаанд. Электрон низ
дорои заряд буда, аломаташ манфї аст. Зарраи бењаракати
дар марказбуда протон номида шудааст.
Миќдори протонњо ба миќдори
электронњо баробар аст, аз ин рў дар
шароити муќаррарї атом аз љињати
электрї нейтрал мебошад. Дар маркази
атоми элементи гелий 2-то протон ва боз
2-то зарраи безаряд мављуданд (расми 60).
Азбаски ин заррањо заряд надоранд,
онњоро нейтронњо номиданд. Нейтрон ва
протонњои дар маркази атомбударо ядрои
атом номидаанд.
Њамин тариќ, сохти атом чунин
будааст: дар маркази атом ядро љойгир аст,
ки он аз протону нейтронњо иборат
мебошад. Дар атрофи ядро электронњо
њаракат мекунанд.
Дар атрофи ядрои гелий ба миќдори
баробар ба шумораи протонњо, яъне 2-то
электрон чарх мезанад. Њамин чархзанї ба воситаи ќувваи
љозибаи протонњо ва электронњо ба амал меояд. Массаи
протон тахминан ба массаи нейтрон баробар буда, аз
массаи электрон тахминан 1840 маротиба калон мебошад.
Аз њамин сабаб массаи асосии атом ба ядрои он рост
меояд.
Электронњо дар атрофи ядро дар масофањои гуногун
љойгиранд. Онњое, ки аз ядро нисбатан дар масофањои
дуртар љойгир шудаанд, бо ядро таъсири мутаќобили
нисбатан суст доранд. Онњоро электронњои озод меноманд.
Атоми электрон гумкардаро ион (иони мусбат) меноманд.
Атоми электрон ќабулкардаро иони манфї номидаанд.
Саволњо
1. Бори нахуст сохти атомро кї дар таљриба тадќиќ намудааст?
2. Сохти атом чї гуна будааст?
Расми 60
Расми 59
113
3. Ядро аз кадом заррањо таркиб ёфтааст?
4. Сохти атоми гидроген ва гелий чї гуна аст?
5. Аз атоми гелий 1-то электрон хориљ шуд, зарраи боќимонда чї ном
дорад?
6. Ионњои мусбат ва манфї чї тавр ташкил меёбанд?
§ 41. Шарњи њодисањои электрї
Дар њолати муќаррарї љисмњо безаряданд. Ин чунин
маъно дорад, ки миќдори зарядњои манфии љисм ба
м и ќ дори зарядњои мусбати он баробаранд.
Ваќте ки мо љисмњоро соиш медињем онњо заряднок
мешаванд. Дар байни љисмњои соишхўранда мубодилаи
электронњои озод ба амал меояд, яъне электронњои озод аз
як љисм ба љисми дигар мегузаранд. Дар натиља як љисм
мусбат ва дигараш манфї заряднок мешаванд. Љисме, ки
адади электронњои он нисбат ба адади зарядњои мусбаташ
зиёд аст дорои заряди манфї мегарданд ва баръакс, агар
адади электронњо нисбат ба адади зарядњои мусбат кам
бошад, љисм мусбат заряднок мешавад.
Чї тавре ки аз таљрибањои пешина медонем, њангоми
милаи эбонитиро ба маводи мўйина соиш додан, он манфї
заряднок мешаваду маводи мўйина бошад, мусбат
заряднок мешавад. Инро чунин шарњ додан мумкин аст:
њангоми милаи эбонитиро ба маводи мўйина соиш додан,
электронњо аз маводи мўйина ба милаи эбонитї
Расми 61
а) б) в)
114
мегузаранд. Дар натиља шумораи электронњо дар маводи
мўйина кам шуда, дар милаи эбонитї зиёд мешаванд.
Аз ин љо маълум мешавад, ки њангоми электрнокшавии
љисмњо, зарядњо ба вуљуд наомада, танњо таќсим мешаванд:
як ќисми зарядњои манфї (электронњои озод) аз як љисм ба
љисми дигар мегузаранд.
Таъсири мутаќобили љисмњои зарядноки зарядашон
якхела ва ё гуногунро дар таљриба санљидан мумкин аст.
Милаи эбонитии заряднокро ба гилзаи металлии
безаряди ба ресмон овехташуда мерасонем. Гилзаи безаряд
ба милаи эбонитии заряднок љазб мешавад. Мо медонем,
ки майдони электрї танњо ба љисмњои заряднок таъсир
мекунад.
Сабаб дар он аст, ки гилзаи металлї дорои электронњои
озод мебошад. Ваќте ки гилза ба майдони электрї дохил
мешавад, электронњои озоди он тањти таъсири ќуввањои
майдони электрї ба њаракат медароянд. Агар мила мусбат
заряднок бошад, он гоњ электронњо ба њамон канори
гилза, ки ба мила наздик аст, мегузаранд. Ин канори гилза
манфї заряднок шуда, дар канори муќобили он бошад,
камии электронњо ба амал омада, мусбат заряднок
мешавад (расми 61, а). Аз сабаби он ки канори манфї
заряднокшудаи гилза ба мила наздик аст он ба мила љазб
мешавад (расми 61, б). Њангоми ба мила расондани гилза
як ќисм электронњои он ба милаи мусбат заряднок
мегузарад. Дар гилза танњо зарядњои мусбат боќї
мемонанд (расми 61, в).
Њамин тариќ, њангоми таъсири мутаќобили љисмњои
аломаташон якхела ва ё гуногун зарядњои манфї
(электронњои озод) аз як љисм ба љисми дигар мегузаранд
ва дар натиља њардуи љисм заряднок мешаванд: яке аз
љисмњо дорои заряди мусбат мегардаду љисми дигараш
бошад, дорои заряди манфї.
Саволњо
1. Дар њолатњои муќаррарї љисмњо дорои заряди электрї мебошанд ё
не?
2. Љисмњо чї тавр заряднок мешаванд?
115
3. Доир ба заряднокшавии љисмњо мисолњо биёред.
4. Дар кадом маврид љисмњо мусбат ва дар кадом маврид манфї
заряднок мешаванд?
Машќи 17
1. Барои чї милаи эбонитиро дар даст дошта, тавассути
соишдињї заряднок кардан мумкин асту милаи оњанинро не?
2.Одамон њангоми пайваст кардани симњои кандашудаи
электрї дастпўшаки резинї мепўшанд.Чаро?
3. Фањмонед, ки њангоми ба маводи мўйина соиш додани
эбонит чї њодиса рўй медињад?
§ 42. Љараёни электр. Шартњои њосил кардани
љараёни электр
Ваќте ки дар бораи истифодаи энергияи электр: барои
равшан кардани хонањо, барои ба кор даровардани
дастгоњњо ва муњаррикњои электрї сухан меравад, дар айни
њол кори љараёни электрро дар назар доранд. Љараёни
электр аз нерўгоњњои барќї бо воситаи симњо ба
истеъмолкунандањо наќл карда мешавад.
Љараёни электр чист? Барои пайдо шудан ва дар
давоми ваќти лозима вуљуд доштани он чї чиз зарур аст?
Калимаи «љараён» маънои њаракат ва ё љорї шудани
ягон чизро дорад. Масалан, дар дарё ва ќубурњои
обљоришаванда-об, дар ќубурњои нефтгузарон-нефт љорї
мешаванд. Дар ин мавридњо дар хусуси љараёни об ва нефт
сухан меравад.
Аз симњое, ки истеъмолкунандагонро бо нерўгоњњои
барќї мепайвандад, чї љорї шуда метавонад?
Мо њангоми ба электроскопи безаряд пайваст кардани
электроскопи заряднок љойивазкунии зарядњоро мушоњида
карда будем. Дар ин љо аз ноќили пайвасткунанда
электронњои озод тањти таъсири майдони электрии љисми
заряднок љорї мешаванд. Њамин тариќ чунин гуфтан
мумкин аст: аз симњое, ки истеъмолкунандагонро бо
нерўгоњњои барќї мепайванданд, электронњои озод љорї
мешаванд.
116
Њаракати ботартиби заррањои заряднокро дар ноќил,
љараёни электр меноманд.
Љараёни электриеро, ки самт ва ќуввааш бо мурури
замон таѓйир намеёбад, љараёни электрии доимї меноманд.
Барои дар ноќил пайдо шудан ва вуљуд доштани
љараёни электр, аввалан зарур аст, ки заррањои зарядноки
озод мављуд бошанд.
Фаќат мављуд будани заррањои зарядноки озод барои
ба вуљуд омадани љараёни электр кифоя нест. Барои ба
вуљуд овардан ва нигоњ доштани њаракати ботартиби
заррањои заряднок боз ќуввае зарур аст, ки ба ин зарядњо
дар самти муайян таъсир дошта бошад. Ин ќувва аз тарафи
майдони электрї ба заррањои заряднок таъсир мекунад.
Пас, барои дар ноќил њосил кардани љараёни электр,
дар он майдони электриро ба вуљуд овардан лозим будааст.
Тањти таъсири ин майдон заррањои заряднок, ки дар ин
ноќил озодона љой иваз карда метавонанд, ба самти
таъсири ќуввањои электрї ба њаракат меоянд. Дар ин
маврид љараёни электр ба вуљуд меояд.
Дар ваќти ба Замин пайваст кардани љисми заряднок
дар ноќили пайвасткунанда низ љараёни электр пайдо
мешавад. Љараёни њосилшуда муддати дароз вуљуд дошта
наметавонад, зеро зарядњои љисм дар муддати кўтоњи ваќт
ба Замин мераванд ва љисм безаряд мешавад. Бо талаф
шудани заряди љисм майдони электрии ноќил низ гум
мешавад ва љараёни электр ќатъ мегардад.
Њамин тариќ, љараёни электр танњо дар љисме ба вуљуд
омада метавонад, ки дар он заррањои зарядноки озод мављуд
бошанд ва барои он ки ин заррањо ба њаракати ботартиб
дароянд, дар ноќил майдони электрї ба вуљуд овардан лозим
аст.
Дар амалия майдони электрї бо ёрии манбаъњои
љараёни электр ба вуљуд оварда, муддати дароз нигоњ
дошта мешавад.
Саволњо
1. Љараёни электр чист?
2. Љараёни электрии доимї чист?
117
3. Барои дар ноќил њосил кардани љараён чї бояд кард?
§ 43. Манбаъњои љараёни электр. Батареяи хушк.
Аккумуляторњо
Навъњои гуногуни манбаъњои љараён мављуданд, вале
дар њар кадоми онњо кори таќсимоти зарядњои мусбату
манфї иљро мешавад. Заррањои људошуда дар ќутбњои
манбаи љараён ѓун мешаванд.
Њамаи манбаъњои љараёни электр аз ду ќутб: мусбат ва
манфї иборатанд.
Агар ќутбњои манбаъро бо ноќил пайвандем, он гоњ дар
ноќил тањти таъсири майдон электрї заррањои зарядноки
озод ба њаракат медароянд, яъне љараёни электр пайдо
мешавад.
Дар манбаъњои љараён дар раванди кори таќсимоти
заррањои заряднок энергияи механикї, дохилї ё ягон навъи
дигари он ба энергияи электр табдил меёбад. Масалан, дар
мошинањои электростатикї (электрофорї) энергияи
механикї ба энергияи электр табдил меёбад.
Энергияи дохилиро низ ба энергияи электр табдил
додан мумкин аст. Агар ду сими гуногунмоддаро кафшер
карда, баъд љойи пайвандро гарм кунем, он гоњ дар симњо
љараёни электр пайдо мешавад. Њангоми равшан кардани
сатњи баъзе моддањо, масалан селен, оксиди мис, силитсий
энергияи рўшної бевосита ба энергияи электр мубаддал
мешавад. Ин њодисаро фотоэффект меноманд, ки он дар
амалия, масалан дар киноњои овоздор,
телевизион татбиќи васеъ ёфтааст.
Сохт ва кори ду манбаи љараён:
батареяњои галванї ва аккумуляторњоро
муффасал муоина менамоем.
Батареяи хушк
Дар охири асри ХVIII олими итолиёвї
Алессандро Волта ошкор намуд, ки
њангоми ба њам таъсир кардани мис ва
кислота људошавии зарядњо ба амал меояд. Расми 62
118
Лавњачаи мисине, ки ба мањлули кислота ѓўтонида шудааст
манфї заряднок шуда, худи мањлули кислота бошад,
мусбат заряднок мешавад. Ин њодисаро ба асос гирифта
Волта якумин манбаи химиявии љараёни электрро сохт, ки
он номи элементи галваниро гирифтааст. Элементњои
галванї барои фонусњои кисагї,
телефонњои мобилї, радиоприёмникњо,
телевизорњо чун манбаи љараёни электр
хизмат мекунанд.
Элементи Волта аз лавњањои рўњин
ва мисине, ки ба мањлули обии кислотаи
сулфат (Н2SО4) ѓўтонида шудаанд
(расми 63) иборат мебошад. Њангоми
таъсири мутаќобили кислота ва рўњ, рўњ
манфї заряднок шуда, мањлули кислота
ва лавњаи мисин бошанд, мусбат
заряднок мешаванд. Тањти таъсири
майдони электрї электронњо бояд аз
лавњаи рўњин ба лавњаи мисин њаракат
кунанд.
Агар сиќќонакњои элементро, ки
ќутбњо номида мешаванд, бо ноќил пайваст кунем, он гоњ
дар ноќил љараёни электр пайдо мешавад. Таъсири
элементи Волта ба зудї чун манбаи љараён суст мешавад,
бинобар ин онро дар амалия кор намефармоянд. Њозир
элементи «хушк» татбиќи васеъ ёфтааст. Ин элементро аз
он сабаб «хушк» мегўянд, ки дар он ба љойи мањлули
кислота хамирае, ки аз орду мањлули навшодир тайёр
шудааст, истифода мебаранд.
Волта Алессандро (1745 – 1827) – физики
итолиёвї, яке аз асосгузорони таълимот дар бораи
љараёни электр мебошад. Волта нахустин шуда
элементи галваниро сохта, бо њамин ба таълимоти
љараёни электр асос гузоштааст.
Мањлули
кислотаи
сулфат
Рўњ Мис +
Расми 63
119
Дар элементи галвании «хушк» (расмњои 62, 64)
реаксияи химиявї ба амал меояд, ки дар натиља энергияи
дохилии њангоми реаксия хориљгардида, ба энергияи
электр табдил меёбад. Элементи тасвирёфта аз зарфи
рўњини А иборат аст, ки ба даруни он милаи ангиштини У
гузошта шудааст. Милаи ангиштин дар халтачаи катонии
П, ки аз омехтаи оксиди манган (MnО2) ва ангишт пур
мебошад, љойгир карда
шудааст. Дар ин элемент
хамираи К-ро, ки аз орду
мањлули навшодир (NH4Cl)
тайёр шудааст, истифода
мебаранд. Зарфи рўњини
хамирадор дар ќуттии
катонї љойгир карда шуда,
ба болояш як ќабат ќатрони
С рехта шудаааст. Барои
баромадани газњои њангоми
кори элемент њосилшуда, дар
ќабати ќатрон сўрохии хурде мављуд аст.
Аз якчанд элементи галванї батареяњо тартиб додан
мумкин аст.
Дар расми 65 батареяи фонуси кисагї тасвир ёфтааст.
Дар ин батарея милаи ангиштии элементи якум бо зарфи
Расми 65
Расми 64
120
рўњини элементи дуюм ва милаи
ангиштии элементи дуюм бошад, ба
зарфи элементи сеюм пайваст шудааст.
Зарфњои рўњин аз якдигар бо моддањои
заряди электриро намегузарондагї
људо карда шудаанд. Аз зарфи рўњини
элементи якум ва милаи ангиштии
элементи сеюм ду лавњаи тунукагї
бароварда шудааст, ки онњо ќутбњои
батарея њисоб меёбанд. Лавњаи
тунукагии кўтоњ ќутби манфї, лавњаи
тунукагии дароз ќутби мусбат мебошад.
Аккумуляторњо
Манбаи љараёни хеле маъмул аккумуляторњо (расми 66)
мебошанд. Аккумулятори соддатарин аз ду лавњаи сурбие,
ки ба мањлули кислотаи сулфат ѓўтонида шудаанд, иборат
аст. Барои он ки аккумулятор манбаи љараён шавад, онро
заряднок кардан лозим аст. Барои заряднок кардани
аккумулятор љараёни доимии ягон манбаи дигарро аз
аккумулятор мегузаронанд. Њангоми зарядгирї дар
натиљаи реаксияњои химиявї як электрод мусбат ва
электроди дигар манфї заряднок мешавад ва баъд онро
чун манбаи мустаќили љараён истифода кардан мумкин
аст.
Аккумуляторњоро ба таври васеъ ва бо маќсадњои
гуногун истифода мебаранд. Онњо барои равшан кардани
вагонњои ќаторањо, барои ба кор даровардани
муњаррикњои дарунсўз истифода мешаванд. Аккулмуля-
торњо киштињои зериобиро бо энергияи электр таъмин
менамоянд.
Саволњо
1. Чиро манбаи љараёни электр меноманд? Кадом навъи манбаъњои
љараёни электрро медонед?
2. Манбаъњои љараёни электр дорои чанд ќутб мебошанд?
3. Дар дохили манбаи љараён чї гуна табдилоти энергия ба амал
меояд ?
Расми 66
121
4. Сохти элементи галвании хушк чї гуна аст?
5. Сохти аккумулятор чї гуна аст?
Озмойиш дар хона
1. Батареяи кўњнаи фонуси кисагиро вайрон карда, аз
рўйи навиштаљоти китоби дарсї [сањ. 119] ба ќисмњои он
шинос шавед. Наќшаи онро кашед.
§ 44. Ќувваи электроњаракатдињанда (ЌЭЊ)
Њангоми ду курачаи металлии аломати зарядњояшон
гуногунро бо воситаи ноќил пайваст кардан (расми 67),
тањти таъсири майдони электрии ин зарядњо дар ноќил
љараёни электр њосил мешавад, вале ин љараён кўтоњмуддат
мебошад.
Барои он ки љараён дар занљир доимї нигоњ дошта
шавад, дар байни курачањо шиддати доимиро нигоњ
доштан лозим аст. Барои доимї нигоњ доштани шиддати
байни курачањо манбаи љараён лозим аст, то ки занљирро
бо энергия таъмин намояд.
Дар ин манбаъ ба ѓайр аз ќуввањои кулонї, ќуввањои
беруна, боз ќувваи ѓайрипотенсиалї низ бояд таъсир
расонад. Кори ин ќуввањо ќад-ќади контури сарбаст аз
сифр фарќ мекунад.
Ќуввањои беруна дар манбаъњои љараён генераторњо,
элементњои галванї, аккумуляторњо ва ѓайрањо заррањои
заряднокро ба њаракат меоранд.
Расми 67
122
Бо њамин сабаб дар ќутбњои манбаъ зарядњои
гуногуналомат пайдо гардида, дар байни онњо фарќи
потенсиалњо ба вуљуд меояд. Баъди сарбаст кардани занљир
дар њама ќисмњои занљир майдони электрї пайдо мешавад.
Зарядњо дар дохили манбаи љараён бо таъсири ќуввањои
беруна ба муќобили ќуввањои майдони электромагнитї (аз
мусбат ба манфї) њаракат мекунанд, вале дар њама
ќитъањои боќимондаи занљир онњоро майдони электрї ба
њаракат медарорад.
Дар њама гуна манбаъњои љараён људошавии зарядњои
мусбат ва манфї ба вуљуд меояд. Натиљаи коре, ки њангоми
ин људошавї иљро мешавад, ба энергияи электр мубаддал
шудани ягон намуди энергия мебошад. Масалан, дар
элементи галванї энергияи химиявии таъсири мутаќобили
моддањо ба энергияи электр мубаддал мешавад. Дар
натиљаи таќсимшавии зарядњо дар ќутбњои манбаъ
ѓуншавии онњо мушоњида мешавад ва дар натиљаи ин дар
ќутбњо фарќи потенсиалњо ба вуљуд меояд. Майдони
электрие, ки ин маврид дар дохили манбаи љараён ба
вуљуд меояд, ба таќсимшавии зарядњо муќобил таъсир
мекунад. Агар занљир канда шавад, он гоњ њангоми дар
ќутбњои манбаъ њосил шудани фарќи потенсиалњо
таќсимшавии зарядњо ќатъ мегардад. Дар баробари ин
кори манбаи љараён низ ќатъ мегардад. Ба воситаи ноќиле,
ки ќисми берунии занљирро ташкил менамояд, ќутбњои
манбаи љараёнро пайваст намуда, дар он майдони
электриро ба вуљуд меорад, ки он ба зарядњои электрии
ноќил таъсир мекунад. Зарядњои электрї дар занљири
берунї љорї шудан мегиранду дар ќутби мусбат
бетарафшавии заряди мусбати он
ба вуљуд меояд. Дар ќитъаи
берунии занљир тањти таъсири
ќувваи майдони электрї кор иљро
мешавад ва дар дохили манбаи
љараён кор аз њисоби энергияи
манбаъњо иљро мегардад. Њардуи
ин корњо аз рўйи бузургиашон
баробаранд (расми 68). Р а с м и 6 8
123
Ќувваи электроњаракатдињанда (ЌЭЊ) дар занљири
сарбаст ададан ба коре баробар мебошад, ки онро ќуввањои
беруна барои ќад-ќади занљир кўчондани заряд иљро
мекунанд, яъне
q
ε = Аб
Дар ин љо ε-ќувваи электроњаракатдињанда буда, А-
кори ќуввањои беруна ва q-бузургии заряд мебошад. Дар
Системаи байналхалќї ба сифати воњиди ЌЭЊ як волт (1В)
ќабул карда шудааст (1В═1Љ ⁄ Кл).
Саволњо
1. Њангоми курачањои металлиро бо воситаи ноќилњо пайваст кардан
чї њодиса рўй медињад ?
2. Барои доимї нигоњ доштани љараён дар занљир кадом бузургиро
доимї нигоњ доштан лозим аст?
3. Дар манбаъ ба ѓайр аз ќуввањои кулонї ва ќуввањои беруна боз
кадом ќувва вуљуд дорад?
4. Доир ба њосил шудани ЌЭЊ мисолњо биёред.
5. ЌЭЊ-ро таъриф дињед ва формулаашро нависед.
§ 45. Занљири электрї ва ќисмњои таркибии он
Барои истифодаи энергияи љараёни электр, ки дар
манбаъњои љараён њосил карда мешавад, онњоро тавассути
ноќилњо ба истеъмолкунандагон пайваст кардан лозим аст.
Муњаррикњои электрї, мошинањои љомашўйї, яхдонњо,
телевизорњо, чойљўшонакњои электрї ва ѓайрањо истеъмол-
кунандагони энергияи электр мебошанд. Њамаи истеъмол-
кунандагон бо воситаи ноќилњо ба манбаъњои љараён васл
карда мешаванд.
Барои дар мавриди зарурї ба манбаи љараён васлу људо
кардани истеъмолкунандагони энергияи электр калидњоро
истифода мебаранд.
Манбаи љараён, истеъмолкунандагон ва калид, ки байни
њам бо воситаи ноќилњо пайваст шудаанд, занљири
электриро ташкил медињанд. Наќшаи занљири электрї дар
расми 69 нишон дода шудааст.
124
Барои он ки дар занљир љараён пайдо
шавад, он бояд сарбаст бошад. Занљир
ба воситаи калид сарбаст мешавад.
Њангоми пайваст кардани калид занљир
сарбаст шуда, аз он љараёни электр љорї
мешавад.
Тарњњое, ки дар онњо тарзњои ба
занљир пайвастани асбобњои электрї
тасвир ёфтаанд, наќшањо номида
мешаванд. Барои њар як асбоб аломати
шартї ќабул шудааст. Баъзеи онњо дар
расми 70 нишон дода шудаанд.
Аломатњои шартие, ки дар наќшањо
истифода мебаранд:
1. Элементи галванї ё худ
аккумуляторњо.
2. Батареяи элементњо ва аккумуляторњо.
3. Пайвасти симњо.
4. Буриши симњо.
5. Калид.
6. Лампаи электрї.
7. Занги электрї.
8. Резистор.
9. Элементи гармкунанда.
10. Муњофизаки зудгудоз.
Саволњо
1. Таиноти манбаи љараён дар занљири электрї аз чї иборат аст?
2. Шумо кадом истеъмолкунандагони энергияи электриро медонед?
3. Истеъмолкунандагонро ба манбаъњои љараён бо воситаи чї
пайваст мекунанд?
4. Чиро занљири электрї мегўянд?
5. Кадом аломатњои шартиро медонед?
Озмойиш дар хона
1. Фонуси кисагиро муоина карда, наќшаи занљири
электрии онро кашед ва ќисмњои занљирро ба дафтаратон
нависед (расми 71).
Расми 69
Расми 70
125
2. Занги электрии хонаатонро муоина
карда, наќшаи электрии онро кашед.
Ќисмњои онро номбар карда, номи онњоро
ба дафтаратон нависед.
3. Сохти чароѓи рўимизиатонро
муоина карда, наќшаи электрии онро
кашед. Ќисмњои онро номбар карда, номи
онњоро ба дафтаратон нависед.
4. Мушоњида кунед: дар велосипед
барои фурўзон намудани лампаи он аз
манбаи љараён ба лампа танњо як ноќил
меравад. Гўед, ки чаро ба ноќили дуюм
эњтиёљ нест?
§ 46. Таъсироти љараёни электр
Доир ба мављудияти љараёни электр дар занљир танњо
аз рўйи он њодисањои гуногуне, ки ба туфайли љараёни
электр ба амал меоянд, хулоса баровардан мумкин аст.
Чунин њодисањоро таъсироти љараён меноманд. Тавассути
таљрибањо ба таъсироти љараёни электр шинос мешавем.
1. Таъсири њароратии љараён
Симеро, ки дар байни ду штатив таранг кашида
шудааст, бо воситаи калид ба манбаи љараён пайваст
мекунем (расми 72). Сим гарм шуда, аз гармї дароз ва
овезон мешавад. Симро то сурх шуданаш тафсондан
мумкин аст. Масалан, дар лампаи электрї мўяки борики
волфрамї аз љараён то дараљаи дурахшонї метафсад.
Агар аз мањлули намакњо ё кислотањо љараён гузарад,
моеъ низ гарм мешавад ва њатто мељўшад. Таъсири
њароратии љараён дар њамин зоњир мегардад.
Расми 71
126
2. Таъсири магнитии љараён
Љараёни электр ба ѓайр аз
таъсироти њароратї боз таъсироти
магнитї низ дорад. Ба мехи пўлодин
симеро, ки болояш бо диэлектрик
рўйпўш карда шудааст, мепечонем ва
онро ба манбаи љараёни электр
пайваст мекунем. Мех хосияти
магнитї пайдо мекунад. Он мехчањои
майда ва дигар ашёњои пўлодинро ба
худ љазб мекунад. Њангоми људо
кардани калид, мехњои љазбшуда
њамоно меафтанд. Мех хосияти
магнитии худро гум мекунад (расми
73).
Таљрибаи дигарро муоина
менамоем: ѓалтаки симпечро тавассути калид ба манбаи
љараён пайваст карда, ба дохили он милаи пўлодинро, ки
бо воситаи пружина дар штатив овезон аст, дохил мекунем.
Ваќте ки калидро сарбаст мекунем, аз ѓалтак љараён
мегузарад ва милаи пўлодин ба ѓалтак љазб мешаваду
пружина дароз мешавад. Агар калидро људо кунем,
пружина милаи пўлодинро ба боло мебардорад, чунки
ѓалтак хосияти магнитиашро гум мекунад.
Таъсири магнитии љараён татбиќи амалии васеъ дорад.
Сохту амали муњаррикњои электрї, телефонњо, асбобњои
Расми 72
Расми 73
127
электрченкунанда ба таъсири магнитии љараён асос карда
шудааст.
3. Таъсири химиявии љараён
Њангоми аз баъзе мањлулњои кислотањову намакњо ва
ишќорњо гузаштани љараёни электр дар сатњи электродњои
ба ин мањлулњо ѓўтонидашуда ќабати тунуки моддањо људо
шуда, тањшин мешаванд. Масалан, ба
мањлули купороси мис (СuSО4) ду
милаи ангиштї (ё мисин), яъне
электродњоро ѓўтонда онро ба манбаи
љараён пайваст мекунем (расми 74).
Пас аз якчанд ваќт электродњоро аз
мањлул бароварда мебинем, ки дар
рўйи электроди ба ќутби мусбати
манбаъ пайвастшуда ќабати тунуки
мис пайдо шудааст. Яъне, мис бо
таъсири љараён аз мањлули купороси
мис људо шудааст. Аз мањлул њарчї
зиёдтар љараён гузарад ва ваќти
гузаштани он њарчї зиёд бошад, дар
рўйи электрод њамон ќадар бештар
модда људо мешавад. Њодисаи таъсири
химиявии љараён дар амалия васеъ истифода бурда
мешавад. Истењсоли алюминий, мис, магний ва як ќатор
металлњои холис, бо никелу хром рўйпуш кардани
асбобњои металлї (барои аз зангзанї муњофизат кардани
онњо) ба таъсири химиявии љараён асос карда шудааст.
Њамин тавр маълум шуд, ки љараёни электр таъсироти
њароратї, магнитї ва химиявї доштааст.
Саволњо
1. Дар таљриба таъсироти њароратии љараёнро чї тавр ошкор кардан
мумкин аст?
2. Дар таљриба таъсироти магнитии љараёнро чї тавр ошкор кардан
мумкин аст?
3. Дар таљриба таъсироти химиявии љараёнро чї тавр ошкор кардан
мумкин аст?
Расми 74
128
4. Дар сохту амали асбобњои электрченкунанда кадом навъи
таъсироти љараён татбиќ ёфтааст?
5. Дар амалия таъсироти њароратї ва химиявии љараёнро дар куљо
истифода мекунанд?
§ 47. Самти љараёни электр
Ба мо маълум аст, ки љараёни электр дар ноќил ин
њаракати ботартиби заррањои заряднок мебошад. Дар
ноќилњои металлї љараёни электр аз њаракати ботартиби
заррањои зарядашон манфї, яъне электронњо иборат аст.
Дар мањлулњои кислотањо, намакњо ва ишќорњо бошад,
њаракати ионњои аломаташон гуногун боиси пайдоиши
љараёни электр мегардад.
Пас, саволе ба миён меояд, ки ба сифати самти љараён
самти њаракати кадом заррањоро дар майдони электрї
ќабул кардан лозим аст?
Азбаски дар аксар мавридњо бо љараёни электр дар
металлњо кордор мешавем, пас хуб мебуд, ки ба сифати
самти љараёни занљир њаракати электронњоро дар майдони
электрї ќабул намоем, яъне гўё, ки љараён аз ќутби манфї
ба ќутби мусбати манбаъ самт гирифтааст.
Масъалаи муайян кардани самти љараён замоне ба миён
омада буд, ки он ваќт дар бораи электрону ионњо чизе
намедонистанд. Он замон чунин тахмин мекарданд, ки дар
њама ноќилњо њам зарядњои мусбат ва њам зарядњои манфї
њаракат карда метавонанд. Акнун муќаррар шудааст, ки
электронњо дар ноќил ба тарафи муќобил њаракат
мекунанд. Њамин тавр, ба сифати самти љараён шартан
самтеро ќабул кардаанд, ки аз рўйи он дар ноќил зарядњои
мусбат њаракат мекунанд (ё худ њаракат карда
метавонистанд), яъне зарядњо аз ќутби мусбати манбаъ ба
ќутби манфї самт гирифта метавонанд.
Саволњо
1. Дар ноќил ба сифати самти љараён самти њаракати кадом
заррањоро ќабул кардаанд?
129
§ 48. Љараёни электр дар металлњо
Чї тавре ки медонем дар ноќилњо
зарядњои электрии озод мављуданд.
Ин зарядњои озод электронњо
мебошанд. Металлњо дар њолати
сахтї сохти кристаллии муайян
доранд. Намуд ва шакли кристалл аз
шакли панљараи фазоии кристаллї
вобаста аст. Дар расмњои 75, 76
панљараи фазоии кристаллї дар
шакли куб тасвир ёфтааст. Дар
гирењњои панљараи кристаллии металл ионњои мусбат ва
дар фазои байни онњо электронњои озод бетартибона
њаракат мекунанд, ки ба ядрои атоми худ робитаи суст
доранд. Заряди манфии њамаи электронњои озод бо
бузургии мутлаќи худ ба заряди мусбати њамаи ионњои
панљара баробар аст. Аз ин сабаб дар шароити муќаррарї
металл аз љињати электрї нейтрал мебошад.
Дар мавриди набудани майдони электрї электронњои
озоди металл бетартибона њаракат мекунанд. Њангоми
мављуд будани майдон бо таъсири он электронњои озод
дорои самти муайян мегарданд. Дар натиља љараёни электр
пайдо мегардад.
Њамин тариќ, љараёни электр дар
металлњо аз њаракати бонизом ва
самти муайяндоштаи электронњои
озод иборат будааст.
Суръати њаракати электронњои
озоди ноќил њангоми набудани
майдони электрї он ќадар бузург
нест. Дар як сония 0,5 миллиметр,
дар баъзе мавридњо аз ин њам
хурдтар аст, вале баробари дар ноќил
пайдо шудани майдони электрї, ин
майдон бо суръати беандоза бузург,
яъне бо суръати ба суръати рўшної дар вакуум баробар
(300000 км/с) дар тамоми дарозии ноќил пањн мешавад.
Расми 75
Расми 76
130
Саволњо
1. Металлњо дар њолати сахтї чї гуна сохт доранд ?
2. Дар гирењњои панљараи кристаллии металлњо кадом заррањо љой
гирифтаанд?
3. Дар фазои байни гирењњои панљараи кристаллї кадом заррањо
њаракат мекунанд ?
4. Кадом ваќт дар ноќил љараёни электр њосил мешавад ?
5. Суръати пањншавии электронњои озод дар дохили металлњо,
њангоми мављуд будани майдони электрї ба чанд баробар аст ?
§ 49. Ќувваи љараён. Воњидњои ќувваи љараён
Таъсироти љараён ба бузургии љараён ё ба ќувваи
љараён вобаста аст.
Бори дигар таљрибаро бо мањлули купороси мис, ки аз
он љараёни электр мегузарад, муоина менамоем.
Ба аккумулятор зарфе, ки мањлули купороси мис дорад
ва лампаи электриро пайваст мекунем. Баъди чанд ваќт дар
рўйи электроди мусбат як миќдор мис људо мегардад. Дар
ин таљриба лампа хира фурўзон мешавад (расми 77, а).
Расми 77
а)
б)
131
Ампер Андре Мари (1775 – 1836) – физик ва
математики фаронсавї. Вай бори нахуст
назарияеро ба вуљуд овард, ки он робитаи
њодисањои электрї ва магнитиро ифода менамуд.
Ампер фарзияеро дар бораи табиати магнетизм
пешнињод кардааст. Ў мафњуми «љараёни
электр»-ро ба илми физика дохил намудааст.
Максвелл Амперро «Нютони электр» номида буд.
Акнун таљрибаи дуюмро мегузаронем. Ба худи њамин
занљир ду аккумулятори дигар илова мекунем (расми 77, б)
ва электродеро, ки бо ќабати мис пўшонда шуда буд, бо
электроди нав иваз менамоем. Занљирро сарбаст карда
мебинем, ки лампа равшантар фурўзон мешавад. Ин ваќт
дар рўйи электрод назар ба таљрибаи якум миќдори
зиёдтари мис људо мегардад.
Моддаи дар электрод људошударо дар тарозу
баркашида, аз рўйи он дар бораи бузургии заряди электрии
дар давоми таљриба аз электролит гузашта, муњокима
рондан мумкин аст.
Пас, дар таљрибаи якум ќувваи љараёни занљир кам ва
дар таљрибаи дуюм ќувваи љараён зиёд будааст. Ќувваи
љараён аз рўйи миќдори заряде, ки аз занљир дар воњиди
ваќт (1с) мегузарад, муайян карда мешавад. Дар таљрибаи
дуюм љараён зиёдтар буд, чунки дар ин фосилаи ваќт аз
мањлули купороси мис љараёни электри зиёд гузашта, мис
зиёдтар људо шудааст.
Њамин тариќ, миќдори заряде, ки аз буриши арзии ноќил
дар 1 сония мегузарад, ќувваи љараён номида мешавад.
Барои муайян кардани ќувваи љараёни занљир миќдори
заряди аз буриши арзии ноќил гузаштаро ба ваќт таќсим
кардан лозим аст:
t
I = q (49.1)
Дар ин љо I-ќувваи љараён, q-миќдори заряди электрї, t-
ваќт мебошад.
132
Дар Системаи байналхалќии воњидњо (СИ) ба сифати
воњиди ќувваи љараён як Ампер (1А) ќабул карда шудааст.
Соли 1948 дар Конференсияи байналхалќии чену вазн
ќарор дода шуд, ки ба асоси таърифи воњиди ќувваи љараён
њодисаи таъсири мутаќобили ду ноќили рости љараёндорро
гирифтан лозим аст.
Ба сифати воњиди ќувваи љараён чунин ќувваи љараёнро
ќабул кардаанд, ки њангоми љоришавии он порчањои як
метр дарозидоштаи њамин гуна ноќилњои параллел бо
ќувваи 2⋅10-7 Н (0,0000002 Н) ба њамдигар таъсир
мерасонанд.
Ин воњид ба шарафи физики фаронсавї Ампер гузошта
шудааст.
Дар амалия инчунин њиссавоњид ва воњидњои каратии
ќувваи љараён: миллиампер (мА), микроампер (мкА), дар
техника килоампер (кА) истифода мешавад. 1 мА=0,001 А;
1 мкА=0,000001 А; 1 кА=1000 А.
Дар мавриди маълум будани ќувваи љараён I ва ваќти
гузариш t бузургии заряди аз ноќил љоришавандаро аз
рўйи формулаи зерин муайян кардан мумкин аст:
q = I ⋅t (49.2)
Агар бузургии ќувваи љараён ба 1 А баробар бошад, он
гоњ аз буриши арзии ноќил дар муддати 1 сония 1 Кл заряд
мегузарад.
1Кл=1А⋅с
Ќувваи љараён њангоми 1 мА будан ба љисми одам
бехатар њисобида мешавад. Њангоми ќувваи љараён аз 100
мА зиёд шудан ба он љисми одам хатарнок мебошад.
Саволњо
1. Таъсирњои љараён аз чї вобастагї дорад ?
2. Ќувваи љараёнро таъриф дињед.
3. Ќувваи љараён бо воситаи заряди электрї ва ваќт чї тавр ифода
меёбад?
4. Формулаи ќувваи љараёнро навишта, онро шарњ дињед.
5. Ба сифати воњиди ќувваи љараён чиро ќабул кардаанд?
133
§ 50. Амперметр. Чен кардани ќувваи љараён
Ќувваи љараёнро бо асбобе чен мекунанд, ки он
амперметр ном дорад. Сохти ва принсипи кори
амперметрњо, ки дар расми 78 (а, в) тасвир ёфтаанд, ба
таъсири магнитии љараён асос ёфтааст.
Барои аз дигар асбобњои ченкунандаи электрї фарќ
карда тавонистан дар амперметр њарфи А мегузоранд
(расми 78, а). Дар наќшањо бошад, амперметрро бо А-и
доирачадор ишорат мекунанд (расми 78, б).
Амперметр аз шкала, аќрабак ва ду сиќќонак иборат
мебошад. Дар яке аз сиќќонакњои амперметр аломати (+)
ва дар дигараш аломати (−) гузошта
шудааст (баъзан аломати (−)-ро
намегузаронанд). Сиќќонаки аломати (+)-
ро албатта бо сими ба ќутби мусбат (+)-и
манбаи љараён васлшуда, пайваст кардан
лозим аст. Њар як амперметр барои чен
кардани ягон ќувваи љараён мувофиќ
карда шудааст. Ба бузургии ќувваи љараён
аз рўйи майлкунии аќрабаки амперметр
бањо медињанд. Агар ќувваи љараён ба
андозае калон бошад, ки аќрабак аз
њудуди шкала берун барояд, фавран
занљирро кушодан лозим аст, вагарна
амперметр аз кор мебарояд.
Амперметр тавре сохта шудааст, ки
њангоми ба занљир пайвастани он ќувваи
љараёни занљирро таѓйир намедињад.
Барои чен кардани ќувваи љараёне, ки аз
истеъмолкунанда, масалан аз лампаи
электрї мегузарад, амперметрро ба
занљири ин асбоб, чї тавре ки дар наќша
нишон дода шудааст (расми 80, а, б),
пайваст кардан лозим аст.
Расми 78
134
Ин гуна пайвасткуниро пайвасткунии пай дар пай
меноманд, зеро љараён аз њамаи ќисмњои занљир пай дар
пай мегузарад. Њамин тариќ, амперметрро ба занљир бо
асбобе, ки ќувваи љараёнаш чен карда мешавад, пай дар пай
пайваст мекунанд. Агар ба занљир як амперметрро то
лампаи электрї ва дигарашро баъд аз он пайваст кунем, он
гоњ њардуи онњо ќувваи љараёни якхеларо нишон медињанд.
Саволњо
1. Асбобе, ки ќувваи љараёнро чен мекунад, чї ном дорад?
2. Амперметрро аз дигар асбобњои электрї чї гуна фарќ кардан
мумкин аст?
3. Амперметр аз кадом ќисмњо иборат аст?
4. Амперметрро ба занљир чї тавр пайваст мекунанд?
Машќи 18
1. Аз лампаи электрї дар 5 даќиќа 90 Кл заряди электрї
гузаштааст. Бузургии ќувваи љараёнро дар он ёбед?
(Љавоб: 0,3 А)
Расми 79
135
2. Агар дар занљири дарзмоли электрї ќувваи љараён 5 А
бошад, он гоњ дар муддати 60 с аз занљир чї миќдор заряд
мегузарад? (Љавоб: 300 Кл)
3. Ќувваи љараёнро барои лампаи электрие муайян кунед, ки
дар муддати 10 даќ. аз мўяки он 300 Кл заряд гузаштааст.
(Љавоб: 0,5 А)
4. Галванометр ба занљире пайваст аст, ки дар он љараёни
ќуввааш 12 мА љорист. Дар муддати 2 даќ. аз ѓалтаки
галванометр чї миќдор заряд мегузарад?
(Љавоб: 1,44 Кл)
5. Ќувваи љараёнро, ки ба 200 мА, 55 мА, 2000 мкА, 300 кА, 2
кА ва 3 мА баробар аст, бо амперњо ифода кунед.
6. Ќувваи љараён дар лампаи электрї ба 0,3 А баробар аст.
Дар муддати 5 даќ. аз буриши арзии мўяки он чанд электрон
мегузарад?
(Љавоб: 5,6⋅1020 электрон)
§ 51. Шиддати электрї. Воњидњои шиддат
Дар занљири сарбаст љараёни электр кор иљро
мекунад. Дар раванди иљрои чунин кор, муњаррикњои
электрї ба њаракат медароянд, мўяки лампаи электрї,
дарзмол ва ѓайрањо метафсанд, энергияи дохилии онњо
меафзояд. Њангоми заряднок кардани аккумулятор бошад,
энергияи химиявии он зиёд мешавад.
Дар ин љо кори иљрошуда аз бузургии кори љараёни
электрї вобаста аст, вале кори љараён боз ба бузургии
дигар, ки шиддат номида мешавад, вобастагї дорад.
Шиддат бузургии тавсифдињандаи майдони электриест,
ки љараёнро ба вуљуд меорад.
Барои бо чунин бузургии физикї шинос шудан,
таљрибаеро муоина менамоем.
Дар расми 80 занљири электрие тасвир ёфтааст, ки дар
он лампаи электрии фонуси кисагї ба аккумулятор
пайваст карда шудааст. Дар расми 81 занљири дигар нишон
дода шудааст. Дар он лампаи электрии барои равшан
кардани биноњо пешбинишуда, ба шабакаи шањрї
пайваст шудааст.
136
Мувофиќи нишондоди амперметрњо ќувваи љараён дар
њар ду занљир якхела аст, вале лампаи электрие, ки ба
шабакаи шањрї пайваст шудааст, назар ба лампаи
электрии фонуси кисагї бештар гармї ва рўшної медињад.
Ин њаминро мефањмонад, ки њангоми якхела будани ќувваи
љараён, кори љараёнњои ќувваашон якхела дар ќитъањои
занљир њангоми кўчондани заряди электрии ба 1 Кл
баробар, гуногун буда метавонад.
Ана њамин кори љараёнро бузургии нави физикї, ки
шиддати электрї ном дорад, муайян менамояд.
Шиддате, ки аккумулятор ба вуљуд меорад, назар ба
шиддати шабакаи шањрї хеле паст аст. Мањз барои њамин
њам дар мавриди якхела будани ќувваи љараён лампаи
электрие, ки ба аккумулятор пайваст аст, равшанї ва
гармии кам медињад.
Кори ќувваи љараён А-ро дар ќитъаи занљир ва тамоми
заряди электрии q-ро, ки аз ин ќитъа мегузарад, дониста,
шиддати U-ро муайян кардан мумкин аст. Яъне кори
љараён њангоми кўчиши заряди электрї, ки ба 1 Кл
баробар аст, ин тавр ифода меёбад:
q
U = A
Дар ин љо U-шиддат, А-кор ва q-бузургии заряд
мебошанд.
Њамин тариќ, шиддат ба нисбати кори љараён дар
ќитъаи маълуми занљир, бар заряди электрии аз ин ќитъа
гузаранда, баробар мебошад.
Расми 80 Расми 81
137
Ваќте ки манбаи љараёнро ба занљир пайваст мекунанд,
дар ќитъањои људогонаи занљир низ шиддат пайдо
мешавад. Њамин шиддат дар занљир љараёнро ба вуљуд
меорад. Агар шиддат набошад, дар занљир љараён њам
намешавад.
Љараёни электриро ба љараёни оби дарёву шаршарањо
монанд кардан мумкин аст, яъне об аз љойи бештар баланд
ба љойи бештар паст љорї мешавад. Дар ин љо заряди
электрї ба массаи обе, ки аз буриши дарё љорї мешавад,
мувофиќат мекунад. Шиддатро бошад, ба фарќи
баландињои об (фишори оби дарё) муќоиса кардан мумкин
аст. Кореро, ки оби аз баландї афтанда иљро мекунад, ба
массаи об ва аз баландии афтиш вобастагї дорад. Кори
љараён ба заряди электрї ва ба шиддати ин ноќил вобаста
мебошад.
Фарќияти баландии об њар кадар зиёд бошад, об њамон
ќадар кори бештарро иљро мекунад.
Аз њамин сабаб њангоми сохтани нерўгоњњои барќї
дарѓотњоро баланд месозанд. Дар кўл ва ё њавз, ки сатњи об
дар њама љо як хел аст, об љорї намешавад ва кор њам иљро
намегардад.
Ба њамин монанд, ваќте ки дар охирњои ќитъаи занљири
электрї шиддат набошад, дар занљир љараён њам ба вуљуд
намеояд.
Шиддат бузургии физикї мебошад, бинобар ин онро
чен кардан мумкин аст.
Воњиди шиддат ба шарафи олими итолиёвї А. Волта,
ки нахустин элементи галваниро сохта буд, як волт (1В)
номида шудааст.
1 Волт чунин шиддатест, ки њангоми аз ќитъаи занљир
гузаштани як кулон (1 Кл) заряди электрї кори ба як љоул
(1Љ) баробар иљро мешавад:
Дар амалия ба ѓайр аз волт (В), боз њиссавоњидњо ва
воњидњои каратии он: милливолт (мВ) ва киловолт (кВ)-ро
истифода мебаранд.
1мВ=0,001 В; 1кВ=1000 В
1В=1
Љ
Кл
138
Шиддати баланд барои њаёт хатарнок аст. Њангоми бо
шиддатњои паст кор кардан низ эњтиёт шудан лозим аст,
зеро вобаста ба шароити кор њатто шиддати ба дањњо волт
баробар хавфнок буда метавонад. Барои дар биноњои
намнок кор кардан шиддати то 12 В, дар биноњои хушк
бошад 36 В бехатар мебошад.
Саволњо
1. Шиддати электрї чист?
2. Таљрибањоеро наќл кунед, ки дар он кори љараён на танњо бо
ќувваи љараён, балки бо шиддат вобаста буданаш исбот мегардад.
3. Формулаи шиддатро нависед ва шарњ дињед.
4. Ба сифати воњиди шиддат чиро ќабул кардаанд?
5. Воњиди шиддат ба шарафи кадом олим гузошта
шудааст?
6. Дар амалия ба ѓайр аз волт боз кадом воњидњои
шиддатро истифода мебаранд?
§ 52. Волтметр
Барои дар ќутбњои манбаи љараён ё дар
ягон ќитъаи занљир чен кардани шиддат,
волтметр ном асобоб истифода бурда
мешавад. Волтметр, ки дар таљрибањои
мактабї истифода бурда мешавад, дар
расми 82 (а, в) тасвир ёфтааст.
Барои волтметрро аз дигар асбобњои
ченкунандаи электрї фарќ кардан, дар
шкалаи он њарфи V навишта мешавад.
Волтметр дар наќшањо бо доирачаи дар
дарунаш њарфи V дошта (расми 82, б)
ишорат карда мешавад. Сохт ва принсипи
кори волтметр, чун ба монанди амперметр
ба таъсири магнитии љараён асос ёфтааст.
Расми 82
139
Дар яке аз сиќќонакњои волтметр аломатии (+) гузошта
шудааст. Ин сиќќонакро бо симе, ки ба ќутби мусбати
манбаи љараён васл аст, пайваст мекунанд. Агар ќутби
мусбати манбаи љараён ба ќутби манфии волтметр пайваст
карда шавад, он гоњ аќрабаки асбоб ба тарафи муќобил
майл мекунад.
Барои дар ягон ќитъаи занљир, масалан дар лампаи
электрї чен кардани шиддат, волтметр ба охирњои ин
ќитъа пайваст карда мешавад. Чунин пайвасткуниро
пайвасти параллелї меноманд. Дар расми
83 наќшаи чунин пайваст нишон дода
шудааст.
Њамин тариќ, сиќќонакњои волтметрро
ба он нуќтањои занљир, ки шиддати байни
онњоро чен кардан лозим аст,
мепайванданд.
Фарќияти сохти волтметр аз
амперметр дар он аст, ки љараёни аз
волтметр гузаронида ќиёсан аз љараёни
занљир камтар аст. Бинобар ин волтметре,
ки ба занљир пайваст аст, амалан шиддати
байни њамин нуќтањои занљирро таѓйир
дода наметавонад.
Расми 84
Расми 83
140
Барои чен кардани шиддати ќутбњои манбаи љараён
волтметрро чї тавре ки дар расми 84 нишон дода шудааст,
бевосита ба сиќќонакњои манбаъ пайваст мекунанд.
Саволњо
1. Асбобе, ки бо он шиддатро чен мекунанд, чї ном дорад ?
2. Волтметр аз кадом ќисмњо иборат аст ?
3. Волтметрро барои чен кардани шиддати ќитъаи занљир чї тавр
пайваст мекунанд ?
4. Фарќи байни волтметру амперметр дар чист ?
§ 53. Вобастагии ќувваи љараён ба шиддат
Таъсироти гуногуни љараён: гармшавии ноќил,
таъсироти магнитї ва химиявї ба ќувваи љараён вобаста
мебошад. Акнун мебинем, ки ќувваи љараён ба чї вобаста
аст. Ба мо маълум аст, ки љараёни электр дар занљир ин
њаракати ботартиби заррањои заряднок дар майдони
электрї мебошад. Таъсири майдони электрї ба ин заррањо
њар ќадар пурзўр бошад, ќувваи љараён дар занљир њамон
ќадар зиёд аст. Таъсири майдон бошад, бо шиддат тавсиф
карда мешавад. Аз ин рў гуфтан мумкин аст, ки ќувваи
љараён ба шиддат вобаста аст. Ин вобастагиро дар таљриба
дида мебароем.
Аз аккумулятор, резистор, калид, волтметр, амперметр
ва ноќилњои васлкунанда (расми 85, а) занљир тартиб
медињем. Барои чен кардани шиддат волтметрро ба
резистор параллел пайваст мекунем. Занљирро сарбаст
намуда, нишондодњои волтметру амперметрро ќайд
мекунем.
а) Расми 85
б)
в)
141
Ба аккумулятори якум айнан њамин гуна аккумулятори
дигарро (расми 85, б) пайваст карда, занљирро аз нав
сарбаст менамоем. Волтметр шиддати дучанд ва амперметр
ќувваи љараёни дучанд зиёдро нишон медињанд. Боз як
аккумулятори дигарро (расми 85, в) пайваст карда,
мебинем, ки шиддати резистор се маротиба зиёд ва аз он
ќувваи љараёни се маротиба зиёд мегузарад. Аз ин таљриба
чунин хулоса баровардан мумкин аст: шиддат дар ноќил
чанд маротибае, ки зиёд шавад, ќувваи љараён њам њамон
ќадар меафзояд. Ба ибораи дигар, њангоми доимї будани
муќовимат ќувваи љараён дар ноќил ба шиддат мутаносиби
роста мебошад.
Дар љадвали зайл вобастагии ќувваи љараён ва шиддати
нўгњои ноќил оварда шудааст.
Љадвали 12
№
таљ-
риба
Шид-
дат-В
Ќувваи
љараён-А
№
таљ-
риба
Шид-
дат-В
Ќувваи
љараён-А
1
2
3
2
4
6
1
2
3
4
5
6
8
10
12
4
5
6
Дар расми 86 вобастагии ќувваи
љараён ба шиддат нишон дода
шудааст. Ин љо дар тири амудї
ќувваи љараён (бо амперњо) ва дар
тири уфуќї шиддат (бо волтњо)
гузошта шудаанд.
Саволњо
1. Ќувваи љараён ба шиддати нўгњои ноќил чї гуна вобастагї дорад ?
2. Вобастагии ќувваи љараёнро ба шиддат дар таљриба чї тавр
фањмонидан мумкин аст?
3. Графики вобастагии ќувваи љараёнро ба шиддат кашида шарњ
дињед.
Расми 86
142
§ 54. Муќовимати электрии ноќил
Шумо аз параграфи пешина медонед, ки ќувваи љараён
ба шиддати нўгњои ноќил вобастагї дорад. Дар таљриба
муайян карда шудааст, ки ќувваи љараёни ноќил на танњо
ба шиддат, балки аз хосиятњои худи ноќил низ вобастагї
дорад. Ќувваи љараён аз он сабаб ба хосиятњои ноќил
вобастагї дорад, ки ноќилњои гуногун муќовиматњои
электрии гуногун доранд. Инро дар таљриба санљидан
мумкин аст. Аз манбаи љараён, амперметр, волтметр,
ноќилњои гуногун ва калид (расми 87) занљир тартиб
медињем.
Ба занљир ноќили оњанини АВ-ро пайваст карда,
нишондоди амперметрро ба њисоб мегирем. Баъд ба занљир
сими њамин гуна дарозї ва буришдоштаи мисини СD-ро
пайваст мекунем, он гоњ ќувваи љараён дар занљир зиёд
мешавад. Баъди сими никелини ЕF-ро пайвастан ќувваи
љараён дар занљир кам мешавад.
Волтметре, ки бо навбат ба нўгњои ин ноќилњо пайваст
карда мешавад, шиддати якхеларо нишон медињад.
Њамин тавр, ноќилњои маъводашон гуногун
муќовиматњои њархела доранд.
Муќовимат бузургиест, ки он хосияти ноќилро, ки ба
ќувваи љараёни занљир таъсир мерасонад, тавсиф медињад.
Расми 87
143
Аз ду ноќил њамонаш муќовимати калон дорад, ки
њангоми якхела будани шиддати нўгњои ноќил аз он ќувваи
љараёни кам мегузарад. Аз таљрибаи гузаронидаамон
маълум мегардад, ки ноќили мисин назар ба ноќили никелї
муќовимати кам доштааст, чунки аз он ќувваи љараёни
зиёд љорї шуд.
Сабаби дорои муќовимат будани ноќилњо он аст, ки
электронњои озоди тањти таъсири майдони электрї
њаракаткунанда бо ионњои панљараи кристаллии металл
таъсироти мутаќобил мекунанд. Аз њамин сабаб њаракати
ботартиби электронњо суст мешавад ва аз буриши арзии
ноќил дар 1 с миќдори ками онњо мегузаранд. Дар натиља
ќувваи љараён кам мешавад. Сабаби зоњиршавии
муќовимати электрї таъсироти мутаќобили электронњои
озоди њаракаткунанда бо ионњои панљараи кристаллї
мебошад. Муќовимати ноќил бузургии физикї буда, онро
бо њарфи R ишорат мекунанд.
Ба сифати воњиди муќовимат муќовимати чунин
ноќилро ќабул кардаанд, ки њангоми 1 В будани шиддати
нўгњои ноќил, ќувваи љараён ба 1 А баробар бошад.
Дар Системаи воњидњои байналхалќї (СИ) ба сифати
воњиди муќовимат як Ом (1 Ом) ќабул карда шудааст:
1Ом=1
А
В
Дар амалия воњидњои њиссагї ва каратии муќовиматро
њам истифода мебаранд: миллиом (мОм), килоом (кОм),
мегаом(МОм). 1мОм=0,001 Ом; 1 килоом (кОм)=1000 Ом;
1 МОм=1000000 Ом.
Саволњо
1. Дар таљриба чї тавр бояд нишон дод, ки ќувваи љараёни занљир ба
хосиятњои ноќил вобаста аст?
2. Сабаби зоњиршавии муќовимати электрї чист ?
3. Ба сифати воњиди муќовимат чиро ќабул кардаанд?
4. Дар амалия ба сифати воњиди муќовимат ба ѓайр аз Ом боз кадом
воњидњоро истифода мебаранд ?
144
§ 55. Муќовимати хос
Ба манбаи љараён ноќилњои гуногун, масалан симњои
никелини ѓафсиашон якхелаю дарозиашон гуногун, симњои
никелини дарозиашон якхелаю масоњати буриши арзиашон
гуногун, симњои никелї ва нихромии дарозї ва ѓафсиашон
якхеларо пайваст намуда мебинем, ки аз занљир љараёнњои
њархела мегузарад, чунки ноќилњои гуногун дорои
муќовиматњои гуногун мебошанд.
Аз манбаи љараён, амперметр, волтметр, реостат, калид
ва ноќилњои дарозї ва буриши арзиашон гуногун занљири
электрї тартиб медињем (расми 88).
Ба занљири электрї ноќили никелини АВ-ро пайваста,
бо амперметр ќувваи љараён ва бо волтметр шиддатро чен
мекунем. Ноќили никелини АВ-ро ба ноќили никелини ВС,
ки масоњати буриши арзиаш якхела, вале дарозиаш ду
маротиба зиёд аст, иваз намуда мебинем, ки ќувваи љараён
дар занљир камтар мешавад. Айнан њамин тавр агар ба
занљир ноќили никелини КL-ро, ки дарозиаш ба дарозии
ноќили АВ баробар, вале масоњати буриши арзиаш зиёдро
пайваст кунем, ќувваи љараёни занљир зиёд мешавад.
Њангоми ба занљир ноќили оњанини MN-и дарозї ва
масоњати буриши арзиаш ба ноќили АВ баробарбударо
пайваст кунем, ќувваи љараён дар занљир кам мешавад.
Расми 88
145
Пас, ноќилњои андозаашон якхелаю аз моддањои гуногун
сохташуда дорои муќовиматњои гуногун мебошанд.
Аз натиљањои ин таљрибањо ба чунин хулосањо омадан
мумкин аст:
1. Ду ноќили никелини масоњати буриши арзиашон якхела,
вале дарозиашон гуногун, дорои муќовиматњои њархела
мебошанд.
2. Ду ноќили никелини дарозиашон якхела, вале масоњати
буриши арзиашон гуногун дорои муќовимати њархела
мебошанд.
3. Ноќилњои никелин ва оњанини дарозї ва масоњати
буриши арзиашон якхела дорои муќовиматњои гуногунанд,
яъне муќовимати ноќил аз навъи модда вобаста мебошад.
Ба андозаи ноќил ва моддаи он вобаста будани
муќовиматро бори аввал Г. Ом (1787-1854) дар таљриба
муайян карда буд. Вай муќаррар кард, ки муќовимат (R) ба
дарозии ноќил (l) мутаносиби роста буда, ба масоњати
буриши арзии он (S) мутаносиби чаппа ва ба моддаи ноќил
ρ (муќовимати хос) вобаста мебошад:
S
R = ρ l
Дар ин љо ρ -муќовимати хос, l-дарозии ноќил, S-
масоњати буриши арзии ноќил мебошад.
Барои тавсифи вобастагии муќовимат ба маводи ноќил
мафњуми муќовимати хос дохил карда шудааст.
Аз рўйи формулаи l
RS ρ = воњиди муќовимати хосро
муайян кардан мумкин аст:
м
Ом ⋅мм2
ё Ом⋅м 10 Ом м
м
1Ом мм 6
2
= ⋅
⋅ −
Муќовимати ноќили дарозиаш 1 м ва масоњати буриши
арзиаш 1м2-ро муќовимати хоси модда меноманд.
146
Љадвали муќовимати хоси баъзе моддањо
(дар t=200C)
Љадвали 13
Модда ρ,
м
Ом⋅мм2 Модда ρ,
м
Ом⋅мм2
Нуќра 0,016 Никелин (хўла) 0,40
Мис 0,017 Манганин (хўла) 0,43
Тилло 0,024 Константан (хўла) 0,50
Алюминий 0,028 Симоб 0,96
Волфрам 0,055
Оњан 0,10
Нихром (хўла) 1,1
Сурб 0,21 Фехрал (хўла) 1,3
Дар аксар мавридњо асбобњое заруранд, ки
муќовимати зиёд дошта бошанд. Онњоро аз хўлањои махсус
месозанд. Масалан, чї тавре ки аз љадвали 13 дида
мешавад, муќовимати фехрал ном хўла назар ба тилло
таќрибан 54 маротиба зиёд мебошад.
Саволњо
1. Муќовимати ноќил ба дарозии он чї гуна вобастагї дорад?
2. Муќовимати ноќил аз масоњати буриши арзии он чї гуна
вобастагї дорад?
3. Муќовимати ноќил аз моддаи ноќил чї гуна вобастагї дорад?
4. Вобастагии муќовимати ноќилро аз андозањои он кї муайян
кардааст?
5. Муќовимати хоси ноќилро таъриф дињед.
6. Муќовимати хоси ноќилро бо кадом воњид ифода мекунанд?
7. Формулаи муќовиматро нависед ва онро шарњ дињед.
Намунаи њалли масъалањо
1. Муќовимати сими мисинеро, ки дарозиаш 9 км ва масоњати
буриши арзиаш 60 мм2 аст, муайян кунед.
Дода шудааст Њал
l=9 км=9000 м Муќовимати сими мисинро мувофиќи
S=60 мм2 формулаи
S
R = ρ l муайян мекунем.
м
Ом мм
0,017
2 ⋅
ρ =
R-?
147
Ба ин формула ќиматњои ададиро гузошта њисоб мекунем:
2,55Ом 2,6Ом
60мм
9000м
м
0,017 Ом мм 2
2
⋅ = ≈
⋅
R =
Љавоб: ≈2,6 Ом
2. Печаки аз сими никелин сохташудаи реостат муќовимати 36
Ом дорад. Масоњати буриши арзии симро 0,2 мм2 њисобида,
дарозиашро муайян кунед.
S
R = ρ l (1), RS = lρ аз ин љо
ρ
l = RS (2) мешавад.
Ќиматњои ададиро ба формулаи (2) гузошта њисоб мекунем:
м 18м
0,40
7,2
м
0,40 Ом мм
36Ом 0,2мм
2
2
= =
⋅
⋅
= =
ρ
l RS
Љавоб: 18 м
3. Муќовимати 90 м сими мисин 2 Ом аст. Масоњати буриши
арзии симро њисоб кунед.
S
R = ρ l (1), RS = ρ l аз ин љо
R
S l ρ
= (2) мешавад.
Ќиматњои ададиро ба формулаи (2) гузошта њисоб мекунем:
Дода шудааст
R = 36 Ом
S=0,2 мм2
l -?
м
0,40 Ом мм
⋅ 2
ρ =
Њал
Аз формулаи муќовимати электрии
ноќил дарозии онро меёбем:
Дода шудааст
l =90 м
R =2 Ом
S -?
м
0,017 Ом мм
⋅ 2
ρ =
Њал
Аз формулаи муќовимати электрии
ноќил масоњати буриши арзии онро
меёбем:
148
2
2
0,765мм
2Ом
90м
м
0,017 Ом мм
=
⋅
⋅
= =
R
S l
ρ
Љавоб: 0,765 мм2
4. Сими константании дарозиаш 1 м ва масоњати буриши
арзиаш 0,25 мм2 муќовимати 2 Ом дорад. Муќовимати хоси
константанро њисоб кунед.
S
R = ρ l (1), RS = lρ аз ин љо
l
ρ = RS (2) мешавад.
Ќиматњои ададиро ба формулаи (2) гузошта њисоб мекунем:
м
0,5Ом мм
1м
2 Ом 0,25мм2 ⋅ 2
=
⋅
= =
l
ρ RS
Љавоб:
м
0,5Ом мм
⋅ 2
§ 56. Вобастагии муќовимати ноќилњо аз њарорат
Ба њарорат вобаста будани муќовимати ноќилњоро дар
таљрибањои зерин дида мебароем. Лампаи электрии фонуси
кисагї ва порачаи сими оњанинро
ба занљир пай дар пай пайваст
мекунем (расми 89). Симро бо
чароѓчаи спиртї гарм карда
мебинем, ки бо баланд шудани
њарорати ноќил равшании лампа
хиратар мешавад.
Агар ба љойи лампаи электрї
ба занљир амперметрро пайваст
намоем, он гоњ амперметр нишон Расми 89
Дода шудааст
l =1 м
S =0,25 мм2
R=2 Ом
ρ -?
Њал
Аз формулаи муќовимати электрии
ноќил муќовимати хоси онро меёбем:
149
медињад, ки њангоми гармшавии сими оњанин ќувваи
љараён дар занљир кам шудан мегирад.
Аз ин љо ба чунин хулоса меоем, ки бо баланд шудани
њарорат муќовимати ноќил меафзояд.
Дар ин таљриба сими оњанинро ба сими пўлодин иваз
карда мебинем, ки њангоми гармшавии сими пўлодин
ќувваи љараён кам мешавад. Яъне, њангоми гармшавии
њамаи металлњо муќовимати онњо меафзояд.
Расми 90 Расми 91
Дар мањлули электролитњо (расми 90) ва нимноќилњо
(расми 91) њодисаи дигар мушоњида мешавад. Агар ба
занљир ба љойи сими оњанин ягон зарфи мањлули
электролитдорро пайваст намоем, он гоњ мебинем, ки
њангоми гармшавии мањлули электролит ќувваи љараён
зиёд шудан мегирад. Пас, њангоми афзудани њарорат
муќовимати мањлули электролитњо кам мешавад. Дар
нимноќилњо низ бо афзудани њарорат ќувваи љараён дар
занљир зиёд мешавад.
Пас, бо афзудани њарорат муќовимати электролитњо ва
нимноќилњо кам мешавад.
Њодисаи таѓйирёбии муќовимати моддањоро вобаста ба
таѓйирёбии њарорат дар асоси назарияи электронї чунин
шарњ додан мумкин аст: бо баланд шудани њарорати
металлњо интенсивияти таъсироти мутаќобили ионњои
ќуллањои панљараи кристаллии металл бо электронњои
озод зиёд мешавад. Дар натиља њаракати бетартибонаи
онњо ављ мегирад ва энергияи онњо ба миќдори гармї
150
мубаддал мешавад. Дар нимноќилњо, электролитњо ва
газњо бошад, дар воњиди њаљм дарозии роњи озоди
электронњо ва ионњо зиёд шуда, ќобилияти электргузаро-
нии онњо меафзояд.
Агар муќовимати ноќили дилхоњ дар Т0 К бо R0 ва дар
Т К бо RТ ифода намоем, пас вобастагии муќовимати
ноќилро аз њарорат чунин ифода кардан мумкин аст:
(1 ) 0 R = R +α ΔT (56.1)
Дар ин љо α-коэффитсиенти њароратии муќовимати
ноќил мебошад ва воњиди он 1 ⁄ К аст.
Коэффитсиенти њароратии муќовимати ноќилњоро бо
формулаи зерин муайян кардан мумкин аст.
R T
R R T
Δ
−
=
0
α 0 (56.2)
Коэффисиенти њароратии муќовимати ноќилњо
Љадвали 14
Ноќил α,
К
⋅ 1 Ноќил α,
К
⋅ 1
Пўлод
Волфрам
Алюминий
Нуќра
0,0050
0,0046
0,0042
0,0040
Мис
Нихром
Сурб
Оњан
0,0040
0,001
0,0041
0,000012
Ба њарорат вобаста будани муќовимати ноќил барои
сохтани њароратсанљњои муќовиматї истифода бурда
мешавад.
Њароратсанљњои муќовиматиро дар дохили љисмњое, ки
њарорати онњоро чен кардан лозим аст, љойгир мекунанд.
Бо чунин њароратсанљњо њароратњои аз –200 то +600 0С-ро
то сањењии 0,0001 0С чен кардан мумкин аст.
151
Саволњо
1. Аз њарорат вобаста будани муќовимати ноќилњоро фањмонед.
2. Њангоми баланд шудани њарорат муќовимати металлњо чї гуна
таѓйир меёбад?
3. Бо баланд шудани њарорат муќовимати электролитњо чї гуна
таѓйир меёбанд?
4. Бо баланд шудани њарорат муќовимати ноќилњо чї гуна таѓйир
меёбад?
§ 57. Ќонуни Ом барои ќитъаи занљир
Чї хеле ки маълум аст, агар дар нўгњои ноќил шиддат
мављуд бошад, он гоњ аз занљир љараёни электр љорї
мешавад. Вобастагии байни шиддат ва ќувваи љараёнро
дар таљрибаи расми 92 омўхта, ќонуни асосии љараёни
электрро муќаррар мекунем.
Фарз мекунем, ки занљири электрї аз амперметр,
волтметр, манбаи љараён, калид ва ноќили муќовиматаш 1
Ом иборат бошад. Манбаи љараён аз се батарея иборат аст.
Ќувваи љараёни ноќили муќовиматаш 1 Ом-аро бо
амперметр ва шиддати онро бо волтметр чен мекунем. Ба
занљир манбаъњои 1, 2, 3-ро бо навбат пайваст карда
ошкор менамоем, ки ќувваи љараён I бо таѓйирёбии
шиддати U нўгњои ноќили 1 Ом-а таѓйир меёбад, яъне бо
афзудан ё худ кам шудани шиддат дар нўгњои ноќил,
ќувваи љараён њам меафзояд ва ё кам мешавад.
Расми 89
152
Ом Георг (1787 – 1854) – физики олмонї.
Ќонуни таносуби байни ќувваи љараён,
шиддат ва муќовимати занљири электриро ба
таври назариявї кашф карда, онро дар
таљриба тасдиќ намудааст. Асбоби њассоси
чен кардани ќувваи љараёнро Ом сохта буд.
Ў ба сифати манбаи шиддат термопар ном
асбоберо ба кор бурдааст. Ѓайр аз ин Ом
вобастагии муќовимати ноќилро аз дарозї
ва масоњати буриши арзии он муќаррар
намудааст.
Агар ноќили муќовиматаш 2 Ом-аро бо ноќили
муќовиматаш 1 Ом-а иваз намуда, таљрибаро такрор
намоем, он гоњ мебинем, ки ќувваи љараён дар ин ноќил
њам, ба шиддати нўгњои он мутаносиб мебошад. Аз ин љо
хулоса баровардан мумкин аст, ки ќувваи љараён дар
занљир аз шиддати нўгњои ноќил вобастагї дорад.
Шиддати нўгњои ноќилро бо U ва ќувваи љараёнро бо I
ишорат намуда, ба шиддат вобаста будани ќувваи
љараёнро бо формулаи зерин ифода намудан мумкин аст:
I = k ⋅U (57.1)
Дар ин љо k-бузургии мутаносибї буда, аз хусусияти
ноќил вобаста аст ва он ќобилияти электргузаронии ноќил
номида мешавад.
Муќовимати ноќил R гуфта, бузургиеро меноманд, ки он
ба ќобилияти электргузаронии ноќил k мутаносиби чаппа
мебошад, яъне
k
R = 1 , аз ин љо
R
k = 1 (57.2)
Формулаи (57.2)-ро дар формулаи (57.1) гузошта њосил
мекунем:
яъне
R
I = U
153
Ба шиддати нўгњои ќитъаи занљир ва муќовимати ин
ќитъа вобаста будани ќувваи љараёнро ќонуни Ом
меноманд. Ин ќонун ба шарафи олими олмонї Георг Ом,
ки онро соли 1827 кашф карда буд, гузошта шудааст.
Ќувваи љараёни ќитъаи занљир ба шиддати ин ќитъа
мутаносиби роста ва ба муќовимати он мутаносиби чаппа
мебошад.
Ќонуни Ом барои ќитъаи занљирро дар шакли формула
чунин менависем:
R
I = U (57.3)
Ќонуни Ом яке аз ќонунњои асосии физика ба шумор
меравад.
Саволњо
1. Ќувваи љараён ба шиддат чї хел алоќамандї дорад?
2. Ќонуни Омро таъриф дињед?
4. Ќонуни Омро ба таври математикї чї тавр ифода кардан мумкин
аст?
Намунаи њалли масъалањо
1. Муќовимати мўяки тафсониши лампаи фонуси кисагї 15
Ом асту шиддати нўгњои он 4,5 В. Љараёни аз мўяки
тафсониши фонус љоришаванда чї ќадар ќувва дорад?
R
I = U
Ќиматњои ададиро гузошта њисоб мекунем:
0,3А
15Ом
= = 4,5 В =
R
I U
Љавоб: 0,3 А
Дода шудааст
R =15 Ом
U = 4,5 B
I -?
Њал
Барои њалли масъала аз формулаи ќонуни
Ом барои ќитъаи занљир истифода
мекунем:
154
2. Ба нўгњои ноќили муќовиматаш 0,25 Ом чї ќадар шиддат
додан мебояд, ки аз ноќил љараёни ќуввааш 30 А љорї
шавад?
R
I = U аз ин љо
U = IR = 30 А⋅0,25Ом = 7,5 B
Љавоб: 7,5 В
3. Ќувваи љараён дар сими гармоиши манќали электрї
њангоми 220 В будани шиддати шабака 5 А аст. Муќови-
мати сими гармоишро њисоб кунед.
R
I = U аз ин љо
44 Ом
5А
= = 220В =
I
R U
Љавоб: 44 Ом
4. Лампаи электрї бо шабакаи шиддаташ 110 В пайваст
асту аз мўяки он љараёни ќуввааш 0,05 А љорист. Шиддатро
чї ќадар зиёд кардан мебояд, ки аз мўяки лампа љараёни
ќуввааш 0,1 А љорї шавад.
Дода шудааст Њал
U1=110 В Аз ќонуни Ом барои ќитъаи занљир
I1=0,05 А истифода мебарем: R
Ι = U (1)
I2=0,1 А Формулаи (1)-ро барои шарти масъала навишта
Аз он R1-ро ёфта њисоб мекунем.
2200Ом
0,05А
110В
1
1
1 = = =
I
R U
Дода шудааст
R =0,25 Ом
I = 30 А
U -?
Њал
Аз формулаи ќонуни Ом барои ќитъаи
занљир шиддат U-ро ёфта њисоб мекунем:
Дода шудааст
U =220 В
I = 5 А
R -?
Њал
Аз формулаи ќонуни Ом муќовимат R -ро
ёфта њисоб мекунем:
U2 - ?
155
Азбаски R1=R2 мебошад, бинобар ин навишта метавонем:
0,1А 2200Ом 220В 2 2 1 U = I R = ⋅ =
Љавоб: 220В 2 U =
Машќи 19
1. Агар шиддат дар шабака 127 В, муќовимати дарзмоли
электрї 24 Ом бошад, ќувваи љараёнро њисоб кунед.
(Љавоб: ≈5,3 А)
2. Амперметри дар занљир пайвастбуда ќувваи љараёни 0,2 А-
ро нишон медињад. Шиддатро дар нўгњои ноќили
муќовиматаш 8 Ом, ки ба занљир пайваст карда шудааст,
њисоб кунед.
(Љавоб: 1,6 В)
3. Амперметр дар занљир бо лампаи электрии фонуси кисагї
пай дар пай пайваст шуда, 0,35 А ќувваи љараёнро нишон
медињад. Шиддат дар сиќќонакњои лампа 3,5 В аст.
Муќовимати мўяки лампаро ёбед.
(Љавоб: 10 Ом)
4. Ќувваи љараён дар спирали обљўшонаки электрї њангоми
220 В будани шиддати шабака 4 А аст. Муќовимати онро
њисоб кунед. (Љавоб: 55 Ом)
5. Шиддати нўгњои ноќилеро муайян кунед, ки муќовимати 20
Ом дорад ва ќувваи љараёни аз он
љоришаванда 0,4 А бошад.
(Љавоб: 8 В)
6. Дар кадоме аз наќшањои расми
93 волтметр нодуруст пайваст
карда шудааст?
§ 58. Реостат
Аксар ваќт ба мо лозим меояд, ки ќувваи љараёнро дар
занљир танзим намоем.
Чунончи, мо дар баландгўяки радио ќувваи љараёнро
таѓйир дода, баландии садоро мувофиќи хоњиши худ
баланду паст мекунем. Ќуавваи љараёнро дар муњаррикњои
мошинањои дарздўзї таѓйир дода, суръати даврзании онро
таѓйир додан мумкин аст.
Расми 93
156
Борис Семёнович Якоби (1801 – 1874) –
физик ва электротехники рус, академик. Кашфи
галванопластика номи ўро машњур гардонд.
Аввалин муњаррики электрї ва дастгоњи
телеграфиро сохтааст, ки њарфњоро чоп мекард.
Барои каму зиёд кардани ќувваи љараёни занљир аз
асбобе, ки реостат номида мешавад, истифода мебаранд.
Реостат дар соли 1841 аз тарафи олими рус Б. С. Якоби
ихтироъ карда шудааст. Сими муќовимати хосаш зиёд,
масалан сими никелї ва ё нихромї соддатарин реостат
шуда метавонад. Сим ба занљир бо ёрии сиќќонаки А ва но-
ќили лаѓжандаи С пайваст карда мешавад. Ноќили С-ро
пасу пеш њаракат дода, дарозии ќитъаи АС-и занљирро
каму зиёд кардан мумкин аст (расми 94).
Ба њамин тариќ, муќовимати занљир таѓйир ёфта, дар
натиља ќувваи љараён њам таѓйир меёбад.
Азбаски андозаи чунин реостат калон аст, барои
истифодабарї созгор нест. Барои он ки андозаи асбоб
хурдтар шавад, симро ба силиндри сафолї мепечонанд.
Расми 94
157
Сохт ва тарзи ишораи реостат дар расми 95 (а, б) оварда
шудааст.
Расми 95
Дар атрофи силиндри сафолї сими муќовимати хоси
калондоштаро (чунончи, константан, никелин, нихром ва
ѓайраро) зич печонида, нўгњои онро бо сиќќонакњои 1 ва
2-и асбоб махкам мекунанд.
Барои он ки симњо њангоми печондан ба якдигар
нарасанд, ба болои он ќабати тунуки карахш медавонанд,
бинобар ин печакњо аз якдигар људо мебошанд. Дар болои
ѓалтак милаи оњанин љойгир карда шудааст, ки рў-рўйи он
давак њаракат карда метавонад. Давакро аз рўйи мила
њаракат дода, муќовимати реостати ба занљир пайвастро
каму зиёд кардан мумкин аст. Дар рўйи њар як реостат
муќовимат ва ќувваи љараёни имконпазире, ки печакњо ба
он тоб оварда метавонанд, навишта мешаванд. Ќувваи
љараёнро аз њудуди муќаррарие, ки дар реостат нишон
дода шудааст, зиёд кардан мумкин нест, зеро ѓалтаки
реостат аз њад зиёд тафсида, сўхтанаш мумкин аст.
Саволњо
1. Реостатњоро дар куљоњо истифода мебаранд?
2. Реостати давакдор чї тавр сохта шудааст?
3. Реостатро дар наќшањо чї тавр тасвир мекунанд?
4. Чаро дар реостатњо симњои муќовимати хосашон калонро
истифода мебаранд?
Машќи 20
1. Ноќил аз кадом мавод тайёр карда шудааст, агар дарозиаш
1 км, масоњати буриши арзиаш 10 мм2 ва муќовиматаш 40 Ом
бошад. (Љавоб: никел)
158
2. Реостате, ки аз сими нихромии дарозиаш 5 м ва масоњати
буриши арзиаш 0,8 мм2 сохта шудааст, чї ќадар муќовимат
дорад?
(Љавоб: 6,9 Ом)
3. Сими мисини масоњати буриши арзиаш 0,5 мм2 чї ќадар
дарозї дошта бошад, ки муќовиматаш 34 Ом шавад ?
(Љавоб: 1000 м)
4. Дарозии як сим 20 см, дарозии сими дигар 1,6 м аст.
Масоњати буриши арзї ва маводи ноќилњо якхела мебошад.
Муќовимати кадом ноќил зиёд аст ва чанд маротиба?
(Љавоб: муќовимати ноќили дуюм назар ба
муќовимати ноќили якум 8 маротиба зиёд аст)
5. Муќовимати сими аз платина сохташуда дар 200С ба 20 Ом
ва дар 500 0С ба 59 Ом баробар аст. Коэффисиенти њароратии
муќовимати платинаро ёбед.
(Љавоб: 4,4⋅10-3 1/к)
6. Ќувваи љараён дар сими оњании дарозиаш 150 мм ва
масоњати буриши арзиаш 0,02 мм2 ба 250 мА баробар аст.
Шиддати нўгњои ноќилро њисоб кунед. (Љавоб: ≈0,20 В)
§ 59. Ќонуни Ом барои занљири сарбаст
(барои хониши иловагї)
Њар гуна занљири электрии пурра аз ду ќисм: берунї ва
дохилї иборат аст. Истеъмолкунандагон, ноќилњои
васлкунанда, муќовиматњои гуногун–ќисми берунї ва
манбаи љараён ќисми дохилии занљирро ташкил медињанд.
Њангоми сарбаст будани занљир љараёни электр њам дар
ќисми дохилї ва њам дар ќисми берунии он вуљуд дорад.
Азбаски манбаи љараён низ дорои муќовимат мебошад,
бинобар ин камшавии шиддатро њам дар ќисми дохилї ва
њам дар ќисми берунии занљир мушоњида кардан мумкин
аст.
Аз манбаи љараён, амперметр, реостат ва ду волтметр
занљири электрї тартиб медињем. Бо воситаи волтметри V1,
ки ба сиќќонакњои реостат пайваст карда шудааст,
камшавии шиддат дар ќисми берунии занљир ва бо воситаи
159
волтметри V2 камшавии шиддат дар сиќќонакњои манбаъ
чен карда мешавад.
Бо реостат ќувваи љараёнро дар занљир таѓйир дода,
камшавии шиддатро дар сиќќонакњои манбаъ U2 ва дар
занљири берунї U1 чен карда, чунин баробариро навишта
метавонем:
ε=U1+U2 (59.1)
Дар айни њол шиддати ќутбњои манбаи љараён ба
ЌЭЊ-и манбаъ баробар аст. Дар асоси ќонуни Ом барои
ќитъаи занљир афтиши шиддат дар занљири берунї ба
U1=IR ва дар занљири дохилї ба U2=Ir баробар аст. Аз ин
љо ЌЭЊ-ро чунин навиштан мумкин аст:
ε=IR+Ir=I(R+r) (59.2)
Њамин тавр, ифодаи математикии ќонуни Ом-ро барои
занљири сарбаст чунин менависем:
R r
I
+
=
ε
(59.3)
Дар ин љо R-муќовимати берунии занљир; r-муќовимати
дохилии манбаи љараён ва I-ќувваи љараён дар занљир
мебошад.
Ќувваи љараён дар занљир бо ќувваи электроњаракатди-
њандаи манбаи љараён мутаносиби роста буда, ба
муќовимати пурраи занљир мутаносиби чаппа мебошад.
Саволњо
1. Њар гуна занљири пурра аз чанд ќисм иборат аст?
2. Ќисмњои занљири пурраро номбар кунед.
3. Формулаи ќонуни Ом-ро барои занљири сарбаст нависед ва онро
шарњ дињед.
Машќи 21
1. ЌЭЊ-и батареяи аккумулятор 6 В буда, муќовимати
дохилиаш 1,4 Ом мебошад. Агар муќовимати берунии занљир
8 Ом бошад, ќувваи љараёнро дар занљир ёбед. (Љавоб: 2 А)
2. Дар ваќти ба батареяи элементњои ЌЭЊ-аш 4,5 В пайваст
кардани лампа волтметр шиддати 4 В ва ампермтер ќувваи
160
љараёни 0,25 А-ро нишон дод. Муќовимати дохилии батарея
чї ќадар аст? (Љавоб: 2 Ом)
3. Барои аз элементи ќувваи электроњаракатдињандааш 2 В ва
муќовимати дохилиаш 1,2 Ом дар занљир њосил кардани 0,25
А ќувваи љараён, чї ќадар ноќили оњанини буриши арзиаш
0,2 мм2-ро гирифтан лозим аст? (Љавоб: 11,3 м)
§ 60. Пайвасти пай дар пай ва параллелии ноќилњо
Ноќилњо ба занљири электрї бо ду тарз:
Пай дар пай ва параллел пайваст карда мешаванд.
1. Пайвасти пайдарпайї гуфта, чунин тарзи
пайвасткуниеро меноманд, ки охири ноќили якум ба
аввали ноќили дуюм ва охири ноќили дуюм ба аввали
ноќили сеюм ва њоказо пайваст карда мешавад. Дар расми
96 пайвасти пайдарпайии се лампаи фонуси кисагї ва се
амперметр нишон дода шудааст.
Муќовиматњои људогонаи ноќил ва тарзи пайвасти
онњоро дониста, муќовимати умумии ноќилњоро муайян
кардан мумкин аст. Барои ин занљири электрии соддаеро
дида мебароем, ки он аз манбаи љараён, ду ноќили
муќовимата-шон R1 ва R2, ки ба шиддатњои U1 ва U2
мувофиќанд, иборат бошад (расми 97). Њангоми пай дар
Расми 96
161
пай пайваст кардани
ноќилњо ќувваи љараён дар
њама ќисмњои занљир як хел
аст.
I=I1=I2 (60.1)
Бо волтметрњои V1 ва V2
шиддатро дар нўгњои
ноќилњо муайян карда, боварї
њосил мекунем, ки њангоми пайвасти пайдарпайии ноќилњо
шиддати умумии занљир U ба суммаи шиддатњои ноќилњои
људогона U1 ва U2 баробар мешавад:
U= U1+U2 (60.2)
Чї хеле ки дар расм нишон дода шудааст, шиддати
умумї U- ро бо волтметри V муайян мекунем. Аз ќонуни
Ом ба мо маълум аст, ки
U1=I.R1 ва U2=I.R2 (60.3) мебошанд.
Дар ин ваќт ќувваи љараёни муќовиматњои R1 ва R2
якхела мебошанд, яъне I1=I2. Ќиматњои U1 ва U2-ро аз
формулаи (60.3) ба формулаи (60.2) гузошта њосил мекунем:
IR=IR1+IR2; IR=I(R1+R2) аз ин љо R=R1+R2 (60.4) њосил
мешавад.
Њангоми n-то будани муќовимат R=R1+R2+…+ Rn
мешавад.
Муќовимати умумии ноќилњои пай дар пай пайваст
пайвастшуда ба суммаи муќовиматњои ноќилњои људогона
баробар аст.
Аз формулаи (60.3) истифода карда њосил мекунем:
2
1
2
1
2
1
2
1 ;
R
R
U
U
I R
I R
U
U =
⋅
⋅
= (60.5)
Аз формулаи (60.5) дида
мешавад, ки шиддат дар
ноќилњо бо муќовимати
онњо мутаносиби роста
мебошад.
2. Дар пайвасти параллелии
ноќилњо ќувваи љараён ба
шохањои ноќилњо таќсим
Расми 97
Расми 98
I I1 I2
I
I
I1
I2
I2
I1 I
I
162
мешавад.
Нишондоди амперметри ба ќисми умумии занљир
пайвастшудаи А ба суммаи нишондодњои амперметрњои А1
ва А2 баробар аст. Бинобар ин ќувваи љараёни ќисми
умумии занљир ба суммаи ќувваи љараёнњои аз њар як
ноќили параллел пайвастшуда љоришаванда баробар аст,
яъне
I=I1+I2 (60.6)
Дар ин ваќт шиддат дар нўгњои А ва В якхела аст,
яъне U1 = U2 (расми 98). Агар муќовимати шохањои
људогонаи занљирро бо R1 ва R2, шиддати умумиро бо U
ишорат кунем, он гоњ ќонуни Омро барои ноќилњои
људогона
2
2
2
1
1
1 ;
R
I U
R
I = U = (60.7)
ва барои тамоми занљир
R
I = U навишта метавонем.
Азбаски ќувваи љараён дар занљири умумї ба суммаи
ќувваи љараёнњои шохањо баробар аст, бинобар ин
2
2
1
1
R
U
R
U
R
U = + (60.8) мешавад.
Баробарии (60.8)-ро ба њисоб гирифта, баъди ба U
ихтисор кардан, онро ба шакли зайл менависем:
1 2
1 1 1
R R R
= + (60.9)
Њангоми занљири электрї аз n-то муќовимат иборат
будан, формулаи (60.9)-ро чунин менависем:
n R R R R
1 1 1 ... 1
1 2
= + + + (60.10)
Дар расми 99 пайвасти параллелии лампањои электрї
ва амперметрњо нишон дода шудааст.
Њангоми пайвасти параллелї нисбат ба пайвасти пай
дар пай муќовимати умумї хурд мешавад, бинобар ин
пайвасти параллелиро дар амалия бештар истифода
мебаранд. Дар хонањои истиќоматї пайвасти њамаи
163
истеъмолкунандагони энергияи электр параллел мебошад,
бинобар ин ба шабака асбобњои рўзгор: лампаи электрї,
муњаррикњои электрї, радио, телевизор ва ѓайрањоро
параллел пайваст мекунанд (расми 100). Истеъмолкунанда-
гоне, ки ба шабака параллел пайваст карда мешаванд, бояд
бо шиддати шабака мувофиќ карда шаванд.
Шиддати шабакае, ки мо
ба маќсадњои рушноидињї ва
дар асбобњои электрии рўзгор
истифода мебарем, ду хел 127
ва 220 В мешаванд. Бинобар
ин асбобњои рўзгорро ба
шиддатњои 127 В ва 220 В
мувофиќ карда месозанд. Агар
ба шабакаи 220 В асбобњои бо
127 В коркунандаро пайваст
кунем, онњо аз кор
мебароянд.
Расми 99
Расми 100
164
Саволњо
1. Чї гуна пайвасти ноќилњоро пайвасти пай дар пай меноманд?
2. Њангоми пайвасти пайдарпайї шиддати умумї ба чї баробар
мешавад?
3. Њангоми пайвасти пайдарпайї муќовимати умумї ба чї баробар
мешавад?
4. Чї гуна пайвасти ноќилњоро пайвасти параллелї меноманд?
5. Њангоми пайвасти параллелї муќовимати умумї ба чї баробар
мешавад?
6. Пайвасти параллелиро дар куљо истифода мебаранд?
Намунаи њалли масъалањо
1. Занљири электрие дорем, ки аз ду лампаи электрии
муќовимати њар кадомаш 15 Ом ва як реостат иборат аст.
Онњо дар занљир пай дар пай пайваст шудаанд ва муќовимати
умумиашон 54 Ом мебошад. Муќовимати реостатро муайян
кунед.
Дода шудааст Њал
R1=R2=15 Oм Дар асоси формулаи пайвасти пайдар-
Rум=54 Ом пайии ноќилњо:
Rреос.-? Rум.=R1+R2+Rреос.
Rреос.=Rум.-2R=54 Ом−2.15 Ом=(54−30) Ом=24 Ом мешавад.
Љавоб: 24 Ом
2. Ба ноќили муќовиматаш 1 кОм ноќили муќовиматаш 1 Ом-
ро параллел пайвастанд. Исбот кунед, ки муќовимати умумии
онњо аз 1 Ом кам аст.
Дода шудааст Њал
R1=1 кОм=1000 Ом Аз формулаи пайвасти параллелии
R2=1 Ом ноќилњо истифода карда муќови-
Rум -? мати умумї Rум-ро меёбем:
1 2
1 2
1 2
1 1 1 ; 1
R R
R R
R R R Rум ум ⋅
+
= + =
аз ин љо
0,99Ом
(1000 1)Ом
1000Ом 1Ом
1 2
1 2 ≈
+
⋅
=
+
⋅
=
R R
R R R ум
Љавоб: ≈0,99 Ом
165
§ 61. Кор ва тавоноии љараёни электр
Маълум аст, ки энергияи электрро дар њама соњањои
хољагии халќ ба таври васеъ истифода мебаранд. Дар
занљири дилхоњи сарбаст энергияи электр бо осонї ба
намудњои дигари энергия (гармї, механикї, рўшної ва
ѓайра) табдил ёфта метавонад.
Ба мо маълум аст, ки кори љараён ба кори ќуввањои
электрии майдон барои кўчонидани зарядњо баробар
мебошад.
Њамин тариќ, кори майдони электрї њангоми
кўчонидани заряди электрї ба њосили зарби бузургии заряди
кўчонидашуда ва шиддат баробар мебошад, яъне
A=q.U (61.1)
Ќувваи љараён ва ваќти гузаштани онро дониста,
бузургии зарядеро, ки аз ќитъаи занљир мегузарад, муайян
намудан мумкин аст:
q=I.t (61.2)
Аз ин баробарї истифода карда, формулаеро њосил
мекунем, ки он бузургии кори љараёнро дар ќитъаи
занљири шиддаташ U ифода менамояд:
A=I.U.t (61.3)
дар ин љо А-кор, U-шиддат, I-ќувваи љараён, t- ваќти
гузаштани ќувваи љараён мебошад.
Кори љараёни электр дар ќитъаи занљир ба њосили зарби
шиддати нўгњои ин ќитъа, ќувваи љараён ва фосилаи ваќте,
ки дар давоми он кор иљро гардидааст, баробар мебошад.
Агар шиддат бо волт, ќувваи љараён бо ампер ва ваќт
бо сония чен карда шавад, он гоњ кор бо љоулњо (1Љ) чен
карда мешавад: 1Љ=1В.А.с.
Барои донистани он ки кори љараёни электр ба кадом
бузургї вобаста аст, чунин таљриба мегузаронем. Ба
занљир лампаи электрии фонуси кисагиро бо реостат пай
дар пай пайваст мекунем. Љараёнро дар занљир бо
амперметр, шиддатро дар лампа бо волтметр чен мекунем.
Даваки реостатро дар њолате мегузорем, ки лампа хира
фурўзон шавад. Дар њамин њолат нишондоди волтметр ва
166
амперметрро ќайд мекунем. Баъд муќовимати реостатро
кам мекунем. Лампа равшантар фурўзон мешавад ва дар ин
маврид волтметр шиддати калон, амперметр бошад, ќувваи
љараёни зиёдро нишон медињанд. Агар муќовимати
реостатро боз њам кам кунем, лампа боз њам равшантар
фурўзон мешавад, волтметр шиддати зиёдтар ва амперметр
љараёни калонтарро нишон медињанд.
Аз ин љо чунин хулоса баровардан мумкин аст: кори
љараёни электр ба шиддати нўгњои ноќил ва ба бузургии
ќувваи љараён мутаносиб будааст. Бар замми ин агар ваќти
гузаштани љараён њар чї ќадар зиёд бошад, њамон ќадар
бештар кор иљро мешавад, яъне кор ба ваќт низ
муьтаносиб аст.
Дар физика ѓайр аз мафњуми кори љараёни электр боз
мафњуми тавоноии љараёни электр дучор меояд.
Тавоноии љараён ба кори дар воњиди ваќт иљрошуда
баробар аст.
Формулаи тавоноиро ин тавр менависем:
t
Р = A (61.4)
Азбаски А=U.I.t аст, он гоњ њосил мекунем:
I U P I U
t
I U t
t
P A = ⋅ = ⋅
⋅ ⋅
= = ; (61.5)
Тавоноии љараёни доимї дар ќитъаи занљир ба њосили
зарби ќувваи љараён ба шиддат баробар аст. Дар Системаи
воњидњои байналхалќї (СИ) ба сифати воњиди тавоноии
љараёни электр як Ватт (1 Вт) ќабул карда шудааст.
1Вт=1A.1B (61.6)
Ѓайр аз ин воњидњо дар техника боз чунин воњидњои
тавоної истифода бурда мешаванд:
1кВт=1000 Вт; 1 МВт=1000000 Вт.
Истеъмолкунандагони энергияи электр–асбобњои
электрии гармкунанда, лампањои электрї, мошинањои
дарздўзї, либосшўйї, яхдон, дарзмол ва ѓайрањо тавоноии
муайян доранд.
167
Љадвали 15
Истеъмолкунандагони энергияи
электр
Тавоної,
кВт
Лампаи электрии фонуси кисагї
Яхдони рўзгор
Лампаи электрии
рўшноидињанда
Дарзмоли электрї
Мошинаи љомашўйї
Чойљўшонаки электрї
0,001
0,110-0,16
0,015-0,2
0,3-1
0,6; 0,8; 1
то 0,6
Дар љадвали 15 тавоноии баъзе истеъмолкунандагони
энергияи электр оварда шудааст.
Бештар тавоноиро
бо ёрии асбоби махсуси
ба ном ваттметр чен
мекунанд.
Тавоноии љараёни
электрро бо ёрии
волтметр ва амперметр
низ чен кардан мумкин
аст. Дар расми 101
барои чен кардани
тавоноии лампаи
электрї тарзи пайвасти амперметр ва волтметр нишон дода
шудааст. Барои њисоб кардани тавоноии љараён
бузургињои шиддат ва ќувваи љараёнро, ки аз рўйи
нишондоди волтметр ва амперметр ёфта мешаванд, зарб
мекунем.
Саволњо
1. Дар занљири электрї энергияи электр ба кадом намуди энергия
мубаддал мешавад?
2. Кори дар майдони электрї кўчонидани заряд ба чї баробар
мешавад?
3. Формулаи кори љараёни электрро нависед ва онро шарњ дињед.
4. Воњидњои кори љараёни электрро номбар кунед.
5. Чиро тавоноии љараён меноманд?
6. Формулаи тавоноии љараёнро нависед ва онро шарњ дињед.
7. Воњидњои тавоноии љараёнро номбар кунед.
Расми 101
168
Намунаи њалли масъалањо
1. Агар ќувваи љараён дар занљир 0,5 А, шиддат дар
сиќќонакњои муњаррик 12 В бошад, дар муддати 30 даќ.
муњаррик чї ќадар энергия сарф мекунад?
Дода шудааст Њ а л
I=0,5 А Аз формулаи кори љараёни электр
U=12 В истифода бурда, масъаларо њал мекунем:
t=30даќ.=1800с А = I U t=0,5 А.12 В.1800 с = 10800 Љ
Љавоб: 10800 Љ
2. Њангоми 220 В будани шиддат ќувваи љараён дар лампа 0,25
А аст. Тавоноии онро муайян кунед.
Дода шудааст Њал
U=220 B Аз формулаи тавоноии љараён истифода бурда,
I=0,25 A масъаларо њал мекунем:
Р=UI=220 В. 0,25 А = 55 Вт
Љавоб: 55 Вт
Машќи 22
1. Лампаи электрии фонуси кисагї, ки ба шиддаташ 3,5 В ва
ќувваи љараёни 0,25 А мутобиќ аст, дар 5 даќиќа чї ќадар
энергия сарф мекунад? (Љавоб: 262,5 Љ)
2. Ба занљири шиддаташ 120 В дарзмоли электрии
муќовиматаш 24 Ом пайваст карда шудааст. Тавоноии
љараёнеро ёбед, ки дарзмолро таъмин мекунад.
(Љавоб: 600 Вт)
3. Лампаи тавоноиаш 96 Вт, ки ба шиддати 127 В мувофиќ
аст, чї ќадар ќувваи љараён сарф мекунад? Агар ба шиддати
220 В мувофиќ бошад, чї? (Љавоб: 0,75 А; 0,44 А)
4. Дар дарзмоли электрї 127 В ва 300 Вт навишта шудааст.
Муќовимати дарзмолро ёбед. (Љавоб: 53,7 Ом)
5. Агар аз занљири муќовиматаш 20 Ом ќувваи љараёни 2 А
љорї шавад, кори љараёни электрро дар 10 сония муайян
намоед. (Љавоб: 300 Љ)
P-?
А-?
169
Озмойиш дар хона
1. Лампаи электрии дар хонаатон истифодашавандаро
муоина карда, ба кадом шиддат ва ба кадом тавоної
мутобиќ будани онро муайян кунед (ин бузургињо дар
лампа навишта шудаанд). Бо истифода аз ин бузургињо
масъалањои зайлро њал кунед: 1) Аз мўяки лампа чї ќадар
ќувваи љараён мегузарад? 2) Ин лампа чї ќадар энергия
сарф мекунад, агар дар як моњ њар рўз 8 соатї фурўзон
бошад?
2. Тавоноии асбобњои электриеро, ки дар хонаатон
мављуданд, дониста муддати кори таќрибии онњоро дар
давоми як њафта муайян кунед. Энергияи дар давоми як
њафта сарфшударо њисоб кунед ва онро ба маблаѓи
нишондодаи њисобкунак муќоиса кунед.
§ 62. Ќонуни Љоул – Ленс
Ноќиле, ки аз он љараёни электр мегузарад, гарм
мешавад ва як миќдор гармиашро ба муњити атроф хориљ
менамояд. Сабаб он аст, ки электронњои озоди металлњо
тањти таъсири майдони электрї ботартибона њаракат
карда ба молекула ва ё атомњои модда бархўрда, ба онњо
як миќдор энергияи худро медињанд.
Таљрибањо нишон медињад, ки дар ноќилњои металлии
бењаракат тамоми кори љараёни электр барои гарм
кардани ноќил, яъне барои зиёд кардани энергияи дохилии
он сарф мешавад.
Пас, миќдори гармие, ки дар ноќил људо мешавад, ба
кори љараёни электр баробар аст:
А=Q (62.1)
Кори љараёни электр аз рўйи формулаи зерин њисоб
карда мешавад:
A=UIt ё ки Q=UIt (62.2)
Дар ин љо Q–миќдори гармї мебошад.
170
Љоул Љеймс Прескотт (1818 – 1889) – физики
англис. Дар таљриба ќонуни баќои энергияро
асоснок кардааст. Новобаста аз Ленс ќонунеро
муќаррар намуд, ки таъсири њароратии љараёнро
муайян мекунад. Суръати њаракати молекулањои
газро њисоб карда, ба њарорат вобаста будани
онро муќаррар намудааст.
Аз ќонуни Ом истифода бурда, миќдори гармие, ки дар
ќитъаи занљир њангоми аз он гузаштани љараён људо
мешавад бо ќувваи љараён, муќовимати ќитъаи занљир ва
ваќт ифода кардан мумкин аст.
Њамин тавр ифодаи (62.2)–ро дар шакли зерин низ
навиштан мумкин аст:
Q = I 2Rt (62.3)
Миќдори гармие, ки њангоми аз ноќил гузаштани
љараёни электр људо мешавад, ба њосили зарби квадрати
ќувваи љараён, муќовимати ноќил ва ваќти гузаштани
љараён баробар аст.
Соли 1840 аввалин маротиба дар асоси таљрибањо,
новобаста аз якдигар, олими англис Љоул (1818-1889) ва
олими рус Ленс (1804-1865) ба чунин хулоса омадаанд.
Бинобар ин ба шарафи онњо хулосаи дар боло баёншударо
ќонуни Љоул-Ленс мегўянд. Формулаи (62.3) шакли
математикии ќонуни Љоул-Ленс мебошад.
Дар расми 102 наќшаи дастгоње нишон дода шудааст,
ки бо воситаи он ќонуни Љоул-Ленсро дар таљриба
санљидан мумкин аст.
Расми 102
171
Ленс Эмилий Христианович (1804 – 1865) –
физики рус, яке аз асосгузорони электротехника
ба шумор меравад. Бо номи ў кашфи ќонуни самти
љараёни индуксионї ва ќонуне, ки таъсири
њароратии љараёни электриро муайян мекунад,
марбут аст.
Порањои сими мисин, пўлодин ва нихромии
андозањояшон якхеларо байни њам пай дар пай пайваст
карда, ба њар кадоми онњо тасмачањои ќоѓазини дуќат
кардашударо овехта, ба манбаи љараён васл мекунем.
Азбаски ноќилњо пай дар пай пайваст шудаанд, бинобар ин
ќувваи љараён дар тамоми занљир як хел аст. Пас аз чанд
ваќт мушоњида мешавад, ки сими нихромї то сурх
шуданаш тафсидааст ва тасмачаи ќоѓазини дар он
овехташуда аланга мегирад. Сими пўлодин нисбатан
камтар гарм мешавад ва ќоѓази дар он овехташуда
нимсўхта мешавад. Дар њамин њолат сими мисин ќариб, ки
гарм намешавад.
Аз таљрибаи мазкур ба чунин хулоса омадан мумкин
аст: а) дар њаќиќат њангоми аз ноќил гузаштани љараёни
электр он гарм мешавад; б) њангоми дар њарсе ноќил якхела
будани ќувваи љараён, онњо гуногун гарм мешаванд; в)
ноќиле, ки муќовиматаш калон аст, зиёдтар гарм мешавад.
Саволњо
1. Аз љараёни электрї гарм шудани ноќилњоро чї тавр шарњ додан
мумкин аст?
2. Миќдори гармие, ки њангоми аз ноќил гузаштани љараён хориљ
мегардад, аз рўйи кадом формула њисоб карда мешавад?
3. Формулаи ќонуни Љоул-Ленсро нависед ва онро маънидод кунед.
4. Ќонуни Љоул-Ленсро дар таљриба чї гуна санљидан мумкин аст?
Намунаи њалли масъалањо
1. Мўяки лампаи электрї 50 Ом муќовимат дорад ва аз он
ќувваи љараёни 0,1 А љорист. Дар муддати 10 с чї миќдор
гармї хориљ мешавад?
172
Дода шудааст Њал
R=50 Ом Ќиматњои ададиро ба формулаи ќонуни
I=0,1 A Љоул-Ленс гузошта њисоб мекунем:
t=10 c Q=I2Rt=(0,1А)2 .50 Ом .10 с =5 Љ
Q-? Љавоб: Q=5 Љ
2. Ќувваи љараён дар дастгоњи кафшергарї дар лањзаи кафшер
кардан (дар сурати 33 В будани шиддат) 7500 А аст ва
вараќањои кафшершаванда муќовимати 0,0004 Ом доранд. Дар
муддати 2 даќиќаи кафшер кардан чї миќдор гармї хориљ
мегардад?
Дода шудааст Њал
I=7500 А Ба формулаи ќонуни Љоул-Ленс ќиматњои
R=0,0004 Ом ададиро гузошта њисоб мекунем:
t=2 даќ=120 c Q=I2Rt=(7500А)2 .0,0004 Ом .120 с =
Q-? =2700 000 Љ =2700 кЉ
Машќи 23
1. Аз печаи симин, ки муќовиматаш 20 Ом аст, њангоми 5 А
будани ќувваи љараён дар 30 даќиќа чї миќдор гармї хориљ
мешавад? (Љавоб: 900 кЉ)
2. Асбоби гармкунандаи электрї ба љараёни тавоноиаш 300 Вт
мувофиќ карда шудааст. Миќдори гармиеро, ки ин
гармкунанда дар 1 соат хориљ мекунад, муайян кунед.
(Љавоб: 1080 кЉ)
3. Сим дар њолати тафсон буданаш дорои муќовимати 55 Ом
аст ва ба занљири шиддаташ 110 В пайваст карда шудааст. Ин
сим дар муддати 1 даќиќа чї миќдор гармї хориљ мекунад?
(Љавоб: 13,2 кЉ)
4. Агар обљўшонаки электрии муќовима-таш 1 кОм-ро ба
шабакаи шиддаташ 220 В пайваст намоем, дар тўли 1 даќиќа
чї миќдор гармї хориљ мешавад?
(Љавоб: 2904 Љ)
Љавоб: 2700 кЉ
173
§ 63. Асбобњои электрии гармкунанда
Таъсироти њароратии љараён дар
асбобњои электрикии гармкунандаи
гуногун истифода бурда мешавад. Дар
рўзгор дарзмол, чойник ва
обљўшонакњои электриро (расми 103) ба
таври васеъ истифода мебаранд. Дар
саноат аз таъсироти њароратии љараён
барои гудохтаву њосил кардани навъњои
махсуси пўлод ва металлњои дигар, барои
кафшери электрї истифода мебаранд.
Дар соњаи кишоварзї бо ёрии љараёни
электрї гармхонањо, инкубаторњоро гарм
мекунанд, ѓалла хушк мекунанд. Ќисми
асосии асбобњои электрии гармкунанда
аз элементи гармкунанда иборат аст.
Элементи гармкунанда аз ноќили
гармибардор иборат буда (то њарорати
1000-12000С метафсад) муќовиматаш басо
калон аст.
Аксар ваќт барои сохтани элементи
гармкунанда хўлањои никелин, оњан,
хром ва манганро, ки бо номи нихром машњур аст, кор
мефармоянд, чунки муќовимати хоси нихром калон
мебошад. Муќовимати хоси нихром
м
1,1Ом мм
⋅ 2
ρ = аст, ки
он нисбат ба муќовимати хоси мис 70 маротиба зиёд
мебошад. Ноќил дар шакли сим ё тасма ба лавњаи
гармибардор (слюда, сафол) печонида мешавад. Масалан,
ќисми асосии гармкунандаи дарзмоли электрї аз тасмаи
нихромї иборат мебошад. Љараёни электр тасмаи нихромї
ва тасма бошад, ќисми поёнии дарзмолро гарм мекунад.
Дар манќали электрї печаки нихромї ба љўякњои
лавњаи сафолї хобонида шуда, ќисми асосии гармкунанда
ба њисоб меравад.
Расми 103
174
Дар кафшеркунаки электрї болои мила бо слюда
махкам карда мешавад ва аз болои он сими нихромиро
мепечонанд (расми 104).
Дар расми 105 лампаи тафсониши электрї тасвир
ёфтааст. Ќисми асосии лампаи электрии њозиразамонро
мўяки волфрамї ташкил медињад. Мўякро ба зарфи
шишагине, ки њавояшро кашида гирифтаанд, љойгир
мекунанд. Њарорати гудозиши волфрам 3380 0С аст ва онро
то 3000 0С тафсонидан мумкин аст, вале мўяки волфрамї
дар чунин њарорат бухор мешавад. Барои бартараф
кардани чунин камбудї, лампањои њозиразамонро бо
газњои инертї (криптон ё аргон) ва баъзан бо нитроген пур
мекунанд. Нўгњои мўяки (1) бо ду сими тафсанда (2)
пайваст карда шудаанд, ки онњо аз байни шиша гузашта,
ба ќисми металлии лампа (3) кафшер карда шудаанд. Як
сим ба ќисми оњанин (винт)-и лампа (3) ва сими дигар ба
асоси ќисми металлии марказї (сокол) (4) кафшер карда
шудааст. Барои ба шабака пайваст кардани лампа онро ба
патрон тоб дода медароранд. Саноати мо лампањои
электрии мутобиќ ба шиддатњои 220 ва 127 В (барои
шабакањои равшанї), 50 В (барои вагонњои роњи оњан), 6;
12; 24 В (барои автомобилњо), 2; 3,5; 5 В (барои фонусњои
кисагї) истењсол мекунад.
Расми 104
Расми 105
175
Аввалин ихтироъкорони лампањои тафсониши электрї
муњандиси рус А. Н. Лодыгин (1847-1923) ва ихтироъкори
америкої Т. Эдисон (1847-1931) ба шумор мераванд.
Саволњо
1. Доир ба истифодаи таъсироти њароратии љараён мисолњо оред.
2. Элементи асбобњои гармкунанда дорои чї гуна хосият мебошанд?
3. Асбобњои гармкунандаи электриро номбар кунед.
5. Сохти лампаи тафсониши њозиразамонро фањмонед
6. Мўяки лампаро аз кадом металл тайёр мекунанд?
7. Чаро даруни колбаи шишагинро бо газњои инертї пур мекунанд?
8. Лампањо бо кадом шиддат кор мекунанд ?
§ 64. Њисобкунаки энергияи электр
Барои њисоб кардани кори
љараёни электр аз асбоби махсусе, ки
онро њисобкунаки электрї меноманд,
истифода мебаранд (расми 106). Дар
дохили њисобкунак муњаррики
электрї мављуд аст, ки он ба занљири
истеъмолкунанда (расми 106, (2, 4))
пай дар пай пайваст карда шудааст.
Агар истеъмолкунандагони энергияи
электр аз занљир људо бошанд, аз
занљир љараён намегузарад ва
њисобкунак њам кор намекунад. Дар
занљир шумораи истеъмолкунандагон чї ќадар бисёр
пайваст шуда бошанд, аз он њамон ќадар зиёд љараёни
электр мегузарад ва њисобкунак њамон ќадар тезтар чарх
Расми 106
Александр Николаевич Лодыгин (1847 – 1923) –
ихтироъкори машњури рус. Ў соли 1872 лампаи
электрии тафсонишро бо лавњачаи ангиштї ихтироъ
кардааст. Ин гуна лампањоро аз соли 1873 сар карда,
барои равшанкунї кор мефармудагї шуданд.
Баъдтар А. Н. Лодыгин лампаи мўяки металлидорро
кор карда баромад.
176
мекунад. Чархи муњаррики электрии њисобкунак аз оина
намоён аст. Адади чархзании дискро ќисми
бањисобгиранда мешуморад ва дар шкалаи њисобкунак
раќамњое пайдо мешаванд, ки онњо кори љараёнро ба
њисоби киловатт⋅соат нишон медињанд.
Барои донистани он, ки оилаатон дар муддати ягон
ваќт, масалан дар охири моњ чї ќадар энергияи электр
сарф кардааст, аз нишондоди њисобкунак дар охири моњ
нишондоди онро дар аввали моњ тарњ кардан лозим аст. Ду
раќами охирин рангашон дигар хел аст. Онњо њиссаи дањї
ва садии киловатт.соатро нишон медињанд. Масалан, дар
охири моњ њисобкунак 501,30 кВт.соат-ро нишон медињад,
аммо як моњ пеш 401,30 кВт.соат-ро нишон медод. Пас дар
як моњ: 501,30-401,30=100 кВт.соат ё ин ки
100кВт⋅соат=3,6·108 Љ кор иљро шудааст.
Барои муайян кардани арзиши энергияи электри
сарфшуда, бузургии корро ба њисоби кВт⋅соатњо ба арзиши
муќарраршудаи як киловат⋅соат энергия зарб кардан лозим
аст. Њоло арзиши њар киловат⋅соат энергияи электр 2,7
дирам муќаррар шудааст. Пас, дар мавриди дида
баромадаамон, барои истифодаи энергияи электр 2
сомониву 70 дирам пардохт кардан лозим аст.
Тарзи пайвасти њисобкунак чунин аст: ноќилњои 1, 3 –и
њисобкунак (расми 106) ба шабакаи шањрї, ноќилњои 2, 4
бошанд, ба истеъмолкунандагон пайваст карда мешаванд.
Саволњо
1. Кори љараёни электрро бо кадом асбоб чен мекунанд ?
2. Истеъмолкунандагони энергияи электрро номбар кунед.
3. Тарзи кори њисобкунак чї гуна аст?
4. Кори љараёни электрро чї тавр њисоб мекунанд?
Озмойиш дар хона
1. Аз рўйи њисобкунак муайян кунед ва навишта гиред,
ки дар хонаи Шумо дар як њафта (ё як моњ) чї миќдор
энергияи электр сарф мешавад. Дар њафтаи оянда асбобњои
электриро љойе, ки имкон дорад, хомўш намуда, ба сарфаи
энергия муваффаќ шавед. Аз рўйи њисобкунак аниќ кунед,
ки Шумо чї миќдор энергия сарф намудаед?
177
§ 65. Расиши кўтоњ. Муњофизакњои зудгудоз
Симњои шабакаи электрї, масалан
симњои шабакаи электрии хона, ки аз онњо
љараёни электр мегузарад, ба ягон ќувваи
љараёни калонтарин мувофиќ карда шудааст.
Агар бо ягон сабаб ќувваи љараён аз
бузургии имконпазир зиёд шавад, он гоњ
симњо аз њад зиёд гарм шуда рўйпўши
муњофизатии онњо месўзад. Сабаб он аст, ки
ба шабака истеъмолкунандаи тавоноиаш
калон, масалан дарзмоли электрї, манќалњои
электриро дар як ваќт васл мекунанд, ки он
боиси зиёд шудани ќувваи љараён мегардад.
Мувофиќи ќонуни Ом, ќувваи љараён ба
шиддати нўгњои ноќил мутаносиби роста
буда, ба муќовимати занљир мутаносиби
чаппа мебошад. Ин чунин маъно дорад, ки
агар дар занљир муќовимат кам шавад,
ќувваи љараён зиёд мешавад ва вобаста ба ин
миќдори гармї дар асоси ќонуни Љоул-Ленс
меафзояд. Ин њодисаро расиши кўтоњ
мегўянд.
Расиши кўтоњ гуфта, пайвасти нўгњои
ноќили ќитъаи занљирро мефањманд, ки
муќовимати он назар ба муќовимати ќитъаи
занљир хеле кам аст (R→0).
Расиши кўтоњ њангоми бо њам расидани
симњои лучи љараёндор рўй дода метавонад
(расми 107). Азбаски муќовимати занљир
њангоми расиши кўтоњ нињоят кам мешавад,
бинобар ин дар занљир ќувваи љараён ќимати
зиёдтаринро соњиб мешаваду шиддат кам
шуда, сабаби ба амал омадани сўхтор
мегардад. Барои аз њад зиёд нашудани ќувваи
љараёни истеъмолкунандагон ва пешгирї
кардани хавфи сўхтор дар занљир
Расми 108
Расми 107
Расми 109
178
муњофизакњо пайваст мекунанд (расми 108-109, а, б).
Муњофизакњо барои он хизмат мекунанд ки агар дар
занљир ќувваи љараён ногањон аз меъёри имконпазир зиёд
шавад, хати љараёнгузарро фавран мекананд ва аз
фалокатњои хатарнок, ё аз кор баромадани
истеъмолкунандагонро пешгирї менамоянд.
Муњофизакњоро дар хона пеш аз њисобкунак пайваст
мекунанд. Инчунин муњофизакњо дар радио, телевизор,
автомобилњо ва дигар асбобњои бо љараёни электр
коркунанда гузошта мешаванд. Дар дохили муњофизакњо
сими сурбї гузошта шудааст. Муќовимати сими сурбиро
тавре интихоб мекунанд, ки он ба ќувваи љараёни
бузургиаш муайян, масалан 5 А, 10 А ва ѓайрањо тоб
оварда тавонад. Агар ќувваи љараён аз ќимати имконпазир
зиёд шавад, он гоњ сими сурбї гудохта шуда меканад ва
занљир канда мешаванд. Њангоми гудохтани сими сурбї
онро бо сими мисин иваз кардан ќатъиян манъ аст (расми
109).
Муњофизакњои ноќилашон зудгудозро муњофизакњои
зудгудоз меноманд. Муњофизакњои
зудгудозро дар радио, телевизорњо ва
ѓайрањо истифода мекунанд. Муњофизакњоро
дар лавњаи махсус насб мекунанд. Ин лавњаро
тавассути симњо ба њисобкунак пайваст
мекунанд. Ба њар як сим муњофизаки
алоњидаро пай дар пай васл мекунанд (расми
108). Дар замони њозира
муњофизакавтоматњо бо таври васеъ
истифода карда мешаванд (расми 109, б).
Намуди муњофизакњо аз якдигар фарќ
доранд. Муњофизакњои зудгудозе, ки дар
радиоњо истифода карда мешаванд, чунин
сохта шудаанд: аз маркази найчаи шишагине,
ки нўгњои металлї дорад, сими борике
гузаронида шудааст. Найча дар сиќќонакњои
махсус љойгир карда мешавад (расми 109, а).
Расми 110
179
Саволњо
1. Агар дар ноќил ќувваи љараён зиёд шавад, чї њодиса рўй доданаш
имконпазир аст?
2. Сабаби дар шабака зиёд шудани ќувваи љараён чист?
3. Расиши кўтоњ чї тавр ба амал меояд?
4. Муњофизакњо барои чї хизмат мекунанд?
5. Сохти муњофизакњо чї гунаанд?
§ 66. Нимноќилњо
Чї хеле ки медонем, моддањоро аз рўйи хосияти
электргузарониашон ба ноќилњо ва диэлектрикњо људо
мекунанд. Боз моддањое мављуданд, ки онњо аз рўйи
хосияти электргузарониашон на ба ноќилњо ва на ба
диэлектрикњо монанданд. Чунин моддањоро нимноќилњо
меноманд. Нимноќилњо аз металлњо бо он фарќ мекунанд,
ки дар онњо њангоми њароратњои муќаррарї миќдори ками
электронњои озод мављуданд. Масалан, агар дар 1 см3 –и
металл њангоми њарорати мўътадил 1022-1023 электрони
озод мављуд бошад, он гоњ дар нимноќили германий дар
њамон њарорат дар як сантиметри кубї 1012-1013 электрони
озод мављуд аст. Дар нимноќилњо кам будани миќдори
электронњои озод ба хеле калон шудани муќовимати хоси
онњо сабаб мешавад.
Ба нимноќилњо ѓайр аз
германий боз силисий, селен,
оксиди мис ва моддањои
дигар низ дохил мешаванд.
Нимноќилро ба манбаи
љараён пайваст ва онро гарм
карда, якбора афзудани
ќувваи љараёнро мушоњида
мекунем, аммо агар ноќили
металлиро, ки аз он љараён
мегузарад, гарм кунем, ќувваи љараёни он кам мешавад.
Пас, бар хилофи металлњо коэффитсиенти њароратии
муќовимати нимноќилњо манфї мебошад. Ин њодисаро чї
тавр шарњ додан мумкин аст?
Расми 111
180
Њангоми гарм кардани нимноќилњо якбора зиёд
шудани миќдори электронњои озод ба амал меояд. Агар
нимноќил то њарорати ба ќадри кифоя баланд гарм карда
шавад, он гоњ муќовимати хоси он ба муќовимати хоси
металл наздик мешавад. Дар расми 111 ба њарорат вобаста
будани муќовимати нимноќил тасвир ёфтааст.
Дар техникаи њозиразамон асбобњои нимноќилї ба
таври васеъ истифода бурда мешаванд. Њоло дар соњаи
радиотехника, автоматика, телемеханика аз асбобњои
нимноќилї истифода мебаранд.
Саволњо
1. Нимноќилњо аз ноќилњо бо кадом хосиятњояшон фарќ мекунанд?
2. Кадом моддањо нимноќиланд?
3. Аз чї сабаб њангоми гарм кардани нимноќил дар он ќувваи љараён
зиёд мешавад?
§ 67. Љараёни электр дар нимноќилњо
Дар бисёр соњањои электроникаи муосир моддањои ба
ном нимноќилњо татбиќи васеъ меёбанд. Диодњои
нимноќиливу транзисторњоро кї нашунидааст? Аксари
моддањои дар табиат дучор меомада нимноќиланд.
Чунончи, бор (В), карбон (С), силисий (Si), германий (Ge),
фосфор (Р), гўгирд (S), марги муш ё худ арсений (As), селен
(Se), ќалъагї (Sn), сурма (Sb), теллур (Te), йод (J) инчунин
сулфидњо, селенидњо, бисёр оксидњо ва хўлањои элементњои
гурўњњои сеюму панљуми Системаи даврии Д.И. Менделеев
нимноќиланд.
Мувофиќи муќовимати хосашон (ρ) нимноќилњо дар
мобайни ноќилњо (ρ≈10-8-10-6 Ом⋅м) ва диэлектрикњо (ρ≈105-
1013 Ом⋅м) љойгиранд, вале дар татбиќи амалии
нимноќилњо на бузургии муќовимати хосашон, балки
табиати физикии ноќилияти онњо ањамияти аввалиндараља
дорад. Сабаб дар он аст, ки ноќилияти хоси нимноќилњо ба
њарорат, мављудияти омезањои ѓайр ва љойгиршавии
дислокатсияњо (аз лотинии кўчиш, майл кардан) –нуќсони
панљараи кристаллї, таъсироти рўшної ва дигар таъсирот
181
њиссиёти калон зоњир
менамояд. Масалан, вобаста ба
њарорат ноќилияти хоси
нимниќилњо таѓйир меёбад.
Маълум аст, ки ноќилияти
хоси металлњо вобаста ба
њарорат суст таѓйир меёбад: ба
њар 1 0С баланд бардоштани
њарорат ноќилияти хосро ба
ќадри 0,3 % кам мекунад. Њол
он ки ноќилияти хоси
нимноќилњо ба ќадри 5-6% ба
њар 1 0С меафзояд. Дар њароратњои баланд
электргузаронии нимноќилњо фарќияти ночиз дораду дар
њароратњои паст бошад, нимноќилњо чун диэлектрикњо
рафтор мекунанд. Њамин аст, ки моддањои ин гуна хосият
доштаро нимноќил меноманд.
Барои шарњ додани ин ва хосиятњои дигари
нимноќилњо сохти дохилї ва хислати равандњое, ки дар
онњо њангоми гузаштани љараёни электрї рўй медињанд,
баррасї намудан мебояд.
Намояндаи навъи нимноќилњои дар техника васеъ
корбасташаванда германий ва силисий аст. Масалан дар
германий 32 электрони атомаш тавре таќсим шудаанд, ки
дар ќабати берунии атом чорто электрони валентї
љойгиранд. Дар кристалли ин элемент ва элементњои ба он
монанд электронњои атомњои њамсоя андармони бандњои
химиявї мебошанд, ки дар расми 112 ба таври наќшавї
тасвир ёфтаанд. Њар як атоми германий тавассути ин
электронњо бо чор атоми дигари њамсоя љуфтэлектронї
пайваст мебошад (дар расми 112 электронњои валентї
шартан бо доирачањои сиёњ танњо дар якто атом нишон
дода шудаанд).
Њамин аст, ки дар њарорати ба сифри мутлаќ наздик (0
К) кулли бандњои химиявї махкаманду электронњои озод
анќариб вуљуд надоранд. Њангоми гарм ё нурборон
(масалан равшан) кардани нимноќил энергияи кинетикии
электронњои валентї меафзояду баъзе аз онњо банди худро
Расми 112
182
карда, ба фазои атрофи атомњо мебароянд ва дар кристалл
электронњои озод ташкил меёбанд. Пайваста ба ин њар яке
аз атоми бандаш канда ба иони мусбат табдил меёбад, яъне
дар љойи холии банд гўё заряди мусбати ба миќдори заряди
элементарї баробар пайдо мешавад, ки онро «љавф» ё
«љойи холї» меноманд. Дар расми 112 ба вуљуд омадани
якто ин гуна љавф тасвир ёфтааст, ки мавќеаш бо доирачаи
холї нишон дода мешавад. Љавф ном гирифтани он низ аз
њамин љост.
Агар майдони берунаи электрї набошад, электронњои
озоду љавфњо бетартибона њаракат мекунанд (ба љойњои
холии банди як атом электрон аз банди атомњои дигар
љањида метавонад, дар натиља љавф низ дар кристалл
мекўчад). Њангоми амали майдони электрии берунї
электронњои озод муќобили самти шадидияти ин майдон,
љавфњо ба рафти вектори шадидият ба њаракати бонизом
медароянд, вале њаракатмандии љавфњо назар ба
электронњо камтар аст. Аз ин рў љараёни электрї дар
нимноќилњо аз њаракати самтноки электронњои озоду
љавфњо иборат аст, ки он ноќилияти хусусии нимноќилро
ташкил медињад.
Ба ќадри баланд бардоштани њарорат миќдори бандњои
канда меафзояд, яъне миќдори электронњои озоду љавфњо
якбора зиёд мешавад. Фарќияти хосаи нимноќилњо ва
ноќилњо мањз дар њамин аст.
Тазаккур бояд дод, ки германий ва силисийи дар табиат
дучор меомада ва њатто ба намуди тозаи химиявии бо
коркарди махсус ба даст медаромадаро њамчун нимноќил
истифода бурдан камсамар аст. Барои ин элементњои ба
ќадре тоза заруранд, ки дар табиат вуљуд надоранд ва бо
усулњои муќаррарии химиявї њосил кардан амри муњол
аст. Холисии германий бояд 99,9999999% («нўњто нўњ»)
бошад. Дар мавриди силисий холисї бояд боз дањ
маротиба баланд гардад. Барои њосил кардани чунин
холисї усулњои технологии ѓайриоддї ва шароити махсус
лозим аст. Мањз ба њамин сабаб муддати тўлонї
нимноќилњо татбиќи амалї наёфта буданд, њарчанд
тадќиќи онњо пеш аз Љанги дуюми љањон оѓоз гардид.
183
Масалан њанўз солњои сиюми асри бистум академики
шўравї А.Ф. Иоффе (1880-1960) бо шогирдонаш тавассути
нимноќилњо роњи самараноктари рост кардани љараёни
таѓйирёбандаро ёфта, ба тарзи саноатї сохтани диодњои
нимноќилї замина гузошта буд. Ў дар ин солњо назарияи
генераторњо ва яхдони нимноќилиро бунёд кард. Дар
солњои пеш аз љанг А.Ф. Иоффе фотоэлементи нимноќилии
ККФ-аш 1%-ро сохта буд.
Таљриба собит менамояд, ки омехтаи атомњои
мувофиќи ѓайр хосиятњои электрии нимноќилро ба куллї
таѓйир медињад. Чунончї, 0,001% атомњои бори ба силисий
воридгардида ноќилияти силисийро миллион маротиба
афзун мекунад.
Омехта гуфта ба ѓайр аз атом ё элементњои ѓайр,
нуќсонњою харобињои панљараи кристаллї: гирењњои холї,
дислокасияњо, лаѓжишњои њангоми деформатсия ба вуљуд
меомада, инчунин тарќишњои механикиро мефањманд.
Њамин тариќ, дар нимноќилњои валентияти омехтааш
назар ба валентияти атомњои асосї якто кам њомилони
љараён љавфњоянд, ноќилияти навъи р ба вуљуд меояд.
Ноќилияти омехтагї аз ноќилияти хусусї бо он фарќ
мекунад, ки ноќилияти омехтагиро њомилони як аломату
ноќилияти хусусиро њомилони ду аломат: электронњову
љавфњо ташкил медињанд. Ноќилияти омехтагиро
консентратсияи њомилони љараён ва њаракатмандии онњо
муайян менамоянд. Аз ин рў ин навъ ноќилиятро мувофиќи
дархост танзим додан имконпазир мебошад ва афзалияти
он мањз дар њамин аст.
Саволњо
1. Дар њолати муќаррарї нимноќилњо аз худ љараёни электрро
мегузаронанд ё не?
2.Дар кадом њолат электронњои валентї энергияи иловагї мегиранд?
3. Дар нимноќил ноќилияти љавфї чї тавр ба амал меояд?
4. Њангоми нимноќилро ба манбаи љараён пайваст кардан электрон
ва љавфњо чї тавр њаракат мекунанд?
5. Омехта гуфта чиро дар назар доранд?
184
6. Доир ба ноќилияти хусусї ва омехтагии нимноќилњо маълумот
дињед.
§ 68. Диоди нимноќилї (барои хониши иловагї)
Њудуди расиши ду нимноќиле, ки яке дорои ноќилияти
электронию дигаре љавфист, n-p гузариш номида мешавад.
Ин гузариш ањамияти калон дорад, зеро асоси амали бисёр
асбобњои нимноќилї мебошад (расми 113).
Усулњои гуногуни њосил кардани n-p гузариш
мављуданд. Яке аз онњо, ки бештар истифода мешавад,
чунин аст. Ба рўйи лавњаи нимноќилї, масалан германий,
ки ноќилияти навъи n дорад, як порчаи хурди индий
љойгир карда, андаруни ќўра мегузоранд. Дар њарорати
баланд (анќариб 500 0С) индий гудохта шуда, љўшпайванди
лавњаи германий мегардад ва дар он соња ноќилияти навъи
р-ро ба вуљуд меорад. Ба худи лавњаи
германий ва «ќатра»-и сахтшудаи индий ду ноќили
васлкунї кафшер месозанд. Сипас онро андаруни танаи
муњофизї махкам љойгир мекунанд, то ки аз таъсироти
намнокию рўшної ва таъсироти дигар эмин монад.
Дар n-p гузариш чї гуна равандњои физикї рўй
медињанд, барои мо хеле ањамиятнок аст. Њангоми расиш
электронњои озод аз нимноќили навъи n тавассути
диффузия ба нимноќили навъи р ва дар навбати худ љавфњо
аз нимноќили навъи р ба навъи n ворид мешаванд ва бо
Расми 113
185
тезї мувозинати динамикї ба вуќўъ
меояду диффузия ќатъ мегардад (дар
ин раванд баъзан њодисаи
рекомбинатсия рух медињад –
электрону љавф якљоя гашта, њарду
барњам мехўранд). Мувозинат дар
ќабати тунуки гузарише барќарор
мешавад, ки ѓафсиаш якчанд
њазоряки миллиметрро ташкил
медињад. Дар ин ќабат майдони
њудудии шадидияташ Ек, ки
гузариши минбаъдаи электрону
љавфњоро ќатъ мегардонад (расми
114), ба вуљуд меояд. Њангоми
ѓафсии ќабат d≈10-6 см ва
шиддати тамосии 1В шадидият
Ек=108 В/м мешавад. Ќабати
тамосї ноќилияти яктарафа
дорад, яъне њангоми дар он ба
вуљуд овардани майдони электрии
берунии майдони њудудиро суст
гардонанда (барои ин ба ќабати n
ќутби манфию ба ќабати р ќутби
мусбати манбаи љараёни доимиро
васл кардан мебояд), аз тамос љараён мегузарад (расми 115,
а). Дар мавриди ќутбњои манбаъро иваз кардан, яъне ба n –
ќабат ќутби мусбату ба р –ќабат ќутби манфї пайваст
созем (расми 115, б), аз тамос љараён намегузарад, зеро
майдони берунї б Е
r
шадидияти он ќабатро пурзўр
мегардонад, ки он ба њаракати минбаъдаи электронњою
љавфњо садди дастнорас мешавад (чї тавре ки мегўянд,
занљир баста аст).
Њамин тариќ n-р гузариш чун лампаи электронии
дуэлектродї амал мекунад. Хамин аст, ки дар асоси он
диодњои нимноќилї сохта шудаанд.
Ек
б)
к Е
r
к Е
r
Расми 115
Расми 114
а)
186
Саволњо
1. Чиро n-p гузариш меноманд?
2. Яке аз усулњои њосил кардани n-p гузаришро фањмонед.
3. Дар n-p гузариш чї гуна равандњои физикї рўй медињанд?
4. Сабабњои ба амал омадани ноќилияти яктарафаи нимноќилро
фањмонед.
§ 69. Транзистор ва истифодаи он
(барои хониши иловагї)
Соли 1946 олимони амрикої У. Шокли, Љ. Бардин ва У.
Браттейн асбоби нимноќилие сохтанд, ки њоло транзистор
(аз англисии наќл кардан ва муќовимат – резистор) ном
гирифтааст. Барои тадќиќи нимноќилњо ва кашфи эффекти
транзисторї олимони номбурда соли 1956 сазовори
мукофоти Нобелї гардиданд.
Олимони тољик дар коркарду инкишофи назарияи
асбобњои нимноќилї сањми арзанда доранд. Асосгузори
назарияи асбобњои нимноќилї дар Тољикистон Ходими
хизматнишондодаи илми Тољикистон, академик С.У.
Умаров мебошад. Ў бо шогирдонаш Г.М. Авакянс ва С.
Њайдарова оид ба назарияи электру гармигузаронї дар
нимноќилњо тадќиќот бурдааст.
Умаров Султон Умарович (11.08.1908 -06.05.1964)-
физик, ходими давлатї ва љамъиятии шўравии тољик.
Яке аз бунёдгузорони илм дар Тољикистон ва
Узбекистон; академики АИ РСС Ўзбекистон (с. 1943) ва
АИ РСС Тољикистон (с. 1957); Ходими
хизматнишондодаи илмии ЉШС Тољикистон.
Корњои илмии С. Умаров ба механикаи
статистикї, физикаи ядро, электроникаи физикї,
назарияи асбобњои нимноќилї ва фалсафаи
табиатшиносї бахшида шудаанд.
С. Умаров яке аз муассисони АИ РСС Узбекистон
ва Пажўњишгоњи физикаю техникаи АИ ЉШС
Ўзбекистон, инчунин бунёдгузори Пажўњишгоњи
физикаю техникаи АИ ЉШС Тољикистон (феълан
Пажўњишгоњи физикаю техникаи ба номи С. Умаров) буд.
С. Умаров бо ордени Ленин, 2 ордени «Байраќи сурхи мењнат», медалњо ва
Ифтихорномањои фахрии Президиуми Олии ЉШС Ўзбекистон ва ЉШС
Тољикистон мукофотонида шудааст.
187
Транзистори соддатарин аз монокристалли германий ё
силисий иборат мебошад, ки n-р гузариш дорад. Масалан
дар рnр –транзистор ноќилияти ќисми мобайнї (ба ном
база-аз фаронсавии асос, поя) навъи n асту ду ќисми
пањлўгиаш дорои ноќилияти навъи р мебошад, ки яке
эмиттер (аз лотинии афкандан) ва дигаре коллектор (аз
лотинии љамъоваранда) ном гирифтаанд. Транзисторњои
nрn низ мављуданд. Тасвири наќшавї ва ишорати
транзисторњо дар расми 116 оварда шудааст: аќрабак дар
ишорат эмиттерро нишон медињад, самти он бо самти
љараёни дар рељаи мўътадил чун мусбат ќабулкарда,
мувофиќ меояд.
Амали транзисторро дар мисоли рnр –транзистор чун
дар расми 117 тасвирёфта пайваст мебошад, баррасї
менамоем. Ба яке аз р-n гузариш, масалан гузариши чап
тавассути батареяи Б1 шиддати рост (чун дар расми 115, а),
дар гузариши рост бо ёрии батареяи Б2 шиддати зиёди
баръакс (чун дар расми 115, б)
васл карда мешавад.
Љараёне, ки аз р –соњаи чап
(эмиттер) ба база самт мегирад,
асосан аз љавфњо иборат аст.
Љавфњо аз n –соњаи хеле тунук
(бараш якчанд микрометр)
анќариб дучори рекомбинатсия
(яъне бо электронњо пур)
нагардида, ба соњаи р-и рост
(коллектор) мељањанд, чї тавре ки
мегўянд инжексия (аз фаронсавии
пош додан, партофтан) мешаванд.
Азбаски коллектор тавассути
муќовимати Rк ба ќутби манфии
манбаи Б2 васл мебошад, аз эмиттер
сўйи коллектор љараёни Ik мегузарад,
ки назар ба љараёни база Iб хеле
калон аст ва дар муќовимати Rk аз
њисоби манбаи Б2 шиддати зиёд ба Расми 117
Расми 116
188
вуљуд меояд. Њамин аст, ки таѓйироти ками шиддати дар
гузариши чап аз њисоби сигнали пасти воридї ба
вуљудомада сабабгори таѓйироти мувофиќи зиёди љараён
дар занљири коллектор ва аз ин рў шиддат дар муќовимати
R мегардад. Яъне сигнали сусти воридї хеле пурќувват
карда мешавад. Пас, транзистор њамчун таќвиятдињанда
вазифаи лампаи электронии сеэлектродї–триоди
вакуумиро ба ўњда гирифта метавонад.
Асбобњои нимноќилї назар ба асбобњои электронии
вакуумї бартарињои хеле зиёд доранд: андозањояшон
нињоят хурд (њамин аст, ки дар солњои охир
микроэлектроника дар ављи инкишоф аст), њосил кардани
вакууми баланд тамоман эњтиёљ надорад, ба тафсондани
катод зарурат намемонад, њатто гарм шудани транзистор
зараровар аст. Гармии зиёд хусусиятњои заруртарину
фароњами асбобњои нимноќилиро барњам мезанад.
Саволњо
1. «Транзистор» аз кадом калима гирифта шудааст ва чї маънї
дорад?
2. Амали транзисторро фањмонед.
3. Кадом ќабатњо асос ё худ базаро ташкил медињанд?
4. Кадом ќабатњо эмиттерро ташкил медињанд?
5. Кадом ќабатњо коллекторро ташкил медињанд?
6. Транзисторњо дар куљо истифода бурда мешаванд?
§ 70. Хатарњои љараёни электрї
(барои хониши иловагї)
Њангоми бо асбобњои рўзгори электрї сарукор доштан,
ба маќсадњои техникї истифода кардани љараёни электрї
дар хотир бояд дошт, ки љараёни электрї ба саломатї ва
њаёти инсон зарар оварда метавонад.
Дараљаи хатар аз љараёни электрї ба ќувва ва тўли
таъсироти он, инчунин роњи љараён дар бадани инсон
вобаста аст. Хусусан ба таъсироти љараён дил ва майнаи
одам њассосанд, зеро пеш аз њама амалиёти онњо осеб дида
метавонанд.
189
Аксари одамон љараёни ќуввааш таќрибан 1 миллиам-
перро њис мекунанд. Љараёни ќуввааш якчанд миллиампер
њиссиёти дардро ба вуљуд меорад, њарчанд њанўз барои
одами солим хатарнок нест, вале ќувваи љараёни зиёда аз
10 мА сабабгори чунон кашидашавии мушакњо мегардад,
ки одам ќобилияти аз манбаи љараён (масалан сими лучи
љараёндор, асбоби нољўри электрї) људо шуданро гум
мекунад. Дар ин њангом нафаскашї ќатъ гардида
метавонад; дар айни замон нафаскашии сунъиро ба кор
бурда, одамро ба њаёт баргардондан имконпазир аст.
Аз љараёни электрї эњтиёт шуданро фаромўш насозед, ба
симњои луч бе боварии ќатъї даст нарасонед. Барои одами
ба симњои лучи љараёндор расидаро људо кардан аз
диэлектрикњои боэътимод (резина, чинї, чуби хушк,
пластмассањо) истифода баред. Ба одами аз таъсироти
љараён зарардида њарчи зудтар нафасгирии сунъиро ба кор
андозеду ба ќадри имкон тезтар ёрии таъљилиро даъват
намоед. Њар гоњ аз амалиёти худсаронаи насанљида (аз
ќабили то гулў ба хок гўр кардан) худдорї намоед. Аз ин
рў бо ќойидањои ёрии аввалини бехатарї огоњ будани њар як
фард њатмист!
190
Боби
III ЊОДИСАЊОИ МАГНИТЇ
§ 71. Хосиятњои магнитии моддањо
Сўзан, cиммех ва дигар чизњои оњанинро љазб кардани
магнитњои доимї, истифодаи ќутбнамои магнитї –компас
(калимаи олмонї ва итолиёвии бо ќадамњо андоза
намудан) анќариб ба њама маълум аст. Оид ба
электромагнитњо, ки дар соњањои гуногуни техника,
масалан борбардорњо татбиќ ёфтаанд, бисёрињо маълумоте
доранд. Њоло амали аксар асбобњои техникї, мисли
генераторњои электрї, аз љумла генераторњои ба ном
магнитогидродинамикї, поездњои тезњаракати болиштак-
њояшон магнитї, баландгўякњои радио ва ѓайрањоро бе
магнитњои пурќуввати њозиразамон тасаввур кардан амри
муњол аст.
Шояд тавассути магнитњо ба кор даромадани
баландгўякњои радио, сабту таљдиди овоз дар
магнитофонњоро на њама сарфањм раванд, вале ба сари њар
кас саволи чаро магнит љазб менамояду тела медињад,
пайдо мешавад, њарчанд ба он љавоби ќаноатманд дарёфт
кардан чандон кори осон нест. Њол он ки аз ќадимулайём,
њатто якчанд садсолањо ќаблан то солшумории мо олимон
доир ба љазб кардану теладињии ќутбњои матнитї
маълумот додаанд. Чунончи, Платон аз номи сангњои кўњи
Магнезияи Юнон омадани сухани матнитро хотиррасон
кардааст.
Чї тавре ки маъхазњо собит менамоянд, мардуми Чин
њанўз ду њазор сол муќаддам бо маќсадњои дарёнавардї ва
муайян кардани самтњо аз ќутбнамои магнитї истифода
мебурданд.
Доир ба њодисањои магнитї мутафаккирони тољику
форс низ аќидањои худро баён намудаанд. Аз љумла
Абўрайњони Берунї дар асараш «Китоб –ул -љавоњир»
чунин ќайд мекунад: «Ба ман аз Бухоро як порча миѓнотис
191
Абўрайњони Берунї (04.09.973-11.12.1048)-
Муњаммад ибни Ањмади Хоразмї–алломаи бузурги
Машриќзамин. Соли 997 глобус сохта, онро барои
муайян кардани арзу тўли шањрњо истифода мебарад.
Ў бо усулњои анъанавї ва кашфиёти худ арзу тўли
бештар аз 600 мавзеъро чен кардааст. Ў андозаи
Заминро хеле сањењ чен кардааст (аз ченкунињои
замони муосир фаќат 110 км фарќ мекунаду халос).
Берунї ба маълумоти астрономияи Юнон ва Њинд
такя карда, масъалаи маркази олам, эњтимоли дар
атрофи мењвари худ ва дар гирди Офтоб давр задани
Заминро пеш мегузорад, вале илми замонаш ба ў
имконият надод, ки ба кашфи системаи гелиосентрї
муваффаќ шавад.
Берунї аз худ зиёда аз 140 асари илмї доир ба
илмњои астрономия, тиб, география, замин ва
маъданшиносї мерос гузоштааст.
(магнит) оварданд. Дар чор тарафи он ќувваи кашиши зўр
мушоњида мешуд, вале як нуќтаи он аз худаш оњанро тела
медод. Аз њама њайратовараш ин аст, ки дар назди ман яке
аз њунармандон (оњангар) кор мекард. Асбоби љавфкунанда
ва сўфтакунандаи ў аз пўлоди суфта сохта шуда буд. Ман
њаракати ин асбобро мушоњида кардам, ки он яке аз
асбобњоро ба худ мекашиду дигарашро тела медод».
Хулосае, ки Берунї аз мушоњидаи худ баровардааст, на
фаќат мављудияти ќутбњои магнит, балки њодисаи бо роњи
таъсир магнитнокшавиро низ дарбар мегирад.
Аз асри XII cap карда аврупоиён низ ќутбнамои
магнитиро дар бањрнавардию саёњатњо аз биёбонњои
беканор ба кор мебурданд. Њамин гуна истифодаи амалии
њодисањои магнитї эњтиёљи омўхтани онњоро ба миён
овард. Дар натиља як силсила хосиятњои магнит маълум
гардиданд. Соли 1600 китоби олими англис У. Гилберт
«Дар бораи магнит, љисмњои магнитї ва Замин – магнити
бузург» аз чоп баромад, ки дар он далел ва натиљањои
тадќиќоти то замони ў маълум љамъбаст карда шудааст.
Гилберт дар ин асараш якчанд кашфиётњои худро низ дар
ин соња интишор сохт, масалан вай чун магнити бузург
будани Заминро аввалин шуда собит намуд. Ў муќаррар
сохт, ки њангоми њарорати моддаи магнитиро аз ќимати
192
муайян (њоло ин њарорат нуќтаи Кюри ном гирифтааст)
баланд кардан он хосиятњои магнитиашро гум мекунад.
Гилберт як ќатор хосиятњои дигари магнитњоро муайян
кард, вале ў ягон хосият ё њодисаи магнитиро шарњ
надоддаст, њарчанд кушишњояш пайхас мешаванд.
Тазаккур бояд дод, ки аќидањояш басо содда буданд.
Олими фаронсавї Р. Декарт (1596-1650) аввалин шуда
аќида ронд, ки хосиятњои љисмњои магнитиро бо
мављудият ва њаракати љавњари махсуси магнитї шарњ
додан мебояд (с. 1644), вале ин фикрронињои ў бепоя
буданд. То ибтидои асри XIX ягон назарияи љиддие доир
ба табиати њодисањои магнитї пешнињод нашуд.
Танњо кашфиёти физики даниягї Х.Х. Эрстед (1777-
1851) сењри магнитиро кушод (с.1820). Ў аввалин шуда
муќаррар кард, ки љараёни электр ба аќрабаки магнитї
таъсир мебахшад ва сабабгори мављудияти магнитњои
доимї љараёни электр, яъне њаракати бонизоми заррањои
заряднок мебошад. Баъди кашфиёти Эрстед фањмо гардид,
ки магнитнок будани кўњи Магнезияи Юнон ва кўњи
Магнитная дар Урал тасодуфї набудааст. Дар ин мањалњо,
ки аз маъдани оњании ба ном магнетит бой њастанд, зуд-зуд
раъду барќ рўй медињад ва ба кўњњои номбурда задани
барќ ѓайричашмдошт нест. Чї тавре ки зикр ёфт, раъду
барќ пайваста бо љараёнњои пурќувват сурат мегирад ва
њамин аст, ки маъданњои оњанї тањти таъсири ин
љараёнњои њангоми задани барќ ба вуљуд меомада
магнитнок мешавад.
Кашфиёти Эрстед минбаъд ба тадќиќотњои љиддию
асоснок доир ба табиати магнитњову таъсироти магнитии
љараёнњои электрї такон дод ва пардаи сирру асрори бисёр
њодисањои магнитиро рабуд. Дар њамон замонњо зиёда аз
70 сол ќабл аз кашфи электрон (с. 1897) олими фаронсавї
A.M. Ампер (1775-1836) мављудияти магнитњои доимиро
чун натиљаи љараёнњои молекулї дар модда шарњ дод (агар
ба хотир орем, ки мувофиќи тасаввуроти муосир
электронњои дар атрофи ядрои атомњо даврзананда боиси
њодисањои магнитианд, ба пешгўйињои Ампер дар њайрат
мешавем!).
193
Давраи нави омўзиши њодисањои магнитї аз корњои
физики чандин маротиб ёдраскарда М. Фарадей оѓоз
меёбад. Ў ин њодисањоро дар асоси тасаввуроти
мављудияти воќеии майдони муштараки электромагнитї
шарњ дод. Як ќатор кашфиётњои муњимтарин дар љабњаи
њодисањои электромагнитї (мо минбаъд ба ќадри имкон ба
ин њодисањо алоњида шинос хоњем шуд): индуксияи
электромагнитї, ба таври системавї омўхтани хосиятњои
ферромагнетикњову диамагнетикњо, љамъбасти њодисањои
кашфгардидаи электромагнитї дар асарњои Љ. Максвелл
(солњои 1862-1865) ба назарияи муосири магнетизм замина
гузоштанд.
Дертар маълум гардид, ки бисёр њодисањои ба њам суст
алоќаманд, чунончи, њодисањои электромагнитию рўшної
пайвастанд. Њамин буд, ки ѓояи манзараи электромагнитии
олам ба миён омад.
Саволњо
1. Аз мушоњидањоятон доир ба њодисањои магнитї мисолњо оред.
2. Омўзиши њодисањои магнитї аз кай оѓоз гардидаанд?
3. Дар омўзиши њодисањои магнитї кадом олимон сањм
гузоштаанд?
4. Доир ба аќидањои мутафаккирони тољику форс дар бораи
њодисањои магнитї маълумот дињед.
5. Доир ба корњои Ампер ва Фарадей дар бораи њодисањои магнитї
маълумот дињед.
§ 72. Майдони магнитї
Агар ба аќрабаки магнитї магнити доимии
тасмашаклро наздик овардан гирем (расми 118), мебинем,
ки магнит ва аќрабак ба якдигар аз масофа таъсир
мекунанд. Њангоми наздик овардани магнити доимї
таъсири мутаќобили онњо зиёд мешавад.
Таъсири мутаќобили магнитњо дар ягон масофа ба
таъсири мутаќобили зарядњои заряднок монанд мебошад.
Чї тавре ки дар атрофи њар гуна заряди электрї майдони
электрї вуљуд дорад, њамин тавр дар атрофи њар гуна
194
љисмњои магнитнок майдони магнитї мављуд аст.
Мављудияти майдони магнитиро узвњои њиссиёти мо њис
намекунанд, аммо онро аз рўйи ба магнит таъсир
карданаш, ба осонї ошкор кардан мумкин аст.
Бо ёрии оњансовњо дар бораи майдони магнитии
магнитњои доимї тасаввурот пайдо кардан мумкин аст.
Дар болои миз магнитро гузошта, болои онро бо як вараќи
ќоѓаз мепўшем. Ба рўйи ќоѓаз
ќабати тунуки оњансовњоро
мерезем ва бо ангуштамон
ќоѓазро мезанем. Оњансов аз рўйи
хатњои каљи аз як ќутби магнит ба
ќутби дигараш равишдошта,
љойгир мешаванд (расми 119).
Дар расми 120 хатњои ќуввагии
майдони магнитии ду ќутби
гуногунном ва дар расми 121 ду
ќутби њамном тасвир шудааст.
Таъсироти як магнит ба дигараш
мањз тавассути майдони магнитии
дар атрофи ќутбњои магнитњо
мављуда рух медињад. Њамон тарзе,
ки хатњои шадидият ё ќуввагии
майдони электриро кашида будем,
хатњои ќуввагии майдони магнитиро
тасвир кардан мумкин аст, вале ин
хатњо як тафовути љиддї доранд:
хатњои ќуввагии майдони электрї, чї
тавре ки зикр ёфта буд, аз зарядњои
мусбат ибтидо мегиранду дар зарядњои
манфї анљом меёбанд ё ба беохирї
самт мегиранд. Хатњои ќуввагии
майдони магнитї бошанд, њама ваќт
сарбастаанд ва ин шањодати он аст, ки
дар табиат зарядњои магнитї вуљуд надоранд.
Расми 118
Расми 119
Расми 120
Расми 115
195
а) б)
Расми 122
Самти хатњои ќуввагии майдони магнитї бо ёрии
аќрабаки магнитї муайян карда мешавад: онро ќутби
шимолии аќрабак нишон медињад (расми 122 а, б). Аз ин рў
хатњои ќуввагї њама ваќт аз ќутби шимол сўйи ќутби љануб
самт мегиранд. Пас, мувофиќи таъриф ќутби шимолии
аќрабаки магнитї сўйи ќутби љануб нигаронида мешаваду
ќутби шимолии љуѓрофии Замин бо ќутби љанубии
магнитии он мувофиќ меояд (ќутби љанубии як магнит
ќутби шимолии магнити дигарро љазб карданаш аз лавњи
хотир фаромўш нагардад!), вале онњо њамљоя нестанду як
ќадар майл доранд (расми 123) ва бо мурури замон ин
майл, њарчанд кам бошад њам, таѓйир мепазирад.
Майдони магнитиро миќдоран бо бузургие тавсиф
медињанд, ки он вектори индуксияи магнитї В
r
ном
гирифтааст. Самти вектори В
r
-ро бо ёрии аќрабаки
магнитї муќаррар месозанд: ќутби
шимолии аќрабаки мазкур дар љойи
воќеъгаштааш сўйи вектори индуксияи
магнитї нигаронида мешавад. Вектори
В r
дар нуќтаи дилхоњи хатњои ќуввагї
аз рўйи расанда самт мегирад.
Хатњои ќуввагии майдони магнитї
тавре гузаронида мешаванд, ки
миќдори хатњои майдончаи масоњаташ
воњиди (дар СИ-1м2)–ро амудан
мебурида бузургии индуксияро
муайян менамояд.
Расми 123
N
S
0
S
N
196
Саволњо
1. Њангоми ба аќрабаки магнитї магнити тасмашаклро наздик
овардан чї њодиса рўй медињад?
2. Оњансовњо дар майдони магнитї чї тавр љойгир мешаванд?
3. Хатњои ќуввагии майдони магнитї гуфта, чиро меноманд?
4. Мављуд будани хатњои ќуввагии майдони магнитиро дар таљриба
чї тавр санљидан мумкин аст?
§ 73. Таъсири мутаќобили магнитњо
Агар ба дохили ѓалтаки љараёндор милаи пўлодини
обутобгирифтаро гузорем, он гоњ баъд аз ќатъ гардидани
љараёни электр милаи пўлодин магнитнокии худро
муддати дароз нигоњ медорад.
Љисмњоеро, ки магнитнокии худро муддати зиёд нигоњ
медоранд, магнитњои доимї ё мухтасаран магнит меноманд.
Дар расми 124 магнитњои тасмашакл ва наълшакл
тасвир ёфтаанд.
Магнити тасмашаклро гирифта, ба рўйи оњансовњо
мегузорем (расми 125). Магнитро бардошта, мебинем, ки
оњансовњо ба љойњои гуногуни магнит њар хел љазб
шудаанд. Аз њама бештар оњансовњо дар
нўгњои магнит љазб мешаванд. Дар
миёнаљойи магнит оњансовњо хеле кам
љазб мешаванд. Ин нишон медињад, ки
нўгњои магнит таъсири мугнитии зўр
доранд.
Он ќисмњои магнитро, ки таъсири
магнитии зўр доранд, ќутбњои магнит
меноманд.
Њар гуна магнит, дорои ду ќутб: ќутби
шимол ва ќутби љануб мебошад. Ќутби
шимоли магнитро бо њарфи N, ќутби
љанубро бо њарфи S ифода кардан
ќабул шудааст.
Магнитро ба ашёњои аз моддањои
гуногун сохташуда наздик оварда
Расми 124
Расми 125
197
муќаррар кардан мумкин аст, ки он на њама
ашёњоро ба худ љазб мекунад. Магнит ба
худ чўян, пўлод, оњан ва баъзе хўлањоро
љазб мекунад, вале никел ва кобалтро ба
худ љазб намекунад (расми 126).
Магнити тасмашаклро аз минаљояш ба
воситаи ресмон баста, дар штатив овезон
мекунем. Ба ќутби шимоли магнити
овезон ќутби шимоли магнити дар
дастамонбударо наздик мекунем ва
мебинем, ки онњо аз њамдигар дур
мешавад (расми 127). Ба ќутби шимоли
магнити овезон ќутби љанубро наздик
оварда мебинем, ки онњо ба њам љазб
мешаванд.
Дар асоси таљрибањои гузаронида-
шуда чунин хулоса баровардан мумкин
аст:
Ќутбњои гуногунноми магнит ба
њамдигар љазб шуда, ќутбњои
њамномашон аз якдигарро тела мехўранд.
Таъсири мутаќобили магнитњоро чунин шарњ додан
мумкин аст: дар атрофи магнити дилхоњ майдони магнитї
мављуд аст. Майдони магнитии магнити якум ба магнити
дуюм ва майдони магнитии магнити дуюм ба магнити якум
таъсир мерасонад.
Саволњо
1. Чї гуна љисмњоро магнитњои доимї мегўянд?
2. Ќутбњои магнитии магнит гуфта чиро мефањманд?
3. Кадом љисмњои бароятон маълумро магнит ба худ љазб мекунад?
4. Ќутбњои магнит байни худ чї гуна таъсир мекунад?
Озмойиш дар хона
1. Аз радиои кўњнаи корношоям (агар дар хонаатон
бошад) магниташро кушода гиред. Онро ба ду њисса
таќсим кунед. Њангоми ба њамдигар наздик кардан дар як
Расми 127
Расми 126
198
њолат онњо ба њамдигар љазб мешаванду дар як њолат аз
якдигар тела мехўранд. Ин њодисањоро шарњ дињед.
2. Аз пенопласт як лавњае буред. Онро ба болои оби
зарфи обдор гузошта, аз болои он лезвияи риштарошии
кўњнаро гузоред. Магнитро ба он наздик оварда, њодисаи
мушоњида кардаатонро шарњ дињед.
3. Мушоњида кунед, ки кадоме аз ашёњои металлиро
магнит ба худ љазб мекунаду кадомашро не? Шумо инро чї
тавр шарњ медињед?
4. Ду мехро ба магнит наздик кунед. Мушоњида
мешавад, ки нўгњои тези онњо аз якдигар дур мешаванд.
Сабаби инро шарњ дињед.
5. Тавассути як мехи оњанин чї тавр ошкор кардан
мумкин аст, ки мехи дигари оњанин магнитнок аст ё на?
6. Озмоиш гузаронида гўед, ки агар ќутби љануби
магнити пўлодинро ба нўги телпакдори мехи оњанин
наздик кунем, дар нўги тези он чї гуна ќутб пайдо
мешавад?
7. Озмоиш гузаронида гўед, ки оё ба воситаи ќутбнамо
метавон муайян кард, ки ин ё он ноќил љараён дорад ё на?
Љавобатонро асоснок намоед.
§ 74. Аќрабаки магнитї
Аќрабаки магнитї (расми 128) ин магнити сабуки аз
пўлод сохташуда мебошад, ки ба нўги тези пояча гузошта
мешавад. Аз њамин сабаб аќрабак ба њар тараф бемалол
тоб хўрда метавонад.
Аќрабаки магнитї њам мисли
магнитї ба ресмон овехташуда њама
ваќт ба самти шимол-љануб љойгир
мешавад. Нўги шимоли аќрабаки
магнитї бо ранги кабуд ва нўги
љанубаш бо ранги сурх ранг карда
шудааст.
Хатеро, ки ќутбњои аќрабаки магнитиро мепайвандад,
мењвари аќрабаки магнитї меноманд.
Расми 128
199
Агар аќрабаки магнитиро ба аќрабаки магнитии дигар
наздик оварем, онњо чарх зада, бо ќутбњои муќобил ба
якдигар рў ба рў меистанд.
Ба њар гуна магнит низ аќрабак айнан њамин тавр
таъсир мекунад, яъне ба ќутби љанубии магнит ќутби
шимолии аќрабак љазб шуда, ќутби љанубиаш аз ќутби
љанубии магнит тела мехўрад.
Агар ќутбњои магнит номуайян бошанд, таъсири
мутаќобили аќрабак ва магнити дигарро барои муайян
кардани ќутбњои магнит истифода бурдан мумкин аст. Як
нўги магнитро ба аќрабаки магнитї наздик меорем. Агар
аќрабак тавре тоб хўрад, ки ќутби љануби он аз магнит дур
шавад, он гоњ нўги наздик кардашудаи магнит ќутби љануб
будааст.
Саволњо
1. Ќисмњои аќрабаки магнитиро номбар кунед.
2. Ќутбњои аќрабаки магнитї чї гуна ранг карда шудаанд?
3. Агар ду аќрабаки магнитиро ба њам наздик кунем, чї гуна њодиса
рўй медињад?
4. Ќутбњои номаълуми аќрабаки магнитиро чї тавр муайян кардан
мумкин аст?
§ 75. Ќутбнамо
Ќутбнамо-ро 3000 сол пеш дар Хитой истифода
мебурданд (расми 129). Ќисми асосии ќутбнамо аз шкалаи
доирашакл иборат буда, он ба 3600 таќсим карда шудааст,
инчунин тарафњои уфуќ (шимол, љануб, шарќ ва ѓарб)
нишон дода шудаанд. Дар миёнаљойи шкала дар нўги тези
поя аќрабаки магнитї шинонда
шудааст, ки як нўги он шимол (N) ва
нўги дигараш љануб (S)-ро нишон
медињад. Ќутби шимоли аќрабак бо
ранги кабуд ва нўги љануби он бо ранги
сурх ранг карда шудааст. Дар ќутбнамо
ќаппаке шинонда шудааст, ки он
њангоми кор нафармудани ќутбнамо
аќрабакро дар вазъияти боло Расми 129
200
бардошташуда нигоњ медорад ва бо њамин нўги тези пояро
аз кундшавї муњофизат мекунад.
Аќрабакро аз ќаппак озод карда, ќуттии ќутбнаморо
тавре чарх мезанонем, ки нуќтаи ба шимол мувофиќи
шкала бо нўги шимоли аќрабак (ранги кабуд N) мувофиќ
ояд ва бо њамин тарафњои уфуќро меёбем.
Ќутбнамо асбобест, ки самти меридиани магнитї ё
географиро нишон медињад.
Барои аз рўйи ќутбнамо дуруст муайян намудани самти
мањал зарур аст, ки дар наздикии ќутбнамо магнитњо,
ашёњои калони оњанин ё пўлодин ва симњои интиќоли
љараёни электр мављуд набошанд, чунки онњо бо таъсири
майдони магнитии худ аќрабаки ќутбнаморо майл кунонда
метавонанд. Аќрабаки ќутбнамо дар њар як нуќтаи сатњи
Замин ба таври муайян љойгир мешавад. Ин нишон
медињад, ки дар њама љойи рўйи Замин майдони магнитї
мављуд аст. Ин майдон ба аќрабаки ќутбнамо таъсир
карда, онро маљбур мекунад, ки аз рўйи хатњои ќуввагї
љойгир шавад.
Саволњо
1. Ќутбнамо чанд сол пеш ва дар куљо сохта шудааст?
2. Ќутбнамо аз кадом ќисмњо иборат аст?
3. Бо ќутбнамо тарафњои уфуќро чї тавр меёбанд?
4. Кадом ашёњо ба кори ќутбнамо халал мерасонанд?
5. Чї тавр исбот кардан лозим аст, ки дар њамаи сатњи Замин
майдони магнитї мављуд аст?
Озмойиш дар хона
1. Агар дар хонаатон ќутбнамо (компас) дошта бошед,
сохти онро муоина карда гўед, ки кори он ба кадом њодиса
асос ёфтааст? Чарост, ки танаи ќутбнаморо аз мис ё
алюминий ё пластмасса ё ягон љисми дигар месозанд, на аз
оњан?
§ 76. Майдони магнитии Замин
Одамон аз даврањои ќадим ба воситаи таљрибањо исбот
карданї мешуданд, ки Замин дорои майдони магнитї
мебошад.
201
Дар асри ХVI Вилям Гилберг аз таљрибаи бо кураи
маъдани оњан ва аќрабаки магнитї гузаронидааш ба
чунин хулосае омад, ки Замин магнити азим аст. То ин ваќт
одамон гумон мекарданд, ки аќрабаки магнитї аз тарафи
ситораи ќутбї љазб карда мешавад.
Ба риштаи дуќаткардашуда магнити тасмашаклро
баста, онро меовезем. Пас аз якчанд бор лаппидан магнит
тавре барќарор мешавад, ки як ќутби он ба шимол ва ќутби
дигараш ба љануб менигарад.
Агар магнитро аз ин вазъият барорем, пас аз якчанд
ваќт он боз ќад-ќади хати шимолу љануб воќеъ мегардад,
яъне ба њолати аввала бармегардад.
Ин далел ба он шарњ дода мешавад, ки дар атрофи
Замин майдони магнитї мављуд аст ва магнити тасмашакл
ба рафти хатњои магнитии он љойгир
мешавад. Истифодаи ќутбнамо
(компас) низ ба њамин асос ёфтааст.
Мавриди истифодаи ќутбнамо
мавќеи аќрабаки магнитии онро
мушоњида карда мегўем, ки ќутби
шимолии аќрабак ќутби шимолии
Заминро нишон медињад. Ин на он
ќадар дуруст аст, чунки њангоми ба
ќутби шимолии географии Замин
наздик шудан, хатњои магнитии майдони
магнитии Замин торафт ба уфуќ майл
мекунанд ва таќрибан дар арзи шимолии 75036' ва дар тўли
ѓарбии 1010 амудан (шимоли Канада) ба Замин дохил
мешаванд.
Дар ин љо ќутби љанубии магнитии Замин воќеъ аст, ки
он аз ќутби шимолии географї таќрибан 2100 км дур
мебошад. Ќутби шимолии магнитии Замин дар наздикии
ќутби љанубии географї, яъне дар арзи љанубии 60018' ва
тўли шарќии 1410 воќеъ гаштааст (расми 130).
Њамин тариќ, ќутбњои магнитии Замин бо ќутбњои
географии он якљоя намешаванд. Аз њамин сабаб њам самти
аќрабаки магнитї ба самти меридианаи географї њамљоя
намеафтад.
Расми 130
202
Дар асри ХVII ба чунин хулоса омадаанд, ки майдони
магнитии Замин бо мурури замон таѓйир ёфта меистад.
Дар кураи Замин минтаќањое дучор меоянд, ки дар он љо
самти аќрабаки магнитї њамеша таѓйир ёфта меистад.
Чунин минтаќањоро минтаќањои аномалияи магнитї
(маънояш- ѓайримуќаррарї мебошанд) меноманд.
Яке аз чунин минтаќањо аномалияи магнитии Курск
мебошад. Сабаби мављудияти чунин аномалияњо конњои
калони маъдани оњан мебошанд, ки онњо начандон чуќур
љой гирифтаанд. Ин аномалияи магнитї соли 1784 аз
тарафи академик П. Б. Иноходсев ошкор карда шуда буд.
Муќаррар карда шудааст, ки майдони магнитии Замин
сатњи Заминро аз нурафкании кайњонї (ки таъсири он ба
љисми зинда хатарнок аст) муњофизат мекунад.
Саволњо
1. Таљрибаи Гилбергро шарњ дињед.
2. Ба воситаи кадом таљриба майдони магнитии Заминро ошкор
кардан мумкин аст?
3. Ба воситаи ќутбнамо самтњоро чї тавр муайян кардан мумкин аст?
4. Оё самтгирии аќрабаки магнитї ба самти меридианаи географї
мувофиќ меафтад?
Машќи 24
1. Аќрабаки магнитї ва магнит чї гуна таъсири мутаќобил
мекунанд?
2. Ду аќрабаки магнитї байни худ чї гуна таъсири мутаќобил
мекунанд?
3. Дар рўйи магнит номи ќутбњояш нишон дода нашудааст.
Ќутбњои магнитро чї тавр муайян мекунанд?
4. Агар ба ресмонњо ду дона теѓи риштароширо овезем ва ба
онњо аз тарафи поён магнитро наздик орем, теѓњо аз њамдигар
дур мешаванд. Сабаби ин њодисаро фањмонед.
§ 77. Таљрибаи Эрстед
Таљрибаеро муоина мекунем, ки таъсири мутаќобили
љараёни электр ва аќрабаки магнитиро нишон медињад.
203
Эрстед Ханс (1777 – 1851) – физики машњури
даниягї, аъзои академияњои илмии Дания ва
Петербург мебошад. Таљрибаи гузарондаи ў оид ба
робитаи байни майдони электрї ва майдони
магнитї ўро дар љањон машњур гардонид.
Чунин таъсири мутаќобилро соли 1820 бори аввал
олими даниягї Х.Эрстед (1777-1851) ошкор карда буд.
Таљрибаи ў дар инкишофи таълимоти њодисањои
электромагнитї ањамияти калон дорад.
Ноќили ба занљири манбаи љараён пайвастро болои
аќрабаки магнитї чунон љойгир мекунем, ки аќрабаку
ноќил параллел мавќеъ гиранд (расми 131). Њангоми
пайваст кардани занљир аќрабаки магнитї аз мавќеи
аввалаи худ ба ягон самт тоб мехўрад. Дар мавриди људо
кардани занљир аќрабаки магнитї боз ба мавќеи аввалааш
бармегардад. Ин чунин маъно дорад, ки ноќили љараёндор
ва аќрабаки магнитї ба якдигар таъсир мекунанд. Аз ин
таљриба ба хулосае омадан мумкин аст, ки дар атрофи
ноќили љараёндор майдони магнитї мављуд аст.
Њамин майдони магнитї буд, ки ба аќрабаки магнитї
таъсир расонда, онро тоб дод.
Дар атрофи дилхоњ ноќили љараёндор, яъне дар атрофи
зарядњои электрии бони-
зом њаракаткунанда, май-
дони магнитї вуљуд дорад.
Њамин тариќ, дар
атрофи зарядњои электрии
ором танњо майдони
электрї, дар атрофи
зарядњои бонизом њаракат-
кунанда, њам майдони
электрї ва њам майдони
магнитї вуљуд дорад.
Расми 131
204
Саволњо
1. Таъсири мутаќобили љараёни электриро ба аќрабаки магнитї
якумин маротиба кї ва чї тавр муайян кардааст?
2. Таљрибаи Эрстедро фањмонед.
3. Дар атрофи ноќили љараёндор кадом майдон вуљуд дорад?
§ 78. Майдони магнитии ноќили рости љараёндор
Дар атрофи ноќили љараёндор мављуд будани майдони
магнитиро бо роњњои гуногун ошкор кардан мумкин аст.
Яке аз ин усулњо истифодаи оњансовњо аст. Дар майдони
магнитї оњансовњо ба аќрабакчањои магнитии хурд табдил
мегарданд. Тањти таъсири майдони магнитї мењвари њар
кадоми ин аќрабакњо ба самти таъсири майдон равиш
мегирад.
Аз оњансовњо истифода бурда, майдони магнитии
ноќили рости љараёндорро муоина мекунем. Барои ин
ноќилро аз вараќи ќоѓази сахт гузаронида, ба рўйи он
оњансовњо мепошем. Њангоми аз ноќил гузаштани љараёни
электр, дар гирди он аз рўйи даврањои њаммарказ љойгир
шудани оњансовњоро мушоњида мекунем.
Хатњое, ки дар майдони магнитї ба рафти онњо мењвари
аќрабакњои хурди магнитї љойгир мешаванд, хатњои
магнитии майдони магнитї меноманд.
Њалќачањое, ки онњоро дар майдони магнитї оњансовњо
ба вуљуд меоранд, шакли хатњои ќуввагии майдони
магнитиро таљассум менамоянд. Хатњои магнитии майдони
магнитии љараёни рост аз хатњои сарбастаи ноќилро
ињотакунанда иборат мебошанд.
Барои муайян намудани самти хатњои магнитии
майдони магнитии љараёни рост ва ба самти љараён
вобаста будани онњо ба љойи оњансовњо аз аќрабакњои
магнитї истифода мебарем. Онњоро дар гирди ноќили
рости љараёндор љойгир намуда, самти хатњои магнитиро
муайян менамоем. Њангоми дар ноќил иваз кардани самти
љараён, аќрабакњои магнитї ба 1800 давр мезананд. Дар
расм бо воситаи тирча самти љараёни электр нишон дода
шудааст.
205
Расми 132 Расми 133
Самти хатњои магнитии майдони магнитї ва самти
љараёни ноќилро бо ќоидаи пармача муайян кардан
мумкин аст (расми 133).
Агар њаракати пешравандаи пармача ба самти љараёни
ноќил мувофиќ ояд, он гоњ самти чархзании дастаи пармача
ба самти хатњои ќуввагии майдони магнитї мувофиќ меояд.
Саволњо
1. Дар атрофи ноќили љараёндор мављуд будани майдони магнитиро
чї тавр муайян кардан мумкин аст?
2. Чаро барои омўхтани майдони магнитї оњансовњоро истифода
мебаранд?
3. Хатњои ќуввагии майдони магнитї гуфта, чиро меноманд?
4. Дар таљриба чї тавр нишон додан лозим аст, ки самти хатњои
магнитї ба самти љараён вобаста аст?
5. Самти хатњои магнитии майдони магнитї ва самти љараёни ноќил
чї тавр муайян карда мешавад?
майдон
љараён
майдон
љараён
206
§ 79. Майдони магнитии
ѓалтаки љараёндор
Майдони магнитии ноќили рости
љараён хеле суст мебошад. Барои њосил
кардани майдони магнитии нисбатан
пурќувват ноќилро ба ягон
диэлектрики силиндршакли дарунхолї
мепечонанд. Дар ин маврид майдонњои
магнитии љараёни печакњои алоњида ба
њам зам шуда, майдонро пурќувват
мекунанд.
Аз манбаи љараён, калид ва ѓалтаки
симпеч занљири электрї тартиб
медињем. Њангоми калидро сарбаст
кардан аз ѓалтак љараён љорї мешавад
ва ѓалтак оњансовњоро ба худ љазб
мекунад. Дар њолати ќатъ кардани
љараён оњансовњои љазбшуда меафтанд. Ин нишон
медињад, ки њангоми аз ѓалтак гузаштани љараёни электр
ѓалтак магнитнок мешавад (расми 134).
Дар атрофи ѓалтаки љараёндор низ майдони магнитї
мављуд аст. Онро чун ба монанди майдони магнитии
ноќили рости љараёндор бо ёрии оњансовњо ошкор намудан
мумкин аст. Ѓалтаке, ки аз якчанд печаи ноќили аз
љавфињои вараќи картон гузаронидашуда иборат аст, ба
манбаи љараён пайваст мекунем. Барои ошкор кардани
майдони магнитии офаридаи ѓалтак ба руйи картон
оњансовњо рехта онњоро тунук мекунем. Картонро каме
такон дода, мушоњида мекунем, ки оњансовњо ба самти
хатњои магнитии майдони магнитии ѓалтак чой мегиранд
(расми 135 а). Аќрабаки магнитиро дар нуќтањои гуногуни
майдон љойгир карда, самти хатњои магнитии майдонро
муайян намудан мумкин аст. Дар расми 135 б хатњои
магнитии майдони магнитии ѓалтаки љараёндор тасвир
ёфтааст.
Расми 134
207
а б
Расми 135
Хатњои магнитии майдони магнитии ѓалтаки љараёндор
низ хатњои каљи сарбаст мебошанд. Чунин ќабул шудааст,
ки хатњои каљи сарбаст берун аз ѓалтак аз ќутби шимоли
ѓалтак ба ќутби чануби он самт мегиранд (расми 135 б). Аз
мушоњидаи љойгиршавии оњансовњо бармеояд, ки дар
дохили ѓалтак њам майдони магнитї мављуд аст ва он љо
хатњои магнитї шакли хати рост доранду нисбатан зич
чойгир шудаанд. Дар натиљаи љамъ шудани хатњои
ќуввагии майдони магнитї дар дохили ѓалтак хатњои
магнитї шакли хати рост доранду нисбатан зич љойгир
мешаванд. Аз ин љо ба хулосае омадан мумкин аст, ки дар
дохили ѓалтаки љараёндор майдони магнитї пурзўр аст.
Расми 136
Барои ба ин боварї њосил кардан чунин таљриба
мегузаронем: дар наздикињои ѓалтак милаи пўлодини
тавассути пружина ба штатив овезонбударо љойгир
мекунем (расми 136 а). Њангоми сарбаст кардани занљир
милаи пўлодин ба дохили ѓалтак кашида мешавад (расми
Самти љараён
а
Самти хатњои магнитї
208
136 б). Ин нишон медињад, ки милаи пўлодини магнитнок
ба самти coњae мекўчад, ки он љо майдони магнитї пурзўр
аст.
Агар хатњои магнитии майдони магнитии ѓалтаки
љараёндорро бо хатњои магнитии ноќили рости љараёндор
муќоиса кунем, маълум
мешавад, ки онњо ба њамдигар
монанданд.
Барои муайян кардани самти
хатњои магнитии майдони
магнитии ѓалтаки чараёндор
чун ба монанди ноќили рости
љараёндор аз ќоидаи пармача
истифода мекунанд.
Ѓалтаки љараёндор чун
аќрабаки магнитї ва магнити доимї дорои ду ќутб (шимол
ва љануб) мебошад. Агар ѓалтаки љараёндорро ба сими
борики чандири дароз овезем, дар ин маврид он чун
аќрабаки магнитї (ё магнити доимии дар ресмон
овезонбуда) як нўгаш ба самти шимол ва нўги дигараш ба
самти љануб нигарон мешавад (расми 137).
Барои иваз намудани ќутбњои майдони магнитии
ѓалтаки љараёндор самти љараёни аз ѓалтак гузарандаро
таѓйир додан лозим асту халос.
Саволњо
1. Чаро ѓалтаки љараёндор охансовњоро ба худ љазб мекунад?
2. Майдони магнитии ѓалтаки љараёндорро чї тавр ошкор мекунанд?
3. Хатњои майдони магнитї дар дохили ѓалтаки љараёндор чї гуна
шакл доранд? Барои чї?
4. Барои чї дар дохили ѓалтаки љараёндор майдони магнитї пурзўр
аст?
5. Самти хатњои магнитии майдони магнитии ѓалтаки љараёндорро
чї тавр муайян мекунанд?
6. Ѓалтаки љараёндоре, ки ба симњои борики дароз овезон аст, кадом
самтро мегирад? Чаро?
шимол љануб
Расми 137
209
§ 80. Электромагнит ва татбиќи он
Дар техника ѓалтакњои љараёндорро чун магнит ба
таври васеъ истифода мебаранд, чунки таъсири магнитии
онњоро дар њудуди басо калон таѓйир додан мумкин аст.
Тарзњое, ки тавассути онњо ин корро кардан мумкин аст,
муоина менамоем.
Мувофиќи таљрибаи дар мавзўи гузашта муоинакарда-
амон (расми 132) ѓалтаки љараёндор оњансовњо ва дигар
ашёњои оханинро ба худ љазб мекунад. Агар дар ин
таљриба ѓалтакро ба ѓалтаки миќдори печањояш зиёдтар
иваз намоем, он ба худ бештар ашёњои оњанинро љазб
мекунад, яъне бори вазнинтареро медорад. Аз ин љо ба
чунин хулоса омадан мумкин аст, ки шумораи печњои
ѓалтак њар ќадар зиёд бошад, таъсири магнитии ѓалтаки
љараёндор њамон ќадар пурзўртар мешавад.
а) б)
Расми 138
210
Агар бо ёрии реостати дар њамин занљир пайвастабуда
ќувваи љараёни ѓалтакро зиёд кунем, таъсири майдони
магнитии ѓалтаки љараёндор меафзояд. Њангоми кам
кардани ќувваи љараён, баръакс таъсири майдони
магнитии ѓалтаки љараёндор мекоњад.
Дар њамин таљриба адади печакњои ѓалтак ва ќувваи
чараёнро дар ѓалтак таѓйир надода, таъсири магнитии
ѓалтаки љараёндорро пурзўр намудан мумкин аст. Барои
ин ба даруни ѓалтак дилаки оњанин мегузорем. Оњани ба
дохили ѓалтак гузошташуда таъсири майдони магнитии
онро пурзўр менамояд (расми 138).
Ѓалтаки дилаки оњаниндор электромагнит номида
мешавад.
Вобаста ба намуди хизматашон шаклњои гуногуни
электромагнитњо мављуданд. Дар расми 139 электромагни-
ти наълшакл тасвир ёфтааст, ки он лангари бордорро
нигоњ медорад.
Хосиятњои электромагнит: њангоми ќатъ кардани
љараён зуд бемагнит мешаванд; бо зиёд ё кам шудани
ќувваи љараён таъсири майдони магнитии он пурзўр суст
мешавад; вобаста ба таиноташ бо андозањои гуногун
сохтан мумкин аст, ки татбиќи васеи онро таъмин мекунад.
Расми 139 Расми 140 Расми 141
211
Электромагнитњои пуриќтидорро дар заводњо барои аз
як љой ба љойи дигар кўчонидани маснуоти аз пўлод, чўян
тайёршуда ва инчунин аз як љой ба љойи дигар бурдани
оњанрезањо кор мефармоянд (расми 140).
Электромагнитњоро инчунин дар мавридњои зерин кор
мефармоянд: барои дар осиёб аз ѓалла људо карда
гирифтани ашёњои оњанини фавќуллода омехташуда-мех ва
дигар намуди оњансовњо.
Дар расми 141 буриши ѓаллатозакунаки магнитї нишон
дода шудааст. Ѓаллаи 1-и дўл ба чархи даврзанандаи 2
мерезад. Дар дохили чарх электромагнити пурќуввати 5
гузошта шудааст. Ин электромагнит оњанпорањои 3-ро аз
ѓаллаи рехтаистодаи 4 људо карда мегирад.
Электромагнитњо инчунин дар телеграфу телефон,
занги электрї, релеи электромагнитї, автоматњои обнўшї
ва асбобу дастгоњњои дигар истифода бурда мешаванд.
Саволњо
1. Майдони магнитии ѓалтаки љараёндорро бо кадом роњњо пурзўр
кардан мумкин аст?
2. Чиро электромагнит меноманд?
3. Электромагнитро дар заводњо бо кадом маќсад истифода мебаранд?
4. Сохти ѓаллатозакунак чї гуна аст?
§ 81. Релеи электромагнитї
Ќариб дар њамаи асбобњои бо таври автоматї
коркунанда релеи электромагнитї истифода бурда
мешавад. (Реле калимаи фаронсавї буда, маънояш «аз нав
васл кардан» аст)
Асбоберо, ки бо љараёни паст кор мекунаду бо ёрии он
занљири љараёни пурзўрро идора кардан мумкин аст, релеи
электромагнитї меноманд.
Занљирњои љараёнашон пурзўр (масалан, муњаррикњои
пурзўри электрї, борбардорњои тахта, насосњо)-ро бо ёрии
электромагнит пайваст кардан мумкин аст.
Электромагнит лангарро ба худ кашида, занљирро
мепайвандад. Худи электромагнит бошад, бо љараёни паст
212
кор мекунад. Бинобар ин онро аз нуќтаи идоракунї дар
масофаи дуртар њам љойгир намудан мумкин аст.
Тартиби кори релеи электромагнитї дар расми 142
нишон дода шудааст.
Расми 142
Њангоми калиди К-ро сарбаст кардан аз печањои
ѓалтаки электромагнити 1 љараёни электр љорї мешавад ва
лангари 2-ро ба худ љазб намуда, занљирро мепайвандад.
Релеи электромагнитї ќисми таркибии асбобњои
автоматї њисоб меёбад, ки барои пайвастан ва људо
кардани занљирњои электрї хизмат мекунад.
Дар кори як ќатор дастгоњњо релеи электромагнитї
наќши муњим мебозад.
Саволњо
1. Релењои электромагнитиро бо кадом маќсад истифода мебаранд?
2. Чиро релеи электромагнитї меноманд ?
3. Тартиби кори релеи электромагнитї чї гуна аст?
4. Ќисмњои релеи электромагнитиро номбар кунед.
5. Доир ба истифодаи релеи электромагнитї мисолњо оред.
§ 82. Таъсири майдони магнитї ба ноќили љараёндор
Агар ноќили љараёндорро ба майдони магнитї љойгир
кунем, он гоњ майдони магнитї ба он бо ќуввае таъсир
мекунад, ки дар натиља ноќил аз майдони магнитї тела
мехўрад ва ё љазб мешавад.
Телахўрї ва ё љазбшавии ноќили љараёндор дар
майдони магнитї аз самти љараён дар ноќил вобастагї
К
Љараёни
пурзўр
213
дорад. Телахўрї ва љазбшавии ноќили љараёндорро дар
майдони магнитї дар таљриба санљидан мумкин аст.
Аз манбаи љараён, реостат, калид ва ноќили АВ
занљири электрї тартиб медињем. Ноќили АВ-ро, ки дар
симњои чандир овезон аст ба реостат, калид ва манбаи
љараён пай дар пай пайваст мекунем (расми 143). Ноќили
АВ-ро дар штатив меовезем.
Магнити наълшаклро тарзе мегузорем, ки ќутби
шимоли он аз боло ва ќутби љанубаш аз поён љойгир
бошад. Ноќили АВ-ро дар байни ќутбњои магнити
наълшакл љойгир мекунем ва манбаи љараёнро пайваст
карда, мебинем, ки ноќил ба магнит љазб мешавад.
Агар магнитро гирем, ноќили АВ њаракат намекунад.
Пас, майдони магнитї ба ноќили љараёндори АВ бо ягон
ќуввае таъсир мерасонад, ки он ноќилро аз мавќеи
аввалааш майл мекунонад.
Расми 143
214
Ќутбњои магнитро иваз
мекунем. Ќутби љанубро аз
боло ва ќутби шимолро аз
поён мегузорем. Дар ин њолат
мебинем, ки ноќили АВ аз
магнит тела мехўрад. Аз ин
таљриба ба хулосае меоем, ки
њангоми иваз кардани самти
таъсири майдони магнитї,
самти ќувваи ба ноќил
таъсиркунанда низ таѓйир
меёбад.
Њангоми иваз кардани
ќутбњои манбаи љараён самти
њаракати ноќил низ таѓйир
меёбад. Дар ин таљриба таъсироти механикии љараёни
электр мушоњида мешавад.
Телахўрї ва ё љазбшавии ноќили љараёндор дар
майдони магнитї аз самти љараён вобаста аст, ки он бо
ќоидаи дасти чап муайян карда мешавад. Дасти чапро
чунон гузоштан лозим аст, ки хатњои ќуввагии майдони
магнитї ба кафи даст амудан дохил шуда, самти љараён ба
самти ангуштон мувофиќ ояд, дар ин маврид нарангушти
ба 900 кушодашуда, самти ќувваи аз тарафи майдон ба
ноќили љараёндор таъсиркунандаро нишон медињад (расми
144).
Амалан дар майдони
магнитї давр задани ноќили
љараёндор ањамияти калон
дорад.
Таъсири майдони
магнитї ба ноќили
љараёндор ба шакли ноќил
вобастагї дорад. Таъсири
майдони магнитиро ба
рамкаи симпечи љараёндор
дида мебароем.
Расми 145
А D
А
D
B C
B C
a) б)
Расми 144
215
Рамкаи симпечи АВСD-ро дар майдони магнитї тавре
љойгир мекунем, ки њамвории он ба хатњои ќуввагии
майдони магнитї параллел бошад (расми 145 а).
Њангоми ба манбаи љараён пайвастани рамка аз он
љараён љорї мешавад, ки самти он дар ќитъањои ВС ва АD
ба якдигар муќобиланд.
Аз ќоидаи дасти чап истифода бурда, меёбем, ки ба
тарафњои ВС ва АD-и рамка ќуввањои F таъсир мекунанд,
ки самти онњо низ ба якдигар муќобиланд.
Аз таъсири ќуввањои баробар ва самташон муќобил
рамка тоб мехўрад ва баъди якчанд тобхўрї тавре ќарор
мегирад, ки њамвории ѓалтаки рамка ба хатњои ќуввагии
майдони магнитї амудї шавад (расми 145 б).
Њангоми дар ѓалтаки рамка таѓйир додани самти
љараён, рамка боз ба 1800 тоб мехўрад ва њатто аз рўйи
инерсия аз мавќеи мувозинатї каме дур меравад. Барои он
ки рамка боз ба 1800 тоб хўрад, самти љараёнро дар ѓалтак
њамон ваќт таѓйир додан лозим аст, ки ѓалтак аз рўйи
инерсия аз мавќеи мувозинатї гузашта бошад. Њамин
тариќ, њангоми мунтазам таѓйир додани самти љараёни
ѓалтак он дар майдони магнитї ба таври доимї давр зада
меистад.
Саволњо
1. Агар ноќили љараёндорро дар майдони магнитї љойгир кунем, чї
њодиса рўй медињад?
2. Телахўрї ва љазбшавии ноќили љараёндор дар майдони магнитї аз
чї вобастагї дорад?
3. Ба телахўрї ва љазбшавии ноќили љараёндор дар майдони магнитї
мисолњо биёред.
4. Таъсири майдони магнитиро ба рамкаи симпечи љараёндор
маънидод кунед.
§ 83. Муњаррики электрї
Дар майдони магнитї давр задани ноќили љараёндор
ањамияти калони амалї дорад.
216
Њодисаи дар майдони магнитї давр задани ноќили
љараёндор дар сохти муњаррикњои электрї, ки онњо
энергияи электрро ба энергияи механикї табдил медињанд,
истифода карда мешавад.
Олими рус Б.С. Якоби соли 1834 аввалин муњаррики
электриро ихтироъ кард, ки дар амалия татбиќи васеъ
ёфтааст.
Барои ба таври автоматї таѓйир додани самти љараёни
ѓалтаки рамка асбоби махсус мављуд аст, ки он коллектор
ном дорад.
Коллектори соддатарин аз ду нимњалќаи аз якдигар
људо, ки ба мењвари рамка шинонда шудаанд, иборат аст.
Бинобар ин онњо бо рамка якљоя давр мезананд. Нўгњои
ѓалтаки рамка ба нимњалќањо пайваст карда шудаанд.
Ѓалтак ба занљири электрї бо ёрии нимњалќањо ва чўтка
пайваст мешавад. Рамкаи коллектордор дар расми 146
нишон дода шудааст.
Ваќте ки нимњалќаи 2 ба чўткаи 1 мерасад, дар ѓалтаки
рамка љараён аз D ба С равон аст. Дар ин маврид рамка ба
1800 тоб мехўрад. Баъд аз ин гардиши рамка тарафи DС ба
чўткаи дуюм ва нимњалќаи дуюм наздик мешавад ва ба
чўтка ва нимњалќаи якум тарафи АВ наздик мешавад. Дар
ин њолат љараёни ѓалтак аз B ба C равон мешавад, яъне
Расми 146
217
самти љараёни ѓалтак таѓйир
меёбад ва рамка боз ба 1800 тоб
мехўрад.
Агар њалќањо бо нимњалќањо
иваз карда шаванд, он гоњ ба
таври доимї даврзании рамкаи
симпечро ба вуљуд овардан
мумкин аст.
Дар майдони магнитї
даврзании ѓалтаки љараёндор дар
сохти муњаррики электрї
истифода бурда мешавад.
Дар муњаррикњои электрї
миќдори печањои ѓалтак зиёд
мешаванд. Печањоро бо љўякњое,
ки ќад-ќади сатњи силиндри оњанї
тул кашидаанд, мепечонанд. Ин
силиндр барои пурзўр кардани майдони магнитї хизмат
мекунад. Нўгњои сими ѓалтакро бо коллектор кафшер
мекунанд. Тамоми ин ќисми муњаррикро ротор меноманд.
Ротор дар расми 147 тасвир ёфтааст.
Майдони магнитие, ки дар он ротори муњаррик чарх
мезанад, бо ёрии электромагнити пурзўр ба вуљуд оварда
мешавад. Љараёни электр аз манбаи љараён ба индуктор ва
баъд ба воситаи чўткањои ангиштї ба ротори муњаррик
мегузарад.
Наварди муњаррикро, ки аз мењвари марказии силиндри
оњанин мегузарад, ба асбобе пайваст мекунанд, ки онро
муњаррик ба њаракат медарорад.
Муњаррики электриро махсусан дар асбобњои гуногуни
рўзгор (гардкашак, яхдонњо, мошинањои љомашўйї,
мошинаи дарздўзї, риштарошаки электрї ва ѓайрањо) ва
дар наќлиёт (электровозу трамвай ва троллейбусњо)
истифода мебаранд, ки он мењнати инсонро сабук мекунад.
Муњаррикњои электрии махсуси бешарора мављуданд, ки
онњоро дар насосњо барои аз чоњњо кашидани нефт
истифода мекунанд.
Расми 147
218
Коэффитсиенти кори фоиданоки муњаррикњои электрии
пуриќтидор то ба 98% мерасад. Ягон муњаррики дигар
чунин ККФ-и баланд надорад.
Саволњо
1. Дар муњаррикњои электрї энергияи электр ба кадом навъи
энергия табдил меёбад?
2. Ќисмњои муњаррики электриро номбар кунед.
3. Тарзи кори муњаррикњои электриро фањмонед.
4. Муњаррикњои электрї дар куљо истифода мешаванд?
5. Аввалин муњаррики электриро кї ихтироъ кардааст?
219
КОРЊОИ ЛАБОРАТОРЇ
1. Омўзиши ќонуни баќои энергия њангоми барќароршавии
мувозинати њароратї
Маќсади кор: муайян кардани миќдори гармие, ки оби
гарм њангоми хунукшавиаш хориљ кардааст ва миќдори
гармие, ки оби хунук њангоми гармшавиаш ќабул кардааст.
Лавозимот: калориметр, зарфи андозагирї (мензурка),
њароратсанљ, истакон, зарфи оби гармдор.
Дастур оид ба иљрои кор
1. Ба калориметр як миќдор (100 г) оби гарм рехта,
њарорати онро бо њароратсанљ чен кунед.
2. Ба истакон низ њамон ќадар (100 г) оби сард рехта,
њарорати онро њам чен кунед.
3. Оби сардро оњиста ба
зарфи оби гармдор резед ва бо
њароратсанљ онро омехта
карда, њарораташро чен
кунед.
4. Миќдори гармие, ки оби
сард њангоми гармшавиаш
ќабул кардааст, аз рўйи
формулаи Q1 =c1m1 (t-t1) њисоб
кунед.
5. Миќдори гармиеро, ки оби
гарм њангоми хунукшавиаш
хориљ кардааст, аз рўйи формулаи Q2 =c2m2 (t2-t) њисоб кунед.
6. Миќдори гармии хориљкардаи оби гармро бо миќдори
гармии ќабулкардаи оби сард муќоиса карда, хулоса бароред.
7. Натиљањои њосилшударо дар љадвал нависед.
Массаи
оби гарм,
m2, кг
Њарорати
аввалаи
оби
гарм,
t2, 0С
Њарорати
оби
омехта,
t, 0С
Миќдори
гармие,
ки оби
гарм
хориљ
кардааст,
Q2, Љ
Массаи
оби сард,
m1, кг
Њарорати
аввалаи
оби
сард,
t1, 0C
Миќдори
гармие,
ки оби
сард
ќабул
кардааст,
Q1, Љ
Расми 148
220
2. Муайян кардани гармиѓунљоиши хоси љисми сахт
Маќсади кор: муайян кардани гармиѓунљоиши хоси
силиндри металлї.
Лавозимот: истакони обдор, калориметр, њароратсанљ,
тарозу, сангњои тарозу, силиндри металлї, ресмон, зарфи
обаш гарм.
Дастур оид ба иљрои кор
1. Ба калориметр оби массааш 100-150 г, ки њарораташ
мўътадил аст, резед. Њарорати обро чен кунед.
2. Силиндрро андаруни зарфи обаш гарм гузошта, онро
гарм кунед. Њарорати оби гармро чен кунед (њарорати
ибтидоии силиндр њамин мешавад). Баъд силиндрро ба
калориметри обдор андозед.
3. Њарорати оби калориметрро баъди ба он андохтани
силиндр чен намоед.
4. Силиндрро пешакї хушк намуда, баъд бо ёрии тарозу
массаи онро муайян кунед.
5. Њамаи натиљањои ченкунињоро дар љадвал нависед.
Массаи оби
Калориметр,
m1, кг
Њарорати
аввалаи
об,
t1, 0С
Массаи
силиндр,
m2, кг
Њарорати
аввалаи
силиндр,
t2, 0C
Њарорати
умумии об
ва силиндр,
t, 0C
6. а) Миќдори гармї 1 Q -ро, ки
об њангоми гармшавиаш ќабул
кардааст, њисоб кунед:
( ) 1 1 1 1 Q = c m t − t ,
ки ин љо 1 c - гармиѓунљоиши хоси
об мебошад.
б) Миќдори гармї 2 Q -ро, ки
силиндри металлї њангоми
хунукшавиаш хориљ кардааст, њисоб
кунед:
( ) 2 2 2 2 Q = c m t − t
Расми 149
221
ки ин љо 2 c -гармиѓунљоиши хоси силиндр мебошад, ки
ќимати онро муайян кардан лозим аст.
Азбаски миќдори гармии њангоми гармшавї ќабулкардаи
об ба миќдори гармии њангоми хунукшавї хориљкардаи
силиндр ба њам баробаранд, пас навишта метавонем:
1 2 Q = Q ва ё ( ) ( ) 1 1 1 2 2 2 c m t − t = c m t − t
Дар ин муодила гармиѓуљоиши хоси с2 бузургии номаълум
мебошад ва онро аз рўйи формулаи зерин њисоб кунед:
( )
( )
2 2
1 1 1
2 m t t
с c m t t
−
−
=
Ба ин муодила ќимати бузургињоеро, ки таљриба нишон
додааст, гузошта, гармиѓунљоиши хоси моддаро, ки аз он
силиндр сохта шудааст, њисоб кунед. Натиљаи њосилшударо
бо ќиматњои љадвалї муќоиса намуда гўед, ки силиндр аз
кадом модда сохта шудааст?
3. Васл кардани занљири электрї ва чен кардани ќувваи
љараён дар ќитъањои гуногуни он
Маќсади кор: дар таљриба тасдиќ намудани он, ки ќувваи
љараён дар ќитъањои гуногуни занљири пай дар пай пайваст
якхела мебошад.
Лавозимот: манбаи љараён, лампаи пастшиддати ба поя
насбшуда, калид, амперметр, симњо барои пайвасткунї.
а) б) в)
Расми 150
222
Дастур оид ба иљрои кор
1. Аз лавозимоти додашуда истифода карда, мувофиќи
расми 150 (а) занљири электрї тартиб дињед.
2. Сипас, амперметрро, чї тавре ки дар расми 150 б ва в
нишон дода шудааст, пайваст кунед.
3. Дар њар се маврид нишондодњои амперметрро муќоиса
намуда, хулоса бароред.
4. Наќшањои пайвасти асбобњоро ба дафтаратон кашед.
Диќќат! Бе ягон истеъмолкунандаи энергияи электр, ки
бояд ба ампермтер пай дар пай пайваст бошад, амперметрро
ба сиќќонакњои манбаи љараён пайвастан ќатъиян мумкин
нест, вагарна он аз кор баромаданаш мумкин аст.
4. Муайян кардани шиддат дар ќитъањои гуногуни занљир
Маќсади кор: чен кардани шиддати ќитъањои гуногуни
занљир, ки аз ду резистор (ё ду лампаи фонуси кисагї)-и пай
дар пай павастшуда иборат аст ва муќоисаи он ба шиддати
нўгњои њар кадоме аз резисторњо.
Лавозимот: манбаи љараён, 2-дона резистор, ё 2-дона
лампаи фонуси кисагї, волтметр, калид, симњо барои
пайвасткунї.
Дастур оид ба иљрои кор:
1. Занљиреро, ки аз манбаи љараён, ду резистор, (ё ду
лампа) ва калид иборат аст,
пай дар пай васл кунед.
Занљирро ба манбаъ
бипайвандед (расми 151).
2. Шиддати U1, U2 –и
нўгњои њар кадоми резистор (ё
лампа) ва шиддати U–и
ќитъаи занљирро, ки аз ду
резистор (ё ду лампа) иборат
аст, чен кунед.
3.Суммаи шиддатњои
U1+U2–ро дар њар ду резистор
(ё ду лампа) њисоб карда,
онро бо шиддати U муќоиса кунед ва хулоса бароред.
Расми 151
223
4. Наќшаи занљири васлкардаатонро кашед ва дар он
нишон дињед, ки волтметр барои чен кардани шиддат дар њар
кадоми резистор (ё њар кадом лампа) ва њар ду резистор (ё
њарду лампа) чї тавр пайваст карда мешавад.
5. Шиддати ќутбњои манбаи љараён ва шиддати
сиќќонакњои як резистор (ё як лампа)-ро чен кунед. Ин
шиддатњоро бо њам муќоиса карда, хулоса бароред.
5. Муайян кардани муќовимати ноќил ба воситаи
волтметр ва амперметр
Маќсади кор: муайян кардани муќовимати ноќил ба
воситаи амперметр ва волтметр. Дар таљриба санљидани он,
ки муќовимати ноќил ба ќувваи љараёни шиддати нўгњои он
вобастагї надорад.
Лавозимот: манбаи љараён, ноќили озмоишї, амперметр
ва волтметр, реостат, калид, симњо барои пайвасткунї.
Дастур оид ба иљрои кор
1.Занљирро, ки аз манбаи љараён, амперметр, резистор,
реостат ва калид иборат аст, васл кунед.
2.Ќувваи љараёни занљирро бо амперметр чен кунед.
3.Ба нўгњои ноќили озмоишї волтметрро параллел
пайваст карда, шиддати онро чен кунед.
4.Бо ёрии реостат муќовимати занљирро таѓйир дода,
ќувваи љараён ва шиддати ноќили озмоиширо дар занљир чен
кунед.
5. Натиљањои ченкуниро дар љадвал нависед.
№
таљриба
Ќувваи
љараён I, A
Шиддат
U, B
Муќовимат
R, O м
Ноќил 1.
2.
6. Ќонуни Омро истифода карда, муќовимати ноќилро аз
рўйи њар кадом ченкунињои људогона њисоб кунед.
7. Натиљањои њисобкуниро дар љадвал нависед.
224
6. Санљиши амали электромагнит
Маќсади кор: аз асбобњои тайёр васл кардани
электромагнит ва дар таљриба санљидаи он, ки таъсири
магнитии он ба чї вобастагї дорад.
Лавозимот: манбаи љараён, реостат, калид, симњо
барои пайвасткунї, аќрабаки магнитї, асбобњо барои васл
кардани электромагнит.
Дастур оид ба иљрои кор
1. Аз манбаи љараён, ѓалтак, реостат ва калид занљири
электрї тартиб дињед. Занљирро ба манбаъ пайваст карда,
бо ёрии аќрабаки магнитї ќутбњои ѓалтакро муайян кунед.
2. Аќрабаки магнитиро ќад-ќади ѓалтак ба масофае
кўчонед, ки дар ин фосила таъсири майдони магнитї ба
аќрабаки магнитї басо ночиз бошад. Ба ѓалтак дилаки
оњанинро гузоред ва ба аќрабак таъсир расонидани
электромагнитро мушоњида намоед. Аз мушоњида хулоса
бароред.
3. Бо ёрии реостат ќувваи љараёни занљирро таѓйир
дода, ба аќрабак таъсир расонидани электромагнитро
мушоњида кунед. Аз мушоњида хулоса бароред.
4. Аз асбобњои тайёр электромагнити наълшаклро васл
кунед. Ѓалтакњои электромагнитро байни худ пай дар пай
тавре пайваст намоед, ки дар ќутбњои озодашон ќутбњои
магнитии гуногунном њосил шаванд. Ќутбњоро бо ёрии
аќрабаки магнитї санљед. Бо ёрии аќрабаки магнитї
муайян кунед, ки ќутби шимолї ва ќутби љанубии магнит
дар куљо воќеъ гардидаанд.
7. Омўхтани модели муњаррики љараёни доимї
Маќсади кор: шинос шудан ба ќисмњои асосии модели
муњаррики электрии љараёни доимї ва тарзи кори он.
Лавозимот: магнити наълшакл, ќисми чархзанандаи
муњаррики электрї (ротор) бо нимњалќањояш (коллектор),
чўткањо, тагмонаки чўбї, поя-подшипникњо, манбаи
љараён, симњо барои пайвасткунї, реостат, калид,
резистори муќовиматаш 2 Ом.
225
Дастур оид ба иљрои кор
1. Муњаррики электриро васл
кунед.
2. Муњаррики электриро ба
манбаи љараён пайваст намуда, онро
ба кор андозед. Агар муњаррик ба
кор надарояд, сабабашро ёбед ва
бартараф намоед.
3. Дар занљир самти љараёнро таѓйир дода, самти
чархзании ќисми чархзанандаи муњаррикро таѓйир дињед.
Расми 152
226
Масъалањо барои такрор
I. Њодисањои њароратї
1. Сабаб чист, ки радифњои маснўъи Замин њангоми ба
ќабатњои поёнии атмосфера даромадан аз њад зиёд гарм шуда,
месўзанд?
2. Дарозии сими мисин њангоми аз 0 то 100 0С гарм кардан
170 мм дароз шудааст. Агар дарозии ибтидоии сим 100 м
бошад, коэффитсиенти васешавии хаттии онро муайян кунед.
3. Одам чойи массааш 200 г ва њарораташ 46,5 0С–ро
нўшида, чї миќдор гармї ќабул мекунад? (Њарорати љисми
одам 36,5 0С аст).
4. Барои дар дегчаи алюминии массааш 200 г љўшонидани
1,5 л оби њарораташ 20 0С чї миќдор гармї лозим аст?
5. Гармии хоси сўзиши антросит q=3,4.107 Љ/кг аст.
Њангоми пурра сўхтани 200 г чунин сўзишворї чї миќдор
гармї хориљ мегардад?
6. Ба 0,5 л спирт 1,5 л бензин омехтанд. Њангоми пурра
сўхтани ин сўзишворї чї миќдор гармї хориљ мегардад ?
7. Барои гудохтани 4 т оњани њарораташ 39 0С чї ќадар
энергия лозим мешавад?
8. Ба зарфе, ки 500 г об дорад, љисми мисини массааш 500
г-ро љойгир карданд. Дар натиља њарорати мис аз 80 то 20 0С
паст шуд. Дар ин маврид об чї ќадар гарм мешавад?
9. Миќдори гармии барои аз 20 то 42 0С гарм кардани
радиатори чўянии системаи гармдињии массааш 60 кг
зарурбударо њисоб кунед.
10. Њангоми пурра сўхтани 15 кг ангишти чўб чї миќдор
гармї хориљ мешавад?
11. Барои ба ќадри 1 0С гарм кардани љисми мисини
массааш 1 кг чї миќдор гармї лозим аст?
12. Дар оташдони муњаррики буѓї 20 т торф сўзонданд.
Ин миќдор торфро бо чї ќадар ангиштсанг иваз кардан
мумкин аст? (Гармии хоси сўзиши торфро 1,5⋅107 Љ/кг гиред).
13. Агар тамоми энергия аз сўзиши 10 г карасин
хориљшаванда барои гарм кардани 22 кг об сарф шавад,
њарорати об чї ќадар таѓйир меёбад?
227
14. Њангоми конденсатсия шудани буѓи оби массааш 5 кг
ва њарораташ 100 0С чї миќдор гармї хориљ мешавад?
15. Барои 4 кг яхро дар њарорати 0 0С об кардан чї
миќдор гармї лозим аст?
16 Њарорати ибтидоии љисми сурбии массааш 200 г 27 0С
аст. Барои гудохтани он чї миќдор гармї лозим аст?
17. Њангоми сахтшавии 125 кг оби њарораташ 0 оС чї
миќдор гармї хориљ мешавад?
18. Ба 5 л оби њарораташ 40 оС 3 кг яхи њарорат-аш 0 0С -
ро андохтанд. Чї ќадар ях об мешавад?
19. Љисми латунии массааш 1 кг ва њарораташ 100 0С –ро
ба болои яхи њарораташ 0 0С гузоштанд. Агар њарорати љисм
то 0 0С паст шуда бошад, чї ќадар ях об шудааст?
20. Ѓўлаи оњанини њарораташ 800 0С то њарорати 0 0С сард
шуда, яхи њарораташ 0 0С ва массааш 3 кг-ро об кард. Ба
фарзи ин, ки тамоми энергияи хориљкардаи ѓўла барои
гудохтани ях сарф мешавад, массаи ѓўларо ёбед?
21. Чаро дар њавои хушк назар ба њавои намнок ба гармї
тоб овардан осонтар аст?
22. Чаро баъд аз борон њаво андаке салќин мешавад?
23. Дар кўњњои хеле баланд гўштро дар оби деги рўяш
кушода пухтан ѓайриимкон аст. Чаро?
24. Чї тавр обро то њарорати 200 0С гарм кардан ва ё обро
дар њарорати 50 0С љўшондан мумкин аст?
25. Барои 5 кг оби њарораташ 0 0С-ро љўшонда онро ба буѓ
табдил додан чї миќдор гармї сарф мешавад?
26. Агар 1 кг буѓро ба об табдил дода, оби њосилшударо
то 0 0С хунук кунем, чї миќдор энергия хориљ мешавад?
27. Агар ба яхпораи њарораташ 0 0С њамон ќадар гармї
дињем, ки њангоми дар шароити мўътадил конденсатсия
шудани буѓи массааш 8 кг ва њарораташ 100 0С хориљ
мегардад, чї ќадар ях об мешавад?
28. Дар дегњои буѓии њозиразамон дар як соат 220 т буѓ
њосил кардан мумкин аст. Барои њосил кардани 1 кг буѓ
3389400 Љ миќдори гармї сарф мешавад. Дар як соат дег чї
миќдор гармї мегирад?
29. Муњаррики дарунсўз 5 кг бензин сўхта, кори
фоиданоки 4,6.104 кЉ-ро иљро кард. ККФ-и муњаррикро
муайян кунед.
228
30. Дар 4 м3 њавои њарораташ 16 0С ба миќдори 40 г буѓи
об њаст. Намии нисбиро ёбед.
II. Њодисањои электрї
31. Ду заряди њар яке 1 Кл, ки аз њамдигар дар масофаи 1
км воќеанд, бо чї ќадар ќувва таъсири мутаќобил мекунанд?
32. Ду саќќои аз якдигар 10 см дуристода зарядњои
якхелаи манфї дошта, бо ќувваи 0,23 мН ба њамдигар таъсир
мерасонанд. Адади электронњои «барзиёди» њар як саќќоро
ёбед.
33. Ба заряди q=0,33.10-7 Кл дар ягон нуќтаи майдони
электрї ќувваи F=1.10-5 Н таъсир мекунад. Шадидияти
майдонро дар ин нуќта муайян намоед.
34. Дар нуќтаи майдоне ба заряди 2 нКл ќувваи 0,4 мкН
таъсир мекунад. Шадидияти майдонро дар ин нуќта ёбед.
35. Дар нуќтае, ки шадидияти майдони электрї ба 2 кВ/м
баробар аст, ба заряди 12 нКл чї ќадар ќувва таъсир мекунад?
36. Чаро, агар ба саќќои электроскопи заряднок даст
расонем, зарядашро талаф медињад?
37. Чарост, ки милаи электроскопро аз металл месозанд ?
38. Дар танаи конденсатор 2 мкФ; 30 В навишта шудааст.
Ин ададњо чиро мефањмонанд?
39. Барои то шиддати 200 В заряднок кардани ноќил, ба
он 0,001 Кл заряд додан лозим аст. Ѓунљоиши ноќилро бо
фарада ва микрофарада муайян кунед.
40. Агар њангоми то шиддати 1,4 кВ заряднок кардани
конденсатор он 28 нКл заряд гирад, ѓунљоишаш чї ќадар
будааст?
41. Ба кондесатори ѓунљоишаш 10 мкф 4 мкКл заряд
доданд. Энергияи конденсатори заряднокро ёбед.
42. Дар муддати 5 даќиќа аз буриши арзии ноќил 600 Кл
заряд гузашт. Ќувваи љараёнро дар ноќил њисоб кунед.
43. Аз мўяки лампаи электрї љараёни ќуввааш 0,6 А
љорист. Дар муддати 1 даќиќа аз мўяки он чї миќдор заряд
мегузарад ?
44. Антеннаи мисини дарозиаш 50 м ва масоњати буриши
арзиаш 100 мм2, чї ќадар муќовимат дорад?
229
45. Массаи сими мисини дарозии 1 км доштаро, ки
муќовиматаш 1 Ом аст, муайян кунед.
46. Масоњати буриши арзї ва массаи 3,5 км сими мисини
трамвайро, ки муќовиматаш 0,85 Ом аст, ёбед.
47. Сими мисини ѓалтак 1,78 кг масса ва 13,6 Ом
муќовимат дорад. Дарозии он чї ќадар аст?
48. Муќовимати спирали нихромии манќали электрї дар
њарорати 20 0С 40 Ом мебошад. Спиралро то кадом њарорат
гарм кардан лозим аст, то ки муќовимати он 43,6 Ом шавад?
49. Бузургии ќувваи љараёнро дар лампаи электрии
муќовиматаш 240 Ом, њангоми 120 В будани шиддати занљир,
њисоб кунед.
50. Шиддат дар сиќќонакњои реостат ба 60 В баробар аст.
Муќовимати реостатро њангоми аз он гузаштани 4 А ќувваи
љараён муайян кунед.
51. Манќали электрї ба манбаи шиддаташ 120 В пайваст
карда шудааст. Он аз спирали никелини дарозиаш 5 м ва
масоњати буриши арзиаш 0,1 мм2 иборат аст. Њангоми ба
манбаи љараён пайваст кардан аз он чї ќадар љараён
мегузарад?
52. Ду лампаи электрии муќовимати њар кадомаш 240 Ом
ба манбаи шиддаташ 220 В пай дар пай пайваст карда
шудааст. Бузургии ќувваи љараёнро дар як лампа муайян
кунед.
53. Ба лампаи электрие, ки 7 Ом муќовимати дорад,
реостати муќовиматаш 13 Ом-ро пай дар пай пайваст
намуданд. Њангоми 220 В баробар будани шиддати шабака,
бузургии ќувваи љараёнро муайян кунед.
54. Чанд лампаи электрии 6-волтаи пай дар пай пайвастан
лозим аст, то ки занљири њосилшуда ба шиддати 120 В
мутобиќ шавад?
55. Ду ноќили параллел пайвастшудаи муќовиматашон 30
ва 60 Ом-ро ба манбаи љараёни шиддаташ 6 В пайваст
карданд. Ќувваи љараёнро дар њар як ноќил ва дар тамоми
занљир муайян кунед.
56. Муќовимати ноќил 40 Ом, дарозиаш 1 км ва масоњати
буриши арзиаш 10 мм2 аст. Муайян кунед, ки он аз кадом
мавод сохта шудааст.
230
57. Муќовимати сими мисинеро, ки дарозиаш 9 км ва
масоњати буриши арзиаш 60 мм2 аст, муайян кунед.
58. Ноќилњои муќовиматашон 2; 3 ва 4 Ом параллел
пайваст карда шудаанд. Муќовимати умумии занљирро њисоб
кунед.
59. Муќовимат волтметр 1200 Ом аст. Њангоми 10 В
шиддатро нишон доданаш ќувваи љараёни аз он гузарандаро
муайян кунед.
60. Ба нўгњои ноќиле, ки 1000 Ом муќовимат дорад, чї
ќадар шиддат гузоштан лозим аст, то ки аз он 1 мА ќувваи
љараён гузарад?
61. Сими мисини масоњати буриши арзиаш 0,34 мм2 бояд
чї ќадар дарозї дошта бошад, ки муќовиматаш 0,65 Ом
шавад?
62. Амперметр, ки 0,015 Ом муќовимат дорад, бо реостати
муќовиматаш 12 Ом пай дар пай пайваст карда шудааст.
Амперметр 6 А ќувваи љараёнро нишон медињад. Шиддатро
дар реостат ва амперметр ёбед.
63. Њангоми 120 В будани шиддати нўгњои лампаи электрї
аз он љараёни ќуввааш 0,12 А љорист. Муќовимати мўяки
онро муайян кунед.
64. Аккумулятор то тамоман безаряд шуданаш дар
давоми 40 соат 1 А ќувваи љараён дода метавонад. Ин гуна
аккумулятор барои захира кардани чї ќадар заряд пешбинї
шудааст?
65. Порчаи сими муќовиматаш 80 Ом-ро чањор таќсими
баробар карда, њамаи онњоро параллелан ба якдигар
пайвастанд. Занљири њосилшуда чї ќадар муќовимат дорад?
66. Ду ноќилро дар занљир параллелан ба якдигар
пайвастанд. Муќовимати яке аз онњо 150 Ом асту муќовимати
дигараш -30 Ом. Ќувваи љараён дар кадом ноќил зиёд аст ва
чанд маротиба зиёд аст?
67. Аз лампаи фонуси кисагии шиддаташ 3,5 В, 0,25 А
ќувваи љараён мегузарад. Он дар 5 даќиќа чї ќадар энергия
сарф мекунад?
68. Ба занљири шиддаташ 120 В манќали электрии
муќовиматаш 24 Ом пайваст карда шудааст. Тавоноии онро
њисоб кунед.
231
69. Лампаи электрии тавоноиаш 69 Вт бо шиддати 127 В
мувофиќ карда шудааст. Аз он чї ќадар ќувваи љараён
мегузарад? Агар ба шиддати 220 В мувофиќ бошад, чї ?
70. Лампаи электрии тавоноиаш 150 Вт дар тамоми
муддати кори худ, ки таќрибан 800 соат аст, чї ќадар
энергияи электр истеъмол мекунад?
71. Кадоме аз ду лампаи электрї, ки бо шиддати якхела
кор мекунанд, дорои муќовимати зиёд мебошад. Лампаи
тавоноиаш 100 Вт ё 60 Вт?
72. Дар танаи лампаи электрї 127 В; 40 Вт навишта
шудааст. Муќовимати лампаро дар рељаи кориаш муайян
кунед.
73. Ба манбаи ЌЭЊ-аш 12 В ва муќовимати дохилиаш 1
Ом реостати муќовиматаш 5 Ом –ро пайваст карданд. Ќувваи
љараёни занљир ва шиддати манбаъро ёбед.
74. Чор элементи галванї, ки муќовимати дохилии њар
кадоме 0,8 Ом ва ЌЭЊ-ашон 2 В аст, байни њам ва ба ноќили
муќовиматаш 4,8 Ом пай дар пай пайваст карда шудаанд.
Ќувваи љараёнро дар ин занљир муайян кунед.
75. Аз спирали симини муќовиматаш 20 Ом њангоми 5 А
будани ќувваи љараён дар 100 с чї миќдор гармї људо
мешавад?
76. Њангоми шиддати 4,5 В ќувваи љараён дар мўяки
лампаи электрї 0,5 А аст. Тавоноии лампаро ёбед.
77. Манќали электрии тавоноиаш 600 Вт дар муддати 40
даќиќа 2 л обро аз њарорати 15 0С то 100 0С гарм мекунад.
ККФ-и манќалро муайян кунед.
78. Резистори муќовиматаш 2,14 Ом бо сими тафсониши
радиолампа, ки муќовиматаш 3,9 Ом аст, пай дар пай пайваст
шудааст. Муќовимати умумии онњоро муайян кунед.
79. Сими гармоише, ки дар њолати тафсон буданаш 55 Ом
муќовимат дорад, ба занљири шиддаташ 110 В пайваст аст.
Ин сим дар муддати 1 даќиќа чї миќдор гармї хориљ
мекунад?
80. Агар шиддат дар шабака 220 В ва муќовимати симњо
0,2 Ом бошад, ќувваи љараёнро њангоми расиши кўтоњ њисоб
кунед.
81. Чаро симњои љараёнбари манќали электрї чени сими
тафсиши он сахт гарм намешаванд?
232
82. Манор-кран бори массааш 0,6 т-ро бо суръати 20
м/даќ. мунтазамона боло мебардорад. Муњаррики электрии
кран барои шиддати 220 В сохта шудааст ва љараёни ќуввааш
16,5 А истеъмол мекунад. ККФ-и кранро муайян кунед.
III. Њодисањои магнитї
83. Чї тавр бо ёрии аќрабаки магнитї магнитнок будан ё
набудани лавњањои пўлодинро санљидан мумкин аст?
84. Бо ёрии аќрабаки магнитї ќутбњои ѓалтаки љараёндор-
ро чї тавр муайян кардан мумкин аст?
85. Чарост, ки танаи ќутбнаморо аз мис, алюминий,
пластмасса месозанд, на аз оњан?
86. Дар магнит ќутбњои он нишон дода нашудааст. Чї
тавр ќутби шимоли магнитро муайян кардан мумкин аст?
87. Бо ёрии аќрабаки магнитї чї тавр исбот кардан
мумкин аст, ки љисм аз оњан сохта шудааст?
88. Сабаб чист, ки дар сурати ба даруни ѓалтаки
љараёндор даровардани дилаки оњанин таъсири магнитии он
зиёдтар мешавад?
89. Чї тавр самти чархзании рамкаи љараёндорро дар
майдони магнитї таѓйир додан мумкин аст?
90. Бо ёрии компас чї тавр муайян кардан мумкин аст, ки
аз ноќил љараёни электр љорист? Самти љараёни электрро чї
тавр муайян кардан мумкин аст?
91. Агар мехи оњанинеро ба магнити наълшакл наздик
кунем, он гоњ як нўги мех ба як ќутби магнит љазб мешаваду
нўги дигараш ба ќутби дигари магнит. Ин чї сабаб дорад?
92. Ба яке аз ќутбњои аќрабаки магнитї сўзанро наздик
мебарем ва мебинем, ки ќутби аќрабак ба сўзан љазб мешавад.
Оё бар њамин асос гуфтан мумкин аст, ки «сўзан магнитнок»
буд?
93. Дар ихтиёри Шумо ду дона сўзани пўлодин вогузор
шудааст (яке аз сўзанњо магнитнок аст). Њарду сўзанро
истифода карда, чї тавр муайян кардан мункин аст, ки
кадоме аз ин сўзанњо магнитнок асту кадомаш не?
94. Агар ду мехро ба магнит наздик кунем, нўгњои тези
онњо аз якдигар дур мешаванд. Сабаби ин дар чист?
233
95. Гандумро пеш аз орд кардан аз байни ќутбњои магнит
мегузаронанд. Ин амал чї зарурат дорад?
96. Дар майдони магнитї ба њалќаи љараёндор ќуввањои
љуфт таъсир мерасонанд. Бо таъсири ин љуфти ќуввањо њалќа
гардиш мехўрад. Сабаб чист?
97. Таъсири мутаќобили ноќилњои параллели љараёнашон
самти якхеладошта чї гуна аст?
98. Таъсири мутаќобили ноќилњои параллели љараёнашон
самти муќобилдошта чї гуна аст?
99. Дар майдони магнитї рамкаи љараёндор чї тавр
њаракат мекунад?
100. Самти хатњои ќуввагии майдони магнитї берун аз
магнити рост чї гуна аст?
234
2. 0,000017
к
1
4. 518,7 кЉ
5. 6,8 МЉ
6. 61,4.103 кЉ
7. 3,84.106 кЉ
8. 5,4 0С
9. 607 кЉ
10. 5,4.106 Љ
11. 380 Љ
12. 10 т
13. ба ќадри ≈5 0С
зиёд мешавад.
14. 11,3 МЉ
15. 13,6.105 Љ
16. 13400 Љ
17. 425.105 Љ
18. 2,5 кг
19. 112,5 г
20. ≈2,8 кг
25. 13419000 Љ
26. 2673959 Љ
27. ≈54,1 кг
28. 22,5 т
29. 20 %
30. 74 %
31. 0,9.104 Н
32. 1011
33. 0,33 В/м
34. 200 В/м
35. 25 мкН
39. 5.10-6 Ф; 5 мкФ
40. 20 пФ
41. 800 нЉ
42. 2 А
43. 36 Кл
Љавоби масъалањо барои такрор
44. 0,0085 Ом
45. 151,3 кг
46. 70 мм2; 2180,5 кг
47. 1 м
48. 245 0С
49. 0,5 А
50. 15 Ом
51. 6 А
52. 0,46 А
53. 11 А
54. n=20
55. 0,1 А; 0,2 А; 0,3 А
56. 0,4 Ом⋅м ; никел
57. 2,6 Ом
58. 0,92 Ом
59. 8,3 мА
60. 1 В
61. 13 м
62. 72 В; 0,09 В
63. 1000 Ом
64. 144000 Кл
65. 5 Ом
67. 262,5 Љ
68. 600 Вт
69. 0,75 А; 0,44 А
70. 120 кВт⋅соат
71. 60 Вт
72. 403 Ом
73. 2 А; 10 В
74. 1 А
75. 50000 Љ
76. 2,25 Вт
77. 49 %
78. 6,31 Ом
79. 13,2 кЉ
80. 1100 А
82. 54 %
235
Мундариља
Боби l . Њодисањои њароратї ………………………….….…. 3
§ 1. Ду методи омўхтани њодисањои њароратї …………… 3
§ 2. Њаракати њароратии молекулањо ……………….…….. 7
§ 3. Васеъшавии хаттї ва њаљмии љисмњо ……………..….. 8
§ 4. Энергияи дохилї.......................................................... 13
§ 5. Табдили энергияи механикї ба энергияи дохилї….... 15
§ 6. Усулњои таѓйир ёфтани энергияи дохилї.......... …..… 17
§ 7. Гармигузаронї. …………………………….................... 20
§ 8. Конвексия………………………………..………….......... 23
§ 9. Афканишот….……………………………………………. 26
§ 10. Гарминаќлкунї дар табиат ва техника…………..….. 28
§ 11. Калориметр. Гармиѓунљоиши хос……....................... 33
§ 12. Миќдори гармї............................................................ 37
§ 13. Њисоб кардани миќдори гармї………………….……. 39
§ 14. Энергияи сўзишворї. Гармии хоси сўзиши сўзиш-
ворї …………………………………………………………….
45
§ 15. Њолатњои агрегатии моддањо. Гудозиш ва
сахтшавї. Њарорати гудозиш.............................................
48
§ 16. Гармии хоси гудозиш …………………………….…… 53
§ 17. Бухоршавї ва конденсатсия…………………… ……. 56
§ 18. Љўшиш. Вобастагии њарорати љўшиш аз
фишор…………………………………………………………..
61
§ 19. Гармии хоси буѓњосилкунї ва конденсатсия …….… 64
§ 20. Фурўбурди энергия њангоми бухоршавии моеъ ва
ихрољи он њангоми конденсатсияи буѓ………………….....
67
§ 21. Намии њаво………….…………………..………….…… 69
§ 22. Асбобњои ченкунандаи намии њаво….…………….… 71
§ 23. Кори газ ва буѓ њангоми васеъшавї........................... 74
§ 24. Муњаррики дарунсўз…………………………………… 76
§ 25. Турбинаи буѓї.............................................................. 80
§ 26. Коэффитсиенти кори фоиданок ………………...…… 81
§ 27. Масъалањои экологии истифодаи муњаррикњои
њароратї………………………………………..………………
83
Боби II. Њодисањои электрї ………….……………………... 85
§ 28. Электрнокшавии љисмњо…………………….………... 85
§ 29. Ду љинси заряд. Таъсири мутаќобили љисмњои
заряднок………………………………………………….…….
87
236
§ 30. Ќонуни баќои заряд……………………………....…… 90
§ 31. Электроскоп……………………………………………. 91
§ 32. Заряди электрии элементарї...................................... 93
§ 33. Майдони электрї........................................................ 95
§ 34. Ќонуни Кулон………………………………………….. 97
§ 35. Шадидият ва потенсиали майдони электрї……...... 99
§ 36. Ноќилњо, нимноќилњо ва диэлектрикњо…………..… 103
§ 37. Ѓунљоиши электрї. Воњидњои ѓунљоиши электрї..... 105
§ 38. Конденсаторњо. Пайвасти конденсаторњо…….……. 106
§ 39. Энергияи конденсатори заряднок……………….…... 111
§ 40. Сохти атом………………………………………….…... 111
§ 41. Шарњи њодисањои электрї………………………….… 113
§ 42. Љараёни электр. Шартњои њосил кардани љараёни
электр……………………………..………………………….…
115
§ 43. Манбањои љараёни электр Батареяи хушк.
Аккумуляторњо………………………………………………..
117
§ 44. Ќувваи электроњаракатдињанда (ЌЭЊ)………….…... 121
§ 45. Занљири электрї ва ќисмњои таркибии он…….….… 123
§ 46. Таъсироти љараёни электр …………………….…....… 125
§ 47. Самти љараёни электр.................................................. 128
§ 48. Љараёни электр дар металлњо………………..….….… 129
§ 49. Ќувваи љараён. Воњидњои ќувваи љараён ………….... 130
§ 50. Амперметр. Чен кардани ќувваи љараён…………..… 133
§ 51. Шиддати электрї. Воњидњои шиддат…….……..…… 135
§ 52. Волтметр………………………………………………… 138
§ 53. Вобастагии ќувваи љараён ба шиддат………….….… 140
§ 54. Муќовимати электрии ноќил……………….………… 142
§ 55. Муќовимати хос…………………………………….….. 144
§ 56. Вобастагии муќовимати ноќилњо аз њарорат ……… 148
§ 57. Ќонуни Ом барои ќитъаи занљир…………………….. 151
§ 58. Реостат…………………………………………..……….. 155
§ 59. Ќонуни Ом барои занљири сарбаст (барои хониши
иловагї)…………………………………………….………….
158
§ 60. Пайвасти пай дар пай ва параллелии ноќилњо……. 160
§ 61. Кор ва тавоноии љараёни электр................................ 164
§ 62. Ќонуни Љоул-Ленс……………………….….…………. 169
§ 63. Асбобњои электрии гармкунанда…………………..… 172
§ 64. Њисобкунаки энергияи электр..................................... 175
§ 65. Расиши кўтоњ. Муњофизакњои зудгудоз……….…….. 176
237
§ 66. Нимноќилњо……………………………………….…..... 178
§ 67. Љараёни электр дар нимноќилњо…………..…….…... 180
§ 68. Диоди нимноќилї (барои хониши иловагї)………... 183
§ 69. Транзистор ва истифодаи он (барои хониши
иловагї)………………………………………………………..
185
§ 70. Хатарњои љараёни электрї (барои хониши иловагї)… 188
Боби III. Њодисањои магнитї ………………………………. 190
§ 71. Хосиятњои магнитии моддањо………………………... 190
§ 72. Майдони магнитї........................................................ 193
§ 73. Таъсири мутаќобили магнитњо…………..…………... 196
§ 74. Аќрабаки магнитї....................................................... 198
§ 75. Ќутбнамо……………………………………………....... 199
§ 76. Майдони магнитии Замин…………………….….…… 200
§ 77. Таљрибаи Эрстед……………………………………….. 202
§ 78. Майдони магнитии ноќили рости љараёндор………. 204
§ 79. Майдони магнитии ѓалтаки љараёндор…………..… 206
§ 80. Электромагнит ва татбиќи он ……………..………... 209
§ 81. Релеи электромагнитї................................................. 211
§ 82. Таъсири майдони магнитї ба ноќили љараёндор…. 212
§ 83. Муњаррики электрї................................................... 215
Корњои лабораторї............................................................. 219
Масъалањо барои такрор…………………………………… 226
238
Умаров У.С., Исупов Љ., Икромов М.
ФИЗИКА
Китоби дарсї барои синфи 8
Муњаррир: Ќодиров Б.А.
Муњаррири техникї: Д. Наљидуллоев
Рассом: Мадихон А.
Ороиши компютерї: Раљабов У.Х.
ЉДММ Нашриёти «Алиф»
Ба чопаш иљозат дода шуд ______ 2009. Ба матбаа супорида шуд _____ 2009.
Формат 60х90 1/16 . Ќоѓази офсетї. Гарнитураи Times New Roman Tj.
Њаљм 8.25 љузъи чопї. Чопи офсетї. Адади нашр 50 000. Супориши № 07
Нишона: ш. Душанбе кўчаи Коргар, 58.</text>
      <sha1>3b76aqhb4xr0oqtqtv6dwr8x764qgba</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Корбари таъйидшуда</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2576</id>
    <revision>
      <id>3202</id>
      <parentid>3201</parentid>
      <timestamp>2017-06-22T15:08:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <origin>3202</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1025" sha1="bu597ox6f3j5ergxb4o8uni59a5buso" xml:space="preserve">{{#if:{{{nocat|}}}||&lt;indicator name=&quot;user-autoconfirmed&quot;&gt;[[File:Wikibooks Autoconfirmed.svg|15px|link=Википедиa:Корбарони таъйидшуда|Таъйидшуда]]&lt;/indicator&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{visible|}}}|
{{Userbox
|id = [[Акс:Wikibooks Autoconfirmed.svg|45x45px|Таъйидшуда]]
|id-c = #F5C01F
|info = {{Корбари мазкур|{{{1|}}}}} &lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[{{SERVER}}{{localurl:Вижа:Log|type=review&amp;user={{PAGENAMEE}}&amp;page=&amp;year=&amp;month=-1}} яке]&lt;/span&gt; {{gender switch|{{{1|}}}|аз|аз}} '''[[Википедиа:Корбарони таъйидшуда|корбарони таъйидшудаи]]''' [[Википедиаи Тоҷикӣ]] ҳисобида мешавад
|info-c = #F9D873
|border-c = #826306
}}}}&lt;includeonly&gt;{{#if:{{{nocat|}}}||{{#ifeq:{{NAMESPACENUMBER}}|2|[[Гурӯҳ:Корбарон:Корбарони таъйидшуда]]|}}}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон|Таъйидшудагон]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>bu597ox6f3j5ergxb4o8uni59a5buso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Абӯабдуллоҳ Рӯдакӣ</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2578</id>
    <revision>
      <id>3208</id>
      <timestamp>2017-09-27T01:40:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.68.237.36</ip>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Абӯабдуллоҳ Рудакӣ  Осори Абӯуабуллоҳ Рудакӣ&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3208</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" sha1="0zh4a4n5emxjdznrc4zlg23ykdvlhx4" xml:space="preserve">Абӯабдуллоҳ Рудакӣ

Осори Абӯуабуллоҳ Рудакӣ</text>
      <sha1>0zh4a4n5emxjdznrc4zlg23ykdvlhx4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саҳифаи аслӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2583</id>
    <revision>
      <id>3312</id>
      <parentid>3308</parentid>
      <timestamp>2019-02-15T02:54:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <origin>3312</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4417" sha1="rwptcpsh84qu5a6suwkbqysxq4f44oc" xml:space="preserve">&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Саҳифаи аслӣ/styles.css&quot; /&gt;__NOTOC____NOEDITSECTION__
{{Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ}}

&lt;div class=&quot;main-wrapper&quot;&gt;

&lt;div class=&quot;main-wrapper-column&quot;&gt;
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Илмҳои дақиқ
|Сарлавҳа = [[:Гурӯҳ:Информатика|Информатика]] ва [[:Гурӯҳ:Барноманависӣ|барноманависӣ]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Информатика ва барноманависӣ}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Компютерҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Информатика ва барноманависӣ|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Илмҳои дақиқ
|Сарлавҳа = [[:Гурӯҳ:Технологияҳои иттилоотӣ|Технологияҳои иттилоотӣ]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Технологияҳои иттилоотӣ}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Информатика|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Технологияҳои иттилоотӣ|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
&lt;/div&gt;

&lt;div class=&quot;main-wrapper-column&quot;&gt;
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Илмҳои гуманитарӣ
|Сарлавҳа = [[:Раф:Забонҳо|Забонҳо]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Забонҳо}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Илмҳои гуманитарӣ
|Сарлавҳа = [[:Раф:Таърих|Таърих]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Таърих}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Илмҳои гуманитарӣ
|Сарлавҳа = [[:Раф:Таърих|Афсонаҳо]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Афсонаҳо}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Забонҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Феҳрист
|Сарлавҳа = Илм ва фановарӣ
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Илм ва фановарӣ}}
|Ба хонандагон =
*[[Раф:Илм|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Ҳамаи китобҳо дар раф&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Илм ва фановарӣ|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
&lt;/div&gt;

&lt;div class=&quot;main-wrapper-column&quot;&gt;
{{Саҳифаи аслӣ/Бахш
|ID = tfa
|Зерсарлавҳа = Китоби ошпазӣ
|Сарлавҳа = [[Дастури ғизо:Тушбера|Тушбера]]
|Мундариҷа = {{Саҳифаи аслӣ/Китоби ошпазӣ}}
|Ба хонандагон =
*[[Дастури ғизо:Тушбера|&lt;span class=&quot;mw-ui-button&quot;&gt;Омӯхтани дастур&lt;/span&gt;]]
|Ба вироишгарон =
*[[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Китоби ошпазӣ|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Дидани шаблон&lt;/span&gt;]]
}}
&lt;/div&gt;

&lt;/div&gt;
{{Лоиҳаҳои хоҳар|Сарлавҳа = 1}}</text>
      <sha1>rwptcpsh84qu5a6suwkbqysxq4f44oc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2584</id>
    <revision>
      <id>3252</id>
      <parentid>3249</parentid>
      <timestamp>2018-09-05T19:08:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <origin>3252</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3128" sha1="3faey5yue826q6anv48fgwf0v91war6" xml:space="preserve">{{Саҳифаи аслӣ/Блок
| матн1 = Лоиҳаҳои хоҳар
| матн     = &lt;table class=&quot;plainlinks&quot; style=&quot;line-height:1.2em; width:100%; background:transparent;&quot; summary=&quot;Краткое описание проектов Фонда Викимедиа и ссылки на них&quot;&gt;&lt;tr&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wiktionary-logo-ru.png|28px|link=wikt:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[wikt:|'''Викисловарь''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Словарь и тезаурус&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikipedia-logo.png|40px|link=w:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[w:|'''Википедия''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Свободная энциклопедия&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikiquote-logo.svg|34px|link=q:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[q:|'''Викицитатник''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Коллекция цитат&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikisource-logo.svg|38px|link=s:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[s:|'''Викитека''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Оригинальные тексты&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikispecies-logo.svg|34px|link=species:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[species:|'''Викивиды''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Биологические виды&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikinews-logo.svg|60px|link=n:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[n:|'''Викиновости''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Новости&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Commons-logo.svg|34px|link=commons:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[commons:|'''Викисклад''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Хранилище медиафайлов&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikimedia Community Logo.svg|36px|link=meta:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[meta:|'''Мета-вики''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Вики о проектах Викимедиа&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikiversity-logo.svg|40px|link=v:]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[v:|'''Викиверситет''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Обучение&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikidata-logo.svg|45px|link=//www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Заглавная_страница?uselang=ru]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[//www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Заглавная_страница?uselang=ru '''Викиданные''']&lt;br /&gt;&lt;small&gt;База знаний&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg|36px|link=voy:Заглавная страница]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[[voy:Заглавная страница|'''Викигид''']]&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Путеводитель&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;td style=&quot;text-align:center; width:90px&quot;&gt;[[Акс:Incubator-logo.svg|32px|link=//incubator.wikimedia.org/wiki/Incubator:Main_Page/ru?uselang=ru]]&lt;/td&gt;&lt;td&gt;[//incubator.wikimedia.org/wiki/Incubator:Main_Page/ru?uselang=ru '''Инкубатор Викимедиа''']&lt;br /&gt;&lt;small&gt;Новые языковые разделы&lt;/small&gt;&lt;/td&gt;

&lt;/tr&gt;&lt;/table&gt;}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо:Саҳифаи аслӣ|Лоиҳаҳои хоҳар]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3faey5yue826q6anv48fgwf0v91war6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Рафи китобҳои Математикӣ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2586</id>
    <revision>
      <id>3227</id>
      <timestamp>2018-07-14T20:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>95.213.218.143</ip>
      </contributor>
      <comment>хонед хонед боз хонед!!!</comment>
      <origin>3227</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" sha1="qebg34jzde00c76ugnw14wsqh1x99eb" xml:space="preserve">салом 
математика шохи фанхост</text>
      <sha1>qebg34jzde00c76ugnw14wsqh1x99eb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2587</id>
    <revision>
      <id>3613</id>
      <parentid>3297</parentid>
      <timestamp>2024-12-21T09:09:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jaloliddin Madaminov</username>
        <id>1162</id>
      </contributor>
      <origin>3613</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1654" sha1="b3hbtf74z9m8kkk9ia74m4wfgs1ffqk" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Саҳифаи аслӣ/styles.css&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;
&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ/styles.css&quot; /&gt;
&lt;div class=&quot;main-top&quot;&gt;

&lt;div class=&quot;main-top-left&quot;&gt;

&lt;h1 class=&quot;main-top-header&quot;&gt;Ба Викикитоб хуш омадед&lt;/h1&gt;
Дарсномаҳо ва китобҳои омӯзишии ройгони Викикитоб барои ҳама.&lt;br /&gt;Ҳар кадом хоҳишманд метавонад [[Викикитоб:Китобҳо|китобҳо]] ё [[Викикитоб:Роҳнамо|роҳнамоҳоро]] [[Викикитоб:Дар бораи Викитоб|илова намояд]].

&lt;div class=&quot;main-top-mobileSearch&quot;&gt;[[Special:Search|&lt;span class=&quot;mw-ui-button main-top-mobileSearchButton skin-minerva-search-trigger&quot;&gt;Ҷустуҷӯи {{NUMBEROFARTICLES}} {{plural:{{NUMBEROFARTICLES}}|статьи|статей}}&lt;/span&gt;]]&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div class=&quot;main-top-right main-plainlist&quot;&gt;

&lt;p class=&quot;main-top-articleCount&quot;&gt;Айни ҳол ба забони тоҷикӣ '''[[Special:Statistics|{{NUMBEROFARTICLES}} {{plural:{{NUMBEROFARTICLES}}|саҳифа}}]] мавҷуд аст'''&lt;/p&gt;

&lt;ul&gt;
&lt;li&gt;[[Викикитоб:Анҷумани умумӣ|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Анҷуман&lt;/span&gt;]]&lt;/li&gt;
&lt;li&gt;[[Викикитоб:Роҳнамо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Роҳнамо&lt;/span&gt;]]&lt;/li&gt;
&lt;li&gt;[[Феҳристи китобҳо|&lt;span class=&quot;mw-ui-button mw-ui-quiet&quot;&gt;Феҳрист&lt;/span&gt;]]&lt;/li&gt;
&lt;/ul&gt;

&lt;/div&gt;
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо:Саҳифаи аслӣ|Кулоҳ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>b3hbtf74z9m8kkk9ia74m4wfgs1ffqk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саҳифаи аслӣ/Лоиҳаҳои додарӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2588</id>
    <redirect title="Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар" />
    <revision>
      <id>3512</id>
      <parentid>3241</parentid>
      <timestamp>2022-09-09T20:23:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>1674</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Роботҳо: Ислоҳи масири дукарата ба [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</comment>
      <origin>3512</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58" sha1="i3n1dpcrjhxbqxsobeb1u2stkhaaejg" xml:space="preserve">#равона [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</text>
      <sha1>i3n1dpcrjhxbqxsobeb1u2stkhaaejg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2589</id>
    <revision>
      <id>3284</id>
      <parentid>3283</parentid>
      <timestamp>2018-12-28T06:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <origin>3284</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1565" sha1="ne06mldp2kdo3qp6zx4f4ndfetp7v5z" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Шаблон:Саҳифаи аслӣ/styles.css&quot; /&gt;
&lt;/noinclude&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Саҳифаи аслӣ/Бахш/styles.css&quot; /&gt;
&lt;div id=&quot;main-{{{ID|id}}}&quot; class=&quot;main-box {{yesno|{{{Фақат тасвир|}}}|yes=main-box-image-only}} {{yesno|{{{Тасвири аслӣ|}}}|yes=main-box-responsive-image}}&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{Зерсарлавҳа|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}} | &lt;div class=&quot;main-box-subtitle&quot;&gt;{{{Зерсарлавҳа}}}&lt;/div&gt; }}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{Сарлавҳа|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}} | &lt;h2 class=&quot;main-header main-box-header&quot;&gt;{{{Сарлавҳа}}}&lt;/h2&gt; }}
{{{Мундариҷа}}}
{{-}}
{{#if:{{{Ба хонандагон|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}}{{{Ба вироишгарон|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}} | &lt;div class=&quot;main-footer&quot;&gt;&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{Ба хонандагон|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}} | &lt;div class=&quot;main-footer-actions main-plainlist {{yesno|{{{Ба хонандагон-моб|}}}|blank=|no=nomobile}}&quot;&gt;
{{{Ба хонандагон}}}
&lt;/div&gt; }}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{Ба вироишгарон|&lt;noinclude&gt;1&lt;/noinclude&gt;}}} | &lt;div id=&quot;mw-customcollapsible-{{{ID|id}}}&quot; class=&quot;main-footer-menu mw-collapsible mw-collapsed nomobile&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;main-footer-menuToggle mw-collapsible-toggle mw-customtoggle-main-{{{ID|id}}}&quot;&gt;[[File:OOjs UI icon ellipsis.svg|20px|link=|alt=Дигар амалҳо|Амалҳои дигар]]&lt;/div&gt;
&lt;div class=&quot;main-footer-menuDropdown mw-collapsible-content main-plainlist&quot;&gt;
{{{Ба вироишгарон}}}
&lt;/div&gt;&lt;!--
--&gt;&lt;/div&gt; }}&lt;!--
--&gt;&lt;/div&gt; }}
&lt;/div&gt;</text>
      <sha1>ne06mldp2kdo3qp6zx4f4ndfetp7v5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Саҳифаи аслӣ/Лоиҳаҳои хоҳар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2590</id>
    <redirect title="Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар" />
    <revision>
      <id>3251</id>
      <parentid>3248</parentid>
      <timestamp>2018-09-05T19:07:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Changed redirect target from [[Лоиҳаҳои хоҳар]] to [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</comment>
      <origin>3251</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="qjvs1peqzl601s3is5uoz9stgnzvfy9" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</text>
      <sha1>qjvs1peqzl601s3is5uoz9stgnzvfy9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лоиҳаҳои хоҳар</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2591</id>
    <redirect title="Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар" />
    <revision>
      <id>3250</id>
      <timestamp>2018-09-05T19:07:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Лоиҳаҳои хоҳар]] to [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</comment>
      <origin>3250</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="qjvs1peqzl601s3is5uoz9stgnzvfy9" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Лоиҳаҳои хоҳар]]</text>
      <sha1>qjvs1peqzl601s3is5uoz9stgnzvfy9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Мундариҷа</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2592</id>
    <revision>
      <id>3256</id>
      <parentid>3255</parentid>
      <timestamp>2018-09-05T19:14:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <origin>3256</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1271" sha1="cn1f8v3ymx6wfpgi892yy13bflakey4" xml:space="preserve">{{Саҳифаи аслӣ/Блок
| блок     = width:100%;
| хат= #4281a4
| рангиматн1 = #fff
| сарлавҳа = 
| соя=0 0em 0em #fff
| замина = 
| матн1 = Феҳриси китобҳо
| матн     = &lt;table style=&quot;width:100%; vertical-align:top; background:transparent;&quot;&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;width:50%; vertical-align:top; padding:3px; border: 1px solid #eee&quot;&gt;{{Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Мундариҷа/Информатика ва барномасозӣ}}&lt;/td&gt;
&lt;td style=&quot;vertical-align:top; padding:3px; border: 1px solid #eee&quot;&gt;{{Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Мундариҷа/Забонҳо}}&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td style=&quot;width:50%; vertical-align:top; padding:3px; border: 1px solid #eee&quot;&gt;{{Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Мундариҷа/Технологияҳои иттилоотӣ}}
&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;vertical-align:top; padding:3px; border: 1px solid #eee&quot;&gt;
{{Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Мундариҷа/Илм ва фановарӣ}}
&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td colspan=2&gt;&lt;big&gt;→ [[Каталог учебников|Все учебники по категориям]]&lt;/td&gt;&lt;/table&gt;}}&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо:Саҳифаи аслӣ|Мундариҷа]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>cn1f8v3ymx6wfpgi892yy13bflakey4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Китоби ошпазӣ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2593</id>
    <revision>
      <id>3293</id>
      <parentid>3292</parentid>
      <timestamp>2018-12-28T09:07:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <origin>3293</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1104" sha1="dvce1twaj3eod7wzm26y1xqh0ogi1hr" xml:space="preserve">[[Акс:Pelmeni Russian.jpg|280px|center|Пельмени]]
'''Пельме́ни''' — [[w:блюдо|блюдо]] в виде отварных изделий из пресного [[w:тесто|теста]] с начинкой из рубленого мяса или рыбы. Попало в [[w:Русская кухня|русскую кухню]] с [[w:Урал|Урал]]а.
=== Ингредиенты ===
==== Тесто ====
* [[w:мука|мука]] — 600 г
* [[w:яйцо|яйцо]] — 2 шт.
* [[w:вода|вода]] — 200 г
* [[w:соль|соль]]

==== Фарш ====
* [[w:говядина|говядина]] —		450 г
* [[w:баранина|баранина]] —		350 г
* [[w:свинина|свинина]] —		200 г
* [[w:репчатый лук|лук]] —	1 шт. большая (или 2 средние)
* [[w:сливки|сливки]] — 50 г
* вода — 50 г
* соль
* чёрный молотый [[w:перец|перец]]&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Викикитоб:Шаблонҳо:Саҳифаи аслӣ|Китоби ошпазӣ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dvce1twaj3eod7wzm26y1xqh0ogi1hr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Блок</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2600</id>
    <redirect title="Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш" />
    <revision>
      <id>3278</id>
      <timestamp>2018-12-28T06:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>VASHGIRD moved page [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Блок]] to [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш]]</comment>
      <origin>3278</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" sha1="mkmazhvg2t5ik5g61r1ksga0re4avmh" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш]]</text>
      <sha1>mkmazhvg2t5ik5g61r1ksga0re4avmh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ/styles.css</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2601</id>
    <revision>
      <id>3295</id>
      <parentid>3281</parentid>
      <timestamp>2018-12-28T09:15:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>VASHGIRD moved page [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш/styles.css]] to [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ/styles.css]] without leaving a redirect</comment>
      <origin>3280</origin>
      <model>sanitized-css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="2097" sha1="mxpuj3v2iptqknwu93uesy3r283ugzx" xml:space="preserve">/*
Ороиши нави шаблони [[Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ]]

Бар асоси:
https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less
https://design.wikimedia.org/style-guide/

Бар асоси [[w:Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Кулоҳ/styles.css]], муаллиф [[u:Saint Johann]]
*/
.main-top {
	font-size: 1rem;
	margin-top: 1rem;
	padding-bottom: 1.5rem;
}

.main-top-left &gt; p {
	font-size: 0.875em;
	margin: 0;
}

.main-top-right {
	font-size: 0.875em;
	margin-top: 0.5em;
}

.main-top-right &gt; ul {
	display: none;
	margin-top: 0.5rem;
}

.main-top-right .mw-ui-button.mw-ui-quiet {
	padding-right: 0;
}

.main-top-header {
	border-bottom: 0;
	margin-bottom: 0;
	margin-top: 0;
}

.main-top-articleCount {
	margin-bottom: 0;
}

body.skin-minerva .main-top-articleCount {
	display: none;
}

.main-top-mobileSearch {
	display: none;
	margin-top: 1rem;
}

body.skin-minerva .main-top-mobileSearch {
	display: block;
}

.main-top-mobileSearchButton {
	background: #fff;
	border: none;
	box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba( 0, 0, 0, 0.25 );
	color: #72777d;
	font-weight: normal;
	max-width: none;
	text-align: left;
	width: 100%;
}

/*
Планшеты
*/
@media (min-width: 720px) {
	.main-top {
		padding: 1rem;
	}
	
	.main-top-right &gt; ul {
		display: flex;
		flex-wrap: wrap;
	}
	
	body.skin-minerva .main-top-articleCount {
		display: block;
	}
	
	body.skin-minerva .main-top-mobileSearch {
		display: none;
	}
}

/*
Стационарные компьютеры
*/
@media (min-width: 1000px) {
	.main-top {
		align-items: center;
		display: flex;
		margin-top: 0.5rem;
		padding-bottom: 0;
		padding-left: 0;
		padding-right: 1.5rem;
		padding-top: 0;
	}
	
	.main-top-left {
		flex: 3;
		padding: 2rem 0 2rem 1.5rem;
	}
	
	.main-top-right {
		flex: 2;
		margin-top: 0;
		text-align: right;
	}
	
	.main-top-right &gt; ul {
		align-items: center;
		flex-direction: row-reverse;
		justify-content: right;
		margin-top: 0;
		text-align: left;
	}
	
	.main-top-createArticle + li .mw-ui-button.mw-ui-quiet {
		padding-right: 1em;
	}
}</text>
      <sha1>mxpuj3v2iptqknwu93uesy3r283ugzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/styles.css</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2602</id>
    <revision>
      <id>3282</id>
      <timestamp>2018-12-28T06:46:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;/* Ороиши [[Саҳифаи аслӣ]]  Главный референс: https://design.wikimedia.org/style-guide/ https://github.com/wikimedia/w...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3282</origin>
      <model>sanitized-css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="1595" sha1="i4zhanqgt87k6tj4s9ikfgwgd6bm23q" xml:space="preserve">/*
Ороиши [[Саҳифаи аслӣ]]

Главный референс:
https://design.wikimedia.org/style-guide/
https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less

Баргирифта аз [[w:Шаблон:Сообщество Википедии/styles.css]], муаллиф [[u:Saint Johann]]
*/

/* Стандартные заголовки */
.main-header {
	border-bottom-color: transparent;
	margin-bottom: 0.25em;
	margin-top: 0;
	padding-bottom: 0;
	padding-top: 0;
}

/* Списки без оформления */
.main-plainlist &gt; ul {
	list-style: none;
	margin: 0;
	padding: 0;
}

.main-plainlist li {
	margin-bottom: 0;
}

/* Ссылки-кнопки */
.main-top-right .mw-ui-quiet:hover,
.main-top-right .mw-ui-quiet:focus,
.main-footer .mw-ui-quiet:hover,
.main-footer .mw-ui-quiet:focus {
	color: #0645ad;
}

/* Убираем нумерацию заголовков, создаваемую опцией «Автоматически нумеровать заголовки»
   на [[Служебная:Настройки#mw-prefsection-rendering]] */
.mw-headline-number {
    display: none;
}

/*
Планшеты
*/
@media (min-width: 720px) {
	.main-wikimedia {
		padding-top: 1rem;
		padding-left: 1rem;
		padding-right: 1rem;
	}
}

/*
Стационарные компьютеры
*/
@media (min-width: 1000px) {
	.main-wrapper {
		display: flex;
		margin: 0 -0.75rem;
	}
	
	.main-wrapper-column {
		flex: 1;
		margin: 0 0.75rem;
	}
	
	.main-wikimedia {
		padding-top: 1.5rem;
		padding-left: 1.5rem;
		padding-right: 1.5rem;
	}
}</text>
      <sha1>i4zhanqgt87k6tj4s9ikfgwgd6bm23q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Дастури ғизо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2604</id>
    <revision>
      <id>3289</id>
      <timestamp>2018-12-28T09:01:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;__NOTOC__&lt;table class=&quot;wikitable plainlinks hrecipe&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;margin:1em; background:#ffd; width:300px&quot;&gt; &lt;tr&gt;   &lt;th colspan=&quot;2&quot; class=&quot;fn&quot;...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3289</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3040" sha1="1fo5o0g9uzrtrghjvd3v2535fc7v9ap" xml:space="preserve">__NOTOC__&lt;table class=&quot;wikitable plainlinks hrecipe&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;margin:1em; background:#ffd; width:300px&quot;&gt;
&lt;tr&gt;
  &lt;th colspan=&quot;2&quot; class=&quot;fn&quot; style=&quot;text-align:center; background-color:#ddb&quot;&gt;{{{Name|{{PAGENAME}}}}}&lt;/th&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Изображение|{{{5|}}}}}}|&lt;tr&gt;&lt;td class=&quot;photo&quot; colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align:center&quot;&gt;{{{Изображение|{{{5|}}}}}}{{ #if: {{{Noincludecat|}}}||[[Категория:Рецепты с иллюстрациями|{{PAGENAME}}]]}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Категория|{{{1|}}}}}}|&lt;tr&gt;&lt;td&gt;Категория:&lt;/td&gt;&lt;td class=&quot;tag&quot;&gt;[[:Категория:{{{Категория|{{{1}}}}}}|{{{Категория|{{{1}}}}}}]]&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Порций|{{{2|}}}}}}|&lt;tr&gt;&lt;td&gt;Порций:&lt;/td&gt;&lt;td class=&quot;yield&quot;&gt;{{{Порций|{{{2}}}}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Энергетическая ценность|{{{6|}}}}}}|&lt;tr class=&quot;nutrition&quot;&gt;&lt;td&gt;Энергетическая ценность:&lt;/td&gt;&lt;td&gt;{{{Энергетическая ценность|{{{6}}}}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Время|{{{3|}}}}}}|&lt;tr&gt;&lt;td&gt;Время:&lt;/td&gt;&lt;td class=&quot;duration&quot;&gt;{{{Время|{{{3}}}}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{ #if: {{{Сложность|{{{4|}}}}}}|&lt;tr&gt;&lt;td&gt;Сложность:&lt;/td&gt;&lt;td align=&quot;center&quot;&gt;[[Акс:{{{Сложность|{{{4}}}}}}o5dots.svg|{{ #switch: {{{Сложность|{{{4|}}}}}}|1=Очень простой|2=Простой|3=Средняя|4=Сложная|5=Очень сложный}}|link=Категория:{{ #switch: {{{Сложность|{{{4|}}}}}}|1=Очень простой|2=Простой|3=Средней сложности|4=Сложный|5=Очень сложный}} рецепт]]{{ #if: {{{Noincludecat|}}}||{{ #if: {{{Сложность|{{{4|}}}}}}|[[Категория:{{ #switch: {{{Сложность|{{{4|}}}}}}|1=Очень простой|2=Простой|3=Средней сложности|4=Сложный|5=Очень сложный}} рецепт|{{PAGENAME}}]]}}}}&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;{{#if:{{{Википедия|}}}{{{Викисклад|}}}|&lt;tr&gt;&lt;td colspan=&quot;2&quot;&gt;&lt;table style=&quot;text-align:center; background:transparent; border:0; width:100%&quot;&gt;
&lt;tr&gt;&lt;td style=&quot;{{#if:{{{Википедия|}}}||display:none; }}border:0; background:#ddb&quot;&gt;
[[Акс:Wikipedia-logo.png|17px|link=w:{{{Википедия|Заглавная страница}}}|Статья в Википедии]]&lt;br /&gt;[[w:{{{Википедия|Заглавная страница}}}|Статья в Википедии]]
&lt;/td&gt;&lt;td style=&quot;{{#if:{{{Викисклад|}}}||display:none; }}border:0; background:#ddb&quot;&gt;
[[Акс:Commons-logo.svg|15px|link={{fullurl:commons:{{{Викисклад}}}|uselang=ru}}|Изображения на Викискладе]]&lt;br /&gt;[{{fullurl:commons:{{{Викисклад}}}|uselang=ru}} Изображения&lt;br/&gt;на Викискладе]
&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;&lt;/td&gt;&lt;/tr&gt;}}&lt;!--
--&gt;&lt;/table&gt;&lt;noinclude&gt;{{doc}}&lt;/noinclude&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Гурӯҳ:Дастурҳои ғизо аз рӯи алифбо]]&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>1fo5o0g9uzrtrghjvd3v2535fc7v9ap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Yesno</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2605</id>
    <revision>
      <id>3291</id>
      <timestamp>2018-12-28T09:05:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{&lt;includeonly&gt;safesubst:&lt;/includeonly&gt;#switch: {{&lt;includeonly&gt;safesubst:&lt;/includeonly&gt;lc: {{{1 |¬}}} }}  |no  |n  |0        = {{{no |&lt;!-- null --&gt;}}...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3291</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="538" sha1="rand3dya01ulwma0pbxl7id3k9w9oht" xml:space="preserve">{{&lt;includeonly&gt;safesubst:&lt;/includeonly&gt;#switch: {{&lt;includeonly&gt;safesubst:&lt;/includeonly&gt;lc: {{{1 |¬}}} }}
 |no
 |n
 |0        = {{{no |&lt;!-- null --&gt;}}}
 |         = {{{blank |{{{no |&lt;!-- null --&gt;}}}}}}
 |¬        = {{{¬|}}}
 |yes
 |y
 |1        = {{{yes |yes}}}
 |#default = {{{def |{{{yes |yes}}}}}}
}}&lt;noinclude&gt;
&lt;!-- Пожалуйста добавляйте категории и ссылки на другие языковые разделы на страницу документации.  Спасибо. --&gt;
{{doc}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rand3dya01ulwma0pbxl7id3k9w9oht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Бахш/styles.css</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2606</id>
    <revision>
      <id>3296</id>
      <timestamp>2018-12-28T09:17:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VASHGIRD</username>
        <id>961</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;/* Ороиши нави шаблони [[Шаблон:Бахши саҳифаи аслӣ]]  Бар асоси: https://github.com/wikimedia/wikimedia...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3296</origin>
      <model>sanitized-css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="3301" sha1="pjto650tszr110u3754j1lu6w8bj4ze" xml:space="preserve">/*
Ороиши нави шаблони [[Шаблон:Бахши саҳифаи аслӣ]]

Бар асоси:
https://github.com/wikimedia/wikimedia-ui-base/blob/master/wikimedia-ui-base.less
https://design.wikimedia.org/style-guide/

Баригирифта аз [[w:Шаблон:Бахши саҳифаи аслӣ/styles.css]], муаллиф [[u:Saint Johann]]
*/
.main-box {
	background: #fff;
	border: solid #c8ccd1;
	border-width: 1px 0;
	box-shadow: 0 1px 1px rgba( 0, 0, 0, 0.15 );
	margin: 0 -1rem 1.5rem;
	padding: 1rem;
}

.main-box &gt; p:last-child {
	 margin-bottom: 0;
}

/* Изображение дня */
.main-box-image-only &gt; .main-box-content {
	margin: 0.5rem -1rem 0;
	text-align: center;
}

.main-box-image-only &gt; .main-box-content img {
	height: auto;
	max-width: 100%;
}

.main-box-imageCaption {
	text-align: center;
}

.main-box-imageCaption &gt; p {
	display: inline-block;
	margin-bottom: 0;
	text-align: left;
}

/* Надзаголовок */
.main-box-subtitle {
	color: #72777d;
	line-height: 1.25;
	margin-top: -.125em; /* Балансирование верхней границы надзаголовка из-за line-height: 1.25; */
}

/* Заголовок */
.main-box-header {
	margin-top: -.15em; /* Балансирование верхней границы заголовка из-за line-height: 1.3; */
}

.main-box-header a {
	color: inherit;
}

.main-box-subtitle + .main-box-header { /* При появлении надзаголовка сбрасываем margin на стандартное значение */
	margin-top: 0;
}

.main-box-header a:focus,
.main-box:hover .main-box-header a,
.main-box:hover .main-featuredLists-item &gt; a {
	color: #0645ad;
}

/* Подвал */
.main-footer {
	display: flex;
	justify-content: flex-end;
	margin-top: 1rem;
	position: relative;
}

.main-footer:empty {
	display: none;
}

.main-footer-actions {
	flex: 1;
}

.main-footer-actions &gt; ul {
	align-items: center;
	display: flex;
}

/* Меню */
.main-footer-menu {
	align-items: stretch;
	display: flex;
}

.main-footer-menuToggle {
	align-items: center;
	display: flex;
	float: none;
	height: 100%;
	opacity: 0.87;
}

.main-footer-menuToggle:hover {
	opacity: 0.51;
}

/* Выпадайка */
.main-footer-menuDropdown {
	background: #fff;
	border: 1px solid #a2a9b1;
	border-radius: 2px;
	box-shadow: 0 2px 2px 0 rgba( 0, 0, 0, 0.25 );
	max-width: 15em;
	position: absolute;
	right: 0;
	top: 100%;
	z-index: 100;
}

.main-footer-menuDropdown .mw-ui-button {
	text-align: left;
	width: 100%;
}

/*
Мобильные
*/
@media (max-width: 719px) {
	.main-box-responsive-image &gt; .floatleft,
	.main-box-responsive-image &gt; .floatright {
		float: none;
		margin-left: -1rem;
		margin-right: -1rem;
		text-align: center;
	}
	
	.main-box-responsive-image &gt; .floatleft &gt; a,
	.main-box-responsive-image &gt; .floatright &gt; a {
		display: block;
	}
}

/*
Планшеты
*/
@media (min-width: 720px) {
	.main-box {
		border-radius: 2px;
		border-width: 1px;
		margin-bottom: 1rem;
		margin-left: 0;
		margin-right: 0;
	}
}

/*
Стационарные компьютеры
*/
@media (min-width: 1000px) {
	.main-box {
		margin-bottom: 1.5rem;
		padding: 1.5rem;
	}
	
	.main-box-image-only &gt; .main-box-content {
		margin-left: -1.5rem;
		margin-right: -1.5rem;
	}
}</text>
      <sha1>pjto650tszr110u3754j1lu6w8bj4ze</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Моликияти зеҳнӣ дар Интернет</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2607</id>
    <revision>
      <id>3302</id>
      <timestamp>2019-01-17T09:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>91.218.161.60</ip>
      </contributor>
      <comment>сабрина</comment>
      <origin>3302</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14" sha1="sqgt85f52ahdotf1ma5ig03yj09f9rb" xml:space="preserve">сабрина</text>
      <sha1>sqgt85f52ahdotf1ma5ig03yj09f9rb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Раф:Таърих</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2608</id>
    <revision>
      <id>3336</id>
      <parentid>3335</parentid>
      <timestamp>2019-05-09T13:41:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>илова</comment>
      <origin>3336</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="75934" sha1="inkemiluezjtgi9hnq3nxc4q9iyd86z" xml:space="preserve">;'''ТОҶИКИСТОН:  САҲИФАҲОИ  ТАЪРИХИ  КИШВАРИ КУҲАН'''
(солнома, шахсиятҳои таърихӣ, давлатҳо, номгузориҳои  таърихӣ-ҷуғрофӣ, ёдгориҳои бостонӣ)

Тоҷикистон: саҳифаҳои таърихи кишвари куҳан (солнома, шахсиятҳои таърихӣ, давлатҳо, номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ, ёдгориҳои бостонӣ)
Дастури таълимӣ барои донишҷӯёни муассисаҳои таҳсидоти олии касбӣ, профессорону устодони макотиби олӣ ва ҳамаи онҳое, ки ба таърихи халқи тоҷик мароқ зоҳир мекунанд тавсия шудааст.

   
МУНДАРИҶА

# Солномаи таърихи халқи тоҷик    
# Шахсиятҳои таърихӣ    
# Давлатдориҳо дар Осиёи Марказӣ    
# Номгузориҳои таърихӣ- ҷуғрофӣ    
# Ёдгориҳои бостонӣ ва меъморӣ6.	   
# Давлатдории тоҷикон  


ПЕШГУФТОР

Дастури таълимие, ки ба хонандагони гиромӣ аз фанни «Таърихи халқи тоҷик» пешниҳод мегардад, тибқи барномаи нави таълимӣ барои донишҷӯёни ҳамаи ихтисосҳои(ғайр аз ихтисоси «таърих») муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳурӣ, ки  31 январи соли 2008 дар ҷаласаи Мушовараи Вазорати маорифи  Ҷумҳурии Тоҷикистон  тасдиқ шудааст, мураттаб гардидааст.
Бо назардошти таҷрибаи бисёрсолаи фаъолияти омӯзгорӣ муалли-фон зарур донистанд, ки  муҳимтарин саҳифаҳои таърихи халқи тоҷик-ро инъикос намоянд.
Тамоми санаву ҳодисаҳо,  шахсиятҳо ва номгузориҳои ҷуғрофӣ аз таърихи халқи тоҷик дар асоси омӯзиши асарҳои зерини илмии муарри-хони ҷумҳурӣ пешниҳод гардидаанд: 
* Ғафуров Б.Ғ. Тоҷикон.  Китоби 1 ва 2. - Душанбе, 1983, 1985, 1998.  
* История таджикского народа. Тома I, II, IV, V, VI, – Душанбе, 1998, 1999, 2004, 2010, 2011.
* Мӯъминҷонов Ҳ.Ҳ. Тӯрон – гаҳвораи тамаддуни ориёӣ. – Душанбе, 2004.
* Неъматов Н. Давлати Сомониён.- Душанбе, 1989. 
* Раҳмон Эмомалӣ Тоҷикон дар оинаи таърих. Китоби якӯм.  Аз Ориён то Сомониён. – Лондон, 1999.
* Фрай Р.Н. Мероси Осиёи Марказӣ. Аз замони бостон то истилои туркҳо. – Душанбе, 2000.
* Ҳотамов Н., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик – Душанбе: «ЭР-граф, 2011», 2011.
Мо умедворем, ки омӯзиш ва дарки маводи таърихии дар ин дастури таълимӣ пешниҳодгардида ба хонандагон имконият  фароҳам меоварад, ки cаҳифаҳои муҳимтарини халқи тоҷикро хуб азхуд намоянд.


'''Солномаи таърихи халқи тоҷик'''

* Таърих  (вожаи арабӣ) - илмест, ки маҷмӯи воқеа ва ҳодисаҳои  дар ҳаёти инсоният рӯйдодаро меомӯзад.
* 
* Таърихи  халқи тоҷик- илмест, ки маҷмӯи воқеа ва ҳодисаҳои  дар ҳаёти халқи тоҷик ва аҷдодони он рӯйдодаро  меомӯзад.
* 
* Тоҷикон - аз рӯи баромади худ ориёӣ буда, яке аз халқҳои  қадимтарини эронизабони ҷаҳон ба ҳисоб мераванд. Истилоҳи «тоҷик»  аз рӯи таҳқиқи С. Айнӣ аз се қисм иборат аст: «тоҷ - и - к» якум, «тоҷ» ба маънои мардуми тоҷдор, дуюм, «и»  маънои мансубият ба ягон маҳал (масалан, самарқандӣ, бухороӣ), сеюм, «к» низ ба ҳамин маъно монанди деҳаи Равшан – Равшанак  ва диг.  Дар нимаи аввали асри ХI истилоҳи «тоҷик» номи он халқе гардид, ки дар [[Осиёи Миёна]] ва [[Хуросон]] ташаккул ёфтааст».
* 	
* Ориёӣ - аз калимаи авастоии «aria» ва эронии «ariya» баромада маънояш «тоза», «асилзода» аст. Дар замонҳои қадим  аҷдодони  моро ориёӣ  мегуфтанд. Имрӯз  ба ориёиҳо: тоҷикон, эрониҳо, ҳиндуҳо, курдҳо, булуҷиҳо, тотҳо, паштуҳо, осетинҳо   ва дигар халқҳо мансубанд.
* 
* Қабилаҳои ориёӣ -  номи қабилаҳои қадимтарини ҳиндуэронӣ мебошад, ки дар аввали ҳазораи дуюми то милод аз ҳиндуавру-поиҳо ҷудо шуда ба Осиёи Марказӣ, ва охири ҳазораи дуюми то милод ба Эрон ва Ҳиндустони Шимолӣ ҳиҷират кардаанд. Дар сарчашмаи таърихи мардуми Ориёно, Тӯрон, Бохтари қадим, Суғд, Хоразми бузург, Порсу Мод ва Хуросон аҷдодони «ориёӣ» номбар шудааст.
* 
* Пешдодиён ва Каёниён – аввалин сулолаҳои подшоҳии ориёӣ, ки дар Осиёи Марказӣ дар охири ҳазораи III ва II то милод ҳукм-ронӣ кардаанд. Мувофиқи сарчашмаҳои қадим китобҳои «Аве-сто», «Шоҳнома»-и А. Фирдавси, «Таърихи Табарӣ» сулолаи Пешдодиён аз Хушанг то Гаршосп  ва сулолаи Каёниён аз   Қубод то Гуштосп (Виштасп)  дар Эрон 	(Ориёно) ҳукмронӣ кардаанд.
* 
* Зардуштия - дини қадимтарини мардуми ориёӣ, аз чумла тоҷикон аст. Асосгузори он пайғамбар Зардушт  мебошад, ки дар асрҳои  VII-VI то милод зиндагӣ кардааст. Ӯ 2700 сол пеш  мар-думро ба яккахудоӣ даъват кардааст.
* 
* Авесто (маънояш «асос», «дастур», «дониш») - қадимтарин сар-чашмаи таърихии  хаттӣ ва китоби муқаддаси зардуштиён аст, ки дар асрҳои VII то милод - VI милодӣ ташаккул ёфта, то асри VI милодӣ, замони давлатдории Сосониён ҷамъ оварда шудааст. «Авесто»  аз 21 наск, яъне китоби алоҳида иборат аст, ки то ба мо чаҳоряки он расидааст. Дар он таълимоти динии Зардушт ва ди-гар маводҳои таърихӣ, мансуб ба ҳамон давр гирд оварда шуда-аст. Соли 1999 2700-солагии  китоби «Авесто» ҷашн гирифта шудааст.
* 
* Ҳазорсолаи IV – II то милод - Саразм шаҳраки бостониест, ки назди ш. Панҷакент вокеъ аст. Мавҷудияти Саразм ба давраи энеолит ва биринҷӣ мутобиқ карда мешавад. Саразм соли 2010 ба феҳристи мероси умумибашарии ЮНЕСКО дохил шудааст,
* 
* Ҳазорсолаи II – I то милод - Қадимтарин давлатҳои ғуломдо-рии  Осиёи Марказӣ:  сулолаҳои Пешдодиён ва Каёниён дар Ориёно, Бохтари қадим, Суғд, Хоразми бузург ва Марғиён.
* 
* Солҳои 550 – 330 то милод  ҳукумронии шоҳаншоҳии Ҳахома-нишиҳо, ки дар    ҳайъати он Бохтар, Суғд, Хоразм ва сарзамини қабилаҳои сакои дохил мешуданд. Шоҳаншоҳии Ҳахомани-шиҳо - аввалин империяи эронинажод дар тамаддуни олам аст.
* 
* Соли 522 то милод - шӯриши мардуми Марғиён бо сарварии Фрада зидди  Дорои I Ҳахоманишӣ.
* 
* Солҳои 329 – 327 то милод - забткориҳои Искандари  Мақдунӣ (юнону мақдуниён) дар Осиёи Марказӣ.
* 
* Солҳои 329 – 328 то милод - шӯриши  озодихоҳии мардуми Суғд бо сарварии Спитамен, ба муқобили  Искандари  Мақдунӣ. Дар ҷумҳурии мо ба  шарафи Спитамен ордени давлатӣ  ва номи яке аз ноҳияҳо  гузошта шудааст. 
* 
* Солҳои 250 то милод – соли 224 милодӣ - солҳои мавҷудияти Давлати Порт (Парфия). Шоҳаншоҳии форсизабони сулолаи Ашкониён, бо империяи Рум ва Чин робитаҳои мутақобилаи дипломатӣ дошта буд.
* 
* Охири асри II-и то милод - асри IV милодӣ - Шоҳаншоҳии форсизабони Кушониён. Дар давраи ҳукумронии Канишка (охири асри I – ибтидои асри II) забони бохтарӣ (эронии шарқӣ) ба забони давлатии кушониён табдил ёфтааст.
* Кушониён бо империяи Чин, давлатҳои Сосониён, Кангюй ва Хиёниён робитаҳои мутақобилаи дипломатӣ дошта буданд.
* 
* Асри II-и то милод - ташаккули  Роҳи бузурги абрешим, ки ҳамчун василаи пайвасткунандаи кишварҳои Шарқу ғарб хизмат мекард. Ба воситаи ин роҳи корвонгузар,  ки аз Чин ба воситаи Осиёи Марказӣ то ба Рум  тӯл мекашид муомилоти тичоратӣ ва робитаҳои мутақобилаи фархангӣ ба амал меомад.
* 
* 224 – 651 - солҳои мавҷудияти Давлати Сосониён.  Давлати форсизабони сулолаи Олӣ Сосон. Дар замони давлатдори Сосониён дини задуштӣ ба дараҷаи дини давлатӣ расид, китоби «Авасто» ҷамъ оварда шуд, идҳои Наврӯз ва Меҳргон  ҷашнҳои давлатии умумихалқӣ гардиданд.
* 
* Солҳои 80-90 асри IV – асри VI - солҳои мавҷудияти давлати Ҳайтолиён.
* 
* 570 –  632 - солҳои зиндагии  пайғамбар Муҳаммад (с.а.с) - асосгузори дини ислом ва давлати ягонаи араб - Хилофати араб.
* 
* 705 – 737 -  солҳои аз ҷониби арабҳо забт намудани  Мовароуннаҳр.
* 
* 720 – 722 - солҳои ҳаракати халқӣ-озодихоҳӣ,  ба  муқобили забткорони араб бо сарварии Диваштич.
*  
* 747 –  750 - солҳои ҳаракати халқӣ-озодихоҳӣ,  ба  муқобили забткорони араб бо сарварии Абӯмуслим. 
* 755 - солҳои ҳаракати халқӣ-озодихоҳӣ,  ба  муқобили забткорони араб бо сарварии Сумбоди Муг.
* 
* 776 – 783 - солҳои ҳаракати халқӣ-озодихоҳӣ,  ба  муқобили забткорони араб бо сарварии Муқаннаъ.
* 
* асри VIII – паҳншавии дини ислом дар Осиёи Марказӣ.
* 
* 821 –  873  - солҳои ҳукмронии сулолаи форсизабони Тоҳириён  дар Хуросон.
* 
* 873 – 903 - солҳои ҳукмронии сулолаи форсизабони Саффориён  дар Хуросон.
* 
* 819 – 999 - солҳои ҳукмронии сулола ва ё Давлати Сомониён - аввалин давлати соҳибистиқлоли миллии  тоҷикон. Соли 1999  дар ҷумҳурӣ бузургдошти 1100-солагии Давлати  Сомониён ҷашн гирифта шудааст.
* 
* Ташаккули халқи тоҷик дар замони давлатдории Сосониён (с. 224 - 651) сар шуда, дар аҳди Сомониён (с. 819 - 999) ба итмом расидааст. Дар асрҳои IX-X  дар Мовароуннаҳру  Хуросон умумияти азими этномадание ташаккул ёфт, ки он пурра ба ҳайати давлати Тоҳириён, Саффориён ва, алалхусус, Сомониён дохил мешуданд. Дар ибтидои асри XI ин умумияти этникии дар давраи Сосониёну Сомониён ташаккулёфта соҳиби номи «тоҷик» гардид.  
* 
* 1150 – 1215 – солҳои мавҷудияти Давлати Ғуршоҳон, давлати дуюми соҳибистиқлоли тоҷикон дар Хуросон.
* 
* 1219 – 1221 -  солҳои аз  тарафи  муғулҳо забт  намудани Мова-роуннаҳру   Хуросон.
*  
* 1245 – 1381 - солҳои мавҷудияти Давлати Куртҳои Ҳирот, давлати сеюми тоҷикон дар Хуросон.
* 
* 1336 – 1383 - солҳои мавҷудияти Давлати Сарбадорони  Саб-завор - давлати чаҳоруми соҳибистиқлоли  тоҷикон дар Хуросон.
* 
* 1365 – 1366 - солҳои шӯриши сарбадорони Самарқанд зидди муғулҳо, таҳти сарварии Мавлонозода.
* 
* 1864 – 1895 -  солҳои аз тарафи Русияи подшоҳӣ забт  намудани  Осиёи Миёна.
* 
* Соли 1875 - ба вуҷуд омадани аввалин ташкилоти бонкӣ дар Осиёи Миёна (шӯъбаи Тошкандии бонки Давлатии Русия).
* 
* Соли 1880 - оғози сохтмони роҳи оҳан дар Осиёи Миёна (аз Красноводск).
* 
* Нимаи дуюми асри XIX – солҳои ташаккулёбии афкори маорифпарварӣ дар Осиёи Миёна
* 
* Соли 1888 – шӯриши деҳқонон бо сарварии Восеъ  зидди зулми амири Бухоро дар Балҷувон
*      
* Охири асри XIX - аввали асри XX - ба вуҷуд омадани  ҳаракати  ҷадидӣ  дар Осиёи Миёна.
* 
* 11 марти соли 1912- 2 январи соли 1913 – нашри  аввалин рӯзномаи форсӣ тоҷикӣ - «Бухорои Шариф» аз ҷониби ҷади-дони Бухоро. 11 март ҳамчун «Рӯзи матбуот» дар Тоҷикистон ҷашн гирифта  мешавад.
* Соли 1916 - шӯриши мардуми Осиёи Миёна ба муқобили сиё-сати  мустамликавии Русияи подшоҳӣ. 
* 
* 25 октябри соли 1917 - ғалабаи Инқилоби сотсиалистии Октябрӣ  ва бунёди Ҳокимияти Шӯравӣ  дар Русия.
* 
* Ноябри с. 1917-1918 – солҳои барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ  дар қаламрави имрӯза Тоҷикистони Шимолӣ ва Ба-дахшон.
* 
* 2 сентябри соли 1920 - сарнагун намудани ҳукумати амирӣ дар Бухоро. Ташкилёбии Ҷумҳурии Халкии Шӯравии Бухоро.
* 
* Феврал – июни соли 1921 - барпо намудани Ҳокимияти Шӯравӣ  дар қаламрави имрӯза Тоҷикистони  Марказӣ ва Ҷанубӣ.
* 
* 30 декабри соли 1922 - ташкилёбии Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои  Шӯравии Сотсиалистӣ (СССР), ки  15 ҷумҳуриҳои миллиро  муттаҳид мекард ва   моҳи декабри соли 1991 барҳам хӯрд. 
*  
* 14 октябри соли 1924 - ташкилёбии  Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии сотсиалистии Тоҷикистон.
* 
* 1 сентябри  соли 1929 – ба охир расидани сохтумони роҳи оҳани Тирмиз - Душанбе, омадани поезди аввалин ба ш. Душанбе.
* 
* 16 октябри соли 1929 - ташкилёбии Ҷумҳурии Шӯравии сот-сиалистии Тоҷикистон. Мубаддал гардидани Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии сотсиалистии Тоҷикистон ба ҷумҳурии итти-фоқӣ- ҶШC Тоҷикистон.
*   
* Солҳои 1929, 1931, 1937, 1978 – кабули Конститутсияҳо дар ҶШC Тоҷикистон. 
* 
* Солҳои 1928-1930 - гузаштан аз ҳуруфоти форсии  тоҷикӣ ба хуруфоти лотинӣ ва солҳои 1939-1940 аз ҳуруфоти лотинӣ ба кирилӣ дар  Ҷумҳурии Тоҷикистон.
* 
* Соли 1931 - бунёди аввалин донишкадаи олӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (ҳозира Донишгоҳи омӯзгории ба номи С. Айнӣ)
* 
* Солҳои 1931-1937 – сохтмони канали Вахш ва обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони  Ҷанубӣ.
* 
* Солҳои 1939-1941 – сохтмони каналҳои калони Фаргона ва Ҳисор, обёрӣ намудани заминҳои бекорхобидаи Тоҷикистони Шимолӣ ва Марказӣ.
* 
* 1941 – бунёди шуъбаи Тоҷикистонии Академияи  илмҳои  ИҶШC
* 
* 22 июни соли 1941 - 9 майи соли 1945 - солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ  ба муқобили фашистони Олмон ва иттифоқчёни он.  54 нафар аз ҷанговарони  Тоҷикистон ба унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ сазовор шудаанд.
*  
* Соли 1948 - таъсисёбии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон, ҳоло  Донишгоҳи  миллии Тоҷикистон.
* 
* Соли 1951- бунёди  Академияи  илмҳои  Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аввалин президенти он Садриддин Айнӣ (1951-1954) буд.
* 
* Соли 1959 - оғози кори телевизиони Тоҷикистон дар ш. Душанбе.
* 
* Соли 1961 -  оғози сохтумони  Нерӯгоҳи барқи обии (ГЭС)-и Норак.  Соли 1972 - агрегати 1-ӯм ва соли 1979 агрегати охирин – 9- ӯми  НБО - Норак ба кор даромад.
* 
* Соли 1975 - оғози кори  заводи арзии (алюминии) тоҷик дар ш. Турсунзода. 
*  
* 22 июли соли 1989 - қабул гардидани «Қонуни забони Ҷумхурии Тоҷикистон» дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумхурии Тоҷикистон  ва ба забони тоҷикӣ дода шудани мақоми давлатӣ. 5 октябри соли 2009 қабул намудани Қонуни нави Ҷумхурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумхурии Тоҷикистон». 5 октябр ҳамчун  «Рӯзи забон » дар ҷумҳурӣ ҷашн гирифта мешавад.
* 
* 9  сентябри  соли  1991 - эълон  гардидани Истиқлолияти Давлатии  Тоҷикистон дар Иҷлосияи Шӯрои  Олии Ҷумҳурии  Тоҷикистон.  9 сентябр  ҳамчун  «Рӯзи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон» дар ҷумҳурӣ ҷашн гирифта  мешавад.
* 21 декабри соли 1991- аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақид (СНГ) гардидани Ҷумхурии Тоҷикистон.
* 
* Январь-июни соли 1992 – ифтитоҳи фаъолияти сафоратхонаҳои Эрон, Чин, ИМА, Туркия, Федератсияи Русия ва Покистон дар ш. Душанбе.
* 
* 26 феврали соли 1992 – аъзои Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо (ОБСЕ) гардидани Ҷумхурии Тоҷикистон.
* 
* 2 марти соли 1992 - аъзои Созмони Миллали Муттаҳид (ООН) гардидани Ҷумхурии Тоҷикистон.
* 
* 5 майи соли 1992 - 27 июни соли 1997 – солҳои ҷанги  шаҳрвандӣ  дар  Ҷумҳурии Тоҷикистон. Зарари иқтисодии  ҷанг ба хоҷагии мамлакат зиёда аз 10 миллиард доллари амри-коӣро ташкил дод.
* 
* 16 ноябр - 2 декабри соли 1992 - баргузории иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар  ш. Хӯҷанд. Дар иҷлосия, 19 ноябри соли 1992 Эмомалии Раҳмон раиси  Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  интихоб гардид. 
* 
* 6 ноябри соли 1994 - дар натиҷаи райпурсии умумихалқӣ Кон-ститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. 26  сентябри соли 1999 ва 22 июни соли 2003 ба он тағийроту иловаҳо ворид карда шуд. 6 ноябри соли 1994 Эмомалии Раҳмон Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуд.
* 
* 12 майи соли 1996 - аъзои Созмони Ҳамкории иқтисодии ки-шварҳои Осиёи Марказӣ (ЭКО) гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон.
* 
* 27 июни соли 1997 - баъди 8 даври гуфушуниди (солҳои  1994-1997) байни  тоҷикон(байни ҳукумати ҷумҳурӣ ва тарафи мухо-лифин), дар ш. Москва, аз  ҷониби Президенти  Ҷумхурии Тоҷикистон Эмомалии Раҳмон ва сарвари  мухолифини тоҷик Саид Абдуллои  Нурӣ «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва  ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» имзо гардид. 27 июн ҳамчун «Рӯзи Ваҳдати миллӣ» дар Тоҷикистон ҷашн гирифта  мешавад.
*  
* 4 июни соли 1997 -  1 апрели соли 2000 - фаъолияти Комиссияи Оштии Миллӣ. Дар КОМ 26 нафар (13 нафар аз ҷониби ҳукумати ҷумҳурӣ  ва 13 нафар аз  мухолифини тоҷик) аъзо буданд. Ко-миссия санадҳои «Созишномаи умумии сулҳ» - ро  аз 27 июни соли 1997 амалӣ намуд.
* 
* 6 ноябри соли 1999, 6 ноябри соли 2006 - Интихоби такрории умумихалқии Эмомалии Раҳмон ба сифати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 
* 
* 27  феврали соли 2000 – баргузории интихобот ба Маҷлиси Намояндагон  ва 23 марти соли 2000 - интихобот ба Маҷлиси Миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ташкилёбии парламенти касбӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон.
* 30 октябри соли 2000 - ба муомилот баромадани пули миллӣ -  «сомонӣ» дар Ҷумҳурии Тоҷикистон.
* 
* 10 октябри соли 2000 – ба имзо расидани Шартнома дар бораи таъсиси  Созмони Ҳамкории иқтисодии кишварҳои Аврупову Осиё (ЕврАзЭС) дар Остона. ЕврАзЭС  ташкилоти байналмилалиест, ки аз ҷониби сарварони Ҷумҳурии Белорус, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қирғизистон, Федератсияи Ру-сия ва Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шудааст.
* 
* 15 июни соли 2001 – аъзои Созмони Ҳамкории Шанхай (ШОС) гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон. Аъзоёни СҲШ - Федератсияи Русия, Ҷумҳурии Халқии Чин, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қирғизистон,  Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон ме-бошанд.
* 
* 14 майи соли 2002 – Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ (ОДКБ). Ташкилоти байналмилалии минтақавиест, ки аъзоёни Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ(ААД) аз 15 майи соли 1992 таъсис додаанд. ААД ба Созмони Аҳдномаи Амнияти Дастаҷамъӣ (СААД) тағир дода шуд ва декабри соли 2003 мақоми нозири Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳидро гирифтааст. Аъзоёни СААД – Ҷумҳурии Арманистон, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Қирғизистон,  Федератсияи Русия, Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон мебошанд.
* 
* Солҳои 2005 – 2009 –  сохтумон ва ба истифода супоридани НБО Сангтуда – 1 бо ҳамроҳии Федератсияи Русия. Иқтидори нерӯгоҳ - 670 мвт.  
* 
* Солҳои 2006 – 2009 - сохтумон ва ба истифода супоридани хатҳои  баландшиддати барқии «Ҷануб – Шимол» (ЛЕП – 500кВт) ва  «Лолазор – Хатлон» (ЛЕП – 220кВт).
* 
* 6 январи 2010 – ба фурӯш баровардани саҳмияҳои НБО Роғун дар Тоҷикистон. Идомаи сохтумони НБО  Роғун бо иқтидори 3600 мвт.
* 
* Солҳои 2006 - 2012 - сохтумон ва ба истифода супоридани НБО Сангтуда – 2 бо ҳамроҳии Ҷумҳурии Халқии Чин. Иқтидори нерӯгоҳ - 220 мвт.
* 
* Солҳои 2006 - 2012 – Таъмиру азнавсозӣ  ва ба истифода супори-дани роҳи автомобилгарди Душанбе – Хӯҷанд - Чанак (Узбеки-стон) ва Душанбе – Ҷирғатол - Саритош (Қирғизистон),  нақбҳои (тоннелҳои) автомобилгарди «Истиқлол» дар ағбаи Анзоб, Шаршар ва Шаҳристон, ки ноҳияҳои шимоливу ҷанубии ҷумҳуриро ба ҳам пайвастанд.
* 
* Муқаддасоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон: Нишони  давлатӣ  (  28  декабри  соли  1993 ) ;  Парчам ( 24  ноябри  соли  1992 ) ; Суруди Миллӣ  ( 7  сентябри  соли  1994 ) ; Конститут-сияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон  ( 6 ноябри  соли  1994). 
* 
  
'''Шахсиятҳои таърихӣ'''

* Зардушт (асрҳои VII-VI то  милод) - ҳаёти паёмбари дини зар-душтӣ.
* 
* Куруши Кабир (550-530 то милод) - солҳои ҳукумронии асосгу-зори шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо.
* 
* Малика Томирис - сарвари қабилаҳои сакоӣ, соли 530 то милод  лащкари Курушро шикаст додааст. 
*  
* Фрада – сарвари шӯриши  халқӣ дар Марғиён зидди забткории Дорои I Ҳахоманишӣ, соли 522 то милод.
* 
* Спитамен -  сарвари шӯриши озодихоҳии халқӣ дар Суғд зидди забткории Искандари Макдунӣ, солҳои 329-328 то милод.
* 
* Аршаки I  (250 то милод) - соли ба сари  ҳокимят омадани асосгузори давлати Ашкониён (Порт, Парфия).
*  
* Мони (215-276) - солҳои ҳаёти паёмбари дини монавия, ки дар нимаи дуюми асри III дар давлати Сосониён паҳн гардида буд. Чамоаҳои монавӣ то ҳукумрон гардидани дини ислом дар Осиёи Марказӣ мавчуд буданд.
* 
* Ардашери I Бобакон (224-242) – солҳои ҳукумронии асосгузори давлати Сосониён.
* 
* Шопури I (242-272) – солҳои ҳукумронии шоҳи давлати Сосониён, бунёдкунандаи шаҳри Гундишопур – «Фархангистони Гун-дишопур» - маркази илмию фархангии давраи тоисломӣ дар Эрон.
*  
* Хусрави I Анушервон (531-579) - солҳои ҳукумронии шоҳи давлати Сосониён. Дар давраи ҳукумронии у матнҳои китоби муқаддаси зардуштиён «Авасто»  ҷамъ оварда шудааст. 
* 
* Вахшунвар (нимаи асри V) – ба сари ҳокимят омадани асосгузори давлати Ҳайтолиён.
* 
* Маздак (охири асрҳои V ва ибтидои VI)- ҳаёти асосгузори равия ва ҳаракати  маздоия (маздакия) дар давлати Сосониён.
* 
* Муҳаммад (570-632) -  солҳои ҳаёти паёмбари дини  ислом, асосгузори Хилофати  Араб.
* 
* Абӯ Ҳанифа Нӯъмон ибни Собит «Имоми Аъзам»  (699-767) – солҳои ҳаёти олими фақеҳ,   асосгузори  мазҳаби ҳанафия дар дини ислом.
* 
* Деваштич - ҳокими Панҷакент, яке аз сарварони шӯриши озо-дихоҳии халқӣ зидди арабҳо, солҳои 720-722  дар Суғд.
* Абӯмуслим - сарвари ҳаракати халқии зидди халифаҳои сулолаи уммавии араб, солҳои 747-750 дар  Мовароуннаҳру Хуросон.
*  
* Сумбоди Муг - сарвари ҳаракати халқии зидди араб (ҳаракати «хураммиён», ҷонибдорони равияи маздоия), соли 755 дар  Хуросон.
*
* Муқаннаъ (Ҳошим ибни Ҳаким) -  сарвари шӯриши озодихоҳии халқӣ  зидди арабҳо, солҳои 776-783  дар  Мовароуннаҳр.
* 
* Муҳаммад ибни Исмоил «Имом ал – Бухороӣ» (810-870) -  солҳои  ҳаёти муаллифи  ҳадисҳои саҳеҳ дар бораи Муҳаммад ва саҳобаҳои ӯ.
* 
* Тоҳир ибни Ҳусейн (821-822) - солҳои ҳукумронии асосгузори давлати Тоҳириён дар Хуросон.
* 
* Ёқуб ибни Лайс (873-879) - солҳои ҳукумронии асосгузори давла-ти Саффориён дар Хуросон.
* 
* Сомон Худот (охири асри VIII- ибтидои асри 1Х) –  ҳаёти сар-силсилаи сулолаи Сомониён.
* 
* Исмоили Сомонӣ (849–907) -  солҳои  ҳаёти асосгузори давлати миллии тоҷикон - Сомониён. Исмоил солҳои 874 – 892 - волии Бухоро ва солҳои  892 - 907- амири Давлати Сомониён буд. Хизматҳояш: 1) дузду ғоратгарони дохилиро нест  кард; 2) ба ҳуҷуми ғоратгаронаи қабилаҳои бодиянишини туркҳо хотима гузошт; 3) соҳибистиқлолияти  давлатиро ба даст даровард; 4) тоҷикони Мовароуннаҳру Хуросонро  ба давлати ягона муттаҳид намуд.
*
* Дар Тоҷикистон  ордени давлатии Исмоили Сомонӣ(дараҷаи 1 ва 2) барои  хизмати шоиста ба Ватан  супорида мешавад. Ба номи Исмоили Сомонӣ яке аз ноҳияҳои шаҳри Душанбе гузошта шудааст. Соли 1999 ба муносибати 1100 - солагии Давлати Сомо-ниён, дар майдони Дӯстии ш. Душанбе маҷмааи меъморӣ ба му-носибати Ваҳдати миллӣ ва муҷассамаи Исмоили Сомонӣ бунёд гардидааст.
* 
* Абӯабдуллоҳи Ҷайхонӣ (914-922) - солҳои  вазирии олими ҷуғрофишинос, муаллифи «Ашкол ул - Олам» дар дарбори Насри II Сомонӣ.
* 
* Абулфазли Балъамӣ (922-939) - солҳои  вазирии бомаърифатта-рин шахс дар дарбори Насри II Сомонӣ.
*  
* Абӯали Муҳаммад Балъамӣ (соли вафот 974) - солҳои  вазирии олими таърихшинос, муаллиф, тарҷумони китоби муаррихи араб Муҳаммад Табарӣ «Таърихи Табарӣ» ба забони форсӣ.
*
* Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ (858 – 941) - солҳои ҳаёти сардафтари адабиёти классикии форсу тоҷик. Ба  шарафи А. Рӯдакӣ  дар ҷумҳурии мо ҷоизаи давлатӣ доир ба адабиёт ва санъат таъсис дода шуда номи яке аз ноҳияҳо гузошта  шудааст. Соли 2008 ба муносибати  ҷащни 1150-солагии А. Рудакӣ дар ш. Душанбе боғи фарҳангӣ ва муҷассамаи устод бунёд гардидааст. 
* Муҳаммад ибни Мусо ал-Хоразмӣ (соли вафот 846) – олими бу-зурги  Машриқзамин, кашфкунандаи мавҳумҳои илмии «алгебра» ва «алгоритм» дар риёзиёт. Муаллифи рисолаи «Китоб ал-ҷабр ва ал-муқобала», ки дар илми риёзӣ ба алгебра хамчун, равияи  мустаъқили илмӣ  асос гузоштааст.
* 
* Абӯбакр  Закариёи Розӣ (Разес – ба заб. лотинӣ)-(865-925) – солҳои ҳаёти олими энсиклопедисти тоҷик, муаллифи дониш-номаҳои «Ал-Хавӣ» - 30 ҷилд, «Тибби Мансур» - 10 ҷилд ва рисо-лаҳои диг.
* 
* Абӯалӣ ибни Сино (Ависенна)-(980 – 1030) - солҳои ҳаёти олими энсиклопедисти тоҷик. Муаллифи донишномаҳои «Алқонун фи–тиб» - 5 ҷилд, «Донишнома», «Китоби уш-Шифо» ва рисолаҳои диг. Ба  шарафи Абӯалӣ ибни Сино  ҷоизаи давлатӣ доир ба илм таъсис дода шуда номи яке аз ноҳияҳои  ш. Душанбе гузошта  шудааст. 
*  
* Абулқосим Фирдавсӣ (941- 1025) - солҳои ҳаёти шоири бузурги форсу тоҷик, муаллифи достони «Шоҳнома». Ба шарафи А. Фир-давсӣ яке аз ноҳияҳои шаҳри Душанбе ва Китобхонаи миллӣ гу-зошта шудааст.
* 
* Абӯбакри Наршахӣ (899-959) - солҳои ҳаёти олими таърихнигор, муаллифи китоби «Таърихи  Бухоро».
* 
* Абӯнаср Муҳаммад Форобӣ (соли вафот 950) – олими энсик-лопедисти тоҷик, муаллифи рисолаҳо оид ба илми мантик, ри-ёзиёт, назарияи мусиқӣ ва табиатшиносӣ, ки ба якчанд забонҳои аврупои тарҷума шудаанд. 
*  
* Абӯрайхон Муҳаммад Беруни (973-1048) – солҳои ҳаёти олими энсиклопедисти Машриқзамин, муаллифи зиёда аз 130 рисолаҳо оид ба илми нуҷум, риёзиёт, тиб, ҷуғрофия,  табиатшиносӣ ва диг., ба монанди «Осор ул-Бокия…», «Ал-Конун ул-Масъуди …» ва диг.
* 
* Низомулмулк (1063-1093) – солҳои вазирии сиёсатмадори номвар дар  давлати Салҷукиён, муаллифи китоби «Сиёсатнома».
* 
* Аллоудин Ҳусейни Ғурӣ (1149-1156) - солҳои  ҳукмронии асосгу-зори давлати точикони Ғур дар  Хуросон.
*
* Малик Санҷар – косиб,  сарвари шӯриши халқии зидди феода-лон (садрҳо) -и  - Бухоро, солҳои 1206-1207.
* 
* Темурмалик -  сарлашкари тоҷик,  сарвари мудофиаи ш. Хӯҷанд аз истилогарони муҒул, соли 1220. 
* 
* Маҳмуди Торобӣ – косиб, сарварӣ шӯриши озодихоҳии халқӣ  зидди муғулҳо, соли 1238 дар Бухоро.
* 
* Шамсиддин Муҳаммади Курт (1245-1278) - солҳои ҳукмронии асосгузори  давлати Куртҳои Ҳирот.
* 
* Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ (Балхӣ)-(1207 – 1272) - солҳои ҳа-ёти  мутафаккири бузурги тоҷик. Муаллифи  «Маснавии маънавӣ» ва диг.. Соли 2007 дар ҷумҳурӣ 800- солагии зодрӯзи ӯ ҷашн гирифта  ба яке аз ноҳияҳои ҷумҳурӣ номи Румӣ гузошта шудааст.
* 
* Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ (1314 – 1384) -  солҳои ҳаёти мута-факкири бузурги  тоҷик.  Муаллифи 70 асарҳои адабӣ-фалсафӣ. Машҳуртарин асараш «Захират ул- Мулук». Яке аз ноҳияҳои ҷумҳурӣ  ба номи Ҳамадонӣ гузошта шудааст.
* 
* Нуриддин Абдураҳмони Ҷомӣ (1441-1492) - солҳои ҳаёти шоир, муаллифи  «Баҳористон»,  «Ҳафт авранг» ва диг.. Яке аз ноҳияҳои ҷумҳурӣ ба номи Ҷомӣ гузошта шудааст.
* 
* Мавлонозода - сарвари ҳаракати «сарбадорон»-и Самарқанд зидди мугулҳо. дар солҳои 1365-1366.
*
* Камолиддин Бехзод (1450/60-1536) - солҳои ҳаёти бузургтарин мусаввир, наққош ва минётурнигори тоҷик, ки дар мамлакатҳои Шарк бо лақабм «Монии Сонӣ» ва дар Ғарб бо номи «Рафаэли Шарқ» шӯҳрат дорад. 
* 
* Аҳмади Дониш (1826-1897) - солҳои ҳаёти мутафаккири тоҷик, асосгузори афкори «маорифпаварӣ» дар Осиёи Марказӣ. Муал-лифи асарҳои  «Наводир ул-вақоеъ», «Рисолаи таърихӣ» ва диг.
* 
* Восеъ - сарвари шӯриши халқии соли 1888  бар зидди тартиботи амирӣ дар Бухорои Шарқӣ.
*
* Садриддин Айнӣ (1878 – 1954) - Адиб, олим ва асосгузори адаби-ёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон », «Ёддоштҳо» ва диг., ки ба 29 заб. хориҷӣ нашр шудаанд. Соли 1997 барои хизматҳои шоистааш дар мустаъқил намудани миллати тоҷик ва мустаҳкам намудани давлатдории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ӯ унвони олии Қаҳрамони Тоҷикистон  дода шуд.
* 
* Нусратулло Махсум Лутфуллоев (1881 – 1938) -  Ходими давлатӣ .Солҳои  1924-1926 раиси Кумитаи инқилобӣ, 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШСТ. Ноҳақ қатл  карда шудааст. Соли 2006, барои хизматҳои шоистааш дар  мустаҳкам намудани давлатдории Ҷумҳурии Тоҷикистон  ба ӯ унвони олии Қаҳра-мони Тоҷикистон дода шуд.
* 
* Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937) -  Ходими ҳизбию давлатӣ. Солҳои 1929-1931 котиби ҳизби коммунистии ҶШСТоҷикистон, с. 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи  Марказии ҶШС Тоҷикистон. Қурбони беадолатии замон шудааст. Соли 2006, барои хизматҳои шоистааш дар  мустаҳкам намудани давлатдории Ҷумҳурии Тоҷикистон  ба ӯ унвони олии Қаҳрамони Тоҷикистон дода шуд.
* 
* Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977) - Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо. Солҳои 1944-1946  котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якӯми КМ ҳизби ко-мунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС. Соли 1997  барои хизматҳои шоистааш дар  мустаҳкам намудани  давлатдории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва  такмили  таърихи тоҷикон  ба ӯ унвони Қаҳрамони Тоҷикистон дода шуд.
* 
* Мирзо Турсунзода (1911-1977) -  Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони  меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои до-стонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин»(1963) бо ҷоизаҳои  давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Неҳру(1967) сарфароз шуда буд. Соли 2001 барои хизматҳои шо-истааш ба ӯ унвони олии Қаҳрамони Тоҷикистон дода шуд.
*  
* Эмомалӣ Раҳмон - Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон   раиси  Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, такроран солҳои 1999 ва 2006  Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст. Соли 1999 барои  хизматҳои шоистааш  дар мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол  ва  пойдории сулҳ дар Тоҷикистон  ба Эмомалии Раҳмон унвони олии Қаҳрамони  Тоҷикистон  дода шудааст.
* 


'''ДАВЛАТДОРҲО ДАР ОСИЁИ МАРКАЗӢ'''


;'''ДАВЛАТҲОИ НИЁКОНИ ХАЛҚИ ТОҶИК'''
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!НОМИ ДАВЛАТҲО !! СУЛОЛАҲО/ШОҲОН !!ДАВРАИ МАВҶУДИЯТИ ДАВЛАТДОРӢ!! МАВҚЕИ ГЕОГРАФӢ (САРҲАДҲО) !! ҚАБИЛАҲО ВА ХАЛҚХОИ СОКИНИ КИШВАР
|-
|Бохтар. ш. Бактра (Балх) || - || Асрҳои IX – VI то милод||Тоҷикистони мараказӣ ва ҷанубӣ, Ӯзбекистони ҷанубу ғарбӣ, Афғонистони шимолӣ|| Бохтариҳо
|-
|Суғд. Пойтахт – ш. Мароқанд (Самарқанд)||-|| Асрҳои IX – VI то милод|| Водиҳои Зарафшон ва Қашқадарё|| Суғдиён
|-
|Хоразм. Пойтахт – ш. Киат|| - || Асрҳои IX – VI то милод ||Ӯзбекистони шимолӣ, резишгоҳи Амударё, Қирғизистони ҷанубу ғарбӣ||Хоразмиҳо
|-
|Фарғона (Даван)|| Шоҳ Мугия || Асрҳои II – I то милод || Водии Фарғона || Фарғонагиҳо
|-
| Кирпанд|| - || Асрҳои II – I то милод|| Чин (Хитой) – и шимолу ғарбӣ || Қабилаҳои форсизабони Чин
|-
| Шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо Пойтахт – ш. Посаргод, Тахти Ҷамшед ва Шуш ||Куруши II Кабир  (с. 559/550–530 то мелод), Камбизи II (с. 530–522 то м.), Дориюш - Дорои I (с. 522–486 то м.), ва диг. Дорои III (c. 336–330  то  м.)|| Солҳои 550 – 330 то милод|| Осиёи Хурд  ва   Осиёи Марказӣ,  Ҳиндустони шимолу ғарбӣ|| форсҳо, суғдиён, бохтариҳо хоразмиҳо, сакоиҳо, ҳиндуҳо
|-
|Порт (Парфия) Пойтахт – ш. Нисса (Нусай) || Шоҳаншохии  сулолаи Ашкониён Аршаки I (аз с. 256-253 то  м) || Миёнаи асрҳои III – II то милод – то с. 224 ми-лод|| Эрони ғарбӣ, Мидия, Туркманистон,  Афғонистон ва Ҳиндустони шимолӣ|| Портҳо, Қабилаҳо ва халқҳои форсизабон
|-
|Юнону Бохтар Пойтахт - ш. Бохтар || Диодот (аз  с.256 то  м) ва диг. || Солҳои 256 – 120 то милод || Осиёи Марказӣ,  ва Ҳиндустони шимолу ғарбӣ || суғдиён, бохтариҳо, хоразмиҳо, фарғонагиҳо, хиндуҳо
|-
| Шоҳаншоҳии Кушониён. Пойтахт – ш. Пурушапура (Пешовар) || Кудзула Кадфизи I Вима Кадфизи II Канишка ва диг. ||Асрҳои II то милод – IV милод || Осиёи Марказӣ,  ва Ҳиндустон, шимолу ғарбии Чин || Қабилаҳо ва халқҳои форсизабони Осиёи Марказӣ ва Чин, ҳиндуҳо
|-
| Давлати Сосониён. Пойтахт – ш. Тайсафун (ш. Ктесифон) || Ардашери Бобакон (с. 224-242), Шопури I (с. 242- 272), Шопури II (с. 309-379)... Хусрави I Анушервон
(с. 531 – 579) || Солҳои 224 – 651|| Эрон, ҷануби Осиёи Марказӣ, Кавкази ҷанубӣ || Қабилаҳо ва халқҳои форсизабон
|-
| Давлати Ҳайтолиён || Вахшунвар,   Хушнавоз  || Аз солҳои 80 – 90 асрҳои IV то VI || Осиёи Марказӣ, Туркистони шарқӣ  ва Ҳиндустон || Қабилаҳо ва халқҳои форсизабон
|-
| Хилофати Араб Пойтахтҳо – ш-ҳои Макка, Димишқ, Бағдод || Муҳаммад (с. 622 - 632), Абубакр (с. 632 - 634), Умар (с. 634 - 644), Алӣ (с. 656- 661), сулолаи Уммавиён (с. 661 - 750) ва Аббосиён (с. 750 - 1258) || Солҳои 622 – 1258 Ҳукмронии Хилофати Араб дар Осиёи Марказӣ (с. 715 - 892)|| Нимҷазираи Араб, Африкои шиомолӣ, Осиёи Наздик, Хурд ва Марказӣ,   Ҳиндустони шимолу ғарбӣ|| Қабилаҳо ва халқҳои арабзабон, форсизабон ва туркзабон
|-
| II СУЛОЛАҲОИ ФОРСИЗАБОН
|-
| Давлати Тоҳириён Пойтахт – ш. Нишопур || Тоҳир ибни Ҳусейн (с. 821 - 822), Талха ибни Тоҳир (с. 822 - 828), Абдулло ибни Тоҳир (с. 828 - 844), Тоҳири II  (с. 845 - 862), Муҳаммад (с. 862 - 873)|| Солҳои 821 - 873 || Хуросон, шимолу шарқии Эрон ва Афғонистони шимолӣ || Халқҳо ва қабилаҳои форсизабон ва туркзабон
|-
| Давлати Саффориён Пойтахт – ш. Нишопур || Ёқуб ибни Лайс (с. 873 - 879), Амр ибни Лайс (с. 879 - 903) || Солҳои 873 - 903 || Хуросон, шимолу шарқии Эрон ва Афғонистони ши-молӣ || Халқхо ва қабилаҳои форсизабон ва туркзабон
|-
|Давлати Сомониён Пойтахт – ш-ҳои Самарқанд ва Бухоро || Асад ибни Сомон, Нӯҳ ибни Асад (с. 819 - 841), Аҳмад ибни Асад (с. 841 - 864), Насри ибни Аҳмад (с. 864 - 892), Исмоил ибни Аҳмад (с. 892 - 907), Аҳмад (с. 907 - 914), Насри II (с. 914 - 943), Нӯҳ 1 (с. 943 - 954) || Солҳои 819 - 999 || Аз Хоразм, Исфиҷоб ва Ҳафтруд дар шимол то Ғазнаву Сиистон дар ҷануб, аз баҳри Каспий дар ғарб то Помиру Олой дар шарқ || Халқҳо ва қабилаҳои форсизабон ва туркзабон
|-
| Давлати Ғуриён. Пойтахт - ш –ҳои Фирӯзкӯҳ ва Ғазна || Алоуддин Ҳусейн (с. 1150 - 1163), Муизуддин ва Ғиёсиддин Муҳаммад (с. 1163 - 1203), Шаҳобиддин Муҳаммад (с. 1203 - 1206) || Ибтидои асри 1150 - 1215|| Ғарби Осиёи Марказӣ, Эрони шарқӣ,  Афғонистон, Ҳиндустони шимолӣ || Халқхо ва қабилаҳои форсизабон ва  ҳиндуҳо
|-
| Example || Example || Example || Example || Example
|-
| Example || Example || Example || Example || Example
|-
| Example || Example || Example || Example || Example
|-
| Example || Example || Example || Example || Example
|}


* Давлати Куртҳои Ҳирот. Пойтахт – ш. Ҳирот	Шамсиддин Муҳаммад (с. 1245 - 1278), Рук-ниддин (с. 1278 - 1291), Шамсид-дин Кехин (с. 1291 - 1307), Ма-лик Фахриддин (с. 1330 - 1370)	Солҳои 1245 – 1381	Афғонистон	Халқҳои форсизабон
* Давлати Музаффариҳо. Пойтахт – ш. Кирмон	Муборизиддин Муҳаммад ибни ал – Музаффарӣ
* (с. 1314 - 1358)	Солҳои 1314 - 1393	Исфаҳон, Кирмон, Форс, Язд (Эрон) 	Халқҳои форсизабон
* Давлати Сарбадорони Сабзавор Пойтахт – ш. Сабзавор	Амануддин Аб-дураззоқ (1336 – 1338)	Солҳои 1336 - 1383	Сабзавор, Гургон, Астаробод (Эрон)	Халқҳои форсизабон
* 
II1 СУЛОЛАҲОИ ТУРКНАЖОД ВА  МУҒУЛНАЖОД
* Хоконии Турк (аз соли 603 Ҳоқонии Тур-кони ғарбӣ)	Бумон (с. 551 - 553),  Мухон (с. 553 - 572), Истам  ва диг.                                                                              	Солҳои 551 – то 744	Осиёи Хурд, Марказӣ ва қисман шарқӣ, Туркистони шарқӣ, Афғонистон	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Давлати Газнавиён Пойтахт – ш. Ғазна	Алптегин (с. 963 - 997), Сабуктегин (с. 977 - 998), Сул-тон Маҳмуд (с. 998 - 1030), Масуд I (с. 1030 - 1041)	Солҳои 963 - 1186	Афғонистон, Ҳиндустони шимолу ғарбӣ, Тоҷикистони ҷанубӣ ,Чағониён, Хоразм, Исфаҳон, Рай (Эрон)	Қабилаҳо ва халқҳои иуркзабон ва форсиза-бон
* Давлати Қарахониён. Пойтахт – ш. Узганд	Бугрохон, Ҳорун, Наср ибн Алӣ	Солҳои 999 - 1212	Узбекистон (Фарғона, Термез, Хоразм), Тоҷикистон (Хатлон, Вахш)	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Давлати Салҷукиён Пойтахт – ш. Марв	Туғралбек (с. 1038 - 1063), Алп Ар-слон (с. 1063 - 1072) ва диг.	Солҳои 1040 - 1157	Дар ғарб аз соҳили баҳри Миёназамин то Кашғари Чин дар шарқ, аз баҳри Аралу Каспий то халиҷи Форс	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Давлати Хоразмшоҳиён Пойтахт – ш. Урганҷ	Отсиз (с. 1127 - 1153),  Алоуддин Текеш (с. 1172 - 1200),  Муҳаммад (с.1200 – 1220) 	Солҳои 1097 - 1220	Дар шимол аз баҳри Аралу  Каспий то халиҷи Форс дар ҷануб аз куҳҳои Кавказ дар ғарб то Ҳиндукуш дар шарқ	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Давлати Чингизиён (Улуси Чағатой)	Чингизхон (с. 1206 - 1227), Ук-той (с.1229 - 1241) Гуюкхон    (с. 1246 – 1248). Чағатой аз с.1220	Солҳои 1220 - 1370	Муғулистон, Чин, Ҳафтруд,  Олтой, Осиёи Марказӣ, ва Аврупои Шарки             Улуси Чағатой -  Осиёи Марказӣ	Қабилаҳо ва халқхои муғулзабон, туркзабон ва форсизабон
* Давлати Ти-мур ва Тему-риён Пойтахт ш. ҳои Са-марқанд, Ҳирот	Темур (с. 1370 - 1405), Шоҳрух (с. 1405 - 1447), Улуғбек (с. 1411 - 1447), Абусаид (с. 1451 - 1469) ва диг.	Солҳои 1370 - 1507	Дар ғарб аз соҳили баҳри Миёназамин то Кашғари Чин дар шарқ, аз  Дашти қипчоқ дар щимол то соҳили Ганга дар ҷануб	Қабилаҳо ва халқҳои муғулзабон, туркзабон ва форсизабон
* Давлати Шайбониён. Пой-тахт – ш. ҳои Самарқанд, Бухоро	Муҳаммад Шай-бонихон (с. 1499 - 1510) ва диг.	Солҳои 1501 - 1599	Осиёи Марказӣ, Тур-кистони шарқӣ, Афғонистони ши-молӣ	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Давлати Аштархониён Пойтахт – ш. Бухоро	Сулолаи Ҷониён Боқимуҳаммад (с. 1599 - 1605) ва диг.	Солҳои 1599 - 1747	Осиёи Марказӣ, Тур-кистони шарқӣ, Афғонистони ши-молӣ	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон
* Аморати Бухоро Пойтахт – ш.Бухоро	Сулолаи манғитиён Муҳаммад Раҳимбий (с. 1753 - 1758) ва диг. Амири охирон Саид Олимхон (с. 1910 - 1920)	Солҳои 1753 - 1920	Ӯзбекистони Марказӣ ва ҷанубӣ, Тоҷикистони марказӣ ва ҷанубӣ, Туркманистони шарқӣ	Қабилаҳо ва халқҳои туркзабон ва форсизабон


'''Марҳилаҳои ташкилёбии Ҷумҳурии Тоҷикистон'''

14 октябри соли 1924 - Ташкил ёфтани Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар ҳайати ҶШС Ӯзбекистон ва ИҶШС 
 
16 октябри соли 1929 - Ташкилёбии Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии  Тоҷикистон дар ҳайати ИҶШС 

9 сентябри соли 1991 - эълон  гардидани истиқлолияти Ҷумҳурии  Точикистон

Парчами миллии Ҷумҳурии Точикистон 24 ноябри с. 1992 дар иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул шудааст.
Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 декабри с. 1993 дар иҷлосияи    Шӯрои Олии Ҷумҳурии  Тоҷикистон  қабул шудааст.
Матни суруди миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон 7 сентябри с.1994 дар иҷлосия Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон  қабул шудааст.
	

'''Номгузориҳои таърихӣ – ҷуғрофӣ'''
* Айиряна Ваеҷаҳ, Орёвиҷ (аз заб. авестои – «фазо, ё дома-наҳои Ориё») – маҳалли қадимаи сукунати тоифаҳои ориёӣ.
* 
* Ориёно – (аз номи қабилаи айиря) – кишвари ориёиҳо, за-минҳои соҳили чапи Сирдарё, сипас, заминҳои соҳили чапи Амударё, сарзамини имрӯзаи Туркманистони ҷунубу ғарбӣ, Афғонистону Эрон.
* 
* Турон - (аз номи қабилаи туйиря) – кишвари ориёиҳо, за-минҳои соҳили рости Амударё доманакӯҳҳои Тиёншону Помир, Ҳафтруд, Қазоқистон ва Урали ҷанубӣ.
* 
* Окс (аз лотинӣ), Ҷайҳун(аз арабӣ) – Амударё.
* 
* Яксарт (аз лотинӣ), Сайҳун(аз арабӣ) – Сирдарё.
* 
* Хуросон – кишварест, ки аз асри III-IV дар давлати Сосониён мавриди истифода қарор гирифта дар маънои васеи калима са-замини Эрону Афғонистони имрӯза ва Вароруд-Мовароуннаҳрро, ки сокинонаш форсизабон буданд  дар назар дошт. Минбаъд  ин истиллоҳи ҷуғрофӣ ба сарзамини соҳили чапи дарёи Аму- Вахш, имрӯза Туркманистони ҷанубӣ, Эрони шарқӣ ва Афғонистон низ нисбат дода мешавад. 
* 
* Вароруд (Варазруд) – сарзамини байни дарёҳои Аму ва Сир. Номгузории ин кишвар то забти арабҳо.
* 
* Мовароуннаҳр (аз  заб. арабӣ – «он сӯи дарё» - и Аму) – кишва-рест дар қисми  рости Амударё,  имрӯза Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Туркманистони щарқӣ ва Қирғизистон, ки дар асри YIII аз тарафи Хилофати Араб забт шудааст.
* 
*  Аҷам – кишвари аҳолиаш форсизабон, яъне Хуросон ва Мова-роуннаҳр.
* 
* Тахористон – мамлакатест, ки дар ду соҳили дарёи Панҷ ҷойгир буд, сарзамини имрӯзаи Афғонистони шимолӣ, Тоҷикистону Ӯзбекистони ҷанубӣ.
* 
* Чағониён – мулкест дар поёноби дарёи Чағонруд  (Сурхондарё).
* 
* Қубодиён -  мулкест дар соҳили ҷанубии дарёи Ромид (Кофа-ниҳон).
* 
* Вахш – мулкест дар водии дарёи Вахшаб (Вахш).
* 
* Хуттал - мулкест дар водии байни дарёи Вахш ва Панҷ бо шаҳрҳои бостонии Хулбук ва Мунк. Дар асри IX ба ҳайати Хуттал мулкҳои Қабодиён, Вашгирд ва Вахш тобеъ буданд.
* 
* Вашгирд – мулкест дар болооби дарёи   Кофарниҳон, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Файзобод.
* 
* Рашт – мулкест дар водии Қаротегин, сарзамини имрӯзаи гурӯҳи ноҳияҳои Рашт.
* 
* Кумед - мулкест дар болооби дарёи   Вахш, сарзамини имрӯзаи ноҳияҳои Дарвоз, Ванч ва Бадахшони шимолӣ.
* Каран - мулкест  дар сарзамини имрӯзаи ноҳияи Дарвоз.
* 
* Вахон - мулкест дар водии Вахондарё, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Ишкошим.
* 
* Шикинан - мулкест  дар, сарзамини имрӯзаи ноҳияи Шуғнон.
* 
* Бадахшон - мулкест  дар соҳили ғарби ва шаркии дарёи Панҷ , музофоти имрӯзаи Бадахшони Афғонистон.
* 
* Шуман - мулкест дар  байни дарёи Кофарниҳон ва Хонақои во-дии Ҳиссор.
* 
* Аҳорун - мулкест дар  ду тарафи дарёи Қаротоғи  водии Ҳиссор.
* 
* Фарғона - мулкест дар водии Фарғона, ки дар сарзамини имрӯзаи Тоҷикистон, Ӯзбекистон ва Қирғизистон ҷойгир аст.
* 
* Истаравшан - мулкест дар  байни Сирдарё дар шимол ва қаторкӯҳӣ Ҳиссор дар ҷануб ҷойгир шудааст. Сарзамини имрӯзаи ноҳияҳои Истаравшан ва Шаҳристон.
* 
* Шош ва Элок - мулкест дар  байни дарёи Чирчиқ ва Элок, дар имрӯза вилояти Тошканди Ӯзбекистон
*  
* Исфиҷоб - мулкест дар водии дарёи Арыси Қирғизистон.
* 
* Кеш - мулкест дар водии Қашқадарё, дар имрӯза вилояти Шаҳрисабзи Ӯзбекистон.
*  
* Хоразм – мулкест, ки дар асрҳои миёна дар резишгоҳи Амударё ҷойгир буд. Сарзамини имрӯзаи вилояти Хоразми Ӯзбекистон.
* 
* Марв - мулкест дар водии дарёи Мурғоби имрӯза Туркманистони ҷанубӣ.
* 
* Ҳирот - мулкест дар болоби дарёи Ҳарируди имрӯза Афғони-стони шимолу ғарбӣ.
* 
* Ғур - мулкест дар болоби дарёҳои Ҳарируд ва Ҳилманд, дар имрӯза Афғонистони шимолӣ.
* Балх - мулкест  дар соҳили ғарбии дарёи Панҷ, музофоти имрӯзаи Балхи Афғонистон.
* 
* Ҷузҷон -  мулкест дар водии дарёи Шибирғони имрӯза Афғони-стони шимолӣ.
* 
* Туркистон –  дар асрҳои миёна зери ин номгузорӣ сарзамини қисми шимолии Сирдарё то доманакӯҳҳои Олтой дар назар до-шта мешавад.
* 
* Туркистони шарқӣ - сарзамини имрӯзаи қисми шимолу шарқии Хитой(Чин).
* 
* Дашти Қипчоқ - сарзамини имрӯзаи даштҳои Қазоқистон, Си-бири ҷанубӣ ва дашту доманакӯҳҳои Олтой.
* 
* Бухорои Шарқӣ - сарзамини имрӯзаи Тоҷикистони марказӣ ва ҷанубӣ, ки дар асрҳои  XYIII ва ибтидои XX ба ҳайати аморати Бухоро дохил буданд.
* 
* Душанбе – пойтахти Ҷумҳурии  Тоҷикистон  аз соли 1924. Ду-шанбеи имрӯза аз руи бозёфтхои бостоншиносон аз асрхои XV – XVI арзи хасти намудааст. 
* 
* Осиёи Миёна – истилоҳоти ҷуғрофие, ки дар асри  XX нисбати ҷумҳуриҳои шӯравии Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Туркманистон ва Қирғизистон истифода бурда мешуд.
* 
* Осиёи Марказӣ - истилоҳоти  ҷуғрофие, ки дар асри  XXI нисбати сарзамини имрӯзаи ҷумҳуриҳои  Тоҷикистон, Ӯзбекистон, Туркманистон, Қирғизистон ва Қазоқистон истифода бурда ме-шавад. Дар маънои васеи калима, инчунин Афғонистон, Эрон ва Покистон дар назар дошта мешавад.
* 


'''Ёдгориҳои бостонӣ ва меъмории Ҷумҳурии Тоҷикистон'''

Шаҳри  Душанбе
 
1. Бинои театри давлатии опера ва  балети ба  номи Садриддин  Айнӣ
2. Бинои  Маҷлиси  Олии  Ҷумҳурии Тоҷикистон. 
3. Маҷмааи  Исмоили  Сомонӣ. 
4. Шаҳраки  Душанбеи  қадим  
	  
Ноҳияи  Рӯдакӣ
5. Мақбараи  Мавлоно  Ёқуби  Чархӣ
6. Қалъаи  Кофарниҳон
	 
Ноҳияи  Турсунзода
7. Мақбараи  Хоҷа  Нахшрон 
8. Шаҳраки Узбеконтеппа
9. Қабристони Тандирёл
	 
Ноҳияи Ҳисор
10.  Маҷмааи  меъмории  Қалъаи Ҳисор
11.  Қабристони Тупхона 
	 
Ноҳияи  Шаҳринав
12. Шаҳраки кушонӣ	

Ноҳияи Ваҳдат
13. Мақбараи  Халифа  Нурмуҳаммад	 

Ноҳияи  Файзобод
14. Мақбараи Хоҷа  Ҳотами  Асам
15. Қалъаи Сангин	
 
Ноҳияи Тавилдара
16. Мақбараи  Ҳазрати  Бурх
	 
Ноҳияи  Тоҷикобод
17. Мақбараи  эшони  Абдулмалик	
 
Ноҳияи Ҷиргатол
18. Қабристони Лахш II
 
Ноҳияи  Шаҳритус
19. Мадрасаи  Хоҷа  Машҳад  
20. Мақбараи  Хоҷа Дурбод
21. Ёдгории таърихӣ - табии  Чилучорчашма
	 
Ноҳияи Носири  Хусрав
22. Қабристонҳои  Тупхор  ва Аруктов
23. Қалъаи  Бешкент 

Ноҳияи  Ҷиликул	
24. Мақбараи Имом   Зайналобиддин
	
Ноҳияи  Қубодиён
25. Қалъаи Мир
26. Тахти  Сангин
27. Шаҳраки Тепаи  Шоҳ
	
Ноҳияи  Ҷалолиддини   Румӣ	
28. Кофирқалъа
	 
Ноҳияи  Ёвон
29. Шахраки  Гаравқалъа 
	 
Ноҳияи Вахш
30. Аҷинатеппа	а 

Ноҳияи Данғара
31. Мақбараи  Мавлоно  Тоҷиддин  
32. Мақбараи  Мавлоно  Обиддин 
33. Мақбараи Шайх  Шақиқи  Балхӣ
34. Мақбараи  Шаҳид
35. Қабристони  Ксиров 
36. Маскани  Туғузак
37. Қалъаи  Сангтуда	 

 
Ноҳияи  Кӯлоб 
38. Маҷмааи  меъмории  Мир  Сайид  Алии  Ҳамадонӣ
39. Мақбараи Хоҷа  Исҳоқи   Хатлонӣ	 

Ноҳияи  Фархор	
40. Шаҳраки  бостонии  Саксанохур
41. Қабристони  «Иттифоқ»  
42. Қабристони  Макони Мор,  
43. Шаҳртеппа
44. Шаҳри  Золи  Зар	

Ноҳияи  Мир  Сайид  Алии Ҳамадонӣ	
45. Шаҳраки Сайёд
46. Қабристони   Обкӯҳ
	 
Ноҳияи  Восеъ	
47. Шаҳри Хулбук
48. Қабристони  Ғелот 
49. Қалъаи  Қайнар
50. Манзартеппа	асрҳои 
  
Ноҳияи  Темурмалик	
51. Маскани  Кунгуртут
	
Ноҳияи  Муъминобод	
52. Маҷмааи меъмории  мақбараи  Шоҳи  Хомӯш
53. Мақбараи  Хоҷаи  Нур   
54. Қалъаи  Муъминобод   
	  
Ноҳияи Ховалинг	
55. Мақбараи Ҳазрати   Султон   
56. Маъбади  Буддоии  Чепивол  
57. Истгоҳи  Кулдара
	 
Ноҳияи  Балҷувон	
58. Мақбараи  Мавлоно  Қудбиддин
59. Мақбараи  Шоҳ  Неъматуллоҳи  Зарробӣ 

Ноҳияи  Шӯробод	
60. Мақбараи Шайх  Ёрмуҳаммади Валӣ	

шаҳри Хуҷанд 
61. Қалъаи  шаҳри Хуҷанд   
62. Боқимондаи деворҳои  шаҳр
63. Маҷмааи таърихӣ–меъмории  Шайх  Муслиҳиддин
	 
Ноҳияи  Истаравшан	
64. Мадрасаи Абдулатиф   Султон
65. Маҷмааи  меъмориии  Ҳазрати  Шоҳ
66. Маҷмааи  таърихӣ –меъмории  Савристон
67. Масҷиди  Ҳавзи  Сангин  

Ноҳияи Ғончӣ	
68. Қабристонҳои  антиқӣ 
69. Тасвирҳои  болои  санг   
	
Ноҳияи Ҷаббор  Расулов 
70. Қалъаи Хитойреза

Ноҳияи  Конибодом 
71. Мадрасаи  Мирраҷаб  Додхоҳ
72. Мадрасаи Оим
73. Манораи Майдони  Машҳад
74. Мақбараи  Хоҷа Такровут
	 
Ноҳияи  Айнӣ	
75. Манорҳои  Варз,  Рарз,  Фатмев
76. Маҷмааи  меъмории  Абулкосим  Гургонӣ
77. Қалъаи  Муғ
78. Мақбараи  Нақибхон  Туграл	

Ноҳияи Кӯҳистони Масчоҳ	
79. Масҷидҳои Палдорак ва Ревомутк	 

Ноҳияи Панҷакент	
80. Мадрасаи  Олим  Додхоҳ   
81. Мақбараи  Муҳаммад  Башоро  
82. Мақбараи  Абӯабдулло Рӯдакӣ 
83. Маскани  энеолотии  Саразм   
84. Шахри   Панҷакенти  қадим
 	 
Ноҳияи  Шаҳристон	
85. Бунҷикати  қадим
86. Қалъаи Чилҳуҷра
	 
Ноҳияи  Исфара	
87. Мадрасаи  Абдуллохон  
88. Маҷмааи  меъмории Ҳазрати  Шоҳ
89. Мақбараи  Хоҷа  Рушноӣ	 

Ноҳияи Рушон	
90. Қалъаи  Вамар
	 
Ноҳияи Шуғнон	
91. Маъбади  Оташ
92. Қалъаи  Сиҷ 
93. Қалъаи  Деруҷ
94. Таквими офтобӣ
	 
Ноҳияи Ишкошим	
95. Қалъаи Каҳкаҳа
96. Қалъаи Ямчун
97. Маъбади  буддоии  Вранг
98. Маркади  Шоҳкамбари  Офтобӣ
	 
Ноҳияи Мурғоб	
99. Шаҳраки Бозардара    
100. Тасвирҳои  руи  санг-  Шахта. Аличур. Лангарикишт 
101. Қабристонҳои сакоии  Аличур. Тегермансу
[[Гурӯҳ:Таърих]]</text>
      <sha1>inkemiluezjtgi9hnq3nxc4q9iyd86z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Таърих</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2609</id>
    <revision>
      <id>3307</id>
      <timestamp>2019-02-06T06:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Тоҷикистон: саҳифаҳои таърихи кишвари куҳан</comment>
      <origin>3307</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="334" sha1="qywi2zbuqzp4wdkd4n2phxcga76trrd" xml:space="preserve"># Тоҷикистон: саҳифаҳои таърихи кишвари куҳан (солнома, шахсиятҳои таърихӣ, давлатҳо, номгузориҳои таърихӣ-ҷуғрофӣ, ёдгориҳои бостонӣ). Нигаред:[https://tg.wikibooks.org/wiki/Раф:Таърих Раф:Таърих]</text>
      <sha1>qywi2zbuqzp4wdkd4n2phxcga76trrd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Саҳифаи аслӣ/Афсонаҳо</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2610</id>
    <revision>
      <id>3309</id>
      <timestamp>2019-02-06T06:12:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>илова</comment>
      <origin>3309</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="210" sha1="7gc4swwbfa2ruusw8qs916m0qteivd4" xml:space="preserve">'''Афсонаҳои халқи тоҷик'''. Нигаред-:[https://tg.wikibooks.org/wiki/Афсонаҳои_халқи_тоҷик/Нусхаро_чоп_кунед Афсонаҳои халқи тоҷик]</text>
      <sha1>7gc4swwbfa2ruusw8qs916m0qteivd4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гурӯҳ:Таърих</title>
    <ns>14</ns>
    <id>2611</id>
    <revision>
      <id>3311</id>
      <timestamp>2019-02-06T12:35:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Шухрат Саъдиев</username>
        <id>937</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Асосӣ|Раф:Таърих}}&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3311</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" sha1="27is1j76ddezvg549csj2e0696t9xo6" xml:space="preserve">{{Асосӣ|Раф:Таърих}}</text>
      <sha1>27is1j76ddezvg549csj2e0696t9xo6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Delete</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2620</id>
    <redirect title="Шаблон:Ҳазф" />
    <revision>
      <id>3344</id>
      <timestamp>2019-08-03T10:46:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Delete]] to [[Шаблон:Ҳазф]]</comment>
      <origin>3344</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" sha1="oa6l7hr0g1tl2h5ufyhpvubwzoc8ac5" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Ҳазф]]</text>
      <sha1>oa6l7hr0g1tl2h5ufyhpvubwzoc8ac5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2621</id>
    <redirect title="Шаблон:Қуттии корбар" />
    <revision>
      <id>3346</id>
      <timestamp>2019-08-03T10:49:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Userbox]] to [[Шаблон:Қуттии корбар]]</comment>
      <origin>3346</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="omg46b4ap7leihrblzhmwf9py6azkcj" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Қуттии корбар]]</text>
      <sha1>omg46b4ap7leihrblzhmwf9py6azkcj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2622</id>
    <redirect title="Шаблон:Ҳуҷҷатҳо" />
    <revision>
      <id>3348</id>
      <timestamp>2019-08-03T10:50:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Doc]] to [[Шаблон:Ҳуҷҷатҳо]]</comment>
      <origin>3348</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" sha1="2ne3tli2p61ewe5l72jn8zdjp78y1mp" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Ҳуҷҷатҳо]]</text>
      <sha1>2ne3tli2p61ewe5l72jn8zdjp78y1mp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Image</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2623</id>
    <redirect title="Шаблон:Акс" />
    <revision>
      <id>3350</id>
      <timestamp>2019-08-03T10:51:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tojdor</username>
        <id>1170</id>
      </contributor>
      <comment>ToJack moved page [[Шаблон:Image]] to [[Шаблон:Акс]]</comment>
      <origin>3350</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" sha1="90i0180x5dnzoi1zv64irrztajmfsgo" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Шаблон:Акс]]</text>
      <sha1>90i0180x5dnzoi1zv64irrztajmfsgo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитоб:Китобҳо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2630</id>
    <revision>
      <id>3359</id>
      <timestamp>2019-11-16T13:08:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Курушон</username>
        <id>1492</id>
      </contributor>
      <comment>/*Таъри халки точик*/</comment>
      <origin>3359</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2855" sha1="mgo4tgk428na5sfd0bzi8an5295xvqw" xml:space="preserve">===Таърихи халки точки===
ФАСЛИ ЯКУМ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН ДАР СОЛЊОИ 1945 – 1990 БОБИ 1. ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН ДАР ДАВРАИ БАРЌАРОРКУНИИ ХОЉАГИИ ХАЛЌ (СОЛЊОИ 1945 – 1950) 1. БА ОХИР РАСИДАНИ ЉАНГ ВА ОЃОЗИ БАРЌАРОРКУНИИ ХОЉАГИИ ХАЛЌ Вазъияти байналмилалї Бо торумор карда шудани фашизм дар вазъияти байналмилалї ва сиёсати берунаи мамлакатњои љањон таѓйи роти куллї ба амал омаданд. Дар натиљаи маѓлуб гардидани фашизм ва муборизаи синфи коргар бо сарварии њизбњои коммунистї дар якчанд мамлакатњои Аврупои Шарќї ва Осиё инќилобњои пролетарї ѓалаба карданд, сохтори сотсиалистї ташкил ёфт. Ба ин сохтор Иттињоди Љумњурињои Шўравии Сотсиалистї (ИЉШС), Албания, Венгрия, Булѓория, Ветнам, Олмони Демократї, Кореяи Шимолї, Муѓулистон, Полша, Югославия, Чехословакия, Руминия, Чин, Куба дохил гардиданд. Љанг ба халќњои љањон зарари моддї ва маънавї расонда, миллионњо шањрвандонро нобуд гардонд, рушди љомеаи инсонї ба аќиб партофта шуд. Аз ин љанги хонумонсўз, пеш аз њама, Иттињоди Шўравї зарару хисороти бузург дид. Беш аз 30 миллион шањрванд њалок гардида, ба мамлакат зарари калони иќтисодї овард. Халќњои љањон аз њукуматдорони худ талаб мекарданд, ки саркардагони  љанг  љазо  дода, минбаъд  пеши  роњи  љангњои љањонї  гирифта  шавад.  Моњи  августи  соли 1945 давлатњои бузурги љањон дар  Конфронси  Потсдам  љамъ  омада,  фашизмро  мањкум намуда,  барои  љазо  додан  ба  гунањкорони љанг Трибунали њарбї созмон доданд, ки он 1-уми октябри соли 1946 фаъолияташро ба охир расонд. Ќуввањои сулњљўйи љањон низ созмонњои худро таъсис доданд. Аз љумла, танњо соли 1945 Созмони Милали Муттањид,</text>
      <sha1>mgo4tgk428na5sfd0bzi8an5295xvqw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Lang-az</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2632</id>
    <revision>
      <id>3366</id>
      <parentid>3364</parentid>
      <timestamp>2019-12-06T21:36:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Karalainza</username>
        <id>1500</id>
      </contributor>
      <origin>3366</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" sha1="coa96xblhq53ntn54on3oykkv2opvjf" xml:space="preserve">[[w:Забони озарбойҷон|озар.]] ''&lt;span lang=&quot;az&quot;&gt;{{{1}}}&lt;/span&gt;''</text>
      <sha1>coa96xblhq53ntn54on3oykkv2opvjf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Физика синфи 11/Боби 5</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2646</id>
    <revision>
      <id>3396</id>
      <timestamp>2020-12-27T16:27:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kodyrov Daler</username>
        <id>1573</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;Г.Я. Мякишев Физика синфи 11 Боби 5&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3396</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" sha1="8x1udsuuzli1vf5du4vohg8j3ekos95" xml:space="preserve">Г.Я. Мякишев
Физика синфи 11
Боби 5</text>
      <sha1>8x1udsuuzli1vf5du4vohg8j3ekos95</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лоиҳа:Вуруди корбарон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2653</id>
    <redirect title="Wikibooks:Вуруди корбарон" />
    <revision>
      <id>3462</id>
      <timestamp>2022-01-14T18:53:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Лоиҳа:Вуруди корбарон]] to [[Wikibooks:Вуруди корбарон]]</comment>
      <origin>3462</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" sha1="tedlhdwz1zlbi35f7pswgyntgyroriu" xml:space="preserve">#равона [[Wikibooks:Вуруди корбарон]]</text>
      <sha1>tedlhdwz1zlbi35f7pswgyntgyroriu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитобҳо:Саволу Ҷавоб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2655</id>
    <redirect title="Викикитоб:Саволу ҷавоб" />
    <revision>
      <id>3485</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:19:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳо:Саволу Ҷавоб]] to [[Викикитоб:Саволу ҷавоб]]</comment>
      <origin>3485</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60" sha1="mrxg0u6rylcrbdelivcgtpbzgrstg70" xml:space="preserve">#равона [[Викикитоб:Саволу ҷавоб]]</text>
      <sha1>mrxg0u6rylcrbdelivcgtpbzgrstg70</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитобҳо:Хуш омадед, навкорбарон</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2656</id>
    <redirect title="Викикитоб:Хуш омадед, навкорон" />
    <revision>
      <id>3487</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:19:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳо:Хуш омадед, навкорбарон]] to [[Викикитоб:Хуш омадед, навкорон]]</comment>
      <origin>3487</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" sha1="r7lxnnli6u16ymjl4f9ckfbg49a8cfs" xml:space="preserve">#равона [[Викикитоб:Хуш омадед, навкорон]]</text>
      <sha1>r7lxnnli6u16ymjl4f9ckfbg49a8cfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Викикитобҳои:Бахши илмҳои табиӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2657</id>
    <redirect title="Викикитоб:Бахши илмҳои табиӣ" />
    <revision>
      <id>3489</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:20:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Викикитобҳои:Бахши илмҳои табиӣ]] to [[Викикитоб:Бахши илмҳои табиӣ]]</comment>
      <origin>3489</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="nakglt62mykqjragbnsx451pfhm4jk9" xml:space="preserve">#равона [[Викикитоб:Бахши илмҳои табиӣ]]</text>
      <sha1>nakglt62mykqjragbnsx451pfhm4jk9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2658</id>
    <redirect title="Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)" />
    <revision>
      <id>3491</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ]] to [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)]]</comment>
      <origin>3491</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="101" sha1="bby5aj4eidkp4hqlpce9r5z84hygnn8" xml:space="preserve">#равона [[Кори санҷишӣ барои синфи 7 (Present Tense, харидкунӣ)]]</text>
      <sha1>bby5aj4eidkp4hqlpce9r5z84hygnn8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чистон-муаммо</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2660</id>
    <redirect title="Чистонҳо" />
    <revision>
      <id>3495</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:22:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Чистон-муаммо]] to [[Чистонҳо]]</comment>
      <origin>3495</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" sha1="j3nrvfqqpxivro0hyq0efic4ir2202t" xml:space="preserve">#равона [[Чистонҳо]]</text>
      <sha1>j3nrvfqqpxivro0hyq0efic4ir2202t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чинӣ/Дар бораи Чинӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2661</id>
    <redirect title="Чинӣ/Дар бораи чинӣ" />
    <revision>
      <id>3497</id>
      <timestamp>2022-06-07T18:23:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Farorud</username>
        <id>1486</id>
      </contributor>
      <comment>Tokyo Akademia moved page [[Чинӣ/Дар бораи Чинӣ]] to [[Чинӣ/Дар бораи чинӣ]]</comment>
      <origin>3497</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="p2orixaldf4ldky8uyol5uo97pxh2ro" xml:space="preserve">#равона [[Чинӣ/Дар бораи чинӣ]]</text>
      <sha1>p2orixaldf4ldky8uyol5uo97pxh2ro</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Bot policy</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2665</id>
    <redirect title="Wikibooks:Вуруди корбарон" />
    <revision>
      <id>3509</id>
      <timestamp>2022-09-08T18:28:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rschen7754</username>
        <id>685</id>
      </contributor>
      <comment>Тағйири масир ба [[Wikibooks:Вуруди корбарон]]</comment>
      <origin>3509</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="5ap4huvhoon7ulg6kvu6dnla33iefow" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikibooks:Вуруди корбарон]]</text>
      <sha1>5ap4huvhoon7ulg6kvu6dnla33iefow</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Вуруди корбарон</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2667</id>
    <revision>
      <id>3636</id>
      <parentid>3635</parentid>
      <timestamp>2025-05-28T03:07:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MediaWiki message delivery</username>
        <id>885</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection &amp; Call for Questions */ бахши ҷадид</comment>
      <origin>3636</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40952" sha1="gwg2lz9nnxwohvxps6tpzspnzjn5qrb" xml:space="preserve">* [[Wikibooks:Вуруди корбарон/Бойгонӣ (2010—2022)|Бойгонӣ 2010-2022]]
* [[Wikibooks:Вуруди корбарон/Бойгонӣ (2023—2024)|Бойгонӣ 2023-2024]]

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Wikimedia Movement Charter ratification voting results&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello everyone,

After carefully tallying both individual and affiliate votes, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting#Electoral Commission|Charter Electoral Commission]] is pleased to announce the final results of the Wikimedia Movement Charter voting.  

As [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter#Thank you for your participation in the Movement Charter ratification vote!|communicated]] by the Charter Electoral Commission, we reached the quorum for both Affiliate and individual votes by the time the vote closed on '''July 9, 23:59 UTC'''. We thank all 2,451 individuals and 129 Affiliate representatives who voted in the ratification process. Your votes and comments are invaluable for the future steps in Movement Strategy.

The final results of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] ratification voting held between 25 June and 9 July 2024 are as follows: 

'''Individual vote:'''

Out of 2,451 individuals who voted as of July 9 23:59 (UTC), 2,446 have been accepted as valid votes. Among these, '''1,710''' voted “yes”; '''623''' voted “no”; and '''113''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 73.30% voted to approve the Charter (1710/2333), while 26.70% voted to reject the Charter (623/2333).

'''Affiliates vote:'''

Out of 129 Affiliates designated voters who voted as of July 9 23:59 (UTC), 129 votes are confirmed as valid votes. Among these, '''93''' voted “yes”; '''18''' voted “no”; and '''18''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 83.78% voted to approve the Charter (93/111), while 16.22% voted to reject the Charter (18/111).

'''Board of Trustees of the Wikimedia Foundation:'''

The Wikimedia Foundation Board of Trustees voted '''not to ratify''' the proposed Charter during their special Board meeting on July 8, 2024. The Chair of the Wikimedia Foundation Board of Trustees, Nataliia Tymkiv, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/Board_resolution_and_vote_on_the_proposed_Movement_Charter|shared the result of the vote, the resolution, meeting minutes and proposed next steps]].  

With this, the Wikimedia Movement Charter in its current revision is '''not ratified'''.

We thank you for your participation in this important moment in our movement’s governance.

The Charter Electoral Commission,

[[m:User:Abhinav619|Abhinav619]], [[m:User:Borschts|Borschts]], [[m:User:Iwuala Lucy|Iwuala Lucy]], [[m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]], [[m:User:Der-Wir-Ing|Der-Wir-Ing]]&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 17:52, 18 июли 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Vote now to fill vacancies of the first U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through '''August 10, 2024'''. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility.

The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 02:46, 27 июли 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Reminder! Vote closing soon to fill vacancies of the first U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

The voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is closing soon. It is open through 10 August 2024. Read the information on [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024_Special_Election#Voting|the voting page on Meta-wiki to learn more about voting and voter eligibility]]. If you are eligible to vote and have not voted in this special election, it is important that you vote now.

'''Why should you vote?''' The U4C is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community input into the committee membership is critical to the success of the UCoC.

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 15:29, 6 августи 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Coming soon: A new sub-referencing feature – try it!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;Sub-referencing&quot;/&gt;
[[File:Sub-referencing reuse visual.png|{{#ifeq:{{#dir}}|ltr|right|left}}|400px]]
Hello. For many years, community members have requested an easy way to re-use references with different details. Now, a MediaWiki solution is coming: The new sub-referencing feature will work for wikitext and Visual Editor and will enhance the existing reference system. You can continue to use different ways of referencing, but you will probably encounter sub-references in articles written by other users. More information on [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|the project page]].

'''We want your feedback''' to make sure this feature works well for you:

* [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing#Test|Please try]] the current state of development on beta wiki and [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|let us know what you think]]. 
* [[m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing/Sign-up|Sign up here]] to get updates and/or invites to participate in user research activities.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]’s [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team is planning to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We will reach out to creators/maintainers of tools and templates related to references beforehand.

Please help us spread the message. --[[m:User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[m:User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]]) 10:36, 19 August 2024 (UTC)
&lt;section end=&quot;Sub-referencing&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&amp;oldid=27309345 --&gt;

== Sign up for the language community meeting on August 30th, 15:00 UTC ==

Hi all,

The next language community meeting is scheduled in a few weeks—on August 30th at 15:00 UTC. If you're interested in joining, you can [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#30_August_2024 sign up on this wiki page].

This participant-driven meeting will focus on sharing language-specific updates related to various projects, discussing technical issues related to language wikis, and working together to find possible solutions. For example, in the last meeting, topics included the Language Converter, the state of language research, updates on the Incubator conversations, and technical challenges around external links not working with special characters on Bengali sites.

Do you have any ideas for topics to share technical updates or discuss challenges? Please add agenda items to the document [https://etherpad.wikimedia.org/p/language-community-meeting-aug-2024 here] and reach out to ssethi(__AT__)wikimedia.org. We look forward to your participation!

[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 23:18, 22 августи 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Announcing the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/board-elections@lists.wikimedia.org/thread/OKCCN2CANIH2K7DXJOL2GPVDFWL27R7C/ Original message at wikimedia-l]. [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello all,

The scrutineers have finished reviewing the vote and the [[m:Special:MyLanguage/Elections Committee|Elections Committee]] have certified the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Results|results]] for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) special election]].

I am pleased to announce the following individual as regional members of the U4C, who will fulfill a term until 15 June 2026:

* North America (USA and Canada)
** Ajraddatz

The following seats were not filled during this special election:

* Latin America and Caribbean
* Central and East Europe (CEE)
* Sub-Saharan Africa
* South Asia
* The four remaining Community-At-Large seats

Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community.

Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. You can follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-Wiki]].

On behalf of the U4C and the Elections Committee,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 14:05, 2 сентябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Have your say: Vote for the 2024 Board of Trustees!&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
Hello all,

The voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Board of Trustees election]] is now open. There are twelve (12) candidates running for four (4) seats on the Board.

Learn more about the candidates by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Candidates|reading their statements]] and their [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Questions_for_candidates|answers to community questions]].

When you are ready, go to the [[Special:SecurePoll/vote/400|SecurePoll]] voting page to vote. '''The vote is open from September 3rd at 00:00 UTC to September 17th at 23:59 UTC'''.

To check your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]].

Best regards,

The Elections Committee and Board Selection Working Group&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 12:13, 3 сентябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== 'Wikidata item' link is moving. Find out where... ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;&lt;i&gt;Apologies for cross-posting in English. Please consider translating this message.&lt;/i&gt;{{tracked|T66315}}

Hello everyone, a small change will soon be coming to the user-interface of your Wikimedia project.
The [[d:Q16222597|Wikidata item]] [[w:|sitelink]] currently found under the &lt;span style=&quot;color: #54595d;&quot;&gt;&lt;u&gt;''General''&lt;/u&gt;&lt;/span&gt; section of the '''Tools''' sidebar menu will move into the &lt;span style=&quot;color: #54595d;&quot;&gt;&lt;u&gt;''In Other Projects''&lt;/u&gt;&lt;/span&gt; section.

We would like the Wiki communities feedback so please let us know or ask questions on the   [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Discussion page]] before we enable the change which can take place October 4 2024, circa 15:00 UTC+2.
More information can be found on [[m:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|the project page]].&lt;br&gt;&lt;br&gt;We welcome your feedback and questions.&lt;br&gt; [[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 18:58, 27 сентябри 2024 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&amp;oldid=27524260 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Preliminary results of the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
Hello all,

Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees election]]. Close to 6000 community members from more than 180 wiki projects have voted.

The following four candidates were the most voted:

# [[User:Kritzolina|Christel Steigenberger]]
# [[User:Nadzik|Maciej Artur Nadzikiewicz]]
# [[User:Victoria|Victoria Doronina]]
# [[User:Laurentius|Lorenzo Losa]]

While these candidates have been ranked through the vote, they still need to be appointed to the Board of Trustees. They need to pass a successful background check and meet the qualifications outlined in the Bylaws. New trustees will be appointed at the next Board meeting in December 2024.

[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Results|Learn more about the results on Meta-Wiki.]]

Best regards,

The Elections Committee and Board Selection Working Group

&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]] 08:24, 14 октябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27183190 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Seeking volunteers to join several of the movement’s committees&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
Each year, typically from October through December, several of the movement’s committees seek new volunteers. 

Read more about the committees on their Meta-wiki pages:
* [[m:Special:MyLanguage/Affiliations_Committee|Affiliations Committee (AffCom)]]
* [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission (OC)]]
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation/Legal/Community Resilience and Sustainability/Trust and Safety/Case Review Committee|Case Review Committee (CRC)]]

Applications for the committees open on 16 October 2024. Applications for the Affiliations Committee close on 18 November 2024, and applications for the Ombuds commission and the Case Review Committee close on 2 December 2024. Learn how to apply by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation/Legal/Committee_appointments|visiting the appointment page on Meta-wiki]]. Post to the talk page or email [mailto:cst@wikimedia.org cst@wikimedia.org] with any questions you may have.

For the Committee Support team,
&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 23:07, 16 октябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27601062 --&gt;

== 'Wikidata item' link is moving, finally. ==

Hello everyone, I previously wrote on the 27th September to advise that the ''Wikidata item'' sitelink will change places in the sidebar menu, moving from the '''General''' section into the '''In Other Projects''' section. The scheduled rollout date of 04.10.2024 was delayed due to a necessary request for Mobile/MinervaNeue skin. I am happy to inform that the global rollout can now proceed and will occur later today, 22.10.2024 at 15:00 UTC-2. [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Please let us know]] if you notice any problems or bugs after this change. There should be no need for null-edits or purging cache for the changes to occur. Kind regards, -[[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] 11:30, 22 октябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&amp;oldid=27535421 --&gt;

== Sign up for the language community meeting on November 29th, 16:00 UTC ==

Hello everyone,

The next language community meeting is coming up next week, on November 29th, at 16:00 UTC (Zonestamp! For your timezone &lt;https://zonestamp.toolforge.org/1732896000&gt;). If you're interested in joining, you can sign up on this wiki page: &lt;https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#29_November_2024&gt;.

This participant-driven meeting will be organized by the Wikimedia Foundation’s Language Product Localization team and the Language Diversity Hub. There will be presentations on topics like developing language keyboards, the creation of the Moore Wikipedia, and the language support track at Wiki Indaba. We will also have members from the Wayuunaiki community joining us to share their experiences with the Incubator and as a new community within our movement. This meeting will have a Spanish interpretation.

Looking forward to seeing you at the language community meeting! Cheers, [[User:SSethi (WMF)|Srishti]] 19:53, 21 ноябри 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27746256 --&gt;

== Universal Code of Conduct annual review: provide your comments on the UCoC and Enforcement Guidelines ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

I am writing to you to let you know the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines is open now. You can make suggestions for changes through 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]].

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 01:11, 24 Январ 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=27746256 --&gt;

== Reminder: first part of the annual UCoC review closes soon ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

This is a reminder that the first phase of the annual review period for the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines will be closing soon. You can make suggestions for changes through [[d:Q614092|the end of day]], 3 February 2025. This is the first step of several to be taken for the annual review.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find a conversation to join on the UCoC page on Meta]]. After review of the feedback, proposals for updated text will be published on Meta in March for another round of community review. 

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 00:48, 3 феврали 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28198931 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt; Upcoming Language Community Meeting (Feb 28th, 14:00 UTC) and Newsletter&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;
Hello everyone!
[[File:WP20Symbols WIKI INCUBATOR.svg|right|frameless|150x150px|alt=An image symbolising multiple languages]]
We’re excited to announce that the next '''Language Community Meeting''' is happening soon, '''February 28th at 14:00 UTC'''! If you’d like to join, simply sign up on the '''[[mw:Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#28_February_2025|wiki page]]'''.

This is a participant-driven meeting where we share updates on language-related projects, discuss technical challenges in language wikis, and collaborate on solutions. In our last meeting, we covered topics like developing language keyboards, creating the Moore Wikipedia, and updates from the language support track at Wiki Indaba.

'''Got a topic to share?''' Whether it’s a technical update from your project, a challenge you need help with, or a request for interpretation support, we’d love to hear from you! Feel free to '''reply to this message''' or add agenda items to the document '''[[etherpad:p/language-community-meeting-feb-2025|here]]'''.

Also, we wanted to highlight that the sixth edition of the Language &amp; Internationalization newsletter (January 2025) is available here: [[:mw:Special:MyLanguage/Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter/2025/January]]. This newsletter provides updates from the October–December 2024 quarter on new feature development, improvements in various language-related technical projects and support efforts, details about community meetings, and ideas for contributing to projects. To stay updated, you can subscribe to the newsletter on its wiki page: [[:mw:Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter|Wikimedia Language and Product Localization/Newsletter]].

We look forward to your ideas and participation at the language community meeting, see you there!
&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]&lt;/bdi&gt; 08:28, 22 феврали 2025 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28217779 --&gt;

== Universal Code of Conduct annual review: proposed changes are available for comment ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
My apologies for writing in English.
{{Int:Please-translate}}.

I am writing to you to let you know that [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|proposed changes]] to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter]] are open for review. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/Proposed_Changes|You can provide feedback on suggested changes]]''' through the [[d:Q614092|end of day]] on Tuesday, 18 March 2025. This is the second step in the annual review process, the final step will be community voting on the proposed changes.
[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review|Read more information and find relevant links about the process on the UCoC annual review page on Meta]].

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|you may review the U4C Charter]].

Please share this information with other members in your community wherever else might be appropriate.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] 18:50, 7 марти 2025 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28307738 --&gt;

== Final proposed modifications to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter now posted ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
The proposed modifications to the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines]] and the U4C Charter [[m:Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Proposed_Changes|are now on Meta-wiki for community notice]] in advance of the voting period. This final draft was developed from the previous two rounds of community review. Community members will be able to vote on these modifications starting on 17 April 2025. The vote will close on 1 May 2025, and results will be announced no later than 12 May 2025. The U4C election period, starting with a call for candidates, will open immediately following the announcement of the review results. More information will be posted on [[m:Special:MyLanguage//Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election|the wiki page for the election]] soon.

Please be advised that this process will require more messages to be sent here over the next two months. 

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

-- In cooperation with the U4C, [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 02:04, 4 апрели 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28469465 --&gt;

== Vote now on the revised UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;

The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines (&quot;UCoC EG&quot;) and the UCoC's Coordinating Committee Charter is open now through the end of 1 May (UTC) ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Annual_review/2025/Voter_information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review of the EG and Charter was planned and implemented by the U4C. Further information will be provided in the coming months about the review of the UCoC itself. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

In cooperation with the U4C -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|talk]]) 00:34, 17 апрели 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28469465 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Vote on proposed modifications to the UCoC Enforcement Guidelines and U4C Charter&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The voting period for the revisions to the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and U4C Charter closes on 1 May 2025 at 23:59 UTC ([https://zonestamp.toolforge.org/1746162000 find in your time zone]). [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025/Voter information|Read the information on how to participate and read over the proposal before voting]] on the UCoC page on Meta-wiki.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]] is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. This annual review was planned and implemented by the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, you may [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community in your language, as appropriate, so they can participate as well.

In cooperation with the U4C -- &lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 03:40, 29 апрели 2025 (UTC)&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Call for Candidates for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The results of voting on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines and Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Annual review/2025#Results|available on Meta-wiki]].

You may now [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025/Candidates|submit your candidacy to serve on the U4C]] through 29 May 2025 at 12:00 UTC. Information about [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|eligibility, process, and the timeline are on Meta-wiki]]. Voting on candidates will open on 1 June 2025 and run for two weeks, closing on 15 June 2025 at 12:00 UTC.

If you have any questions, you can ask on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2025|the discussion page for the election]]. -- in cooperation with the U4C, &lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User_talk:Keegan (WMF)|баҳс]])&lt;/bdi&gt; 22:06, 15 майи 2025 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;

== RfC ongoing regarding Abstract Wikipedia (and your project) ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''(Apologies for posting in English, if this is not your first language)''

Hello all! We opened a discussion on Meta about a very delicate issue for the development of [[:m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia|Abstract Wikipedia]]: where to store the abstract content that will be developed through functions from Wikifunctions and data from Wikidata. Since some of the hypothesis involve your project, we wanted to hear your thoughts too. 

We want to make the decision process clear: we do not yet know which option we want to use, which is why we are consulting here. We will take the arguments from the Wikimedia communities into account, and we want to consult with the different communities and hear arguments that will help us with the decision. The decision will be made and communicated after the consultation period by the Foundation.

You can read the various hypothesis and have your say at [[:m:Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content|Abstract Wikipedia/Location of Abstract Content]]. Thank you in advance! -- [[User:Sannita (WMF)|Sannita (WMF)]] ([[User talk:Sannita (WMF)|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;{{int:Talkpagelinktext}}&lt;/span&gt;]]) 15:26, 22 майи 2025 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Sannita_(WMF)/Mass_sending_test&amp;oldid=28768453 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;Wikimedia Foundation Board of Trustees 2025 Selection &amp; Call for Questions&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2025/Announcement/Selection announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

This year, the term of 2 (two) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.

The Elections Committee will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Governance Committee, composed of trustees who are not candidates in the 2025 community-and-affiliate-selected trustee selection process (Raju Narisetti, Shani Evenstein Sigalov, Lorenzo Losa, Kathy Collins, Victoria Doronina and Esra’a Al Shafei) [3], is tasked with providing Board oversight for the 2025 trustee selection process and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4].

Here are the key planned dates:

* May 22 – June 5: Announcement (this communication) and call for questions period [6]
* June 17 – July 1, 2025: Call for candidates
* July 2025: If needed, affiliates vote to shortlist candidates if more than 10 apply [5]
* August 2025: Campaign period
* August – September 2025: Two-week community voting period
* October – November 2025: Background check of selected candidates
* Board’s Meeting in December 2025: New trustees seated

Learn more about the 2025 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on this Meta-wiki page [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025|[link]]].

'''Call for Questions'''

In each selection process, the community has the opportunity to submit questions for the Board of Trustees candidates to answer. The Election Committee selects questions from the list developed by the community for the candidates to answer. Candidates must answer all the required questions in the application in order to be eligible; otherwise their application will be disqualified. This year, the Election Committee will select 5 questions for the candidates to answer. The selected questions may be a combination of what’s been submitted from the community, if they’re alike or related. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates|[link]]]

'''Election Volunteers'''

Another way to be involved with the 2025 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this Meta-wiki page [[m:Wikimedia_Foundation_elections/2025/Election_volunteers|[link].]]

Thank you!

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Results

[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter

[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Resolution:Committee_Membership,_December_2024

[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles

[5] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/FAQ

[6] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2025/Questions_for_candidates

Best regards,

Victoria Doronina

Board Liaison to the Elections Committee

Governance Committee&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[Корбар:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Баҳси корбар:MediaWiki message delivery|баҳс]]) 03:07, 28 майи 2025 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=28618011 --&gt;</text>
      <sha1>gwg2lz9nnxwohvxps6tpzspnzjn5qrb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Userbox/Корбар-зан</title>
    <ns>10</ns>
    <id>2670</id>
    <revision>
      <id>3530</id>
      <timestamp>2022-12-07T01:23:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1647</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;{{Userbox   |id = [[Акс:Pink female symbol.svg|40px|none|♂]]   |id-c = white   |id-fc =    |id-s = 8   |info =  &lt;div align=&quot;center&quot;&gt;Ин корбар — '''[[w:зан|зан]]''' аст&lt;/div&gt;   |info-c = white   |info-fc =    |info-s = 8   |border-c = #041d70 }}&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{SUBJECTPAGENAME}}|{{NAMESPACE}}:{{BASEPAGENAME}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарони зан]]}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt; Гурӯҳ:Шаб...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3530</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="527" sha1="1yzlixw56xi5m6xem3dyrtlb29477pl" xml:space="preserve">{{Userbox
  |id = [[Акс:Pink female symbol.svg|40px|none|♂]]
  |id-c = white
  |id-fc = 
  |id-s = 8
  |info =  &lt;div align=&quot;center&quot;&gt;Ин корбар — '''[[w:зан|зан]]''' аст&lt;/div&gt;
  |info-c = white
  |info-fc = 
  |info-s = 8
  |border-c = #041d70
}}&lt;includeonly&gt;{{#ifeq:{{SUBJECTPAGENAME}}|{{NAMESPACE}}:{{BASEPAGENAME}}|[[Гурӯҳ:Викикитобҳо:Корбарони зан]]}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
[[Гурӯҳ:Шаблонҳои корбарон:Аз рӯи ҷинсҳо|Зан]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1yzlixw56xi5m6xem3dyrtlb29477pl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikibooks:Вуруди корбарон/Бойгонӣ (2023—2024)</title>
    <ns>4</ns>
    <id>2675</id>
    <revision>
      <id>3584</id>
      <timestamp>2024-07-12T19:52:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rumsor</username>
        <id>1725</id>
      </contributor>
      <comment>Саҳифаи нав бо &quot;  == Global ban for PlanespotterA320/RespectCE ==  Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC) &lt;!-- Message sent by User:Zabe@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index...&quot; эҷод шуд</comment>
      <origin>3584</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51823" sha1="f9oz14jzoamko5y276ydbbhl80aqeef" xml:space="preserve">

== Global ban for PlanespotterA320/RespectCE ==

Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Zabe@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lemonaka/Massmessagelist&amp;oldid=24501599 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Your wiki will be in read only soon&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;server-switch&quot;/&gt;&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;

[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Tech%2FServer+switch&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]

The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. 

All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-03-01|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-03-01T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-03-01T14:00}}]'''.

Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. 

'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''

*You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-03-01|en}}.
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.

''Other effects'':

*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
* [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes.

This project may be postponed if necessary.  You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''&lt;/div&gt;&lt;section end=&quot;server-switch&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;span dir=ltr&gt;[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|{{int:talk}}]])&lt;/span&gt; 21:20, 27 феврали 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24390465 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Wikimania 2023 Welcoming Program Submissions&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;wikimania-program-submissions&quot;/&gt;[[File:Wikimania Singapore Logo.svg|right|frameless]]Do you want to host an in-person or virtual session at Wikimania 2023? Maybe a hands-on workshop, a lively discussion, a fun performance, a catchy poster, or a memorable lightning talk? [[wmania:Special:MyLanguage/2023:Program/Submissions|'''Submissions are open until March 28''']]. The event will have dedicated hybrid blocks, so virtual submissions and pre-recorded content are also welcome. If you have any questions, please join us at an upcoming conversation on March 12 or 19, or reach out by email at wikimania@wikimedia.org or on Telegram. More information on-wiki.&lt;section end=&quot;wikimania-program-submissions&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:CKoerner (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24390465 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Seeking volunteers for the next step in the Universal Code of Conduct process&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hello,

As follow-up to [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/IOMVS7W75ZYMABQGOQ2QH2JAURC3CHGH/ the message about the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines] by Wikimedia Foundation Board of Trustees Vice Chair, Shani Evenstein Sigalov, I am reaching out about the next steps. I want to bring your attention to the next stage of the Universal Code of Conduct process, which is forming a building committee for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). I invite community members with experience and deep interest in community health and governance to nominate themselves to be part of the U4C building committee, which needs people who are:

* Community members in good standing
* Knowledgeable about movement community processes, such as, but not limited to, policy drafting, participatory decision making, and application of existing rules and policies on Wikimedia projects
* Aware and appreciative of the diversity of the movement, such as, but not limited to, languages spoken, identity, geography, and project type
* Committed to participate for the entire U4C Building Committee period from mid-May - December 2023
* Comfortable with engaging in difficult, but productive conversations
* Confidently able to communicate in English

The Building Committee shall consist of volunteer community members, affiliate board or staff, and Wikimedia Foundation staff.

The Universal Code of Conduct has been a process strengthened by the skills and knowledge of the community and I look forward to what the U4C Building Committee creates. If you are interested in joining the Building Committee, please either [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee/Nominations|sign up on the Meta-Wiki page]], or contact ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org by May 12, 2023. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read more on Meta-Wiki]]'''.

Best regards,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 19:00, 26 апрели 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=24941045 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Selection of the U4C Building Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
The next stage in the Universal Code of Conduct process is establishing a Building Committee to create the charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). The Building Committee has been selected. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read about the members and the work ahead on Meta-wiki]].&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Project|UCoC Project Team]], 04:20, 27 майи 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25018085 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Announcing the new Elections Committee members&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello there, 

We are glad to announce [[listarchive:list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/4TALOUFPAP2VDBR27GKRVOP7IGQYU3DB/|the new members and advisors of the Elections Committee]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections_committee|Elections Committee]] assists with the design and implementation of the process to select Community- and Affiliate-Selected trustees for the Wikimedia Foundation Board of Trustees. After an open nomination process, the strongest candidates spoke with the Board and four candidates were asked to join the Elections Committee. Four other candidates were asked to participate as advisors. 

Thank you to all the community members who submitted their names for consideration. We look forward to working with the Elections Committee in the near future.

On behalf of the Wikimedia Foundation Board of Trustees,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:59, 28 июни 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25018085 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Review the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt; 
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Hello all,

I am pleased to share the next step in the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] work. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) draft charter]] is now ready for your review. 

The [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement Guidelines]] require a [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4.5_U4C_Building_Committee|Building Committee]] form to draft a charter that outlines procedures and details for a global committee to be called the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4._UCoC_Coordinating_Committee_(U4C)|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]]. Over the past few months, the U4C Building Committee worked together as a group to discuss and draft the U4C charter. The U4C Building Committee welcomes feedback about the draft charter now through 22 September 2023. After that date, the U4C Building Committee will revise the charter as needed and a community vote will open shortly afterward.

Join the conversation during the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee#Conversation hours|conversation hours]] or on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Meta-wiki]].

Best,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]], on behalf of the U4C Building Committee, 15:35, 28 августи 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25392152 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;== Opportunities open for the Affiliations Committee, Ombuds commission, and the Case Review Committee  ==&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;div style=&quot;margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;&quot;&gt;
[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']]

''&lt;span class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/span&gt;''&lt;/div&gt;

Hi everyone! The [[m:Special:MyLanguage/Affiliations Committee|Affiliations Committee]] (AffCom), [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission]] (OC), and the [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee|Case Review Committee]] (CRC) are looking for new members. These volunteer groups provide important structural and oversight support for the community and movement. People are encouraged to nominate themselves or encourage others they feel would contribute to these groups to apply. There is more information about the roles of the groups, the skills needed, and the opportunity to apply on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments|'''Meta-wiki page''']]. 

On behalf of the Committee Support team,&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
~ [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 16:41, 9 октябри 2023 (UTC) &lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25570445 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Review and comment on the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Dear all, 

Please review and comment on the Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package from now until 29 October 2023. The selection rules package was based on older versions by the Elections Committee and will be used in the 2024 Board of Trustees selection. Providing your comments now will help them provide a smoother, better Board selection process. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|More on the Meta-wiki page]].

Best,

Katie Chan &lt;br&gt;
Chair of the Elections Committee&lt;br /&gt;&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

01:12, 17 октябри 2023 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25570445 --&gt;

== The Vector 2022 skin as the default in two weeks? ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
''[[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Updates/2023-10 for sister projects|Read this in your language]] • &lt;span class=plainlinks&gt;[https://mediawiki.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-Reading%2FWeb%2FDesktop+Improvements%2FUpdates%2F2023-10+for+sister+projects&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{Int:please-translate}}]&lt;/span&gt; • Please tell other users about these changes''

Hello. I'm writing on behalf of the [[mw:Reading/Web|Wikimedia Foundation Web team]]. '''In two weeks, we would like to make the Vector 2022 skin the default on this wiki.'''
[[File:Desktop Improvements - how to enable globally.png|thumb|[[Special:GlobalPreferences|{{int:globalpreferences}}]]]]
'''If you prefer keeping the current skin''' select &quot;Vector legacy (2010)&quot; on [[Special:GlobalPreferences#mw-prefsection-rendering|the appearance tab of the global preferences]] and save the change. We encourage you to give the new skin a try, though.

Since I last came to you with this question, many things have changed. The skin is now the default on most Wikipedias, and all logos are done! We have also made some tweaks in the skin itself. Below is the text I've sent to you once, but I'm sending it again, just slightly edited, for those who haven't seen it.

If you know what this is about, jump straight to the section &quot;Our plan&quot;: 
&lt;div style=&quot;margin-left:.5em; border-left:3px dotted #a2a9b1; padding-left:.5em;&quot;&gt;
It would become the default for all logged-out users, and also all logged-in users who currently use Vector legacy as a [[Special:Preferences#mw-prefsection-rendering|local]] (but not global) preference. Logged-in users can at any time switch to any other skin. No changes are expected for these skins.
&lt;div style=&quot;width:100%; margin:auto;&quot;&gt;&lt;gallery widths=&quot;250&quot; heights=&quot;180&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;Top of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 top.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 top.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;gallery widths=&quot;250&quot; heights=&quot;180&quot; mode=&quot;packed&quot; caption=&quot;A section of an article&quot;&gt;
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2010 scrolled.png|Vector legacy (current default)
Screenshot Historia da moeda do Tíbet - 2022-09-22 - Vector 2022 scrolled.png|Vector 2022
&lt;/gallery&gt;&lt;/div&gt;
=== About the skin ===
[[File:Wikimania 2022 Vector (2022) Presentation.pdf|thumb|Slides to our Wikimania 2022 presentation. [https://www.youtube.com/watch?v=yC-ItaXDe2A You may also listen to the recording on YouTube (in English)].]]
'''[Why is a change necessary]''' When the current default skin was created, it reflected the needs of the readers and editors as these were 14 years ago. Since then, new users have begun using the Internet and Wikimedia projects in different ways. [[wmfblog:2022/08/18/prioritizing-equity-within-wikipedias-new-desktop/|The old Vector does not meet their needs]].

'''[Objective]''' The objective for the Vector 2022 skin is to make the interface more welcoming and comfortable for readers and useful for advanced users. It introduces a series of changes that aim to improve problems new and existing readers and editors were having with the old skin. It draws inspiration from previous user requests, the [[metawiki:Special:MyLanguage/Community_Wishlist_Survey|Community Wishlist Surveys]], and gadgets and scripts. The work helped our code follow the standards and improve all other skins. [[phab:phame/post/view/290/how_and_why_we_moved_our_skins_to_mustache/|The PHP code in the other available skins has been reduced by 75%]]. The project has also focused on making it easier to support gadgets and use APIs.
[[File:Screenshot of the Vector-2022 skin's fullscreen toggle.png|thumb]]
'''[Changes in a nutshell]''' The skin introduces changes that improve readability and usability. The new skin does not remove any functionality currently available on the Vector skin.
* The limited width and pin-able menus allow to adjust the interface to the screen size, and focus on editing or reading. Logged-in and logged-out users may use a toggle button to keep the full width, though.
* The sticky header makes it easier to find tools that editors use often. It decreases scrolling to the top of the page by 16%.
* The new table of contents makes it easier to navigate to different sections. Readers and editors jump to different sections of the page 50% more than with the old table of contents. It also looks a bit different on talk pages.
* The new search bar is easier to find and makes it easier to find the correct search result from the list. This increased the amount of searches started by 30% on the tested wikis.
* The skin does not negatively affect pageviews, edit rates, or account creation. There is evidence of increases in pageviews and account creation across partner communities.
'''[Customize this skin]''' It's possible to configure and personalize our changes. We support volunteers who create new gadgets and user scripts. Check out [[mw:Special:MyLanguage/Reading/Web/Desktop Improvements/Repository|the repository]] for a list of currently available customizations and changes, or add your own.
&lt;/div&gt;
=== Our plan ===

'''If no large concerns are raised, we plan on deploying on 31 October'''. If you'd like to ask our team anything, if you have questions, concerns, or additional thoughts, please comment in any language. If this is the first comment to my message, make sure to ping me. We will gladly answer! Also, check out [[mw:Reading/Web/Desktop Improvements/Frequently asked questions|our FAQ]]. Thank you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|&lt;span class=&quot;signature-talk&quot;&gt;баҳс&lt;/span&gt;]]) 23:52, 18 октябри 2023 (UTC)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SGrabarczuk_(WMF)/sandbox/MM/Varia&amp;oldid=25764915 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello all,

I am reaching out to you today to announce that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) Charter is now open. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]] now through '''2 February 2024'''. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C Charter]] is on Meta-wiki with translations available. 

Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation.

On behalf of the UCoC Project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:07, 19 Январ 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25853527 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Last days to vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello all,

I am reaching out to you today to remind you that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) charter will close on '''2 February 2024'''. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]]. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C charter]] is on Meta-wiki with translations available. 

Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation.

On behalf of the UCoC Project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:00, 31 Январ 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=25853527 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. 

A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks.

Please look forward to hearing about the next steps soon.

On behalf of the UCoC Project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:23, 12 феврали 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26160150 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Report of the U4C Charter ratification and U4C Call for Candidates now available&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello all,

I am writing to you today with two important pieces of information. First, the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|report of the comments from the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter ratification]] is now available. Secondly, the call for candidates for the U4C is open now through April 1, 2024.

The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members are invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Per the charter, there are 16 seats on the U4C: eight community-at-large seats and eight regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement.

Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]].

On behalf of the UCoC project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 16:25, 5 марти 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26276337 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
: ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
: ''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''
Dear all,

This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats.

The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. 

Here are the key planned dates:

*  May 2024: Call for candidates and call for questions
*  June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5]
*  June-August 2024: Campaign period
*  End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period
*  October–November 2024: Background check of selected candidates
*  Board's Meeting in December 2024: New trustees seated

Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan.

'''Election Volunteers'''

Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]].

Best regards,

[[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group)

[1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected

[2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter

[3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee

[4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles

[5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]19:56, 12 марти 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26349432 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Vote now to select members of the first U4C&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Dear all,

I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility.

The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]].

Please share this message with members of your community so they can participate as well.

On behalf of the UCoC project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:19, 25 апрели 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Sign up for the language community meeting on May 31st, 16:00 UTC&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;message&quot;/&gt;Hello all,

The next language community meeting is scheduled in a few weeks - May 31st at 16:00 UTC. If you're interested, you can [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Wikimedia_Language_engineering/Community_meetings#31_May_2024 sign up on this wiki page].

This is a participant-driven meeting, where we share language-specific updates related to various projects, collectively discuss technical issues related to language wikis, and work together to find possible solutions. For example, in the last meeting, the topics included the machine translation service (MinT) and the languages and models it currently supports, localization efforts from the Kiwix team, and technical challenges with numerical sorting in files used on Bengali Wikisource.

Do you have any ideas for topics to share technical updates related to your project? Any problems that you would like to bring for discussion during the meeting? Do you need interpretation support from English to another language? Please reach out to me at ssethi(__AT__)wikimedia.org and [[etherpad:p/language-community-meeting-may-2024|add agenda items to the document here]].

We look forward to your participation!
&lt;section end=&quot;message&quot;/&gt;
&lt;/div&gt;

&lt;bdi lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]&lt;/bdi&gt; 21:22, 14 майи 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt; Feedback invited on Procedure for Sibling Project Lifecycle&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

[[File:Sibling Project Lifecycle Conversation 3.png|150px|right|link=:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle]]

Dear community members,

The [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee]] (CAC) of the [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] invites you to give feedback on a '''[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle|draft Procedure for Sibling Project Lifecycle]]'''. This draft Procedure outlines proposed steps and requirements for opening and closing Wikimedia Sibling Projects, and aims to ensure any newly approved projects are set up for success. This is separate from the procedures for opening or closing language versions of projects, which is handled by the [[:m:Special:MyLanguage/Language committee|Language Committee]] or [[m:Special:MyLanguage/Closing_projects_policy|closing projects policy]]. 

You can find the details on [[:m:Special:MyLanguage/Talk:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle#Review|this page]], as well as the ways to give your feedback from today until the end of the day on '''June 23, 2024''', anywhere on Earth. 

You can also share information about this with the interested project communities you work with or support, and you can also help us translate the procedure into more languages, so people can join the discussions in their own language.

On behalf of the CAC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 02:24, 22 майи 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Announcing the first Universal Code of Conduct Coordinating Committee&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello,

The scrutineers have finished reviewing the vote results. We are following up with the results of the first [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) election]]. 

We are pleased to announce the following individuals as regional members of the U4C, who will fulfill a two-year term:

* North America (USA and Canada)
** –
* Northern and Western Europe
** [[m:Special:MyLanguage/User:Ghilt|Ghilt]]
* Latin America and Caribbean
** –
* Central and East Europe (CEE)
** —
* Sub-Saharan Africa
** –
* Middle East and North Africa
** [[m:Special:MyLanguage/User:Ibrahim.ID|Ibrahim.ID]]
* East, South East Asia and Pacific (ESEAP)
** [[m:Special:MyLanguage/User:0xDeadbeef|0xDeadbeef]]
* South Asia
** –

The following individuals are elected to be community-at-large members of the U4C, fulfilling a one-year term:

* [[m:Special:MyLanguage/User:Barkeep49|Barkeep49]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Superpes15|Superpes15]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Civvì|Civvì]]
* [[m:Special:MyLanguage/User:Luke081515|Luke081515]]
* –
* –
* –
* –

Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community.

Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. Follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-wiki]].

On behalf of the UCoC project team,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 08:14, 3 июни 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;The final text of the Wikimedia Movement Charter is now on Meta&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hi everyone,

The final text of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] is now up on Meta in more than 20 languages for your reading.

'''What is the Wikimedia Movement Charter?'''

The Wikimedia Movement Charter is a proposed document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance.

'''Join the Wikimedia Movement Charter “Launch Party”'''

Join the [[m:Special:MyLanguage/Event:Movement Charter Launch Party|“Launch Party”]] on '''June 20, 2024''' at '''14.00-15.00 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1718892000 your local time]). During this call, we will celebrate the release of the final Charter and present the content of the Charter. Join and learn about the Charter before casting your vote.

'''Movement Charter ratification vote'''

Voting will commence on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC.''' You can read more about the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voting process, eligibility criteria, and other details]] on Meta.

If you have any questions, please leave a comment on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter|Meta talk page]] or email the MCDC at [mailto:mcdc@wikimedia.org mcdc@wikimedia.org].

On behalf of the MCDC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 08:44, 11 июни 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26390244 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is now open – cast your vote&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello everyone,

The voting to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|'''Wikimedia Movement Charter''']] is now open. The Wikimedia Movement Charter is a document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance.

The final version of the Wikimedia Movement Charter is [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|available on Meta in different languages]] and attached [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wikimedia_Movement_Charter_(June_2024).pdf here in PDF format] for your reading.

Voting commenced on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC'''. Please read more on the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voter information and eligibility details]].

After reading the Charter, please [[Special:SecurePoll/vote/398|'''vote here''']] and share this note further.

If you have any questions about the ratification vote, please contact the Charter Electoral Commission at [mailto:cec@wikimedia.org '''cec@wikimedia.org'''].

On behalf of the CEC,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 10:51, 25 июни 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is ending soon&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''
Hello everyone,

This is a kind reminder that the voting period to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] will be closed on '''July 9, 2024''', at '''23:59 UTC'''.

If you have not voted yet, please vote [[m:Special:SecurePoll/vote/398|on SecurePoll]]. 

On behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Ratification/Voting#Electoral_Commission|Charter Electoral Commission]],&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

[[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 03:45, 8 июли 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;

== &lt;span lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;U4C Special Election - Call for Candidates&lt;/span&gt; ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]''

Hello all,

A special election has been called to fill additional vacancies on the U4C. The call for candidates phase is open from now through July 19, 2024.

The [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the [[:foundation:Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct|UCoC]]. Community members are invited to submit their applications in the special election for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please review the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|U4C Charter]].

In this special election, according to [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#2. Elections and Terms|chapter 2 of the U4C charter]], there are 9 seats available on the U4C: '''four''' community-at-large seats and '''five''' regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#5. Glossary|No more than two members of the U4C can be elected from the same home wiki]]. Therefore, candidates must not have English Wikipedia, German Wikipedia, or Italian Wikipedia as their home wiki.

Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Meta-wiki]].

In cooperation with the U4C,&lt;section end=&quot;announcement-content&quot; /&gt;
&lt;/div&gt;

-- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 00:02, 10 июли 2024 (UTC)
&lt;!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&amp;oldid=26989444 --&gt;</text>
      <sha1>f9oz14jzoamko5y276ydbbhl80aqeef</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забони силотӣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2676</id>
    <revision>
      <id>3591</id>
      <timestamp>2024-08-30T16:10:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ꠢꠣꠍꠘ ꠞꠣꠎꠣ</username>
        <id>1863</id>
      </contributor>
      <comment>[[d:Q2044560]]</comment>
      <origin>3591</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3764" sha1="9qpx9oe2r7s25mn1bygi6pl3kaj37dv" xml:space="preserve">[[File:Sylheti in Sylheti Nagari script - example.svg|centre|300px]]

Ин китоб дар бораи забони силотӣ аст. Силотӣ асосан дар Ҳиндустон, Бангладеш, Британияи Кабир ва дигар кишварҳо ҳарф мезанад. Силотӣ забони беназири ҳинду ориёист.

== Алифбо ==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin:auto&quot;;
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠀ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠁ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠃ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠄ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠅ.svg|50px]]
|-
! /a/ !! /i/ !! /ʊ/ !! /ɛ/ !! /ɔ/
|}

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin:auto&quot;;
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি স্বরবর্ণ ꠣ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি স্বরবর্ণ ꠤ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি স্বরবর্ণ ꠥ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি স্বরবর্ণ ꠦ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি স্বরবর্ণ ꠧ.svg|50px]]
|-
! /a/ !! /i/ !! /ʊ/ !! /ɛ/ !! /ɔ/
|}

{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin:auto&quot;;
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠇ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠈ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠉ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠊ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি চিহ্ন ꠋ.svg|50px]]
|-
! /xɔ/ !! /xɔ́/ !! /ɡɔ/ !! /ɡɔ́/ !! /ŋɔ/
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠌ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠍ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠎ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠏ.svg|50px]] ||
|-
! /sɔ/ !! /sɔ́/ !! /zɔ/ !! /zɔ́/ !!
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠐ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠑ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠒ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠓ.svg|50px]] ||
|-
! /ʈɔ/ !! /ʈɔ́/ !! /ɖɔ/ !! /ɖɔ́/ !!
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠔ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠕ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠖ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠗ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠘ.svg|50px]]
|-
! /t̪ɔ/ !! /t̪ɔ́/ !! /d̪ɔ/ !! /d̪ɔ́/ !! /nɔ/
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠙ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠚ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠛ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠜ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠝ.svg|50px]]
|-
! /fɔ/ !! /fɔ́/ !! /bɔ/ !! /bɔ́/ !! /mɔ/
|-
| [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠞ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠟ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠠ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠡ.svg|50px]] || [[File:সিলেটি নাগরি বর্ণ ꠢ.svg|50px]]
|-
! /ɾɔ/ !! /lɔ/ !! /ɽɔ/ !! /ʃɔ/ !! /ɦɔ/
|}</text>
      <sha1>9qpx9oe2r7s25mn1bygi6pl3kaj37dv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Медиавики:BabelConfig.json</title>
    <ns>8</ns>
    <id>2682</id>
    <revision>
      <id>3618</id>
      <timestamp>2025-01-31T00:07:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Maintenance script</username>
        <id>1027</id>
      </contributor>
      <comment>Migrating server configuration to an on-wiki JSON file ([[phab:T374348]])</comment>
      <origin>3618</origin>
      <model>json</model>
      <format>application/json</format>
      <text bytes="213" sha1="54hmctnlaawatl26wopa0v29fbhc0mb" xml:space="preserve">{
	&quot;$version&quot;: &quot;1.0.0&quot;,
	&quot;BabelAutoCreate&quot;: true,
	&quot;BabelCategoryNames&quot;: {
		&quot;0&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;1&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;2&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;3&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;4&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;5&quot;: &quot;&quot;,
		&quot;N&quot;: &quot;&quot;
	},
	&quot;BabelMainCategory&quot;: &quot;&quot;,
	&quot;BabelUseUserLanguage&quot;: false
}</text>
      <sha1>54hmctnlaawatl26wopa0v29fbhc0mb</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>